Подобрување на оценувањето во училиштето

PODOBRUVAWE NA OCENUVAWETO VO UÎLI[TETO

IZGOTVUVAWE STANDARDI ZA OCENUVAWETO

KODEKS NA ETI^KOTO ODNESUVAWE PRI OCENUVAWETO

MATERIJALI ZA OBUKA

Ohrid 25 - 27 april 2007

Obukata za unapreduvawe na ocenuvaweto se realizira vo sorabotka so

Makedonskiot centar za gra|ansko obrazovanie (MCGO)

PODOBRUVAWE NA OCENUVAWETO VO UÎLI[TETO

IZGOTVUVAWE STANDARDI ZA OCENUVAWETO

KODEKS NA ETI^KOTO ODNESUVAWE PRI OCENUVAWETO

MATERIJALI ZA OBUKA

Ovoj prira~nik e finansiran od amerikanskiot narod preku Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj - USAID Makedonija, vo ramkite na Proektot za osnovno obrazovanie, komponenta Unapreduvawe na ocenuvaweto na u~enicite, {to go sporoveduva Akademijata za razvoj na obrazovanieto (AED) vo partnerstvo soMakedonskiot centar za gra|ansko obrazovanie (MCGO).

Prira~nikot go podgotvija:D-r Tomas Gerard [il, Centar za istraùvawa vo obrazovanieto,

Dablin, Republika Irska D-r Damian Pol Mar~an, Fakultet za nastavnici, Dablin, Republika Irska

Prevod:Vladimir Mostrov

Stru~na redakcija:M-r Gorica Mickovska

Grafi~ko ureduvawe:Biljana Mihajlovska

Stavovite na avtorite iskaàni vo ovoj prira~nik ne gi izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski Dràvi.

TEMA 1

3

VOVED: PREGLED NA POÊTNATA RABOTILNICA

U~esnicite treba:

� Da gi razgledaat celite na programata;

� Da gi razgledaat glavnite zaklu~oci od vovednata rabotilnica -Potrebi za podobruvawe na u~ili{noto ocenuvawe (fevruari, 2007);

� Da gi identifikuvaat dobrite strani na postapkite za ocenuvawe voosnovnite u~ili{ta vo Makedonija;

� Da prodiskutiraat za o~ekuvawata na u~esnicite od ovaa rabotilnica;

� Da go razjasnat zna~eweto na terminot „standardi“ i da razgledaatnekoi primeri.

ZADAÎ / OBRAZOVNI CELI:

1.1.1 Razgleduvawe na celite na programata:

1. Da se izgotvat dràvni standardi za u~ili{noto ocenuvawe,vklu~uvaj}i go i kodeksot na eti~koto odnesuvawe;

2. Da se izgotvi programa za stru~no usovr{uvawe na site nastavnicii kadarot vo upravata na obrazovanieto, za ocenuvawe bazirano nastandardi;

3. Da se obu~at nastavnicite i kadarot vo upravata za standardite voocenuvaweto, izgotvuvaweto testovi, u~ili{noto ocenuvawe, samo-ocenuvaweto i interpretiraweto na nacionalnite i internaciona-lnite standardizirani ispiti, i

4. Da izgotvuvaat i adaptiraat ispitni zada~i i digitalni izvori zau~ewe {to }e se koristat kako podr{ka vo kontinuiranoto u~ewe.[Prilog 1.2]

FAZA 1:Aktivirawe na prethodnite znaewa: Pregled

na Po~etnata rabotilnica

4

Podobruvawe na ocenuvaweto vo u~ili{teto - Izgotvuvawe standardi za ocenuvaweto - Kodeks na eti~koto odnesuvawe pri ocenuvaweto

1.1.2 Da se razgledaat glavnite zaklu~oci od Rabotilnicata vo fevruari- Emocionalnite aspekti na ocenuvaweto

� Pozitivni ~uvstva, koga ocenuvaweto e individualizirano i koga sevrednuvaat postigawata, koga postojat jasni o~ekuvawa i pravila,koga se obezbeduvaat soodvetni povratni informacii i poddr{ka ikoga se zema predvid misleweto na u~enicite.

� Negativni ~uvstva: koga ima nedostig na informacii za sodrìnatana ocenuvaweto, metodite i kriteriumite; koga nema bilo kakvipozitivni ili negativni povratni informacii; koga se zloupotre-buva ocenuvaweto za da se pokaè mo}ta na nastavnikot.

� Da se razjasni {to u~esnicite razbiraat pod „ocenuvawe“.(Aktivnost vo mali grupi, kade u~esnicite pi{uvaat kratkidefinicii). Da se napravi razlika me|u testirawe i ocenuvawe.

1.1.3 Prodolènie na razgleduvaweto na pregledot - Potrebata za podobruvawe na u~ili{noto ocenuvawe.

� Otsustvo na kriteriumi za ocenuvawe;

� Pra{awa povrzani so eti~kite principi na ocenuvaweto (da se raz-jasnat pra{awata);

� Pregolema naglaska na u~eweto za ocenki (da se razjasni, kako moètoa da bide poinakvo?);

� Potrebite za stru~no usovr{uvawe na nastavnicite za ocenuvawe(da se razjasni bazi~nata obuka na nastavnicite na visoko obra-zovnite institucii nasproti tekovniot profesionalen razvoj; dalipostojat i drugi potrebi za profesionalen razvoj? Dali ocenuva-weto bilo integrirano so profesionalniot razvoj pri izmenite vonastavnite / studiskite programi?)

[TO PRETSTAVUVA OCENUVAWETO?

Ocenuvaweto e proces na obezbeduvawe informacii {to se koristat zadonesuvawe odluki za u~enicite, nastavnite planovi i programi i zaobrazovnata politika. (Nitko, 2004)

Se {to raboti u~enikot moè da se koristi vo ocenuvaweto (Hein & Price,

1994).

Obi~no terminot "ocenuvawe“ go koristime za da gi ozna~ime site onieaktivnosti {to gi prevzemaat nastavnicite - a i nivnite u~enici vo svo-eto samo ocenuvawe - a koi{to obezbeduvaat informacii {to }e se koris-tat povratno za da se modifikuva nastavata i aktivnostite vo u~eweto.(Black & Wiliam, 1998).

5


1.1.4 Prodolènie na razgleduvaweto na pregledot - Sovremenite priodi vo ocenuvaweto na u~enikot

� Vzaemnata povrzanost me|u znaewata, nastavata i ocenuvaweto;

� Klu~nite pra{awa vo ocenuvaweto;

� Sovremenite priodi vo ocenuvaweto;

� Reformata na ocenuvaweto: testirawe nasproti u~ili{no ocenuvawe;

� Terminolo{ki pra{awa (da se prodiskutira za razlikite me|u standardite za ocenuvawe i kriteriumite na ocenuvaweto).

1.2.1 Ocenuvawe na u~eweto, ocenuvawe na nau~enoto (formativno i sumativno ocenuvawe)

� Instruktorot poveduva diskusija za sli~nostite i razlikite me|u formativnoto i sumativnoto ocenuvawe vo po{iroka smisla(na ova povtorno }e se navratime vo narednite sesii). [Prilozi 1.1,1.2 i 1.3]

� Rabota vo parovi, u~esnicite pravat spisok na aktivnosti za ocenu-vaweto vo osnovnite u~ili{ta vo Makedonija i gi stavaat vo kate-gorii spored nivnite primarni celi. [Prilog 1.4]

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe: Formativnoto i sumativnoto

ocenuvawe

1.3.1 Razmisluvawa za potrebite na nastavnicite vo vrska so ocenuvaweto.

� Aktivnost: U~esnicite, rabotej}i vo mali grupi, gi identifikuvaatsposobnostite {to site nastavnici treba da gi poseduvaat vo pod-ra~jeto na ocenuvaweto. Se naglasuva deka ovoj spisok e prelimi-naren i se o~ekuva od u~esnicite da go revidiraat podocna vo tekotna rabotilnicava. [Prilog 1.5]

� Aktivnost: U~esnicite izgotvuvaat pregled na kategorii na sposob-nosti spored toa dali tie se odnesuvaat na ocenuvaweto na u~eweto(formativnoto ocenuvawe) ili pak na ocenuvaweto na nau~enoto(sumativnoto ocenuvawe. [Prilog 1.5]

FAZA 3:Primena: Razmisluvawa za potrebite

na nastavnicite

6


Formativno ocenuvawe na u~enicite: ocenka na kvalitetot na postigawatana u~enicite dadena dodeka u~enicite se seu{te vo procesot nanastavata. Takviot sud ni pomaga da gi naso~uvame idnite ~ekorina u~enikot vo u~eweto.

Sumativna evalvacija na u~enicite: Sudovi za kvalitetot i vrednosta napostigaweto na u~enikot otkako e zavr{en izvesen nastaven proces.

Ocenuvawe na u~eweto: Ocenuvaweto na u~eweto e proces na barawe i in-terpretirawe na dokazen materijal {to u~enicite i nastavnicite}e go koristat pri donesuvaweto odluki za toa kade se u~enicitevo nivnoto u~ewe, kade treba da odat i kako najdobro da stignattamu. (Grupata za reforma na ocenuvaweto, 2002)

RE^NIK

Assessment Reform Group. (2002). Assessment for learning. 10 principles -research-based principles to guide classroom practice. Cambridge:

Assessment Reform Group (available at: http://www.qca.org.uk/294.html)

Stiggins, R. (2002). Assessment crisis: The absence of assessment for learning.

Phi Delta Kappan, 83(10), 758-765.

MCEC PEP Staff. (February, 2007). School-based Assessment ImprovementNeeds: Workshop Report.

BIBLIOGRAFIJA

TEMA 2

7

KAKO SE KORISTAT NASTAVNITE PLANOVI I PROGRAMI

ZA DA SE DOBIJAT INFORMACII ZA OCENUVAWETO:

INTERNACIONALNI PERSPEKTIVI (IRSKA I DANSKA)

U~esnicite treba:

� Da go razgledaat Svidetelstvoto po matematika za niòto srednoobrazovanie vo Irska kako model za da se povrze ocenuvaweto sozada~ite na nastavnite planovi i programi (obrazovnite celi);

� Da se razgledaat razlikite me|u ocenuvaweto po matematika od visokvlog (Svidetelstvoto za ispitot po matematika za niòto sredno ob-razovanie) i ona od nizok vlog, u~ili{noto ocenuvawe;

� Da se razgleda vlijanieto na ocenuvaweto vrz nastavnite planovi iprogrami po matematika, vklu~uvaj}i ja i naglaskata vrz celite/zada-~ite koi {to formalno ne se ocenuvaat;

� Da se identifikuvaat dobrite strani i slabostite na ocenuvaweto po matematika vo Irska.


� Instruktorot go prezentira ocenuvaweto za Svidetelstvoto pomatematika za niòto sredno obrazovanie vo Irska kako model koj{to gi pokaùva vrskite me|u nastavnite planovi i programi iocenuvaweto i dava pregled na op{tite celi i zada~i za steknu-vawe Svidetelstvo po matematika za niòto sredno obrazovanie.

� U~esnicite nego go sporeduvaat so strukturata na nastavniteplanovi i programi po matematika za osnovnite u~ili{ta voMakedonija. [Prilog 2.1]

FAZA 1:

Aktivirawe na prethodnite znaewa: Svidetelstvoto

po matematika za niòto sredno obrazovanie

vo Irska - Op{ti celi

8


� Instruktorot gi prezentira klu~nite karakteristiki na Svidetel-stvoto po matematika za niòto sredno obrazovanie, vklu~uvaj}i gii ocenuvaweto od strana na nastavnikot i eksternoto ocenuvawe.Se razgleduvaat vrskite me|u nastavnata progrma (kurikulumot) iispitnite pra{awa.

� Instruktorot go opi{uva sistemot na ocenuvawe/bodirawe natestovite i na pra{awata, naglasuvaj}i ja i mo`nosta za davawedelumni poeni za delumno to~nite odgovori. [Prilog 2.1]

� U~esnicite go izrazuvaat svoeto mislewe dali eksternata kompo-nenta na sistemot e (a) validna; i (b) relijabilna - verodostojna.

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe: Strukturata na Svidetelstvoto


� Instruktorot dava kratok pregled na klu~nite karakteristiki naocenuvaweto vo Danskiot obrazoven sistem, vklu~uvaj}i go i postoj-niot interes za standardite.

� U~esnicite gi sporeduvaat sistemite, koristej}i prethodno izgot-veni obrasci [Prilog 2.2]

� U~esnicite diskutiraat za dobrite strani i za slabostite na sis-temite {to se odnesuvaat na (1) eksternoto ocenuvawe i sertifika-cijata, i na (2) ocenuvaweto od strana na nastavnikot.

FAZA 3: Primena: Sporeduvawe na sistemite

Egelund, N. (2005). Educational assessment in Danish schools. Assessment in

Education: Principles, Policy and Practice, 12(2), 203-212.

OECD. (2004). Reviews of national policies for education. Denmark. Paris: Author.

BIBLIOGRAFIJA

TEMA 3

9



INTERNACIONALNI PERSPEKTIVI (PRODOL@ENIE)

U~esnicite treba:

� Da gi identifikuvaat vrskite me|u obrazovnite celi i ocenuvawetovo Velika Britanija (Nacionalniot kurikulum za ocenuvaweto pomatematika) i vo SAD (nacionalnite standardi po prirodnite nauki).

� Da prepoznaat deka izvesni sistemi imaat za cel da go unapreduvaatkako formativnoto taka i sumativnoto ocenuvawe makar {to obi~nopostoi izvesna tenzija me|u dvata vidovi ocenuvawe.

� Da ja zabeleàt vrskata me|u planiraweto, nastavata i ocenuvawetovo dvata sistemi.

� Da napravat razlika me|u standardite za sodrìnata i standarditeza ocenuvaweto vo sistemot vo SAD.

� Da gi identifikuvaat dobrite strani i slabostite vo ocenuvaweto vodvata sistemi.


3.1.1

� Instruktorot go svrtuva vnimanieto kon strukturalnite karakteris-tiki na ocenuvaweto vo Nacionalniot kurikulum vo Velika Britanija,vklu~uvaj}i go i postavuvaweto na celite na nivo na u~ili{te, vokratkoro~noto, srednoro~noto i dolgoro~noto planirawe, [Prilog 3.1]

� Instruktorot pravi razliki me|u ocenuvawata od strana na nas-tavnikot i eksternite ocenuvawa po matematika vo 9ta godina (14godi{na vozrast) i dava komentari za razlikite me|u dvete.

� Se razgleduvaat celite (nivoata) na postigawata [Prilog 3.2]

� Se razgleduvaat formulaciite/odredbite za eksternototo ocenu-vawe vo Klu~nata faza 3.

FAZA 1: Aktivirawe na prethodnite znaewa

10


3.2.1

� Instruktorot poveduva diskusija za postavuvaweto na celite.

� Od nastavnicite vo 7-ma godinata se o~ekuva da gi imaat predvidtestovite od 6-ta godinata - Klu~nata faza 3; Vladata sovetuva dane se koristi priodot na "~ist list“ po preminot vo srednoto u~i-li{te bidej}i toj im ovozmoùva na u~enicite "da prodolàt poinercija ili da se povle~at koga im e potreben predizvik“.

� Instruktorot ja opi{uva progresijata od {iroki obrazovni celi konnumeri~ki i kon specifi~ni celi. [Prilog 3.2 do Prilog 3.6]

� Ciklusot na ocenuvaweto, beleèweto na rezultatite i izvestu-vaweto.

� Se pravi razlika me|u kusoro~noto, srednoro~noto i dolgoro~notoocenuvawe. [Prilog 3.7]

� Se pravi razlika me|u kusoro~noto, srednoro~noto i dolgoro~notoplanirawe. [Prilog 3.8]

� U~esnicite diskutiraat za mo`nite efekti na Ocenuvaweto voNacionalniot kurikulum vrz nastavata i u~eweto.

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe: Strukturata na Svidetelstvoto


Kako del od Nacionalnata strategija za Klu~na faza 3

od u~ili{tata se o~ekuva da:

� Postavat celi za 14-godi{nicite po predmetite angliski jazik,matematika i prirodni nauki;

� Da obezbedat dopolnitelni ~asovi za site u~enici od godina 7 koidotoga{ ne go postignale nivoto 4 vo angliski jazik i vo matematika;

� Da u~estvuvaat vo programite za obuka (koi gi ograniziraat lokalniteobrazovni vlasti) i niv da gi koristat vo u~ili{teto;

� Da gi koristat NASTAVNITE RAMKI po angliski jazik i po matemati-ka, ili ako ne gi koristat da moàt da opravdaat zo{to rabotat nadrug na~in.

11


3.3.1

� Instruktorot gi objasuva razlikite me|u standardite za sodrìnatai standardite za ocenuvaweto ({to se koristat vo ocenuvaweto poprirodnite nauki vo SAD). [Prilog 3.9, Prilog 3.10]

- Standardite za nastavata po prirodnite nauki

- Standardite za profesionalniot razvoj na nastavnicite poprirodnite nauki

- Standardite za ocenuvawe vo nastavata po prirodnite nauki

- Standardite za sodrìnata na prirodnite nauki (K-4) (5-8) (9-12)

- Standardite za obrazovnite programi po prirodnite nauki

- Standardite za obrazovniot sistem po prirodnite nauki

� Instruktorot gi objasnuva standardite za ocenuvaweto po prirod-nite nauki vo SAD [Prilog 3.10]

� U~esnicite davaat komentari za vrednosta na standardite zasodrìnata i na standardite za ocenuvaweto pri vodeweto naobrazovnite sistemi, u~ili{tata i nastavnicite.

FAZA 3:Primena: Razliki vo sistemot vo SAD (Standardi

za sodrìnata, Standardi za ocenuvaweto)

National Research Council. (1996). National science education standards. National

Committee on Science Education Standards and Assessment. Washington,

DC: National academy Press. http://books.nap.edu/readingroom/books/nses/

National Research Council. (2001). Classroom assessment and the NationalScience Education Standards. Committee on classroom assessment and

the National Education Science Standards. Washington, DC: National

Academy Press.

BIBLIOGRAFIJA

TEMA 4

12



NASTAVNITE PLANOVI I PROGRAMI VO MAKEDONIJA

U~esnicite treba:

� Da izberat izvesno nastavno podra~je od nastavnata programa voMakedonija (po maj~in jazik, matematika, prirodnata grupa predmeti).

� Da napravat pregled na komponentite na nastavniot predmet {to seodnesuvaat na ocenuvaweto (zemaj}i gi predvid bilo koi komponenti{to se odnesuvaat na ocenuvaweto vo site nastavni programi za os-novnoto obrazovanie).

� Da izgotvat nacrt na ramkata za ocenuvawe, naveduvaj}i gi klu~niteelementi kako {to se va`nosta i celta na ocenuvaweto po nastavniotpredmet, vidovite/kategoriite na nau~enoto {to treba da se ocenuva,metodite za ocenuvawe {to se soodvetni za kategoriite i predizvi-cite na koi {to treba da im se obrne vnimanie.


� Instruktorot gi opi{uva glavnite komponenti na ramka za ocenu-vawe i dava obrazloènie za vklu~uvaweto na ovie elementi voramkata. Se pravi poseben osvrt na:

� Koi aspekti na nastavniot predmet treba da se ocenuvaat - na pr. znaewata, sposobnostite, procesite, stavovite/motivaci-jata, re{avaweto problemi, sposobnostite za samostojno u~ewe?

� Do koj stepen vo nastavnata programa se naglaseni povisokoto iponiskoto nivo.

� Koi alatki (instrumenti) za ocenuvawe treba da se koristat za da se ocenuva predmetot - na pr. testovi od vidot hartija-moliv,portfolija/dosieja, tekstovi od esei, spisanija i dr.?

�

FAZA 1:Aktivirawe na prethodnite znaewa:

Koncept na ramka za ocenuvawe

13


�� Kade moàt da se identifikuvaat nastavnite celi? Kako nastav-

nicite znaat na {to se odnesuvaat nastavnite celi, od aspekt navidovite zada~i {to u~enicite treba da gi re{at?

� Kakvi nastavni aktivnosti moàt da se koristat za da se unapre-duva ocenuvaweto?

� Kakvi povratni informacii treba nastavnikot da im dava na u~e-nicite?

� Kako ocenuvaweto moè da se koristi za da se motivira u~enikotda u~i?

� U~esnicite gi prezentiraat svoite formulacii za ocenuvaweto.

� Instruktorot vr{i rezime na trendovite vo site formulacii za oce-nuvaweto i gi interpretira niv vo ramkite na sistemskite potrebi.

� U~esnicite diskutiraat za podr{kata {to im e potrebna na u~ili{-tata dokolku tie treba da izgotvuvaat svoi formulacii za ocenuva-weto.

FAZA 3: Primena: Prezentacija na ramkata

� U~esnicite rabotaat vo predmetni grupi i ja popolnuvaat tabelata od Prilogot 4.1

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe: Formulirawe odredbi za

u~ili{noto ocenuvawe vo opredelen predmet

TEMA 5

14

OCENUVAWE NA UÊWETO: FORMATIVNOTO OCENUVAWE

U~esnicite treba:

� Da gi identifikuvaat klu~nite karakteristiki na ocenuvaweto nau~eweto (formativnoto ocenuvawe);

� Da se zapoznaat so istraùvawata koi {to davaat podr{ka na prime-nata na ocenuvaweto na u~eweto;

� Da gi identifikuvaat strategiite {to se kompatibilni vo pogled na"ocenuvaweto na u~eweto“;

� Da razgledaat kako moè na pra{awata {to se odnesuvaat na valid-nosta i verodostojnosta da im se posveti vnimanie vo kontekstot naocenuvaweto so portfolio/dosie.

� Da razgledaat kako moè da se koristat analiti~kite listi za bodi-rawe na razli~ni prakti~ni izvedbi;

� Preku izborot na specifi~en predmet, sekoja grupa gi planira klu~-nite zada~i na nastavanata programa vo soodvetno ocenuvawe na me-todite za u~ewe.


5.1.1

� Instruktorot pravi pregled na korisnosta na "ocenuvaweto na u~e-weto“ (vklu~uvaj}i go i formativnoto ocenuvawe), povikuvaj}i se narelevantni istraùvawa [vidi ja statijata na Black & Wiliam].Klu~nite to~ki vklu~uvaat:

� Eksternite ocenuvawa, sami po sebe, nema da gi podobrat nastava-ta i u~eweto.

� Inovaciite {to vklu~uvaat jaknewe na praktikata na formativ-noto ocenuvawe davaat zna~itelna i ~esto su{tinska korist vou~eweto.

�


Ocenuvawe na u~eweto

15


�� Podobrenoto formativno ocenuvawe im pomaga pove}e na onie {to

imaat pobavni postigawa odo{to na drugite u~enici i taka gonamaluva opsegot na postigawata, a gi podobruva vkupnite posti-gawa.

� Povratnite informacii za u~enicite ~esto sluàt pove}e kakosocijalni i rakovodni funkcii odo{to kako funkcii na u~eweto.

� Povratnite informacii za sekoj u~enik treba da bidat za poseb-nite kvaliteti na negovata/nejzinata rabota, so soveti za toa {totoj ili taa treba da pravi za da se podobri i tie treba da odbeg-nuvaat sporeduvawa so drugi u~enici.

� U~esnicite vodat diskusija za "desete klu~ni principi“ na ocenu-vaweto na u~eweto [Prilog 5.1] i za odnosnite strategii za imple-mentacija [Prilog 5.2]

� Instruktorot pravi pregled na tehnikite {to moàt da se koristatvo ocenuvaweto na u~eweto [Prilog 5.3, Prilog 5.4]. Tehnikitevklu~uvat:

� koristewe na efektivni tehniki na postavuvawe pra{awa;

� koristewe strategii za izveduvawe ocenki i davawe povratniinformacii;

� zaedni~ko razbirawe na obrazovnite celi;

� me|usebno i samo-ocenuvawe.

5.2.1

� Instuktorot vodi diskusija po pra{awata vo vrska so ocenuvawetona portfolijata/dosiejata {to se odnesuvaat na (1) validnosta i na(2) relijabilnosta, istaknuvaj}i gi razlikite vo razbiraweto naovie koncepti {to se primenuvaat vo eksternite i u~ili{niteocenuvawa. [Prilog 5.6]

� U~esnicite razmenuvaat iskustva vo vrska so primenata na ocenu-vaweto na portfolija / dosieja.

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe: Validnost i relijabilnost

na u~ili{nite ocenuvawa

16


5.3.1

� Rabotej}i vo grupi u~esnicite gi povrzuvaat klu~nite sodrìni nanastavnata programa so soodvetnite strategii na ocenuvaweto nau~eweto. [Prilog 5.7 do Prilog 5.9]

� U~esnicite izgotvuvaat analiti~ka lista za ocenuvawe za izvesenrelevanten aspekt na nastavnata programa za koj {to tie smetaatdeka e zna~aen [Prilog 5.7]

� U~esnicite gi razgleduvaat strategiite za podobruvawe na relija-bilnosta na ocenkite na nastavnicite koristej}i listi za anali-ti~ko ocenuvawe (moderacija, primeri)

FAZA 3:Primena: Identifikuvawe na soodvetnite

ocenuvawa

Black, P. & Wiliam, D. (1998). Assessment and classroom learning. Assessment in Education. Principles, Policy and Practice 5(1), 7-74.

Black, P. & Wiliam, D. (1998). Inside the black box: Raising standards through

classroom assessment. Phi Delta Kappan, 80(2), 139-148.

Brookhart, S. M. (2003). Developing measurement theory for classroom

assessment purposes and uses. Educational Measurement Issues and Practice, 22(4), 5-12.

MacMillan, J.H. (1997). Classroom assessment: principles and practices for effective instruction. Boston: Allyn and Bacon.

Nitko, A.J. (2004). Educational assessment of students (4th ed.). Upper Saddle

River, NJ: Pearson Merrill Prentice Hall.

BIBLIOGRAFIJA

Ocenuvawe na prakti~na osposobenost - Sekoja tehnika na ocenuvawe{to bara od u~enicite da realiziraat izvesen kompleksen, pro{i-ren proces (na pr, da prezentiraat usno izvesen argument, da otsvi-rat izvesno muzi~ko delo, da napi{at pismen sostav za demokrati-jata) ili da izgotvat nekoj trud (na pr. da napi{at stihotvorba, iz-ve{taj za nekoj eksperiment ili da naslikaat slika). Kompleks-nosta na zada~ata pravi razlika me|u ocenuvawata na rabotata nakratkite odgovori, dekontekstualiziranite problemi po matema-tika, ili nakuso zada~ite so pismen odgovor (na eden nastaven ~as){to se prisutni na tipi~nite ocenuvawa od vidot hartija-moliv.

