Embed Size (px)
DESCRIPTION
Етички кодекс за оценувањето
Citation preview
...�...
ETI^KI KODEKSZA OCENUVAWETO NA POSTIGAWATA NA U^ENICITE
...�...
Ovoj kodeks e finansiran od amerikan-skiot narod preku Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj - USAID Makedonija, vo ramkite na Proektot za osnovno obra-zovanie, komponenta Unapreduvawe na ocenuvaweto na u~enicite, {to go sproveduva Akademijata za razvoj na obrazovanieto (AED) vo partnerstvo so Makedonskiot cen-tar za gra|ansko obrazovanie (MCGO).
Kodeksot go podgotvi:Rabotna grupa za komponentata Unapreduvawe na ocenuvaweto na u~enicite
Lektura:Suzana Stojkovska
Karikaturi:Darko Markovi}
Grafi~ko ureduvawe:Koma lab.
Stavovite na avtorite iska`ani vo ovoj kodeks ne gi izrazuvaat stavovite na Agen-cijata na SAD za me|unaroden razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski Dr`avi.
...�...
Eti~nosta e del od li~niot sistem na vrednosti. Eti~ki se odnesuvame ne zatoa {to taka ni nalaga zakonot, ne zatoa {to toa nekoj go o~ekuva od nas, tuku za-toa {to veruvame deka taka treba i sakame taka da se odnesuvame.
Zo[to e potreben eti^ki kodeks Za ocenuvaweto
Koga e vo pra{awe ocenuvaweto na postigawata na u~enicite tie se najmnogu zasegnati koga toa ne e ko-rektno i fer.
Kvalitetnoto ocenuvawe i koristeweto na rezul-tatite od ocenuvaweto, pokraj {to e zasnovano na stru~no-profesionalno znaewe, odnesuvawe, ve{ti-ni i sposobnosti na nastavnicite, ima i moralna dimenzija. Ocenuvaweto ne e samo stru~na, tuku i hu-mana i moralna aktivnost koja ima vlijanie, pred s$, na u~enicite, no i na nastavnicite i roditelite. Od eti~ki aspekt mnogu va`no e informaciite od ocenu-vaweto da ne bidat upotrebeni na na~in so koj{to }e se povredi li~nosta na u~enikot. Od druga strana, vo procesot na ocenuvaweto drugite zainteresirani subjekti treba da go poddr`at nastavnikot za toj da mo`e ocenuvaweto da go izveduva maksimalno profe-sionalno.
Pokraj Upatstvoto za ocenuvawe vo osnovnite u~ili{ta1, vo koe se dadeni stru~ni nasoki, pred s$,
1 Upatstvo za ocenuvawe na u~enicite vo osnovnoto u~ili{te done-seno so re{enie na ministerot za obrazovanie i nauka br. 071581/1 od 21.02.2008.
...�...
za nastavnicite za kvalitetno izveduvawe na ocenuva-weto na u~enicite, podgotven e i Eti~ki kodeks za ocenuvaweto na postigawata na u~enicite. Potrebata za vakov Kodeks proizleguva od neophodnosta za ak-tuelizirawe na nekoi eti~ki vrednosti {to vo pe-riodot na tranzicijata se zanemarija, kako i za vos-postavuvawe na novi vrednosti karakteristi~ni za gra|anskoto op{testvo. Nekoi postapki koi vo demo-kratskite gra|anski op{testva se neeti~ki, vo na{eto tranzicisko op{testvo kako da stanaa voobi~aeni i dobivaat poinakvi tolkuvawa. Taka se opravduvaat “snaodlivite” postapki na u~enicite (prepi{uvawe od sou~enikot, do{epnuvawe na odgovorot i sl.), in-sistiraweto na u~enicite ili na nivnite roditeli da se dobie povisoka (najvisoka) ocenka po sekoja cena (bez ogled na poka`anoto znaewe) - preku prija-telski i rodninski vrski, vozvratnite uslugi itn., odnosno dogovarawe me|u nastavnicite za stavawe na povisoki ocenki za u~enikot polesno da se zapi{e vo sredno u~ili{te, “izleguvawe vo presret” na molba na direktorot ili na drugi nadredeni slu`benici (inspektori, sovetnici i drugi) na nekoe dete od “opravdani” pri~ini da mu se dade povisoka ocenka i sl.
