دهم انتخابات در اي‌رسانه‌ رواني عمليات کارکرد

فارسي بی.بی.سی موردي مطالعه

1باصري احمد

چکيده

‌به گروه يا كشور يك رواني و تبليغي اقدامات از مجموعه‌اي رواني عمليات از منظور

‌خواست‌هاي و عقايد افكار، اذهان، دادن قرار تأثير تحت جهت در كارگزار عامل عنوان

‌به نظامي و اقتصادي سياسي، ابزارهاي و زمينه‌ها بر تکیه با هدف جوامع يا كشورها

‌تبيين براي مقاله است.‌اين کارگزار كشور مقاصد مطابق و مطلوب تغيير ايجاد منظور

‌اثربخشي با مرتبط نظريه‌هاي بررسي به ابتدا رواني عمليات در رسانه‌ها نقش

‌جبرگرایی ،کاشت ،رسانه‌ها محدود راتیثتأ جادويي، گلوله نظريه شامل رسانه‌ها

‌سپس و پرداخته گوایر‌مگ نظريه و نومان سکوت مارپیچ ،مک‌لوهان رسانه‌ای

‌به نیز پایان می‌کند.‌در ارزيابي و بررسی را تافلر ديدگاه از رسانه‌اي نبرد تاكتيك‌هاي

‌رياست دهم انتخابات خصوص در بی.بی.سی فارسی شبکه اخبار موردی صورت

‌رسانه این در عمومي افکار دستکاري براي رسانه‌اي فنون به‌کارگیری نحوة و جمهوري

‌ویژگی‌های مهم‌ترین مي‌دهد نشان بررسي اين است.‌نتايج گرفته قرار بررسی مورد

‌مورد بی.بی.سی خبري شبكه توسط وفور به تلویزیون(‌كه ویژه )به اثربخش رسانة

‌و اصول رعایت رسانه‌ای، کارکردهای مطلوب انجام شامل مي‌گيرد قرار استفاده

‌از بهره‌گیری تبلیغ، و آموزش غیرمستقیم عرضه خبر(، )مهندسی اخبار انتشار قواعد

‌و اخبار شدن سویه یک از اجتناب مسلط، و مقبول جذاب، گزارشگران و گویندگان

‌تبلیغاتی، روش‌های و اصول رعایت انتقادی، برنامه‌های افزایش خبری، گزارش‌های

‌برنامه‌ها تدوین و تهیه در خالق افراد از بهره‌گیری و مخاطبان منش و نیاز به توجه

‌محتواي و اخبار اثربخشي براي فنون اين از زيادي حد تا توانسته شبکه مي‌باشد.‌اينحسين)ع( امام دانشگاه عضو پژوهشگر‌1

1

‌كند. استفاده خود رسانه‌اي

برجسته‌سازی. تبلیغات، عمومي، افکار رسانه، رواني، کلیدی:‌عمليات واژگان

مقدمه

‌عامل عنوان به گروه يا كشور يك رواني و تبليغي اقدامات از عبارت رواني عمليات

‌يا كشورها خواسته‌هاي و عقايد افكار، اذهان، دادن قرار تأثير تحت جهت در كارگزار

‌ايجاد منظور به نظامي و اقتصادي سياسي، ابزارهاي و زمينه‌ها به اتكا با هدف جوامع

‌سه در رواني عمليات است.‌ابزارهاي کارگزار كشور مقاصد مطابق و مطلوب تغيير

‌مي‌گيرد: انجام مخاطبان ذهني تصاوير هدايت منظور به سطح

‌و سازي‌نخبه تحصيلي، بورس اعطاي و ‌جذب‌فرهنگي:-آموزشي مبادالت-‌1

‌هاي‌عرصه در نظر مورد تغييرات ايجاد منظور به نخبگان به دمكراسي آموزش

سياسي؛ و فرهنگي – اجتماعي

‌گسترش راستاي در اينترنت، )ماهواره(، تلويزيون و ‌راديواي:‌رسانه دیپلماسي-‌2

؛معارض سياسي هاي‌انديشه و غيررسمي فرهنگ تقويت و

‌ميان نظر‌اتفاق نمايش هدف با:‌غيردولتي هاي‌سازمان سازي‌فعال-‌3

؛مرتبط موضوعات با برخورد چگونگي زمينه در مستقل انديشمندان و دولت نمايندگان

‌مورد هدف جامعه بر تأثيرگذاري برای ابزارها، و اركان اين پايه بر رواني عمليات

.‌می‌گیرد قرار استفاده

‌معتقد تافلرمي‌باشيم.‌ رواني عمليات در رسانه‌ها نقش تبيين دنبال به مقاله اين در

‌وي نظر از ،مي‌سازند را آينده نبرد عرصه ارتباطي و سانه‌اير :‌فعاليت‌هاياست

‌(،2005) چامسکی همچنين‌.مرگبارترند بسيار جنگي اي‌هسالح هايگلوله از رسانه‌ها

‌جنبش و جمعی کنش هیچ امروز دنیای در (‌معتقدند2006) ویندال (‌و2008) فریدمن

2

‌آتش" جمعی رسانه چند یا یک آنکه مگر نمی‌یابد، استمرار یا نمی‌گیرد، شکل اجتماعی

‌کنند. فراهم را آن‌"تهیه

‌امروز دنیای در که باورند این بر دیگر، محققان (‌و2005)2تیموتی (،2001)1بومی

‌و نظم علیه را مختلف گروه‌های و ملت‌ها جهانی فراگیر پوشش با قادرند ماهواره‌ها

‌رسانه‌های نقش به ادعایشان تأیید در محققان برانگیزند.‌این کشورشان بر حاکم نظام

‌و میانه آسیای کشورهای در مخملی انقالب چند ایجاد امریکا(‌در )ماهواره‌های فراملی

‌اشاره خویش حکومت‌های علیه التین امریکای و افریقا قومی گروه‌های برخی تهییج

‌علیه امریکا رسانه‌ای روانی عملیات پیرامون تحلیلی در (‌نیز1384) می‌کنند.‌الیاسی

‌اسالمی جمهوری علیه ایرانی اقوام تهییج برای امریکای‌ها که است داده نشان ایران )ماهواره‌ای تلویزیونی شبکه‌های ویژه به امریکا، مقیم فارسی رسانه‌های از عمدتا

VOA‌)می‌کنند. استفاده

‌ارتباطات صحنه در تلویزیونی ماهواره‌های حضور از كه است دهه یک از بیش اکنون

‌شده معمول و مرسوم جهان کشورهای همة در آن خدمات از بهره‌برداری و مي‌گذرد

‌و ماهواره‌ها بر بزرگ قدرت‌های انحصاری حاکمیت مدت این تمام در است.‌گرچه

‌قدرت از و کرده استقبال ماهواره فناوری از دولت‌ها همة اما بوده، برقرار آن پیام‌های

‌انتخاب حق هم هنوز دولت‌ها که است این آن علت نشده‌اند، هراس و وحشت دچار آن،

‌حقی همان این و می‌دارند محفوظ بشنوند و ببینند باید مردمشان آنچه مورد در را خود

(.2004 کرامل، )مک شد خواهد پایمال مستقیم پخش ماهواره‌های ظهور با که است

‌به موسوم باندی روی بر را خود برنامه‌های قادرند مستقیم پخش ماهواره‌های

‌است.‌این دریافت قابل مجهز تیونر با تلویزیون‌ها همة برای که کنند ارسال 3اس.اچ.اف

‌در را بیشتری مخاطبین می‌دهد اجازه غرب تلویزیونی شبکه‌های به پیشرفته تکنیک11-‌Bomi

22-‌Thimuthy33- SHF

3

‌فراز بر ماهواره‌ها از شبکه‌ای حاضر حال بیابند.‌در خود برنامه‌های برای جهان سراسر