�

RE^NIK

Ocenuvawe na prakti~na izvedba = Prakti~na zada~a + Tabelata za bodiraweto

17


�Prakti~na zada~a - Sekoja aktivnost ili ajtem vo ocenuvaweto na

prakti~nata izvedba.

Portfolio / dosie - se odnesuva na izvesen ograni~en broj na trudovina u~enikot {to se koristat za ocenuvawe, so cel ili da seprezentiraat najdobrite trudovi na u~enikot, ili da se pokaènapredokot na u~enikot vo odreden vremenski period (Primeri:portfolio so pismenite sostavi, portfolio po matematika, port-folio so re{eni problemi). (Nitko, 2004). Portfolioto moè davklu~uva i sopstveni razmisluvawa za rabotata na u~enikot.

Ocenuvawe na portfolioto - ocenuvaweto na izvesno portfoliovklu~uva struktuirana kolekcija na trudovite na u~enikot {to jadokumentira primenata na znaewata i sposobnostite na u~enicitevo raznoviden avtenti~en kontekst.

Tabela za bodirawe - sudovi za kvalitetot i vrednosta na postigawa-ta na u~enikot otkako e zavr{en nastavniot proces. Koristivklu~uvawe na zbir na kriteriumi za bodirawe.

TEMA 6

18

OCENUVAWETO NA NAUÊNOTO: ODREDUVAWETO NIVOA

VO NACIONALNITE I ME\UNARODNITE OCENUVAWA

U~esnicite treba:

� Da gi razgledaat rezultatite od TIMSS 2003 (8 oddelenie);

� Da go iskaàt svoeto mislewe za uslovite za testirawe vo nacionalnite i internacionalnite ocenuvawa;

� Da gi prou~at na~inite na koi {to internacionalnite (ili nacionalnite) reperi moàt da se koristat za da se davaat instrukcii na ~asovite;

� Da gi identifikuvaat aspektite na internacionalnite (i na nacionalnite) ocenuvawa so koi {to treba da bidat zapoznaeni nastavnicite od osnovnite u~ili{ta vo Makedonija;

� Da diskutiraat za vrskite me|u internacionalnite/nacinalniteocenuvawa i nastavnite planovi i programi.


6.1.1

� Instruktorot }e dade pregled na ocenuvaweto po matematikata voTIMSS 2003 [Prilog 6.1].

� Instruktorot }e gi razgleda glavnite rezultati koi {to se odnesu-vaat na vkupniot uspeh i na uspehot po podra~ja [Prilog 6.2].

� Instruktorot }e napravi pregled na me|unarodno postavenite nivoaza postigawata po matematikata. [Prilog 6.3].


Pregled na TIMSS - matematika

19


6.2.1

� U~esnicite }e gi identifikuvaat na~inite na koi {to rezultatiteod nacionalnite i me|unarodnite ocenuvawa }e moàt da se koris-tat za podobruvawe na nastavata i u~eweto.

� Instruktorot }e gi prikaè vrskite me|u ajtemite po matematika voTIMSS i me|unarodnite nivoa. [Prilog 6.4]

FAZA 2:

Sozdavawe zna~ewe: Koristeweto na rezultatite od

ocenuvawata (od TIMSS i od Nacionalnoto ocenuvawe)

za podobruvawe na nastavata i u~eweto

6.3.1

� U~esnicite pravat lista na znaewata/sposobnostite {to treba nastavnicite da gi imaat za da gi interpretiraat rezultatite odme|unarodnite/nacionalnite ocenuvawa (vklu~uvaj}i gi stru~nitepoimi i poimite koi{to se odnesuvat na sodrìnata). [Prilog 6.5]

� U~esnicite razmisluvaat dali na site nastavnici im se potrebnivakvite sposobnosti ili samo na onie {to izveduvaat nastava pomatematika i prirodnite nauki.

FAZA 3:

Primena: Koristeweto na nastavnite planovi

i programi po matematika vo Makedonija za

podobruvawe na nastavata i u~eweto: mo`ni nasoki

Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Smith, T.A., Garden, R.A., Gregory, K.D., Gonzalez, E.J.,Chrostowski, S..J, and O'Connor, K.M. (2003), TIMSS AssessmentFrameworks and Specifications 2003 (2nd Edition),Chestnut Hill, MA:International Study Center, Lynch School of Education, Boston College. (http://timss.bc.edu)

Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Gonzalez, E., & Christowski, S.J. (2004). TIMSS 2003International Mathematics Report. Findings from IEA's Trends in InternationalMathematics and Science Study at the fourth and eighth grades. ChestnutHill, MA: International Study Center, Lynch School of Education, BostonCollege. (http: //timss.bc.edu)

Martin, M.O., Mullis, I.V.S., Gonzalez, E., & Christowski, S.J. (2004). TIMSS 2003 inter-national science report. Findings from IEA's Trends in InternationalMathematics and Science Study at the fourth and eighth grades. ChestnutHill, MA: International Study Center, Lynch School of Education, BostonCollege. (http: //timss.bc.edu)

Mullis, I.V.S., Martin, M.O., & Foy, P. (2005). IEA's TIMSS 2003 international report onachievement in the mathematics cognitive domains. Findings from a develop-mental project. Chestnut Hill, MA: International Study Center, Lynch School ofEducation, Boston College. (http: //timss.bc.edu)

BIBLIOGRAFIJA

TEMA 7

20

OCENUVAWETO NA NAUÊNOTO VO KONTEKSTOT NA

UÎLI[TETO I NA ÂSOVITE: SUMATIVNOTO OCENUVAWE

U~esnicite treba:

� Da gi razgledaat tekovnite potrebi na u~ili{tata vo vrska so ocenu-vaweto;

� Da go iskaàt svoeto mislewe za dobrite strani i za slabostite napostojniot sistem na ocenuvawe/izveduvawe ocenki;

� Da gi ispitaat na~inite na koj{to sistemite za ocenuvawe moàt dase podobruvaat za da se podobruva transparentnosta;

� Da gi razgledaat na~inite na koi{to formativnite ocenuvawa moàtda se koristat za sumativni celi;

� Da razmislat za strategiite so koi{to }e se obezbedi u~ili{niteocenuvawa da bidat pravi~ni za site u~enici;

� Da go iskaàt svoeto mislewe po problematikata vo vrska sopristapot do rezultatite od u~enicite.


7.1.1� Instruktorot dava pregled na potrebite za dobivawe informacii

od ocenuvaweto koi{to se odnesuvaat na (2) internite potrebi i na(2) eksernite potrebi. [Prilog 7.1]

� Instruktorot dava pregled na problematikata vo vrska so ocenuva-weto na u~enicite za sumativnite celi na ocenuvawata. [Prilog 7.2]

FAZA 1: Aktivirawe na prethodnite znaewa

21


7.2.1� Instruktorot vodi diskusija za toa deka ocenuvawata {to se bazi-

rani vrz koristeweto na analiti~ki listi za ocenuvawe (na pr. oce-nuvaweto na portfolio) moàt da se koristat kako osnova za suma-tivnoto ocenuvawe (na pr. izveduvaweto na ocenkite). [Prilog 7.3]

� U~esnicite gi ~itaat i davaat svoi komentari za izvesen broj sce-narija za ocenuvawe i kaùvaat koi metodi tie bi gi koristele vorazre{uvaweto na bilo kakvi te{kotii. [Prilog 7.4]

FAZA 2:

Sozdavawe zna~ewe: Koristeweto na rezultatite

od formativnoto ocenuvawe kako osnova

za sumativnoto ocenuvawe

Nitko, A.J. (2004). Educational assessment of students (4th ed). (Chapter 15: Evluating

and grading student progress). Upper Saddle Rive, NJ: Prentice Hall.

Smith, J.K. (2003). Reconsidering reliability in classroom assessment and grading.

Educational Measurement: Issues and Practices, 22(4), 26-33.

BIBLIOGRAFIJA

7.3.1� U~esnicite rabotat vo grupi za da vospostavat kriteriumski sistem

na ocenuvawe za eden nastaven predmet po niven izbor. Sistemottreba (1) da vospostavi kriteriumi za sekoja ocenka, koi{to ke bi-dat jasni od po~etokot; (2) da pokaè kako sistemot }e im posvetivnimanie na takvi pra{awa kako {to se validnosta, relijabilno-sta, samo-ocenuvaweto i me|usebnoto ocenuvawe so sou~enici; (3) daobezbeduva relevantni povratni informacii za u~enicite i zadrugite zainteresirani subjekti. [Prilog 7.5]

FAZA 3:Primena: Izgotvuvaweto na sistem za ocenuvawe

po opredelen nastaven predmet

Ocenuvawe/izveduvawe ocenki - procesot na sumirawe na uspehot na u~e-nicite po izvesen nastaven predmet preku koristewe na bukvikako {to se A, B, C, D i F.

Ramka za ocenuvawe - eden logi~ko konzistenten na~in na konceptualiza-cija na zna~eweto na ocenkite koj{to e dobro obmislen i dosledenna tvojot priod vo nastavata.

Ocenuvawe za sumativni celi - odreduvawe ocenki so cel nastavnicite,u~ili{nite organi, u~enicite, roditelite, osnovno{kolskite isredni{kolskite institucii i potencijalnite rabotodava~i dadobijat izve{taj za toa kako izvesen u~enik gi postignal obra-zovnite celi na nastavnata programa.

RE^NIK

TEMA 8

22

ME|UNARODNITE PERSPEKTIVI NA STANDARDITE

VO OCENUVAWETO

U~esnicite treba:

� Da ja razgledaat va`nosta na me|unarodnite standardi vo izgotvu-vaweto na standardite za ocenuvawe za u~ili{tata vo Makedonija;

� Da gi identifikuvaat li~nostite/instituciite vo obrazovniot sistemza koi {to treba da se izgotvat standardi (na pr. nastavnici,u~ili{ta direktori/uprava, u~enici) i da se stesni grupata za koja{to sega treba da se izgotvat standardite;

� Da se identifikuvaat klu~nite aspekti na ocenuvaweto za koi{totreba da se izgotvat standardite (tie }e gi pretstavuvaat naslovitevo dokumentite za standardite).


� Instruktorot dava pregled na razli~ni koncepti na standardivklu~uvaj}i (1) standardite za ocenuvawe po prirodnite nauki voSAD [Prilog 3.10] i (2) Standardite za sposobnostite na nastav-nikot vo obrazovnite merewa na u~enicite. [Prilog 8.1]

� Instruktorot pravi kus pregled na dokumentot.

� Instruktorot dava vovedno izlagawe za dokumentot Standardite za obrazovnite i psiholo{kite testirawa i poveduva diskusija zanivnoto zna~ewe. [Prilog 8.2]

� U~esnicite ja zabeleùvat definicijata za "standardite“ vo Stan-dardite za sposobnostite na nastavnikot.: Standardot se definirakako princip koj {to op{to e prifaten od profesionalnite asoci-jacii kako zna~aen ili relevanten faktor (AFT/NCME/NEA, 1990).


Pregled na standardite za ocenuvaweto

23


� U~esnicite ja vrednuvaat va`nosta na temite vo Standardite zaosposobenosta na nastavnikot vo ocenuvaweto na obrazovnite po-stigawa na u~enicite vo obrazovniot sistem na Makedonija i giidentifikuvaat zna~ajnite temi {to moèbi nedostigaat. [Prilog 8.3]

� U~esnicite razmenuvaat iskustva za zaklu~ocite preku kusiprezentacii vo grupi.

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe: Evalvacija na relevantnosta

na postojnite standardi

� Instruktorot dava pregled na Principite na ocenuvaweto vodràvata Viktorija (Avstralija). [Prilog 8.4]

� U~esnicite rabotaat vo grupi za da gi utvrdat klu~nite principi naocenuvaweto. Se predviduva deka ovie principi }e bidat vgradenikako voved vo Standardite za ocenuvawe vo osnovnite u~ili{ta voMakedonija. [Prilog 8.5]

FAZA 3:Primena: Identifikuvawe na klu~nite principi

na ocenuvaweto

American Educational Research Association/American Psychological

Association/National Council on Measurement in Education. (1999).

Standards for educational and psychological testing. Washington, DC:

American Psychological Association.

American Federation of Teachers/National Council on Measurement in

Education/National Education Association. (1990). Standards for teachercompetence in educational assessment of students. Washington, DC:

National Council on Measurement in Education.

McMillan, J. H. (2000). Fundamental assessment principles for teachers and school

administrators. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(8).

Retrieved March 26, 2007 from http://PAREonline.net/getvn.asp?v=7&n=8

McMillan, J.H. (2003). Understanding and improving teachers' classroom assess-

ment decision making: Implications for theory and practice. EducationalMeasurement: Issues and Practices, 22(4), 34-43.

BIBLIOGRAFIJA

TEMA 9

24

SPOSOBNOSTITE NA NASTAVNIKOT ZA OCENUVAWE

U~esnicite treba:

� Da gi identifikuvaat klu~nite sposobnosti za ocenuvawe {to sebaraat da gi poseduvaat nastavnicite i drugite zainteresirani sub-jekti za da se angaìraat efektivno vo aktivnostite na ocenuvawetovo u~ili{tata vo Makedonija;

� Da gi identifikuvaat klu~nite eti~ki pra{awa vo ocenuvaweto i dautvrdat dali takvite pra{awa moàt da se razre{uvaat vo kontek-stot na standardite za ocenuvawe za u~ili{tata vo Makedonija, ilidali se bara poseba grupa na eti~ki standardi;

� Da razmislat koj bi bil odgovoren za primenata na standardite {tose odnesuvaat na eti~kite pra{awa.


� Instruktorot pravi pregled na napisite za Fundamentalnite prin-cipi na ocenuvaweto za nastavnicite i za direktorite na u~ili{ta-ta [Prilog 9.1], kako i na Standardite za sposobnostite na nastav-nicite vo ocenuvaweto na obrazovanieto na u~enicite [Prilog 8.1]


Pregled na rabotata vrz standardite za ocenuvawe

� Rabotej}i vo grupi, u~esnicite gi identifikuvaat relevantnitesposobnosti na nastavnikot za ocenuvawe, povikuvaj}i se na gornitedokumenti i na svoeto sopstveno iskustvo. Od sekoja grupa se barada navede 10 klu~ni sposobnosti {to site nastavnici treba da gipoznavaat. [Prilog 9.2]

� Od u~esnicite se bara da gi grupiraat sposobnostite vo grupi (napr,. sposobnosti {to se odnesuvaat na nastavnite programi, razbira-weto na stru~nite poimi, sproveduvaweto i bodiraweto na ocenu-vawata, interpretiraweto na rezultatite od ocenuvawata, itn.).

� U~esnicite zaemno se infirmiraat za rezultatite od svoiterazmisluvawa.

FAZA 2:Sozdavawe zna~ewe:

Identifikuvawe na sposobnostite na nastavnikot

25


� Instruktorot dava kusa prezentacija za eti~kite pra{awa voocenuvaweto, fokusiraj}i se na obemot do koj {to eti~kitepra{awa moàt da bidat vklu~eni vo kontekstot na standardite zaocenuvawe, ili pak dali treba da se izgotvi posebna grupa naeti~ki standardi. [Prilog 9.3]

� U~esnicite identifikuvaat i drugi pra{awa za koi {to smetaatdeka treba da se vodi rasprava i kaùvaat dali tie treba da bidatdel od Standardite za ocenuvawe, i dali i za niv treba da se pod-gotvi poseben dokumentor. [Prilog 9.4]

FAZA 3: Primena: Eti~kite pra{awa vo ocenuvaweto

Standardi za ocenuvawe(U~ili{ta i nastavnici

Sposobnosti na nastavnikotza ocenuvawe

Eti~ki pra{awa

TEMA 10 i 11

26

IZGOTVUVAWE NA NACRT DOKUMENTI ZA STANDARDITE

U~esnicite treba:

� Da rabotaat vo mali grupi za da podgotvat nacrt na standardite zaocenuvawe, za sposobnostite na nastavnikot i za eti~kite upatstva zaocenuvaweto vo osnovnite u~ili{ta vo Makedonija;.

� Da gi prezentiraat nacrtite na standardite za ocenuvawe, za spsob-nostite i eti~kite upatstva;

� Da se angaìraat vo aktivnostite za vrednuvawe na kursot.


� Instruktorot dava kratok pregled na aktivnosta {to sekoja grupatreba da ja realizira:

- Grupa 1: Izgotvuvawe na Nacrt za dràvnite standardi za u~ili{-no ocenuvawe; Koristej}i ja listata na principite za ocenuvawatadadeni vo temata 8 [Prilog 8.4], kako i na preliminarnata lista nastandardi (Prilog 8.3), grupata }e izgotvi nacrt na grupa standardiza ocenuvawata vo u~ili{tata vo Makedonija. Najprvin, grupatatreba da identifikuva 8-10 klu~ni standardi; a potoa, za sekojstandard, grupata treba da nabeleì 2-3 to~ki za razjasnuvawe,objasnuvaj}i {to sekoj standard zna~i. [Prilog 10.1-10.3]

- Grupa 2: Izgotvuvawe na nacrt za dràvni standardi za sposobnos-tite na nastavnikot vo ocenuvaweto. Koristej}i ja nacrt listata nasposobnostite (Prilog 9.1) i na drugi relevantni informacii, iz-gotvete grupa nacrt sposobnosti koristej}i ja slednava forma. Naj-prvin, nabeleète na edna lista (vo forma na re~enici), 8-9 klu~-ni sposobnosti. Potoa, za sekoja sposobnost, nabeleèti gi speci-fi~nite znaewa i sposobnosti {to nastavnicite treba da gi imaat.

- Grupa 3: Izgotvuvawe na Nacrt eti~ki kodeks za zainteresiranitesubjekti angaìrani vo u~ili{noto ocenuvawe (direktori, nastav-nici, u~enici, roditeli). Koristej}i gi informaciite od Prilozite9.3 i 9.4, kako i od drugi relevantni izvori, izgotvete nacrt na gru-pa eti~ki standardi. Potoa, za sekoj standard, nabeleète 3-4 imp-likacii koi {to pomagaat da se objasnat standardite.


Nacrt na zada~ata

27


� Istruktorot se dviì od edna grupa do druga, davaj}i soveti za novo izgotvenite standardi za ocenuvawe, za sposobnosti i eti~kiupatstva.

FAZA 2: Sozdavawe zna~ewe: Izgotvuvawe standardi

� Grupite treba da gi rezimiraat i da gi iskaàt svoite reakcii ponacrt dokumentite

FAZA 3:

Primena: Zaemna razmena na mislewata

za standardite za ocenuvawe, za sposobnostite

i eti~kite upatstva

28


PRILOZI

31


PRILOG 1.1 OCENUVAWETO NA UÊWETO, OCENUVAWETO NA NAUÊNOTO

[TO E FORMATIVNO OCENUVAWE?

Site onie aktivnosti, {to gi prevzemaat nastavnicite i nivnite u~enici,{to davaat informacii koi {to }e se koristat povratno za da se modifi-ciraat nastavata i aktivnostite za u~ewe vo koi {to tie se angaìrani.(Black & Wiliam, 1998b).

Formativnoto ocenuvawe se odnesuva na ocenuvawata {to im davaat in-formacii na u~enicite i na nastavnicite a koi {to se koristat za podob-ruvawe na nastavata i u~eweto. Tie obi~no se neformalni i tekovni ma-kar {to i ne mora da bidat takvi. Podatocite od sumativnite ocenuvawamoàt da se koristat na formativen na~in. (National Research Council, 2001).

[TO E SUMATIVNO OCENUVAWE?

Sumativnoto ocenuvawe se odnesuva na komulativnite ocenuvawa i obi~-no se praktikuva na krajot na izvesna lekcija ili tema, ~ija cel e da do-bie informacii za toa {to u~enikot nau~il, ili za kvalitetot na u~ewe-to, i da dade sud za rabotata spored izvesni standardi. Makar {to ~estomislime na sumativnoto ocenuvawe kako na tradicionalni objektivnitestovi, ova ne mora da e taka. Na pr. sumativnite ocenuvawa moàt dasledat po izvesna akumulacija na podatoci sobrani vo izvesen vremenskiperiod, kako {to e zbirkata na trudovite na u~enikot. (National Research

Council, 2001).

Ciklusot na ocenuvaweto se sostoi od slednovo:

1. Kade se obiduvate da odite? (identifikuvajte gi i izvestete za celite na u~eweto i na rabotata)

2. Kade ste sega? (ocenete ili pomognete mu na u~enikot sam da si gi oceni tekovnite nivoa na razbiraweto)

3. Kako moète da stignete dotamu? (pomognete mu na u~enikot so strategiite i sposobnostite za da ja postigne celta).

32


Vid

Formativno

Sumativno

cel

podobruvawe na u~ewetopodobruvawe na nastavata

davawe ocenkiplasmanunapreduvawe/proodnostodgovornost

ulogi i odgovornosti

u~enikot i nastavnikot

nastavnicite i eksternite testovi

eksternite testovi (i nastavnikot)

Tabela 2.2 Vidovi, celi, i ulogi i odgovornosti na ocenuvaweto

33


PRILOG 1.2

[EMATSKI PRIKAZ: VRSKITE ME\U STANDARDITE

ZA OCENUVAWE, SPOSOBNOSTITE NA NASTAVNIKOT

ZA OCENUVAWE I ETIKATA VO OCENUVAWETO

Principi na ocenuvaweto

Standardi za ocenuvaweto

Predmetnistandardi

Zada~i na nastavnataprograma

Nastavni celi

Programa za obuka -

Prezentirawe na standardite,

Steknuvawe na sposobnostite

Uprava (Direktor),

Sposobnosti na nastavnikot

Kodeks naetikata

34


PRILOG 1.3PREGLED NA STATIJATA NA STIGGIN: KRIZATA VO OCENUVAWETO:

OTSUSTVO NA OCENUVAWE NA UÊWETO

Klu~nite to~ki vo statijata na Stiggin:

� Koristeweto na standardizirani testovi za "podobruvawe“ na stan-dardite vo u~ili{tata

� Pregolemoto koristewe na testirawa (internacionalni ocenuvawa,nacionalni ocenuvawa, dràvni programi za testirawe, oblasni pro-grami, testirawata vo SAD vo programata: Nitu edno dete ne smee dabide izostaveno.

� "Svetskite standardi“ mesto minimalnite sposobnosti

� Golemata doverba vo mo}ta na standardiziranite testovi za da sepostigne podobruvawe

� Koristeweto standardizirani testovi za "da se motivira u~eweto“ -da se postavuvaat povisoki standardi, "da se podigne pragot“.

Komponentite na „ocenuvaweto na u~eweto“ (formativnoto

ocenuvawe)

� Razbirawe i artikulirawe na celite na postigawata {to u~enicitetreba da postignat pred da se realizira nastavata;

� Informirawe na svoite u~enici za tie obrazovni celi, za tie niv dagi razberat, od samiot po~etok na procesot na nastavata u~eweto;

� Da stanat pismeni za ocenuvawa i taka da bidat sposobni da gitransformiraat svoite o~ekuvawa vo prakti~nata primena na ocenu-vawata i vo procedurite za bodirawe koi{to precizno go odrazuvaatpostigaweto na u~enikot;

� Koristewe na ocenuvaweto na ~asovite za da se gradi doverbata nau~enicite vo samite sebe kako subjekti {to u~at i da im pomaga tie daja prevzemaat ulogata za svoeto sopstveno u~ewe, za da postavatosnova za obrazovaieto niz celiot ìvot;

� Da gi preveduvaat rezultatite od ocenuvaweto na ~as vo ~estideskriptivni povratni informacii (nasproti povratnite informa-cii so ocenki) za u~enicite, obezbeduvaj}i im i poseben uvid vo toakako da se podobrat;

� Postojano da ja prilagoduvaat nastavata spored rezultatite odocenuvawata na ~asovite;

� Da gi angaìraat u~enicite vo redovno samo-ocenuvawe, so standardi{to se sproveduvaat konstantno taka {to u~enicite da moàt samiteda se nabquduvaat kako napreduvaat vo odredeni vremenski periodii taka da ~uvstvuvaat deka se odgovorni za svojot sopstven uspeh;

� Aktivno da gi vklu~uvaat u~enicite vo komuniciraweto so svoitenastavnici i svoite semejstva za nivniot status vo postigaweto i vonapredokot.

�

35


�

Zaklu~oci

� Koristete go terminot "pismenost za ocenuvawa" za da opi{ete {tonastavnicite treba da znaat za ocenuvaweto na u~eweto i za ocenu-vaweto na nau~enoto.

� Imajte gi predvid sposobnostite na nastavnicite usvoeni od Ameri~-kata federacija na nastavnici, Nacionalnata asocijacija za obrazo-vanie, Nacionalniot sovet za merewa vo obrazovanieto (podocna }ebidat razgledani); obrnete vnimanie deka standardite postojat ve}e15 godini, no malku e napraveno od koga se objaveni.

� Naglaska na potrebite za usovr{uvawe na novite nastavnici i nas-tavnicite koi ve}e rabotat.

� Standardiziranite testovi nemoàt da sluàt za site celi na oce-nuvawata.

� Pregledot na Black and Wiliam (1998) - golemo vlijanie na formativ-noto ocenuvawe, a osobeno kaj u~enicite {to pobavno napreduvaat.

� Samo-ocenuvaweto na u~enicite, daleku od toa da pretstavuva luk-suz, vsu{nost e osnovna komponenta na formativnoto ocenuvawe.

� Donesuvaweto na odlukite vo nastavata tie go pravat vrz osnova napoprecizni informacii za postigawata na u~enikot.

36


PRILOG 1.4

Upatstva: Navedete aktivnosti za ocenuvawe {to sega se primenuvaat vo osnovnite u~ili{ta vo Makedonija. Za sekoja aktivnost,obeleète (koristej}i „H“) ja primarnata cel

GRUPNA AKTIVNOST: PRAVEWE LISTA NA TEKOVNITE AKTIVNOSTI

VO OCENUVAWETO NA UÊWETO I VO OCENUVAWETO

NA NAUÊNOTO VO OSNOVNITE UÎLI[TA VO MAKEDONIJA

Primarna cel(i) na ocenuvaweto

Aktivnost na ocenuvaweto Ocenuvawe nau~eweto/

Formativno ocenuvawe

Ocenuvawe nanau~enoto/Sumativno ocenuvawe

Procenka vo % nanastavnici koi {tosega ja primenuvaat

strategijata vo 8-mo oddelenie

Ocenuvawe na u~enicite na krajot na u~ebnata godina

37


Vrz osnova na va{ite soznanija za tekovnite potrebi za ocenuvaweto,navedete gi klu~nite sposobnosti za ocenuvawe {to treba da gi poseduvaatnastavnicite vo osnovnite u~ili{ta vo Makedonija.

