«XANIΩTIKA NEA», Πέμπτη 25 Αυγούστου 201132

Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΝΩΛΗΜΑΝΟΥΣΑΚΑ

Τα Χανιά μιας άλλης εποχής,απέριττης και λιτής, έρχονταιστο φως μέσα από ένανπανελλήνιο οδηγό του 1930!

Τότε που η πόλη διέθετε ακόμη καικαπνοβιομηχανίες και στον Νομόανθούσε ο αγροτικός τομέας. Τότεπου οι άνθρωποι δεν είχαν τις α-

νέσεις της εποχής μας ούτε, όμως, ο κατα-ναλωτικός -δυτικός- τρόπος ζωής είχεμπει στην καθημερινότητά μας.

Τότε που η πιάτσα των ταξί ήταν στηνπλατεία της Δημοτικής Αγοράς και τοκαρνάγιο στο παλιό λιμάνι όχι απλώς λει-τουργούσε, αλλά είχε έντονη δραστηριό-τητα. Και το εμπόριο ήταν ανθηρό…

Τότε, λοιπόν, τα Χανιά ήταν “πρωτεύ-ουσα της Γεν. Διοικήσεως Κρήτης, τουΝομού Χανίων και της επαρχίας Κυδω-νιάς, έδρα του Δήμου Χανίων”. Οι κάτοι-κοι του Δήμου ήταν 32.329, της πόλεως26.604, του Νομού 111.513. Γερουσιαστέςήταν οι: Α. Μητσοτάκης, Γ. Μαρκαντωνά-κης. Βουλευτές οι: Μαν. Βολουδάκης -Πολ. Πολυχρονίδης, Εμμ. Τριποδάκης, Α-λεξ. Μυλωνογιάννης.

Τι παραγωγή είχε ο Νομός και τι προϊ-όντα; Τι επαγγέλματα υπήρχαν τότε στηνπόλη και στην ύπαιθρο; Σύμφωνα με τονΟδηγό στον οποίο είχαμε αναφερθεί καισε παλαιότερο αφιέρωμά μας σε εκείνητην εποχή (εκδόσεις “Πυρσού Α.Ε.”), «ταΧανιά συγκέντρουσι ολόκληρον το εμπό-ριον του Νομού, έχοντος καλήν παραγω-γήν ελαίου, σάπωνος, ξυλοκέρατων, στα-φίδος, εσπεριδοειδών και ιδίως πορτοκα-λιών εκλεκτής ποιότητος, των οποίων εξά-γεται μεγάλη ποσότης, κίτρων και καστα-νών εκλεκτών επίσης”.

Σε ό,τι αφορά τη βιομηχανία, αξιολο-

γότερες εγκαταστάσεις ήταν αυτές της ε-λαιουργίας και της σαπωνοποιίας. Μέσαστα Χανιά υπήρχαν 24 βυρσοδέψες, 8 οι-νοπνευματοποιοί, 15 καροποιοί, 6 καθε-κλοποιοί, 35 σιδηρουργοί, 4 πεταλωτήριακ.ά. Τότε ο Νομός Χανίων διέθετε μάλισταδυο καπνοβιομηχανίες: τον «Μινώταυρο»και την «Πανελλήνιος ΚαπνοβιομηχανικήΑ.Ε.».

Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Ο αγροτικός τομέας είχε θετική και α-νοδική πορεία. Η καλλιέργεια σιτηρών(σίτος, κριθή, αραβόσιτος, βρώμη) είχε ταπρωτεία και απλωνόταν σε έκταση 122.321στρεμμάτων, αποφέροντας σημαντικά έσο-δα στους αγρότες. Τι καλλιέργειες υπήρ-χαν τότε, πέραν από την ελιά και τα εσπε-ριδοειδή;

Σύμφωνα με τον οδηγό: «Κατά το 1928 εκαλλιεργήθησαν καθ’

όλον τον Νομόν 205.497 στρέμματα, απο-δώσαντα προϊόντα αξίας 255.591.259δραχμών». Ειδικότερα καλλιεργούνταν σι-τηρά (σίτος, κριθή, αραβόσιτος, βρώμη)σε έκταση 122.321 στρεμμάτων, όσπρια(φασόλια, κουκιά, φακή) σε έκταση 13.147στρεμμάτων, λαχανικά (πατάτες κ.λπ.) σε10.141 στρέμματα, καπνοί εις φύλλα σε3.290 στρέμματα, ζωοτροφικά (χόρτο, τρι-φύλλι) σε 3.192 στρέμματα, άμπελοι (γλεύ-κος, σταφύλι) σε 48.885 στρέμματα, σταφίςΚορινθ. Σουλτανίνη σε 4.522 στρέμματα.Κατά τον οδηγό, «αναλυόμενη η παραγω-γή των εσπεριδοειδών και άλλων οπωρο-φόρων δένδρων δίδει τους εξής αριθμούς:Εσπεριδοειδή (εις τεμάχια): λεμόνια3.043.000, κίτρα 529.000, πορτοκάλια16.230.000, μανδαρίνια 6.452.000. Οπώραι(εις μετρικούς στατήρας): μήλα 71, απίδια15.182, σύκα 1.119, κάστανα 8.199, αμύ-γδαλα 1.889, καρύδια 947, βαλανίδια 346,ξυλοκέρατα 24.008. Ζώα αροτρίωντα καιμη: Βόες 4.026, αγελάδες 6.818, βούβαλοι6, ίπποι 1.174, ημίονοι 2.722, φοράδες 744,όνοι 6.699, πρόβατα 123.633, χοίροι 11.135,αίγες 81.722, πτηνά κατοικίδια 201.951,κόνικλοι 28.547.

