Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι ΟΦ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ&

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER & ΣΥΝΑΦΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Η έκδοση συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο της ΕΕ

Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Έχοντας ως βασικό άξονά του την εφαρμογή των αρχών της κοινοτικήςψυχιατρικής, το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έχει ξεκι-νήσει και υλοποιεί με σταθερούς ρυθμούς το Σχέδιο «ΨΥΧΑΡΓΩΣ», έναολοκληρωμένο σχέδιο μεταρρύθμισης των ψυχιατρικών υπηρεσιών τηςχώρας, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ελληνική Πολιτεία και ταΔιαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος«Υγεία-Πρόνοια» 2000 – 2008.

Αποτελέσματα της Ψυχιατρικής ΜεταρρύθμισηςΠΕΔΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ στην ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

1. Ολοκληρώθηκε η άρση των ασυλικών τμημάτων, κλείσιμο και μετα-σχηματισμός σε 5 Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, όπου διαβιούσαν μόνι-μα χιλιάδες χρόνιοι ιδρυματοποιημένοι ασθενείς, κάτι που αποτε-λούσε δέσμευση των Ελληνικών αρχών. Συγκεκριμένα καταργήθηκαντα άσυλα των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων Πέτρας Ολύμπου, Κέρκυρας,Τρίπολης, του Θεραπευτήριου Ψυχικών Παθήσεων Χανίων και τουΠαιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής και οι ασθενείς μεταφέρ-θηκαν σε περισσότερες από 400 δομές στην κοινότητα.

2. Βελτιώθηκε αισθητά η πρόσβαση του πληθυσμού σε υπηρεσίες πρό-ληψης και πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας αντιμετώπισης ψυχικήςασθένειας και πρόκειται να βελτιωθεί περεταίρω η πρόσβαση αυτήκαλύπτοντας το 20% του πληθυσμού. Έχει ξεκινήσει η λειτουργία 66δομών παροχής φροντίδας ψυχικής υγείας στην κοινότητα.

3. Μέσω των αποκεντρωμένων υπηρεσιών αυτών έχει αποστιγματι-στεί τόσο η παροχή της υπηρεσίας ψυχικής υγείας, όσο και η αντι-μετώπιση της ψυχικής ασθένειας, ενώ προλαμβάνεται σημαντικά ηχρονιοποίηση των περιστατικών.

1

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

4. Στις νέες δομές του Προγράμματος δημιουργήθηκαν περισσότερεςαπό 3000 νέες θέσεις εργασίας. Το σύνολο των εργαζομένων, πουστελεχώνουν τις παραπάνω δομές έχει καταρτιστεί σε προγράμματα,τα οποία χρηματοδότησε το ΕΠ Υγεία-Πρόνοια 2000-2008, για τηναπόκτηση ειδικών δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών για τηνυλοποίηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.

5. Έχουν δημιουργηθεί και χρηματοδοτούνται περισσότερες από 20Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα, στιςοποίες απασχολούνται εκατοντάδες πρώην ασυλικοί ασθενείς, ενι-σχύοντας με τον τρόπο αυτό την κοινωνικοποίηση και το εισόδημάτους, ενώ αίρεται σταδιακά η αντίσταση της εργοδοσίας απέναντιστην απασχόληση ψυχικά ασθενών.

2

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Περίοδος 2007 – 2013

Για τη συνέχιση και εδραίωσή της, η ψυχιατρική μεταρρύθμιση συνεχίζειμε στόχο την κάλυψη της χώρας με υπηρεσίες στην κοινότητα για πρόλη-ψη και αποασυλοποίηση τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, μέσω τηςανάπτυξης κέντρων ψυχικής υγείας, ιατροπαιδαγωγικών κέντρων, κέν-τρων ημέρας και κινητών μονάδων σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, ψυχιατρι-κών τμημάτων (παίδων, εφήβων, ενηλίκων) σε δευτεροβάθμιο επίπεδοκαθώς και της εκπαίδευσης προσωπικού. Περιλαμβάνεται επίσης η υπο-στήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας των κοινωνικών συνεταιρι-σμών των πρώην χρόνιων ασθενών. Η ολοκλήρωση του δικτύου κέντρωνψυχοκοινωνικής αποκατάστασης αποτελεί βασική προτεραιότητα.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός στον τομέα αυτό περιλαμβάνει την πλήρηεφαρμογή του Νόμου για την ψυχική υγεία (Ν. 2716/99), την κατάλληληχρησιμοποίηση και πλήρη λειτουργία όλων των δομών που δημιουργή-θηκαν σε προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού, τη συνέχιση τηςλειτουργίας των δομών που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο της περιόδου2007 - 2013, των δομών που αποβλέπουν στην εξασφάλιση του συνε-χούς της φροντίδας και όλων όσων οδηγούν τελικά στην κατάργηση τωνΨυχιατρικών Νοσοκομείων και στην κάλυψη των αναγκών περίθαλψηςσε κοινοτικές υπηρεσίες.

Ειδικό στόχο αποτελεί επίσης το κλείσιμο όλων των ΨυχιατρικώνΝοσοκομείων έως το 2015 και η θέσπιση σχετικών νομικών διατάξεωνγια την κατάργηση της νομικής τους υπόστασης, η διατήρηση του προσω-πικού στο πλαίσιο της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, η κατοχύρωση τωνδικαιωμάτων των ασθενών που παραμένουν στα ψυχιατρεία ή που στα-διακά αποασυλοποιούνται, η ενίσχυση πολιτικών ενημέρωσης/ευαισθη-τοποίησης και η αύξηση των επενδύσεων σε υλικούς και άυλους πόρους.

Ενδεικτικές ειδικές παρεμβάσεις αποτελούν:

• Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση – Πρόληψη της χρονιοποίησης νέωνπεριστατικών – Αποκατάσταση ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγεί-ας, που διαβιούν στην κοινότητα (ξενώνες, οικοτροφεία, διαμερί-σματα, θεσμός ανάδοχης οικογένειας)

3

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

• Εξασφάλιση συνεχούς φροντίδας – Μετασχηματισμός ΨυχιατρικώνΝοσοκομείων – Ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλ-ψης σε κοινοτικές δομές (Κ.Ψ.Υ., Κ.Μ.Ψ.Υ., Κ.Η.)

• Οριζόντια – διατομεακά προγράμματα πρόληψης των διαταραχώνσε επιλεγμένους πληθυσμούς «υψηλού κινδύνου», προαγωγής τηςψυχικής υγείας και συνηγορίας, ενημέρωσης – εκπαίδευσης του κοι-νού και καταπολέμησης του στίγματος και των προκαταλήψεων

• Παρακολούθηση, προτυποποίηση, αξιολόγηση και πιστοποίηση υπη-ρεσιών ψυχικής υγείας και κατάρτιση επαγγελματιών και στελεχώνάλλων τομέων

• Διοικητική, λειτουργική και επιστημονική υποστήριξη των Τ.Ε.Ψ.Υγια την προώθηση του θεσμού και τη στήριξη του έργου τους

• Επέκταση ή / και δημιουργία δομών βραχείας φιλοξενίας οικογε-νειών, που συνοδεύουν άτομα που νοσηλεύονται

• Περιορισμένα οικοτροφεία και προστατευμένα διαμερίσματα

• Κέντρα αντιμετώπισης της κρίσης από τη χρήση ναρκωτικών ουσιώνή αλκοόλ

• Εξειδικευμένα κέντρα παρέμβασης στην κρίση και την αντιμετώπι-ση προβλημάτων ακούσιας νοσηλείας (πιλοτικά)

• Ξενώνες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης

Από την υλοποίηση των προβλεπόμενων δράσεων αναμένεται να ωφε-ληθούν εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες των υπηρεσιών υγείας και κοι-νωνικής αλληλεγγύης, αλλά και οι επαγγελματίες και εθελοντές τουχώρου της ψυχικής υγείας και γενικότερα της υγείας. Οι παρεμβάσεις θασυγχρηματοδοτηθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξηςκαι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στο πλαίσιο των ΕπιχειρησιακώνΠρογραμμάτων της περιόδου 2007 - 2013.

Περισσότερες πληροφορίες για το Πρόγραμμα «‘Υγεία-Πρόνοια» 2000 - 2008 και τις σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις του τομέα στην περίοδο 2007 - 2013 θα βρείτε στο www.ygeia-pronoia.gr

4

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Το ΕΠ Υγεία – Πρόνοια 2000 - 2008 σε αριθμούς:

• 1200 έργα, 850 φορείς υλοποίησης

• 58.500 τ.μ. κτιριακής υποδομής υγείας

• 53 νέες μονάδες υψηλής βιοϊατρικής και διαγνωστικά εργαστήρια

• αποασυλοποίηση του 50% των χρόνιων ασθενών

• δημιουργία 10 νέων ψυχιατρικών τμημάτωνσε Γενικά Νοσοκομεία

• δημιουργία 5.000 ενδιάμεσων και μόνιμων θέσεων εργασίας

• κατάρτιση 27.000 επαγγελματιών του τομέα υγείας

• 150.000 άμεσα ωφελούμενοι

5

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

συμβάλλει στην ανάπτυξη της απασχόλησης, της ικανότητας προσαρμογής και της ισότητας των ευκαιριών,επενδύοντας στους ανθρώπινους πόρους.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης

συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων όσον αφορά στην ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο μεταξύ των διαφόρωνπεριφερειών, καθώς και στη μείωση της καθυστέρησης των λιγότερο ευνοημένων περιοχών.

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Ε Π Ι Μ Ε Λ Ε Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η ΣΔρ Παρασκευή Σακκά, Νευρολόγος – ΨυχίατροςΚώστας Νικολάου, ΨυχίατροςΌλγα Λυμπεροπούλου, Γνωστική νευροψυχολόγος

Εισαγωγή

Η αύξηση του μέσου όρου ζωής στις αναπτυγμένες και κυρίως στις υπόανάπτυξη χώρες, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της συχνότητας εμφά-νισης των παθήσεων της τρίτης ηλικίας, όπως η υπέρταση, η στεφανι-αία νόσος, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και οι άνοιες.

Σήμερα, οι άνοιες με συχνότερη τη νόσο Αλτσχάιμερ (50-60% του συνό-λου), αποτελούν μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα.Ο αριθμός των ασθενών αυξάνεται αλματωδώς: υπάρχουν 150 χιλια-δες ασθενείς στην Ελλάδα, 6 εκατομμύρια στην Ευρώπη και 27 εκα-τομμύρια παγκοσμίως.

Στο μέλλον, ο αριθμός και το κόστος της φροντίδας των ατόμων της μεγά-λης αυτής πληθυσμιακής ομάδας θα αυξηθούν σημαντικά. Έτσι, γίνονταισυντονισμένες προσπάθειες πρόληψης και θεραπείας όλων των μορ-φών της άνοιας.

Ferri CP et al, Lancet, 2005

Διεθνής Εταιρεία Αlzheimer

7

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

0

20

40

60

80

Αριθμός ανοϊκών ασθενών

60,1%

2001 2020 2040

Αναπτυσσόμενες χώρες

Εκατ

ομμύ

ρια

Αναπτυγμένες χώρες

64,5%

71,2%

Οι επιστήμονες, οι ασθενείς, οι φροντιστές και οι οργανώσεις Alzheimerέχουν ενώσει τις προσπάθειές τους με αποτέλεσμα οι γνώσεις μας για τηνευροβιολογία των ανοϊκών διαταραχών να αυξηθούν τρομακτικά τατελευταία 30 χρόνια:

1. Η διάγνωση σε πρώιμα κλινικά στάδια είναι εφικτή. Η παθολογικήδιεργασία στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ αρχί-ζει δεκαετίες πριν την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων. Η αιτιο-παθογένειά της είναι προφανώς πολυπαραγοντική. Σήμερα αναζη-τούνται εντατικά τρόποι αναγνώρισης των υποψήφιων ασθενών καιδιερευνάται η πιθανότητα μη ειδικοί παράγοντες (όπως ορμόνες,αντιοξειδωτικοί παράγοντες ή αντιφλεγμονώδεις ουσίες) να μπο-ρούν να αναστρέψουν ή να καθυστερήσουν την παθογόνο διεργασία.

2. Στα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου η συχνότητα της άνοι-ας είναι μεγαλύτερη. Ειδικά σχεδιασμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ησυνεχιζόμενη εκπαίδευση στην ενήλικο ζωή αυξάνει τις νοητικές εφε-δρείες και πιθανώς να προστατεύει από την άνοια με τη δημιουργίανέων νευρωνικών δικτύων αλλά και νέων εγκεφαλικών κυττάρων.

3. Καινούριες θεραπευτικές προσεγγίσεις της νόσου Αλτσχάιμερ, όπωςη ανοσοθεραπεία, η γενετική τροποποίηση, η αναστολή της συσσώ-ρευσης του β-αμυλοειδούς και άλλων παθολογικών πρωτεϊνώνέχουν περάσει από το στάδιο της θεωρίας στην κλινική πράξη. Αυτήτη στιγμή πάνω από 100 φάρμακα, βρίσκονται σε διάφορες φάσειςκλινικών δοκιμών.

