1

กองทนุศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ์ธรรมสภาและสถาบนับนัลอืธรรม จดัพมิพเผยแพรในโครงการศาสตราจารยสญัญาฯ สมัพนัธ

ทศพธิราชธรรมธรรมะ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว

ศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ์

2

ทศพธิราชธรรมไมใชเฉพาะแตทีพ่ระมหากษตัรยิ

จะทรงปฏบิตัติอประชาชนเทานัน้

หากแตประชาชนเรานีก้ย็อมปฏบิตัทิศพธิราชธรรมตอบ

เบือ้งพระยคุลบาทของพระมหากษตัรยิไดดวย

... สญัญา ธรรมศกัดิ ์...

3

บัดนี้ ถึงเวลาที่กระผมจะบรรยายเรื่อง “ทศพิธราชธรรม”

กระผมจะขอกลาวอยางกนัเอง ไมเปนพธิกีารแตอยางใด โดยทีห่วัขอเรือ่งนี้

เปนหัวขอที่คนทั้งหลายกลาวขวัญถึงอยูมาก แมกระทั่งการบรรยาย

ทศพิธราชธรรมของพระมหาเถระหลายๆ รูป แตการที่คนธรรมดาอยาง

กระผม จะมาพดูครัง้นี ้ดเูหมอืนจะเปนครัง้แรก จะมกีอนกระผมกเ็หน็จะเปน

ทานเจาคณุศรวีสิารวาจา ไดเคยพดูไวครัง้หนึง่

3

ทศพธิราชธรรมธรรมะ พระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวั

ศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์

4

ดวงใจของประชาชน

วาระนีเ้ปนวาระทีอ่ยใูนระหวางมงคลสมยัเฉลมิพระชนมพรรษา

ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ฉะนั้นการที่สโมสรโรตารี่ธนบุรี เชิญ

ใหกระผมมาพูดเรื่องทศพิธราชธรรม ก็เดาใจทานหรือคณะกรรมการของ

ทานออกวา ทานอยากจะฟงเรื่องราวที่เกี่ยวกับพระบาทสมเด็จพระเจา

อยหูวัของเราพระองคนี ้เพราะเปนทีแ่นนอนปรากฏแกมหาชนทัง้หลายวา

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทานมิใชเปนเพียงแต

พระประมขุของชาต ิมใิชเปนแตเพยีงทรงดำรงอยใูนพระราชฐานะสถาบนั

พระมหากษัตริยเทานั้น หากแตวาทานทรงเปนดวงใจของประชาชน

ขอนีเ้ราจะเหน็ประจกัษในสถานทีท่กุแหงทีท่านไดเสดจ็ไปถงึ ทัง้ในกรงุและ

หวัเมอืงวา มหาชนทกุรปู ทกุนาม ทกุวยั แมแตชาวตางประเทศทีไ่ดเขามา

พึง่พระบรมโพธสิมภาร ตางกไ็ปแวดลอมเฝาคอยใหพระเจาอยหูวัเสดจ็มา

และกค็อยถวายดอกไม พวงมาลยั หรอือยางนอยกไ็หวกราบมากมายกายกอง

โดยเฉพาะอยางยิง่ ในวาระปละ ๔ ครัง้ ทีเ่สดจ็ทรงเปลีย่น

เครือ่งทรงพระพทุธมหามณรีตันปฏมิากร เปนธรรมเนยีม ประเพณทีีพ่ระองค

ทานทรงเปลีย่นเครือ่งทรง แลวทรงสรงน้ำพระแกว และน้ำทีส่รงพระแกวนัน้

กล็งมาอยใูนอางสาครใหญ เปนน้ำพระพทุธมนต แลวกไ็ดใสภาชนะนอยๆ

ถวายเพื่อทรงพระสุหราย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดเสด็จพระราช