Τα Χανιά μιας

άλλης εποχής...

Οδικό δίκτυο- λιμάνια

Το οδικό δίκτυο των Χανίωνήταν και τότε ανεπαρκές, όμως,ο εμπορικός λιμέναςθεωρούνταν σπουδαίος.Σύμφωνα με τον οδηγό «λόγωτου ορεινού του εδάφους οΝομός Χανίων έχει ανεπαρκέςοδικόν δίκτυον, το οποίον, όμως,συμπληρούται βαθμηδόν. Απόθαλάσσης έχει σπουδαίονναυτικόν λιμένα, τον τηςπρωτευούσης, συγκοινωνούντατακτικώς (τρις και τετράκις τηςεβδομάδος) μετά των μεγάλωνλιμένων της λοιπής Κρήτης καιτου Πειραιώς. Μικρότεροιλιμενίσκοι της αγόνου γραμμήςείναι η Γεωργιούπολις, τοΚολυμπάρι, το Καστέλλιον, τοΣτόμιον, η Παλαιόχωρα, ηΣούγια και η Χώρα Σφακίων».Τα Χανιά -αναφέρεται στονοδηγό- «έχουσι μικρόν ενετικόντεχνητόν λιμένα εις τον οποίονόμως δεν ορμίζονται παρά μικράιστιοφόρα και ατμόπλοια,επειδή δε η θάλασσα ειςολόκληρον την βόρειονπαραλίαν της νήσου είναι κατ'εξοχήν ταραχώδης, ταατμόπλοια χρησιμοποιούν ωςαγκυροδόλιον τον ασφαλήφυσικόν λιμένα της Σούδας».

“ΑΜΑΞΙΤΑΙ ΟΔΟΙ”

Οι «αμαξιταί οδοί» ήταν:Χανίων - Βάμου - Νομ. Ρεθύμνηςμε προέκτασις μέχρι Κάμπων,κάτω των Λευκών Ορέων.Χανίων - Φούρνων - Βαφέ -Χώρας Σφακιών με μικράςδιακλαδώσεις. Χανίων - Αγ. Μαρίνας,χωριζόμενη εις δύο βραχίονας,ένα προς Δ. μέχριΑμυγδαλοκεφαλίου και ένα προςΝ.Δ. μέχρι Παλαιοχώρας.

ΦΩΤΟ ΚΑΡΝΑΓΙΟ: Αδημοσίευτη φωτογραφία απότο αρχείο του Μανώλη Μανούσακα με το καρνάγιοστο παλιό λιμάνι σε ώρες έντονης δραστηριότηταςστις αρχές της δεκαετίας του '30.

ΟΙ «ΤΟΠΙΚΑΙ ΑΡΧΑΙ»

Την εποχή εκείνη επίσκοπος Κυδωνιάς και Απο-κορώνου ήταν ο Αγαθάγγελος, ενώ οι «τοπικαί αρ-χαί» ήταν μεταξύ άλλων:

Γενική Διοίκησις Κρήτης: Υπουργός - ΓενικόςΔιοικητής: Γ. Κατεχάκης, στρατηγός. Τμηματάρχης:Ε. Ψυλλάκης. Εισηγηταί: Γ. Μαλεβυζιώτης, Ε. Τζε-νακάκης, Ι. Σταθάκης, Σ. Βαφείδης. Νομομηχανι-κός: Γ. Καλούτσης. Νομίατρος: Ε. Παπαντωνάκης.Νομοκτηνίατρος: Ε. Ξηρουχάκης. Προϊστάμενος Υ-πηρεσίας Υπουργ. Προνοίας και Αντιλήψεως: Κων.Μητσοτάκης.

Δημοτική Αρχή: Δήμαρχος Ι. Μουντάκης. Πάρε-δροι: Ε. Παπαγιαννάκης, Ε. Θεοδωρίδης, Ν. Μαρι-νάκης, Μ. Βασιλειάδης.

