Παναγιώτης Ζάκκας Πορτφόλιο

2

Πανελλήνιος Διαγωνισμός Σχεδιασμού ΧώρουΔιαγωνισμός Ένωσης Διακοσμητών Κεντρικής Ελλάδας, 2012

Αρχιτέκτονας: Παναγιώτης Ζάκκας

Το πρόγραμμα του διαγωνισμού, ο οποίος διοργανώθηκε από την Ένωση Διακοσμητών Κεντρικής Ελλάδας (ΕΔΙΚΕ), ζητούσε τη μετατροπή μίας μικρής εγκαταλελειμμένης αποθήκης σε ένα διαμέρισμα για ένα σύγχρονο ζευγάρι. Ο μικρός αυτός χώρος, καλύπτοντας μία επιφάνεια μόλις 30 τ.μ., έπρεπε να ανασχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να λειτουργήσει τόσο ως κατοικία, όσο και ως χώρος εργασίας. Το δεδομένο κτίσμα αντιμετωπίστηκε ως μία δυναμική δομή παρά ως μία μορφή, ένα κουφάρι ξεπερασμένο από το χρόνο και τις ανάγκες της ζωής. Για το λόγο αυτό, η υπάρχουσα αποθήκη θεωρήθηκε ως ένα σύμπλεγμα κατασκευαστικών στοιχείων, τα οποία αρθρώνονται μεταξύ τους για να συγκροτήσουν μία δομή μέσα στο χώρο. Ο φέρων οργανισμός της αποθήκης συγκροτεί μία μικρή αλυσίδα από μπετόν αρμέ, έξι υποστυλώματα τα οποία συνδέονται μεταξύ τους περιμετρικά με μία δοκό και υποστηρίζουν μία δίρριχτη κεκλιμένη στέγη, ενώ ταυτόχρονα εδράζονται πάνω σε μία πλάκα που με τη σειρά της πατά πάνω στο έδαφος. Η δομή αυτή αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του κτηρίου, εμπεριέχει κατά κάποιο τρόπο το γενετικό υλικό, το βασικό δηλαδή κανόνα ο οποίος συγκροτεί την ουσία του κτηρίου, υπαγορεύοντας τη μορφή του και τον τρόπο που αυτό στέκει μέσα στο χώρο. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα, δευτερεύοντα μέρη που απαρτίζουν το οικοδόμημα, ο σκελετός του είναι δεδομένος και σταθερός. Είναι το μοναδικό αμετάβλητο στοιχείο και δεν επιδέχεται τροποποιήσεων. Αυτή η σταθερή, λοιπόν, χωρική δομή είναι που υπαγορεύει τον τρόπο που κάθε άλλο, δευτερεύον δομικό στοιχείο έρχεται να τη συμπληρώσει, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας κλειστός, βιώσιμος και κατοικήσιμος από τον άνθρωπο χώρος.

3

Ο δομικός κανόνας που θέτει ο φέρων οργανισμός, ενώ σε πρώτη όψη μοιάζει να είναι δεσμευτικός, εντούτοις αποδεικνύεται στην πράξη καθοδηγητικός, συνιστώντας έναν οδηγό, μία πυξίδα στην προσπάθεια για επανερμηνεία και παραλλαγή της βασικής δομής της αποθήκης. Το μικρό κτίσμα, έτσι, δεν αντιμετωπίζεται ως μία δεδομένη μάζα, ένα γραφικό σκηνικό το οποίο δεν επιδέχεται επεμβάσεων και αλλαγών. Πέρα από ένα κέλυφος που πρέπει απλά να διακοσμηθεί και να “εκσυγχρονιστεί” προκειμένου να συμφιλιωθεί με τα σύγχρονα γούστα των ενοίκων του, η υπάρχουσα

αποθήκη συλλαμβάνεται σαν μία δομή που επιδέχεται σύγχρονης ερμηνείας και συνολικής συνθετικής αντιμετώπισης. Τελικά, η νέα μορφή του κτηρίου υπαγορεύεται από αυτήν την αντίληψη μίας δυναμικής δομής, σύμφωνα με τις νέες λειτουργίες που πρόκειται να στεγάσει. Το κτήριο σαν ένας ζωντανός οργανισμός, πέρα από την εσωτερική όψη του, έχει πλέον αλλάξει και την εξωτερική όψη του, ούτως ώστε η τελική νέα εικόνα του να προκύπτει από την, τόσο ουσιώδη για την αρχιτεκτονική, ισορροπία ανάμεσα στο μέσα και το έξω και αντίστροφα.