ดำเนนิผานประชาชน เมือ่สรงน้ำพระแกวและไดทรงประพรม ทีเ่ขาเรยีกวา

ทรงพระสหุราย หรอืพรมน้ำมนตใหทกุคนทีน่้ำมนตจะไปถงึ ขอนีเ้ปนภาพที่

นาประทบัใจมาก และปแลวปเลากม็ากขึน้ทกุท ีบางคนกไ็ปคอยเปนชัว่โมงๆ

เพราะฉะนัน้ความเปนดวงใจของประชาชนคดิวาเปนทีป่ระจกัษ

นอกจากนีใ้นภาพทัง้หลายทีเ่ราเหน็ในหวัเมอืง จะเหน็วาชน

ชาวชนบททัง้หลาย พอรขูาววาพระเจาแผนดนิจะเสดจ็มา กเ็ดนิทางมาเปน

สบิๆ กโิล เพือ่รอเขาเฝาฯ รอตัง้แตเชายนับาย ยนัค่ำ เปนอนัมากทกุหนทกุแหง

5

เคยมเีรือ่งเลาวา ครัง้หนึง่ทานเสดจ็ไปแหงหนึง่ แลวกม็ชีายผเูฒา

คนหนึง่มาบอกวา ขนุหลวงครบั พอหลวงครบั วนัหลงันมินตมาเยีย่มผม

อกีนะ ทานก็บอกวา มาซ ิถาไมตดิกจินมินตทีอ่ืน่ นีแ่สดงใหเหน็ความ

เปนกนัเองของทานตอประชาชนทกุเหลาทกุหมู

ความเปนดวงใจของทานนี่ ความที่ทานเปนดวงใจของ

ประชาชนนีม่นัเกดิขึน้เพราะอะไร เราจะตองทำใจใหบรสิทุธิ ์แลวกเ็ปน

กลาง กจ็ะตอบกบัตวัเองไดวา ความเปนดวงใจของทาน การทีท่านเปน

ดวงใจของประชาชน คงไมใชเพราะทานเปนพระมหากษตัรยิเทานัน้ จะตอง

เปนสิง่อืน่ดวย

ปฐมบรมราชโองการสิง่อืน่นัน้คอือะไร เพราะอะไร เราเหน็เองแทบจะไมตองบอกวา

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทานไดเปลงพระอุทานไว

เมื่อคราวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ทาน

ทัง้หลายคงจำไดด ีทานเปลงพระอทุานวา “เราจะครองแผนดนิโดยธรรม

เพือ่ประโยชนสขุแหงมหาชนชาวสยาม” คำนีไ้มใชแตเพยีงคำทีผ่านๆ

ไปเทานัน้ หากแตอยใูนดวงพระราชหฤทยัของทานตลอดมา จนเวลานีเ้ปน

เวลาหลายสิบปแลว พระองคทานก็ไดทรงปฏิบัติพระองคเหมือนดั่ง

พระอุทานเมื่อแรกขึ้นเสวยราชสมบัติวา เราจะครองแผนดินโดยธรรม

เพื่อประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม เพราะเหตุวาทานไดปฏิบัติตาม