Σήμερα η πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ είναι εφικτή και η ριζικήθεραπεία μια κοντινή προοπτική!

Αθήνα, Μάιος 2009

Δρ. Παρασκευή Σακκά

Νευρολόγος – Ψυχίατρος

Πρόεδρος της Εταιρείας Νόσου Alzheimer& Συναφών Διαταραχών Αθηνών

8

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Β Α Σ Ι Κ Ε Σ Π Λ Η Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Ε Σ

Γ Ι Α Τ Η Ν Ο Σ Ο Α Λ Τ Σ Χ Α Ϊ Μ Ε Ρ

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Τι είναι άνοια;

� Ο όρος «άνοια» αναφέρεται σε μια σειρά συμπτωμάτων που παρου-σιάζουν άτομα με νοσήματα που καταστρέφουν τα εγκεφαλικά κύτταρα.Τα συμπτώματα αυτά είναι καταρχήν απώλεια της μνήμης και ακολού-θως διαταραχή των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών, δηλαδή του λόγου,της προσοχής, της συγκέντρωσης, της κρίσης.

Αποτέλεσμα αυτής της παθολογικής διεργασίας είναι η σταδιακή και αργήεπιδείνωση της ικανότητας του ατόμου να λειτουργεί ικανοποιητικά στηνκαθημερινή ζωή και τελικά η πλήρης αποδιοργάνωση της προσωπικό-τητάς του. Πολύ συχνά ο όρος «άνοια» χρησιμοποιείται λανθασμένα απότο ευρύ κοινό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως συνώνυμος της νόσουΑλτσχάιμερ.

Η άνοια είναι ένας περιγραφικός, γενικός όρος, ενώ η νόσος Αλτσχάιμερείναι συγκεκριμένη ασθένεια, η οποία ευθύνεται για περισσότερες απότις μισές περιπτώσεις άνοιας. Η αμέσως επόμενη σε συχνότητα άνοιαείναι η αγγειακή άνοια, η οποία προκαλείται από πολλαπλά εγκεφαλικάεπεισόδια, μικρά ή μεγάλα. Άλλες μορφές άνοιας οφείλονται σε σπα-νιότερα αίτια όπως π.χ. η νόσος με σωμάτια Lewy, η άνοια της νόσουΠάρκινσον, οι μετωποκροταφικές άνοιες κλπ.

Είναι η απώλεια της μνήμης σύμπτωμα του φυσιολογικού γήρατος;

� Στο παρελθόν ήταν κοινή η πεποίθηση ότι η απώλεια μνήμης είναι φυσι-κό επακόλουθο των γηρατειών. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις ανθρώ-πων που εκ των υστέρων εκτιμούμε ότι έπασχαν από νόσο Αλτσχάιμερ,αλλά δεν έτυχαν διάγνωσης και θεραπείας ακριβώς επειδή θεωρήθηκεαπό τους οικείους τους ότι απλά γέρασαν και «τα έχασαν».

Σήμερα ξέρουμε ότι στη φυσιολογική διεργασία του γήρατος περιλαμ-βάνονται και οι δυσκολίες στη μνήμη. Οι φυσιολογικοί ηλικιωμένοι χρει-άζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν και να ανακαλέσουν τις πληρο-φορίες. Το επίπεδο όμως της μνημονικής λειτουργίας συνολικά είναιεπαρκώς υψηλό και τους επιτρέπει να βιώνουν την καθημερινότητά τους

10

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

χωρίς ιδιαίτερα λειτουργικά προβλήματα. Αντίθετα, η μνήμη και η λει-τουργικότητα των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ είναι ξεκάθαρα επηρε-ασμένες και επιδεινώνονται σταθερά.

Υπάρχουν αναστρέψιμες άνοιες;

� Σε λίγες περιπτώσεις η άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα άλλου υπο-κείμενου σωματικού νοσήματος π.χ. μιας βαριάς ενδοκρινοπάθειας (υπο-θυρεοειδισμός) ή της έλλειψης από τον οργανισμό συγκεκριμένων βιτα-μινών (Β12) και ιχνοστοιχείων. Η άνοια μπορεί επίσης να αποτελείσύμπτωμα όγκων του εγκεφάλου ή να είναι αποτέλεσμα τοξικής δράσηςστον εγκέφαλο ουσιών όπως το αλκοόλ ή διαφόρων φαρμάκων (ηρε-μιστικά και παλαιά αντικαταθλιπτικά, φάρμακα για τη νόσο Πάρκινσον,αντιυπερτασικά φάρμακα).

Τέλος, ψυχικές παθήσεις όπως η κατάθλιψη και η γενικευμένη αγχώδηςδιαταραχή μπορεί να προκαλέσουν μνημονικές δυσκολίες. Η ανίχνευσητέτοιων περιπτώσεων δευτερογενούς ανοϊκής συνδρομής έχει σημασίαγιατί αντιμετωπίζοντας το υποκείμενο πρόβλημα θεραπεύουμε και τηνάνοια, μερικά ή ολικά.

Τι είναι η νόσος Αλτσχάιμερ;

� Η νόσος Αλτσχάιμερ ευθύνεται για το 50-60% των περιπτώσεων άνοι-ας της μεγάλης ηλικίας. Είναι μια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου.Αρχικά της συμπτώματα αποτελούν η ήπια έκπτωση της μνήμης και τωνάλλων νοητικών λειτουργιών που συχνά περνούν απαρατήρητα τόσο απότον ίδιο τον ασθενή όσο και από τα μέλη της οικογένειάς του. Όσο όμωςη νόσος εξελίσσεται, επηρεάζονται σταδιακά και οι δραστηριότητες τηςκαθημερινής ζωής, δηλαδή οι κοινωνικές σχέσεις, η διαχείριση των οικο-νομικών, η οδήγηση, η φροντίδα του εαυτού.

Με την πάροδο του χρόνου, οι δυσκολίες αυτές γίνονται τόσο σοβαρές,ώστε ο ασθενής να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους άλλους. Στα παρα-πάνω προστίθενται, ενίοτε, και διαταραχές στη συμπεριφορά, απάθεια ήεπιθετικότητα, διαταραχές ύπνου και όρεξης, υπερκινητικότητα. Στον

11

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

εγκέφαλο των ασθενών που πάσχουν από την νόσο Αλτσχάιμερ ανευρί-σκονται χαρακτηριστικά παθολογοανατομικά ευρήματα, όπως είναι οι«γεροντικές πλάκες» και οι «νευροϊνιδιακοί σχηματισμοί», που εντοπί-ζονται σε συγκεκριμένες περιοχές ελέγχου νοητικών λειτουργιών. Ηνόσος συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα άνω των 65 ετών, ενώ είναι σχε-τικά σπάνια σε μικρότερες ηλικίες.

Ποια είναι η συχνότητα της νόσου Αλτσχάιμερ;

� Η συχνότητα της νόσου Αλτσχάιμερ αυξάνει με την ηλικία. Εμφανίζεταιστο 5-10% των ατόμων άνω των 65 ετών, ειδικά δε μετά την ηλικία των85 ετών η πιθανότητα εμφάνισης είναι 1 στα 3 άτομα.

Επομένως, επειδή η συχνότητα στο γενικό πληθυσμό είναι αρκετά μεγά-λη, δεν είναι σπάνιο να πάσχουν δύο ή περισσότερα μέλη μιας οικογέ-νειας. Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των ανοϊκών ασθενών αποτελείαναπόφευκτο επακόλουθο της γήρανσης του γενικού πληθυσμού, λόγωτης αύξησης του μέσου όρου ζωής.

Ritchie and Kildea, 1995

12

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Αριθμός ανοϊκών ασθενών

65-69 70-74 75-79 80-84

Ηλικία (χρόνια)

85-89 90-94 95-99

Επιπ

ολασ

μός

(%)

0

10

20

30

40

50

Είναι η νόσος Αλτσχάιμερ κληρονομική;

� Η νόσος Αλτσχάιμερ κληρονομείται σε ποσοστό μικρότερο από 5%,σύμφωνα τουλάχιστον με τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε μέχρισήμερα στη διάθεσή μας. Έχουν αναγνωριστεί 3 γονίδια υπεύθυνα γιαπρογεροντικές μορφές της νόσου. Στις περιπτώσεις αυτές, η ηλικία έναρ-ξης της νόσου είναι ανάμεσα στα 40 και στα 60 χρόνια.

Υπάρχει κάποια εξέταση που να μπορεί να προβλέψειεάν ένα άτομο θα προσβληθεί από νόσο Αλτσχάιμερ;

� Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο εξέταση που να μπο-ρεί να προβλέψει εάν ένα άτομο θα προσβληθεί στο μέλλον από νόσοΑλτσχάιμερ. Ειδικά στην περίπτωση των ατόμων που εμφανίζουν τηννόσο πριν τα 50 έτη συστήνεται προληπτικά γενετικός έλεγχος στους ίδι-ους και στα μέλη της οικογένειάς τους, ώστε να διαπιστωθεί εάν φέρουνκάποιο από τα γνωστά γονίδια που ευθύνονται για τις προγεροντικές μορ-φές της νόσου.

Ακόμα όμως και αυτή η εξέταση δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότη-τα εάν κάποιος θα νοσήσει. Επιτρέπει μόνο να γνωρίζουμε αν έχει περισ-σότερες πιθανότητες από τους υπολοίπους να εμφανίσει την νόσο. Γιατο λόγο αυτό αλλά και εξαιτίας του μεγάλου οικονομικού κόστους, ογενετικός έλεγχος δεν συγκαταλέγεται στις εξετάσεις ρουτίνας που προ-τείνονται στους ασθενείς.

Ποιοι είναι οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντεςγια την νόσο Αλτσχάιμερ;

� Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η αύξηση της ηλικίας. Επιπλέον,τελευταία πολλαπλασιάζονται αλματωδώς οι επιστημονικές ενδείξειςπου συνδέουν τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για την καρδιαγγει-ακή νόσο (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, παχυ-σαρκία, κάπνισμα) και με τη νόσο Αλτσχάιμερ, κάτι που επιτρέπει μερι-κώς την πρόληψή της.

13

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Πρόσφατες σχετικές μελέτες δείχνουν ότι ο έλεγχος της αρτηριακής πίε-σης, του σωματικού βάρους, των επιπέδων σακχάρου και χοληστερόληςστο αίμα είναι τόσο ευεργετικός για τον εγκέφαλο όσο και για το καρ-διαγγειακό σύστημα.

Επιπλέον, η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση και ηυγιεινή διατροφή φαίνεται ότι προστατεύουν από την άνοια. Ειδικότερα,όσοι ασκούνται πνευματικά (σπουδάζοντας, διαβάζοντας, ...παιδεύονταςτο μυαλό τους) παθαίνουν νόσο Αλτσχάιμερ σε μικρότερη συχνότητα ήσε ηπιότερη μορφή.

Είναι η νόσος Αλτσχάιμερ θανατηφόρος;

� Η φυσική πορεία της νόσου Αλτσχάιμερ οδηγεί τελικά τους ασθενείςστο θάνατο. Η εκφύλιση του εγκεφάλου αρχικά περιορίζεται σε δομέςπου σχετίζονται με τη μνήμη και τις νοητικές λειτουργίες γενικότερα. Στησυνέχεια, όμως, επεκτείνεται σταθερά σε ευρύτερες περιοχές του εγκε-φάλου, επηρεάζοντας σταδιακά όλες τις λειτουργίες και τα συστήματατου σώματος.

Η πιο συχνή αιτία θανάτου των ανοϊκών ασθενών είναι οι λοιμώξεις,αφού καθώς η νόσος εξελίσσεται, το ανοσολογικό σύστημα, όπως και οοργανισμός συνολικά, είναι αποδυναμωμένα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ;

� Η νόσος Αλτσχάιμερ εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, που εξαρ-τώνται σε μεγάλο βαθμό από το πώς ήταν ο ασθενής πριν τη νόσο (προ-σωπικότητα, φυσική κατάσταση και τρόπος ζωής). Τα συμπτώματα μπο-ρούν να γίνουν καλύτερα κατανοητά στο πλαίσιο των τριών σταδίωνεξέλιξής της: ήπια, μέτρια και σοβαρή νόσος.

Τα στάδια χρησιμεύουν ως οδηγός για το μέλλον και βοηθούν τουςφροντιστές να γνωρίζουν εκ των προτέρων τα πιθανά προβλήματα καινα προγραμματίζουν τις ανάγκες φροντίδας. Σε κανένα άτομο, η εξέλι-ξη της νόσου δεν θα είναι πανομοιότυπη με των υπολοίπων.

14

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Ορισμένα από τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτεστάδιο της νόσου. Επίσης σε όλα τα στάδια μπορεί να εμφανιστούνσύντομες περίοδοι διαύγειας.