4

Η παρούσα μελέτη αφορά το σχεδιασμό μίας μικρής εξοχικής κατοικίας στον οικισμό Πολύδροσος του νομού Φωκίδας. Ο βασικός στόχος που τέθηκε ήταν η κατοικία να σχεδιαστεί έτσι, ώστε στον ελάχιστο χώρο, να μπορεί να φιλοξενήσει μία πενταμελή οικογένεια, καλύπτοντας τις βασικές ανάγκες της για περιοδική ολιγοήμερη διαμονή μακριά από την πόλη. Το μικρό διαθέσιμο οικόπεδο, μία στενή λωρίδα γης με πλάτος μόλις 5 μέτρα και μήκος περίπου 20 μέτρα, έθετε εξαρχής αρκετούς περιορισμούς ως προς τον τρόπο με τον οποίο το οικοδόμημα μπορούσε να αναπτυχθεί.Η κατοικία δεν αντιμετωπίστηκε ως μεμονωμένο κτίσμα, αλλά μάλλον ως μία ενιαία κτηριακή δομή. Ουσιαστικά, ολόκληρο το οικόπεδο διαμορφώνεται σαν μία γραμμική χωρική δομή, η οποία προσομοιάζει ένα ορθογώνιο πρίσμα το οποίο έχει μετασχηματιστεί, ούτως ώστε να αποδώσει μία φιλόξενη μορφή για διημέρευση. Η ορθογώνια

κάτοψη της κτηριακής δομής διαιρείται σε δύο ισομεγέθεις γενικές λειτουργικές ζώνες, κάθε μία από τις οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή λειτουργία της μικρής κατοικίας.Η πρώτη ζώνη καταλαμβάνει το βόρειο κομμάτι του οικοπέδου και φιλοξενεί την αυλή, έναν υπερυψωμένο από το φυσικό έδαφος υπαίθριο χώρο, ο οποίος εξυπηρετεί τόσο την εκτόνωση των χώρων διημέρευσης, όσο και την είσοδο σε αυτή, λειτουργώντας ως ενδιάμεσος χώρος-κατώφλι. Η κτηριακή δομή έχει μετασχηματιστεί έτσι ώστε η αυλή να προστατεύεται περιμετρικά με ψηλό τοίχο προς τη βορινή πλευρά, επιτρέποντας ταυτόχρονα ανεμπόδιστες οπτικές φυγές προς τον κάμπο που απλώνεται στα νότια του οικισμού. Στην ίδια ζώνη, η κλίση του φυσικού εδάφους δίνει ακόμη τη δυνατότητα να διαμορφωθούν υπόγειοι βοηθητικοί χώροι κάτω από την αυλή.