‌کانال صدها مستقیم برنامه‌های همزمان طور به قادرند که دارند حضور زمین جو

‌صدها اکنون هم نیز ما کشور در ترتیب همین کنند.‌به پخش مردم برای را تلویزیونی

‌‌پخش"الیمپوس" ماهواره توسط آنها بیشتر که است دریافت قابل تلویزیونی کانال

‌و رؤیت قابل راحتی به کوچک گیرنده‌های نصب با برنامه‌ها این همة و می‌شوند

‌هر که خصوصی گیرنده‌های شدن ارزان و کیفیت سریع پیشرفت هستند.‌با بهره‌برداری

‌تعداد بر روزه همه که است طبیعی می‌شود، عرضه بازار به کوچک‌تر ابعاد با روز

‌که بود خواهیم شاهد یقین به نزدیک، آینده‌ای در شود.‌ما افزوده ماهواره پیام‌گیران

‌منازل گیرنده‌های در آسانی به ملی کانال‌های مانند جهان تلویزیونی مختلف شبکه‌های

‌منافع ارتباطی، ماهواره‌های ارسال از هدف و انگیزه مهم‌ترین می‌شوند.‌بی‌تردید دیده

‌که سلطه فرهنگ استثماری و مادی است.‌ماهیت فرهنگی و تجاری سیاسی، اقتصادی،

‌پیام‌های تمامی در بی‌تردید می‌کند، ارزیابی مادیت و اقتصادی دریچة از را انسان هویت

‌تأثیرات نیز تجاری کانال‌های که کرد فراموش نباید داشت.‌اما خواهد حضور ماهواره

‌کردن نهادینه برای اقتصادی امپریالیسم دارند.‌زیرا دنبال به سیاسی و فرهنگی

‌خواهد و بوده سویه یک فرهنگ صدور از ناگریز دیگر کشور‌های در سرمایه مناسبت‌های

(.1385 )کریمی، بود

‌افكار تحوالت در رسانه‌ها كاركرد نظري مباني بررسي با داريم تالش مقاله اين در

‌اذهان هدايت و دستكاري در رسانه‌اي فنون و روش‌ها مهم‌ترين جامعه، عمومي

‌بی.بی.سی شبكه مي‌شود ادعا كه آنجا از و داده قرار تحليل و تجزيه مورد را مخاطب

‌از پس و پیش حوادث در رسانه‌اي رواني عمليات ابزار مهم‌ترين عنوان به فارسي

‌موردي طور به است، بوده ايران جامعه تحوالت در اثربخش رسانه‌هاي از يكي انتخابات

‌رياست انتخابات تبليغات طول در رسانه اين خبري محتواي تحليل و بررسي به

4

بپردازيم. آن از پس حوادث و دهم جمهوري

رسانه‌ها تأثیر به مربوط نظریه‌های

‌است شده فرمول‌بندی عمومی رسانه‌های تأثیرات دامنة پیرامون که نظریه‌ای نخستین

‌نظریه یا تزریقی سوزن نظریه نظیر، دیگری، اسامی با آن از که ‌است،"1گلوله نظریة"

‌که: باورند بر‌این نظریه ‌این (.‌بانیان1977 ،2)چفی می‌شود یاد نیز انتقال، کمربند

‌قوی تأثیرات می‌گیرند قرار آنها معرض در که مخاطبانی همة بر جمعی ارتباط پیام‌های

(.‌1381 دهقان، ترجمه تانکارد، و )سوربن دارند یکسانی کمابیش و

‌آدمی که داده‌اند نشان (،1998 ،3 کاتز مثال )برای پژوهشی شواهد برخی این، وجود‌ با

‌همین است.‌از سلیم عقل از برخوردار و اطالعات، پردازش‌کنندة و انتخابگر موجودی

‌روان‌شناسان تعبیر به است.‌یا محدود او بر رسانه‌ها تأثیر دامنه آنان، باور به روی

‌تصمیم خود، باورهای نظام و گذشته تجارب اساس بر آدمی (،2001 ،4بارن مثال )برای

‌رسانه‌ای او روی، همین دهد«.‌از قرار اطالعاتی نوع چه معرض در را »خود که می‌گیرد

‌همخوانی او باورهای نظام با آن طریق از منتشره اطالعات و پیام‌ها که برمی‌گزیند را

باشد.‌ داشته بیشتري

‌آن از که است شده ارائه و فرمول‌بندی دیگری نظری دیدگاه گلوله، دیدگاه با تقابل در

‌اثری (‌در1960) 6کالپر می‌شود.‌ژوزف ‌یاد"5رسانه‌ها محدود تأثیرات" عنوان تحت

‌باور است.‌به پرداخته نظری الگوی این تشریح‌ ‌به"جمعی ارتباط تأثیرات" عنوان تحت

‌نمی‌گذارند، تأثیر مخاطبان بر مستقیم صورت به جمعی ارتباط نخست:‌وسایل کالپر،

‌می‌نهند.‌دوم:‌عوامل جای بر واسطه‌ای عوامل طریق از را خود تأثیرات بلکه11- Ball theory22- Chaffee33- Katz44- Baron55- media limited effect66- J. Klapper

5

می‌سازند.‌ تبدیل علی، عامل یک نه و ثانویه عامل یک به را رسانه واسطه‌ای

‌مخاطبان بر ناچیز تأثیراتی رسانه‌ها ،"محدود تأثیرات" دیدگاه متولیان نظر اساس بر

‌که شد خواهد آشکار زمانی نیز محدودی تأثیرات می‌گذارند.‌چنین جای بر خود

باشند.‌ آن خواهان مخاطبان

‌این ‌است.‌فرمول‌بندی‌"کاشت نظریه" رسانه‌ها تأثیرات به مربوط نظریه سومین

‌تأثیرات (‌پیرامون1980) دیگران و گرینر که است گسترده‌ای تحقیقات حاصل نظریه

‌بین در فراگیر نفوذ با تلویزیون همکارانش، و گرینر باور دادند.‌به انجام تلویزیون

‌می‌کند. آنان ذهن در رایج ارزش‌های و نقش‌ها جهان‌بینی، کاشت به مبادرت خانواده‌ها

‌اندیشه‌ها، دیگری رسانه هر از بیش تلویزیون کاشت، نظریه حامیان و بانیان زغم به

‌این می‌دهد.‌چون،‌ شکل را جامعه افراد فردی برون و درون روابط و زندگی سبک

دارد.‌ حضور مردم روزمره زندگی در دیگر رسانه‌هاي از بیش رسانه

‌‌ایجاد به قادر تنهایی به تلویزیون که است شده آشکار واقعیت ‌این امروزه ‌این، وجود با

‌تلویزیون تأثیر بلکه نيست، مخاطبان در ثابت باورهای و احساسات نگرش‌ها، نظرات،

‌دارد وجود زیادی شواهد می‌شود.‌لیکن، تشدید یا تعدیل دیگر، عوامل و متغیر‌ها توسط

‌و نظرات کاشت در تلویزیون تأثیر می‌دهد نشان ببینید(‌که ‌را2001 ،1پول مثال )برای

‌است.‌ناگفته جامعه باالی و متوسط اقشار از بیش جامعه پایین اقشار در دیدگاه‌ها،

‌نقش بین، اين در است.‌اما متعدد و متنوع عواملی از ناشی تفاوت ‌این که پیداست

‌برجسته‌تر جامعه، باالی و متوسط اقشار ‌در"اطالعات منابع سایر به دسترسی" عامل

است.‌ عوامل سایر از

‌يکي می‌شود ‌یاد"2رسانه‌ای جبرگرایی نظریه" عنوان تحت آن از که لوهان، مک نظریه

‌رسانه" موجز و کوتاه جمله بیان با لوهان است.‌مک رسانه نظريه‌هاي اثرگذارترين از

11- paul22-Media Determinism theory

6

‌بر رسانه‌ها از یک هر او باور داشت.‌به عرضه رسانه‌ها به نوین ‌رویکردی"است پیام

‌دیداری، رسانه‌ای را تلویزیون می‌گذارند.‌او، تأثیر ما حواس از حس چند یا یک کارکرد