คำปฏิญญาของพระองคทาน ทานจึงเปนผูที่ไดรวมจิตใจของชาติอยาง

แทจรงิ คอื พระองคทานมใิชเปนเพยีงสญัลกัษณของสถาบนัพระมหากษตัรยิ

เทานั้น แตทรงเปนสัญลักษณของชาติทั้งชาติเลย คือสัญลักษณของชาติ

ศาสนา พระมหากษตัรยิ ดวยกนั ทัง้ ๓ รวมอยใูนพระองคทาน ในความรสูกึ

นกึคดิและสายตาของประชาชนผบูรสิทุธิ ์คอืผทูีไ่มมอีคติ

6

การทีส่ญัลกัษณทัง้ ๓ รวมอยใูนตวัพระองคทานในตวัคนคนเดยีว

กม็นียัเหมอืนหนึง่กบัคณุพระศรรีตันตรยั คณุพระศรรีตันตรยัคอื พระพทุธ

พระธรรม พระสงฆนี ้ความหมายทีแ่ทจรงิมใิชดวงแกว ๓ ดวง แตเปนแกว

ดวงเดยีวทีร่วมทัง้พระพทุธ พระธรรม พระสงฆ อยดูวยกนั เพราะฉะนัน้

ในภาษาอังกฤษที่เราเขียนถึงคุณพระพุทธศาสนา เขาจึงเขียนถึงคุณพระ

รตันตรยันีว้า The Triple Gem คอื ดวงแกวดวงเดยีว แตรวม ๓ เอกลกัษณ

คอืพระพทุธ พระธรรม พระสงฆ นีฉ้นัใดกฉ็นันัน้ สถาบนัพระมหากษตัรยิ

รวมเอกลกัษณหนึง่เดยีว คอืเปนชาตไิทย

ขอที่องคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทรง

รวมสญัลกัษณทัง้หลายเขาเปนเอกลกัษณของชาตไิดนี ้ขอใหเราทกุคนเอา

ไปคิดใหเปนธรรม และเปนกลางวาจริงหรือไม เมื่อเราคิดดูโดยรอบคอบ

ทั้งเหตุการณภายนอก เหตุการณภายใน ทั้งเหตุการณสวนพระองคและ

เหตกุารณทัง้หลายแลว เราตอบไดเองวาเปนความจรงิ

ทกุขของประชาชน คอื ทกุขของพระองคพระองคพระมหากษัตริยของเราพระองคนี้ ทรงประกอบดวย

คณุธรรมประจำพระองคทีส่งูสงจรงิๆ ทัง้นีม้ใิชวาเราจะมายกพระเกยีรตโิดย

ปราศจากหลกัฐาน แตผทูีไ่ดตดิตามผลงานของพระองคทานซึง่ปรากฏอยู

ณ ทีน่ีก้ห็ลายทาน ไดตดิตามและไดรวมงานกบัพระองคทานมาโดยใกลชดิ

จะเหน็ไดวาพระองคทานมพีระคณุธรรมสงูสงจรงิๆ คอืทรงเขมแขง็เดด็ขาด

และมีพระปรีชาสามารถ จับเหตุผลไดเร็ว ปญหายุงยากทั้งหลายทั้งใน

หลายๆ ดาน ซึ่งพระองคทานไมไดทรงทราบมากอน แตวาเจาหนาที่ได

กราบบงัคมทลูทกุแงทกุมมุแลว พระองคจะวนิจิฉัยเดด็ขาด รวดเรว็ และเรา

จะมาพบภายหลังวาถูกตองทุกที อันนี้จึงเปนคุณธรรมที่สมแกความเปน

ผนูำของทานโดยแทจรงิ ทัง้ๆ ทีเ่ปนผนูำในระบอบประชาธปิไตย

7

การทีเ่ราจะพจิารณาผลงานของพระประมขุของชาตขิองเราน้ี

ผทูีม่ใีจเปนธรรมทัง้หลายจะมองเหน็ ทัง้ๆ ทีเ่ราอยไูกลพระองค จะมองเหน็

วา พระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวัภมูพิลอดลุยเดชของเรานี ้มไิดทรงเหน็แก

ความสุขสวนพระองคเลย ทรงเห็นแตความสุขความผาสุกของประชาชน

ทรงเปนอนัหนึง่อนัเดยีวกบัประชาชน ทกุขของประชาชนกค็อืทกุขของทาน

อันนีป้รากฏชดัแจงมาเปนหลายลำดบัการณแลว

ประจกัษพยานกจ็ะเหน็ไดวาปหนึง่ๆ พระเจาอยหูวัไดประทบั

อยใูนนครหลวงเปนเวลากีเ่ดอืนเลย ทรงออกบานนอกทัง้สิน้ ทศิเหนอื ทศิใต

ทิศตะวันออก และอาจจะจอไปทิศอื่นๆ อีกทุกป มาไมมีขาด การออกไป

ไมใชไปตากอากาศ ไมใชไปสบาย พวกทีต่ดิตามทาน เจาหนาทีท่ีต่ดิตาม

ในทีน่ีก้ม็ ีทานผทูีร่วมงานใกลชดิ ทานจะเปนพยานไดวา พระเจาอยหูวัไป

บานนอก ไมไดทรงพกัผอนแตอยางใดเลย ทรงออกทกุวนั ออกพบประชาชน

แกปญหา คดิตัง้โครงการ แกปญหาโครงการ ตดิตามผลงานของโครงการ

โดยมรีฐับาล เจาหนาทีร่ฐับาลรวมไปดวย ไมไดไปทรงพกัสบายเหมอืนกบั

ทีเ่ราไปพกัตากอากาศหวัหนิ พทัยา เปลาเลย เวลาสวนมากทรงออกไปพบ

ประชาชนในทองถิ่น ทุกภาคของราชอาณาจักร ทรงถามถึงความเปนอยู

ของเขาวามีปญหาประการใดหรือไม มีความยากแคนประการใดหรือไม

มทีกุขประการใดหรอืไม แลวกท็รงใหรบีแกปญหา บำบดัปดเปา จะในเวลา

นั้นหรือในเวลาตอมาก็ตามที ทรงพระอุตสาหะวิริยะศึกษาปญหาของ

ทองถิน่ ทัง้ของแผนดนิ สภาวะของดนิฟาอากาศและของพืน้ดนิและผคูนใน

ทองถิน่ อาชพี การทำมาหากนิ การคมนาคม ทกุอยางรอบดาน

อยางในเวลานี ้เปนทีป่รากฏวา พระองคทานทรงอานแผนที่

ทางเทคนิค ไมใชแผนที่ที่เราอานในโรงเรียน แผนที่ทางเทคนิคเรียกวา

contour map ความสงูต่ำของแผนดนิ แลวกท็างน้ำ ทางภเูขา ทรงอานไดเรว็

และ บางทกีเ็หนอืกวาเจาหนาทีข่องเราเสยีอกี คอืทรงศกึษาวริยิะอตุสาหะ

8

มาก และทรงสนพระราชหฤทยัอยางยิง่ในเรือ่งเกษตรกรรม เพราะทรงทราบดี

เหมอืนอยางเราทราบกนัทกุคนวา ไทยยงัคงเปนประเทศเกษตรกรรม แมจะ

มีอุตสาหกรรมก็เปนสิ่งสงเสริมเกื้อกูลเกษตรกรรม และทรงเปนหวงเปน

ทุกขเรื่องน้ำ การขาดแคลนน้ำ อยางที่นราธิวาส เจาหนาที่ชลประทาน

ไมสามารถจะแกปญหาเรื่องน้ำทวมในตำบลหนึ่งได ไดทรงไปศึกษาอยู

ปเศษถึงสภาวะของดินฟาอากาศและภูมิแผนดิน ในที่สุดก็พระราชทาน

พระราชดำริวา เขาเห็นชอบไหมถาจะแกอยางนี้ เขาก็ศึกษาเห็นชอบ

พรอมกนั บดันีส้ภาวะน้ำทวมไมมแีลว หายไปแลว อยางนีเ้ปนทีป่ระจกัษ

รฐับาลของพระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวัทกุรฐับาล ไดเหน็