Zatoa Kodeksot za eti~ko odnesuvawe se odne-suva na site subjekti koi, direktno ili indirektno, se vklu~eni vo izveduvaweto na procesot na inter-noto ocenuvawe na postigawata na u~enicite ili se nadle`ni za pribirawe, obrabotka, ~uvawe i koris-tewe na podatocite i na rezultatite od nego2.
2 Za odnesuvaweto na subjektite, vklu~eni vo eksternite ocenuvawa, postojat posebni pravila i upatstva.
...�...
Pokonkretno, Kodeksot se odnesuva na moralnata i na profesionalnata odgovornost na:
vrabotenite slu`benici vo instituciite nadle`ni za obrazovanieto na dr`avno i na lokalno nivo3;
direktorite i stru~nite rabotnici vo u~ili-{tata;
nastavnicite koi gi ocenuvaat postigawata na u~enicite;
roditelite na u~enicite;
u~enicite, ~ii postigawa se ocenuvaat.
Celta na Kodeksot e:da pomogne vo zaedni~koto razbi-rawe na eti~koto ocenuvawe na site zainteresirani;
da ja zgolemi eti~nosta vo ocenu-vaweto na u~enicite, a so toa i do-verbata vo obrazovniot sistem;
da gi poddr`i pozitivnite li~ni i profesionalni vrednosti i profesionalnoto odnesuvawe na vrabotenite vo obrazovanieto koi pridonesuvaat za visoki i kvali-tetni postigawa na u~enicite;
da gi pottikne vrabotenite vo obrazovanieto da razgovaraat i da ja procenuvaat eti~nosta na sop-stvenite postapki vo procesot na obrazovanieto.
3 Delovite {to se odnesuvaat na niv prifateni se od Dr`avniot pros-veten inspektorat, Biroto za razvoj na obrazovanieto i od ZELS.
...�...
Vo Kodeksot se dadeni osnovnite opredelbi za eti~koto odnesuvawe i za odgovornosta na sekoja grupa subjekti vo vrska so ocenuvaweto. No, ako se ima predvid deka odnesuvaweto na sekoj od niv vo prak-tikata, vo golema mera, e usloveno i od odnesuvaweto na ostanatite subjekti, toga{ nu`no sledi deka site tie se upateni na me|usebna sorabotka za koristewe na Kodeksot kako celina. Toa, pak, nedvosmisleno upa-tuva i na faktot deka pokraj individualnata moralna odgovornost vo vrska so ocenuvaweto na postigawata na u~enicte, postoi i zaedni~ka odgovornost na site
Kodeksot e:izjava za opredelbata na vrabo-tenite vo obrazovanieto da se anga`iraat humano duri i nad ona {to profesionalno od niv se bara;
vodi~ za vrabotenite vo obrazo-vanieto, u~enicite i roditelite pri donesuvaweto eti~ki odluki povrzani so ocenuvaweto;
istaknuvawe na profesionalni-te i ~ove~kite vrednosti {to vklu~enite vo obrazovanieto }e gi promoviraat i po~ituvaat.
[to sodr@i kodeksot
...�...
koi se vklu~eni ili anga`irani vo toj proces i deka me|usebnata sorabotka, dogovaraweto i usoglasenoto dejstvuvawe sigurno vodat kon pokvalitetno izvedu-vawe na ocenuvaweto, a so toa i kon pokvalitetno u~ewe i povisoki rezultati na u~enicite.
Vo nego se dadeni i nekoi tipi~ni situacii povrza-ni so ocenuvaweto {to pretstavuvaat konflikt na eti~ki vrednosti i predizvik za toa kako mo`e da bidat re{eni.
Se razbira, Kodeksot ne gi opfa}a, nitu mo`e da gi opfati, site mo`ni situacii i ulogi vo koi bi se na{le spomenatite subjekti vo procesot na ocenu-vaweto ili interpretiraweto, ~uvaweto i koristewe-to na rezultatite od nego.
...�...
pojdovni vrednosti
Pri prifa}aweto na Eti~kiot kodeks vo ocenu-vaweto u~esnicite vo procesot na ocenuvaweto se rakovodat od slednive li~ni vrednosti:
po~ituvawepravednostdemokrati~nostintegritet~esnosthrabrost
P r i f a } a w e t o na odredbite na Eti~kiot kodeks i pridr`uvaweto kon niv e pra{awe na li~niot sistem na moralni vred-nosti i pra{awe na soves-ta na sekoj poedinec {to e vklu~en vo procesot na ocenuvaweto na u~enicite.