‌به دوباره را ما زندگی تلویزیون است معتقد و )المسه‌ای(‌می‌داند بساوایی و شنیداری

‌و شده دور مجزا ملت‌های– دولت از تلویزیون اثر بر آورد.‌ما خواهد در قبیله‌ای صورت

(.‌394 ص ،1381 دهقان، ترجمه تانکارد، و )سوربن داشت خواهیم جهانی دهکده یک

‌به که است کرده عرضه جدید نظریه‌ای رسانه‌ها تأثیر باب (‌در1980) 1نئومان نوئل

‌زیر شرح به را نظریه ‌این تانکارد و است.‌سوربن شده ‌مشهور"سکوت مارپیچ" نظریه

‌واکنش باره در مردم اغلب مناقشه‌انگیز، موضوع یک خصوص کرده‌اند:‌در خالصه

‌اکثریت در آنان نظر که دریابند می‌کنند سعی می‌زنند.‌آنها حدس‌هایی عمومی افکار

‌جهت در عمومی افکار تغییر که دریابند تا می‌کوشند آن از اقلیت.‌پس در یا دارد قرار

‌دارند قرار مخالف جهت در که کنند احساس آنان چنانچه نه، یا دارد قرار آنها با موافقت

‌تغییر که کنند تصور اگر کنند.‌همچنین اختیار سکوت موضوع، باره در که می‌کنند سعی

‌گرایش سکوت کردن اختیار به آنهاست، از گرفتن فاصله جهت در عمومی افکار

‌هم است نشده عرضه متفاوتی دیدگاه که کنند احساس بیشتر چقدر هر می‌یابند.‌آنها

(.‌397 )ص می‌مانند ساکت بیشتر

‌می‌گذارند:‌نخست: تأثیر سکوت مارپیچ بر روش سه به رسانه‌ها نئومان نوئل نظر از

‌هستند؛دوم: عقایدی نوع چه مسلط عقاید که می‌کنند ‌ایجاد جامعه افراد در را باور این‌

‌پايان در و گسترش‌اند و شکل‌گیری حال در عقایدی چه که می‌کنند القاء جامعه افراد به

‌در می‌شود، آنها شدن منزوی موجب عقاید برخی ابراز که می‌کنند القاء جامعه افراد به

می‌شود.‌ رو روبه جامعه افراد سایر استقبال با دیگر عقاید برخی ابراز حالی‌که

‌تلویزیون، و رادیو ویژه به رسانه‌ها، تأثیرات به دیگری رویکرد (‌با1986)2گوایر مگ

13-Noelle- Neuman21-Mc Guive

7

‌دسته‌بندی به رسانه‌ها تأثیر میزان و دامنه خصوص در بحث جای به است.‌او پرداخته

‌و مطلوب تأثیر دو دارای رسانه‌ها او، باور است.‌به پرداخته رسانه‌ها تأثیرات انواع

هستند.‌ نامطلوب

‌مصرف، الگوهای بر شامل:‌تأثیر رسانه‌ها مطلوب تأثیرات مهم‌ترین گوایر مک نظر از

‌سبک بهبود و تغییر عمومی، رفتار بهبود و عمومی آگاهی‌های افزایش دادن، رأی رفتار

‌است.‌همچنین اجتماعی و سیاسی مختلف آموزه‌های تعلیم و ایدئولوژی تلقین‌ زندگی،

‌آرمان‌ها ترویج پرخاشگرانه، رفتار شامل:‌افزایش رسانه‌ها نامطلوب تأثیرات مهم‌ترین

‌نامناسب رفتارهای ترویج کلیشه‌ای، و قالبی اندیشه‌های گسترش مبتذل، گروه‌های و

است.‌ نامتعادل فکری فرایندهای ایجاد و جنسی

‌سخن آنها از بخش ‌این در که نظریه‌پردازانی همة گرفت نتیجه می‌توان خالصه طور به

‌بر قادرند شنیداری، و دیداری رسانه‌های ویژه به رسانه‌ها، معتقدند آمد میان به

‌نشان که همان‌گونه لیکن، بگذارند، تأثیر مخاطبان رفتاری الگوهای و زندگی اندیشه‌ها،

‌ندارد. وجود جامعی اتفاق‌نظر رسانه‌ها تأثیر میزان سر بر صاحب‌نظران بین شد، داده

‌رفتار و اندیشه بر بی‌رقیب و بی‌بدیل قوی، شگرف، تأثیری رسانه‌ها معتقدند برخی

‌تعدیل اثر" بر نظریه‌پردازان از دیگر برخی که، حالی‌ می‌گذارند.‌در جای بر مخاطبان

‌اجتماعی و محیطی فردی، متغیر‌های و عوامل آنان نظر ‌از‌‌معتقدند."رسانه‌ها یافتة

سازند.‌ تغییر دستخوش را رسانه‌ها تأثیرات قادرند

اذهان دستکاری در رسانه‌ای فنون و روش‌ها

‌در رسانه‌ها استفاده مورد روش‌هاي خصوص در مختلف ديدگاه‌هاي گرفتن نظر در با

‌شکاف و تبلیغات برجسته‌سازی، رویکرد سه بخش، ‌این در عمومي افكار دستكاري

می‌گیرند. قرار بحث مورد اختصار به آگاهی

8

برجسته‌سازی

‌و اخبار انتشار و ارائه با خبری رسانه‌های که است آن بر باور برجسته‌سازی فرضیه در

‌می‌دهند.‌به شکل را معین موضوعات پیرامون مردم اندیشه خود، دلخواه اطالعات

که:‌ می‌دارد اذعان برجسته‌سازی فرضیه روشن‌تر، تعبیر‌

‌آن اهمیت تا می‌شود موجب معین موضوعات به جمعی رسانه‌های توجه-1

یابد؛ افزایش مردم نظر از موضوعات

‌عمومی مشکالت اولویت‌بندی نحوه خود خبری زیاد پوشش با جمعی رسانه‌های-2

می‌کنند؛ تعيین را مردم توسط

‌اولویت‌های می‌کنند.‌آنها تحمیل مردم بر را خود اولویت‌های جمعی رسانه‌های-3

می‌دهند؛ شکل را مردم توده

‌جهت‌گیری خود، محتوای و خبری پوشش با شرایط برخی در جمعی رسانه‌های-4

‌،1 )رابینسون می‌کنند تعیین را کشور رهبران و مدیران سیاستمداران، ذهنی

2003‌.)

‌است.‌آنان یافته انعکاس لنگ و 2لنگ بیان در دقیق شکلی به برجسته‌سازی مفهوم

‌از می‌دارند.‌آنها معطوف خاص موضوعات به را خود توجه جمعی معتقدند:‌رسانه‌های

‌عرضه را موضوعاتی مستمر صورت به و می‌سازند عمومی تصاویر سیاسی چهره‌های

‌و بدانند کنند، فکر دربارةآنها باید مردم توده که است مسائلی نشان‌دهنده که می‌کنند

(.‌328 ‌ص1992 تانکارد، و )سوربن کنند احساس

‌خود معطوف را وسیعی مطالعات و تحقیقات گذشته دهه چند در برجسته‌سازی فرضیه

‌تصاویر جمعی »رسانه‌های که واقعیت به‌این اذعان (‌با1965)3است.‌لیپمن ساخته11- Ribinson 22-Long33- Lippman

9

‌برجسته‌سازی الزامات و ابعاد در کنکاش برای را می‌دهند«‌محققان شکل را ما اذهان

‌بر رسانه‌ها تأثیرات بررسی (‌با1972)2شاو و 1کامبز است.‌مک برانگیخته رسانه‌ای

‌نظام‌مند صورت به که می‌گیرند قرار کسانی اولین زمره در ‌امریکا،1986 انتخابات

‌نشان خود بررسی‌های در کرده‌اند.‌آنان مطالعه را رسانه‌ای برجسته‌سازی تأثیرات

‌رأی‌دهندگان" بر عمیق تأثیری اغراق‌آمیز و ویژه خبری پوشش با رسانه‌ها دادند

‌به انتخابات در شرکت ضمن تا می‌انگیزند بر را آنان و می‌گذارند ‌برجای"نامصمم

دهند.‌ رأی معینی کاندیدای

‌و تلویزیون در (‌برجسته‌سازی1990) دیگران و 3اینگرام همچون‌ دیگر محققانی

‌با تلویزیون که داده‌اند نشان داده‌اند.‌آنان قرار مطالعه مورد مخاطبان بر را آن تأثیرات