Predlozi na sposobnosti

Procenka za procentotna nastavnici vo

8-mo oddelenie koi {to sega ja poseduvaat

taa sposobnost

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

PRILOG 1.5POÊTNA LISTA NA SPOSOBNOSTI NA NASTAVNIKOT

ZA OCENUVAWE

38


PRILOG 2.1SVIDETELSTVO PO MATEMATIKA ZA NI@OTO SREDNO

OBRAZOVANIE VO IRSKA

OP[TI CELI:

(1) Matemati~koto obrazovanie treba da pridonese za individualniot razvoj nau~enicite:

� Da im pomaga da steknuvaat matemati~kite znaewa, sposobnosti i razbi-rawe neophodni za li~eni potrebi;

� Da gi razviva nivnite sposobnosti za re{avawe problemi i kreativnos-ta, i da gi voveduva vo ideite na modeliraweto;

� Da gi razviva nivnite sposobnosti da koristat apstrakcii i general-izacii i da prepoznavaat i prezentiraat logi~ki argumenti;

� Da gi unapreduva nivnite sposobnosti za komunikacija, kako usna taka ipismena i so toa i nivnata sposobnost da spodeluvaat idei so drugi lu|e;

� Da go neguva nivnoto rabirawe za kreativnite i estetskite aspekti namatematikata i da gi cenat vrednosta i zadovolstvoto od matematikatavo svetot {to gi opkruùva;

� Pritoa, da im ovozmoùva da razvivaat pozitiven stav kon matematikatakako edno interesno i vredno podra~je na izu~uvawe.

(2) Da im pomaga na u~enicite vo steknuvaweto na matemati~kite znaewa,sposobnosti i razbirawe {to se potrebni za prodolùvawe na nivnoto obra-zovanie i eventualno za ìvotot i rabotata:

� Da ja unapreduva nivnata doverba i sposobnosti vo koristeweto namatemati~kite znaewa i sposobnosti {to se potrebni za sekojdnevniotìvot, rabotata i slobodnoto vreme

� Da gi podgotvuva u~enicite za izu~uvaweto na drugite nastavni predmetivo u~ili{teto

� Da podgotvuva cvrsta osnova za sootvetni natamo{ni studii.

� Posebno da podgotvuva osnova za natamo{no obrazovanie vo samatamatematika.

OP[TI ZADAÎ

U~enicite treba...

A. Da bidat sposobni da se prisetuvaat na osnovni fakti

B. Da bidat sposobni da demonstriraat insrumentalno razbirawe

V. Da steknuvaat racionalno razbirawe, odnosno, razbirawe na koncepti istrukturi na koncepti

G. Da bidat sposobni da gi primenuvaat svoite znaewa na fakti isposobnosti koga rabotaat so poznati vidovi na kontekst

D. Da bidat spsobni da analiziraat informacii, vklu~uvaj}i gi i informa-ciite prezentirani vo pove}eprogramski i nepoznat kontekst

\. Da bidat sposobni da kreiraat matematika za niv samite

E. Da imaat razvieno psihomotorni sposobnosti potrebni za sitesposobnosti {to se opi{ani pogore

@. Da bidat sposobni da komuniciraat matemati~ki, kako usno taka i vopismena forma

Reference: Syllabus: http://82.195.132.34/uploadedfiles/PDF/jc_maths_sy.pdf;

Teacher guidelines: http://82.195.132.34/uploadedfiles/PDF/jc_maths_guide.pdf

39


SVIDETELSTVOTO PO MATEMATIKA ZA NI@OTO SREDNO OBRAZOVANIE

- ODDELENIE/GODINA 7-9 - IRSKA

Op{ti celi

Op{ti zada~i A do Z

Zada~i na ocenuvaweto A, B, V. G. E. @)Sodrìna na nastavnataprograma (nivoa: visoko,sredno, osnovno)� Mnoèstva� Sistemi na broevi� Primeneta

aritmetika i merki� Algebra� Statistika� Geometrija� Trigonometrija� Funkcii i

Grafikoni/Dijagram

Svidetelstvo pomatematika zaniòto srednoobrazovanie Ispitni nivoa(visoko, sredno,osnovno)

Ocenki na ispitot - A, B, C, D, E, F,NG (bez ocenka)

Detalni {emiza bodirawe /Moderacija

Ocenuvawe na ~asFormativnoocenuvawe -pra{awa; testovina ~as; dijagnosti~koocenuvawe.

�

�

40


Primeri od sodrìnata na nastavnite programi

(Mnoèstva - sredno nivo)

� Nabrojuvawe na elementite na edno mnoèstvo. Pripadnost na ednomnoèstvo definirani spored pravilo. Kone~no mnoèstvo. Praznomnoèstvo. Ekvivalentni/ednakvi mnoèstva.

� Venovi dijagrami

� Operacii so mnoèstva: presek, unija, razlika, Dekartov proizvod.Operacija na mnoèstva pro{ireni do tri mnoèstva.

� Komutativno i asocijativno svojstvo na presekot i unijata. Otsustvona komutativnost i asocijativnost kaj razlikata; potrebata od zagra-di za neasocijativnata operacija na razlikata. [ne se ispituva]

Karakteristiki na ocenuvaweto:

� Ocenuvawata na ~as ne pridonesuvaat za ocenkite od ispitot

� Sodrìnata na nastavnata programa se vnesuva vo ispitnitepra{awa. Na u~enicite im se davaat polovi~ni bodovi za delumniodgovori (ova gi ohrabruva da "ja pokaàt svojata rabota“)

� Re{avaweto na testovite trae 2 * 2.5 ~asa (za visokoto nivo), 2 * 2~asa (za osrednoto nivo) ili 2 ~asa (za osnovnoto nivo).

� Sekoe pra{awe se sotoi od tri dela

� Del A, so koj se testira bazi~noto prepoznavawe, mnogu ednos-tavnite manipulacii ili osnovnoto povrzano razbirawe

� Del B, so koj se testira izborot i izvr{uvaweto na rutinskiproceduri ili konstrukcii ili razni aspekti na povrzanotorazbirawe

� Del V, so koj se testira primenata.

41


SVIDETELSTVOTO PO MATEMATIKA ZA NI@OTO SREDNO OBRAZOVANIE

- REZULTATI VO 2006

Soodnosot na onie {to postignale visoko, sredno i osnovno nivo:

Broj Procenti

Visoko 24204 42

Sredno 26820 47

Osnovno 5941 10

Distribucija na ocenkite po matematika - 2006

A B C D E F NG

Visoko 18.0 32.0 28.7 17.2 3.4 0.6 0.0

Sredno 13.3 36.7 27.9 16.1 4.4 1.5 0.1

Osnovno 17.1 37.8 29.0 13.7 2.1 0.4 0.0

OP[TI CELI NA NI@OTO SREDNO OBRAZOVANIE

Ciklusot na niòto sredno obrazovanie e vo sklopot na zadolìtelniotperiod na obrazovanieto i obi~no vo nego se vklu~eni u~enicite na voz-rast od 12 do 15 godini. Najgolemiot del od u~enicite koi go zapo~nuvaatovoj ciklus pominale osum godini vo osnovno u~ili{te i nastavnite pro-grami za niòto sredno obrazovanie sa nadovrzuvaat na nastavnite pro-grami za osnovnoto obrazovanie. Zna~ajna cel na na nastavnata programavo ovoj ciklus na niò sredno obrazovanie e da im ovozmoì na u~eniciteda izu~uvaat edna {iroka i balansirana programa so {irok opus na pro-gramski podra~ja za da gi podgotvi niv za preminot vo vi{iot ciklus nasrednoto obrazovanie.

42


PRILOG 2.2AKTIVNOST: ME\UNARODNI NASTAVNI PROGRAMI I

- LISTA ZA REAKCII NA UÊSNICITE

Za sekoj element od nastavnata programa daden podolu, izberete od internacinalnite primeri DVA primeri {to se od poseben interes zava{ata grupa.

Dràvni celi na obrazovanieto

Principi

Celi na nastavniot predmet

Zada~i na nastavniot predmet

Obrazovni celi/standardi

Sodrìna Forma

Metodi~kinasoki

Ocenuvawe

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

� ______________________________________________________

43


Navedete dve implikacii za pregledot na nastavnata programa i za razvojot

1. ______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Navedete dve impikacii za razvojot na ocenuvaweto

1. ______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

44


PRILOG 3.1VRSKI ME\U CELITE, PLANIRAWETO I OCENUVAWETO

VO ANGLIJA I VELS

Nacionalna strategijaza Klu~nata faza 3 (Vklu~uvaj}i ja i nastavnata programa i zada~ite) Planirawa na

nastavata (kuso, sredno, dolgoro~niplanovi)

Kusoro~ni i srednoro~niocenuvawa od nastavnikot

Esterni ocenuvawa na krajot naKlu~nata faza

Ocenuvawa na nastavnikot na krajot naKlu~nata faza

Celite na u~ili{noto ocenuvawe

45


PRILOG 3.2 PRIMERI NA CELITE NA POSTIGAWATA PO MATEMATIKA:

Cel na postigawa broj 1:

KORISTEWE I PRIMENA NA MATEMATIKATA

Nastavnicite treba da o~ekuvaat postigawe na edno dadeno nivo na ovaacel na postigawa {to treba da se pokaè preku aktivnosti vo koi matema-tikata od drugite celi na postigawa, e na isto nivo, ili blisku do nego...

Nivo 3

U~enicite se obiduvaat so razli~ni priodi i nao|aat na~ini da gi so-vladaat te{kotiite {to se javuvaat koga tie re{avaat problemi. Tiezapo~nuvat da ja organiziraaat svojata rabota i da gi proveruvaat rezul-tatite. U~enicite diskutirat za svojata rabota po matematikata i po~-nuvat da gi objasnuvaat svoite misli. Tie koristat i interpretiraat ma-temati~ki simboli i dijagrami. U~enicite pokaùvaat deka ja razbiraatizvesna op{ta odredba nao|aj}i posebni primeri {to odgovarat za nea.

Nivo 4

U~enicite razvivaat svoi sopstveni strategii za re{avawe na prob-lemite i gi koristat ovie strategii kako za rabotata vo matematikatataka i vo primenuvaweto na matematikata vo prakti~en kontekst. Tie giprezentiraat informaciite i rezultatite na eden jasen i organiziranna~in. Tie baraat re{enie obiduvaj}i se da koristat svoi idei.

Nivo 5

So cel da gi realizirat zada~ite i da gi re{at matemati~kite proble-mi, u~enicite gi identifikuvaat i gi dobivaat potrebnite informacii.Tie gi proveruvaat svoite rezultati, razmisluvaj}i dali tie se razumni.U~enicite pokaùvaat razbirawe za situaciite opi{uvaj}i gi niv mate-mati~ki koristej}i simboli, zborovi i dijagrami. Tie izvlekuvaat svoiednostavni zaklu~oci i davaat objasnuvawe za svoeto rasuduvawe.

Nivo 6

U~enicite izvr{uvaat su{tinski zada~i i re{avaat sosema kompleksniproblemi samostojno razloùvaj}i gi vo pomali, poprigodni za rabotazada~i. Tie gi interpretiraaat, diskutiraat i pravat sinteza na infor-maciite prezentirani vo raznovidni matemati~ki formi. Pismenotoizrazuvawe na u~enicite objasnuva i informira kako tie gi koristatdijagramite. U~enicite po~nuvaat da davaat matemati~ki opravduvawa.

�

Vnimavajte: Vo tek e procesot na revidirawe taka {to mo`no e celite dabidat izmeneti vo bliska idnina. Proverete na http://www.qca.org

46


�

Nivo 7

Po~nuvaj}i od problemite ili kontekstot {to im bile prezentirani,u~enicite gi pro~istuvaat ili pro{iruvaat matemati~kite znaewa {tose koristat da se generiraat pocelosni re{enija. Tie ja davaat pri~i-nata za nivniot izbor na matemati~kata prezentacija, objasnuvaj}i gikarakteristikite {to tie gi selektirale. U~enicite davaat opravduva-we za svoite generalizacii, argumenti ili re{enija, pokaùvaj}i izves-no sfa}awe za matemati~kata struktura na problemot. Tie ja sfa}aatrazlikata me|u matemati~koto objasnuvawe i eksperimentalnite dokazi.

Nivo 8

U~enicite razvivaat i sledat alternativni priodi. Tie razmisluvaatza svoite na~ini na istraùvawa koga istraùvaat matemati~ki zada~ii pritoa voveduvaat i koristat izvesen opus na matemati~ki tehniki.U~enicite go prenesuvat matemati~koto ili statisti~koto zna~ewepreku precizno i dosledno koristewe na simboli {to se odrùva votekot na rabotata. Tie gi ispituvaat generalizaciite ili re{enijata{to se dobieni preku izvesna aktivnost, komentiraj}i gi konstruktivnopri~inite i logikata ili procesot {to se koristel, ili dobieniterezultati i, kako rezultat na toa, napreduvaat natamu vo aktivnosta.

Najvisoko nivo na postigawa

U~enicite gi davaat pri~inite za izborot {to tie go napravile kogaistraùvaat vo matematikata ili koga ja koristat matematikata za da gianaliziraat zada~ite; ovie pri~ini objasnuvaat zo{to izvesni posebnina~ini ili proceduri na istraùvawa se primenuvaat dodeka drugi seotfrlaat. U~enicite ja primenuvaat matematikata {to tie ja poznavaatvo poznat i nepoznat kontekst. U~enicite efektivno gi koristat mate-mati~kiot jazik i simbolite vo prezentiraweto na ubedliv promislenargument. Nivnite izve{tai vklu~uvaat matemati~ko opravduvawe,objasnuvaj}i gi svoite re{enija na problemite preku vklu~uvawe naizvesen broj na karakteristiki ili varijabli.

Drugi aspekti na matematikata za koi {to ima celi na postigawa:

� Broevi i algebrata

� Forma, prostor i merki

� Rabota so podatoci

47


Godina/Vozrast

Klu~na faza

Nastavni predmeti (eksterno ocenuvawe)

Godina 2(Vozrast 7)

Kraj na klu~natafaza 1

îtawe, pi{uvawe, matematika

Godina 6(Vozrast 11)


îtawe, pi{uvawe, patematika, prirodni nauki

Godina 9(Vozrast 14)


Angliski (~itawe, pi{uvawe, [ekspiro-va drama), matematika, prirodni nauki

PRILOG 3.3OCENUVAWETO VO NACIONALNIOT KURIKULUM VO ANGLIJA I

VELS: KLU^NI FAZI I VOZRAST NA UÊNICITE

48


PRILOG 3.4 NACIONALNI CELI ZA KF 3 - 2004 I 2007

NACIONALNI CELI

Nacionalnite celi i me|nicite za 2004 i novite celi za 2007 se:

� 75% od u~enicite da go postignat Nivoto 5 ili povisokoto poangliskiot jazik, matematikata i IKT; 70% od u~enicite da go postig-nat nivoto 5 ili povisokoto po prirodnite nauki do 2004 godina;

� 85% od u~enicite da go postignat Nivoto 5 ili povisokoto poangliskiot jazik, matematikata i IKT; 80% od u~enicite da go postig-nat Nivoto 5 ili povisokoto po prirodnite nauki do 2007; i

� Do 2007, zna~itelno da se namali brojot na u~ili{tata kade pomalkuod 60% od u~enicite na 16 godi{na vozrast go postignuvaat Nivoto 5.

Vnimavajte: Od u~ili{tata se bara tie da gi vospostavat svoite sopstveni celi.

49


PRILOG 3.5 SUMARNI REZULTATI ZA KF 3 VO 2006 - ANGIJA

SUMARNI REZULTATI OD TESTOVITE VO 2006 Anglija Klu~na Faza 3

Procenti za sekoe nivo

Pod nivoto3/4* 3 4 5 6 7 8

U~enici{to ne

polagale#

Otsutniu~enici

Angliski 10 14 38 25 10 0 4

Pi{uvawe 16 15 34 22 10 0 3

îtawe 8 13 39 25 12 0 3

Matematika 2 5 13 19 27 22 8 0 3

PrirodniNauki

3 5 17 31 26 15 0 3

50


Procent na generacijata na sekoe nivo

Nivoa Pod 3 3 4 5 6 7 8

2002 3 8 18 22 25 17 4

2003 3 7 16 22 26 19 5

2004 3 7 14 21 29 19 4

2005 3 6 14 21 28 20 5

2006 2 5 13 19 27 22 8

PRILOG 3.6NAPREDOKOT VO KLU^NATA FAZA 3 PO MATEMATIKATA

OD 2002 DO 2006

Novata generacija ({to zapo~nuva so godinata 7)

Tekovno

� Da se koristat informaciite zauspehot na krajot na Klu~natafaza 2 (vozrast 11)

Da se koristat fakultativnitetestovi na „krajot na godinata“({to moàt da se koristat za godinata 7, godinata 8)

� Da se vospostavat poop{ti celi(na pr. „da se podobrat sposob-nostite vo vrska so broevite“)

� Da se vospostavat {iroki celi(na pr. „da se podobrat sposob-nostite vo vrska so broevite“)

� Da se vospostavat merlivi celi(na pr. da se zgolemi za 5% bro-jot na onie {to postignuvaatnivo 4 ili povisoko nivo vopodra~jata broevi i algebra nakrajot na godinata 7)

� Da se vospostavat i prilagodatsrednoro~nite celi

� Da se izgovat specifi~ni celi(na pr. site u~enici da jasfa}aat ednakvosta na~istite/pravite dropki, deci-malite i procentite)

� Da se izgotvat specifikite {tose relevantni za poedine~nitelekcii/~asovi

� Da se utvrdat o~ekuvawata zapoedine~nite u~enici

� Da se utvrdat o~ekuvawata zapoedine~nite u~enici

Vospostavuvawe celi za u~eweto na u~enikot

51


PRILOG 3.7

OCENUVAWETO SPORED NACIONALNIOT KURIKULUM

- ANGLIJA I VELS - KUSORO^NOTO, SREDNORO^NOTO

I DOLGORO^NOTO OCENUVAWE

Celite na kusoro~noto ocenuvawe:

� Da proveruva dali u~enicite gi razvivaat mentalnite sposobnosti: naprimer, deka tie moàt da pomnat matemati~ki fakti, da procenuva-at, da presmetuvaat na pamet i da koristat vizuelno pretstavuvawe.

� Da proveruva dali u~enicite gi sfatile glavnite obrazovni celi vonekoja lekcija ili tema, dali tie imaat nekakvi pogre{ni razbirawa{to treba da se ispravat i dali se tie gotovi da napreduvaat.

� Da vi dava informacii koi {to }e vi pomognat da gi prilagoduvatesekojdnevnite planirawa na ~asovite, a i kusi informacii za dru-giot nastaven kadar, za toa na koi u~enici treba da im se pomogne ikako da im se pomogne.

Primeri na kusoro~ni ocenuvawa

� Vo tekot na ~asovite, postavuvajte sonda`ni pra{awa za da prosudi-te kolku dobro u~enicite go razbrale noviot materijal i da proveru-vate povtorno dali ima nekakvi pogre{ni sfa}awa.

� Onamu kade {to }e zabaleìte nekakvi te{kotii ili pogre{ni sfa-}awa, prilagodete go va{iot ~as i vedna{ obratete vnimanie na niv,i dokolku e potrebno, prodolète so toa vo naredniot eden ili dva~asa.

� Dopolnete gi sekojdnavnite nabquduvawa so povremeni doma{nizada~i i kratki testovi.

� Davaweto ocenki za trudot na u~enicite treba vedna{ da bide pro-sledeno so diskusija so oddelenieto za da im se dadat povratni in-formacii i soveti za toa vo {to treba da se podobrat.

� Makar {to, golem del od kusoro~noto ocenuvawe e so cel da se pre-zeme neposredna akcija, moè bi }e posakate da gi zabeleìte naku-so i neo~ekuvanite observacii (na pr. nekoj odgovor na u~enikot nanekoja posebna podr{ka od strana na nastavnikot).

Celite na srednoro~noto ocenuvawe:

� Da go razgleduva i da go beleì napredokot na u~enicite vo tekot naprethodniot polu-semestar ili semestar vo pogled na klu~nite obra-zovni celi, {to tie znaat i moàt da pravat, dali moàt da gi pri-menuvaat svoite sposobnosti vo nov kontekst i dali tie s? u{teimaat nekakvi pote{kotii;

� Da go identifikuva napredokot na u~enicite vo realizacijata naspecifi~nite individualni zada~i, vklu~uvaj}i gi i onie od Indivi-

�

52


�dualnite obrazovni programi (za u~enicite so specijalni potrebi), zada moète da im davate na u~enicite povratni informacii i dapostavuvate novi celi;

� Da vi pomaga da ja planirate rabotata za naredniot polu-semestarili sl.;

� Da vi dava informacii korisni za ocenuvawata na krajot na semes-tarot ili na krajot od u~ebnata godina.

Primeri na srednoro~ni ocenuvawa

� Srednoro~nite ocenuvawa vremenski najdobro se tempiraat za davlijaat na planiraweto, na primer vo intervali, moèbi na krajot napolu-semestralniot blok na nekolku metodski edinici.

� Izbirajte zada~i {to u~enicite moàt sami da gi re{avaat za da mo-ète vie da se koncentrirate na onie u~enici za koi ne ste sigurnideka go moàt toa.

� Davajte im povratni informacii na u~enicite za nivnata rabota.

� Postavuvajte novi grupni ili individualni celi.

� Podobro davajte im konstruktivni pismeni komentari odo{to samoocenki ili {tiklirawa i plusevi.

� Beleète go napredokot vo odnos na obrazovnite celi. Vodete DNEVNIKNA ÂSOVITE - spisok na klu~nite obrazovni celi i aùrirajte go nasekoi {est nedeli ili sl. (Vnimavajte: brojot na obrazovnite celi zasekoe nivo na ocenkata e relativno mal no tie se dobro povrzani sotestovite na Nacionalniot kurikulum).

� Izvestuvajte gi u~enicite za srednoro~nite obrazovni celi, bilo vogrupi ili na individualna osnova. Samite u~enici }e sakaat da suge-riraat podra~ja vo koi {to tie bi moèle da se podobruvaat.

� Celite na u~eweto moàt da bidat sosema op{ti (na pr. sli~ni nanekoja obrazovna zada~a) ili pak pospecifi~ni (na pr. pro{irete jadropkata).

Primeri na obrazovnite zada~i po matematika vo godinata 8

� Da koristat ekvivalentnost na dropki, decimali i procenti za dasporeduvaat proporcii; da presmetuvaat procenti i da go nao|aatrezultatot od zgolemuvaweto ili namaluvaweto na odreden procent.

� Da sobiraat, vadat, mnoàt i delat celi broevi.

� Da ja delat koli~inata na dva ili pove}e delovi vo daden razmer; dago koristat ednostaven metod vo re{avaweto na ednostavni tekstu-alni problemski zada~i koi {to vklu~uvaat razmer i direktna pro-porcionalnost.

�

53


Celite na dolgoro~nite ocenuvawa

(na krajot na godinite 7, 8 i 9)

� Da se oceni rabotata na u~enicite vo odnos na klu~nite obrazovniceli za taa godina.

� Na krajot na godinata 9, da se oceni rabotata na u~enicite sporednacionalnite standardi.

� Da vi dava dopolnitelni informacii za poedine~noto postigawe nau~enicite i nivniot napredok za da moète da gi izvestiteroditelite, i, dokolku e soodvetno, i nivniot iden nastavnik.

� Da mu pomagaat na u~ili{teto da gi postavi celite za nastavata pomatematika vo narednite godini.

� Da mu ovozmoì na direktorot na u~ili{teto da gi informira nakuso~lenovite na U~ili{niot odbor i drugite subjekti za napredokot ipostigawata vo Klu~nata faza 3, vklu~uvaj}i go i napredokot vopogled na u~ili{teto, lokalnata obrazovna administracija inacionalnite celi.

Primeri na dolgoro~ni ocenuvawa

� Zadolìtelnite testovi po matematika od Nacionalniot kurikulumza godinata 9 moàt da se dopolnat so fakultativni testovi za godi-nite 7 i 8 izgotveni od QCA - Qualification and Curriculum Authority

(zabele{ka: javna institucija odgovorna za nacionalnite planovi iprogrami, ocenuvawa i kvalifikacii).

� Vie treba, isto taka, da izvr{ite ocenuvawe od strana na nas-tavnikot za da go sumirate va{iot sud za postigawata na u~enicite.Za godinata 9, ova obvrzno ocenuvawe na krajot na godinata }e bidespored opisite za nivoata vo Nacionalniot kurikulum. Treba da pre-gledate primeroci od trudovite na u~enicite kako i zapisi zapostignatite obrazovni celi.

� Aktivnostite za moderacija se prepora~uvaat za ocenuvawata odstrana na nastavnikot pred krajot na Klu~nata faza 3.

�� Da koristat proceduri "so potpi{uvawe“ za mnoèwe i delewe na

celi broevi i decimali, vklu~uvaj}i gi i decimalite kako {to se 0,6ili 0,06; da razbiraat kade e polo`bata na decimalnata zapirkapreku razgleduvawe na ekvivalentni presmetki.

� Da poednostavuvaat ili transformiraat linearni izrazi preku sobi-rawe na sli~ni ~lenovi; da iizvlekuvaat ~lenovi pred zagrada.

� Da zamenuvaat celi broevi vo ednostavni formuli.

� Da vnesuvaat podatoci na grafikoni na linearni funkcii, kade y edaden eksplicitno preku x; da prepoznavaat deka ravenkata od vidoty = mx + c odgovara na pravoliniski grafici.

54


PRILOG 3.8

OCENUVAWETO SPORED NACIONALNIOT KURIKULUM

- ANGLIJA I VELS - KUSORO^NO, SREDNORO^NO

I DOLGORO^NO PLANIRAWE

Treba da e mo`no edna cel da se prenese od godi{noto planirawe na nas-tavata vo Ramkata, preku nejzinoto pomestuvawe vo srednoro~noto plani-rawe, do nivo na toa koga i kako }e se predava vo ramkite na edna ilipove}e nastavni edinici.