...�...
eti^ki opredelbi
Slu`beniciteSlu`benicite vo instituciite nadle`ni za obrazovanieto na dr`avno i na lokalno nivo prifa}aat:
navremeno da podgotvuvaat i da donesu-vaat kvalitetni normativni akti (zako-ni, pravilnici, upatstva i dr.) so koi se regulira ocenuvaweto na napredokot na u~enicite i da se gri`at za nivnata dos-ledna primena vo praktikata;
navremeno i nepristrasno da reagiraat na prigovori, `albi, molbi i sli~no vo vrs-ka so ocenuvaweto za ~ie razre{uvawe se nadle`ni, a koi se podneseni od u~enicite i od nivnite roditeli;
informaciite (rezultatite) od ocenuvawe-to, {to im se slu`beno dostapni, da ne gi koristat za nenamenski celi i na na~ini koi bi proizvele negativni posledici za u~enicite ili bi dovele do nesoodvetni odluki vo obrazovanieto;
profesionalnata pozicija da ne ja koristat vo privatni celi povrzani so ocenuvaweto vo nekoe u~ili{te ili na nekoj u~enik.
...�...
Vo podigaweto na eti~nosta na ocenu-vaweto eti~ki e ako sekoj pojde od sebesi.
...10......10...
Direktorite
Nastavnicite
Direktorite i stru~nite sorabotnici vo u~ili{tata prifa}aat:
da sozdavaat kultura na pravi~no i fer ocenuvawe vo u~ili{teto;
da gi za{tituvaat pravata na privatnost vo ocenuvaweto na u~enicite;
da spre~at eventualna zloupotreba na re-zultatite od ocenuvaweto vo u~ili{teto;
da obezbedat praveden proces na `albi vo vrska so ocenuvaweto.
Nastavnicite prifa}aat:
da bidat nepristrasni, objektivni, pozi-tivni, otvoreni i podgotveni da im dadat poddr{ka i pomo{ na u~enicite vo proce-sot na ocenuvaweto;
so svoeto odnesuvawe vo procesot na ocenu-vaweto da promoviraat visoki moralni vrednosti i da bidat primer za u~enicite;
da ja izbegnuvaat sekoja situacija {to mo`e da pretstavuva konflikt na interesi, ne-pristrasno i neprincipielno odnesuvawe vo procesot na ocenuvaweto;
da odbijat sekakov vid na intervencija ili potkup ponuden so cel da dadat ocenka razli~na od zaslu`enata;
...11...
Roditelite
da se sprotivstavat na neeti~ko odnesuvawe na drugi subjekti vo ocenuvaweto (u~enici, roditeli, kolegi);
vo procesot na ocenuvaweto da ja po~ituvaat li~nosta na u~enikot i na negovite rodite-li;
da vodat gri`a za privatnosta na u~enikot i soznanijata za negovoto u~ewe da ne gi spodeluvaat so lica koi ne se del od proce-sot na nastavata;
da sorabotuvaat so kolegite so cel da se po-dobri ocenuvaweto;
pri ocenuvaweto da ne pravat diskrimi-nacija na u~enicite po koja bilo osnova (na-cionalna, verska, polova, rasna, socijalna sostojba i sl.).
Roditelite prifa}aat:
da go poddr`uvaat u~eweto na svoite deca preku zalagawe za fer ocenuvawe;
da se vozdr`at od aktivnosti koi neo-pravdano bi gi dovele nivnite deca vo pov-lastena polo`ba vo ocenuvaweto vo odnos na drugite deca;
da gi po~ituvaat profesionalnite odluki i soveti na nastavnicite vo vrska so ocenu-vaweto na nivnite deca;
...11...
...1�...
kaj svoite deca - u~enici da pottiknuvaat ~esen i fer odnos i so svoeto odnesuvawe vo vrska so ocenuvaweto na postigawata da im bidat primer za toa;
kaj svoite deca da gi prepoznavaat i popre-~uvaat eventualnite obidi so nedozvoleni postapki da dobijat popovolna ocenka od objektivno utvrdenata.
...1�...
...1�......1�...