ความตั้งพระทัยดีของพระองคทาน จึงรวมงานกับพระองคทานอยางสุด

ฝมือ คือ สงคนออกติดตามรับพระราชดำริ ลงมือกระทำการศึกษาวิจัย

และเพื่อใคร ก็เพื่อประโยชนสุขของมหาชนชาวสยามทั้งสิ้น ไมใชเพื่อ

ชนหนึง่ชนใด หรือกลมุหนึง่กลมุใดเลย แตเปนทัว่ไปทัง้สิน้

บุญญาบารมีของพระองคทานพระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวั พระองคทานทรงมบีญุ นีม้ใิช

หมายความวาพระองคเปนมหากษตัรยิเทานัน้ แตทรงมบีญุทีพ่ระองคทาน

มพีระบรมวงศานวุงศและผแูวดลอมทีม่ีใจเดยีวกบัพระองคทาน

เราจะเห็นไดอยางสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนน ี

พระองค มพีระชนัษาสงูมากกวา ๗๕ ปแลว ยงัทรงออกหวัเมอืงตลอดเวลา

พระองคทานทรงเสด็จไปสงเคราะหประชาชนที่มีความลำบากยากเข็ญ

ทุกภาคทั่วราชอาณาจักร มีที่ไหน ที่พระมารดาของพระเจาแผนดินที่สูง

ทีส่ดุในประเทศจะออกไปอยางนี ้ไมมทีีไ่หนในโลกนี ้และทานกม็คีวามสขุ

ในการไดไปพบกบัประชาชน การทีท่านตองไปสวสิบางครัง้บางคราว เพราะ

เหตุวาเคยทรงรับสั่งบอกวา ฉันเหนื่อยเหลือเกิน หมดกำลัง ตองออกไป

ทะนบุำรงุกำลงัใหม เพือ่จะไดมกีำลงัมาทำงานใหประชาชนตอไป อยางใน

9

เวลานีท้านอยกูรงุเทพฯ หรอืเปลา กไ็มไดอย ู ไปอยกูบัประชาชนขางนอก

พระเจาอยหูวัของเรามบีญุทีม่พีระบรมวงศานวุงศอยางนี ้เปนใจเดยีวกบั ทาน

สมเด็จพระบรมราชินีนาถ นอกจากที่ไดโดยเสด็จพระบาทสมเด็จ

พระเจาอยหูวั ออกไปสภูมูภิาค พบปะประชาชนทกุคราวมไิดขาดแลว ยงั

ทรงขวนขวายทะนบุำรงุศลิปอาชพีของชาวบาน ทรงลงทนุลงแรงหาครบูา

อาจารยไปสอนใหชาวบาน ทำผา ทำไหม แมแตทำตกุตาไทยขายฝรัง่ ทรง

เสยีสละพระราชทรพัยสวนพระองค ใหหาครอูาจารยออกไปปลกูฝงอาชพี

ใหอาณาประชาราษฎร เวลานี้ก็มลูนิธิศิลปาชีพของสมเด็จพระบรมราชินี

นาถ มงีานการทำอยไูมขาดมอื ทานกใ็ชพวกเราๆ นี ้คอืพวกขาหลวงของ

ทาน พวกญาตพิีน่องของขาหลวง ชวยเหลอืกนัในทีจ่ะสงเสรมิศลิปอาชพี

ของประชาชน ทานกม็บีญุอกี

สมเดจ็พระเทพรตันราชสดุาฯ เวลานีพ้ระชนัษากพ็ึง่ ๒๐ เศษๆ

แตทรงทำงานหนกักวาผใูหญหลายเทา นอกจากเปนเลขานกุารในพระองค

พระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวัแลว ยงัทรงออกงานไป ณ ทีต่างๆ เกอืบมิทรง

เวนวาง ไมใชจะออกไปเพื่อความเฉิดฉายหรือความโกเกอะไร แตออกไป

เพือ่ปฏบิตั ิใหกำลงัใจ สงเสรมิความดขีององคการสาธารณะตางๆ

สมเดจ็พระบรมโอรสาธริาชฯ สยามมกฏุราชกมุาร สมเดจ็

เจาฟาจุฬาภรณ ทานก็ทรงมีพระทัยเดียวกับพระเจาอยูหัว จึงถือไดวา

พระองคทานเปนผมูบีญุทีม่คีรอบครวัอยางนี ้ ทีม่พีระบรมวงศานวุงศอยางนี้

คอื ใจเดยีวกนัทีก่ระทำทกุอยางเพือ่ประโยชนสขุของมหาชนชาวสยาม

พระองคทรงปดทองหลังพระหันมาดูในดานทะนุบำรุงศิลปวิทยาชั้นสูงของชาติ กระผม

กจ็ะขอยกตวัอยางไดเพยีงสวนหนึง่ ยกตวัอยางมาสวนหนึง่กพ็อ คอืมูลนธิิ

อานนัทมหดิลนี ้เปนลกัษณะเหมอืนกนักบัเพลงพระราชนพินธตอนหนึง่วา

ปดทองหลงัองคพระปฏมิา คอื ไมคอยมคีนร ูแตวามลูนธิอิานนัทมหดิล

10

เปนพระราชดำริริเริ่มขององคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว แลวก็ทรงสน