Dolgoro~no planirawe - Ramkata gi dava godi{nite nastavni programi-grupata na zada~i {to treba da se realiziraat niz nastavata vo tekot nasekoja godina, bazirani vrz nastavnite programite na Nacionalniot kuri-kulum za klu~nata faza.

Srednoro~ni planovi - Srednoro~nite planovi se baziraat vrz lekcii-te ili glavnite temi {to u~enicite treba da gi izu~uvaat vo tekot na edenpolu-semestar. Od nastavnicite se bara da go dokumentiraat slednovo:

� Za sekoe poglavje da se specificira brojot na ~asovite ili lekciite.

� Da se identifikuvaat obrazovnite zada~i na koi {to treba da im seposveti vnimanie vo sekoja tema, so prilagoduvawe na zada~ite zau~enicite koi pobrzo ili pobavno napreduvaat.

� Za najgolemiot del od u~enicite vo sekoja godina, zemeno vo celinavo temite se pokrieni site obrazovni zada~i za godinata .

� Zemeno kako celina, niz temite se obezbeduva su{tinata i vram-noteènosta na nastavnite programi od Nacionalniot kurikulum.

Kratkoro~ni planovi za ~asovite - Tie gi pokaùvaat obrazovnite za-da~i za sekoj ~as ili grupa ~asovi {to ja so~inuvaat edna lekcija, davaatpregled na vovednite aktivnosti, pokaùvaat kako }e se odviva rabotatavo glavniot del od ~asovite preku izlagaweto na nastavnikot i aktivnos-tite na u~enicite, pokaùvaat kako ~asovite }e bidat zaokruùvani isugeriraat koi doma{ni zada~i }e bidat zadadeni.

55


PRILOG 3.9 STANDARDI ZA SODR@INATA NA PRIRODNITE NAUKI VO SAD

Imajte predvid deka celta na dokumentot za standardite po prirodnitenauki e da im dava soveti na drugi subjekti koi{to izgotvuvaat nastavniprogrami (dràvni komiteti za prirodnite nauki, izdava~i na u~ebnici idr.) koga tie rabotaat na izgotvuvaweto na programite i na ocenuvaweto.

Osumte kategorii na standardite za sodrìnata se

� Unificirawe na konceptite i procesite vo prirodnite nauki.

� Prirodnite nauki kako istraùvawe.

� Fizi~kite prirodni nauki.

� Prirodnite nauki za ìvotot.

� Prirodnite nauki za zemjata i vselenata.

� Prirodnite nauki i tehnologijata.

� Prirodnite nauki vo li~nite i op{testvenite perspektivi.

� Istorijata i prirodata na prirodnite nauki.

TABELA 6.9 STANDARDI ZA SODR@INATA, ODDELENIJA 5-8

UNIFICIRAWE NA KONCEPTITE I PROCESITE

Sistemi, red i organizacija

Dokazi, modeli i objasnuvawa

Promena, konstantnosti merewa

Evolucija i ramnoteà

Forma i funkcija

PRIRODNITE NAUKI KAKOISTRA@UVAWE

Sposobnosti {to sepotrebni za nau~niistraùvawa

Sfa}awa za nau~niteistraùvawa

FIZI^KITEPRIRODNI NAUKI

Osobini i promena na osobinite na materijata

Dvièwa i sili

Prenesuvawe naenergijata

PRIRODNITE NAUKI ZA @IVOTOT

Strukturata i funkcijata naìvite sistemi

Reprodukcija inaslednost

Regulacija i odnesuvawe

Raznovidnost i adaptacija na organizmite

PRIRODNITE NAUKI ZA ZEMJATAI VSELENATA

Strukturata naZemjata kako sistem

Istorija na Zemjata

Zemjata vo son~eviotsistem

PRIRODNITE NAUKII TEHNOLOGIJATA

Sposobnostite zatehnolo{ki dizajn

Sfa}awa za prirodnite nauki i tehnologijata

PRIRODNITE NAUKIVO LI^NITE IOP[TESTVENITEPERSPEKTIVI

Li~noto zdravje

Populacii, resursi i ìvotna sredina

Prirodni opasnosti

Rizici i koristi

Prirodnite nauki i tehnologijata voop{testvoto

ISTORIJATA IPRIRODATA NAPRIRODNITE NAUKI

Prirodnite naukikako ~ovekov streme`

Prirodata na prirodnite nauki

Istorija na prirodnite nauki

56


Standardite za nastavata po prirodnite nauki predviduvaat promena vo celiot sistem.Standardite za sodrìnata vo prirodnite nauki gi opfa}aat slednive promeni so naglaska:

POMALA NAGLASKA NA

Poznavaweto na nau~ni fakti i informacii

Izu~uvaweto na predmetnite disciplini(fizi~kite prirodni nauki i onie za ìvo-tot i zemjata) za nivni sopstveni celi

Izdvojuvaweto na znaewata po prirodnitenauki i procesite na prirodnite nauki

Opfa}aweto na mnogu temi od prirodnitenauki

Implementiraweto na istraùvawata kakogrupa na procesi

POGOLEMA NAGLASKA NA

Razbiraweto na nau~nite koncepti i na raz-vivaweto sposobnosti za istraùvawa

Izu~uvaweto na predmetnite disciplini vokontekstot na istraùvawata, na tehnologi-jata, na prirodnite nauki vo li~nite iop{testvenite perspektivi i na prirodata na prirodnite nauki

Integriraweto na site aspekti nasodrìnata na prirodnite nauki

Izu~uvaweto na nekolku fundamentalnikoncepti na prirodnite nauki

Implementiraweto na istraùvawata kakonastavni strategii, sposobnosti i idei {totreba da se izu~uvaat

PROMENA NA NAGLASKITE ZA DA SE PROMOVIRAAT ISTRA@UVAWA

POMALA NAGLASKA NA

Aktivnostite {to ja pokaùvaat i ja veri-ficiraat sodrìnata na prirodnite nauki

Istraùvawata {to se ograni~eni samo naeden ~as

Procesnite sposobnosti nadvor od kontekst

Naglaska na individualnite procesni spo-sobnosti kako {to se zabele{ki i zaklu~ok

Dobivaweto na odgovor

Prirodnite nauki kako istraùvawe ieksperiment

Davaweto odgovori na pra{awa zasodrìnata na prirodnite nauki

Analiziraweto i sintetiziraweto na poda-toci od strana na poedinci ili grupiu~enici bez da branat izvesen zaklu~ok

Vr{eweto nekolku istraùvawa za da sedobie vreme da so pokrie pogolem obem nasodrìni

Zavr{uvaweto na istraùvawata so rezul-tatot od eksperimentot

Manipulacijata so materijalite i opremata

Iznesuvawe na ideite i zaklu~ocite nau~enikot samo pred nastavnikot

POGOLEMA NAGLASKA NA

Aktivnostite so pomo{ na koi seistraùvaat i analiziraat nau~ni pra{awa

Istraùvawa vo podolg vremenski period

Procesnite sposobnosti vo kontekst

Naglaska na pove}e procesni ve{tini -manipulitivni, kognitivni, proceduralni

Koristeweto dokazi i strategii za osmisluvawe ili modoficirawe na nekojeksperiment

Prirodnite nauki kako dokaz i objasnuvawe

Davawe nau~ni objasnuvawa

Analiziraweto i sintetiziraweto na poda-toci od strana na grupi u~enici i branewena zaklu~okot

Vr{eweto pove}e istraùvawa so cel da serazvijat sposobnosti za razbirawe, da secenat istraùvawata i poznavaweto nasodrìni od oblasta na prirodnite nauki

Koristeweto na rezultatite od eksperimen-tite vo nau~nata argumentacija i objasnuvawa

Manipulacija so idei i informacii

Iznesuvawe na ideite i rabotata nau~enikot pred sou~enicite

57


PRILOG 3.10 STANDARDITE ZA OCENUVAWE PO PRIRODNITE NAUKI VO SAD

STANDARD ZA OCENUVAWE A

Ocenuvawata mora da bidat vo vrska so odlukite na koi{to }e vlijaat.

� Ocenuvawata se smisleno podgotveni.

� Ocenuvawata imaat eksplicitno formulirani nameni.

� Vrskata me|u odlukite i podatocite e jasna.

� Procedurite na ocenuvawata vnatre{no se dosledni.

STANDARD ZA OCENUVAWE B

Mora da se ocenuvaat postigawata i osposobenosta za u~ewe na prirod-nite nauki.

� Sobranite podatoci za postigawata se naso~uvaat na onaa sodrìnavo prirodnite nauki koja {to e najzna~ajna da ja izu~uvaat u~enicite.

� Sobranite podatoci za osposobenosta za u~ewe se odnesuvaat naindikatorite {to gi pokaùvaat najsilnite strani.

� Ednakvo vnimanie treba da se posvetuva na ocenuvaweto na ospo-sobenosta za u~ewe i na ocenuvaweto na postigaweto na u~enikot.

STANDARD ZA OCENUVAWE C

Kvalitet na sobranite podatoci soodvetstvuva na odlukite i aktivnos-tite {to se prezemaat vrz osnova na nivnata interpretacija.

� Karakteristikata za koja se tvrdi deka bila merena e navistinamerena.

� Zada~ite na ocenuvaweto se avtenti~ni.

� Individualnata rabota na u~enikot e sli~na vo dve ili pove}e za-da~i so {to se tvrdi deka se meri istiot aspekt na postigaweto nau~enikot.

� U~enicite imaat soodvetna mo`nost da gi pokaàt svoite postigawa.

� Zada~ite vo ocenuvaweto i na~inite na nivnoto zadavawe obezbedu-vaat podatoci {to se dovolno stabilni za da vodat do isti odlukidokolku tie se koristat vo drugi priliki.

58


STANDARD ZA OCENUVAWE D

Vo praksata ocenuvaweto treba da bide pravi~no.

� Zada~ite mora da bidat pregledani za da se obezbedi vo niv danema stereotipi, da ne gi odrazuvaat perspektivite ili iskustvatana izvesna posebna grupa, da se obezbedi jazikot da ne bidenavredliv za odredena grupa i da nema drugi karakteristiki koi bimoèle da go otrgnat vnimanieto na u~enicite od namenetatazada~a.

� Ocenuvawata od golem obem mora da koristat statisti~ki tehniki zada gi identifikuvaat potencijalnite predrasudi me|u pod-grupite.

� Zada~ite moda da bidat soodvetno prilagodeni na potrebite nau~enicite so pre~ki vo fizi~kiot i umstveniot razvojot ili soograni~eno vladeewe na angliskiot jazik.

� Zada~ite mora da bidat postaveni vo raznovidni konteksti, da giangaìraat u~enicite so razli~en interes i iskustva i ne smeat dagi zemaat predvid perspektivite ili iskustvata na izvesna posebnarodova, rasna ili etni~ka grupa.

STANDARD ZA OCENUVAWE E

Zaklu~ocite doneseni vrz osnova na ocenuvawata za postigaweto nau~enikot i osposobenosta za u~ewe na prirodnite nauki mora da bidatzasnovani.

� Pri izgotvuvaweto na zaklu~ocite od podatocite na ocenuvaweto zapostigaweto na u~enikot i mo`nosta da gi izu~uva prirodnite nauki,mora da se dadat objasnuvawa za pretpostavkite vrz koi se baziraatzaklu~ocite.

59


PRILOG 4.1AKTIVNOST: KORISTEWE NASTAVNITE PROGRAMI

OD MAKEDONIJA PRI OCENUVAWETO

Povikuvaj}i se na (1) Celite i zada~ite na osnovnoto obrazovanie, (2)Nastavnata programa po eden nastaven predmet i (3) na drugi relevantnizvani~ni dokumenti

A. Identifikuvajte gi elementite/odredbite {to se relevantni zaocenuvaweto.

B. Napravite skica na mo`na ramka za ocenuvaweto po predmetot.Izgotvete ramka kako grupa na slajdovi za Powerpoint prezentacija ili na golemi listovi posvetuvaj}i vnamanie na slednive naslovi:

a. Vrednosta i celite na ocenuvaweto po predmetot

b. Vidot/kategoriite na u~eweto na predmetot na koi {to treba da im se posveti vnimanie (so izvesni ilustrirani primeri)

v. Izbranite metodi na ocenuvaweto {to se soodvetni za kategoriite

g. Listata na predizvicite na koi {to treba da im se posveti vnimanie

60


1. Ocenuvaweto na u~eweto treba da bide del od efektivnoto planirawe na nastavata i u~eweto

Planiraweto na nastavnikot treba da obezbedi mo`nosti kako za u~eniottaka i za nastavnikot da steknuvaat i koristat informacii za napredokotvo ostvaruvaweto na obrazovnite celi. Toa isto taka treba da bide fleksi-bilno za da odgovara na po~etnite i iskrsnatite idei i sposobnosti. Plani-raweto treba da vklu~uva strategii za da obezbeduva u~enicite da gi raz-biraat celite {to gi postignuvaat i kriteriumite {to }e bidat primenuvanivo ocenuvaweto na nivnata rabota. Treba, isto taka, da se planira kako u~e-nicite }e dobivaat povratni informacii, kako tie }e u~estvuvaat vo ocenu-vaweto na sopstvenoto u~ewe i kako }e im se dava pomo{ za da napreduvaat.

2. Ocenuvaweto na u~eweto treba da se fokusira na toa kako u~enicite u~at

Procesot na u~eweto treba da bide vo razmisluvawata, kako na u~eniot,taka i na nastavnikot, koga se planira ocenuvaweto i koga se interpreti-raat pokazatelite. U~enicite treba da stanat svesni za toa "kako“ se u~i,kako {to se svesni za toa "{to“ se u~i.

3. Treba da se prifati deka ocenuvaweto na u~eweto ima centralna ulogavo praktikata na ~asovite

Golem del od ona {to nastavnicite i u~enicite go rabotat na ~as moè da seopi{e kako ocenuvawe. Zada~ite i pra{awata gi pottiknuvaat u~enicite dagi pokaàt svoite znaewa, razbirawe i sposobnosti. Toga{, ona {to u~eni-cite go kaùvaat i go pravat se nabquduva i se interpretira i se donesuva-at sudovi za toa kako moè da se podobruva u~eweto.Ovie procesi na ocenu-vaweto pretstavuvaat osnoven del od sekojdnevnata praktika na ~asovite igi vklu~uvaat kako nastavnicite taka i u~enicite vo razmisluvaweto, dija-logot i donesuvaweto odluki.

4. Ocenuvaweto na u~eweto treba da se smeta kako klu~na profesionalnasposobnost na nastavnicite

Na nastavnicite im se potrebni profesionalni znaewa i sposobnosti za: dago planiraat ocenuvaweto, da go nabquduvaat u~eweto, da gi analiziraat iinterpretiraat podatocite od ocenuvaweto; da im davaat povratni infor-macii na u~enicite i da im davaat podr{ka vo samo-ocenuvaweto. Na nas-tavnicite treba da im se dava podr{ka vo razvivaweto na ovie sposobnostipreku bazi~en i kontinuiran profesionalen razvoj.

PRILOG 5.1 DESETTE KLU^NI PRINCIPI NA OCENUVAWETO NA UÊWETO

61


5. Ocenuvaweto na u~eweto treba da bide ~uvstvitelno i konstruktivnobidej}i sekoe ocenuvawe ima emocionalno vlijanie

Nastavnicite treba da bidat svesni za vlijanieto {to komentarite, bele{-kite i ocenkite moàt da go imaat vrz samodoverbata i entuzijazmot na u~e-nicite i tie treba da bidat {to e mo`no pove}e konstruktivni pri davawe-to na povratnite informacii. Komentarite naso~eni pove}e kon rabotataotkolku kon li~nosta se pokonstruktivni, kako za u~eweto, taka i za moti-vacijata.

6. Ocenuvaweto na u~eweto treba da ja zema predvid i va`nosta na moti-vacijata na u~enikot

Ocenuvaweto {to go pottiknuva u~eweto ja pove}e ja neguva motivacijatapreku naglasuvaweto na napredokot i postigaweto, otkolku preku ukaùva-weto na neuspehot. Sporeduvaweto so drugi u~enici koi {to bile pouspe{niverojatno nema da gi motivira u~enicite. Toa moè, isto taka, da dovede donivno povlekuvawe od procesot na u~eweto vo podra~ja vo koi {to biledovedeni vo situacija da se ~uvstvuvaat deka tie "ne se dobri“. Motivacija-ta moè da bide odrùvana i pottiknuvana preku metodi na ocenuvawe koija {titat avtonomijata na u~enikot, davaat izvesen izbor i konstruktivnipovratni informacii i sozdavat mo`nost za samo-naso~uvawe.

7. Ocenuvaweto na u~eweto treba da promovira angaìranost vo postignu-vaweto na obrazovnite celi i spodeleno razbirawe za kriteriumitespored koi tie se ocenuvaat

Za u~eweto da bide fektivno, u~enicite treba da razbiraat {to e toa {totie se obiduvaat da go postignat - i {to e toa {to sakaat da go postignat.Razbiraweto i angaìranosta se javuvaat koga u~enicite dobivaat izvesendel vo odlu~uvaweto za celite i vo identifikuvaweto na kriteriumite zaocenuvaweto na napredokot. Informiraweto za kriteriumite na ocenu-vaweto vklu~uva diskusii za niv so u~enicite, koristej}i termini {to tiemoàt da gi razberat, davaj}i primeri za toa kako kriteriumite moàt da sesretnuvaat vo praksa i angaìraj}i gi u~enicite vo zaedni~ko ocenuvawe sosvoite vrsnici.

8. U~enicite treba da dobivaat konstruktivni upatstva kako da japodobruvaat svojata rabota

Na u~enicite im se potrebni informacii i upatstva za da gi planiraatnarednite ~ekori vo svoeto u~ewe. Nastavnicite treba:

� Da gi istaknuvaat dobrite strani na u~enikot i da davaat soveti kakoistite da gi podobruvaat

� Da bidat jasni i konstruktivni za sekakvi slabosti i kako nim da im seposvetuva vnimanie

� Da obezbeduvaat mo`nosti za u~enicite za tie da ja podobruvaat svojatarabota.

62


9. Ocenuvaweto na u~eweto ja razviva sposobnosta na u~enicite za samo-ocenuvawe za tie da bidat podlo`ni na samo-odrazuvawe i samo-rakovodewe

Samostojnite u~enici imaat sposobnost da baraat i steknuvaat novi sposob-nosti, novi znaewa i novi razbirawa. Tie se sposobni da se angaìraat vosamo-odrazuvaweto i da gi identifikuvaat narednite ~ekori vo svoetou~ewe. Nastavnicite treba da ja pottiknuvaat kaj u~enicite èlbata isposobnosta da ja prezemaat griàta za svoeto u~ewe preku razvivawe nasposobnostite za samo-ocenuvawe.

10. Ocenuvaweto na u~eweto treba do go opfa}a celiot opus na postigawatana site u~enici

Ocenuvaweto na u~eweto treba da se koristi za da se zgolemuvaat mo`nos-tite na u~enicite da steknuvaat znaewa vo site podra~ja od obrazovnataaktivnost. Toa treba da im ovozmoùva na site u~enici da go postignuvaatona {to najdobro moàt da go pravat i nivnite napori da bidat priznavani.

(Izvor: QCA website: www.qca.org.uk)

63


Ocenuvaweto na u~eweto vklu~uva koristewe na ocenuvawe na ~as za da sepodobri postagaweto na u~enicite. Toa se bazira na idejata deka u~enicite}e go podobruvaat svojot uspeh najpove}e ako ja razbiraat celta na nivnotou~ewe, kade se nao|aat tie vo vrska so ovaa cel i kako moàt da ja postignattaa cel (ili da ja popolnat prazninata vo nivnite znaewa).

Efektivnoto ocenuvawe na u~eweto e prisutno celo vreme na ~asovite. Toavklu~uva:

� Spodeluvawe na obrazovnite celi so u~enicite

� Davawe pomo{ na u~enicite da gi poznavaat i da gi cenat standar-dite kon koi se stremat

� Obezbeduvawe povratni informacii {to }e im pomagaat na u~eniciteda otkrijat kako da go podobruvaat svojot uspeh

� Uveruvawe deka sekoj u~enik moè da se podobruva vo sporedba so prethodnite postigawa

� Kako nastavnikot taka i u~enicite da ja razgleduvaat i da seiskaùvaat za rabotata i napredokot na u~enicite

� Sovladuvaweto na tehnikite za samo-ocenuvawe od strana na u~eni-cite {to }e im pomognat da gi otkrivaat podra~jata vo koi{to tietreba da se podobruvaat

� Priznavaweto deka motivacijata i samo-po~ituvaweto, {to se pre-sudni za efektivnoto u~ewe i napredokot, moè da se zgolemuvaat sopomo{ na tehnikite za ocenuvawe.

Istraùvawata pokaùvaat deka dokolku u~enicite se vklu~eni vo procesotna razgleduvawe, toa gi poka~uva standardite i gi osposobuva da prevzemaatakcii za da go podobruvaat svojot uspeh. Nie izgotvivme edna AfL (Assessment

for Learning - Ocenuvawe za u~ewe) ~ek-lista koja {to vie moète da ja ko-ristite za da go identifikuvate efektivnoto ocenuvawe na u~eweto na va-{ite ~asovi ili vo u~ili{teto.

Ocenuvaweto na u~eweto (formativnoto ocenuvawe) se razlikuva od ocenu-vaweto na nau~enoto (sumativnoto ocenuvawe), koe {to vklu~uva davawe sudza uspehot na u~enicite spored nacionalni standardi (opisi na nivoa).Nastavnicite ~esto gi davaat vakvite sudovi na krajot na izvesna lekcija,godina ili klu~na faza. Rezultatite od testovite go opi{uvaat uspehot nau~enicite vo ramkite na nivoata. Me|utoa, zna~aen aspekt na ocenuvaweto nau~eweto koristewe na sumativnite podatoci vo e formativni celi.

Klu~nite karakteristuiki na ocenuvaweto na u~eweto se:

� Koristewe efektivni tehniki na ispra{uvawe

� Koristewe strategii za izveduvawe ocenki i davawe povratniinformacii �

PRILOG 5.2 OCENUVAWE NA UÊWETO - KAKO TOA DA SE VR[I...

64


�� Spodeluvawe na obrazovnite celi

� Grupno ocenuvawe so vrsnicite i samo-ocenuvawe

Podetalni informacii moàt da se najdat vo delovite za resursite na ovojsajt.

Koristewe na efektivni tehniki za ispra{uvawe

Postavuvawe pra{awa {to aktiviraat posloèni sposobnosti moè da sekoristi kako sredstvo za ocenuvawe na u~eweto. Nastavnikot moè:

� Da koristi pra{awa za da doznae {to u~enicite znaat, razbiraat imoàt da pravat

� Da gi analizira nivnite odgovori i nivnite pra{awa za da doznae{to tie znaat, razbiraat i moàt da pravat

� Da koristi pra{awa sa da doznae kakvi posebni pogre{ni sfa}anaimaat u~enicite za da moè da ja naso~i nastavata da bide poefek-tivna

� Da gi koristi pra{awata na u~enicite za da go ocenuva razbiraweto.

Nekoi pra{awa se podobri odo{to drugi i tie mu obezbeduvaat na nas-tavnikot materijal za ocenuvawe. Promenata na na~inot na koj nekoepra{awe e postaveno moè da napravi zna~itelna promena vo:

� Mislovnite procesi niz koi treba da pominat u~enicite

� Jazi~nite barawa {to im se postavuvaat na u~enicite

� Obemot vo koj u~enicite go pokaùvat svoeto razbirawe

� Brojot na pra{awata {to treba da se postavat za da se oceni posto-jnoto razbirawe na u~enicite.

Na primer, izvesen nastavnik saka da doznae dali u~enicite gi znaat osobi-nite na prostite broevi. Nastavnikot pra{uva, 'Dali 7 e prost broj?' Izvesenu~enik odgovara, "O-vaj...da, mislam deka e“ ili "Ne, ne e.“

Ova pra{awe ne mu ovozmoùva na nastavnikot efektivno da oceni daliu~enikot gi znae osobinite na prostite broevi. Promenata na pra{aweto vo'Zo{to 7 e primer na prost broj?' vr{i nekolku raboti.

� Toa im pomaga na u~enicite da se prisetat na svoite znaewa zaosobinite na prostite broevi i za osobinite na brojot 7 i da gisporedat.

� Odgovorot na pra{aweto e "Bidej}i prostite broevi moàt da sedelat samo so sebe i so brojot eden, pa taka i brojot 7 moè da sedeli samo so sebe i so brojot 1.“ Ovoj odgovor bara povisok stepen naartikulacija odo{to "O-vaj...da, mislam deka e.“

� Toj bara od u~enicite da go objasnat svoeto razbirawe na prostitebroevi i da go koristat ova za da go opravdaat svoeto rasuduvawe.

�

65


�� Toj dava mo`nost da se dade ocenka bez da ima potreba od postavu-

vawe na dopolnitelni pra{awa. Pra{aweto "Dali 7 e prost broj?“bara dopolnitelni pra{awa pred da moè nastavnikot da go oceniznaeweto na u~enikot.

Pra{aweto "Zo{to 7 e primer na prost broj?“ e eden primer na op{toto pra-{awe "Zo{to x e eden primer na y ?“ Ova e eden vid pra{awe {to e efektiv-no za dobivawe mo`nosti za ocenuvawe. Drugite vidovi pra{awa {to se istotaka efektivni za dobivawe mo`nosti za ocenuvawe se:

� Kako moème da bideme sigurni deka...?

� Vo {to se sli~ni i vo {to se razlikuvaat...?

� Dali sekoga{ e to~no/ne e to~no deka...?

� Kako vie...?

� Kako vie to bi go objasnile...?

� [to toa vi kaùva...?

� [to ne e to~no so...?

� Zo{to e...to~no?

Koristeweto strategii za davawe ocenki i za davawe

povratni informacii

Nastavnicite priznavaat deka povratnite informacii pretstavuvaatosnoven element vo davaweto pomo{ na u~enicite za tie da se podobruvaat.Pri koristeweto na strategiite za u~ewe, nastavnicite treba da ja nadminu-vaat praktikata za rabotata da davaat samo broj~eni ocenki do 10 sozabele{ki koi {to moè bi ne se odnesuvaat na obrazovnata namera nazada~ata (na pr. "obidi se da u~i{ pove}e" ili "sredi si go pi{uvaweto") i daodat ponatamu davaj}i povratni informacii {to }e im pomognat nau~enicite da se podobruvaat vo taa specifi~na aktivnost. Ova }e pomogneda se popolni prazninata vo u~eweto i u~enicite da napreduvaat vo svoetorazbirawe.

