๑

พระไตรปฎกเลมท ๑๕ สตตนตปฎกท ๐๗ สงยตตนกาย สคาถวรรค

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๑. โอฆตรณสตร

พระสตตนตปฎก

สงยตตนกาย สคาถวรรค _____________

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมนาสมพทธเจาพระองคนน

๑. เทวตาสงยต

๑. นฬวรรค หมวดวาดวยตนออ

๑. โอฆตรณสตร

วาดวยการขามโอฆะ

[๑] ขาพเจา๑ไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป๒ เทวดาองคหนงมวรรณะ

งดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร๓ ไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

พระองคผนรทกข พระองคทรงขามโอฆะ๔ ไดอยางไร”

เชงอรรถ :

๑ ค าวา ขาพเจา ในตอนเรมตนของพระสตรนและพระสตรอน ๆ ในเลมน หมายถงพระอานนท

๒ เมอราตรผานไป หมายถงเมอปฐมยามผานไป มชฌมยามยางเขามา (ส .ส.อ. ๑/๑/๔, อง.ฉกก.อ.

๓/๒๑-๒๒/๑๐๘)

๓ ทสมควร (เอกมนต ) หมายถงทเหมาะสม คอ เวนโทษ ๖ ประการ ไดแก (๑) ไกลเกนไป (๒) ใกลเกนไป

(๓) อยเหนอลม (๔) สงเกนไป (๕) อยตรงหนาเกนไป (๖) อยขางหลงเกนไป (ส .ส.อ. ๑/๑/๑๕, ส .น.อ.

๒/๖๐/๙๘, อง.ทก.อ. ๒/๑๖/๑๕)

๔ โอฆะ หมายถงหวงน าคอกเลส ม ๔ อยางคอ (๑) กาโมฆะ โอฆะคอกาม (๒) ภโวฆะ โอฆะคอภพ

(๓) ทฏโฐฆะ โอฆะคอทฏฐ (๔) อวชโชฆะ โอฆะคออวชชา (ส .ส.อ. ๑/๑/๑๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑ }

๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๑. โอฆตรณสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ผมอาย เราเองเมอไมพก๑ ไมเพยร๒ จงขาม

โอฆะได”

เทวดาทลถามวา “ขาแตพระองคผนรทกข กพระองคเมอไมพกไมเพยรทรง

ขามโอฆะไดอยางไร”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ผมอาย เมอใดเรานนยงพกอย เมอนนเราก

ยงจมอย เมอใดเรายงเพยรอย เมอนนเรากยงลอยอยแนนอน เราไมพกไมเพยร

อยางนแล จงขามโอฆะได”

เทวดานนไดกลาวคาถานวา

นานจรงหนอ ขาพเจาจงไดพบพราหมณ

ผดบกเลสไดส นแลว ผไมพกไมเพยรอย

กขามตณหาอนเปนเครองเกาะเกยวในโลก๓ได

เทวดานนไดกลาวคาถานแลว พระศาสดาทรงพอพระทยแลว ครงนน เทวดา

คดวา “พระศาสดาของเราทรงพอพระทยแลว” จงถวายอภวาทพระผมพระภาค

กระท าประทกษณ๔แลวหายตวไป๕ ณ ทนนเอง

โอฆตรณสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ไมพก หมายถงไมแสวงหาความสขในทางกามารมณ ซงจดอยในกามสขลลกานโยค (ส .ส.อ. ๑/๑/๑๘)

๒ ไมเพยร หมายถงไมแสวงหาความสขดวยการทรมานตนใหล าบาก ซงจดอยในอตตกลมถานโยค

(ส .ส.อ. ๑/๑/๑๘)

๓ โลก ในทนหมายถงสตวโลก (ส .ส.อ. ๑/๑/๑๙)

๔ กระท าประทกษณ หมายถงการเดนเวยนขวา คอเดนประนมมอเวยนขวาตามเขมนาฬกา ๓ รอบ (ว.อ.