‌بر می‌تواند دیگر، موضوعات گرفتن نادیده و موضوعات برخی دادن قرار پوشش تحت

‌تلویزیون برجسته‌سازی محققان، ‌این باور بگذارد.‌به تأثیر مخاطبان رفتار و اذهان

‌داده پوشش موضوعات پیرامون چندانی آگاهی که می‌گذارد تأثیر مخاطبانی بر بیشتر

باشند.‌ نداشته شده

‌رسانه‌ها برجسته‌سازی الزامات و فرایند خود مطالعات و بررسی‌ها در مختلف محققان

‌می‌توانند زمانی رسانه چند یا یک که باورند بر‌این آنان از کرده‌اند.‌بسیاری شناسایی را

‌الزامات که کنند، معرفی مردم اصلی اولویت عنوان به و ساخته برجسته را موضوع یک

‌پوشش شده، گزینش موضوع کردن قالب‌دار موضوع، کنند:‌یافتن رعایت را زیر

‌طریق از موضوع به بخشیدن شتاب و اسمی کد از استفاده ویژه، نام‌گذاری فراگیر،

مقبول. و معروف افراد

‌اهمیت استمرار و داد خواهد رخ تدریج به برجسته‌سازی كه است الزم نکته این یادآوری

‌جمعی رسانه‌های روی، همین نمی‌کشد.‌از درازا به چندان نیز شده برجسته موضوع11-Mc combs22-shaw 3 ingram

10

‌دیگر موضوع چند یا یک به موضوع، چند یا یک از را خود توجه دامنه مدت چند از پس

‌داده‌اند (‌نشان1987 ،1مانهایم مثال )برای محققان گذشته، آن می‌دارند.‌از معطوف

‌می‌گذارند.‌به تأثیر برجسته‌سازی فرایند بر نیز دیگری عوامل رسانه‌ها، بر افزون که

‌مردم توده و سیاسی نهادهای رسانه‌ها، اولویت‌های حاصل برجسته‌سازی مانهایم باور

است.‌

‌بخشی بر تمرکز با قادرند رسانه‌ها که گرفت نتیجه می‌توان شده یاد مطالب براساس

‌را جامعه افراد از وسیعی گروه اذهان آن، فراگیر پوشش و حقایق و واقعیات از

‌ارزش‌گذاری آن در اغراق و حقایق ارزش‌گذاري با و کنند خاص موضوعات معطوف

‌رسانه‌ها برجسته‌سازی بگذارند.‌همچنين تأثیر جامعه ارزش‌گذاری‌های بر می‌توانند

‌آنها با چندانی آشنایی مخاطبان که است موفقیت‌آمیز موضوعاتی پیرامون اغلب

‌و باشند داشته آنها خواسته‌های و نیازها با باالیی همخوانی موضوعات آن در و نداشته

‌هماهنگ جامعه سیاسی اولویت‌های با که قلمروهایی در برجسته‌سازی اينكه سرانجام

دارد.‌ وقوع احتمال بیشتر باشد

آگاهی شکاف فرضیه

آگاهی شکاف فرضیه ‌افزایش در رسانه‌ها کارکرد دربارة بدبینانه فرضیة یک اساسا

‌پایین طبقات که می‌کند تأکید فرضیه این‌است.‌ جامعه مختلف طبقات و اقشار آگاهی

‌در منتشره اطالعات از قادرند تأخیر با اجتماع، باالی طبقات با مقایسه در اجتماع،

‌به روز آنان آگاهی و دانش سطح فاصله و شکاف روی، همین گیرند.‌از بهره رسانه‌ها

‌فرضیه این بیان‌ به بار اولین (‌برای1970) دیگران و 2می‌شود.‌تیکنور عمیق‌تر روز

‌افزایش اجتماعی نظام به جمعی رسانه‌های اطالعات ریزش وقتی آنان باور پرداختند.‌به

11- Manheim22- xtichenor

11

‌پایگاه دارای افراد از سریع‌تر باالتر اقتصادی و اجتماعی پایگاه دارای افراد می‌یابد،

‌افراد‌ آگاهی بین شکاف که گونه‌ای به می‌کنند، کسب را اطالعات آن پایین‌تر، اجتماعی

‌شکاف، این دیگران،‌ و تیکنور باور (.‌به160)ص می‌یابد افزایش روز به روز طبقات این

می‌دهد.‌ رخ بیشتر عمومی، اطالعات و سیاسی علمی، موضوعات در ویژه به

‌برانگیخت.‌به را انتقاداتی اولیه، عرضه و فرمول‌بندی از پس آگاهی شکاف فرضیه

‌نظیر رسانه‌ای که داشتند (‌اذعان1972) دیگران و 1فیسک همچون محققانی ویژه

‌مختلف طبقات آگاهی شکاف بردن میان از صدد در اطالعات متنوع ارائه با تلویزیون

است.‌ یافته دست موفقیت‌هایی به و برآمده

‌تجدیدنظر شکل در آمدند.‌آنان بر آن اصالح پی در فرضیه متولیان انتقادات، ‌این پی در

‌نمی‌دهد. رخ موضوعات همه زمینة در آگاهی شکاف که داشتند اذعان فرضیه، شدة

‌است. کمتر آگاهی شکاف معمول به اجتماعی تعارض‌آمیز موضوعات در مثال برای

‌جوامع در می‌دهند.‌همچنين نشان توجه موضوعات ‌این به جامعه اقشار همه چون،

‌میسر همگان برای متنوع و متعدد رسانه‌های به دسترسی که )تکثرگرا(، پلورالیست

است.‌ کمتر آگاهی شکاف است

تبلیغات

‌تبلیغاتی نقش امروزه که باورند (‌بر‌این2001 میرز، مثال )برای صاحب‌نظران برخی

‌از بیش مختلف رسانه‌های آنان باور آنهاست.‌به آموزشی نقش از برجسته‌تر رسانه‌ها

‌و باورها القای و ‌آنان"‌ایدئولوژیک توجیه" پی در باشند مردم دانش افزایش پی در آنکه

‌پراتکانیس، و ارنسون مثال )برای هستند.‌محققان آنان به خاص سیاسی نگرش‌های

‌تأثیر افزایش برای رسانه‌ها که داده‌اند (‌نشان1383 عباسی، و سیدامامی ترجمه

می‌کنند.‌ استفاده معینی روش‌های و اصول عناصر، از مخاطبان بر خود پیام‌های

‌است.‌عناصر کرده ‌خالصهstasm واژه در را تبلیغات اصلی (‌عناصر1974) الینبرگر11- Fisk

12

.5مأموریت یا هدف و 4موضوع ،3مخاطبان ،2زمان ،1از:‌منبع عبارتند واژه ‌این در مندرج

‌به را خود تبلیغاتی پیام‌های می‌توانند زمانی خبری رسانه یک متولیان الینبرگر باور به

‌محدود معین مکانی و زمان در و خاص گروهی به را خود هدف که کنند القاء مخاطبان

‌را تبلیغاتی پیام برابر در آنان واکنش و مخاطب گروه‌های میان حاکم روابط سازند؛

‌داشته مخاطبانشان جامعه‌شناسی و روان‌شناسی دربارة کافی اطالعات و بدانند

باشند.‌

‌رسانه‌ای تبلیغات اساسی (‌اصول1998 کاتز، مثال عنوان )به محققان از دیگر برخی

برمی‌شمارند: زیر شرح به را

سفید(؛ تبلیغات در ویژه )به شناسایی قابل اکاذیب نشر از خودداری-1

مخاطبان؛ ریشه‌ای و پایدار نگرش‌های و عقاید با مخالفت از اجتناب-2

مخاطبان؛ موافق و مساعد نگرش‌های و عقاید بر تأکید و تکیه-3

محیطی؛ واقعیات اساس بر گزارش و پیام تنظیم-4

مخاطبان؛ عمومی درک و دانش اساس بر موضوع و پیام تنظیم-5

و و...‌جامعه؛ اقتصادی سیاسی، فرایندهای سایر و تبلیغات بین هماهنگی-6

پیام.‌ ارسال در کافی سرعت و شتاب از برخورداری-7

‌تنها نه گیرد نادیده را هفتگانه اصول ‌این از اصل چند یا یک که رسانه‌ای کاتز، باور به