Va`no e da se vospostavi doverba me|u nastavnikot i u~enikot pred da sedadat povratnite informacii.

�

� Pra{awata ne mora da se postavuvaat za vreme na diskusijata socelata grupa - tie moàt da se postavat edno po edno dodeka nas-tavnikot kruì niz u~ilnicata.

� Efektivnoto raspra{uvawe bara solidno poznavawe na sodrì-nata na nastavniot predmet, vnimatelno razgleduvawe na zabe-le{kite na sekoj u~enik i ve{to formulirawe na pra{awata {to}e sledat...

66


�U~enicite imaat korist od mo`nostite za dobivawe povratni informaciipreku grupni i plenarni sostanoci. Tamu, kade {to toa funkcionira dobro,ima promena od praktika nastavnicite da im kaùva na u~enicite kadezgre{ile, kon toa u~enicite sami da uvidat {to e toa {to im e potrebno zada ja podobruvaat svojata rabota i da diskutiraat za toa so nastavnikot.Davaweto povratni informacii vklu~uva i posvetuvawe izvesno vreme za dase razgovara so u~enicite i da im se sovetuva da razmisluvaat za obra-zovnite celi i zada~i i za svojata sopstvena rabota i odgovori.

Karakteristikite na efektivnite povratni informacii

Povratnite informacii se poefektivni ako se naso~eni kon celta na zada-~ata {to se izu~uva i ako se davaat redovno dodeka seu{te se relevantni.

� Povratnata informacija e najefektivna koga potvrduva deka u~eni-cite se na praviot pat i koga stimulira korigirawe ili podobruvawena toj del od rabotata.

� Sugestiite za podobruvaweto treba da deluvaat kako nekakvo "skele“po koe u~enicite }e se ka~uvaat, odnosno na u~enicite treba da im sedava onolku pomo{ kolku {to im e potrebna za da go koristat svoetoznaewe. Nim ne treba da im se davaat gotovi re{enija koga }e zagla-vat vo nekoj problem i treba da nau~at samite da razmisluvaat zanegovoto re{avawe.

� Na u~enicite treba da im se dade pomo{ da nao|aat alternativni re-{enija toga{ koga povtoruvaweto na nekoe objasnuvawe vodi kon neuspeh.

� Povratnata informacija za napredokot dadena posle izvesen brojobidi e poefektivna, odo{to povratna informacija vrz osnova nasamo eden izoliran obid.

� Vaèn e i kvalitetot na povratnata informacija i najgolemiot delod istraùvawata pokaùvaat deka usnata povratna informacija epoefektivna otkolku pismenta.

� U~enicite treba da se osposobeni da baraat pomo{ i eti~kata klimavo u~ili{teto treba da gi pottiknuva da go pravat toa.

Treba pove}e da se promovira kultura na uspehot, vo koja sekoj u~enik moèda ima podobri postigawa preku nadgraduvawe na svojot prethoden uspeh, ot-kolku da bide sporeduvan so drugite u~enici. Toa se bazira vrz informira-weto na u~enicite za nivnite dobri strani i slabostite {to tie gi pokaàlevo svojata rabota i davaweto povratni informacii za toa kakvi treba dabidat narednite ~ekori.

Spodeluvawe na obrazovnite celi

Mnogu rabotni {emi ja naglasuvaat potrebata jasno da se identifikuvaatobrazovnite celi i zada~i na ~asot. Nastavnicite treba da obezbedat u~e-nicite da ja prepoznavat razlikata me|u zada~ata i nejzinata obrazovna cel(izdvojuvaj}i go toa {to tie treba da pravat, od toa {to tie treba da nau~at).

�

67


�Kriteriumite za ocenuvawe ili rezultatite od u~eweto ~esto se defini-raat so formalen jazik koj{to u~enicite moèbi i ne go razbiraat. Za da givklu~uvaat u~enicite celosno vo procesot na u~eweto, nastavnicite treba:

� Da im gi objasnuvaat jasno celite na ~asot ili na aktivnosta prekuobjasnuvawe na yoa {to treba da se postigne.

� Da gi spodeluvaat so u~enicite specifi~nite kriteriumi za ocenu-vawe.

� Da im pomagaat na u~enicite da razberat {to tie napravile dobro i{to im e potrebno za da se razvivaat.

Razgleduvaweto na opusot na odgovorite na drugite u~enici na postavenatazada~a, moè da im pomogne na u~enicite da sfatat kako da gi koristat kri-teriumite za ocenuvawe za da go ocenuvaat svoeto sopstveno u~ewe.

Vzaemno ocenuvawe i samo-ocenuvaweto

Istraùvawata pokaùvaat deka u~enicite }e postignat pove}e ako secelosno angaìrani vo procesot na sopstvenoto u~ewe. Toa zna~i deka, akou~enicite znaat {to treba da u~at i zo{to, a potoa aktivno da go ocenuvaatsvoeto razbirawe, prazninite vo sopstvenite znaewa i podra~jata na koitreba da prodolàt da rabotat, tie }e postignat pove}e otkolku ako sedatpasivno vo u~ilnicata, rabotej}i na ve`bite bez vistinsko razbirawe, kakoza obrazovnata cel na ve`bata taka i za toa zo{to taa bi bila zna~ajna.

Vzaemno ocenuvawe

Vzaemnoto ocenuvawe moè da bide efektivno bidej}i u~enicite moàt dagi razjasnuvaat svoite idei i razbirawe kako za obrazovnata cel taka i zakriterimite za ocenuvaweto pri davaweto ocenki za rabotata na drugiteu~enici.

Vzaemnoto ocenuvawe mora vnimatelno da se izveduva. Toa nema cel da girangira u~enicite, bidej}i, ako tie samite se sporeduvaat so drugite u~enicinamesto so svoeto prethodno postigawe, toga{, onie {to pokaùvaat podobaruspeh od svoite vrsnici nema da bidat motivirani, a onie {to pokaùvaatposlab uspeh }e bidat demotivirani.

Samo-ocenuvawe

Samo-ocenuvaweto pretstavuva zna~ajno sredstvo za nastavnicite. Otkakou~enicite }e sfatat kako da gi ocenuvaat svoite postojni znaewa i prazni-nite vo niv, tie }e imaat pojasna ideja za toa kako moàt samite da sipomognat za da napreduvaat.

�

68


�

Nastavnicite i u~enicite moàt da postavuvaat celi koi {to se odnesuvaatpove}e na posebnite celi otkolku na nivoata na Nacionalniot kurikulum.Toga{ u~enicite }e bidat sposobni da go naso~uvaat svoeto u~ewe, sopomo{ta od strana na nastavnicite onamu kade {to takvata pomo{ e potreb-na ili neophodna. Pritoa, na u~enicite im treba:

� Da razmisluvaat za svojata sopstvena rabota.

� Da dobivaat pomo{ pri iskaùvaweto na svoite problemi bez da pos-toi rizik po nivnata samopo~it.

� Da dobivaat vreme za da gi razre{uvaat problemite.

Baraweto u~enicite da gi poglednat primerite od rabotata na drugi u~enicikoi gi zadovoluvaat ili ne gi zadovoluvaaat kriteriumite na ocenuvaweto,moè da im pomogne da sfatat {to se bara od izvesna zada~a i da gi ocenatnarednite ~ekori {to moè bi }e treba tie da gi prezemat. Razgleduvawetona razli~nite odgovori moè, isto taka, da im pomogne na u~enicite da gisfatat razli~nite priodi {to tie ne gi koristele vo zada~ata. ?esto pomagaako se koristat primeri od rabotata na drugi u~enici {to tie ne gi poz-navaat.

(Izvor: QCA website: www.qca.org.uk)

Glavniot problem (pri samo-ocenuvaweto na u~enicite) e deka u~e-nicite moàt da se ocenuvaat samite samo dokolku imaat jasna slikaza celite {to so nivnoto u~ewe treba da gi postignat. Za àl, mnoguu~enici nemaat takva slika.

SAMO-OCENUVAWETO (DOPOLNITELNA BELE[KA)

� Efektivnite u~enici rabotat najdobro koga imaat uvid vo svoite sop-stveni dobri strani i svoite slabosti i pristap kon svojot sopstvenrepertoar na strategii za u~ewe. (Brown, 1994, p. 9).

� Istraùvawata pokaùvaat potencijalna korist vo u~eweto kogau~enicite se angaìraat vo vzaemnoto ocenuvawe i vo samo-ocenu-vaweto (e.g., White & Fredericksen, 1998). Ova posebno e prisutno kaju~enici so tradicionalni slabi postigawa.

� Rezultatite od samo-ocenuvaweto moè da vklu~uvaat:

- razvoj na sposobnostite na u~enicite da planiraat i da razmis-luvaat za svoite celi i sposobnosti;

- formirawe na sves na u~enikot za va`nosta od vrednuvaweto na negovata sopstvena rabota;

- sposobnosti na u~enicite poefektivno da gi koristat resursite i vremeto.

69


PRILOG 5.3LISTA NA STRATEGIITE ZA OCENUVAWE PRI OCENUVAWATA

OD STRANA NA NASTAVNICITE

Forma na selektiran

odgovor

� Pove}e~len izbor

� To~en/neto~en

� Povrzuvawe

� Pro{iren pove}e~len izbor

Otvoren odgovor

Ocenuvawe bazirano na prakti~na osposobenostKus pismen

odgovor

� Popolni gipraznite mesta

� Zbor(ovi)

� Fraza(i)

� Kratok odgovor

� Re~enica(i)

� Pasusi

� Obeleì go dijagramot

� "Pokaì kakoraboti{“

� Vizuelna pretstava

� Pismen sostav

Produkt/trud

� Istraùva~ki trud

� Prikazna / dramski tekst

� Poema

� Portfolio

� Umetni~ka izlo`ba

� Nau~en proekt

� Video/audio zapis

� Laboratoriskiizve{taj

Izvedba

� Usno iskaùvawe

� Tanc/dvièwa

� Demonstracija vo nau~na laboratorija

� Pokaùvaweatletski sposobnosti

� îtawe dramskitekstovi

� Igrawe pretstava

Ocenuvawenaso~eno kon

procesot

� Debata

� Muzi~ki recital

� Vnesuvawe podatoci so tastatura

� Odrì ~as

� Usnoispra{uvawe

� Observacija(nabquduvawe)

� Intervju

� Sostanici

� Opis na procesi

� Razmisluvaj glasno

� Dnevnik zau~eweto

KAKO MO@EME DA GO OCENUVAME UÊWETO NA UÊNICITE NA ÂS?

Tabela 4.1 Ramka za priodite i metodite vo ocenuvaweto

70


1. Dali obrazov-nata cel e jasna i

soodvetna?

3. Koi metodi obrazovnata cel i celta naocenuvaweto gi sugeriraat

kako soodvetni?

4. Kako soodvetno }e japroverime izvedbata imaj}igi predvid obrazovnata cel,

celta na ocenuvaweto imetodot?

5. Kade moè da sepogre{i imaj}i gi predvidobrazovnata cel, celta na

ocenuvaweto i metodot, i kakomoème da spre~ime

pristrasnost i iskrivuvawena faktite?

2. Dali celta na ocenuvaweto

e jasna?

PRILOG 5.4 IZBOR NA SOODVETNO OCENUVAWE

Tabela 4.1 Ramka za priodite i metodite vo ocenuvaweto

IZVOR: Stigins (2001)

71


PRILOG 5.5 OCENUVAWE NA PORTFOLIOTO - KLU^NI PRA[AWA

Mnogu aspekti na portfolioto i procesot na sozdavawe portfolio pridone-suvaat za podobruvaweto na rabotata preku povratnite informacii, razgo-vorite za sodrìnata i kvalitetot i drugite relevantni diskusii. Tajnata evo gradeweto sredina za u~ewe preku ocenuvaweto na portfolioto. Zbirkatana trudovi moè isto taka da sluì da se prikaè procesot i da se dadatinformacii i podr{ka na sumativnata evalvacija.

Slednive elementi moàt da bidat vklu~eni vo sistemot na edno portfolio:

� Zbirka na trudovite na u~enicite koja {to pokaùva {to u~enicitenau~ile i razbrale.

� Edna pro{irena vremenska ramka koja {to ovozmoùva postignuvawenapredok i vloùvawe napori.

� Strukturni ili organizaciski principi {to pomagaat da se organizi-ra rabotata, kako i da se interpretiraat i analiziraat rezultatite.

� Vklu~uvawe na u~enikot ne samo vo izborot na materijalite tuku i vorazmisluvawata i ocenuvaweto

[est ~ekori vo razvojot na eden sistem na portfolio (Nitko, 2004)

� Identifikuvawe kon {to }e bide naso~eno i koja e namenata na portfolioto.

� Identifikuvawe na op{tite celi {to treba da se postignat.

� Identifikuvawe na soodvetnata organizacija na portfolioto.

� Odlu~uvawe za toa kako }e se koristi portfolioto vo praksata.

� Vrednuvawe na portfolioto i na oddelnite prilozi vo nego.

� Vrednuvawe na tabelite za bodiraweto.

Vidovi portfolija

� Porfolio so najdobrite trudovi - najdobrite trudovi na u~enikot seselektiraat za da obezbedat ubedliv dokaz deka u~enikot gi postig-nal specifi~nite obrazovni celi.

� Portfolio za napredokot i u~eweto - toa im ovozmoùva na nastav-nikot i na u~enikot da go razgleduvaat napredokot i promenite vopostigawata

�

72


�

Sodrìna na portfolijata

Edno porfolio po prirodnite nauki bazirano vrz poseben proekt, moè da givklu~uva slednive elementi:

� Bele{kite so bura na idei koi {to vodat kon konceptot na proektot

� Rabotniot plan {to u~enikot go sledel kako rezultat na vremenskiotraspored

� Spisokot na sodrìnite

� Dnevnikot na u~enikot vo koi se zabeleàni site uspesi ipote{kotii (datumi i naslovi)

� Pregledot na fakti~kite rezultati od prou~uvaweto

� Fotografiite od realiziraniot proekt i

� Razmisluvawata na u~enikot za celokupniot proekt

� [to toj nau~iv od proektot?

� Zo{to go vklu~iv ovaa vo portfolioto?

� [to e toa {to go napraviv dobro?

� [to mi e potrebno za da se podobram vo idnina?

� Kako se ~uvstvuvam vo vrska so mojata rabota?

� Koi podra~a mi pretstavuvaat problem?

Edno portfolio po matematika moè da gi vklu~uva slednive komponenti:

�

Obrazovna cel [to e staveno vo portfolioto

U~enikot pokaùva razbirawe za matemati~kite koncepti.

Opis od strana na nastavnikot zaaktivnosta na u~enikot koja{to gopokaùva razbiraweto na izvesenmatemati~ki koncept

U~enikot re{ava kompleksni problemi vklu~uvaj}i profit i zaguba

Nacrti, revidirani, i kone~niverzii na trudot na u~enikot zaizvesen kompleksen problem koj{tovklu~uva profit i zaguba

U~enikot gi identifikuva i gire{ava problemite po algebra

Problemi po algebra postaveni odstrana na u~enikot

U~enikot razmisluva za strategiiteza re{avawe na problemot i giidentifikuva dobrite strani islabostite

Pismeno obrazloènie zasodrìnite na portfolioto

73


Ocenki Opis

4 (Izvonreden) Portfolioto dava razbirliv izve{taj za proektot.Postignati se site obrazovni celi. U~enikot se angaìra vo detalna samo-refleksija.Site barani komponenti se prisutni.

3 (Dobar) Portfolioto dava dobar izve{taj za proektot.Najgolemiot del od obrazovnite celi se postignati.U~enikot se angaìra vo samo-refleksija.Najgolemiot del od baranite komponenti se prisutni.

2 (Prifatliv) Portfolioto dava razbirliv izve{taj za proektot.Postignati se izvesen broj od obrazovnite celi. U~e-nikot po~nuva da se angaìra vo samo-refleksija. Prisutni se nekolku od barani komponenti.

1 (Po~etnik) Portfolioto dava mal ili nikakov dokaz dekaobrazovnite celi se postignati. U~enikot malku se angaìra vo samo- refleksija.Nedostigaat nekolku od baranite komponenti zaportfolioto.

�

Karakteristiki na edno dobro portfolio (adaptirani od McMillan, 1997):

� Jasno definirana namena i obrazovni celi

� Sistematska i organizirana zbirka na trudovite na u~enikot

� Prethodno utvrdeni nasoki za toa {to se }e bide vklu~eno

� Nekoi od vklu~eni trudovi se izbrani od samiot u~enik

� Sopstveni razmisluvawa i samo-evalvacija na u~enikot

� Napredok dokumentiran so posebni trudovi i/ili vrednuvawa

� Jasni i soodvetni kriteriumi za vrednuvawe na trudovite nau~enicite

� Razgovori za portfolioto me|u u~enicite i nastavnicite

� Vklu~uvawe na roditelite vo procesot na portfolioto

Ocenuvawe na edno portfolio

� Izgotvete tabela za ocenuvawe, koja gi sodrì kriteriumite {tou~enikot mora da gi ispolni za da dobie opredelena ocenka. Sled-nava tabela e primer na edna holisti~ka tabela za ocenuvawe, koja{to moè da se primeni na nekolku razli~ni portfolija za proekti.

74


PRILOG 5.6 VALIDNOST I RELIJABILNOST

Validnost - tradicionalen koncept

� Problematikata na validnosta se fokusira na toa dali edno ocenu-vawe go meri ili go opfa}a ona {to se stremi da go meri ili da goopfati. Validnosta ima mnogu dimenzii, od koi {to tri se odnesu-vaat na sodrìnskata validnost, validnosta vo odnos na konstruktoti instruktivnata validnost. Ova go pretstavuva tradicionalniotpogled na validnosta {to se odnesuva na validnosta kako osobina naocenuvaweto.

� Sodrìnska validnost: vo koja merka edno ocenuvawe go meriodredenoto sodrìnsko podra~je

� Validnost vo odnos na konstruktot - obemot vo koj {to edno ocenuva-we go meri dadeniot konstrukt ili sposobnosta. (na primer, procesite)

� Instruktivna validnost - edno ocenuvawe ima instruktivna valid-nost ako sodrìnata na mereweto se sovpa|a so ona {to vsu{nost sepredava na ~asovite.

Pri sobiraweto na informaciite, nastavnicite i u~enicite treba da raz-misluvaat dali informacijata to~no go pretstavuva ona {to tie sakat da gorezimiraat, dali soodvetsvuva so sodrìnata na nastavniot predmet {to seizu~uva i dali odrazuva nekakvi nenamerni posledici {to rezultiraat odocenuvaweto. Nevalidnoto formativno ocenuvawe moè da vodi kon pogre{-na korektivna akcija, ili kon toa da ne se prezeme akcija onamu kade {to taae potrebna.

�

Validnosta - edna sovremena perspektiva

Validnosta go opi{uva obemot vo koj{to podatocite i teorijata i davaatpoddr{ka na interpretacijata na rezultatite na testot {to se bara sopredloènata upotreba na testovite (AERA, APA & NCME, 1999).

Wiliam & Black (1998): „vo fluidnata akcija na ~asot kade {to e zna~ajnabrzata povratna informacija, optimalnata validnost zavisi od samo-korektivnata priroda na akcijata {to sledi“ (p. 539-540).

75


�

Relijabilnost - stepenot na konzistentnosta na rezultatite od ocenuva-weto. (Nitko, 2004). Relijabilnosta se odnesuva na postojanosta na uspehot naizvesno lice na eden test (odnosno kolku e sli~en rezultatot na edno liceod edno merewe vo drugo). Zaradi ve~no prisutnite gre{ki vo mereweto, ~o-vek bi moèl da o~ekuva izvesen stepen na varijacii vo uspehot na testot odedna prilika vo druga, od eden primerok na pra{awa vo drug, ili od eden delna testot vo drug. Merewata na relijabilnosta davaat izvesna procenka zatoa kolku varijacija vo rezultatite moè da se o~ekuva vo razli~ni uslovi.

Relijabilnosta na rezultatite na testot moè da se meri na razli~nina~ini, a sekoj od niv proizleguva od nezna~itelno razli~nite koncepti zatoa {to se misli pod konzistentnost. Na primer, vnatre{nata konzistent-nost dava indikacija za stepenot do koj {to razli~ni pra{awa na testot jamerat istata osobina (na pr. Kolku tie koreliraat edno so drugo).

�

Validnosta - {to se odnesuva na ~asovite/

formativnoto ocenuvawe

Celta na validnosta vo ocenuvaweto na ~asovite stanuva razbirawe naulogata {to ja imaat informaciite od ocenuvaweto - ocenkata, skorot,usnite i pismenite zabele{ki od nastavnikot, observaciite na u~enikotza svoite gre{ki ili prekrasni momenti - vo postojnata sredina na u~ewe.

� Kakvo zna~ewe imal uspehot za u~enicite?

� Dali u~enikot pravilno go interpretiral svojot uspeh?

� Dali infomacite od nastavnikot bile jasni - dali u~enikot jarazbiral ocenkata i/ili povratnata informacija od nastavnikot nana~in na koj {to taa bila nameneta?

� Dali povratnata informacija bila korisna?

� Dali u~enikot i obrnal vnimanie na ocenkata?

� Dali u~enikot imal doverba vo taa informacija?

� Kolku korisna bila informacijata od ocenuvaweto pottiknuvaj}i na-tamo{no u~ewe ili kontinuiran napredok kon celite? (Brookhert, 2003)

Relijabilnosta vo ocenuvaweto na ~asovite

Ako celta na ocenuvaweto na ~as e formativna i e postavena, toga{ celtana relijabilnosta e stabilna informacija za jazot me|u rabotata na u~e-nicite i "idealnata“ rabota, kako {to e taa definirana vo nastavnitezada~i na nastavnicite i vo konceptite na u~enicite za celite na posto-gawata kon koi tie se stremat vo izvesno posebno ocenuvawe, koe moè, nonemora da bide ne{to isto!

76


�

Messick tvrdi deka izostavaweto na relijabilnosta kako pretpostavka zavalidnosta moè da bide "opravdano vo izvesni ocenuvawa za podobruvawena nastavata koe ~esto se javuva vo tekot na nastavata ili vo ocenuvawetona obemni portfolija“ (str. 15).

Strategii za zgolemuvawe na relijabilnosta:

� Moderacija - razmisluvawe i diskusii, vo koi {to se diskutira zastandardite na rabotata na u~enicite. Moderacijata moè isto takada posluì i kako efektivna forma za profesionalniot razvoj bi-dej}i nastavnicite moàt da gi izostruvaat svoite gledawa za kva-litetot na rabotata na u~enikot {to moè da se o~ekuva.

�

Validnosta i relijabilnosta vo ocenuvawata na ~asovite

� [to e toa za koe {to jas sum zainteresiran vo mereweto? Daliocenuvaweto go opfa}a toa?

� Dali u~enicite go izu~uvale ovoj materijal kako del od nastavnataprograma?

� [to moàm jas da kaàm za poznavawata na na u~enikot vrz osnovana informaciite dobieni od ocenuvaweto? Dali tie pretenzii sezakonski zasnovani?

� Dali posledicite i akciite {to rezultiraat od vakviot uspeh seopravdani?

� Dali pravam pretpostavki ili donesuvam zaklu~oci za nekoi drugive{tini i sposobnosti koi {to ova ocenuvawe direktno ne gi ocenuva?

� Dali ima nekoi aspekti na ova ocenuvawe koi {to ne se relevantniza ona za koe {to jas sum zainteresira i koi {to moàt da vlijaat nauspehot?

� Dali jas ocenuvam konzistentno?

� Kakvi bi bile nenamernite posledici povrzani so ova ocenuvawe?

(National Research Council, 2001)

77


�

Sporedbi na validnosta i relijabilnosta vo ocenuvawata

od golem obem i ocenuvawata na ~asovite (Brookhart, 2003)

Konceptite vo ocenuvawata od golem obem

Konceptite vo ocenuvaweto na ~asovite

Validnost: Merkata e eksterna vo odnosna donesenite zaklu~oci i na prevze-menite akcii.

� U~enicite pretstavuvaat "subjekti“ vrzkoi se vr{at observacii

� Celta na validnosta povrzana so nekojzna~aen zaklu~ok za rabotata nau~enikot i/ili efektivnoto koristewena informacijata za nekoja posebnacel. (Celite vklu~uvaat: selekcija,rangirawe i sovetodavni odluki zau~enicite, i dostavuvaweto izvestu-vawa za postigawata do roditelite ido op{tinite)

Validnost: Donesenite zaklu~oci i done-senite merki se interni za procesot namereweto.

� U~enicite se nabquduvaat zaedno sonastavnicite;"onie koi {to se merat“donesuvaat zaklu~oci i prezemaatakcii vo procesot na formativnotoocenuvawe.

� Svesnosta na u~enicite za i od koristaod informaciite od ocenuvaweto sedel od samata "informacija“.

� Celta na validnosta e razbirawe zatoa kako rabotata na u~enicite se spo-reduva so "idealnata“ rabota (kako {toe definirana so obrazovnite celi)i/ili efektivnata primena na taainformacija vo idnoto u~ewe

Validnost: Kontekstot na mereweto ne erelevanten za konstruktot.

� Specifikaciite na sodrìnite goopi{uvaat podra~jeto

� Sproveduvaweto moè da se standar-dizira

� Skorovite moè da se izedna~uvaatili da se povrzuvaat vo kontekstitezaradi formite na ocenuvaweto

Validnost: Kontekstot na mereweto erelevanten za konstruktot.

� Ocenuvaweto e del od nastavata.Dobroto ocenuvawe e edna "epizoda navistinskoto u~ewe“.

� Specifikaciite na sodrìnata giodrazuvaat kako podra~jeto (obra-zovnite zada~i) taka i nastavata(na~inite, aktivnostite - dalisodrìnata e realizirana i kolkudobro e realizirana).

� Uveruvawata na nastavnikot, nastav-nata praktika na nastavnikot, nastav-nikot po nastavniot predmet i u~eni-cite (vklu~uvaj}i gi kulturnite i ja-zi~nite razli~nosti) se relevantni zavalidnosta.

Relijabilnosta pretstavuva konzistent-nost vrz nerelavantnite faktori.

� Prilikite, vremeto, ajtemite / ilizada~ite se aspekti na varijansata nagre{kite.

� Celta na relijabilnosta e stabilnorangirawe na u~enicite na edna skalana skorovi (normativni testovi) ilistabilna kategorizacija na u~enicitena kontinuum na postigaweto (kriteri-umski testovi)

Relijabilnosta e dovolnost na informa-cii.