Δικαστήρια και Δικαστικές Αρχές: Υπήρχαν τοΕφετείο Κρήτης πρόεδρος του οποίου ήταν ο Εμμ.Πανηγυράκης, η Εισαγγελία Εφετών, το Πρωτοδι-κείο Χανίων, το Ειρηνοδικείο, το Πταισματοδικείο,το Υποθηκοφυλακείον και οι επανορθωτικές φυλα-κές.

Δημοσία Ασφάλεια: Υπήρχαν οι Ανωτέρα Διοί-κησις Χωροφυλακής Κρήτης, η Διοίκησις Χωροφυ-λακής Χανίων, η Υποδιοίκησις Χωροφυλακής Χα-νίων και 2 Αστυνομικά Τμήματα.

Οικονομικές Υπηρεσίες της εποχής ήταν το Τε-λωνείο, η Οικονομική Εφορία, το Ταμείο, το Κα-πνεργοστάσιον και το παράρτημα του Χημείου τουΚράτους.

Εκπαίδευση: Τα Χανιά ήταν έδρα της Η’ Εκπαι-δευτικής Περιφέρειας Μέσης Εκπαιδεύσεως με δι-καιοδοσία επί ολοκλήρου της Κρήτης και είχαν: Γυ-μνάσιον Αρρένων, Γυμνάσιον Θηλέων, ΠρακτικόνΛύκειον, Εμπορική Σχολή, Αστικόν Σχολείον Θηλέ-ων. Επίσης τα Χανιά ήταν έδρα Εκπαιδευτικής Πε-ριφερείας Κατωτέρας Εκπαιδεύσεως εις την οποίαυπάγονταν 148 Δημοτικά Σχολεία.

Αυτόνομοι Οργανισμοί: Γεωργικόν Επιμελητή-ριο Χανίων.

Προξενεία: Τα Χανιά διέθεταν προξενεία Βελγί-ου, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Μεγάλης Βρετα-νίας και Σουηδίας.

Φιλανθρωπικά Ιδρύματα: Στα φιλανθρωπικά Ι-δρύματα που αναφέρει ο οδηγός εντάσσονται: «Δη-μοτικόν Νοσοκομείον, Εθνικόν ΟρφανοτροφείονΑρρένων, Δημόσιον Ψυχιατρείον, ΦθισιατρείονΧανίων».

Σύλλογοι και Σωματεία: Το 1930 στα Χανιά υ-πήρχαν ο Εμπορικός Σύλλογος με πρόεδρο τον Ι. Α-ναστασάκη, η Εταιρεία Φιλέργων με πρόεδρο τηνκυρία Τερψ. Αγκυσουλάκη, ο Κρητικός Φιλολογι-κός Σύλλογος με πρόεδρο τον Νικ. Τωμαδάκη και α-ντιπροέδρους τον Εμμ. Κριαρά και την Ειρ. Κοκκι-νάκη και γενικό γραμματέα την Αγλ. Κυρμιζάκηκαι ο Φιλολογικός Σύλλογος «Χρυσόστομος» μεπρόεδρο τον Χαρ. Φανδρίδη, αντιπροέδρους τονΧαρ. Σπυριδάκη και τον Δημ. Φλεμετάκη και γενι-κό γραμματέα τον Γ. Μπιράκη.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΟΔΗΓΟ ΤΟΥ 1930Με αγροτικό

τομέα ανθηρό καικαπνοβιομηχανίες!

«XANIΩTIKA NEA», Πέμπτη 25 Αυγούστου 2011 33

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

ΕθελοντέςΕθελοντής μέσα στον χρόνο, τα“Χανιώτικα νέα” μας βάζουνμπροστά σε έναν πειρασμό. ΤαΧανιά απεδείχθησαν ευγενέστερααπό το σύμπαν του χρόνου, γιατίεγνώριζαν να υποκύπτουν σεαυτόν.Αυτό το γήινο άρωμα της φωτοαναδρομής, που δαμάζειτο άτι της Ιστορίας, αφού μας κάνει κοινωνούς της, έχειμια εμβόλιμη πορεία στο μέλλον, κατά βάθος. Εκείνα τα ονειρικά Χανιά, των λεπτών αποχρώσεων τηςθάλασσας, του έρωτα και της ταπεινοσύνης είναι τοφυλακτό της καρδιάς μας. Γήινα, αιθέρια, νεραϊδοπατημένα τα Χανιά είναι τοκέλυφος των ονείρων μας, συλλογική συνείδηση καιμεταξένιος κλωβός μαζί, είναι πόλη για μια ζεστήαγκαλιά, φιλί στο στόμα, κραυγή στο βουνό, αλμύρα τηςθάλασσας. Τα Χανιά μας ανήκουν γιατί προδιαγράφουντις κινήσεις μας…

ΟΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Εφημερίδες εκδίδο-νται 7: “Αλήθεια”, “Ε-σπερινός Ταχυδρόμος”,“Εφεδρικός Αγων”, “Η-χώ της Κρήτης”, “Κή-ρυξ”, “Λαός” και “Πα-ρατηρητής” ως και πε-ριοδικά πάσης φύσεως.