พระทยั ตลอดมา กำกบังานตลอดมาจนกระทัง่ในปจจบุนันี ้ทีก่ระผมพดูถงึ

เรือ่งนีไ้ด เพราะวากระผมทำงานรวมในดานนีม้าชานาน ขณะนีก้เ็ปนรอง

เลขาธกิาร

มลูนธินิีท้ำอะไร ทำงานสงเสรมิศลิปวทิยาการชัน้สงูของชาติ

โดยกระทำการคดัเลอืกกลุบตุร กลุธดิาผปูรากฏผลงานแลววา มสีตปิญญา

ดเียีย่ม มคีณุธรรมด ีเอามาคดัเลอืก โดยสถาบนัการศกึษาชัน้สงู ๕-๖ ฝาย

ดวยกัน คัดเลือกรับพระราชทานทุนไปศึกษาวิชาการชั้นสูงตอยังตาง

ประเทศ และเทาทีป่รากฏสวนมากไปศกึษาเอาดอกเตอรดกีรหีรอืปรญิญา

เอกทั้งสิ้น ตั้งแตนั้นมาจนกระทั่งทุกวันนี้ เราไดอาจารย แพทยที่เปนผู

เชี่ยวชาญจริงๆ มาแลว โดยทุนอานันทมหิดลถึง ๑๘ คน กำลังศึกษา

แพทยศาสตรชัน้สงูอยอูกี ๑๒ คน ฝายวทิยาศาสตรและวศิวกรรมศาสตร

สำเร็จกลับมาแลว ๑๗ คน กำลังศึกษาอยูอีก ๖ คน ฝายเกษตรศาสตร

สำเรจ็กลบัมาแลว ๕ คน กำลงัศกึษาอยอูกี ๗ คน ฝายธรรมศาสตรและ

อกัษรศาสตร สำเรจ็กลบัมาแลว ๗ คน กำลงัศกึษาอยอูกี ๖ คน

ทนุนีม้าจากไหน...มาจากพระราชทรพัยสวนพระองค ทรง

รเิริม่ตัง้ขึน้กอนเพือ่จะเพาะอาจารย เพราะทานทรงพระราชดำรเิหน็การณไกล

วา ประเทศใดถาขาดศลิปวทิยาชัน้สงูแลว กจ็ะเจรญิสปูระเทศอืน่เขาไมได

เฉพาะอยางยิ่งในประเทศไทยเรามีคนดี มีฝมือ คือสติปญญาคนไทยดี

ไมแพชาวประเทศไหนเลย และมีฝมืออยางหมอของเรานี้ นับวาได

มาตรฐานเทียบเทาอารยประเทศทั่วโลก และยังสงเสริมสนับสนุนเพื่อ

ใหเกดิอาจารยสบืตอกนัไป เพราะเหตวุาจะสงทกุๆ คนไปเมอืงนอกกไ็มไหว

กต็องเอาคนทีเ่ดนกลบัมาเปนครสูอนคนอืน่ๆ ตอไป ทนุทรพัยเริม่แรกเปน

สวนพระองค แลวตอๆ มาคนอื่นๆ เห็นผลงานนี้ ก็เกิดศรัทธาบริจาค

ทรพัยโดยเสดจ็พระราชกศุลเพิม่พนูขึน้เปนอนัมาก เวลานีเ้รามทีนุอยแูลว

11

แมวาเราปดทองหลังพระมีอยูถึง ๕๒ ลาน ซึ่งเปนทุนสำหรับเก็บดอกผล

สงลกูหลานของทานทีด่จีริงๆ ออกไปเรยีนตอใหเปนดอกเตอรในทางตางๆ

เพือ่จะกลบัมาสอนลกูหลานตอๆ ไปอกี

นี่เปนพระราชดำริแตแรก และก็ทรงกำกับการตลอดมาจนบัดนี้

ขอนีไ้มคอยมใีครรนูอกจากกลมุนกัศกึษาทนุอานนัทมหดิล ซึง่ปหนึง่เขาก็

พบกันครั้งหนึ่ง ทั้งหมอ ทั้งเกษตร ทั้งวิศวะ ทั้งวิทยาศาสตร และอื่นๆ

นีแ่หละเปนผลงานของพระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวัของเราในการสงเสรมิ

การศกึษาชัน้สงูของชาติ

ทรงศึกษาและปฏิบัติธรรมอยางลึกซึ้งในดานการพระศาสนา พระองคทานขณะทรงศกึษาและปฏบิตัิ

ธรรมในพระพทุธศาสนาอยางจรงิจงัและลกึซึง้ ซึง่คนธรรมดาสามญัอยาง

เราคาดไมถึงวา พระเจาแผนดินผูทรงมีพระราชภาระหนักหนวงจะทรง

รอบรูหลักธรรมะของพระพุทธศาสนาอยางลึกซึ้งเชนนี้ ไมใชเพียงแตทรง

รูเฉยๆ หากแตทรงปฏิบัติ ทรงปฏิบัติโดยเครงครัดและจริงจัง ขอนี้เปน

ทีป่ระจกัษแกคนทกุคนซึง่อยใูนปรมิณฑลทีใ่กลชดิพระองค

การทั้งนี้จะเห็นไดวา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงปฏิบัติ

พระองคตอสมณะ คือ พระภิกษุสงฆดวยคารวะนอบนอม นอบนอมยิ่ง

เสียกวาเราคนธรรมดาจะปฏิบัติเสียอีก คนที่เห็นจะรูสึกวานามองดูเสีย

เหลือเกิน เชนเวลาทานทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสวนพระองค ก็ทรงนั่ง

พบัเพยีบตอหนาพระ เวลาพระสวดมนตทานนัง่พบัเพยีบไมไดเปลีย่นทานัง่

พระองคตรง ไมกระดกุกระดกิเลย พระองคสามารถทำไดอยางไร

เวลาภาพออกมาเห็นในพิธีทางศาสนา หรือทรงเยี่ยม

วดัวาอาราม เมือ่พระองคทานเขาไปทรงทกัพระสมณะผใูหญ พระเถระที่

เปนหวัหนา ทานทัง้หลายคงเหน็พระเจาอยหูวัคกุพระชงฆลงไปกบัพืน้ เพือ่

พูดกับพระ กระผมเคยเห็นครั้งหนึ่งที่พระภิกษุที่ทานอาราธนามาเจริญ

12

พระพทุธมนตบำเพญ็พระราชกศุลสวนพระองค ทานชรามาก อาย ุ๙๐ เศษ

ทานเดินไมไหว พระเจาอยูหัวเราเขาประคองแขน และประคองเดินผาน

พวกเราไปสงพระจนถึงรถ ทรงทำเองแทๆ ไมไดใชมหาดเล็กเลย อยางนี้

เปนภาพทีก่ระทบเขาไปในหวัใจ ประทบัใจเราวาทานทำอยางนีด้วยพระราช

ศรทัธา ปสาทะในพระพทุธศาสนาและภกิษสุงฆอยางแนบแนนยิง่ ทัง้นีเ้ปน

พระเจาแผนดินองคเดียวในโลกของชาวพุทธทั่วโลก เปนพระเจาแผนดิน

องคเดียวที่เปนศาสนูปถัมภกโดยแทจริง และทรงเปนพุทธศาสนิกชนที่

แทจรงิในโลกเวลานี ้ ทัง้นีเ้ปนพระจรยิวตัรทีต่รงึเขาไปในใจของประชาชน

ชาวพทุธทัง้หลาย ประเทศไทยเปนชาวพทุธถงึกวารอยละ ๙๐ เพราะฉะนัน้

ความเคารพรกันบัถอืของชาวไทยจงึเพิม่พนูขึน้อยางมหาศาล

ชาวไทยโชคดีที่มีในหลวงประเทศไทยเรานี ้วากนัความจรงิโดยใจบรสิทุธิ ์เรามวีาสนาทีม่ี