� Celta na relijabilnosta e stabilnainformacija za jazot me|u rabotata nau~enikot i "idealnata" rabota (kako{to e definirana vo obrazovnite za-da~i na u~enicite i na nastavnicite).

78


PRILOG 5.7

NASTAVEN PREDMET: BIOLOGIJA, V ODDELENIE

AKTIVNOST - POVRZUVAWE NA OBRAZOVNITE ZADAÎ

SO TEHNIKITE NA OCENUVAWETO

Sporedete gi mo`nite tehniki za formativno ocenuvawe nabeleàni podoluso obrazovnite zada~i za znaewata i sposobnostite izbrani od nastavniteprogrami vo Makedonija.

Stavete ja bukvata {to odgovara na tehnikata za ocenuvawe vo kolonata zaocenuvawe.

�

Identifikator Tehnika

A Portfolio/dosie

B Samo-ocenuvawe

V Indirektna observacija/ocenka na nastavnikot

G Direktna observacija/ocenka na nastavnikot

D Proekt

\ Ocenuvawe naproces/izvedba

E Razgovor/intervju

@ Test na ~as

Z Standardiziran test

Y Drugi (Preciziraj)

I Te{ko e da se vbroi vokategorija

79


�

�

Tema, Pottema

Obrazovna zada~a / Aktivnost Ocenuvawe

1 U~enicite da gi iskaùvaat svoite idei zanivnoto opkruùvawe, rastenijata, ìvot-nite, lu|eto i mikrorganizmite

1 Da gi kaùvaat razlikite i da vr{at spo-reduvawa: rastenie-ìvotno; ìvotno-~ovek; ~ovek-rastenie

2 Da gi prepoznavaat i da gi kaùvaat imi-wata na (1) predmetite od ìvata i mrtva-ta priroda; (2) osobenostite na ìviteorganizmi

3 Da pravi kopii na terminite kletka, cito-plazma, nukleus

3 Da ja objasnuvaat, da ja crtaat i da jaopi{uvaat kletkata i nejzinite delovi

4-1 Da gi grupiraat organizmite sporedna~inot na nivnata ishrana

4-2 Da ja objasnuvaat so svoi zborovi razmena-ta na gasovite

4-2 Da vr{at sporeduvawe na dva organizmispored nivnite organi za di{ewe

4-4 Da ja sporeduvaat ~uvstvitelnosta na ednorastenie na svetlina, visoka temperaturai su{no vreme

4-5 Da go merat, da go beleàt i da go sporedu-vaat rasteweto na rastenijata

80


Nabeleète gi prednostite za u~enicite od razvivaweto na praksata voocenuvaweto preku povrzuvawe na obrazovnite zada~i po biologija sotehnikite na ocenuvaweto.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

Nabeleète gi prednostite za nastavnicite od razvivaweto na praksatavo ocenuvaweto preku povrzuvawe na obrazovnite zada~i po biologija sotehnikite na ocenuvaweto.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

Nabeleète gi predizvicite za nastavnicite.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

RAZMISLUVAWA

�

81


PRILOG 5.8

NASTAVEN PREDMET: HEMIJA, VII ODDELENIE





�


A Portfolio/dosie

B Samo-ocenuvawe



D Proekt


E Razgovor/intervju

@ Test na ~as




82


�

�

Oddel, Tema

Obrazovna zada~a / Aktivnost Ocenuvawe

I Da prepoznavaat osnovna laboratoriskaoprema

II-1 Da otstranuvaat sostojki od sme{a sopomo{ na dadeni upatstva

II-4 Da prepoznavaat najop{ti hemiski simboli(H, O, N, C, Mg, Na, Fe, Cu, Ag, CI)

III-1.1 Da razlikuvaat ozon od kislorod

III-1.2 Da vr{at eksperimenti za dobivawevodorod, prou~uvaj}i gi negovite osobini,osobinite na sulfurot i sulfur dioksidot

III-4 Da gi poznavaat formulite i imiwata naslednive kiselini: sulfurna kiselina,fosforna kiselina, jaglerodna kiselina iazotna kiselina

III-4 Da se svesni za prisutnata opasnost prirabotata so kiselini i pri rastvoruvawetokiselini vo vodata

III-5 Da prepoznaat èlezo, bakar, olovo i cinkvrz osnova na nivniot izgled

III-7 Da gi nabrojuvaat solite i da kaùvaatzo{to tie se zna~ajni za industrijata i zasekojdnevnot ìvot

III-8 Da pravat planovi za bazi~ni prou~uvawaza nivoto na zagaduvaweto

83


Nabeleète gi prednostite za u~enicite od razvivaweto na praksata voocenuvaweto preku povrzuvawe na obrazovnite zada~i po hemija sotehnikite na ocenuvaweto.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

Nabeleète gi prednostite za nastavnicite od razvivaweto na praksatavo ocenuvaweto preku povrzuvawe na obrazovnite zada~i po hemija sotehnikite na ocenuvaweto.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________


1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

RAZMISLUVAWA

�

84


PRILOG 5.9

NASTAVEN PREDMET: MATEMATIKA, IV ODDELENIE





�


A Portfolio/dosie

B Samo-ocenuvawe



D Proekt


E Razgovor/intervju

@ Test na ~as




85


�

�

Tema Obrazovna zada~a / Aktivnost Ocenuvawe

1 Da gi pi{uva broevite pravilno

1 Da koristi zagradi pri re{avaweto problemi

2 Da ja poznava razlikata me|u horizontalnata i vertikalnata linija

2 Da dava primeri na predmeti vo u~ilnica-ta {to imaat forma na geometriski tela(kocka, pravoagolna prizma, piramida,cilinder i topka)

2 Da konstruira modeli na kocka ipravoagolna prizma

4 Da gi koristi merkite cm2, dm2 i m2;

4 Da re{ava prakti~ni primeri koristej}iformuli za presmetuvawe na plo{tina nakvadrat

5 Da planira da sobira podatoci potrebni zare{avawe na izvesen problem (sobirawe iorganizirawe na podatoci)

5 Da ~ita podatoci i informacii od tabeli,{emi, dijagrami, itn.

5 Da interpretira podatoci dadeni narazli~ni na~ini

86


Nabeleète gi prednostite za u~enicite od razvivaweto na praksata voocenuvaweto preku povrzuvawe na obrazovnite zada~i po matematika sotehnikite na ocenuvaweto.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

Nabeleète gi prednostite za nastavnicite od razvivaweto na praksatavo ocenuvaweto preku povrzuvawe na obrazovnite zada~i po matematikaso tehnikite na ocenuvaweto.

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________


1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

RAZMISLUVAWA

�

87


PRILOG 6.1RAMKA ZA OCENUVAWETO PO MATEMATIKA,

NA UÊNICITE OD 8 ODDELENIE, VO TIMSS 2003

Sodrìnskopodra~je

Procent naajtemi

Vkupen brojna ajtemi

Broj na ajtemi so

pove}e~lenizbor

Broj na ajtemi od

otvoren tip

Broj nadobieni

poeni

Broevi 30 57 43 14 60

Algebra 24 47 29 18 53

Merewa 16 31 19 12 34

Geometrija 16 31 22 9 34

Rabota sopodatoci

14 28 15 13 34

Vkupno 100 194 128 66 215

Sodrìnskopodra~je

Procent naajtemi

Vkupen brojna ajtemi

Broj na ajtemi so

pove}e~lenizbor

Broj na ajtemi od

otvoren tip

Broj nadobieni

poeni

Poznavawefakti ipostapki

24 45 35 10 45

Koristewekoncepti

19 37 31 6 39

Re{avawerutinskiproblemi

36 70 43 27 76

Logi~korasuduvawe

22 42 19 23 55

Vkupno 100 194 128 66 215

88


PRILOG 6.2 PREGLED NA REZULTATITE OD TIMSS

� 8 oddelenie po matematika i po prirodnite nauki (vo 2003)

� Matematika: vkupen prosek 435, zna~itelno ponizok od interna-cionalniot prosek 467.

� Na 33% od ajtemite dadeni se to~ni odgovori (vo prosek); interna-cionalniot prosek = 41% to~ni odgovori.

� Zna~iteleno opa|awe na postigawata me|u 1999 i 2003 godina (Srednavrednost vo 1999 = 447); Bugarija, Norve{ka i [vedska imaa mnogupogolemi padovi.

� Vo Makedonija vo 2003, devoj~iwata postignaa daleku podobar uspehod mom~iwata (za 9 boda). Razlikata na me|unarodno nivo (1 bod vokorist na devoj~iwata) ne be{e statisti~ki zna~ajna.

Uspehot na me|unarodno vospostavenite nivoa - Vkupno matematika

(vidi kus opis na nivoata na slednata stranica)

40

35

30

25

20

15

10

5

0

Pr

oc

ent

na

u~en

ic

i

Nivo

napredno visoko sredno nisko pod nisko

Procent na u~enici od 8 oddelenie na sekoe nivo

Me|unaroden

Makedonija

89


Uspehot po matematika - vo sodrìnskoto podra~je

� Vo sekoe sodrìnsko podra~je, uspehot vo Makedonija e zna~itelnopod me|unarodniot prosek.

� U~enicite vo Makedonija pokaà poslabi rezultati vo rabota sopodatoci otkolku vo drugite sodrìnski podra~ja, {to sugerira dekaova podra~je ima posebna potreba za podobruvawe.

Broevi Algebra Merewa Gemetrija Rabota sopodatoci

Me|unaroden prosek 467 467 467 467 467

Makedonija 438 442 434 442 419

Uspehot na klu~nite percentilni to~ki - 8 oddelenie - matematika 2003

5-ti 25-ti 50-ti 75-ti 95-ti

Makedonija 283 376 439 497 574

[kotska 368 449 501 550 615

Uspehot vo matemati~kite procesi

Novi kategorii (vo sporedna so originalnata ramka)

� Poznavawe fakti, postapki i koncepti

� Primena na znaewata i konceptualno razbirawe

� Logi~ko rasuduvawe (re{avawe na rutinski problemi {to opfa}atnepoznati situacii, sloèn kontekst i problemi {to se re{avaat vopove}e ~ekori)

� Za sekoj proces, uspekot vo Makedonija be{e ponizok od me|unarod-niot prosek (postaven na 467 za sekoja skala)

� Uspehot po "znaewata“ be{e podobar od uspehot po "rasuduvaweto“ ili"primenata“.

Znaewe Primena Rasuduvawe

Me|unaroden prosek 467 467 467

Makedonija 447 428 438

Stavovite na u~enicite kon matematikata

"So zadovolstvo ja izu~uvam matematikata“ (8 oddelenie, 2003)

Se soglasuvam mnogu (%)

Malku se soglasuvam (%)

Ne se soglasuvam (%)

Me|unaroden prosek 467 467 467

Makedonija 447 428 438

90


Napredno nivo (625 i povisoko)

� U~enicite moàt da gi organiziraat informaciite, da pravat gene-ralizacii, da re{avaat nerutinski problemi i da izvlekuvaat idavaat obrazloènie za zaklu~ocite od podatocite

� Tie moàt da presmetuvaat promena na procenti i da gi primenuvaatsvoite znaewa za numeri~kite i algebarskite koncepti i relacii vore{avaweto na problemite.

� U~enicite moàt da re{avaat simultani linearni ravenki i alge-barski da modeliraat ednostavni situacii.

� Tie moàt da gi primenuvaat svoite znaewa za merewata i geometri-jata vo kompleksni poroblemski situacii.

� Tie moàt da interpretiraat podatoci od raznovidni tabeli igrafikoni, vklu~uvaj}i i interpolacija i ekstrapolacija.

Visoko nivo (550 - 624)

� U~enicite moàt da gi primenuvaat svoeto razbirawe i znaewa voraznovidni i relativno kompleksni situacii.

� Tie moè da podreduvaat, da povrzuvaat i da presmetuvaat dropki idecimali pri re{avaweto na problemi so zborovi, da koristat nega-tivni celi broevi i da re{avaat, vo pove}e ~ekori, tekstualno zada-deni problemski zada~i koi vklu~uvaat proporcii so celi broevi.

� U~enicite moàt da re{avaat ednostavni algebarski problemivklu~uvaj}i vrednuvawe na izrazi, re{avawe na simultani linearniravenki i koristej}i formula da ja odredat vrednosta na izvesnapromenliva.

� U~enicite moàt da ja presmetaat plo{tinata i volumenot na ednos-tavni geometriski formi i da gi koristat geometriskite svojstva vore{avaweto na problemi.

� Tie moàt da re{avaat problemi so verojatnost i da interpretiraatpodatoci od raznovidni grafikoni i tabeli.

Sredno nivo (475 - 549)

� U~enicite moàt da gi primenuvaat osnovnite matemati~ki znaewavo direktni situacii.

� U~enicite moàt da sobiraat, odzemaat, mnoàt i delat prire{avaweto na tekstualni zada~i {to se re{avaat vo eden ~ekot, akoi vklu~uvaat celi broevi i decimali.

�

PRILOG 6.3USPEHOT NA ME\UNARODNO POSTAVENITE NIVOA

- PO MATEMATIKA

91


�� Tie moàt da go identifikuvaat pretstavuvaweto na op{tite dropki

i relativnata veli~ina na dropkite.

� Tie razbiraat prosti algebarski relacii i moàt da re{avaat linearni ravenki so edna nepoznata.

� Tie pokaùvaat deka gi razbiraat osobinite na triagolnicite i naosnovnite geometriski poimi vklu~uvaj}i simetrija i rotacija.

� Tie prepoznavat osnovni poimi od verojatnosta.

� Tie moàt da ~itaat i interpretiraat grafikoni, tabeli, karti iskali.

Nisko nivo (400 - 474)

� U~enicite imaat izvesni osnovni matemati~ki poznavawa.

� Nekolkute rezultati na ova nivo davaat dokaz deka u~enicite moàtda vr{at ednostavni presmetuvawa so celi broevi bez koristewe nadigitron.

� Tie moàt da zaokruùvaat decimalen broj do najbliskiot cel broj.

� Tie moàt da mnoàt decimalen broj so dve decimali so decimalenbroj so tri decimali so pomo{ na digitron.

� Tie poznavaat izvesna osnovna terminologija i ~itaat informacii odlinija na grafikon.

Pod niskoto nivo (pomalku od 400)

Vakvite postigawa po matematika ne bea ocenuvani so testot pomatematika vo 8 oddelenie vo TIMSS.

92


PRILOG 6.4VRSKITE ME\U AJTEMITE NA TESTOVITE I NIVOATA

- PO MATEMATIKA VO 8 ODDELENIE

Nekolku ajtemi na niskoto me|unarodno nivo (400 - 474)

BROEVI

M05_02* Re{ava tekstualni zada~i preku sobirawe na broevi dotri decimalni mesta.

M06_07* Mnoì broevi so dve decimalni mesta so broevi so tridecimalni mesta

M06_11 Re{ava tekstualni zada~i koi vlu~uvaat proporcija soceli broevi

M13_08 Izbira broj so dve decimali koj e najblizok do daden celbroj.

MEREWA

M10_06 Izbira najsoodvetna metri~ka edinica da meri golemaplo{tina.

RABOTA SOPODATOCI

M12_13a Izbira soodvetna linija na grafikon i ~ita informaciiod nea

TIMSS dava pregled na poedine~nite ajtemi od testovite na me|unarodnonivo. Primer:

Primerok na ajtem (8 Oddelenie) - Nisko me|unarodno nivo:

Me|unaroden prosek: 77% to~ni odgovori; Makedonija: 78%Sodrìnsko podra~je:Broevi. Da se opredeli broj so dve decimali koj {to enajblisku do daden cel broj.

Koj od navedenive broevi e najblizok do brojot 10?

A. 0.10

B. 9.99

V. 10.10

G. 10.90

93


Ajtemi na srednoto me|unarodno nivo (475-549)

BROEVI

M11_01 Go identifikuva decimalniot broj {to e ednakov na iznosotna dve dropki ~ij zaedni~ki imenitel e pomnoèn so deset.

M13_01 Koristi znaewa na eksponencijalno ozna~uvawe vo izborotna na dva celi broja dignati na kvadrat

ALGEBRA

M02_12 Izbira formula za da se dobie to~en odgovor na dadenatavrednost od dve promenlivi.

M14_03 Ja pro{iruva brojnata niza izvedena od edna niza nageometriski formi

MEREWA

M04_11A Re{ava ravenka na dadena plo{tina na izvesna nepravil-na forma sostavena od kvadrati so ednakvi strani.

M07_05 Re{ava tekstualna problemska zada~a sporeduvaj}i girastojanijata na edna nacrtana karta so skalata na dadenadolìna.

GEOMETRIJA

M09_12 Prepoznava mreà na triagolna prizma.

M11_11 Vrz osnova na daden tridimenzionalen predmet, go zavr{uvadvodimenzionalniot crte` od izvesna posebna perspektiva

RABOTA SOPODATOCI

M02_09 Re{ava izvesen problem na sporeduvawe preku povrzuva-we na elementite na izvesen stolbest grafikon so ver-balen opis

M06_08 Vrz osnova na dadena tabela za vrednostite na dvepromenlivi, izbira grafikon {to }e gi pretstavuvadadenite podatoci.

Sodrìnsko podra~je: Algebra; Opis: Re{ava ravenka so nepoznat broj vo proporcija. Internacionalen prosek: 65%; Makedonija: 50%

Ako 12 = 36 toga{ n e ednakov nan 21

A. 3

B. 7

V. 36

G. 63

94


PRILOG 6.5

IDENTIFIKACIJA NA SPOSOBNOSTITE NA NASTAVNICITE

ZA OCENUVAWE KOI [TO PROIZLEGUVAAT OD PREGLEDOT

NACIONALNITE I ME\UNARODNITE OCENUVAWA

Vrz osnova na iskaùvawata vo diskusiite za TIMSS i za nacionalniteocenuvawa, koi znaewa i sposobnosti treba nastavnicite da gi posedu-vaat za me|unarodnite ocenuvawa? Za sekoja sposobnost navedete dalitaa e potrebna za site nastavnici vo osnovnite u~ili{ta, ili samo zanastavnicite po matematika i po prirodnata grupa predmeti.

Potrebna e za site

nastavnici

Potrebna e samo za nastavnicite pomatematika i po

prirodnata grupapredmeti

Znaewa i sposobnosti {to se odnesuvaat na nastavnite programi

Stru~ni poimi / termini

Drugi znaewa i sposobnosti

95


PRILOG 7.1 PREGLED NA REZULTATITE OD TIMSS

Celite na sumativnototo ocenuvawe (izveduvawe ocenki) na nivo nau~ili{te:

Vnatre{ni potrebi

� Da obezbeduva povratni informacii za u~enicite za nivniot na-predok i za toa kako tie ponatamu moàt da go podobruvaat svojotuspeh;

� Da obezbeduva informacii za upravata na u~ili{teto, {to moè da vlezat vo trajnata evidencija i dokumentacija za u~enikot;

� Da donesuva re{enija vo vrska so napreduvaweto (na pr. napredu-vaweto na u~enikot vo pogornoto oddelenie);

� Da gi identifikuva u~enicite na koi im e potrebna dopolntelnapomo{;

� Da obezbeduva informacii i za drugite nastavnici vo u~ili{teto.

Eksterni / nadvore{ni potrebi:

� Da obezbeduva povratni informacii za roditelite;

� Da obezbeduva informacii srednoto u~ili{te vo koe se zapi{uvau~eniot;

� Da potvrdi deka izvesen u~enik uspe{no go zavr{il osnovnotou~ili{te.

Ottuka, va`no e deka ocenuvaweto se vr{i vnimatelno, so dol`na po~itkon socijalnoto i jazi~noto poteklo na u~enicite i nivnite finansiskimo`nosti.

Za da gi zadovolat ovie potrebi, nastavnicite treba da:

� Sobiraat informacii potrebni za ocenuvawe

� Gi beleàt na informaciite od ocenuvaweto

� Da gi interpretiraat informaciite od ocenuvaweto

� Da gi koristat informaciite od ocenuvaweto

� Da gi dostavuvaat informaciite od ocenuvaweto

96


PRILOG 7.2PROBLEMATIKATA VO VRSKA SO SUMATIVNITE OCENKI

[TO GI DAVAAT NASTAVNICITE

Op{t problemi vo vrska so davaweto ocenki

� Ocenkite obi~no nosat so sebe malo zna~ewe bidej}i tie go svedu-vaat golemiot broj informacii vo edna edinstvena bukva (brojka).

� Postoi mala usoglasenost za razlikite me|u razli~ni ocenki, na pr.me|u A i B, ili me|u B i C, ili za ona {to se bara za edna odredenaocenka so bukva (brojka).

� Ocenkite go ozna~uvaat postigaweto, no moàt da inkorporiraat idrugi faktori, kako {to se rabotni naviki, koi {to moè, a ne morada se odnesuvaat na postigaweto.

� Ocenkite }e imaat tolkavo zna~ewe kolku {to moè da go obezbe-dat postavenite kritieriumi i kvalitetot na ocenuvaweto.

� Edna bukva (brojka) ili broj na bodovi na izvesen test na krajot naedna lekcija ne im obezbeduva na u~enicite informacii koi {tomoàt da go podobruvaat nivnoto razbirawe ili informacii zanivnoto u~ewe.

� Dali u~enicite treba da se ocenuvaat vrz osnova na krivata za nor-malna raspredelba? Dali na kriva prilagodena na sposobnostite?

Eve nekolku klu~ni pra{awa

� Dali u~enicite treba da bidat ocenuvani vrz osnova na krivata zanormalna raspredelba?

� Dali u~enicite treba da bidat ocenuvani kriva prilagodena nanivoto na sposobnosta na paralelkata?

� Dali u~enicite treba da bidat ocenuvani koristej}i go kriterium-skiot sistem, kade kriteriumite se prethodno postaveni, pa za u~e-nicite da se sudi spored nivnata sposobnost da gi zadovolat tiekriteriumi.

Koga nastavnikot vospostavuva kriteriumi za nekoe ocenuvawe iim gi objasnuva na u~enicite, toj treba istoto toa da go pravi i sokriteriumite za ocenkite. Kriteriumite treba da bidat jasni zaonie koi treba da gi interpretiraat (u~enikot, roditelot, idnitenastavnici itn.)

97


Komentari za ocenuvaweto vo Irskiot sistem

� Rezultatite na ispitite imaat vlijanie na ocenuvaweto od stranana nastavnicite; nastavnicite gi ocenuvaat u~enicite tekovno voodnos na standardite {to se o~ekuvaat za Sertifikatot za nièsredno (ili Sertifikatot za zavr{eno) obrazovanie. Ottuka, siste-mite za bodirawe na ispitot vlijaat vrz ocenuvawata na ~asovite.

� Makar {to od u~enikot se bara da napi{e esej (pismen sostav) nakrajot na 7 oddelenie, esejot }e bide ocenuvan vo odnos na standar-dot {to se bara za Ispitot za niè sredno obrazovanie ili, vo naj-mala raka, vo odnos na potencijalot na u~enikot da postigne dobarili slab uspeh na ispitot.

�

Sistemot {to sega se koristi vo Irska (Ispit za niè srednoobrazovanie)

85%-100% ..... A

74%-70% ....... B

69%-55% ....... C

54%-40% ....... D

39%-25% ....... E

24-10% ........... F

Pomalku od 10% bez ocenka

Sistemot {to sega se koristi vo Irska (Ispit za zavr{enoobrazovanie)

90%-100% ..... A1

89%-85% ....... A2

84%-80% ....... B1

79%-75% ....... B2

74%-70% ....... B3

69%-65% ....... C1

64%-60% ....... C2

59%-55% ....... C3

54%-50% ....... D1

45%-49% ....... D2

44%-40% ....... D3

39%-25% ....... E

24%-10% ....... F

Primer na mo`na grupa procentiza ocenuvawe na edna normalnakriva:

Najdobri 20% .... A

Sledni 30% ....... B

Sledni 30% ....... C

Sledni 15% ....... D

Najslabi 5% ....... E

Primer na mo`na grupa procenti{to moè da se koristi za ocenu-vawe koristej}i normalna krivaso pet ednakvi intervali.

Najdobri 3.6% ...... A

Sledni 23.8% ....... B

Sledni 45.2% ....... C

Sledni 23.8% ....... D

Najslabi 3.6% ....... E

98


�� Zatoa, praktikata vo ocenuvaweto e dobra (validna) samo vo pogled

na Sertifikatot za niè sredno (ili zavr{eno) obrazovanie. Naprimer, ako ispitot za Sertifikatot za niè sredno obrazovaniebara sposobnosti za re{avawe na pokompleksni problemi i za ra-suduvawe, toga{ nastavata i ocenuvaweto na ~asovite }e gi nagla-suva ovie elementi. Vo sekoj slu~aj, onoj materijal {to ne se o~eku-va da bide vo testovite za ispitite moè bi nema da se predavaili ocenuva.

� Makar {to Sertifikatite za niè sredno (i zavr{eno) obrazovaniene se nameneti da bidat normativno referentni, tie do izvesenstepen se. Na primer, soodnosot na onie {to postignuvaat izvesnonivo se sli~ni od godina vo godina. Ottuka, sistemot ne e "~isto“kriteriumski sistem.

� Ispitite za Sertifikatot za niè sredno (i za zavr{eno) obrazo-vanie imaat tri nivoa po izvesni nastavni predmeti (visoko, pro-se~no, osnovno), i u{te dve vo drugite (visoko i prose~no). Para-lelkite moàt da se grupiraat (i ocenuvat) vo zavisnost od toadali pogolemiot del od u~enicite }e polagaat testovi za visoko,prose~no ili osnovno nivo.

� Vo izminatite godini, ispitite za Niè sredno (i za zavr{eno)obrazovanie vklu~ija i prakti~ni komponenti. Na primer, vo 2006,dokumentirani izve{tai za nau~nite eksperimenti {to tie girealizirale, vlijaele vrz nivnata vkupna ocenka.

100

80

60

40

20

02001 2002 2003 2004 2005

Distribucija na ocenkite za Svidetelstvoto za niè srednoobrazovanie - na visokoto nivo po matematika vo 2001-2005

A - C

D

E - NG

99


Broj Princip Nivo nasoglasnost

1 Se bara validnost - Ocenkite {to sluàt za zva-ni~no sumativnoto vrednuvawe mora da bidat bazi-rani vrz formalno, kontinuirano ocenuvawe sporedstandardi za sodrìnata, obrazovnite celi na dr-àvnite nastavni programi, ili nekoj drug izvor.