‌واکنش است ممکن بلکه نیست، مخاطبان در مطلوب تأثیرات ‌ایجاد به قادر

برانگیزد.‌ نیز را مخاطبان مخالفت‌جویانه

) ارنسون و پراتکانیس (‌و2000) بارون (،2002) میرز نظیر نظریه‌پردازانی و مؤلفان

‌اثربخش تبلیغات فنون و روش‌ها از برخی توانسته‌اند خود بررسی‌های (‌در1383

1 source2 time3 Audience4 subject5 mission

13

زیرند:‌ شرح به روش‌ها آن مهم‌ترین از کنند.‌برخی معرفی و شناسایی را رسانه‌ای

مخاطبان خواسته‌های اساس بر -گزینش اشباع نه و -‌تکرار

خبری کانون‌های -‌ایجاد ضروری مواقع در بایکوت و -‌سکوت

مخاطبان هم‌رنگی به نیاز از -‌استفاده -‌مقایسه

الگودهی -‌شیوه مخاطبان انتظارات -‌کنترل

)تسری(‌ تداعی -‌شیوه شبهه ایجاد و‌ غیرمستقیم -‌القای

ترس به -‌توسل -‌نام‌گذاری

-‌زهرگیری بزرگ‌نمایی و -‌اغراق

‌با رسانه‌ها می‌دهد نشان که داده‌اند ارائه شواهدی پیش‌گفته مؤلفان و محققان

‌شکل‌دهی و مخاطبان، اذهان دستکاری به مبادرت پیوسته روش‌ها ‌این از بهره‌گیری

‌یک رسانه‌های که داده‌اند نشان می‌کنند.‌همچنین، آنان، نگرش‌های و دیدگاه‌ها و باورها

‌،"افشاگری" ،"واکسیناسیون" ،"قبلی هشدار" نظیر روش‌هایی از بهره‌گیری با کشور

‌رقیب، رسانه‌های تبلیغاتی ‌روش‌های"کارشناسانة تحلیل" ‌و"گرفتن سخره به"

سازند.‌ مقاوم رسانه‌ها آن تبلیغاتی تأثیرات برابر در را خود مخاطبان می‌توانند

فارسي بی.بی.سی شبكه در تبليغي و رواني عمليات

‌سي‌بي.‌بي. جهاني سرويس متنوع و غني منابع از استفاده با فارسي بی.بی.سی شبکه

‌خبري ‌دفتر70 از بيش در خبرنگار هزار دو از بهره‌گيري و زياد بسيار بازتوليد قدرت و

‌و راديو با بي.بي.سي فارسي تلويزيون تهيه‌كنندگان و خبرنگاران تعامل و دنيا در

‌براي فرهنگي و اجتماعي سياسي، موضوعات به پرداختن جهت فارسي وب‌سايت

کرد.‌ کار به ‌شروع1388 ‌دي25 در جوان قشر ويژه به مخاطب جذب

‌تحليل روش از فارسي بی.بی.سی خبري شبكه رسانه‌اي فنون و اصول ارزيابي براي

‌پخش خبري محتواي همة از بود عبارت مطالعه اين آماری جامعةشد.‌ استفاده محتوا

14

‌تا دوم روزهاي طي در فارسي بی.بی.سی تلويزيوني شبکه خبري برنامه‌هاي در شده

‌محتواهاي همة آماري جامعه بودن محدود به توجه ‌بود.‌با1388 ماه خرداد دوم بيست

‌خبري عناوين گرفت.‌مجموع قرار تحليل و تجزيه مورد تمام‌شماري صورت به خبري

است. شده ارائه زير جدول در دهم انتخابات روزهاي در رسانه اين

:‌تعداد‌عناوين‌خبري‌در‌روزهاي‌تبليغات‌انتخاباتي1جدول‌

روز‌هروز‌ه

اا

روزهروزهتعدادتعداد

اا

تعدادتعداد

2255121233

3377131366

4466141422

5533151599

664416161212

7788171755

88--181877

9944191977

101033202044

111155212177

‌دهم انتخابات با مرتبط خبري ‌عنوان107 تعداد ‌روز20 در که مي‌دهد نشان نتايج اين

‌محتوا، ميزان است.‌اين شده پخش تلويزيوني شبکه اين در ايران جمهوري رياست

‌تا يک بين خبري عناوين اين که است ضروری نکته این تذکر است، ‌کلمه19773 شامل

است. شده تکرار خبري مختلف بخش‌هاي در ‌بار12

15

اخبار‌کل‌در‌کانديداها‌اسامي‌:‌تکرار‌2جدول

تعدادکانديدادرص

د

‌محمود

احمدي‌نژاد13039.2

‌ميرحسين

موسوي9428.3

8024.1کروبي مهدي

288.4رضايي محسن

332100کل

‌اخبار خبري محتواي و عناوين بيشترين که مي‌دهد نشان شده یاد نمودار و جدول نتايج

‌‌درصد28.3 با موسوي سپس و ‌درصد39.2 با احمدي‌نژاد به مربوط بي‌بي‌سي

‌است. ‌درصد8.4 با رضايي محسن به مربوط خبري عناوين ميزان کمترين و مي‌باشد

کاي مجذور آزمون طريق از موجود تفاوت‌هاي

(x=64.627,df=2 , p=0.000در‌) مي‌شود. تلقي معنادار ‌درصد99 اطمينان سطح

انتخاباتي‌نامزدهاي‌با‌مرتبط‌منفي‌و‌مثبت‌اخبار:‌‌3جدول

کلخنثيمنفيتبمثنامزد

16

ن‌احمدي

ژاد

1921343تعداد

‌درصد

سطري44.248.87.0100.0

38.895.550.055.8ستوني‌درصد

موسوي

161320تعداد

‌درصد

سطري80.05.015.0100.0

32.74.550.026.0ستوني‌درصد

کروبي

8008تعداد

‌درصد

سطري100.0.0.0100.0

16.3.0.010.4ستوني‌درصد

6006تعدادرضايي

‌درصد

سطري100.0.0.0100.0

12.2.0.07.8ستوني‌درصد

4922677تعدادکل

سطري‌درصد

ستوني‌درصد

63.628.67.8100.0

100.0100.0100.0100.0

‌مثبت اخباري خبري محتواي و عناوين بيشترين مي‌دهد نشان شده یاد جدول نتايج

‌و مي‌باشد ‌درصد32.7 با موسوي سپس و ‌درصد44.2 با احمدي‌نژاد به مربوط

‌است.‌اما ‌درصد12.2 با رضايي محسن به مربوط مثبت خبري عناوين ميزان کمترين

‌در صد که است آن از حاکي نتايج مي‌گيرد صورت مقايسه‌ کانديدا هر صورت به وقتي

‌مثبت موسوي به مربوط اخبار ‌درصد80 و مثبت کروبي و رضايي به مربوط اخبار صد

‌است.‌تفاوت‌هاي احمدي‌نژاد به مربوط اخبار ‌درصد44.2 تنها که حالي در است،

17

‌اطمينان سطح (‌درx=22.848 , df=6 , p=0.001) کاي مجذور آزمون طريق از نيز موجود

.‌است معنادار ‌درصد99

احمدي‌نژاد با مرتبط مثبت اخبار نمونه

‌برابر در پررویی با و ببرد را بیت‌المال »اموال که کسی آن کرده تأکید احمدی‌نژاد آقای