พระมหากษตัรยิพระองคนี ้ในยามนีท้านลองคดิดซูวีา จรงิหรอืไม ถาเราไมมี

อยางนี ้ในยามนีเ้ราจะสบัสนวนุวายแคไหน เราดเูหตกุารณไมไกลนกักไ็ด

เมื่อ ๕ ปเศษมานี้ ถาเรามิไดมีพระมหากษัตริยพระองคนี้อยู และถา

พระมหากษัตริยของเรามิไดทรงตัดสินพระทัยโดยทันทวงทีโดยพระองค

เองแลว อะไรจะเกดิขึน้แกบานเมอืงของเรากไ็มทราบได

ยิ่งมาดูเหตุการณในอิหรานทุกวันนี้ ใจเรายิ่งหาย ถาไมมีการ

ตัดสินพระทัยเมื่อครั้งนั้นโดยทันทวงที อะไรจะเกิดแกเรา นี่ขอใหทาน

ทัง้หลายคดิยอนหลงัดกูไ็ด โดยใจเปนธรรม ไมตองเปนฝายนัน้ ไมตองเปน

ฝายนี ้ไมตองเปนซายเปนขวา เปนหนาเปนหลงัทัง้สิน้ เปนแตไทยเทานัน้

ขอใหคดิอยางนี้

โลกเราขณะนีก้ำลงัวนุวาย ทัง้ทางการเมอืงระหวางประเทศ

การเศรษฐกิจ การสังคม อีกทั้งลัทธิตางๆ ซึ่งมีลักษณะตรงกันขามกับ

ความรูสึกนึกคิดรักเสรี อิสรภาพของประชาชนชาวไทย เพราะฉะนั้นเรานี้

13

เคราะหดีที่ไมตองระหกระเหินขามแมน้ำโขงมาหัวซุกหัวซุน ทิ้งลูกทิ้งเมีย

ทิง้ทรพัยสมบัตไิวทางฝงโนน เราไมตองระหกระเหนิลงเรอืเลก็ๆ มาหลายๆ

รอยคน เตม็ไปดวยภยนัตรายจากคลืน่ลม โรคภยัไขเจบ็ ความขาดแคลน

อาหารและยา ยากลำบากแสนสาหัส ทรัพยสมบัติตองทิ้งไวใหเขาหมด

ดใูกลๆ ขณะนีเ้รานีเ้คราะหดแีคไหน และทำไมเราถงึเคราะหด ี กถ็าคดิดเูอง

กต็อบดเูอง อาจจะเปนไดหลายเหตหุลายประการ แตประการหนึง่ทีก่ระผม

เชื่อโดยบริสุทธิ์ใจของกระผมวา เปนเพราะเรามีพระเจาอยูหัวดี มีประมุข

ผนูำทีด่ ีทีต่รงึเราเอาไวไดไมใหทำรายกนัเอง นีเ่ปนขอทีก่ระผมขอกลาวเชนนัน้

ดวยความจรงิใจ

ธรรมะในองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทานทัง้หลายคงประหลาดใจวา ทำไมผมยงัพดูไมเหน็มทีศพธิ

ราชธรรม ผมกลาวอยเูดีย๋วนีว้า สมเดจ็พระสมัมาสมัพทุธเจาทานสัง่สอน

ธรรมทกุประการ เพือ่ประโยชน เพือ่ความสขุของมหาชนทัง้หลาย ในสวนที่

เกีย่วดวยพระมหากษตัรยิหรอืพระราชา พระพทุธเจาทานมพีระพทุธดำรสั

ไวอยใูนพระไตรปฎก อยใูนมหาหงัสชาดก ถาจะใหอางองิกค็อื พระไตรปฎก

ภาษาบาล ีฉบบัสยามรฐั เลมที ่๒๘ หนา ๘๖ เปนตน ณ ทีน่ี ้พระพทุธเจา

ไดมพีระพทุธดำรสัเรือ่ง ทศพธิราชธรรม คอืธรรมของพระราชา ๑๐ ประการ

หมายความวา พระราชาทีด่ทีรงประกอบดวยธรรม ๑๐ ประการนี ้ประชาชน

ทีด่กีต็องสนองตอบทศพธิราชธรรม ๑๐ ประการนี ้แลวประเทศชาตจิะมัน่คง

และมคีวามสขุความสงบโดยถาวร

เราลองมาดทูหีรอืวา ทศพธิราชธรรมทัง้ ๑๐ ประการนี ้จะปรบั

เขากันไดกับที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้ ทรงปฏิบัติ

พระองคอยหูรอืไม อนันีเ้ราจะกระทำอยางนกัวชิาการ ไมจำเปนตองเชือ่กอน

วเิคราะหแลวจงึเชือ่หรอืไมเชือ่กส็ดุแลวแตขอพจิารณา

14

ทศพิธราชธรรมประการที่หนึ่ง พระพุทธเจาทานสอนวา คือ

“ทาน” ซึ่งกแ็ปลวา การให และอธบิายวาจงเปนผใูห ใหทรพัย ใหความ

ชวยเหลอืตางๆ เปนทานดวยความเสยีสละ

ทศพิธราชธรรมประการที่ ๒ คือ “ศีล” คือความประพฤติที่

ดงีาม งดเวนจากการทำชัว่ เสยีหาย ไมทำอะไรทีเ่ปนการไมเหมาะไมควร

ทศพิธราชธรรมประการที่ ๓ คือ “ปริจจาคะ” แปลวา การ

บริจาค คือยอมเสียสละเพื่อประโยชนที่ยิ่งกวา ยอมเสียสละประโยชน

สวนตนเพือ่ประโยชนสวนรวม

ทศพธิราชธรรมประการที ่๔ คอื “อาชวะ” คอื ความเปนคนตรง

ไมคดิคดตอประเทศชาตแิละประชาชน

ทศพิธราชธรรมประการที่ ๕ คือ “มัทวะ” คือ ความสุภาพ

ออนโยน ตอชนทัง้ปวง

ทศพธิราชธรรมประการที ่๖ คอื “ตปะ” คอืความเพยีรปฏบิตัิ

กรณยีะตางๆ ไมลดละ เบือ่หนาย

ทศพธิราชธรรมประการที ่๗ คอื “อโกธะ” คอื ความไมโกรธ

ไมลอุำนาจของความโกรธ และกระทำไปดวยอำนาจของความโกรธ

ทศพิธราชธรรมประการที่ ๘ คือ “อวิหิงสา” ไมเบียดเบียน

หมายความวาไมทำอะไรเปนการเบยีดเบยีนอาณาประชาราษฎร มคีวาม

กรณุาแผไปในอาณาประชาชนทัง้ปวง

ทศพิธราชธรรมประการที่ ๙ คือ “ขันติ” ความอดทน

มีความอดทนตอปจจัยที่จะทำใหเกิดความโลภ ความโกรธ ความหลง

ทั้งหลาย อดทนตอความลำบากตรากตรำทั้งปวง อดทนตอถอยคำที่

จาบจวงลวงเกนิ

ทศพธิราชธรรมประการที ่๑๐ คอื “อวโิรธนะ” คอืความไมผดิ

คือจะทำอะไรก็ศึกษา พิจารณาไตรตรองใหมีความรูทั่วถึง รอบคอบ

15

เพือ่ใหเกดิความไมผดิพลาด และใหถกูตองในเรือ่งทัง้ปวง

นีแ่หละคอืทศพธิราชธรรมในพระพทุธวจนะ เราทัง้หลาย

ผูมีใจเปนธรรม ขอจงพิจารณาดวยความเปนธรรมวา ทศพิธราชธรรมอัน

ประเสริฐ ๑๐ ประการนี้สถิตอยูในพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จ