Ήπια νόσοςΤο στάδιο αυτό συχνά παραβλέπεται και αναγνωρίζεται λανθασμένα απότους επαγγελματίες υγείας, τους συγγενείς και τους φίλους ως σύμπτωματης ηλικίας. Καθώς η εξέλιξη της νόσου είναι σταδιακή, είναι δύσκολο νααναγνωριστεί ο ακριβής χρόνος έναρξης. Το άτομο με ήπια νόσο μπορεί:

• να εμφανίζει απώλεια πρόσφατης μνήμης

• να δυσκολεύεται να κατονομάσει πρόσωπα και αντικείμενα

• να εμφανίζει δυσκολία στη λήψη αποφάσεων

• να μην αναπτύσσει πρωτοβουλίες

• να μη δείχνει ενδιαφέρον για τις μέχρι τότε ασχολίες του

• να εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης και εκνευρισμό

Μέσης βαρύτητας νόσοςΚαθώς η νόσος εξελίσσεται, τα προβλήματα γίνονται πιο εμφανή καιπιεστικά. Ο ασθενής με μέτρια νόσο Αλτσχάιμερ δεν είναι πλέον αυτό-νομος γιατί:

• ξεχνάει συστηματικά, ιδίως τα πρόσφατα γεγονότα και τα ονόματα των προσώπων

• δυσκολεύεται να εκφραστεί, ψάχνει τις λέξεις, χρησιμοποιείλάθος λέξεις

• χάνεται μέσα στο σπίτι ή στη γειτονιά του

• δεν είναι σε θέση να μαγειρέψει, να καθαρίσει ή να κάνει ψώνια

• χρειάζεται βοήθεια με την προσωπική του υγιεινή, π.χ. τουαλέτα,πλύσιμο και ντύσιμο

• εμφανίζει «ακατάλληλες» ή απρόβλεπτες συμπεριφορές

• ακούει, βλέπει πράγματα ή «ζει» καταστάσεις που δεν υπάρχουνπραγματικά (παραλήρημα, ψευδαισθήσεις)

15

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Προχωρημένη νόσοςΣτο στάδιο αυτό ο ασθενής είναι απολύτως εξαρτημένος και αδρανής.Οι διαταραχές της μνήμης είναι πολύ σοβαρές, ενώ οι σωματικές συνέ-πειες της νόσου είναι πλέον εμφανείς. Ο ασθενής με σοβαρή νόσο:

• δεν αναγνωρίζει τους συγγενείς, τους φίλους ή οικεία αντικείμενα

• δυσκολεύεται να κατανοήσει ή να ερμηνεύσει τα γεγονότα

• αδυνατεί να αυτοεξυπηρετηθεί

• δεν είναι σε θέση να βρει το δρόμο του μέσα στο σπίτι

• δυσκολεύεται να περπατήσει

• έχει ακράτεια ούρων και κοπράνων

• μπορεί να είναι καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι ή στο κρεβάτι

Ποιες είναι οι ανάγκες των ανοϊκών ασθενών;

Ήπια νόσος

• Φυσιολογική ζωή

• Οργάνωση της καθημερινότητας - ρουτίνα

• Ενημέρωση και υποστήριξη της οικογένειας

• Προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης

Μέσης βαρύτητας νόσος

• Απλούστευση του τρόπου ζωής

• Υποστήριξη στις καθημερινές δραστηριότητες

• Ανοχή των ιδιαιτεροτήτων

• Ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης, εργοθεραπεία, θεραπείες τέχνης

16

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Προχωρημένη νόσος

• Αναγνώριση, κάλυψη συναισθηματικών αναγκών

• Διασφάλιση της αξιοπρέπειας και της σωματικής άνεσης

• Πρόληψη λοιμώξεων, κατακλίσεων και δυσκαμψίας

Είναι δυνατή η ακριβής διάγνωση της νόσουΑλτσχάιμερ;

� Ένας έμπειρος κλινικός γιατρός μπορεί να διαγνώσει τη νόσο Αλτσχάιμερμε βεβαιότητα έως και 90%, συνδυάζοντας τα διαγνωστικά μέσα που έχειστη διάθεσή του.

Την κλινική, νευρολογική και ψυχιατρική εκτίμηση συμπληρώνουν: οπαρακλινικός έλεγχος (μικροβιολογικές εξετάσεις, απεικόνιση του εγκε-φάλου, προσδιορισμός δεικτών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γενετικόςέλεγχος) και οι εξειδικευμένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες (τεστ μνή-μης και των άλλων νοητικών λειτουργιών).

Οι νευροψυχολογικές δοκιμασίες εκτός της διάγνωσης επιτρέπουν καιτην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου όπως και την αξιολόγησητων φαρμακευτικών ή άλλου είδους παρεμβάσεων.

Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση;

� Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση βοηθά τον ασθενή και το φροντιστήνα είναι καλύτερα προετοιμασμένοι, ώστε να περάσουν ομαλά τα διά-φορα στάδια της νόσου. Η σωστή διάγνωση είναι επίσης προϋπόθεσημιας αποτελεσματικής θεραπείας. Πρώτη η οικογένεια αξιολογεί τα προ-βλήματα που παρουσιάζει ο δικός τους άνθρωπος. Η επίσημη διάγνωσημπορεί να γίνει στη συνέχεια από τον γιατρό.

17

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Ο φροντιστής βοηθά τον γιατρό:

• να βάλει τη διάγνωση του ανοϊκού συνδρόμου

• να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητατων φαρμακευτικών θεραπειών

• να αναγνωρίσει και να θεραπεύσει προβληματικές συμπεριφορές

Ο γιατρός βοηθά τον φροντιστή:

• να δεχτεί τον ρόλο του χωρίς θυμό και ενοχές

• να αντιμετωπίσει τον ασθενή με τρόπο ρεαλιστικό και αποτελεσματικό

• να χειριστεί τα συμπτώματα της νόσου

Υπάρχει θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ;

� Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για την νόσο Αλτσχάιμερ.Σήμερα όμως έχουμε στη διάθεσή μας φάρμακα που καθυστερούν σημαν-τικά την εξέλιξη της νόσου, ιδίως αν χορηγηθούν στα αρχικά στάδια. Οιασθενείς σε θεραπεία επιδεινώνονται πολύ βραδύτερα από ότι αυτοί πουδεν λαμβάνουν θεραπεία, η ποιότητα ζωής τους είναι σαφώς καλύτερη,ενώ ευκολότερη γίνεται η φροντίδα τους και μικρότερο το βάρος για τιςοικογένειές τους.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει η θεραπεία,τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το θεραπευτικό όφελος για τους ασθενείς.

18

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Η σημαντικότερη κατηγορία φαρμάκων για τη θεραπεία της νόσουΑλτσχάιμερ είναι οι αναστολείς ακετυλοχολινεστεράσης: δονεπεζίλη,ριβαστιγμίνη και γκαλανταμίνη. Τελευταία, έχει προστεθεί και η μεμαν-τίνη για τα προχωρημένα στάδια της νόσου. Επιπλέον υπάρχουν φάρμα-κα και στρατηγικές που μπορεί να ανακουφίσουν την κατάθλιψη, την επι-θετικότητα, τον αρνητισμό και τις λοιπές προβληματικές συμπεριφορέςτων ανοϊκών ασθενών. Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευθεί-τε το γιατρό σας ή άλλους επαγγελματίες υγείας.

Υπάρχουν μη φαρμακευτικές θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ;

� Τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως χρησιμοποιούνται μη φαρμακευτι-κές θεραπείες, οι οποίες απευθύνονται κατά κύριο λόγο στους ασθενείςπου βρίσκονται στο αρχικό ή μέσο στάδιο της νόσου και εφαρμόζονταισε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή.

Κοινός στόχος των μη φαρμακευτικών θεραπειών είναι η κινητοποίησητου ασθενούς, η ενίσχυση της αυτονομίας και της καθημερινής λειτουρ-γικότητάς του και η βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του ίδιου, όσο καιτης οικογένειάς του. Ανάλογα με τις ιδιαίτερες ικανότητες και ανάγκεςτου κάθε ασθενούς, προτείνεται η συμμετοχή του σε προγράμματα:

• νοητικής ενδυνάμωσης

• λογοθεραπείας

• εργοθεραπείας

• θεραπείας τέχνης

• σωματικής άσκησης

Τι είναι η νοητική ενδυνάμωση;Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης είναι μία από τις πιο αποτελε-σματικές μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Στοχεύουν στη σταθεροποί-ηση ή ακόμα και στη βελτίωση της γνωστικής κατάστασης του ασθενούς,μέσω της αξιοποίησης των γνωστικών του λειτουργιών που παραμέ-νουν σε ικανοποιητικό επίπεδο.

19

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης αποτελούν μια εξατομικευμέ-νη θεραπευτική προσέγγιση και περιλαμβάνουν: α) ασκήσεις μνήμης,προσοχής, λόγου κλπ, β) προσανατολισμό στο χώρο, το χρόνο και τηνεπικαιρότητα, γ) επανεκμάθηση υλικού (ονόματα οικείων, αντικειμένωνκλπ), δ) εκπαίδευση στην εφαρμογή μνημονικών τεχνικών και στη χρή-ση εξωτερικών μνημονικών βοηθημάτων κ.ά.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις μη φαρμακευτικές θεραπεί-ες και τη δυνατότητα συμμετοχής του αγαπημένου σας προσώπου σεαντίστοιχα προγράμματα μπορείτε να πάρετε από τις Εταιρείες Αλτσχάιμερ.Για παράδειγμα, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Εταιρεία ΝόσουAlzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών, ώστε να σας αποσταλείδωρεάν το εγχειρίδιο με τίτλο «Νοητική ενδυνάμωση: ένας οδηγόςγια τους φροντιστές», το οποίο περιέχει απλές ασκήσεις για να δοκι-μάσετε μαζί με τον ασθενή.

Τι είναι η Αγγειακή Άνοια;

� Πρόκειται για τη δεύτερη σε συχνότητα άνοια, η οποία προκαλείται απόανεπαρκή παροχή αίματος σε περιοχές του εγκεφάλου και ακολούθωςνέκρωση αυτών. Είναι αποτέλεσμα αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων,μεγάλων ή μικρών, μεμονωμένων ή πολλαπλών. Η πρόληψη της αγγει-ακής άνοιας είναι δυνατή γιατί οι αγγειακοί παράγοντες κινδύνου παί-ζουν μεγαλύτερο ρόλο απ’ ότι στη νόσο Αλτσχάιμερ.

Τα συμπτώματα της αγγειακής άνοιας είναι κατάθλιψη, απάθεια, επι-βράδυνση των νοητικών λειτουργιών, αδυναμία οργάνωσης και εκτέ-λεσης σύνθετων πράξεων (εκτελεστική δυσλειτουργία). Η απώλεια μνή-μης είναι ήπια και δεν είναι κύρια εκδήλωση αυτής της κατάστασης. Ηβάδιση είναι αργή και ασταθής με συχνές πτώσεις, ενώ συχνά εμφανί-ζεται ακράτεια ούρων.

Στα πλέον προχωρημένα στάδια, οι ασθενείς δεν μπορούν να εκτελέ-σουν απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η ατομική υγιεινή, τοντύσιμο, το μαγείρεμα και τα ψώνια ή πιο σύνθετες εργασίες, όπως ηχρήση του τηλεφώνου, οι τραπεζικές συναλλαγές ή η φυσικοθεραπείαγια την αποκατάσταση των κινητικών τους προβλημάτων.

20

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Φάρμακα όπως οι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης που χρησι-μοποιούνται με καλά αποτελέσματα στη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερβοηθούν και τους ασθενείς με αγγειακή άνοια.

Υπάρχει πρόληψη για τη νόσο Αλτσχάιμερ και την άνοια γενικότερα;

� Θα πρέπει και πάλι να τονίσουμε ότι ο έλεγχος των αγγειακών παρα-γόντων κινδύνου συντελεί σημαντικά στην πρόληψη της άνοιας. Πρόσφατεςσχετικές μελέτες δείχνουν ότι η υγιεινή διατροφή και ο έλεγχος της αρτη-ριακής πίεσης, του σωματικού βάρους, των επιπέδων σακχάρου και χολη-στερόλης στο αίμα οφελούν τόσο τον εγκέφαλο όσο και το καρδιαγγει-ακό σύστημα.

Επιπλέον, η συστηματική σωματική αλλά και πνευματική άσκηση, φαί-νεται ότι προστατεύουν από την άνοια. Άτομα υψηλού μορφωτικού επι-πέδου, που ασκούν συστηματικά το μυαλό τους, παρουσιάζουν νόσοΑλτσχάιμερ σε μεγαλύτερη ηλικία και σε ηπιότερη μορφή σε σχέση μεάτομα που κρατούν το μυαλό τους σε αδράνεια.

Δραστηριότητες όπως το διάβασμα, τα πνευματικά παιχνίδια (χαρτιά, σκά-κι) ή ακόμη και πιο απλές δραστηριότητες όπως η λύση σταυρολέξωνμπορούν να κρατήσουν ζωντανές τις νοητικές λειτουργίες των ηλικιω-μένων και να βοηθήσουν στη διατήρηση της μνήμης τους.

Τραφείτε υγιεινά !!!

Ασκηθείτε

πνευματικά και σωματικά

για να προλάβετε τη νόσο Aλτσχάιμερ!!!