Οι δημοσιογράφοιτης εποχής ήταν: Απο-κορωνιώτης Ι. Βιστά-κης, Κτιστάκης Ρούσ-σος, Μαλατάκης Β.,Μαρής Κ., Μητσοτά-κης Κ., ΜπακλατζήςΕ., Μπριλάκης Γ.,Πλυμάκης Γ., Φουρ-ναράκης Ε.

Αλλες δύο αδημοσίευτες φωτογραφίες από το αρχείο του ΜανώληΜανούσακα με ταξί έξω από τη Δημοτική Αγορά και επιχειρηματικέςδραστηριότητες στην πλατεία Συντριβανιού στο παλιό λιμάνι με τα Χανιά μιαςάλλης εποχής, εκείνης της δεκαετίας του ’60, να μυρίζουν παντού αρχοντιά.

Σελίδα του Οδηγού 1930.

ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ ΤΟΥ ’30

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο κατάλογος των επαγγελματιών της πόλης κατά το 1930 καθώς φαίνεταιποια επαγγέλματα υπήρχαν την περίοδο εκείνη στα Χανιά και ποια έχουν χαθεί στο πέρασμα των χρόνων.

Συγκεκριμένα στον οδηγό αναφέρονται: - Αγγειοπλαστεία, αεριούχα ποτά, άλευρα (εργοστ.), ανθοπω-λεία, ανθρακοπωλεία, αποικιακά (καταστ.), αργυραμοιβεία, αρτοποιεία, ασφαλιστικά γραφεία, ατμοπλοϊ-κά πρακτορεία, αυτοκίνητα (σταθ. συνεργεία), βαπτιστ. στέφανα (εργοστάσιο), βαρελοποιεία, βαφεία,βενζίνη (αντιπρ. - εισαγωγείς), βιβλιοχαρτοπωλεία, βυρσοδεψεία, γαιάνθρακες, γαλακτοπωλεία, γεωπό-νοι, γραμμόφωνα - δίσκοι (καταστήματα), δασοκόμοι, δέρματα ακατέργαστα (εξαγ.), δερματοπωλεία, δη-μοσιογράφοι, δικαστικοί κλητήρες, δικηγόροι, εκτελωνισταί, ελαιουργεία - σαπωνοποιεία, ενοικιασταίφόρων, επιπλοποιεία, εστιατόρια, εφαπλωματοποιεία, ζαχαροπλαστεία, ζυθοπωλεία, ζυμαρικά (εργοστ.),ηλεκτρικά είδη (καταστήματα), ηλεκτρολόγοι, θέατρα - κινηματογράφοι, ιατροί, καθεκλοποιεία, καλαπο-δοποιεία, καλτσοποιεία, καπνοβιομηχανίαι («Μινώταυρος» Καπνοβ. Ετ. Χανίων, Πανελλήνιος Καπνο-βιομ. Ετ. Α.Ε.), καπνοπωλεία, καροποιεία, καφεκοπτεία, καφενεία, κηροπλαστεία, κιβωτιοποιεία, κλινι-καία, κομμωτήρια γυναικών, κουρεία, κρεοπωλεία, ξυλουργεία, εργολάβοι οικοδομών, οινομαγειρεία, οι-νοπνευματοποιεία, οπλοπωλεία, οπωρικά, παγοποιεία, παντοπωλεία, παραγγελιοδόχοι, πεταλωτήρια, πι-λοδιορθωτήρια, πιλοποιεία (γυναικ.), ποδήλατα (ενοικ.), πυρηνελαιουργίας (εργ. «Ανατολή»), ραπτομη-χαναί (υποκατ.), ραφεία, σαγματοποιεία, σαπωνοποιεία (εργ. «Ανατολή»), σιδηροπωλεία, σιδηρουργεία,σταφίδος (καθαρ.), στιλβωτήρια, συμβολαιογράφοι, τεχνικά έργα, τράπεζες, τυπογραφεία - βιβλιοδετεία,υαλοπωλεία, υποδηματοποιεία, υφάσματα (καταστ.), φανελοποιεία, φανοποιεία, φαρμακεία, φορτηγίδες(ιδιοκτ.), φωτογραφεία, χαλκουργεία, χαρτοσακουλοποιεία, χημικοί, χοροδιδασκαλεία, χρυσοχοεία - ωρο-λογοπωλεία, χρωματοπωλεία, ψιλικά κ.ά.

Του ΓΙΩΡΓΟΥΟΥΝΤΡΑΚΗ