U~eniciteU~enicite prifa}aat:
da se zalagaat za pravedno i fer ocenuvawe na site u~enici i da se sprotivstavat na pojavi koi doveduvaat do nepravi~no ocenu-vawe;
da gi po~ituvaat barawata i dogovore-nite proceduri vo vrska so ocenuvaweto i da se informiraat za posledicite od nepo~ituvawe na pravilata;
da ne postavuvaat neprifatlivi barawa vo vrska so ocenuvaweto na nivnite posti-gawa;
da gi po~ituvaat sovetite na nastavnicite povrzani so ocenuvaweto i u~eweto;
da ne se slu`at so nedozvoleni postapki vo tekot na prezentiraweto na baranite znaewa i ve{tini i da odbegnuvaat da vr{at kakvo bilo vlijanie (neposredno ili posredno), so cel nekoj u~enik da se zdobie so povisoka ocenka od realno zaslu`enata.
...1�...
situacii - prediZvik Za eti^ko odnesuvawe
Donesuvaweto na eti~ki odluki ne e sekoga{ les-no zatoa {to ponekoga{ doa|a do sudir na razli~ni vrednosti, na pr. da se pomogne na prijatel i da se bide praveden ili da se poslu{a rakovoditelot i da se so~uva li~niot integritet.
Za da Vi bide polesno da postapite eti~ki, dobro e odnapred da razmislite kako }e se spravite so nekoi situacii povrzani so ocenuvaweto.
Dokolku ste vraboten vo obrazovanieto, kako }e postapite vo slednive ili vo sli~ni si-tuacii?
s i t u a c i j a
1Eden nastavnik/nastavni~ka redovno pri-ma skapi podaroci od roditelite na nekoi u~enici.
2Ste doznale deka eden nastavnik od u~i-li{teto gi navreduva u~enicite koga }e poka`at slabi znaewa, zboruvaj}i im deka se glupi, mrzlivi i sl.
3
U~enicite se ̀ alat deka nastavnik, za koj Vie imate mnogu visoko mislewe, ne gi ocenuva objektivno na krajot na u~ebnata godina i neopravdano im podaruva ocenki na nekoi u~enici.
...1�...
4
Nastavnik mu predava na deteto na direktorot (sovetnikot, inspektorot) predmet {to „ne mu odi” i objektivno ne zaslu`uva najvisoka ocenka. Direktorot (sovetnikot, inspektorot) o~ekuva negovoto dete da ima petka.
5
Blizok prijatel Ve zamoluva da interve-nirate kaj nastavnik, so koj ste vo mnogu dobri odnosi, da mu dade povisoka ocenka na nego-voto dete za polesno da se zapi{e vo sredno u~ili{te.
6
U~enicite se `alat deka nastavnikot ne im objasnuva zo{to dobile ocenki so koi tie ne se zadovolni. Toj veli deka na po~etokot na godinata im gi objasnil kriteriumite i nema pove}e vreme za gubewe za dopolnitelni ob-jasnuvawa.
7
Nastavnik (direktor, stru~en sorabotnik, so-vetnik, inspektor) pred kolegite ka`uva de-tali vo vrska so semejnata situacija na eden u~enik, {to gi doznal od roditelot kako ob-jasnuvawe za slabiot uspeh na negovoto dete.
8Roditelot na eden u~enik mu dodeva na nas-tavnikot i re~isi sekojdnevno se raspra{uva za svoeto dete, a pritoa ne gi prifa}a objas-nuvawata za ocenkata {to ja dobilo.
9Eden nastavnik od aktivot gi ocenuva u~e-nicite mnogu postrogo od drugite nastavnici. Se gordee so toa {to e strog i praveden.
...
...1�...
10
Dete od semejstvo so lo{a socijalna sostoj-ba ima slabi ocenki kaj pove}e nastavnici. Klasniot rakovoditel (direktor, pedagog, psiholog) gi zamoluva da mu dadat povisoka ocenka, zaradi toa {to semejnata situacija mu e navistina lo{a.
11
U~enicite se `alat deka nastavnikot po matematika na site u~enici im dal slaba ocenka zatoa {to ne sakale da rabotat test, so objasnuvawe deka toj den ve}e imale test po drug predmet.
12
U~enicite i roditelite se `alat deka klas-niot rakovoditel ne se zalaga dovolno za svojot klas i ne intervenira kaj drugite nas-tavnici da im gi popravat ocenkite na krajot na nastavnata godina.
13Zabele`uvate deka eden u~enik naedna{ vo dnevnikot ima dobieno povisoki ocenki po pove}e predmeti. Ne zabele`uvate promeni kaj nego vo u~eweto.
...
...1�...