21

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Αν η μνήμη μου χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου,είναι βέβαιο ότι θα παρουσιάσω νόσο Αλτσχάιμερ;

� Η έκπτωση της μνήμης είναι αναμενόμενη στους ανθρώπους της τρί-της ηλικίας και δεν εξελίσσεται απαραίτητα σε νόσο Αλτσχάιμερ. Πολλοίηλικιωμένοι βιώνουν δυσκολίες στο να ανακαλέσουν συγκεκριμένεςπληροφορίες, όταν όμως τους δοθεί αρκετός χρόνος τελικά τα κατα-φέρνουν. Το να ανησυχεί κανείς για τη μνήμη του συχνά επιδεινώνει τηνκατάσταση. Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας νέες και αποτελεσματικέςμεθόδους που αυξάνουν σημαντικά τις δυνατότητες έρευνας και ακρι-βούς διάγνωσης των διαταραχών μνήμης.

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια πραγματικότητα. Πολλοί άνθρω-ποι ήδη πάσχουν και πολλοί περισσότεροι θα νοσήσουν στομέλλον από αυτή.

Αν αντιμετωπίζετε προβλήματα μνήμης που δυσκολεύουν τηνκαθημερινή σας ζωή, απευθυνθείτε σε ειδικό. Όσο πιο νωρίς αντι-μετωπίσετε το πρόβλημα, τόσο καλύτερο θα είναι το μέλλον σας.

22

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Z Ω Ν Τ Α Σ

Μ Ε Τ Ο Ν Α Ν Ο Ϊ Κ Ο Α Σ Θ Ε Ν Η

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Η φροντίδα ενός ανοϊκού ασθενούς μπορεί κάποιες φορές να είναιπολύ δύσκολη. Ωστόσο, πάντα υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης τηςκατάστασης. Στη συνέχεια παρέχονται ορισμένες οδηγίες, που έχουναποδειχθεί αποτελεσματικές και που μπορείτε να ακολουθήσετε:

Καθιερώστε ορισμένες συνήθειες, αλλά συνεχίστε τη ζωή φυσιολογικά

� Η ύπαρξη ρουτίνας μπορεί να οργανώσει μία κατά τα άλλα δύσκολη καιπολύπλοκη καθημερινή ζωή. Η ύπαρξη ρουτίνας δημιουργεί αίσθηση ασφά-λειας στο άτομο με νόσο Αλτσχάιμερ. Είναι σημαντικό η ζωή του ανοϊκούασθενούς και της οικογένειάς του να συνεχίζεται όσο πιο φυσιολογικάγίνεται. Στο βαθμό που το επιτρέπουν οι μεταβαλλόμενες συνθήκες, προ-σπαθήστε να φροντίζετε τον ασθενή όπως και πριν την εμφάνιση της νόσου.

Υποστηρίξτε την ανεξαρτησία του ασθενούς

� Είναι απαραίτητο να παραμένει ο ασθενής ανεξάρτητος για όσο τοδυνατόν μεγαλύτερο διάστημα. Εμπιστευθείτε τον και αναθέστε του απλέςεργασίες και καθήκοντα. Δεν είναι απαραίτητο να τις εκτελέσει απόλυτασωστά. Επιβραβεύστε ό,τι κάνει. Αυτό τον βοηθά να διατηρήσει τον αυτο-σεβασμό του και μειώνει το δικό σας φορτίο.

Αποφύγετε τις συγκρούσεις

� Οποιουδήποτε τύπου σύγκρουση προκαλεί περιττό στρες σε σας καιστο άτομο με νόσο Αλτσχάιμερ. Αποφεύγετε να εστιάζετε την προσοχήστις αποτυχίες, μην έχετε κριτική διάθεση και διατηρήστε ήρεμη στάση.Ο θυμός απλώς χειροτερεύει την κατάσταση. Θυμηθείτε ότι φταίει η νόσοςκαι όχι το άτομο.

24

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Κάνετε τα πράγματα απλά

� Προσπαθήστε να απλοποιήσετε τα πράγματα για τον ασθενή με νόσοΑλτσχάιμερ. Συγκεκριμένες εντολές και οδηγίες βήμα-βήμα διευκολύ-νουν την ανταπόκρισή του. Μην χρησιμοποιείτε μακρές προτάσεις, μηνπροσφέρετε πολλές επιλογές.

Διατηρήστε την αίσθηση του χιούμορ

� Γελάστε μαζί με τον ασθενή αλλά όχι εις βάρος του. Το χιούμορ μπο-ρεί να αμβλύνει θεαματικά τις εντάσεις.

Δημιουργήστε ασφαλές περιβάλλον

� Η απώλεια ελέγχου των κινήσεων και η απώλεια μνήμης αυξάνουντις πιθανότητες τραυματισμού. Κάντε το σπίτι όσο πιο ασφαλές γίνεται.

Ενθαρρύνετε την καλή φυσική κατάσταση και την άσκηση

� Σε πολλές περιπτώσεις αυτό βοηθά στο να διατηρηθούν οι υπάρχου-σες σωματικές και νοητικές ικανότητες του ασθενούς επί μακρόν. Τοποια άσκηση είναι κατάλληλη εξαρτάται από την κατάστασή του.Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Βοηθήστε τον ασθενή να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις υπάρχουσες ικανότητές του

� Ορισμένες απλές δραστηριότητες μπορούν να ενισχύσουν το αίσθη-μα αξιοπρέπειας και αυτοεκτίμησης του ασθενούς, δίνοντας στόχο καινόημα στη ζωή του. Ένας άνθρωπος που κάποτε ήταν οικοδόμος, κηπου-ρός, επιχειρηματίας μπορεί να αντλήσει ικανοποίηση από τη χρησιμο-ποίηση ικανοτήτων που σχετίζονταν με το αντικείμενο εργασίας του.Θυμηθείτε, ωστόσο, ότι επειδή η νόσος Αλτσχάιμερ είναι εξελισσόμενηνόσος, οι ικανότητες και τα πράγματα που αρέσουν ή δεν αρέσουν στονασθενή μπορεί να αλλάξουν με τον καιρό. Αυτό απαιτεί να είστε παρατη-ρητικοί και ευέλικτοι στον προγραμματισμό των δραστηριοτήτων.

25

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Διατηρήστε την επικοινωνία

� Καθώς η νόσος εξελίσσεται, η επικοινωνία ανάμεσα στο φροντιστήκαι τον ασθενή γίνεται όλο και πιο δύσκολη .

• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής σάς προσέχει, πριν του μιλήσετε

• Βεβαιωθείτε ότι η όραση και η ακοή του ασθενούς δεν έχουνπρόβλημα (π.χ. μπορεί να χρειάζεται καινούργια γυαλιά ή το ακουστικό να μην λειτουργεί σωστά)

• Μιλάτε καθαρά, αργά, πρόσωπο με πρόσωπο και κοιτώντας τον ασθενή στα μάτια

• Εκφράζετε αγάπη, ενθάρρυνση και στοργή με χειρονομίες,αγκαλιές ή χάδια, εφόσον ο ασθενής αισθάνεται άνετα με αυτό

• Δίνετε προσοχή στη στάση του σώματος και στην έκφραση του προσώπου του ασθενούς. Οι ασθενείς με προχωρημένη άνοιαεπικοινωνούν με μη λεκτικά μηνύματα

• Προσέξτε τη στάση του σώματός σας, τον τόνο της φωνής σας,γιατί πολλές φορές εκφράζουν ασυναίσθητα επιθετικότητα και εκνευρισμό

• Προσπαθήστε να ανακαλύψετε συγκεκριμένους συνδυασμούςλέξεων, λέξεις – κλειδιά ή ειδικούς χειρισμούς πουδιευκολύνουν την επικοινωνία με τον ασθενή

Χρησιμοποιήστε βοηθήματα μνήμης

� Στα πρώιμα στάδια της νόσου, τα βοηθήματα μνήμης διευκολύνουντον ασθενή να θυμηθεί, οργανώνουν τις δραστηριότητές του και προ-λαμβάνουν τη σύγχυση. Παρακάτω δίνονται μερικά παραδείγματα:

• λίστες κάθε είδους (ψώνια, δουλειές, επέτειοι)

• φωτογραφίες των συγγενών με τα ονόματά τους γραμμέναεμφανώς, ώστε να μπορεί να θυμάται ποιος είναι ποιος - και ποιασχέση τον συνδέει μαζί του

• χρωματιστές ταμπέλες με ονόματα χώρων ή οδηγίες χρήσης αντικειμένων

• απλοί χάρτες(Τα βοηθήματα μνήμης δεν είναι τόσο χρήσιμα στα επόμενα στάδια της νόσου)

26

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Α Ν Τ Ι Μ Ε Τ Ω Π Ι Ζ Ο Ν Τ Α Σ

Ε Ι Δ Ι Κ Ο Τ Ε Ρ Α Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ Α

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Οι παρακάτω συμβουλές έχουν προκύψει από την εμπειρία των ίδιωντων φροντιστών. Ορισμένες από αυτές μπορεί να σας φανούν δύσκο-λες στην υλοποίησή τους. Να θυμάστε ότι κανείς δεν είναι τέλειος.

Πλύσιμο και προσωπική υγιεινή

� Το άτομο που πάσχει από νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να ξεχνά να πλυ-θεί ή να μην αναγνωρίζει πλέον την ανάγκη να το κάνει ή μπορεί να έχειξεχάσει πώς να το κάνει. Σε μια τέτοια κατάσταση είναι σημαντικό νασέβεστε την αξιοπρέπειά του όταν τον βοηθάτε.

• Διατηρήστε τις προηγούμενες συνήθειές του σε σχέση με το πλύσιμο, όσο γίνεται

• Προσπαθήστε να κάνετε το μπάνιο μια ευχάριστη και χαλαρωτικήδιαδικασία

• Απλοποιήστε όσο το δυνατόν περισσότερο τα πράγματα

• Αν ο ασθενής αρνείται να κάνει μπάνιο, δοκιμάστε ξανά λίγοαργότερα, που πιθανόν να έχει αλλάξει διάθεση

• Αφήστε τον να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα χωρίς βοήθεια

• Αν δείξει ότι ντρέπεται, ίσως είναι καλό να παραμείνουνκαλυμμένα κάποια τμήματα του σώματος κατά τη διάρκεια του μπάνιου

• Η ασφάλεια στο μπάνιο είναι σημαντική, γι’ αυτό είναι χρήσιμο να υπάρχει μια λαβή από την οποία μπορεί ο ασθενής να κρατηθεί,ένα μη ολισθηρό πλαστικό χαλάκι στην μπανιέρα ή έξτρα κάθισμα

• Αν το μπάνιο θεωρείται δύσκολο και προκαλεί συγκρούσεις, το ντους μπορεί να αποδειχθεί ευκολότερη λύση

• Αν έχετε μονίμως προβλήματα με το μπάνιο, μπορεί να βοηθήσειαν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα την αναλάβει κάποιος άλλος

28

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Ντύσιμο

� Ο ανοϊκός ασθενής συχνά δεν ξέρει πώς να ντυθεί ή δεν αναγνωρίζειτην ανάγκη να αλλάξει ρούχα. Ορισμένες φορές εμφανίζεται δημόσια μεατημέλητο ή ακατάλληλο ντύσιμο.

• Ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία του ασθενούς στο ντύσιμο

• Τοποθετήστε τα ρούχα με τη σειρά που πρέπει να φορεθούν

• Αποφύγετε τα ρούχα που κουμπώνουν δύσκολα, τα παπούτσιαμε κορδόνια κ.ο.κ.

• Επαναλαμβάνετε πολλές φορές τις οδηγίες, αν είναι απαραίτητο

• Αφήστε του αρκετό χρόνο για να ντυθεί

Τουαλέτα και ακράτεια

� Το άτομο που πάσχει από νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να χάσει την ικα-νότητα να αναγνωρίζει πότε πρέπει να πάει στην τουαλέτα, πού είναι ητουαλέτα ή τι πρέπει να κάνει εκεί.

• Aναπτύξτε ένα πρόγραμμα χρήσης της τουαλέτας

• Bάλτε στην πόρτα της τουαλέτας μια ταμπέλα με έντονα χρώματακαι μεγάλα γράμματα

• Αφήνετε την πόρτα της τουαλέτας ανοιχτή ώστε να είναι εύκολονα τη βρει

• Φροντίστε ώστε τα ρούχα που φοράει να βγαίνουν εύκολα

• Περιορίστε σε λογικά πλαίσια την κατανάλωση υγρών πριν τον ύπνο

• Τη νύχτα, αφήστε το φως του μπάνιου αναμμένο

• Ενίοτε βοηθά η χρήση δοχείου νυκτός

29

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Μαγείρεμα

� Τα άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ χάνουν νωρίς την ικανότητα να μαγει-ρεύουν. Η ενασχόληση με το μαγείρεμα εμπεριέχει αυξημένο κίνδυνοατυχημάτων και αυτοτραυματισμού.