พระเจาอยูหัวของเราพระองคนี้หรือเปลา ขอใหทานทั้งหลายไดพิจารณา

ดดูวยความเปนธรรม

ผมคิดวา เวลาหมดแลวก็เลยไมมีเวลาพูดวาทศพิธราชธรรมนี้

เราผูเปนประชาชนจะปฏิบัติตอบไปไดอยางไร ซึ่งขอนี้จะใชเวลาอีกมาก

ฉะนั้นของดไมพูด และถาทานจะหาอานเองก็ขอใหไปอานในพระธรรม

เทศนาของสมเด็จพระญาณสังวร วัดบวรนิเวศวิหาร ทานแสดงไวชัดวา

ทศพิธราชธรรมนี้ ไมใชเฉพาะแตที่พระมหากษัตริยจะทรงปฏิบัติตอ

ประชาชนเทานัน้ หากแตประชาชนเรานีก้ย็อมปฏบิตัทิศพธิราชธรรมตอบ

เบือ้งพระยคุลบาทของพระมหากษตัรยิไดดวย ขอนีเ้ปนเรือ่งของวฒันธรรม

ไทยแตครั้งดั้งเดิมมาแลว เพราะฉะนั้นจึงเปนเรื่องที่ควรแกการพิจารณา

อยางยิง่

ในทีส่ดุ กระผมขอเชิญชวนทานทั้งหลายนอมจิตอธิษฐานดวย

ความสะอาด สวาง สงบ ขอใหพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพล

อดุลยเดชมหาราชเจา จงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน และขอใหประชาชน

ชาตไิทยทัง้ชาตมิคีวามปลอดภยั มคีวามสมบรูณ และมคีวามสขุความสงบ

ตลอดกาลนาน

....ขอบพระคณุ ...

ปาฐกถาแกนายกสมาคมโรตารี่ธนบุรี ทานโรแทเรี่ยน และผูมีใจกุศล

นำทรพัยสนิ เงนิทอง ขึน้ทลูเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจ็พระเจาอยหูวัโดยเสดจ็พระราชกศุล

16

โครงการศาสตราจารยสญัญาฯ สมัพนัธ

ตามที่กองทุนศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์ ในมูลนิธินิติศาสตร

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ไดจัดใหมีการประชุมปรึกษาเกี่ยวกับโครงการ

ศาสตราจารยสัญญาฯ สัมพันธ เพื่อเสริมสรางความสัมพันธองคกรและ

หนวยงานตางๆ ที่เกี่ยวของกับศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์ รวมทั้งหมด

๑๖ องคกร เมือ่วนัที ่๓๐ มถินุายน ๒๕๕๔

ธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม ไดรับเกียรติโดยการแนะนำของทาน

นายแพทยจักรธรรม ธรรมศักดิ์ ตอกองทุนศาสตราจารยสัญญา ธรรมศักดิ์

ใหธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม รวมประชุมโครงการศาสตราจารย

สัญญาฯ สัมพันธ และไดรับอนุญาตใหจัดทำหนังสือ สื่อธรรมะ เผยแพรเปน

ธรรมบรรณาการหนวยงานที่ประกาศเกียรติคุณ เพื่อเปนอนุสรณแหงความดี

ของศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ ์ไดแก....

๑. หนงัสอื ทศพธิราชธรรม

โดย ศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ์ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม

๒. หนงัสอื ธรรมศกัตกิถา : ธรรมกถาเรือ่ง ดบัไมเหลอื

โดย พระธรรมโกศาจารย (พทุธทาสภกิข)ุ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม

๓. หนงัสอื ศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ์

ผเูปนสหายธรรม ของ ทานพทุธทาส - ทานปญญานนัทะ

โดย พระพรหมมงัคลาจารย (ปญญานนัทภกิข)ุ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม

๔. หนงัสอื คมความคดิ

โดย ศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ์ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม

ธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรม ขอกราบขอบพระคุณทานนายแพทย

จักรธรรม ธรรมศักดิ์ ที่อนุญาตใหธรรมสภาและสถาบันบันลือธรรมจัดพิมพ

หนงัสอืชุดนีเ้ผยแพร และขอขอบพระคณุกองทนุศาสตราจารยสญัญา ธรรมศกัดิ์

ที่สนับสนุนในการจัดทำหนังสือเพื่อเผยแพรเกียรติคุณทานศาสตราจารย

สญัญา ธรรมศกัดิ ์มา ณ โอกาสนี้