Dokolku ste roditel, kako }e postapite vo slednive ili vo sli~ni situacii?
s i t u a c i j a
1Eden roditel od paralelkata na Va{eto dete postojano podaruva skapi podaroci na nekoi nastavnici.
2Ste doznale deka eden nastavnik go navredu-va Va{eto dete koga }e poka`e slabi znaewa, zboruvaj}i deka e glupavo, mrzlivo i sl.
3Va{eto dete se `ali deka nastavnikot, za koj imate mnogu visoko mislewe, ne go ocenuva objektivno.
4Eden od nastavnite predmeti za Va{eto dete e poseben problem - “ne mu odi”. Va{ prija-tel Vi ka`uva deka e blizok so nastavnikot i deka na krajot }e “sredi“ za ocenkata.
5
Va{eto dete Vi ka`uva deka ne e podgotveno za najaveniot test koj e od golema va`nost za krajnata ocenka. Ve moli da mu pomognete da napi{e liv~iwa od koi }e prepi{uva kako {to toa go pravele nekoi negovi drugar~iwa.
6
Klasniot rakovoditel Vi ka`uva detali vo vrska so semejnata sostojba i nekoi li~ni ka-rakteristiki na eden u~enik opravduvaj}i se zo{to za nego interveniral da mu se popravat ocenkite.
...
...1�...
7
Roditel na eden u~enik od klasot na Va{eto dete na roditelski sostanik go uzurpira naj-golemiot del od vremeto i ne gi prifa}a ob-jasnuvawata za ocenkite {to nastavnicite mu gi dale.
8
Dete od semejstvo so lo{a socijalna sostoj-ba ima slabi ocenki kaj pove}e nastavnici. Klasniot rakovoditel gi zamoluva da mu dadat povisoki ocenki zatoa {to semejnata situaci-ja mu e navistina lo{a.
9
Klasniot rakovoditel na roditelski sostanok se ̀ ali deka roditelite na nekoi u~enici pos-tojano doa|aat za vreme na ~asovite, odnosno nadvor od predvidenoto vreme za sorabotka so roditelite, se obra}aat na nastavnicite so neprijaten ton, navredlivi zborovi i za-kani.
10Va{eto dete se `ali deka nastavnikot ne im objasnuva zo{to dobile ocenki so koi tie ne se zadovolni.
...
...1�...
Dokolku ste u~enik, kako }e postapite vo slednive ili vo sli~ni situacii?
s i t u a c i j a
1Eden u~enik postojano nosi liv~iwa za da prepi{uva na pismenite po matematika iako znae deka toa ne e dozvoleno.
2Zabele`uvate deka eden u~enik ~esto otsustvu-va koga ima test ili ispra{uvawe, a potoa nosi opravduvawe deka bil bolen.
3 Mnogu pati nekoi u~enici baraat da im se pot{epnuva koga odgovaraat.
4Nekoi u~enici ne gi pi{uvaat doma doma{nite zada~i, tuku za vreme na golemiot odmor gi prepi{uvaat od sou~enicite.
5Nekoi u~enici gi pozajmuvaat crte`ite od drugi u~enici i taka so tu|i crte`i dobivaat dobra ocenka po likovno obrazovanie.
6Nekoi u~enici naj~esto u~at samo na krajot na polugodieto ili krajot na godinata, iako nastavnikot im uka`al deka mora redovno da u~at.
7 Za da go sokrie slabiot uspeh, eden u~enik sam si gi popravil ocenkite vo dnevnikot.
8Koga nastavnikot }e zaka`e test nekoi u~e-nici sekoga{ se bunat i baraat pri~ina da se odlo`i.
...
...�0...
9Nekoi u~enici baraat nastavnikot da ne im postavuva te{ki pra{awa, a sakaat da dobijat visoka ocenka.
10Nekoi u~enici slabo u~ele cela godina, a na krajot baraat nastavnicite da im popu{taat za da mo`at da se zapi{at vo srednoto u~ili{te koe go sakaat.
11Nekoi u~enici smetaat deka ~asovite po liko-vno obrazovanie se ~ista zabava i zatoa treba sekoga{ da imaat petka po toj predmet iako ne se trudat.
12Nekoi u~enici ne doa|aat na dopolnitelna nastava iako ocenkite im se slabi, a potoa baraat da im se popravat ocenkite.
...
...�... www.pep.org.mk
Sozdadeno vo ramkite na USAID Proektot za osnovno obrazovanie