• Αξιολογήστε πόσο καλά μπορεί ο ασθενής να μαγειρέψει μόνος του

• Απολαύστε το μαγείρεμα σαν μια δραστηριότητα από κοινού

• Εγκαταστήστε ασφαλείς συσκευές

• Απομακρύνετε τα αιχμηρά αντικείμενα

• Προσφέρετε έτοιμα γεύματα, οργανώστε υπηρεσίες παροχήςγευμάτων και βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής καταναλώνει αρκετήποσότητα θρεπτικής τροφής

Διατροφή

� Οι ασθενείς που πάσχουν από άνοια συχνά ξεχνούν εάν έχουν φάει ήπώς να χρησιμοποιήσουν το πιρούνι και το κουτάλι. Στα προχωρημέναστάδια της νόσου, μπορεί να χρειάζονται κάποιον να τους ταΐσει. Μπορείεπίσης να δυσκολεύονται να μασήσουν σωστά ή να καταπιούν. Ας σημει-ωθεί, τέλος, ότι καθώς το αίσθημα της δίψας αμβλύνεται στους ηλικιω-μένους, χρειάζεται η τακτή υπενθύμιση λήψης υγρών.

• Μπορεί να χρειαστεί να θυμίσετε στον ασθενή πώς να τρώει

• Χρησιμοποιήστε τροφή που μπορεί να τρώγεται με τα δάχτυλα –είναι ευκολότερο και δεν δημιουργεί ακαταστασία

• Μοιράστε το φαγητό σε μικρές μπουκιές ώστε να μην πνιγεί ο ασθενής. Στα προχωρημένα στάδια της νόσου, μπορεί να είναιαπαραίτητο να πολτοποιείτε ή να διαλύετε την τροφή

• Θυμίστε στον ασθενή να τρώει αργά

• Έχετε πάντα υπόψη σας ότι ο ασθενής μπορεί να μην είναι σε θέσηνα διακρίνει το ζεστό ή το κρύο και μπορεί να καεί από τροφές ήυγρά υψηλής θερμοκρασίας

30

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

• Εάν ο ασθενής δυσκολεύεται να καταπιεί, ζητήστε από το γιατρόσας να σας δείξει μια τεχνική προκειμένου να διευκολύνετε την κατάποση

• Σερβίρετε μια μερίδα τροφής κάθε φορά

Οδήγηση

� Μπορεί να είναι επικίνδυνο για τον ασθενή με νόσο Αλτσχάιμερ ναοδηγεί, δεδομένου ότι η κρίση του είναι ανεπαρκής και οι αντιδράσειςτου αργές.

• Συζητήστε μαζί του το θέμα ευγενικά

• Προτείνετέ του να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς, όταν αυτό είναι δυνατόν

• Εάν δεν μπορείτε να πείσετε τον ασθενή να μην οδηγεί, τότε είναι απαραίτητο να συμβουλευθείτε κάποιον ειδικό.

Αλκοόλ και κάπνισμα

� Η κατανάλωση αλκοόλ σε μικρές ποσότητες γενικώς επιτρέπεται. Τοκάπνισμα απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή, κυρίως λόγω της πιθανότηταςπρόκλησης ατυχημάτων (π.χ. εγκαύματα, πυρκαγιές).

• Επιβλέπετε τον ασθενή όταν καπνίζει ή αποθαρρύνετε τον από το κάπνισμα – ίσως με εντολή γιατρού

• Ρωτήστε τον γιατρό για τυχόν αλληλεπιδράσεις των φαρμάκωντου ασθενούς με μικρές ποσότητες αλκοόλ

31

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Δυσκολίες στον ύπνο

� Ο ασθενής που πάσχει από τη νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να είναι ανή-συχος το βράδυ και να ενοχλεί την υπόλοιπη οικογένεια. Αυτό μπορεί ναείναι το πιο κουραστικό πρόβλημα στο ρόλο σας ως φροντιστή.

• Προσπαθήστε να τον εμποδίσετε να κοιμάται κατά τη διάρκεια της ημέρας

• Προσθέστε περισσότερη σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας

• Προσπαθήστε να τον κάνετε να αισθάνεται όσο πιο άνετα γίνεταιτην ώρα του ύπνου

• Συζητήστε με το γιατρό σας το πρόβλημα αυτό. Υπάρχουν νεότεραφάρμακα που εξασφαλίζουν καλή ποιότητα ύπνου

Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές

� Ο ανοϊκός ασθενής μπορεί να ξεχνά από τη μια στιγμή στην άλλη τιέχει ειπωθεί, με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνει τις ίδιες ερωτήσεις καιπράξεις πολλές φορές.

• Προσπαθήστε να αποσπάσετε την προσοχή του, δίνοντάς του κάτι άλλο να ασχοληθεί

• Γράψτε σε ένα χαρτί τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που επαναλαμβάνει συχνά

• Οπλιστείτε με υπομονή και απαντήστε όσες περισσότερες φορέςμπορείτε

32

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Προσκόλληση

� Ο ασθενής με νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να εξαρτηθεί υπερβολικά απόσας και να σας ακολουθεί παντού. Αυτό μπορεί να είναι ενοχλητικό, αντι-μετωπίζεται δύσκολα και σας στερεί την ιδιωτική σας ζωή. Ο ασθενήςμπορεί να συμπεριφέρεται έτσι λόγω της ανασφάλειας και του φόβουπου τον διακατέχει.

• Δώστε του κάτι που να του τραβά την προσοχή την ώρα που φεύγετε

• Μοιραστείτε τη φροντίδα του με άλλα μέλη της οικογένειάς σας,ώστε να έχετε προσωπικό χρόνο και ευκαιρίες για ξεκούραση και διασκέδαση

Απώλεια αντικειμένων και κατηγορίες για κλοπή

� Ο ασθενής με νόσο Αλτσχάιμερ συχνά ξεχνά πού είναι τοποθετημέναδιάφορα αντικείμενα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να κατηγορήσειεσάς και άλλους ότι τα έχετε πάρει. Οι συμπεριφορές αυτές προκαλούνταιαπό ανασφάλεια σε συνδυασμό με την αίσθηση απώλειας του ελέγχουκαι της μνήμης.

• Ανακαλύψτε αν έχει κάποια αγαπημένη κρυψώνα

• Κρατάτε εφεδρικά αντικείμενα ή αντίγραφα για ότι είναισημαντικό, π.χ. αντικλείδια, ταυτότητες, συμβολαιογραφικέςπράξεις

• Ελέγχετε τη σακούλα των σκουπιδιών πριν την πετάξετε

• Απαντήστε ευγενικά στις κατηγορίες του ασθενούς, χωρίς να προσπαθείτε να τον πείσετε

• Συμφωνήστε μαζί του ότι το αντικείμενο έχει χαθεί και βοηθήστε τον να το βρει

33

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Παραλήρημα και ψευδαισθήσεις

� Δεν είναι ασυνήθιστο ένα άτομο που πάσχει από άνοια να έχει παρα-λήρημα και ψευδαισθήσεις.

Το παραλήρημα είναι μια εμφανώς λανθασμένη, επίμονη πεποίθηση.Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να πιστεύει ότι απειλείται από τονφροντιστή, τους γείτονες κ.ο.κ. Για τον ασθενή, το παραλήρημα είναιπραγματικό, του προκαλεί φόβο και μπορεί να οδηγήσει σε ενοχλητι-κές συμπεριφορές αυτοπροστασίας.

Αν ο ασθενής έχει ψευδαισθήσεις, τότε μπορεί να βλέπει ή να ακούειπράγματα που δεν υπάρχουν, όπως για παράδειγμα μορφές στα πόδιατου κρεβατιού ή ανθρώπους να του μιλάνε.

• Μην επιχειρηματολογείτε στον ασθενή σχετικά με την εγκυρότητααυτών που βλέπει ή ακούει, είναι μάταιο

• Όταν ο ασθενής νιώσει φόβο, προσπαθήστε να τον καθησυχάσετε.Το να του μιλήσετε με ήρεμη φωνή και να του κρατήσετε το χέριμπορεί να τον ανακουφίσει

• Τραβήξτε του την προσοχή σε κάτι που υπάρχει ή συμβαίνειπραγματικά γύρω

• Ελέγξτε με το γιατρό σας μήπως κάποια από τα φάρμακα συμβάλλουν ή προκαλούν αυτό το πρόβλημα

• Υπάρχουν φάρμακα που βοηθούν στην εξάλειψη τέτοιωνφαινομένων

34

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Σεξουαλικές σχέσεις

� Η νόσος Αλτσχάιμερ δεν επηρεάζει συνήθως τις σεξουαλικές σχέ-σεις, εντούτοις η στάση του ασθενούς απέναντι στο σεξ μπορεί να αλλά-ξει. Οι τρυφερές χειρονομίες και οι αγκαλιές μπορούν να προσφέρουναμοιβαία ικανοποίηση και να σας δείξουν αν το άτομο είναι ικανό ή έχειδιάθεση να προχωρήσει σε περαιτέρω οικειότητες. Θα πρέπει να είστευπομονετικός /ή. Ο ασθενής μπορεί να μην ανταποκρίνεται όπως πριντην εμφάνιση της νόσου ή μπορεί να φαίνεται ότι έχει χάσει το ενδιαφέ-ρον του /της. Για ορισμένα ζευγάρια, η σεξουαλική επαφή συνεχίζει νααποτελεί ικανοποιητικό μέρος της σχέσης.

Μπορεί ωστόσο να συμβεί και το αντίθετο. Ο ασθενής να έχει υπερβολι-κές απαιτήσεις για σεξουαλική επαφή ή να συμπεριφέρεται με τρόπο πουνα σας κάνει να μην αισθάνεστε άνετα.

• Μιλήστε σχετικά και συμβουλευτείτε άλλους φροντιστές.

• Μην διστάσετε να συζητήσετε ζητήματα αυτού του είδουςμε έναν επαγγελματία υγείας.

Ανάρμοστη σεξουαλική συμπεριφορά

� Το άτομο που πάσχει από νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί σπανίως να εμφα-νίζει προκλητική σεξουαλική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, μπορεί ναβγάζει τα ρούχα του δημοσίως ή να προβαίνει σε ανάρμοστες πράξεις.

• Προσπαθήστε να μην αντιδράσετε υπερβολικά στη συμπεριφορά του – θυμηθείτε ότι υπεύθυνη είναι η νόσος

• Αποσπάστε του την προσοχή σε άλλη δραστηριότητα

• Αποθαρρύνετε ευγενικά αλλά επίμονα παρόμοιες συμπεριφορές

35

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Περιπλάνηση

� Αυτό μπορεί να είναι ένα ανησυχητικό πρόβλημα που πρέπει να αντι-μετωπίσετε. Ο ασθενής μπορεί να τριγυρνά μέσα στο σπίτι ή να φεύγεικαι να περιπλανιέται στη γειτονιά. Κινδυνεύει να χαθεί. Η ασφάλεια είναισημαντικό ζήτημα για τον ασθενή με άνοια, όταν βρίσκεται μόνος τουεκτός σπιτιού.

• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής φέρει πάντοτε πάνω του κάποιο χαρτίπου να υποδηλώνει την ταυτότητά του όπως και τηλέφωνα ή διεύθυνση επικοινωνίας

• Βεβαιωθείτε ότι το σπίτι είναι ασφαλές, ότι ο ασθενής αισθάνεταικαλά εκεί και δεν μπορεί να φύγει χωρίς να το γνωρίζετε

• Όταν ο ασθενής χαθεί και στη συνέχεια βρεθεί πάλι, αποφύγετενα δείξετε θυμό – μιλήστε του ήρεμα, με αποδοχή και αγάπη

• Είναι χρήσιμο να έχετε μια πρόσφατη φωτογραφία του για την περίπτωση που χαθεί και χρειαστεί να τον αναζητήσετε

36

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Βία και επιθετικότητα

� Από καιρό σε καιρό, ο ασθενής με νόσο Αλτσχάιμερ θυμώνει και γίνε-ται επιθετικός ή βίαιος. Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, όπωςγια παράδειγμα λόγω της απώλειας της κοινωνικής χάρης, της κρίσης,της αδυναμίας να εκφράζει τα αρνητικά συναισθήματα με ασφαλή τρό-πο και της αδυναμίας να κατανοεί τις πράξεις και τις προθέσεις τωνάλλων. Αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα που καλείται νααντιμετωπίσει ο φροντιστής.

• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, προσπαθήστε να μην δείξετε φόβο

• Προσπαθήστε να τραβήξετε την προσοχή του ασθενούς σε κάποια χαλαρωτική δραστηριότητα

• Δώστε του περισσότερο χώρο

• Βρείτε τι ήταν αυτό που προκάλεσε τη βίαιη αντίδραση καιπροσπαθήστε να το αποφύγετε στο μέλλον

• Αν εμφανίζονται συχνά επεισόδια βίας, θα πρέπει να ζητήσετεβοήθεια. Συζητήστε με το γιατρό σας σχετικά με τον τρόποαντιμετώπισής τους. Τα νεότερα φάρμακα μπορεί να βοηθήσουνσημαντικά

37

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Κατάθλιψη και άγχος

� Ο ασθενής με νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να έχει κατάθλιψη, να είναιαποσυρμένος και δυστυχής, να μιλά, να ενεργεί και να σκέφτεται αργά.Αυτό μπορεί να επηρεάσει την καθημερινή ρουτίνα, τον ύπνο και την όρε-ξή του.