‌بود.« نخواهد ایران ملت پذیرش مورد بداند خود میراث و حق را این ملت، این

‌در ایران دانشگاه ۳۱۳ دانشجویی احمدی‌نژاد:‌بسیج جان برای دانشجویی بسیج نگرانی

‌حفظ برای بیشتر تالش خواستار ملی امنیت شورای‌عالی دبیر به سرگشاده نامه‌ای

‌شد. احمدی‌نژاد محمود جان

احمدي‌نژاد با مرتبط منفي اخبار نمونه

‌به نسبت خود شکننده آرای دلیل به احمدی‌نژاد است:‌»آقای گفته ابطحی محمدعلی

‌استفاده دولتی امکانات از رأی کسب برای و گذاشته کنار را مالحظات قبل، دور

‌می‌کند.«

‌مبارز روحانیت جامعه اعضای از و نظام مصلحت تشخیص مجمع عضو روحانی، حسن

‌و روستاها خوابگاه‌ها، در پول "پمپاژ آنچه خاطر به نژاد احمدی محمود دولت از

است. کرده انتقاد شدت به انتخابات"‌خوانده، آستانه در رأی خرید برای بزرگ شهرهای

‌در که اتهاماتی اطالعیه‌ای، صدور با ایران مجلس پیشین رئیس نوری ناطق علی‌اکبر

‌نقض را بود شده مطرح نژاد احمدی محمود سوی از انتخاباتی مناظره یک جریان

‌خواند. جمهوری رئیس سوگند

موسوي خصوص در مثبت اخبار نمونه

‌ایران، جمهوری ریاست انتخابات دوره دهمین نامزدهای از یکی موسوی، میرحسین

18

‌است. کرده منتشر را خود اقتصادی برنامه

‌از متشکل که امام خط موسوی:‌فراکسیون از مجلس اصالح‌طلبان حمایت

است.‌ کرده حمایت موسوی میرحسین از بیانیه‌ای صدور با است مجلس اصالح‌طلبان

‌از انتقاد با و داده بیانیه هم موسوی طرفدارانش:‌میرحسین از موسوی درخواست

‌تا خواسته مردم از انتخاباتی"، تبلیغات فضای تخریب جهت در مشکوک "تحرکات

‌باشند. هوشیار

کروبي خصوص در اخبار برخي

‌شهردار کرباسچی، غالمحسین انتخابات، در پیروزی صورت در است گفته کروبی مهدی

می‌کند. انتخاب خود اول معاون عنوان به را تهران پیشین

‌در می‌گوید ایران جمهوری ریاست انتخابات اصالح‌طلب جناح نامزدهای از یکی کروبی،

‌دانشجویان شدن ستاره‌دار یا شدن زندانی از می‌کوشد انتخابات، در پیروزی صورت

‌کند. جلوگیری منتقد

‌نیروهای که است داده هشدار کروبی مهدی به ایران مسلح نیروهای ارشد فرمانده یک

‌نکند. متهم انتخابات در دخالت به را بسیج

‌"دخالت به را نژاد احمدی محمود توسط قبلی انتخابات در خود شکست کروبی آقای

‌بود. داده نسبت پاسداران سپاه و غیرقانونی"‌بسیجیان و عجیب

رضايي خصوص در اخبار برخي

‌که می‌گوید اصولگرا جناح از ایران جمهوری ریاست انتخابات نامزد رضایی، محسن

‌در شدن پیروز صورت در دارد قصد او و دنیا"‌است دولت "پرمصرف‌ترین ایران دولت

‌دهد. قرار اولویت در را مشکل این اصالح انتخابات

19

‌تبدیل طرح جمهوری، ریاست نامزد و پاسداران سپاه پیشین فرمانده رضایی محسن

است. کرده مطرح را شغل یک به اجباری سربازی خدمت

‌نامزد و پاسداران سپاه سابق فرمانده رضایی بود:‌محسن من پیشنهاد رضایی:‌مناظره

‌گفته خود هواداران جمع در تهران تیر هفتم ورزشگاه در جمهوری ریاست انتخابات

‌و صدا رئیس ضرغامی عزت‌الله به وی پیشنهاد نامزدها، بین مناظره برگزاری که است

است.‌ بوده سیما

برجسته‌سازي تکنيک از استفاده

‌برود. سؤال زیر اسالم کل یا نظام کل که نگویید شیرازی:‌سخنانی آیت‌ا...‌مکارم-1

‌نامزدهای از اعالمیه‌ای، صدور با شیعه تقلید مراجع از شیرازی مکارم ناصر آیت‌الله

‌و دشمنان "شادی باعث که نکنند کاری گفته و کرده انتقاد جمهوری ریاست انتخابات

‌شود." دوستان بعضی یأس

‌کل یا نظام کل که نگویند "سخنانی کرده توصیه نامزدها به شیرازی آیت‌ا...‌مکارم

‌یأس و دشمنان شادی سبب که دهند یکدیگر به نسبت‌هایی و برود سؤال زیر اسالم

‌“دهند. مانور خارج در آنها روی و شود دوستان بعضی

‌احمدی‌نژاد محمود سخنان به وی اشاره اما نبرده نامزدها از نامی شیعه، مرجع این

‌گذشته، ‌سال24 عملکرد بردن سؤال زیر با موسوی میرحسین با مناظره در که است

‌و مجلس پیشین رئیس و مصلحت تشخیص مجمع رئیس نظام، ارشد مقامات از برخی

‌کرد. متهم ثروت انباشت و قانون‌گریزی به را آنها خانواده‌های

‌شده داده کس هر به ناروایی نسبت "اگر که خواسته نامزدها از شیرازی، مکارم آقای

‌مردم و بخشکانند را آینده اختالفات ریشه و کنند عذرخواهی انتخابات از پس بالفاصله

‌کرده توصیه نیز جوانان به شیعه تقلید مرجع کنند.‌این امیدوار وسیله این به را عزیزمان