2 Odbegnuvajte da gi zasnovuvate ocenkite vrz drugifaktori osven na postigawata na obrazovnite celi.Faktorite kako {to se trugoqubivost, interes,stavovi i dr., ne treba da bidat komponenti naocenkata na u~enikot (makar {to ovie faktorimoàt da vlijaat na rabotata). U~enicite koi gipostignuvaat standardite za uspehot na najvisokotonivo treba da dobivaat i najvisoki ocenki.

3 Odbegnuvajte davawe "dodatni bodovi“, bidej}i toamoè da go izmeni zna~eweto (validnosta) naocenkite na u~enicite.

4 Na u~enicite treba da im bila dadena mo`nost dago nau~at materijalot po koj {to tie se ocenuvaat.

5 Raznite instrumenti za ocenuvawe treba da pri-donesuvat za ocenkite. Pokraj ispitite, tie moàtda vklu~uvaat izvedbi, proekti, portfolija, iocenuvawa izgotveni od grupa nastavnici.

6 Podatocite {to nastavnicite gi koristat za da giizveduvaat ocenkite treba da im bidat poznati naroditelite i na drugite zainteresirani stranki.

7 Posebna grià treba da se vodi za kombinirawetona ocenkite (rezultatite) od izvesen broj narali~ni ocenuvawa, vo edna edinstvena ocenka.

8 Na u~enicite treba da im bidat dadeni specifi~nipovratni informacii za toa kakov uspeh tie postig-nale - odnosno tie treba da razberat {to zna~atocenkite {to gi dobile i {to im e potrebno danapreduvat i prodolàt na povisoko nivo.

9 Sopstvenoto ocenuvawe na u~enicite za nivniotuspeh treba da bide vklu~eno vo nivnite ocenki.

10 Ocenkite ne treba nikoga{ da se koristat za da sakaznuvaat u~enicite.

Op{ti principi na kontinuiranoto sumativno ocenuvawe

(izveduvaweto ocenki)

Ve molime da go ocenite sekoj princip koristej}i ja skalata: 4 = mnogu se soglasuvam; 3 = se soglasuvam; 2 = ne se soglasuvam; 1 = voop{to ne se soglasuvam.

100


PRILOG 7.3KOMBINIRAWE NA REZULTATITE OD NEKOLKU OCENUVAWA

ZA DA SE STIGNE DO EDNA CELOSNA (SUMATIVNA) OCENKA

Najprvin, se razgleduva kombiniraweto na ocenkite od normativno-refer-enten pogled:

Nastavnicite moè da sakaat da im dadat razli~na va`nost na rezultatiteod razli~nite komponenti na izvesen obrazoven ciklus; na primer, nekojnastavnik moè bi saka da gi vrednuva komponentite vaka:

� Proektna rabota zavr{ena za 12 nedeli vo vtoriot semestar(Vrednost = 2)

� Ispit sproveden na krajot na obrazovniot ciklus (Vrednost = 1)

Razgledajte gi slednive kombinirani rezultatii:

Izvor: Nitko (2004), p. 355

Zabeleète deka vkupnoto rangirawe e isto kako i za ispitot i, makar {toproektnata rabota nosi 100 boda, taa so ni{to ne prodonesuva za kone~notorangirawe na u~enicite. Taka nivniot uspeh se odreduva so uspehot natestot. Te{kotijata e deka standardnata devijacija (rasprostranetosta narezultatite) na proektnata rabota e sosema tesna, i zatoa malku pridonesuvaili voop{to ne pridonesuva. Eden na~in na spravuvawe so ovoj problem e dase prilagodat vrednostite na standardnite devijacii na komponentite.Primenete ja slednava formula:

Ponderiran kombiniran rezultat = Σ (vrednost X SS)

Kade vrednosta = vrednosta {to sakate komponentata da ja imaSS = linearniot SS skor za komponentata= 10(X-M)/SD + 50

Ova gi postavuva skorovite vo sekoja distribucija na edna skala so srednavrednost od 50 i standardna devijacija od 10.

Potoa komponentite se sumiraat za da se dobie kombiniraniot rezultat.

�

U~enik Ispit Proekt Vkupno50 boda 100 boda 150 boda

Ocenka Rang Ocenka Rang Ocenka Rang

A 44 1 77 5 121 1

B 33 2 78 4 111 2

C 26 3 79 3 105 3

D 22 4 80 2 102 4

E 15 5 81 1 96 5

101


Ocenkite moàt, isto taka, da se kombiniraat od kriteriumski aspekt. Ovdee prisutna pomala zagriènost za kontrolirawe na razlikite vo standard-nite devijacii (rasprostranetosta) na rezultatite.

Metodata na utvrdeni procenti vlu~uva odnapred donesuvawe odluki, zasoodnosot na vkupnata ocenka {to }e mu bide dodelena na sekoj aspekt. Eveeden primer:

Doma{ni zada~i - 10%Usni prezentacii - 10%Portfolio - 20%Ispit - 50%

Kombiniranata merka toga{ se primenuva za sekoj u~enik so koristewe naslednava formula:

Procent na kombinacijata = Σ (vrednost X SS) / Σ (vrednost)

KadeΣ = zbir na . . . . Vrednost = vrednosta odredena za edna komponentaProcent na skorot = procentot na skorot {to eden u~enik go postignuva na edna komponenta.

Primer:

Ponderiran kombiniran rezultat za u~enikot A: (10*85 + 20*87 + 50*80 + 20*75)/100 = 80

Sledej}i go ovoj primer, procentite ponderiranite kombinirani procentitreba da se pretvoraat vo ocenki koristej}i nekoj soodveten sistem.

U~enik Ispit Proekt Vkupno50 boda 100 boda 150 boda

Skor YY Skor YY Kombiniran RangYY

A 44 66 77 36 138 5B 33 55 78 43 141 4C 26 48 79 50 148 3D 22 44 80 57 158 2E 15 37 81 64 165 1

U~enik Doma{ni Usni Ispit Portfolio Ponderiranzada~i prezentacii (Wt = 50%) (Wt = 20%) kombiniran

(Wt = 10%) (Wt = 20%) procentA 85 87 80 75 80

B 80 85 70 80 75

C 82 75 60 85 65

D 78 70 65 75 69

�

102


PRILOG 7.4SPECIFICIRAWE NA KRITERIUMITE ZA BODIRAWE

NA USPEHOT (KRITERIUMSKO OCENUVAWE)

Ocenka Kriteriumi

A� Dobro organiziran esej. Mislite imaat logi~en redosled,

po edna misla sledi drugata. Site, ili skoro site, premi-ni me|u delovite se skladni. Ima dobar tek.

� Pokaùva mnogu dobro razbirawe na relevantnite iva`nite idei.

� Pravopisot i gramatikata se so postojano visok standardtaka {to komunikacijata e jasna.

B� Umereno dobro organiziran esej. Najgolemiot del od mis-

lite se naredeni logi~no. Ima nekolku skladni preminime|u delovite.

� U~enikot vklu~uva izvesni zna~ajni idei koi {to seodnesuvaat na tematikata. U~enikot ima poznavawa zatematikata.

� Prisutni se izvesni gramati~ki gre{ki i gre{ki vopravopisot, no tie ne vlijaat vrz razbiraweto na esejot.

C� Slabo organiziran esej. Mislite ne sledat edna po druga.

Preodite se slabi. Te{ko e da se sledi logikata naprezentacijata.

� U~enikot moè bi vklu~uva zna~ajna ideja, ili nekolku fak-ti, no ne gi razviva ideite, nitu pak vrskite me|u ideite.

� Prisutni se zna~itelni pote{kotii vo pravopisot i/iligramatikata. Prisutnite gre{ki i nedoslednosti vlijaatna razbiraweto.

D� Prisutni se samo nekolku ili voop{to nema obele`ja za

organizacijata na esejot. Slu~ajna zbirka na labavopovrzani idei.

� U~enikot pokaùva ograni~eno poznavawe na temata.� Pravopisot i gramatikata se lo{i. U~enikot se bori da gi

prenesuva mislite preku pi{uvawe.

Strategiite za intererpretirawe na tabelata za ocenuvawe:

� Nastavnicite i u~enicite treba da imaat na uvid primeroci od raznitrudovi (na pr. esei, proekti) za razli~nite ocenki na skalata zaocenuvawe i mo`nosti da diskutiraat za karakteristikite natakvite trudovi.

� Nastavnicite treba da se sostanuvaat, osobeno vo u~ili{teto, da do-a|aat do zaedni~ko razbirawe za zna~eweto na ocenkite (moderacija).

Sledniov primer, koj {to koristi tabela za bodirawe za ocenuvaweto nasposobnosta za pi{uvawe, mu pokaùva na u~enikot spored koi kriteriumi }ese bodiraat razli~nite to~ki na skalata:

103


Vo zavisnost od raspoloìvoto vreme, sekoja grupa moè da diskutira zarazli~no scenario, a odgovorite moàt da bidat zaedni~ki.

Upatstva: Pro~itaj go sekoe od ovie scenarija i doznaj {to treba da se napravi.

PRILOG 7.5 SCENARIJA - OCENUVAWE NA POSTIGAWATA NA UÊNICITE

Izvesna direktorka zabeleùva deka ocenkite {to gi davaatkolegite na aktivot na istori~arite, vo nejzinoto u~ili{te, na krajot na7 oddelenie mnogu se razlikuvaat. Paralelkite se sostaveni po slu~aenizbor na u~enici. Vo del od paralelkite, pove}eto u~enici dobivaat vi-soki ocenki (A ili B), dodeka vo drugi najgolemiot del od u~enicite dobi-vaat niski ocenki (C, D i F). Direktorkata se pra{uva kako moè da sepostigne pogolema konzistentnost/doslednost vo standardite me|u nas-tavnicite.

Scenario 1:

Eden U~ili{en odbor e zagrièn za golemata inflacija naocenkite vo u~ili{teto. Ve}e nekolku godini, ocenkite se ka~uvaat nago-re, makar {to nema dokazi deka i standardite se navistina poka~eni.[to moè da se napravi vo vrska so ovaa problematika?

Scenario 2:

Eden nastavnik zabeleùva deka nekoja u~eni~ka koja {to do-bila ocenka D po prirodnite nauki, vsu{nost rabotela mnogu naporno votekot na u~ebnata godina i napravila se {to bilo mo`no. Kako moè nas-tavnikot (a i u~ili{teto) da go priznaat trudot {to u~eni~kata go vlo-ìla, bez da se podrie interpretacijata na ocenkata, koja {to e zasnova-na vrz vistinskoto postigawe na obrazovnite celi.

Scenario 3:

Eden nastavnik zabeleùva deka isti u~enici (~esto onie ~ijmaj~in jazik ne e onoj na koj {to se izveduva nastavata) dobivaat poniskiocenki sekoja godina i deka mnogu od niv se obeshrabreni so ocenkite {togi dobivaat. [to moè da se napravi za da se motiviraat ovie u~enicikoi {to postignuvaat poslabi rezultati za tie da vloùvaat pogoleminapori na ~asovite i da gi podobrat svoite ocenki? Dali ovie u~enicitreba da se ocenuvaat na ista osnova kako i sekoj drug u~enik?

Scenario 4:

104


PRILOG 7.6IZGOTVUVAWE SISTEM ZA OCENUVAWE

NA POSTIGAWATA NA UÊNIKOT

Od seka grupa se bara za izbere izvesno nastavno podra~je (na pr, mate-matika, jazik, prirodna grupa predmeti i da izgotvi kriteriumski sistemna ocenuvawe za edno polugodie ili u~ebna godina, davaj}i odgovor naslednive pra{awa:

Nastaven predmet = ____________________________________

1. Kako treba da se identifikuvaat obrazovnite celi?

2. Kako u~enicite }e bidat zapoznaeni so obrazovnite celi? Dali siteceli se kognitivni? Ima li celi na povisoko nivo?

3. Koi instrumenti za ocenuvawe treba da se koristat za celite na for-mativnoto ocenuvawe vo tekot na polugodieto ili u~ebnata godina?

4. Koi instrumenti moàt da se koristat za sumativni (za ocenuvawe)celi na krajot na polugodieto ili u~ebnata godina?

5. Dali kone~nata ocenka se bazira na kombiniran rezultat, kolkavavrednost mu se dava na sekoj aspekt od ocenuvaweto?

6. Kakva {ema za ocenuvawe/izveduvawe ocenki se koristi? Koi sepragovite za ocenkite 5,4,3,2,1 ( A, B, C i D)?

7. Dali se validni ocenkite {to im se davat na u~enicitere? Kolku?

8. Kakvi dokazi ima deka ocenkite se relijabilni?

9. Kako treba za ocenkite da se izvestuvaat (1) u~enicite; i (2)roditelite?

10. Koi se dobrite strani na sistemot za ocenuvawe? Koi se negoviteslabi strani?

105


PRILOG 8.1STANDARDI ZA OSPOSOBENOSTA NA NASTAVNICITE

ZA OCENUVAWE NA POSTIGAWATA NA UÊNICITE

Amerikanska federacija na nastavnici, Nacionalen sovet za merewa voobrazovanieto, Nacionalna asocijacija za obrazovanie. (1990) Standardi zaosposobenosta na nastavnicite za ocenuvawe na postigawata na u~enicite.

� Nameneti se za da se informiraat instituciite za bazi~noto obrazo-vanie i za stru~noto usovr{uvawe na nastavniot kadar.

� Eden standard se definira kako princip koj {to e op{to prifatenod strana na profesionalnite asocijacii kako zna~aen ili relevan-ten faktor.

� Ocenuvaweto se definira kako proces na steknuvawe informacii{to se koristat za da se donesuvaat odluki za u~enicite, da im sedavaat povratni informacii za nivniot napredok, za dobrite stranii slabostite, da se dade sud za efektivnosta na nastavata i adek-vatnosta na nastavnite programi i da se obezbedat informacii zaobrazovnata politika.

� Raznovidnite tehniki za ocenuvawe vklu~uvaat, no ne se ograni~enisamo na niv, formalni i neformalni nabquduvawa, kvalitativnaanaliza na rabotata i rezultatite, testovi od vidot hartija-moliv,usno ispra{uvawe i analiza na bele{kite za u~enikot.

� Sposobnostite za ocenuvawe, {to se vklu~eni ovde, se znaewata ive{tinite {to se kriti~ni za ulogata na nastavnikot kako edukator.Se razbira deka postojat i mnogu drugi sposobnosti pokraj sposobnos-tite za ocenuvawe koi{to nastavnicite mora da gi poseduvaat.

� Standardite pretpostavuvaat deka ocenuvaweto na u~enikot e edenod su{tinskite delovi na nastavata i deka dobrata nastava ne moèda egzistira bez dobro ocenuvawe na u~enikot.

Aktivnosti povrzani so ocenuvaweto {to se sli~uvaat

pred realizcijata na nastavata

� Razbirawe na kulturnoto poteklo, interesite, ve{tinite i sposob-nostite na u~enicite {to tie gi primenuvaat vo eden {irok spektarna obrazovni podra~ja i/ili predmetni podra~ja;

� Razbirawe na motivacijata na u~enicite i na nivniot interes zaspecifi~nata sodrìna na ~asovite;

� Razjasnuvawe i artikulirawe na rezultatite od rabotata {to seo~ekuvaat od u~enicite i

� Planirawe na individualizirana nastava ili nastava za grupiu~enici

�

106


�

Aktivnosti povrzani so ocenuvaweto {to se javuvaat

vo tekot na realizacijata na nastavata

� Sledewe na napredokot na u~enikot kon postignuvawe na nastavniteceli;

� Identifikuvawe na pridobivkite i na te{kotiite na koi {tou~enicite naiduvaat vo u~eweto i vo ispolnuvawe na zada~ite;

� Prilagoduvawe na nastavata;

� Davawe soodvetni, posebni i verodostojni pofalbi i povratniinformacii;

� Motivirawe na u~enicite da u~at i

� Davawe sud za stepenot na postigawata na u~enikot na obrazovniteceli.

Aktivnosti {to se javuvaat po realizacijata na izvesen

nastaven segment (na pr. lekcija, ~as, semestar/polugodie, oddelenie)

� Opi{uvawe do koj stepen sekoj u~enik gi postignal kako kusoro~nitetaka i dolgoro~nite nastavni celi (obrazovnite zada~i);

� Informirawe na u~enicite i roditelite ili staratelite za dobritestrani i slabostite bazirani vrz rezultatite od ocenuvaweto;

� Registrirawe i izvestuvawe za rezultatite od ocenuvaweto za po-trebite na analizite na nivo na u~ili{te, evalvacijata i donesuva-weto odluki;

� Analizirawe na informaciite od ocenuvaweto sobrani pred ili votekot na nastavata za da se sfati postojniot napredok na sekoju~enik i da se dadat informacii za idnoto planirawe na nastavata;

� Vrednuvawe na efektivnosta na nastavata;

� Vrednuvawe na efektivnsta na nastavnite programi i materijalite{to se koristat.

Aktivnosti povrzani so vklu~uvaweto na nastavnikot vo

donesuvaweto odluki na u~ili{no nivo i na op{tinsko nivo

� U~estvo vo izvesna u~ili{na ili op{tinska komisija koja {to giispituva dobrite strani i slabosti na u~ili{teto i na op{tinata voodnos na razvojot na nivnite u~enici;

� Angaìrawe vo izgotvuvaweto ili selekcijata na metodite za ocenu-vawe {to se koristat na u~ili{no ili na op{tinsko nivo;

� Vrednuvawe na nastavnite programi na u~ili{no/op{tinsko nivo i

� Drugi povrzani aktivnosti.

107


7-TE STANDARDI (I IZVESNI IMPLIKACII)

Nastavnicite treba da poseduvaat sposobnosti da vr{atizbor na nastavni metodi soodvetni za donesuvawe odlukivo nastavata.

Standard 1.

1.1 Nastavnicite treba da poznavaat golem broj raznovidni formalni ineformalni ocenuvawa, vklu~uvaj}i. pra{awa i testovi zasnovani natekstovi ili na nastavnite programi, standardizirani kriteriumski inormativni testovi, usno ispra{uvawe, sponatano ili struktuiranoocenuvawe na rabotata, portfolija/dosieja, izlo`bi, demonstracii,skali za procenka, primeri na pismeni trudoci, testovi od vidotmoliv-hartija, u~ili{ni i doma{ni zada~i, me|usebno ocenuvawe ilisamo-ocenuvawe, evidencija za u~enicite, navquduvawe, pra{alnici,intervjua, proekti, proizvodi i mislewata na drugi lu|e.

1.2 Nastavnicite treba da poseduvaat sposobnosti da gi koristat koncep-tite za gre{kite vo ocenuvaweto (relijabilnosta) i validnosta prirazvivaweto ili izbiraweto na svoite priodi kon ocenuvaweto nau~enicite na ~asovite.

1.3 Nastavnicite treba da razbiraat kako validnite podatoci od ocenu-vaweto moè da pretstavuvaat podr{ka na nastavnite aktivnosti kako{to se davaweto soodtvetni povratni informacii na u~enicite, iden-tifikuvaweto na grupnite i individualnite obrazovni potrebi, plani-raweto na nastavata, motiviraweto na u~enicite i vrednuvaweto nanastavnite proceduri..

1.4 Nastavnicite treba da razbiraat kako neto~nite informacii moàt daimaat vlijanie vrz odlukite za u~enicite vo tekot na nastavata.

1.5 Nastavnicite treba da bidat sposobni da gi vrednuvaat opciite zaocenuvawe {to im se na raspolagawe, zemaj}i gi predvid pokraj drugitei kulturnoto, socijalnoto, ekonomskoto i jazi~noto poteklo nau~enicite.

1.6 Nastavnicite treba da bidat svesni deka razli~ni priodi kon ocenu-vaweto moàt da bidat nekompatibilni so izvesni nastavni celi imoàt da vlijaat sosema razli~no vrz nivnata nastava.

1.7 Nastavnicite treba da znaat, za sekoj priod vo ocenuvaweto, kolku toj esoodveten za donesuvaweto odluki za nivnite u~enici.

�

108


Nastavnicite treba da bidat osposobeni da razvivaat metodiza ocenuvawe {to se soodvetni za donesuvaweto odluki vonastavata.

Standard 2.

Nastavnikot treba da bide osposoben da gi primenuva, proce-nuva i interpretira rezultatite kako od eksterno izgotveni-te taka i od sopstveno razvienite metodi na ocenuvawe.

Standard 3.

2.1 Nastavnicite treba da bidat osposobeni za planirawe na pribiraweinformacii koi {to }e im go olesnat donesuvaweto na odlukite.

2.2 Tie treba da gi poznavaat i da gi sledat soodvetnite principi za raz-vivawe i koristewe na metodite za ocenuvawe vo nivnata nastava.

2.3 Nastavnikot treba da gi izbira onie tehniki {to se soodvetni za celtana nastavata {to ja realizira.

2.4 Nastavnicite treba da bidat sposobni da go analiziraat kvalitetot nasekoja tehnika za ocenuvawe {to tie ja koristat, koristej}i gi podato-cite za u~enicite

3.1 Nastavnicitete treba da bidat sposobni da sproveduvaat standardi-zirani testovi na postigawa i }e bidat sposobni da gi interpretiraatop{tite soop{teni rezultati: percentilnite rangovi, percentilni sko-rovi na grupi, standardiziranite skorovi.

3.2 Tie treba da poseduvaat koncepcisko razbirawe za sumarnite indeksikoi {to obi~no se objavuvaat so rezultatite od ocenuvaweto: merkiteza centralnata tendencija, disperzijata, relijabilnosta i gre{kite vomereweto.

3.3 Tie treba da bidat sposobni da gi interpretiraat rezultatite odneformalnoto i formalnoto ocenuvawe podgotveno od nastavnikot,vklu~uvaj}i ja i rabotata na u~enicite na ~as i vo doma{nite zada~i.

3.4 Nastavnicite treba da bidat sposobni da koristat upatstva (analiti~-ki listi) za bodirawe na esejski pra{awa i proekti i da koristat ska-li za ocenuvawe na prakti~nata osposobenost. Tie treba da bidat spo-sobni da gi koristat niv na ni~ini {to }e davaat dosledni rezultati.

3.5 Tie treba da bidat sposobni da gi analiziraat rezultatite od ocenuva-weto za da gi identifikuvaat dobrite strani na u~enicite i gre{kite{to gi pravat.

3.6 Dokolku dobijat nedosledni rezultati tie treba da baraat drugi objas-nuvawa za neusoglasenosta ili pak drugi podatoci so koi {to }e seobidat da ja razre{at neizvesnosta pred da dojdat do izvesna odluka.

3.7 Tie treba da bidat sposobni da gi primenuvaat metodite za ocenuvawena na~in {to }e go pottiknuva obrazovniot razvoj na u~enicite a nenesoodvetno da go zgolemuva nivoto na zagriènosta/voznemirenosta nau~enicite.

�

109


Nastavnicite treba da bidat osposobeni da gi koristatrezultatite od ocenuvaweto koga }e donesuvaat odluki zapoedine~nite u~enici, pri planiraweto na nastavata, razvi-vaweto na nastavnite planovi i programi i podobruvawetona rabotata na u~ili{teto.

Standard 4.

4.1 Tie treba da bidat sposobni da gi koristat nasobranite informacii zaocenuvawata i da organiziraat soliden plan za nastavata za da goolesnat obrazovniot razvoj na u~enicite.

4.2 Pri koristeweto na rezultatite od ocenuvaweto za da se planira i/ilivr{i evalvacija na nastavata i na nastavnite planovi i programi, nas-tavnicite treba da gi interpretiraat rezultatite pravilno i da odbeg-nuvaat voobi~aenite pogre{ni tolkuvawa, kako {to se baziraweto naodluki vtz rezultati na koi im nedostiga validnost vo odnos na nas-tavnite programi.

4.3 Tie treba da bidat informirani za rezultatite od lokalnite, regio-nalnite, dràvnite i nacionalnite ocenuvawa i za nivnata soodvetnaupotreba vo podobruvaweto na obrazovanieto na u~enikot, paralelkata,u~ili{teto, op{tinata i dràvata.

5.1 Tie treba da bidat sposobni da razvivaat, primenuvaat i da ja objasnu-vaat procedurata za izveduvawe na op{tata ocenki sostavena od poe-dine~nite ocenki od raznovidni zada~i, proekti, aktivnosti na ~as,kvizovi, testovi, i/ili drugi ocenuvawa {to tie moàt da gi koristat.

5.2 Nastavnicite treba da razbiraat i da bidat sposobni jasno da kaàtzo{to ocenkite {to tie gi izveduvaat se racionalni, opravdani i pra-vi~ni, potvrduvaj}i deka takvite ocenki gi odrazuvaat nivnite priori-teti i sudovi.

5.3 Tie treba da bidat sposobni da gi prepoznavaat i da gi odbegnuvaatpogre{nite proceduri vo izveduvaweto na ocenkite kako {to se koris-teweto na ocenkite kako vid na kazna.

5.4 Tie treba da bidat sposobni da gi vrednuvaat i da gi modificiraatsvoite proceduri vo izveduvaweto na ocenkite za da ja podobrat va-lidnosta na interpretaciite {to tie gi napravile vo vrska so posti-gawata na u~enicite.

�

Nastavnicite treba da bidat osposobeni za izgotvuvawevalidni proceduri za ocenuvawe {to se koristat vo izvedu-vaweto ocenki za u~enikot.

Standard 5.

110


Nastavnicite treba da bidat osposobeni da im gi soop{tu-vaat rezultatite od ocenuvawata na u~enicite, roditelite,na drugi lica od obrazovanieto i na po{irokata javnost.

Standard 6.

6.1 Za da se ostvari efektivna komunikacija so drugi subjekti po pra{awavo vrska so ocenuvaweto na u~enicite, nastavnicite mora da bidat spo-sobni soodvetno da ja koristat terminologijata vo ocenuvaweto i morada bidat sposobni jasno da gi iskaàt zna~eweto, ograni~uvawata, iimplikaciite na rezultatite od ocenuvaweto.

6.2 Nastavnicite ponekoga{ treba da bidat vo sostojba, koga od niv se bara,da gi branat svoite sopstveni proceduri vo ocenuvaweto i nivniteinterpretacii za niv.

6.3 Nastavnicite treba da gi razbiraat i da davaat soodvetni objasnuvawaza toa kako vo interpretaciite od ocenuvawata na u~enicite mora da sezemaat predvid i faktorite za socio-ekonomskoto, kulturnoto ijazi~noto poteklo na u~enicite.

6.4 Nastavnicite treba bidat sposobni da objasnat zo{to rezultatite odocenuvaweto ne zna~i deka takvite faktori na potekloto goograni~uvaat krajniot obrazoven razvoj na u~enikot.