• Δώστε περισσότερη προσοχή και υποστήριξη στον ασθενή

• Μιλήστε με το γιατρό σας, ο οποίος μπορεί να είναι σε θέση να σας βοηθήσει ή να προτείνει την παραπομπή του ασθενούς σε ψυχολόγο ή ψυχίατρο

• Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν και σε αυτότο πρόβλημα

• Μην περιμένετε ότι ο ασθενής θα βγει από την κατάθλιψη αμέσως

38

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Τ Ο Φ Ο Ρ Τ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Στη νόσο Αλτσχάιμερ μαζί με τον ασθενή πάσχει όλη η οικογένεια. Στησυντριπτική τους πλειοψηφία, οι ανοϊκοί ασθενείς φροντίζονται στο σπί-τι από τα μέλη των οικογενειών τους, συζύγους, παιδιά και αδέλφια.Στην Ελλάδα η οικογένεια διατηρεί την ευθύνη της φροντίδας των ασθε-νών ακόμη και όταν υπάρχουν επαγγελματίες βοηθοί ή νοσηλεύονταισε ιδρύματα.

Οι υψηλές απαιτήσεις φροντίδας των ανοϊκών ασθενών επιδρούν στηνυγεία των φροντιστών, επηρεάζουν τη συμμετοχή τους σε κοινωνικέςκαι επαγγελματικές δραστηριότητες, περιορίζουν τον ελεύθερο χρόνοτους, κλονίζουν την κοινωνική τους θέση και απειλούν την οικονομικήτους ασφάλεια.

Η επιβάρυνση από τη φροντίδα ενός ανοϊκού ασθενούς μπορεί να είναιψυχική, σωματική και οικονομική. Η ψυχική είναι σαφώς η σημαντικό-τερη και η πιο εξατομικευμένη. Οι φροντιστές κάνουν αυξημένη χρήσηψυχοτρόπων, ενώ διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να αρρωστήσουν απόκατάθλιψη. Η στενή επαφή με έναν ανοϊκό ασθενή κινητοποιεί ενοχέςκαι φόβο θανάτου. Ιδιαίτερα ψυχοφθόρο είναι και το διαρκές αίσθημαάγχους, η «έγνοια» για τον ασθενή, την ασφάλειά του, τα πιθανά καθη-μερινά απρόοπτα.

Ορισμένα από τα συναισθήματα που μπορεί να νιώσει ο φροντιστής είναιλύπη, ενοχή, θυμός, ντροπή, μοναξιά. Πρόκειται για φυσιολογικές αντι-δράσεις σε μια οδυνηρή πραγματικότητα. Η κατανόηση και αποδοχή τωνσυναισθημάτων του διευκολύνει σημαντικά το δύσκολο έργο του.

40

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Πένθος

� Είναι η ψυχική αντίδραση αυτού που βιώνει κάποια απώλεια, πραγμα-τική ή συμβολική. Εξαιτίας της νόσου ο φροντιστής αισθάνεται ότι έχειχάσει τον σύντροφο, τον γονέα ή έναν φίλο. Βασανιστικές επανέρχονταιοι αναμνήσεις και γίνονται οι συγκρίσεις με το παρελθόν. Και όταν κανείςνομίζει ότι έχει προσαρμοστεί, η νόσος εξελίσσεται και πάλι. Στα πιο προ-χωρημένα στάδια, όταν ο ασθενής δεν αναγνωρίζει ενίοτε ούτε το φρον-τιστή του, τα συναισθήματα οδύνης γίνονται συντριπτικά. Η διεθνής εμπει-ρία έχει δείξει ότι η συμμετοχή των φροντιστών σε ομάδες υποστήριξηςείναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης.

Ενοχή

� Είναι λογικό ο φροντιστής να αισθάνεται ενοχές όταν ντρέπεται γιατην ανάρμοστη συμπεριφορά του ασθενούς, όταν θυμώνει μαζί του ή νιώ-θει ότι δεν αντέχει άλλο και εξετάζει την πιθανότητα εισαγωγής του σείδρυμα. Το να μοιραστεί κάποιος αυτά τα δύσκολα συναισθήματα μεάλλους φροντιστές ή με οικεία πρόσωπα μπορεί να τον ανακουφίσεισημαντικά.

Θυμός

� Ο θυμός μπορεί να έχει πολλούς αποδέκτες. Μπορεί να απευθύνεταιστον ασθενή, στο γιατρό, στο Θεό ή στην όλη κατάσταση, αναλόγως. Είναισημαντικό να θυμάται ο φροντιστής ότι το θυμό του τον προκαλεί η νόσοςκαι οι δυσκολίες που συνεπάγεται και όχι ο ίδιος ο ασθενής. Ορισμένεςφορές, οι φροντιστές νιώθουν τόσο θυμωμένοι που κινδυνεύουν νακάνουν κακό στο άτομο που φροντίζουν. Αν αισθάνεται έτσι, θα πρέπεινα ζητήσει άμεσα τη βοήθεια ειδικού.

41

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Ντροπή

� Μπορεί ο φροντιστής να αισθάνεται ντροπή, όταν ο ασθενής συμπερι-φέρεται κατά τρόπο που τον εκθέτει δημόσια. Αυτό το συναίσθημα μπο-ρεί να αμβλυνθεί, αν μιλήσει γι’ αυτό με άλλους φροντιστές που αντιμε-τωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Επίσης, βοηθά να ενημερώσει σχετικάμε τη νόσο φίλους και γείτονες, έτσι ώστε να κατανοούν τη συμπεριφο-ρά του ασθενούς.

Μοναξιά

� Πολλοί φροντιστές αποσύρονται κοινωνικά και περιορίζονται στο σπί-τι τους με τον ασθενή που φροντίζουν. Το να παρέχει τέτοιου είδουςφροντίδα κανείς καταλήγει να είναι μια πολύ μοναχική δραστηριότητα.Η πρότερη συντροφική σχέση με τον ασθενή χαλαρώνει, ενώ περιορί-ζονται και οι άλλες κοινωνικές επαφές, λόγω των αυξημένων απαιτή-σεων στο σπίτι. Η μοναξιά δυσχεραίνει την αντιμετώπιση των προβλη-μάτων. Είναι χρήσιμο να δωθεί προτεραιότητα στο να διατηρηθούν οιφιλίες και οι κοινωνικές επαφές.

42

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ε Τ Ο Ν Ε Α Υ Τ Ο Σ Α Σ

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Οικογένεια

� Για ορισμένους φροντιστές, η οικογένεια είναι η μεγαλύτερη πηγήβοήθειας. Για άλλους αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή προβλημάτων. Είναισημαντικό να δέχεστε βοήθεια από άλλα μέλη της οικογένειας, όταν αυτήείναι διαθέσιμη, και να μην σηκώνετε μόνος /η σας όλο το βάρος τηςφροντίδας του ασθενούς. Αν τα μέλη της οικογένειά σας δε βοηθούν ήείναι ακόμα και επικριτικά απέναντί σας, επειδή δεν κατανοούν το πρό-βλημα, ένα οικογενειακό συμβούλιο όπου θα συζητήσετε σχετικά μπο-ρεί να βοηθήσει.

Μοιραστείτε τα προβλήματά σας

� Επιβάλλεται να μοιράζεστε με άλλους τα συναισθήματα και τους προ-βληματισμούς σας τόσο σχετικά με τη φροντίδα του ασθενούς όσο καιγενικότερα. Το να αναγνωρίσει κανείς ότι αυτά που νιώθει είναι μια φυσιο-λογική αντίδραση στην κατάσταση που βιώνει, κάνει τα πράγματα ευκο-λότερα. Προσπαθήστε να δεχτείτε την υποστήριξη που σας προσφέρουνοι άλλοι, ακόμη και αν αισθάνεστε ότι τους επιβαρύνετε. Προσπαθήστενα σκεφτείτε το μέλλον και να έχετε κάποιον που να μπορεί να σας βοη-θήσει σε μια επείγουσα κατάσταση. Ας σημειωθεί εδώ η σημασία τουοικογενειακού γιατρού ή άλλων ειδικών που θα γνωρίζουν το ιστορικότου ασθενούς σας και στους οποίους θα έχετε πρόσβαση.

Βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας

� Είναι σημαντικό να βρίσκετε χρόνο για τον εαυτό σας. Αυτό θα σας επι-τρέψει τελικά να φροντίσετε αποτελεσματικότερα και τον ασθενή σας.Αναζητήστε ασχολίες που σας ξεκουράζουν, διατηρήστε κοινωνικές επα-φές και συναναστροφές, φροντίστε την υγεία σας. Για να εξασφαλίσετεπερισσότερο χρόνο για σας, προσπαθήστε να βρείτε κάποιον να αναλά-βει τη φροντίδα του ασθενούς τις συγκεκριμένες ώρες.

44

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Αναγνωρίστε τα όρια της αντοχής σας

� Πόσο κοντά βρίσκεστε ψυχικά και σωματικά, στα όρια σας; Οι περισ-σότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν πόσο κοντά βρι-σκονται στην κατάρρευση ...αρκεί να προσέξουν τα προειδοποιητικά σημά-δια. Μη διστάσετε να μιλήσετε σχετικά και να ζητήσετε κατευθύνσεις καιβοήθεια.

Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας

� Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας ή τον ασθενή για τα προβλήματα πουσυναντάτε. Θυμηθείτε: η νόσος είναι η πραγματική αιτία. Αν αισθάνεστε ότιοι σχέσεις σας με τους φίλους σας και την οικογένειά σας φθείρονται, μηνκατηγορείτε αυτούς ή τον εαυτό σας. Προσπαθήστε να βρείτε τι προκαλείαυτή την αποξένωση και συζητήστε το μαζί τους. Οι σχέσεις με τους άλλουςαποτελούν πάντα μια πολύτιμη πηγή στήριξης για όλους μας.

Ζητήστε βοήθεια και δεχθείτε συμβουλές

� Θα σας βοηθήσει αν ζητήσετε να ενημερωθείτε σχετικά με την νόσοτου προσώπου που φροντίζετε. Η τακτική ενημέρωση επιτρέπει το ξεκα-θάρισμα παρανοήσεων, την πρόληψη προβλημάτων, την αξιοποίηση τωνόποιων δυνατοτήτων διαγράφονται ιατρικά ή σε επίπεδο πρόνοιας.

Θυμηθείτε ότι είστε σημαντικός /ή

� Είστε σημαντικός/ή για τον εαυτό σας. Είστε επίσης σημαντικό πρό-σωπο στη ζωή του ασθενούς: να ένας ακόμα λόγος για να φροντίζετε τονεαυτό σας.

45

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Βοήθεια για εσάς, το φροντιστή

� Το να μάθετε να δέχεστε βοήθεια μπορεί να είναι κάτι νέο για σας. Καιόπως συμβαίνει συχνά τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, οι φίλοι, οι γεί-τονες θέλουν να κάνουν κάτι για να σας βοηθήσουν, αλλά δεν ξέρουν τι!Μια νύξη από μέρους σας μπορεί να τους δώσει την ευκαιρία να βοηθή-σουν. Αυτό θα τους κάνει να αισθανθούν χρήσιμοι και θα σας ανακουφίσει.Μη διστάζετε να ζητάτε και να δέχεστε βοήθεια και συμπαράσταση.

Οι Εταιρείες Αλτσχάιμερ οργανώνουν ομάδες υποστήριξης, ενημέρω-σης και εκπαίδευσης φροντιστών. Οι ομάδες αυτές είναι μια ευκαιρία νασυναντήσετε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν την ίδια κατάσταση.Συμμετέχοντας σε αυτές θα έχετε την ευκαιρία να συζητήσετε τα προ-βλήματα με ανθρώπους που έχουν παρόμοιες εμπειρίες, να μοιραστεί-τε τους προβληματισμούς σας ή ακόμα και να παρηγορηθείτε απλώς,βλέποντας ότι δεν είστε οι μόνοι που βιώνετε αυτή την εξαντλητική -ψυχικά και σωματικά- κατάσταση.

Η ενημέρωση για τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ και την εξέλι-ξή τους θα σας βοηθήσει να προγραμματίσετε με ψυχραιμία το μέλλον.Τέλος, η εκπαίδευση έχει σκοπό να σας εφοδιάσει με στρατηγικές αντι-μετώπισης καθημερινών πρακτικών προβλημάτων (νοσηλευτική φρον-τίδα, διαταραχές συμπεριφοράς, νομικά θέματα).

46

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Α Κ Α Ι Ν Ο Μ Ι Κ Α

Θ Ε Μ Α Τ Α

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Οι διαταραχές της μνήμης και των υπολοίπων γνωστικών λειτουργιώνπου εμφανίζουν οι ανοϊκοί ασθενείς προκαλούν, μεταξύ άλλων, απώ-λεια της ικανότητας διαχείρισης πολύπλοκων ζητημάτων και περιορί-ζουν την ευθύνη των ασθενών για τις πράξεις τους. Διευθετώντας εγκαί-ρως τα οικονομικά και νομικά θέματα που προκύπτουν θα αποφύγετεκαταστάσεις δυσάρεστες τόσο για εσάς όσο και για τον ασθενή.

48

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Πρακτικές Συμβουλές

• Ελέγχετε τη σύνταξη και τις άλλες χρηματικές αποδοχές, ώστε νααποφύγετε προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν εξαιτίας λαν-θασμένων χειρισμών του ασθενούς.

• Επιτρέψτε στον ασθενή να έχει πάνω του κάποια μετρητά. Αυτό είναιαπαραίτητο για να αισθάνεται ασφαλής και ανεξάρτητος.