Μικρή Εξοχική Κατοικία στην Πολύδροσο ΦωκίδαςΠροσωπική Εργασία, 2008

Αρχιτέκτονας: Παναγιώτης Ζάκκας

5

Η δεύτερη ζώνη αναπτύσσεται στο νοτιότερο κομμάτι του οικοπέδου και ουσιαστικά περιλαμβάνει τον πυρήνα της κατοικίας, ένα διώροφο λίθινο όγκο ο οποίος καλύπτεται από μία δίρριχτη κεκλιμένη στέγη και “κοιτάζει” προς την αυλή μέσα από μία ψηλή γυάλινη επιφάνεια. Εδώ φιλοξενούνται οι κύριοι χώροι διημέρευσης, οι οποίοι αναπτύσσονται σε τρία επίπεδα τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους με σκάλα. Τόσο στο υπόγειο, όσο και στον όροφο που διαμορφώνεται με ελαφριά κατασκευή, κατανέμονται οι χώροι ύπνου, ενώ στο επίπεδο της εισόδου τοποθετούνται οι χώροι κοινής χρήσης.Από μία μορφολογική άποψη, προκειμένου να επιτευχθεί μία αδιατάρακτη σχέση της εξωτερικής μορφής του νέου οικοδομήματος με την εικόνα του συγκεκριμένου τόπου, αποφασίστηκε η χρήση της τοπικής πέτρας ως βασικού δομικού υλικού της κατοικίας, μία τεχνική δόμησης που δυστυχώς σταδιακά αξιοποιείται ολοένα και σπανιότερα στη σύγχρονη αρχιτεκτονική πρακτική. Η χρήση ενός συστήματος οριζόντιων και κάθετων ζωνών από μπετόν αρμέ, σε συνδυασμό με τη λίθινη φέρουσα τοιχοποιία, πέρα από το ότι ενισχύει την αντισεισμική συμπεριφορά του κτηρίου, καθιστά το λίθινο σκελετό περισσότερο ευέλικτο και ευπροσάρμοστο στις σύγχρονες μορφολογικές αναζητήσεις, επιτρέποντας τη χρήση μεγάλων ανοιγμάτων. Τελικά, αυτό το δομικό σύστημα μεικτής κατασκευής από πέτρα και μπετόν αρμέ μοιάζει, παρά την απλότητά του, να προσφέρει μία ελευθερία, μία δυνατότητα πειραματισμού και μορφολογικής ευελιξίας, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνει να αποδώσει μία αίσθηση διαφάνειας, κατασκευαστικής καθαρότητας και ορθολογισμού.

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Κέντρο Ιστορικών Μελετών στο Φοινίκι ΘεσπρωτίαςΔιπλωματική Εργασία, 2010

Αρχιτέκτονας: Παναγιώτης Ζάκκας

Ο προβληματισμός αυτής της εργασίας, εστιάστηκε κατά κύριο λόγο γύρω από τη διδακτική αξία της παράδοσης και τον τρόπο που μπορούν να ερμηνευτούν τα διδάγματά της. Επιχειρήθηκε να βρεθούν οι αντιστοιχίες με το σήμερα και πώς μπορούν αυτές να αξιοποιηθούν από ένα σύγχρονο νέο αρχιτέκτονα. Παρά τη δυσκολία του εγχειρήματος, έγινε προσπάθεια για να διατυπωθεί η πρόταση για μία σύγχρονη αρχιτεκτονική επέμβαση σε έναν παραδοσιακό οικισμό, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το Φοινίκι Θεσπρωτίας. Η προτεινόμενη αρχιτεκτονική επέμβαση στο Φοινίκι, έχει σαν στόχο να αποτελέσει την απαρχή μίας προσπάθειας για την προώθηση της ιστορικής αλλά και φυσικής προστασίας της Θεσπρωτίας. Καθ’ όλη τη διερευνητική διαδικασία, επιχειρήθηκε η κατανόηση της βαθύτερης σημασίας της παράδοσης ως μνήμη που μπορεί να σταθεί χρήσιμη στη σύγχρονη ζωή. Σε αυτήν την αναζήτηση, το Φοινίκι αποδείχθηκε ένα πολύτιμο μοντέλο σπουδής της ελληνικής λαϊκής αρχιτεκτονικής και των διαχρονικών αξιών που ενυπάρχουν σε αυτή, υποδεικνύοντας έτσι μία ορθή κατεύθυνση για τη δημιουργία ουσιαστικής σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Με μία πρώτη ματιά, εκείνο που γοητεύει στο Φοινίκι, είναι οι όψεις των κτηρίων, τα εξωτερικά μορφολογικά χαρακτηριστικά, το πώς δηλαδή φαίνονται τα πράγματα. Ωστόσο, ένα χρήσιμο συμπέρασμα που βγήκε μέσα από τον προβληματισμό και την επιτόπου παρατήρηση, είναι ότι η ουσία, η αλήθεια δεν βρίσκεται τόσο στην εξωτερική εμφάνιση, αλλά στις σχέσεις που καθορίζουν