20

بپرهیزند." روز سه دو این در مخصوصا شود انتخابات در تنش موجب که کاری هر "از

‌می‌کنم: محاکمه را گذشته مسئوالن احمدی‌نژاد:‌بعضی-2

‌امروز دهم، جمهوری ریاست انتخابات نامزد و ایران جمهور رئیس نژاد، احمدی محمود

اگر ژوئن(‌گفت )اول خرداد ۱۱ دوشنبه ‌شود، انتخاب جمهوری ریاست به مجددا

‌کرد. خواهد محاکمه را ایران اخیر سال ۲۴ مسئوالن از گروهی

‌برای گفت:‌»امروز تهران جنوب در ورامین پاکدشت مردم جمع در احمدی‌نژاد آقای

‌و دولت اصلی مراکز در سال ۲۴ که را گروهی پرونده مجبورم ملت حقوق از دفاع

‌آنان عمل و اندیشه به مشکالت ریشه و می‌کردند کار خود برای و بودند حزبی حکومت

‌کنم.« باز برمی‌گردد،

‌خواهد میان در مردم با تلویزیون در را پرونده این صفحات برخی گفت احمدی‌نژاد آقای

‌همه کرد انتخاب مرا دیگر بار ملت و داد توفیق خدا گفت:‌»اگر همچنین گذاشت.‌او

‌برمی‌گردانیم.« بیت‌المال به را ملت حقوق و می‌کنیم محاکمه ملت پیشگاه در را آنها

رادیویی و تلویزیونی شبکه‌های استفاده مورد روش‌های و فنون

‌داد نشان رادیویی و تلویزیونی مختلف شبکه‌های شدة انتخاب برنامه‌های محتوای تحلیل

‌مختلفی روانی عملیات تکنیک‌های و فنون از انتخابات، از پس حوادث در رسانه‌ها آن

شده‌اند.‌ درج زیر جدول در فنون و روش‌ها آن کرده‌اند.‌مهم‌ترین استفاده

‌نشان گرفت (‌صورت1388) ‌باصري و مرادي الياسي، توسط که ديگري مطالعه در

‌میانگین صورت به آن، از پس ‌روز70 تا انتخابات از پس روز شبکه اين که شده داده

‌کنش‌گران به را خود تحلیلی گزارش‌های و خبری برنامه‌های ‌درصد30 حدود

‌از پس آغازین روزهای در نسبت داد.‌این اختصاص انتخابات از پس اعتراض‌آمیز

شد.‌ کاسته آن میزان از تدریج به که بود ‌درصد80 حدود انتخابات

‌حوادث در بی.بی.سی که داد نشان شبکه اين شده انتخاب برنامه‌های محتوای تحلیل

21

‌که کرده استفاده مختلفی روانی عملیات تکنیک‌های و فنون از انتخابات، از پس

مي‌شود:‌ ارائه زیر جدول در فنون و روش‌ها آن مهم‌ترین

‌:‌فراواني‌روش‌ها‌و‌فنون‌عمليات‌رواني‌مورد‌استفاده‌شبکه‌بی.بی.سی4جدول‌

فارسي

ردی

ف

تعدفنون و روش‌ها

اد

82 انتخابات پیرامون ابهام ایجاد1

‌زیاد جمعیت )نمایش واگن دسته تکنيک از استفاده2

پخش(‌ با معترض

93

‌خشونت )نمایش انتظامی نیروهای از انسانیت‌زدایی3

آنان(‌

72

74امنیتی نیروهای از انسانیت‌زدایی4

36 بسیج و سپاه از انسانیت‌زدایی5

37 ناجا جانشین و فرمانده تخریب6

76 تقلب شایعه نشر7

59 آماتور خبرنگاران از استفاده8

87 کشته‌ها تعداد برجسته‌سازی9

11 اعتراضات دامنه اگراندیسمان10

2

‌86فجیع( صحنه بیان و نمایش )با معترضان تشجیع و تهییج11

31 نظام مسئوالن به مجروح‌ها و کشته‌ها انتساب12

28 نظام نهادهای بین انشقاق ایجاد13

46 نظام سیاه‌نمایی14

78 شکنجه و گسترده دستگیری ادعای15

31...‌(‌ و سرود آهنگ، مکرر )‌پخش تخدیر16

19 اعتراضی آهنگ‌های و سرودها پخش و تولید17

22

49غیرواقعی(‌ ارقام و آمار به )اسناد مجازی اسناد18

16 اسالمي جمهوري سیمای و صدا اخبار جعل19

27دروغین(‌ )منبع سیاه تبلیغات20

39ناشناخته(‌ )منبع خاکستری تبلیغات21

21 معترضان از مظلوم‌نمایی22

11 نظام مسئوالن به غیراخالقی رفتارهای انتساب23

31 ناامیدی و یأس القای24

11 کشور مسئوالن متهم‌سازی25

19ماندال(‌ و گاندی نهضت به اعتراضات )تشبیه تشبیه26

نتیجه‌گیری و جمع‌بندي

‌اثربخش رسانه ویژگی‌های مهم‌ترین می‌توان پژوهشی، یافته‌های و مطالب اساس بر

‌شبكه توسط وفور به كه ويژگي‌هايي کرد، خالصه زیر شرح به تلویزیون(‌را ویژه )به

مي‌گيرد:‌ قرار استفاده مورد بی.بی.سی خبري

‌کارکردهای مهم‌ترین جمعی ارتباط وسایل متخصصانکارکردها:‌ مطلوب انجام -1

کرده‌اند.‌ فهرست زیر شرح به را جمعی ارتباط رسانه‌های

‌تفریحی، )کارکرد متنوع و مفرح برنامه‌های با مخاطبان فراغت اوقات کردن پر-

سرگرمی(؛

دور؛ و نزدیک رخدادهای دربارة بهنگام و سریع اطالع‌رسانی-

تخصصی؛ و عمومی مسائل خصوص در مخاطبان آموزش و آگاه‌سازی-

‌در ويژه به اجتماعی، انسجام ‌ایجاد و عمومی افکار شکل‌دهی و همگن‌سازی-

بحرانی؛ شرایط

و ملی؛ تعلق افزایش و اجتماعی هویت اعطای-

اخالقی(.‌ )کارکرد اجتماعی مالک‌های و هنجارها ترویج و تبلیغ-23

‌کرد. خالصه سرگرمی و تبلیغ آموزش، خبر، کارکرد چهار در می‌توان را کارکردها این‌

‌صورت به را کارکرد‌ها ‌این که کنند جلب را مخاطبان نظر می‌توانند زمانی رسانه‌ها

‌جامعه‌ یک رسانه‌های چه (‌»هر1992) تانکارد و سوربن تعبیر دهند.‌به انجام مطلوب

‌می‌شود«‌)ص بیشتر رسانه‌ها به جامعه آن وابستگی کنند، ارائه بیشتر را کارکرد‌ها این

‌رسانه‌ها آن باشد، بیشتر نیز رسانه‌ها به جامعه یک اعضای وابستگی چه (.‌هر414

‌برنامه‌های بگذارند.‌ارزیابی تأثیر جامعه آن مردم رفتار و دیدگاه‌ها بر می‌توانند بیشتر

‌تحلیل خبری، برنامه‌های داشتن با شبکه این می‌دهد نشان فارسی بی.بی.سی شبکه

‌مهم این به ...‌توانسته و جذاب و قوی فوق‌العاده مستندهای بینندگان، با ارتباط اخبار،