• Διαπραγματευτείτε με τον ασθενή την πιθανότητα συνεργασίας μεδικηγόρο, ο οποίος θα αναλάβει τη σύνταξη της διαθήκης, τα θέμα-τα κηδεμονίας κλπ. Οι σχετικές διαδικασίες θα πρέπει να γίνουνεγκαίρως, όσο δηλαδή ο ασθενής βρίσκεται στα αρχικά στάδια τηςνόσου και η γνωστική του κατάσταση του επιτρέπει να πάρει συνει-δητά αποφάσεις σχετικά με τη διαχείριση των υποθέσεών του καινα αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του.

• Οι ασθενείς που δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να προσλάβουνδικηγόρο δικαιούνται δωρεάν νομικής συνδρομής (ΔικηγορικόςΣύλλογος Αθηνών, 210-3398120). Συμβουλές παρέχονται τηλε-φωνικά και από τις νομικές υπηρεσίες των φορέων ασφάλισης (λ.χ.Νομική Υπηρεσία Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, 210-5232017).

49

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Επιδόματα

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πρόβλεψη για παροχή συστηματικού και ενι-αίου επιδόματος σε ανοϊκούς ασθενείς καθώς θεωρείται ότι για να λάβεικάποιος αυτή την οικονομική ενίσχυση, θα πρέπει να πάσχει από τύφλω-ση ή παραπληγία. Ωστόσο, οι φροντιστές των ασθενών με προχωρημέ-νη άνοια δικαιούνται να διεκδικήσουν Επίδομα Βαριάς Αναπηρίας.

Η διαδικασία που ακολουθείται σήμερα για τη διεκδίκηση του επιδόμα-τος είναι η εξής: οι άμεσα ασφαλισμένοι θα πρέπει να αποταθούν στοΑσφαλιστικό τους Ταμείο και να περάσουν από Υγειονομική Επιτροπή.Η Επιτροπή θα αποφασίσει εάν δικαιούται ή όχι επιδόματος. Εάν ο ασθε-νής είναι έμμεσα ασφαλισμένος ή άπορος, θα πρέπει να απευθυνθεί στηΔιεύθυνση Υγείας της Νομαρχίας όπου υπάγεται και σε αυτή την περί-πτωση, ορίζεται ραντεβού με Υγειονομική Επιτροπή. Και στις δύο περι-πτώσεις, θα πρέπει να κατατεθεί στην Επιτροπή ιατρική γνωμάτευση απόΚρατικό Νοσοκομείο στην οποία να διαπιστώνεται «ισοδύναμο παρα-πληγίας».

Κύριο κριτήριο για την έγκριση του επιδόματος είναι ο ασθενής να μηνείναι σε θέση να αυτοεξυπηρετηθεί (ποσοστό αναπηρίας άνω του 67%).

Επιπλέον, οι ασθενείς δικαιούνται κάρτα απεριορίστων διαδρομών γιατις αστικές συγκοινωνίες και κάποια οικονομική ελάφρυνση σε ότι αφο-ρά τις οικονομικές τους υποχρεώσεις προς την Εφορία.

50

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Διαθήκη

Το θέμα της διαθήκης προκαλεί συχνά αμηχανία και τις περισσότερες φορέςη διευθέτησή του μετατίθεται χρονικά για κάποια στιγμή στο μέλλον.

• Βοηθήστε τον ασθενή να συντάξει τη διαθήκη του όταν βρίσκεταιακόμα στα αρχικά στάδια της νόσου, ώστε να αποφύγετε τη δημι-ουργία σοβαρών ηθικών και διαδικαστικών προβλημάτων μεταξύτων ατόμων που διεκδικούν την κληρονομιά.

• Σχετική καθοδήγηση μπορείτε να έχετε από δικηγόρο ή τις υπηρε-σίες διαθηκών των τραπεζών.

• Ακόμα και αν η περιουσία του ασθενούς δεν είναι μεγάλη, αξίζει ναυπάρχει μια ορθή διαθήκη, για να εξασφαλιστεί ότι τα περιουσιακάτου στοιχεία θα δοθούν όπου και όπως ο ίδιος επιθυμεί.

• Αν ο ασθενής δεν έχει διαθήκη και η κατάστασή του δεν του επι-τρέπει να την συντάξει, τότε τα περιουσιακά του στοιχεία θα περά-σουν στους κοντινότερους συγγενείς του, σύμφωνα με καθορι-σμένους νομικούς κανόνες.

• Η σύνταξη καινούργιας διαθήκης ή η αλλαγή υπάρχουσας γίνεταιπαρουσία δικηγόρου και προϋποθέτει από την πλευρά του ασθενούςεπαρκή γνωστική ικανότητα, ώστε να μπορεί να παίρνει συνειδητάαποφάσεις για τα ζητήματα που τον αφορούν.

• Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να συντάξει και να υπογράψει μία δια-θήκη για λογαριασμό του ασθενούς. Αυτό συμπεριλαμβάνει τουςσυγγενείς, το δικηγόρο ή οποιονδήποτε άλλο.

51

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Πληρεξούσιο

• Το πληρεξούσιο ορίζει αντιπρόσωπο, ο οποίος χειρίζεται τις υπο-θέσεις του ασθενούς (υπογράφει επιταγές, συμβόλαια αντ’ αυτού,διαχειρίζεται την περιουσία του) στην περίπτωση που εκείνος δενμπορεί ή δεν θέλει να τις χειρίζεται μόνος του. Ως αντιπρόσωποςορίζεται συνήθως ο βασικός φροντιστής του ασθενούς. Κάθε πλη-ρεξούσιο δεν αφαιρεί αναγκαστικά τη νομική δύναμη του ασθενούςκαθώς εξυπηρετεί συγκεκριμένη ανάγκη του.

• Ο ασθενής μπορεί να καταρτίσει ένα πληρεξούσιο διαρκείας, το οποίουπόκειται σε ετήσιο έλεγχο από το συμβολαιογράφο που το συνέ-ταξε. Εάν ο ασθενής δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τι εντολές δίνεικαι σε ποιον, το πληρεξούσιο δεν έχει ισχύ.

• Με το πληρεξούσιο φροντίδας υγείας ο ασθενής εξουσιοδοτεί έναάτομο να πάρει αποφάσεις υγείας σύμφωνα με τις επιθυμίες του,όπως αυτές καθορίζονται γραπτώς. Η δικαιοδοσία του πληρεξού-σιου αυτού τίθεται σε ισχύ στην περίπτωση που ο ασθενής δεν είναιπλέον σε θέση να εκφράσει τις επιθυμίες του σχετικά με τη διαχεί-ριση των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει.

• Έσχατο μέσο προστασίας του ανοϊκού ασθενούς και των συμφερόν-των του αποτελεί ο δικαστικός διορισμός συμπαραστατών.

52

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R

& Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν

Α Θ Η Ν Ω Ν

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Η Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών, είναιμη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2002 από συγγενείςανοϊκών ασθενών, γιατρούς, ψυχολόγους και λοιπούς επαγγελματίεςυγείας που ασχολούνται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Έχει σκοπό να προ-ωθήσει την ενημέρωση, την κατανόηση και την υποστήριξη όλων όσωνέχουν οποιαδήποτε σχέση με τη νόσο αυτή. Σήμερα αριθμεί 950 μέλη.

Η Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Ανοϊκών Διαταραχών Αθηνώνπραγματοποιεί μεγάλο αριθμό ενημερωτικών, εκπαιδευτικών και άλλων εκδη-λώσεων για τους φροντιστές, τους ασθενείς αλλά και το ευρύτερο κοινό.Σκοπός των δραστηριοτήτων αυτών είναι η ευαισθητοποίηση της κοινότηταςκαι η προαγωγή της ποιότητας ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους.

Δραστηριότητες

1. Μηνιαίες ενημερωτικές - εκπαιδευτικές συναντήσεις για το κοινόστο Κέντρο Ημέρας Ανοϊκών Ασθενών της Εταιρείας.

2. Eκδηλώσεις στις Λέσχες Φιλίας και τα ΚΑΠΗ της Αττικής, αλλά και άλλων Νομών της Ελλάδας με σκοπό την ενημέρωσηκαι τον έλεγχο του γενικού πληθυσμού των ηλικιωμένων για διαταραχές μνήμης.

3. Συνεδρίες Νοητικής Ενδυνάμωσης για ανοϊκούς ασθενείς και Ομάδες Μνήμης για υγιείς ηλικιωμένους σε Λέσχες Φιλίαςτου Δήμου Αθηναίων.

4. Έκδοση ενημερωτικών φυλλαδίων και εγχειριδίων για τους φροντιστές των ασθενών και το κοινό.

5. Εκπαίδευση γιατρών και άλλων επαγγελματιών υγείας στα ανοϊκάσύνδρομα.

6. Ημερίδες και επιστημονικά συνέδρια.

7. Επιστημονική έρευνα και εφαρμογή νέων θεραπευτικών μεθόδων.

8. Υπηρεσία «Βοήθεια στο σπίτι για ανοϊκούς ασθενείς». Πρόγραμμασυγχρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) κατά80% και από το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης κατά 20%,στο πλαίσιο του Ε.Π. «Υγεία Πρόνοια» 2000-2008. Μέτρο 2.3.

54

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

55

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Εταιρεία Νόσου Alzheimer καιΣυναφών Διαταραχών Αθηνών για:

• να πάρετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη νόσοΑλτσχάιμερ και τις άλλες μορφές άνοιας

• να ενημερωθείτε για τις τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα για τη νόσο

• να αναζητήσετε βοήθεια για σας και τον ασθενή που φροντίζετε

• να λάβετε μέρος στις δραστηριότητες της Εταιρείας

• να προσφέρετε εθελοντικά τη βοήθειά σας

H γραμματεία της Εταιρείας λειτουργεί τις εργάσιμες ημέρες,

09.00 - 17.00, στο τηλέφωνο 210 7013271, fax: 210 6012239

Μπορείτε ακόμη να επισκεφθείτε τον δικτυακό τόπο της Εταιρείας

στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.alzheimerathens.gr

Τα e-mail της Εταιρείας είναι: info@alzheimerathens.gr και

kentroalz@ath.forthnet.gr

Κ Ε Ν Τ Ρ Α Η Μ Ε Ρ Α Σ Α Ν Ο Ϊ Κ Ω Ν Α Σ Θ Ε Ν Ω Ν

Στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος«ΥΓΕΙΑ-ΠΡΟΝΟΙΑ» 2000-2008 – Γ’ ΚΠΣ

ΑΘΗΝΑ

Το ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΑΝΟΪΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ της Εταιρείας ΝόσουAlzheimer & Συναφών Διαταραχών Αθηνών ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο2007 και λειτουργεί ως μονάδα ημερήσιας παραμονής, απασχόλησης καιθεραπευτικής φροντίδας ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες συνα-φείς διαταραχές (Δευτέρα-Παρασκευή, ώρες 9:00-17:00). Εξυπηρετείκαθημερινά 50 ασθενείς και στελεχώνεται από προσωπικό 11 ατόμων(Νευρολόγο, Ψυχίατρο, Ψυχολόγους, Λογοθεραπεύτρια, Κοινωνική λει-τουργό, Νοσηλευτή, Γυμνάστρια και διοικητική υπάλληλο). Σήμερα σταπρογράμματα του Κέντρου συμμετέχουν περίπου 150 ανοϊκοί ασθενείςκαι 200 συγγενείς και φροντιστές ασθενών.

Δραστηριότητες

Από 6/4/2009 σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων λειτουργεί ΚΕΝΤΡΟΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΑΝΟΪΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ, το οποίο στεγάζεται στη Λέσχη ΦιλίαςΠανόρμου: Βαθέως 25 & Πανόρμου, Αμπελόκηποι. Εξυπηρετεί καθημε-ρινά 15 ασθενείς και στελεχώνεται από προσωπικό 5 ατόμων (Ψυχολόγους,Νοσηλευτή, Φυσικοθεραπευτή και βοηθητικό προσωπικό).

56

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΥπουργείο Υγείας & Κοιν. ΑλληλεγγύηςΔιεύθυνση Ψυχικής Υγείας

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗΕυρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο-ΕΚΤΕ.Π. «Υγεία-Πρόνοια 2000-2006»

Εταιρεία Νόσου Alzheimer & Συναφών Διαταραχών Αθηνών

M. Μουσούρου 89 & Στίλπωνος 33, 11636 Αθήνα, Τηλ: 210 7013271 – Fax: 210 6012239

www.alzheimerathens.gr • e-mail: info@alzheimerathens.gr

• Τακτικό Ιατρείο μνήμης

• Διαγνωστική εκτίμηση νοητικών λειτουργιών

• Ομάδες θεραπείας νοητικής ενδυνάμωσης

• Τροποποίηση προβληματικώνσυμπεριφορών

• Δημιουργική απασχόληση

• Ειδικές θεραπείες (Λογοθεραπεία,εργοθεραπεία κ.ά.)