τον τρόπο που τα πράγματα συγκροτούνται. Αυτός ήταν ο λόγος που η έρευνα δεν εστιάστηκε τόσο στη μορφή των πραγμάτων, αλλά στη δομή τους, δηλαδή εκείνο το σύνολο σχέσεων που καθορίζουν τη διάρθρωση των επιμέρους έτσι ώστε να συγκροτούν ένα συνεκτικό οικιστικό σύνολο. Το Φοινίκι στέκει σήμερα σιωπηλό, σχεδόν ακατοίκητο. Ωστόσο, το πέρασμα του χρόνου του έχει προσδώσει ένα αξιόλογο αισθητικό και ιστορικό περιεχόμενο. Ο οικισμός αποτελεί ένα πολύ καλά διατηρημένο και αντιπροσωπευτικό δείγμα της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Θεσπρωτίας, ενώ χαρακτηρίζεται από μεγάλη εκπαιδευτική αξία, καθώς αποτελεί έναν πυκνωτή αρχέτυπων νοημάτων, διασώζοντας ως τις μέρες μας ποιότητες όπως η απλότητα, η σεμνότητα, η γνησιότητα, η οικονομία των υλικών, η γυμνή καθαρότητα και ο ορθολογισμός. Ο εντοπισμός της απομονωμένης θέσης σημαντικών κτηρίων, όπως η εκκλησία, το ελαιοτριβείο και το αρχοντικό Θεολογή, έτσι όπως αυτά στέκουν όλα στο ύψωμα απέναντι από τον οικισμό, τη Ράχη, καθώς επίσης η ύπαρξη ελεύθερου κοινοτικού χώρου σε άμεση γειτνίαση μαζί τους, αποτέλεσε το ερέθισμα για τη συγκεκριμένη αρχιτεκτονική επέμβαση. Προτείνεται, λοιπόν η αξιοποίηση της προνομιακής θέσης του ελεύθερου κοινοτικού χώρου για την κατασκευή σε αυτόν, ενός σύγχρονου κτηρίου, το οποίο θα στεγάζει τις λειτουργίες του Κέντρου Ιστορικών Μελετών Θεσπρωτίας (Κ.Ι.ΜΕ.ΘΕ.), ενός φορέα που δραστηριοποιείται ήδη στην περιοχή και που στεγάζεται ανεπαρκώς.

15

16

17

18

19

Ύστερα από διερεύνηση των λειτουργικών απαιτήσεων του Κ.Ι.ΜΕ.ΘΕ., διαπιστώθηκε πως προκύπτει μικρής κλίμακας κτηριολογικό πρόγραμμα, κάτι που διασφαλίζει πως οι νέοι κτηριακοί όγκοι δεν θα διαταράξουν την “αισθητική ατμόσφαιρα” ή το “πνεύμα” του τόπου. Παράλληλα ο αμιγώς ερευνητικός και εκπαιδευτικός χαρακτήρας της νέας χρήσης που προτείνεται για τον οικισμό είναι συμβατός με το ιστορικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η περιοχή. Το Κ.Ι.ΜΕ.ΘΕ. μέσα από τον “ανοικτό” και εκπαιδευτικό χαρακτήρα του, μπορεί να γίνει πόλος ανάπτυξης και στήριξης ενός εναλλακτικού τουριστικού μοντέλου. Επιδίωξη του Κέντρου θα είναι η καλύτερη “προετοιμασία” του επισκέπτη, όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα δει και θα βιώσει τον μοναδικό χώρο της ευρύτερης περιοχής της Θεσπρωτίας. Έγινε προσπάθεια εκλογίκευσης του υφιστάμενου κτηριακού και άμεσου περιβάλλοντος στην περιοχή μελέτης και ορθής ένταξης του νέου κτηρίου που θα στεγάσει τις λειτουργίες του Κ.Ι.ΜΕ.ΘΕ., δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην αρμονική συνύπαρξή του με τον προϋπάρχοντα κτηριακό όγκο του οικισμού. Οι προστιθέμενες κτηριακές δομές που προτείνονται, κρίθηκε απαραίτητο να θεωρηθούν σε άμεση αλληλεξάρτηση με τα υφιστάμενα γειτονικά τους κτήρια, ως τμήματα ενός ενιαίου και οργανικού συνόλου. Ολόκληρη, έτσι η περιοχή μελέτης και τα κτήρια που στέκουν εκεί, μαζί με τις νέες κατασκευές, αντιμετωπίζονται σαν ένα μεγάλο κτηριακό σύνολο που αρθρώνεται από τη χωρική σχέση των επιμέρους χώρων - τόπων. Προτεραιότητα δόθηκε στην ενοποίηση του συνόλου μέσα από το σχεδιασμό ενός υπαίθριου δικτύου κίνησης, το οποίο