یابد. دست

‌واجد نوین ‌رسانه‌هایخبر(: )مهندسی اخبار انتشار قواعد و اصول رعایت-2

‌می‌سازد.‌برخی متمایز پیشین دهه‌های رسانه‌های از را آنها که شده‌اند مشخصه‌هایی

‌و اخبار انتشار متعدد تسهیالت اخبار، انتشار از:‌سرعت عبارتند مشخصه‌ها آن از

‌پیام‌ها.‌ناگفته و اخبار ماندگاری امکانات ساختن فراهم و فراگیر پوشش اطالعات،

‌خود به و جذب را وسیعی مخاطبان بتواند آنکه برای رسانه‌ای هر که است آشکار

‌رسانه‌ای اثربخش رسانه آن، بر باشد.‌افزون ویژگی‌ها ‌این واجد باید سازد، وابسته

‌یاد خبر مهندسی عنوان تحت آن از که را معینی اصول و نکات اخبار پخش در که است

کند.‌ رعایت می‌شود،

‌از کوتاهی پخش شامل خبر فرآورده‌های که می‌شود تأکید تلویزیونی خبر مهندسی در

‌محیط صدای با خبر )کپسشن(؛ متحرک تصویر بدون خبر )ساندبایت(؛ مصاحبه

‌ساند(‌و )نچرال طبیعی صدای )ال.وی.او(؛ بی‌صدا اما متحرک تصویر با خبر )امیانس(؛

‌("پکیج" خبرنگار از ارسالی ‌و"سی وی" خبر اتاق در )تدوین خبری گزارش تدوین

باشد.‌

24

‌نظر از که جایی تا خبر متن ساختن كوتاه از عبارتند خبر مهندسی قواعد از برخی

‌وقت به )احترام نکند وارد خبری بولتن به خدشه‌ای اطالع‌رسانی و زیبایی‌شناسی

‌گنجاندن چون، هم، سر پشت متحرک تصویر فاقد خبر دو گنجاندن از اجتناب مخاطب(؛

‌تنزل رادیویی خبر به را تلویزیونی خبر سرهم، پشت متحرک تصویر فاقد خبر دو

‌شات‌ها شدن طوالنی از ممانعت آرشیوی؛ تصاویر از مکرر استفاده از اجتناب می‌دهد؛

‌بولتن یک خبری.‌در بولتن در جذاب خبری گزارش‌های گنجاندن و ثانیه؛ پنج از بیش به

‌شبکه اخبار شود.‌ارزیابی گنجانده خبری گزارش سه باید دست‌کم ‌دقیقه‌ای15 خبری

‌کار به خبری برنامه‌های در شده یاد اصول اکثر که می‌دهد نشان فارسی بی.بی.سی

است. شده گرفته

‌که داده‌اند نشان متعدد ‌بررسی‌هایتبلیغ: و آموزش غیرمستقیم عرضه-3

‌تأثیر مخاطبان بر مستقیم تبلیغ و آموزش از بیش غیرمستقیم تبلیغ و آموزش

‌تبلیغ، و آموزش مستقیم ارائه جای به اثربخش رسانه‌های روی، همین می‌گذارد.‌از

‌اجتماعی، گزارش‌های اخبار، پخش طریق از را خود آموزشی اهداف تا می‌کوشند

‌طریق از که دارند انتظار مخاطبان می‌دانند چون سازند، محقق سریال‌ها، و فیلم‌ها

‌‌آنان"سمعی لذت" رادیویی برنامه‌های و ‌برسند"بصری لذت" به تلویزیونی برنامه‌های

دهند.‌ افزایش را

‌بخش ‌درمسلط: و مقبول جذاب، گزارشگران و گویندگان از بهره‌گیری-4

‌تأثیر مخاطبان بر قادرند دیگران از بیش جذاب گویندگان که شد داده نشان اقناع

‌و گویندگی مختلف داوطلبان میان از باید اثربخش رسانة یک روی، همین بگذارند.‌از

‌جذابی صدای باشند، برخوردار باال چهره‌ای جذابیت از که برگزیند را آنانی گزارشگری،

باشد. باال آنان کالمی مهارت و باشند داشته

‌رسانه از ‌مردمخبری: گزارش‌های و اخبار شدن سویه یک از اجتناب -5

25

‌کند. موافق(‌تحلیل و )مخالف مختلف زوایای از را موضوعات تا دارند انتظار فراگیر

‌خبر مخالف و موافق ابعاد خبری گزارش‌های در که دارند انتظار آنان آن، بر افزون

‌چند گزارش‌های و سویه دو اخبار اغلب مردم که داده‌اند نشان شود.‌بررسی‌ها گزارش

‌دنیا پرمخاطب رسانه‌های روی، همین می‌دهند.‌از ترجیح سویه یک اخبار بر را جانبه

‌به خبر یک جنبه دو هر که کنند تنظیم گونه‌ای به را خود خبری بولتن‌های تا می‌کوشند

‌را خبری گزارش‌های نیز آنان که نیست گفتن به برسد.‌نیازی مخاطبان اطالع

‌تردیدی گذشته، آن نباشد.‌از تضاد در آنان ملی منافع با که می‌کنند تنظیم به‌گونه‌ای

‌عامه‌پسند بیان بلکه نیست، واقعیت عینی بیان لزوما خبری گزارش یک که نیست

‌ویژگی این از حاکی کاندیداها خصوص در منفی و مثبت اخبار است.‌بیان واقعیت

است. فارسی بی.بی.سی شبکه خبری

‌دارد وجود شهروندان در روان‌شناختی تمایل ‌یکانتقادی: برنامه‌های افزایش-6

‌(.‌بر2001 )میرز، می‌سازد انتقادی پیام‌های و برنامه‌ها به گرایش مستعد را آنان که

‌نابرابری‌ها، مسئوالن، عملکرد کژی دارند دوست شهروندان تمایلی چنین اساس

‌روی، همین بشنوند.‌از رسانه‌ها زبان از را ناهنجاری‌ها و اجحاف‌ها بی‌عدالتی‌ها،

‌به" ‌و"عملکردها نقد" به را خود برنامه‌های از بخشی همواره دنیا کنونی رسانه‌های

‌اعتماد افزایش موجب برنامه‌هایی می‌دهند.‌چنین ‌اختصاص"مسئوالن کشیدن چالش

‌اعتراضات و گوشی در سخنان تا دارند دوست مردم می‌شود.‌گویی رسانه‌ها به مردم

‌بر افزون رسانه‌ها انتقادآمیز برنامه‌های که شود.‌پیداست بیان رسانه‌ها زبان از آنان

می‌شود. نیز ‌آنان"هیجانی تخلیه" موجب مخاطبان، اعتماد جلب

‌موضوعات در تا عالقه‌مندند ‌رسانه‌هاتبلیغاتی: روش‌های و اصول رعایت-7

‌زمانی تأثیری بگذارند.‌چنین تأثیر آنان رفتار بر ‌و"دستکاری" را مخاطبان اذهان خاص

کنند.‌ رعایت را تبلیغات روش‌های و اصول رسانه‌ها آن که آمد خواهد دست به

26

‌اولویت‌های بر تا می‌کوشند رسانه‌ها ‌گرچهمخاطبان: نیازهای به توجه-8

‌و تهیه در رسانه‌ها که شد خواهد ‌ایجاد زمانی تأثیری چنین اما بگذارند، تأثیر شهروندان

‌است الزم منظور این بگیرند.‌برای‌ نظر در را مخاطبان نیازهای خود برنامه‌های پخش

‌و ترجیحات نیازها، پیمایش به مبادرت مستمر صورت به رسانه‌ها پژوهشی گروه‌های

‌دنباله‌رو همواره رسانه‌ها که نیست معنا بدان ‌این کنند.‌البته مخاطبان جهت‌گیری‌های

‌به‌گونه‌ای نخست:‌رسانه‌ها که معناست بدان باشند.‌بلکه خود مخاطبان خواسته‌های

‌در دوم:‌رسانه‌ها شوند؛ رو روبه مخاطبان مخالفت‌جویی و بی‌اعتنایی با که بردارند گام

‌از پس و کنند شروع ‌مخاطبان"پذیرش گستره" از خود گزارش‌های و برنامه‌ها تنظیم

‌مخاطبان اولویت‌های تنظیم جهت در که را خویش ویژه پیام‌های آنان، اعتماد جلب

‌انعکاس‌دهنده می‌توانند تنها نه طریق ‌این از دارند.‌رسانه‌ها عرضه شده‌اند، تنظیم

باشند.‌ نیز سیاسی و اجتماعی واقعیت‌های سازنده می‌توانند بلکه باشند، واقعیت‌ها

‌مثال )برای فرهنگی بین تحقیقات و ‌مطالعاتمخاطبان: ویژه منش به توجه -9

‌ویژگی‌های دارای جامعه‌ای هر شهروندان که است داده (‌نشان2000 شولتز،

‌‌این به محلی رسانه‌های هستند.‌بی‌اعتنایی )کاراکترولوژی(‌خاصی منش‌شناختی

‌که است شده توصیه روی، همین می‌شود.‌از آنها مقبولیت کاهش موجب ویژگی‌ها

‌منش‌شناختی نخست:‌ویژگی‌های خود اثربخشی دامنه افزایش برای رسانه‌ها

‌تنظیم و تهیه ویژگی‌ها آن براساس را خود دوم:‌برنامه‌های بشناسد؛ را خود مخاطبان

‌حس برانگیختن یا مردم حرمت هتک موجب که برنامه‌هایی پخش سوم:‌از کنند؛

ورزند.‌ اجتناب می‌شود آنان مخالفت‌ورزی

‌از برخوردار ‌افرادبرنامه‌ها: تدوین و تهیه در خالق افراد از بهره‌گیری -10

‌و می‌اندیشند.‌متفاوت دیگران از متفاوت گونه‌ای به اغلب خالقیت استعداد

‌و شگفتی که می‌شود منجر فرآورده‌هایی عرضه به اغلب نیز آنان واگرایانه‌اندیشی

27

‌توصیه رسانه‌ها به ارتباطات متخصصان سبب، همین برمی‌انگیزد.‌به را دیگران تحسین

‌استعداد از که برگزینند کسانی بین از را خود تولیدکنندگان و نویسندگان که می‌کنند

برخوردارند.‌ بیشتری خالقیت

‌از زيادي حد تا شبكه اين مي‌دهد نشان بی.بی.سی خبري گزارش‌هاي و خبر ارزيابي

مي‌كند. استفاده خود رسانه‌اي محتواي و اخبار اثربخشي براي روش‌ها اين

28