• Γυμναστική

• Βοήθεια στο σπίτι

• Διασύνδεση με την κοινότητα

57

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

Το Κέντρο Ημέρας «Ο ΝΕΣΤΩΡ» λειτουργεί από τον Μάρτιο του 2005, στελεχώνεται από 41 εργαζόμενους και παρέχει τις εξής υπηρεσίες:

Τον Μάρτιο 2009 εξυπηρετήθηκαν από τις υπηρεσίες του:

Εργοθεραπεία: 167 άτομα, Ιατρεία: 70 ασθενείς

Ψυχολογικό ιατρείο: 81 άτομα, Νομική Υπηρεσία: 17 συγγενείς / φροντιστές

Βοήθεια στο Σπίτι: 15 ασθενείς, Κοινωνική Υπηρεσία: 15 άτομα

ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «Ο ΝΕΣΤΩΡ»

Ιωάννου Δροσοπούλου 22, 112.57 Αθήνα

Τηλ: 210 8235 050, Fax: 210 8235002

e-mail: hagg@otenet.gr • www.gerontology.gr

• Ψυχιατρικό και ΝευρολογικόΙατρείο

• Ψυχοθεραπευτική Υποστήριξη

• Εργοθεραπεία, Φυσικοθεραπεία

• Νομική – ΣυμβουλευτικήΥπηρεσία

• Κοινωνική υπηρεσία

• Βοήθεια στο Σπίτι

• Εκπαίδευση των Φροντιστών

• Κοινωνική Λέσχη – CaféAlzheimer

• Ψυχοεκπαιδευτική ΟμάδαΦροντιστών

• Γραμμή SOS Alzheimer

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Η «ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΝΟΣΟΥ ΑΛΤΣΧΑΙΜΕΡ -ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ» ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2007 και λειτουργεί Δευτέρα– Παρασκευή, 8:00-16:00, με προσωπικό 30 ατόμων (γιατροί, ψυχολό-γοι, διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό, κ.ά.).

Δραστηριότητες

• Κέντρο Ημέρας ασθενών με άνοια

• Κέντρο Φροντίδας Περιθαλπόντων και Υποστήριξη της οικογένειας

• Υποστήριξη και Νοσηλεία κατ’ οίκον

Στους χώρους της Μονάδας εξυπηρετούνται καθημερινά 80 ασθενείς καιπεριθάλποντες.

Τα Προγράμματα στα οποία συμμετέχουν οι ασθενείς περιλαμβάνουν:Εργασιοθεραπεία, Πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων, Προσανατολισμόστην πραγματικότητα, Γνωστική νευροαποκατάσταση, Χαλάρωση,Μουσικοθεραπεία και Φυσικοθεραπεία, Ατομικό πρόγραμμα γνωστικήςαποκατάστασης στον υπολογιστή, Ατομική ψυχοθεραπεία ασθενών, Διπλάέργα γνωστικού τύπου (Άσκηση μνήμης και κατασκευαστικά έργα), ΕικαστικήΨυχοθεραπεία.

Οι περιθάλποντες συμμετέχουν σε προγράμματα Εκπαίδευσης, Ομαδικήςψυχολογικής στήριξης, Διδασκαλίας τεχνικών χαλάρωσης, Διδασκαλίαςσυμπεριφορικών τεχνικών, Συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας.

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών

Πέτρου Συνδίκα 13, 546 43 Θεσσαλονίκη

Tηλ: 2310 814011, 925802

e-mail:info@alzheimer-hellas.gr • www.Alzheimer-hellas.gr

58

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

ΒΟΛΟΣ

Η Μονάδα Αντιμετώπισης Νόσου Αλτσχάιμερ (Μ.Α.Ν.Α.) λειτουργεί απότον Απρίλιο του 2005 στις Αλυκές Βόλου περιλαμβάνοντας τις ακόλου-θες δομές: Κέντρο Ημέρας, Οικοτροφείο (βραχείας φιλοξενίας) καιΕξωτερική Μονάδα Στήριξης Οικογένειας. Το προσωπικό αποτελείται από26 εργαζόμενους (νευρολόγο, παθολόγους, ψυχολόγους, κοινωνικούςλειτουργούς και νοσηλευτές, διοικητικό προσωπικό).

Δραστηριότητες

• Στήριξη των φροντιστών μέσω της ενημέρωσης, της εκπαίδευσηςκαι της ψυχολογικής ενδυνάμωσης

• Νοσηλευτική φροντίδα και εξειδικευμένη ιατρική παρακολούθησητων ασθενών

• Ομάδες δημιουργικής απασχόλησης

• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινότητας σε θέματα που αφορούν στη νόσο

• Εκπαίδευση των φροντιστών σε δεξιότητες που προάγουν τηφροντίδα και τη βέλτιστη διαχείριση των συμπτωμάτων της νόσου

Στο Κέντρο Ημέρας εξυπηρετούνται καθημερινά 35-40 άτομα και στοΟικοτροφείο 20 άτομα. Η Μονάδα στήριξης Οικογένειας εξυπηρετεί μηνι-αίως 40-50 άτομα.

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Βόλου

Ανθεστηρίων 5, 385 00, Αλυκές Βόλου

Τηλ: 24210 87265, 87266, 87267

e-mail: alzheimervolos@hotmail.com

59

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

ΧΑΝΙΑ

Το Κέντρο Ημέρας Νόσου Αλτσχάιμερ δημιουργήθηκε τον Αύγουστο του2006 και λειτουργεί ως μεταβατική ημιστεγαστική δομή (Δευτέρα –Παρασκευή, 7:30 – 15:30).

Δραστηριότητες

• Θεραπευτικές παρεμβάσεις

• Παρεμβάσεις αποκατάστασης

• Ομάδες ψυχοεκπαίδευσης και υποστήριξης των ασθενών και των οικογενειών τους

• Δραστηριοτήτες ψυχοπροφύλαξης στις οικογένειες για διαχείρισητου stress και του φορτίου μέσα από διαδικασίες αποδοχής

• Ενημέρωση και διασύνδεση με Ιατρικό Προσωπικό, Κυβερνητικέςκαι μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Κοινωνικές Υπηρεσίες καιΕυρωπαϊκά Ινστιτούτα

• Ψυχοεκπαιδευτικά μαθήματα σε επαγγελματίες υγείας (ιατρούς,ψυχολόγους, νοσηλευτές κ.ά.)

Εξυπηρετεί καθημερινά κατά μέσο όρο 15 ασθενείς ενταγμένους στοΘεραπευτικό Πρόγραμμα καθώς και εξωτερικούς ασθενείς. Tο εξειδι-κευμένο προσωπικό αποτελείται από 12 εργαζόμενους (Νευρολόγο-Ψυχίατρο, Ψυχολόγο, Κοινωνική Λειτουργό, Λογοθεραπεύτρια, Εργοθεραπεύτρια,Νοσηλευτές και Γυμναστή).

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών –

Παράρτημα Χανίων

Χρυσοπηγής 58, 731 00 Χανιά

Τηλ: 28210 76050

e-mail: inerekal@otenet.gr • www. alzheimer-chania.gr

60

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimerκαι Συναφών ΔιαταραχώνΠέτρου Συνδίκα 13,Τ.Κ. 546 43 Θεσσαλονική2310 810411, 2310 925802Γραμμή βοήθειας: 2310 909000

Σωματείο Αλληλοβοήθειας ΣυγγενώνΦροντιστών με νόσο Alzheimerκαι Συγγενών Διαταραχών ΑθηνώνΚάνιγγος 23, Τ.Κ. 106 77 Αθήνα210 3811604Γραμμή βοήθειας: 210 3303678

Εταιρεία Νόσου Alzheimerκαι Συναφών Διαταραχών ΑθηνώνΜ. Μουσούρου 89 και Στίλπωνος 33, Τ.Κ. 116 36 Αθήνα210 7013271

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών ΚαλαμαριάςΝικομηδείας 24, Τ.Κ. 551 32 Καλαμαριά Θεσσαλονίκη2310 909000, 6973 302750

Εταιρεία Μελέτης Νόσου Alzheimer και Αγγειακών Ανοιών Κ. ΜακεδονίαςΣτ. Τάττη 10, Τ.Κ. 546 21 Θεσσαλονίκη 2310 280707

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών ΒόλουΑνθεστηρίων 5, Τ.Κ. 385 00 Αλυκές Βόλου24210 87265

Ινστιτούτο Alzheimer Βόλου«H Αγία Σοφία»Χατζηαργύρη 110, Τ.Κ. 383 33 Βόλος24210 43448, 44921

Σωματείο Alzheimer Ιωαννίνων«Ιπποκράτης» Γενικό Νοσοκομείο ΧατζηκώσταΛ. Μακρυγιάννη, Τ.Κ. 450 01 Ιωάννινα26510 80420

Εταιρεία Νόσου Alzheimer και ΣυναφώνΔιαταραχών Ηρακλείου «Η Αλληλεγγύη»Νταλιάνη 22, Τ.Κ. 713 06 Ηράκλειο2810 224427, 6974192595

Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών ΚαβάλαςΒενιζέλου 5, Τ.Κ. 654 04 Καβάλα2510 83951, 6938 528251

Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Λάρισας Τέρμα Λαγού και Κραννώνος,Τ.Κ. 412 22 Λάρισα2410 235169

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer καιΣυναφών Διαταραχών «Μνημοσύνη» Σωσικράτους 12, Τ.Κ. 265 00 Πάτρα, 6945 395040

Σωματείο Αlzheimer Ξάνθης28ης Οκτωβρίου 252, Τ.Κ. 671 00 Ξάνθη6977 720669

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimerκαι Συναφών Διαταραχών Ρεθύμνου«Συμπαράσταση»Μοάτσου 7, Τ.Κ. 741 00 Ρέθυμνο28310 53500, 6946 269540

61

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΤAIΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΝΟΣΟΥ ΑLZHEIMER ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

62

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ( l inks)

Σωματείο Στήριξης ασθενών ΝόσουAlzheimer & Συναφών Διαταραχών και Υπερηλίκων ΠέλλαςΔήμος Μ.Αλεξάνδρου, Τ.Κ. 580 01 Καρυώττισσα Πέλλας24210 58218, 6937 080565

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer καιΣυναφών Διαταραχών ΚαλλικράτειαςΧατζηαργύρου 68,Τ.Κ. 630 80 Ν. Καλλικράτεια Χαλκιδικής6974 900754

Σωματείο Alzheimer Σερρών4ο χλμ Σερρών - ΔράμαςΤ.Κ. 621 00 Σέρρες23210 55789, 6988 915945

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer καιΣυναφών Διαταραχών Παράρτημα ΧανίωνΧρυσοπηγής 60, Τ.Κ. 731 34 Χανιά28210 76050

Ελληνική Εταιρεία Αγωγής Υγείας ΧίουΑλ. Παχνού 11, Τ.Κ. 821 00 Χίος22710 41020, 6946 330549

Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχώνhttp://www.alzheimer-hellas.gre-mail: info@alzheimer-hellas.gr

Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνώνhttp://www.alzheimerathens.gre-mail: info@alzheimerathens.gr, e-mail: kentroalz@ath.forthnet.gr

Alzheimer Europehttp://www.alzheimer-europe.orge-mail: info@alzheimer-europe.org

Alzheimer’s Disease Internationalhttp://www.alz.co.uke-mail: info@alz.co.uk

Alzheimer’s Associationhttp://www.alz.orge-mail: info@alz.org

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Σ Τ Ω Ν

63

ΙΑΤΡΕΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΗΝΩΝ

ΔΗΜΟΣΙΑ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER &ΣΥΝΑΦΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΘΗΝΩΝΜ. Μουσούρου 89 & Στίλπωνος 33, Αθήνα210 7013271

ΚΕΝΤΡΟ ALZHEIMER ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗΣΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «Ο ΝΕΣΤΩΡ» Ι. Δροσοπούλου 22, Κυψέλη 210 8235050

ΛΑΪΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑγ. Θωμά 17, Γουδή210 7456000

ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΣισμανογλείου 1, Μαρούσι210 8039273

Α΄ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΙΚΑ(πρώην Παπαδημητρίου)Τέρμα Ζαΐμη, Μελίσσια210 8106319

ΓΕΝΙΚΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝΛ. Μεσογείων 154, Χολαργός210 7474536

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚOΝΡίμινι 1, Χαϊδάρι210 5831100

ΙΑΣΙΣΚριμαίας 73, Άνω Γλυφάδα210 9608020

ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑΝοταρά 77, Πειραιάς210 4170546.

ΙΔΙΩΤΙΚΑ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΥΓΕΙΑ»Ερυθρού Σταυρού 4, Μαρούσι210 6867079

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ν Ο Σ Ο Υ A L Z H E I M E R & Σ Υ Ν Α Φ Ω Ν Δ Ι Α Τ Α Ρ Α Χ Ω Ν Α Θ Η Ν Ω Ν

ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER & ΣΥΝΑΦΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

ΜΑΡΚΟΥ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥ 89 & ΣΤΙΛΠΩΝΟΣ 33, 116 36 ΑΘΗΝΑΤΗΛΕΦΩΝΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 210 7013271, FAX: 210 6012239

e-mail: info@alzheimerathens.gr • www.alzheimerathens.gr

ΓΛΑΔΣΤΩΝΟΣ 1Α, 106 77 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: 213 1500 750e-mail: ygpro@mou.gr • www.ygeia-pronoia.gr