20

διέρχεται ανάμεσα από όλα τα κτήρια και τα συνδέει. Μέσα από τον προτεινόμενο αρχιτεκτονικό περίπατο, κύρια επιδίωξη είναι η ανάδειξη της θαυμάσιας οπτικής σχέσης ανάμεσα στην περιοχή επέμβασης και τα απέναντι κτήρια που συνθέτουν τον πυρήνα του οικισμού. Ο σεβασμός της υφιστάμενης κλίμακας αποτέλεσε έναν παράγοντα που έπρεπε να ληφθεί σοβαρά υπόψη, προκειμένου να επιτευχθεί μία ήπια επέμβαση στο τοπίο. Το νέο κτήριο διασπάστηκε σε δύο μικρότερους κτηριακούς όγκους, αντί ενός ενιαίου μεγάλου όγκου, με άμεσο στόχο την ομαλότερη ένταξή του στην κλίμακα του οικισμού και την αρμονική συνύπαρξή του με το φυσικό τοπίο. Ως γενικός κανόνας, επιχειρήθηκε να διατηρηθεί μία ισορροπία πλάτους-μήκους-ύψους των όγκων που εισάγονται στο ευαίσθητο τοπίο, με τα αντίστοιχα μεγέθη των υφιστάμενων κτηρίων. Καθοριστικοί παράγοντες για την τοποθέτηση των κτηριακών όγκων μέσα στη σύνθεση, αποτέλεσαν η προσαρμογή στην έντονη κλίση του φυσικού εδάφους και η αξιοποίηση του προσανατολισμού. Με την ενεργοποίηση των εγκαταλελειμμένων υφιστάμενων κτηριακών δομών, οι νέες χρήσεις και διαμορφώσεις επιχειρείται να λειτουργήσουν σε συνεργασία με τις υπάρχουσες δομές της περιοχής. Η τελική αρχιτεκτονική πρόταση έτσι, στοχεύει στην αποφυγή της ύπαρξης λειτουργικής μονομέρειας, αλλά αντίθετα σε ένα λειτουργικό εμπλουτισμό και μία ποικιλία χρήσεων που θα εξασφαλίζουν ότι το νέο κτηριακό σύνολο μπορεί να λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, συνθέτοντας μία ζωντανή ζώνη πολιτισμού και έρευνας μέσα στη Θεσπρωτία.

21

22

Ορφανοτροφείο στην Άκκρα, ΓκάναΕπαγγελματική Εργασία, 2014

Αρχιτέκτονες: Όλγα Αλεξάκη, Όλγα ΓούβαληVisualiser: Παναγιώτης Ζάκκας

23

24

25

26

27

28

29

Παναγιώτης ΖάκκαςΑρχιτέκτονας Μηχανικός ΕΜΠ

Μέλος ΤΕΕ | ΑΜ 132694

Τ 210 8037678Κ 694 6049833www.pzarch.grinfo@pzarch.gr