6.5 Nastavnicite treba da go razbiraat i da bidat sposobni da ja objasnatva`nosta da se zemat predvid gre{kite pri mereweto, koga ocenuvawa-ta gi koristat za donesuvawe odluki za individualni u~enici.

6.6 Nastavnicite treba da bidat sposobni da gi objasnat ograni~uvawata narazli~ni neformalni i formalni metodi na ocenuvawe.

7.1 Nastavnicite treba da bidat dobro verzirani za svoite sopstvenieti~ki i zakonski nadle`nosti vo ocenuvaweto.

7.2 Tie treba da gi poznavaat onie zakoni i odluki po oddelni slu~ai koi{to vlijaat na praktikata vo ocenuvaweto na nivnite ~asovi, voop{tinata i vo dràvata.

7.3 Nastavnicite treba da bidat svesni deka raznovidni proceduri naocenuvawe moè da se zloupotrebat ili prekumerno da se upotrebat ida predizvikaat {tetni posledici kako {to se zbunuvawe na u~enicite,povreduvawe na pravoto na u~enikot za doverlivost i nesoodvetnokoristewe na rezultatite od standardiziranite testovi za da se meriefektivnosta na nastavata.

Nastavnicite treba da bidat osposobeni da gi prepoznavaatneeti~kite, nezakonskite i drugi nesoodvetni metodi naocenuvawe i koristeweto na informaciite za ocenuvawata.

Standard 7.

111


� Ovie standardi se fokusiraat pove}e na testiraweto (odo{to naocenuvaweto), iako tie se preklopuvaat so najgolemiot del od prob-lematikata koja {to bi se pojavila na edna lista na standardi zaocenuvaweto. Na primer, koga se misli na ocenuvawata narabotata/izvedbata (str. 41) i na ocenuvaweto na portfolioto (str. 42).Se veli deka "Bez ogled na metodite {to se koristat, site ocenuvawana rabotata se vrednuvaat so isti standardi na stru~en kvalitet kakoi onie za drugite testovi“.

� Tie gi razjasnuvaat zna~ewata na klu~nite termini kako {to se valid-nost i relijabilnost i sugeriraat priodi za sobirawe podatoci {to }edadat podr{ka na validnosta i relijabilnost na rezultatite natestovite.

Naslovite na poglavjata se slednive (poglavjata {to moàt da imaat po-sebno zna~ewe vo primenuvaweto na testiraweto od strana na nastavni-cite vo u~ili{ni uslovi se obeleàni so yvezdi~ka, dodeka drugite po-glavja imaat poseben fokus - na pr. onie za izgotvuvaweto i revidirawetona testovite).

Del 1: Izgotvuvawe, vrednuvawe i dokumentirawe na testovite

1. Validnost

2. Relijabilnost

3. Izgotvuvawe i revidirawe na testovite

4. Skali, norme i sporedlivost na rezultatite

5. *Sproveduvawe na testiraweto, bodirawe i izvestuvawe za rezultatite

6. Pridru`na dokumentacija za testiraweto

Del 2: Pravi~nost vo testiraweto

7. *Pravi~nosta vo testiraweto i vo koristeweto na testovite

8. Pravata i dol`nistite na onie {to gi polagaat testovite

9. *Testiraweto na lica od razli~no jazi~no poteklo

10. Testiraweto na lica so pre~ki vo razvojot

Del 3: Primeni na testirawata

11. Odgovornostite na korisnicite na testovite

12. Psiholo{kite testirawa i ocenuvawa

13. Obrazovnite testirawa i ocenuvawa

14. Testirawata pri vrabotuvaweto i dodeluvaweto na kvalifikacii

15. Testirawata pri vrednuvaweto na programite i vo javnata politika

�

PRILOG 8.2 STANDARDI ZA OBRAZOVNITE I PSIHOLO[KITE TESTIRAWA

112


Primeri na standardi

Poglavje 5 - Sproveduvawe na testiraweto, bodirawe i izvestuvawe za rezultatite

5.1 Testatorite treba da gi sledat vnimatelno standardiziranite proce-duri za sproveduvaweto i bodiraweto specificirani od onie {to giizgotvile testovite, osven ako situacijata, ili invaliditetot/pre~-kite vo razvojot na onie {to go polagaat testot, nalagaat da se napra-vi isklu~ok.

5.2 Modifikaciite ili poremetuvawata vo standardnite proceduri nasproveduvaweto ili bodiraweto na testiraweto treba da bidat doku-mentirani.

5.3 Otkako }e se utvrdat formalnite proceduri za barawe i }e se opre-delat prostoriite vo koi ~e se vr{i testiraweto, onie {to }e go po-lagaat testot treba pred testiraweto da bidat informirani za ovieproceduri.

5.4 Prostoriite za testiraweto i opkruùvaweto treba da nudat soodvet-na udobnost so minimalno odvlekuvawe na vnimanieto.

5.6 Soodvetni napori treba da se napravat za eliminirawe na mo`nostaonie {to go polagaat testot da postignuvaat bodovi na ne~esen na~in.

5.7 Korisnicite na testovite imaat odgovornost celo vreme da ja za{ti-tuvaat bezbednosta na materijalite za testirawe.

5.9 Koga bodiraweto na testovite bara vklu~uvawe na lu|e koi {to }e da-vaat procenka, vo tabelite za bodirawe treba da se davaat i kriteri-umite za bodiraweto. Pridrùvaweto kon kriteriumite za bodirawetreba da se kontrolira i redovno da se proveruva. Procedurite zakontrolata treba da bidat dokumentirani.

5.16 Oorganizaciite koi {to gi ~uvaat rezultatite od testovite za poedi-ne~nite lica vo fajlovi so podatoci ili vo posebni dnevnici/knigitreba da izgotvat jasni upatstva vo vrska so vremeto na ~uvaweto napoedine~nite podatoci i raspola|aweto so, i povremenoto koristewe,na takvite podatoci.

113


PRILOG 8.3 VREDNUVAWE NA STANDARDITE ZA OCENUVAWE

Standard Ocenka

1 Nastavnicite treba da bidat sposobni da vr{at izbor nametodi za ocenuvawa {to se soodvetni za donesuvawetoodluki vo nastavata.

2 Nastavnicite treba da bidat sposobni da razvivaat/krei-raat metodi za ocenuvawa {to se soodvetni za donesuva-weto odluki vo nastavata.

3 Nastavnikot treba da bide sposoben da gi obrabotuva,ocenuva i interpretira rezultatite, kako od eksternoizgotvenite metodi na ocenuvawa taka i od onie kreiraniod samiot nastavnik.

4 Nastavnicite treba da bidat osposobni da gi koristatrezultatite od ocenuvaweto pri donesuvaweto odluki zapoedine~nite u~enici, planiraweto na nastavata, izgotvu-vaweto na nastavnite programi, i podobruvaweto na rabo-tata na u~ili{teto.

5 Nastavnicite treba da bidat sposobni da razvivaatvalidni proceduri za izveduvawe ocenki za u~enicitekoi{to se koristat vo ocenuvawata na u~enicite.

6 Tie treba da bidat sposobni da gi vrednuvaat i da gi mod-ificiraat svoite proceduri za izveduvawe ocenki za da japodobruvaat validnosta na interpretaciite {to tiesamite gi napravile za postigawata na u~enicite.

7 Nastavnicite treba da bidat sposobni gi prepoznavaatneeti~kite, nelegalnite, i drugite nesoodvetni metodi zaocenuvawe i koristewe informacii za ocenuvawa.

4 Mnogu se bitni

3 Bitni se vo izvesna smisla

2 Malku se bitni

1 Voop{to ne se bitni

Rabotej}i vo grupi, oceneto go sekoj standard od Standardite za osposobeno-sta na na nastavnikot za ocenuvawe na postigawata na u~enicite [Prilog 8.1]

vo pogled na nivnata relevantnost/bitnost za ocenuvawata vo osnovniteu~ili{ta vo Makedonija. Pritoa, ve molime navedete i drugi aspekti {to nese vklu~eni vo standardite, koi {to vie smetate deka se bitni.

Ve molime koristete ja slednava skala:

114


Tema (Standard) Va`nost

1

2

3

4

5

4 Mnogu se va`ni

3 Va`ni se vo izvesna smisla

2 Malku se va`ni

1 Voop{to ne se va`ni

Sega navedete nekoi drugi dopolnitelni temi {to ne se opfateni vo Stan-dardite za osposobenosta na na nastavnikot za ocenuvawe na postigawata nau~enicite a koi{to, spored misleweto na va{ata grupa, se bitni za izgotvu-vaweto na standardite za ocenuvawe vo osnovnite u~ili{ta vo Makedonija ioceneto go stepenot na nivnata va`nost, koristej}i ja slednava tabela:

115


PRILOG 8.4 PRINCIPITE NA OCENUVAWETO - VIKTORIJA AVSTRALIJA

1. Osnovnata cel na ocenuvaweto e da ja podobri rabotata na u~enikot Dobroto ocenuvawe se bazira vrz edna vizija za vidovite na u~ewetokoi {to nie najmnogu gi cenime kaj u~enicite i kako tie moàt niv naj-dobro da gi postignat. Toa ja postavuva i merkata za ona {to se smetadeka e najva`no.

2. Ocenuvaweto treba da se bazira na sfa}awe za toa kako u~enicite u~at Ocenuvaweto e najefektivno koga toa go odrazuva faktot deka u~ewe-to e eden kompleksen proces koj {to e poveke dimenzionalen, integri-ran i otvoren za rabotata na u~enikot vo izvesen period.

3. Ocenuvaweto treba da bide integralna komponenta na konceptot na obrazovniot ciklus a ne ne{to {to potoa se dodavaElementite za nastavata i u~eweto vo sekoja programa treba da bidatkoncipirani so celosno poznavawe na site vidovi ocenuvawa {to u~e-nicite }e gi imaat, soglasno so toa u~enicite da moàt da pokaàt{to tie nau~ile i da gi vidat rezultatite od svojot trud.

4. Dobroto ocenuvawe obezbeduva korisni informacii uverlivo za da se izvestat roditelite za postigawata na u~enikot Raznovidnosta na metodite za ocenuvawe pogodni za taa cel im davaatna nastavnicite podatoci za toa {to u~enicite znaat i {to moàt dapravat, kako i za nivnite posebni dobri strani i slabosti. Nastavni-cite potoa moàt da gi informiraat roditelite za toa do kade napre-duvalo nivnoto dete vo tekot na godinata, kade se tie vo sporedba sorelevantnite standardi i {to na u~enikot, roditelot i nastavnikotim e potrebno za da se podobri uspehot na u~enikot.

5. Dobroto ocenuvawe bara jasnost na namerata, celite i kriteriumite Ocenuvaweto pokaùva najdobri rezultati koga toa se bazira vrz jasniodredbi za namerata i celite na obrazovniot kurs, standardite koi{to se o~ekuva u~enicite da gi postignat i kriteriumite spored koinie go merime uspehot. A posebno, kriteriumite za ocenuvaweto trebada im bidat razbirlivi i jasni, za u~enicite da znaat {to od niv seo~ekuva od sekoe ocenuvawe so koe {to tie se soo~uvaat. Nastavniotkadar, u~enicite, roditelite i lokalnata zaednica treba da moàt davidat zo{to se koristi ocenuvaweto i pri~inite zo{to e izbrana se-koja individualna forma na ocenuvawe vo nejziniot poseben kontekst.

�

116


�

6. Dobroto ocenuvawe bara raznovidnost na merki Obi~no se slu~uva deka izvesen poedine~en instrument ne moè da nikaè se {to nam ni treba da znaeme za postigaweto na u~enikot i kakotoa moè da se podobri. Zatoa, nie treba da poznavame raznividni in-strumenti za ocenuvawe za da moème da posoodvetno da gi povrzemeso vidot na informaciite {to gi barame.

7. Primenetite metodi za ocenuvaweto treba da bidat validni, relojabilni i konzistentni Trba da se izbiraat takvi instrumenti i procesi za ocenuvawe koi{todirektno }e go merat ona za koe {to tie se nameneti da go merat. Tietreba da ja vklu~uvaat i mo`nosta za moderacija me|u nastavniciteonamu kade {to e prakti~no i soodvetno za da se zgolemi objektivno-sta i da se pridonese za vzaemnoto razbirawe na sudovite {tose do-nesuvaat.

8. Ocenuvaweto bara da se posvetuva vnimanie na rezultatite i procesite Informaciite za rezultatite {to u~enicite gi postignuvat se mnoguva`ni za da se znae kade e u~enikot na krajot na izvesen period, noisto taka i da se znae za nivnite popatni iskustva, a osobeno, za vidotna naporite {to dovele do ovie rezultati.

9. Ocenuvaweto pokaùva podobri rezultati koga toa e kontinuiranootkolku koga e epizodno U~eweto na u~enikot najdobro se pottiknuva koga ocenuvaweto vklu~u-va povrzani serii na aktivnosti {to se prezemaat vo opredelen vre-menski period, taka {to se sledi napredokot vo odnos na postaveniteceli na obrazovniot kurs i vo odnos na postignuvaweto na relevant-nite standardi.

10. Ocenuvaweto za podobruvawe na rabotata vklu~uva davawe povratni informacii i izrazuvawe na sopstveno mislewe Site metodi na ocenuvawe treba da im ovozmoùvaat na u~enicitedobivawe povratni informacii za nivnoto u~ewe i rabota taka {toocenuvaweto sluì kako razvojna aktivnost naso~ena kon podobruvawena u~eweto na u~enikot. Ocenuvaweto treba, isto taka, da im obezbe-duva na u~enicite i na nastavniot kadar mo`nosti za i tie razmislu-vaat kako za nivnata praktika taka i za nivnoto sevkupno u~ewe.

(Izvor: http://vels.vcaa.vic.edu.au/assessment/assessprinciples.html)

117


PRILOG 8.5IDENTIFIKUVAWE NA PRINCIPITE ZA OCENUVAWATA

[TO SE BITNI ZA OSNOVNITE UÎLI[TA VO MAKEDONIJA

Rabotej}i vo grupi, identifikuvajte gi klu~nite principi na ocenuvawata{to treba da go podràt izgotvuvaweto na standardite za ocenuvaweto vou~ili{tata vo Makedonija. Vo identifikuvaweto na klu~nite principi,koristete izvesni bitni dokumenti (na pr. Principite za ocenuvawata odViktorija, Avstralija), kako i nekoi posebni soznanija za potrebite naosnovnite u~ili{ta vo Makedonija (na pr. potrebite vo podra~jata na ocenu-vaweto na postigawata na u~enikot).

Nacrt na Principite za ocenuvawata

Princip

1

2

3

4

5

6

7

118


McMillan, James H. (2000). Fundamental assessment principles for teachers and

school administrators. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(8). Retrieved

March 26, 2007 from http://PAREonline.net/getvn.asp?v=7&n=8 .

1. Ocenuvaweto e nerazdvoen proces na davawe profesionalen sud, ottukanastavnicite traba da ja znaat va`nosta na svoite sopstveni sudovi kakoi sudovite na drugi lu|e vo vrednuvaweto na ocenuvawata i vo izvleku-vaweto na zaklu~ocite.

2. Ocenuvaweto se bazira na posebnite, no povrzani, principi na merewetoi vrednuvaweto - ottuka na nastavnicite im treba konceptualno poznava-we na fundamentalnite koncepti za mereweto, kako i sposobnosti da giinterpretiraat podatocite i da donesuvaat sudovi za zna~eweto na re-zultatite

3. Na donesuvaweto odluki vo ocenuvaweto vlijaat serija na tenzii - ottukana nastavnicite im e potrebno da gi razbiraat takvite tenzii kako {to senormativno nasproti kriteriumsko, formativnito nasproti sumativnito itn.;

4. Ocenuvaweto vlijae i vrz motivacijata na u~enikot i na u~eweto - ottukanastavnicite treba da gi poznavaat efektite na razli~nite ocenuvawavrz u~enicite.

5. Ocenuvaweto sodrì i gre{ki - ottuka nastavnicite treba da gi poznava-at konceptite za standardni gre{ki vo mereweto, koeficientite na re-lijabilnost, intervalite na doverlivost i postavuvaweto na standardi.

6. Dobroto ocenuvawe ja podobruva nastavata - ottuka nastavnicite treba daznaat kako ocenuvaweto na ~asovite i poformalnite ocenuvawa moàt dase koristat za da se vlijae vrz u~eweto.

7. Dobroto ocenuvawe e validno - ottuka nastavnicite treba da sobiraatpodatoci za namernite i nenamernite posledici od ocenuvaweto (posle-di~na validnost)

8. Dobroto ocenuvawe e pravi~no i eti~ko - ottuka na nastavnicite im trebada razbiraat kako takvite faktori kako {to se mo`nosta za u~ewe, poz-navaweto na obrazovnite celi i priodite kon ocenuvaweto, i jazi~niterazliki vlijaat vrz rezultatite od ocenuvaweto.

9. Dobroto ocenuvawe koristi mno{tvo na metodi - ottuka nastavnicitetreba da poznavaat eden {irok obem na tehniki i metodi za ocenuvawe,zaedno so dobrite strani i ograni~uvawata na sekoja od niv.

10. Dobroto ocenuvawe e efikasno i izvodlivo - ottuka nastavnicite trebada vospostavuvaat soodvetna ramnoteà me|u koristeweto na razli~nipriodi vo ocenuvaweto.

11. Dobroto ocenuvawe na soodveten na~in ja inkorporira tehnologijata -ottuka nastavnicite treba da gi poznavaat jakite strani i slabostite natehnologijata vo razli~en kontekst na ocenuvawe.

PRILOG 9.1REZIME NA STATIJATA NA MACMILLAN- PRINCIPITE NA OCENUVAWETO

119


PRILOG 9.2IDENTIFIKUVAWE NA KLU^NITE SPOSOBNOSTI

NA NASTAVNICITE VO OCENUVAWETO

Koristej}i gi informaciite od relevantnite napisi (na pr., Prilog 9.1) i odaktivnostite, nabeleète gi na edna lista klu~nite sposobnosti vo ocenu-vaweto {to nastavnicite vo osnovnite u~ili{ta vo Makedonija treba da giposeduvaat za da primenuvaat efektivno u~ili{no ocenuvawe.

Sposobnosti vo ocenuvaweto (Nastavnici)

1

2

3

4

5

6

7

120


(Od Standardite za ocenuvaweto po prirodnite nauki vo SAD, Prilog 3.10)

Standardot za ocenuvawe D:Vo praksata ocenuvaweto treba da bide pravi~no.

� Zada~ite na ocenuvaweto mora da bidat pregledani od aspekt dali voniv ima koristewe na stereotipi, od aspekt dali gi odrazuvaat pers-pektivite ili iskustvata na izvesna posebna grupa, dali jazikot moèda bide navredliv za odredena grupa i dali drugi karakteristiki bimoèle da go otrgnat vnimanieto na u~enicite od namerata na zada~a.

� Ocenuvawata od {irok obem mora da koristat statisti~ki tehniki zada gi identifikuvaat potencijalnite predrasudi me|u pod-grupite.

� Zada~ite vo ocenuvaweto moda da bidat soodvetno prilagodeni za dagi zadovoluvaat potrebite na u~enicite so pre~ki vo fizi~kiot i umst-veniot razvojot ili u~enisi so ograni~eno vladeewe na angliskiot jazik.

� Zada~ite na ocenuvaweto mora da bidat postaveni vo raznovidni kon-teksti, da gi angaìraat u~enicite so razli~en interes i iskustva, imora da ne gi zemaat predvid perspektivite ili iskustvata na izvesnaposebna rodova, rasna, ili etni~ka grupa.

Primer 1:

(Od Standardite za obrazovnite i psiholo{kite testirawa, Glava 7 - Pravi~nost vo testirawweto i vo koristeweto na testovite, Glava 9: Testirawe na poedini lica so razli~no jazi~no poteklo)

7.3. Koga izvesni verodostojni izve{tai od istraùvawa pokaùvaat dekavo sodrìnskoto podra~je koe {to se meri so testot postoi ajtem {torazli~no funkcionira kaj razli~ni grupi vo pogled na vozrasta, polot,rasnoto/etni~koto, i kulturnoto poteklo, kaj onie so pre~ki vo razvo-jot, i/ili kaj lingvisti~ki grupi vo populacijata na onie koi {to gopolagaat testot, onie {to go izgotvuvaat testot treba da sproveduvaatsootvetni prou~uvawa onamu kade {to toa e izvodlivo. Takvite is-traùvawa treba da baraat da se otkrivaat i da se eliminiraat onieaspekti na dizajnot na testot, sodrìnata i formata {to moàt davlijaat na rezultatite samo kaj posebni grupi.

7.5 Vo koristeweto na testovite koe{to vklu~uva individualizirana in-terpretacija na rezultatite na testot, osven koristewe za selekcija,rezultatot na testot na onoj {to go polaga nema da bide prifaten kakoodraz na karakteristikite {to se ocenuvaat, bez pri poa da se zematpredvid alternativnite objasnuvawa za uspehot na toj test i vo toavreme. �

Primer 2:

PRILOG 9.3RAZMISLUVAWA ZA ETI^KITE PRA[AWA

VO ME\UNARODNITE DOKUMENTI ZA STANDARDI

121


Od Standardite za osposobenosta na nastavnikot vo ocenuvaweto na postigawata na u~enicite

1.5 Nastavnicite treba da bidat sposobni da gi vrednuvaat opciite zaocenuvawe {to im se na raspolagawe, zemaj}i gi predvid pokrajdrugite i kulturnoto, socijalnoto, ekonomskoto i jazi~noto poteklo nau~enicite.

Standard 7. Nastavnicite treba da bidat osposobeni da gi prepozna-vaat neeti~kite, nelegalnite i drugi nesoodvetni metodina ocenuvawe i koristeweto na informaciite za ocenu-vawata

7.4 Nastavnicite treba da bidat dobro verzirani za svoite sopstvenieti~ki i zakonski nadle`nosti vo ocenuvaweto

7.5 Tie treba da gi poznavaat onie zakoni i odluki po oddelni slu~ai koi{to vlijaat na praktikata vo ocenuvaweto na nivnite ~asovi, voop{tinata i vo dràvata

7.6 Nastavnicite treba da bidat svesni deka raznovidni proceduri naocenuvawe moè da se zloupotrebuvaat ili prekumerno da se upotre-buvaat i da predizvikaat {tetni posledici kako {to se zbunuvawe nau~enicite, povreduvawe na pravoto na u~enikot za doverlivost i ne-soodvetnoto koristewe na rezultatite od standardiziranite testoviza da se meri efektivnosta na nastavata.

Primer 3:

�

7.12 Testiraweto ili procesot na ocenuvawe treba da se realizira taka{to onie {to go polagaat testot da dobivaat sporedliv i pravi~entretman vo tekot na site fazi od testiraweto ili vo procesot naocenuvaweto.

7.5 Praktikata na testiraweto treba da se dizajnira taka {to da se re-duciraat zakanite po relijabilnost i validnosta na zaklu~ocite zauspehot na testot koi {to moàt da proizlezat od jazi~nite razliki.

122


Rabotej}i vo grupi, navedete gi klu~nite upatstva za koi {to nastavnicitetreba da bidat zainteresirani vo podra~jeto na u~ili{noto ocenuvawe.Moète da gi koristite i ideite od Prilogot 9.3 i/ili od va{ite sopstveniiskustva so u~ili{nite ocenuvawa.

Eti~ki upatstva

1

2

3

4

5

6

7

PRILOG 9.4 ETI^KI UPATSTVA ZA OCENUVAWETO

123


Standard

1 Op{ta odredba: Nastavnicite treba da znaaat kako da izgotvuvaat iprimenuvaat razni instrumenti za formalno i neformalno ocenu-vawe.

� Nastavnicite treba da izgotvuvaat i da primenuvaat instrumentiza formalno ocenuvawe, vklu~uvaj}i i testovi izgotveni od nas-tavnikot od vidot hartija-moliv, esejski testovi i sl.

� Nastavnicite treba da izgotvuvaat i primenuvaat instrumenti zaneformalno ocenuvawe vklu~uvaj}i i ~ek listi, ocenuvawa naizvedbite, portfolija, proekti, i sostanoci so nastavnicite.

� Nastavnicite treba da obezbeduvaat mo`nosti u~enicite dabidat angaìrani vo aktivnosti za samo-ocenuvawe {tovklu~uvaat i davawe svoe mislewe.

2

3

4

PRILOG 10.1 TABELA ZA NACRTOT NA STANDARDITE VO OCENUVAWETO

124


Sposobnostite na nastavnikot za ocenuvawe

1 Nastavnicite treba da gi poznavat klu~nite stru~ni pra{awa {to seodnesuvaat na ocenuvaweto.

� Nastavnicite treba da sfa}aat {to se podrazbira pod validnosti relijabilnost.

� Nastavnicite treba da gi razbiraat stru~nite termini kako {tose "sodrìnska validnost“, "konstrukt validnost“, "nastavna va-lidnost“ i "posledi~na validnost“ (odn., deka eden test nemoèda bide validen ako ne e relijabilen).

� Nastavnicite treba da sfa}aat deka relijabilnosta e pretpos-tavka za validnosta.

� Nastavnicite treba da bidat svesni deka validnosta i relijabil-nosta moàt razli~no da se interpretiraat spored toa kako tiese doveduvat vo vrska so formalnite i neformalnite ocenuvawa.

2

3

4

PRILOG 10.2 TABELA ZA NACRTOT NA SPOSOBNOSTITE NA NASTAVNIKOT

125


Eti~ki upatstva

1 U~ili{tata i nastavnicite treba da obezbeduvaat site ocenki nau~enicite da bidat pravi~ni.

� Nastavnicite treba da im davaat informacii na u~enicite za tiejasno da gi razbiraat obrazovnite celi i o~ekuvawata od niv.

� Nastavnicite treba da obezbedat u~enicite da gi razbiraat kri-teriumite {to }e se koristat vo izveduvaweto na ocenkite zanivnata rabota.

� U~ili{tata i nastavnicite treba da im gi obezbeduvaat na siteu~enici istite mo`nosti za da gi zavr{uvaat zada~ite {to sezemaat predvid pri ocenuvaweto na rabotata.

� U~ili{tata i nastavnicite ne treba da gi koristat ocenkite zakaznuvawe na u~enicite.

2

3

4

PRILOG 10.3 TABELA ZA NACRTOT ZA ETI^KITE UPATSTVA

Documents

Подобрување на оценувањето во училиштето