๑/๑๕/๑๗๖-๑๗๗)

๕ หายตวไป หมายถงละกายทปรงแตงแลวด ารงอยในกายทยดครองตามปกตของตน (ส .ส.อ. ๑/๑/๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒ }

๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๒. นโมกขสตร

๒. นโมกขสตร

วาดวยทางหลดพน

[๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเมอราตรผานไป เทวดาองคหนงมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมให

สวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย

ณ ทสมควร ไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผนรทกข พระองค

ทรงทราบนโมกข(ทางหลดพน) ปโมกข(ความหลดพน) และวเวก(ความสงด)๑ของ

สตวทงหลายหรอไม”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ผมอาย เราทราบนโมกข ปโมกข และวเวก

ของสตวทงหลาย”

เทวดาทลถามวา “ขาแตพระองคผนรทกข พระองคทรงทราบนโมกข ปโมกข

และวเวกของสตวทงหลายอยางไร”

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ผมอาย เพราะความสนไปแหงภพ

อนมความเพลดเพลนเปนมล

เพราะความสนไปแหงสญญาและวญญาณ

เพราะความดบ เพราะความสงบแหงเวทนาทงหลาย

เราจงทราบนโมกข ปโมกข และวเวกของสตวทงหลาย อยางนแล

นโมกขสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ นโมกข หมายถงมรรค ปโมกข หมายถงผล วเวก หมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๒/๒๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓ }

๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๓. อปนยสตร

๓. อปนยสตร

วาดวยชวตถกชราน าเขาไป

[๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ชวตถกชราน าเขาไป อายจงสน

ผทถกชราน าเขาไปแลวไมมเครองตานทาน

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรท าบญทน าความสขมาให

พระผมพระภาคตรสวา

ชวตถกชราน าเขาไป อายจงสน

ผทถกชราน าเขาไปแลวไมมเครองตานทาน

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรละโลกามส มงสสนต๑เถด

อปนยสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ สนต ในทนหมายถงนพพาน (ส .ส.อ.๑/๓/๒๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔ }

๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๔. อจเจนตสตร

๔. อจเจนตสตร

วาดวยกาลทลวงเลยไป

[๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

กาล๑ลวงเลยไป คนผานพนไป

ชวงแหงวย๒ละไปตามล าดบ

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรท าบญทน าความสขมาให

พระผมพระภาคตรสวา

กาลลวงเลยไป คนผานพนไป

ชวงแหงวยละไปตามล าดบ

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรละโลกามส มงสสนตเถด๓

อจเจนตสตรท ๔ จบ

เชงอรรถ :

๑ กาล ในทนหมายถงกาลมกาลกอนภตรเปนตน (ส .ส.อ. ๑/๔/๒๒)

๒ ชวงแหงวย หมายถงชวงแหงปฐมวย มชฌมวยและปจฉมวย (ส .ส.อ. ๑/๔/๒๒)

๓ ดเทยบคาถาขอ ๑๐๘ หนา ๑๒๐ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕ }

๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๕. กตฉนทสตร

๕. กตฉนทสตร

วาดวยบคคลตดอะไรจงขามโอฆะได

[๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรตดธรรมเทาไร

ควรละธรรมเทาไร

ควรบ าเพญธรรมเทาไรใหยงข นไป

ภกษกาวลวงธรรมเปนเครองของเทาไร

พระองคจงตรสวา ขามโอฆะได

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลควรตดธรรม ๕ ประการ๑

ควรละธรรม ๕ ประการ๒

ควรเจรญธรรม ๕ ประการ๓ ใหยงข นไป

ภกษกาวลวงธรรมเปนเครองของ ๕ ประการ๔ไดแลว

เราจงกลาววา ขามโอฆะได ๕

กตฉนทสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑ ธรรม ๕ ประการ ในทนหมายถงโอรมภาคยสงโยชน (สงโยชนเบองต า) ๕ ประการ ไดแก (๑) สกกาย-

ทฏฐ ความเหนวาเปนตวของตน (๒) วจกจฉา ความลงเลสงสย (๓) สลพพตปรามาส ความถอมน

ศลพรต (๔) กามฉนทะ ความพอใจในกามคณ (๕) ปฏฆะ ความกระทบกระทงในใจ หรอพยาบาท ความ

คดราย (ส .ม. (แปล) ๑๙/๑๘๐/๑๐๖, อง.ทสก. (แปล) ๒๔/๑๓/๒๑, อภ.ว. (แปล) ๓๕/๙๔๐/๕๙๒)

๒ ธรรม ๕ ประการ ในทนหมายถงอทธมภาคยสงโยชน (สงโยชนเบองสง) ๕ ประการ ไดแก (๑) รปราคะ

ความตดใจในรปธรรม (๒) อรปราคะ ความตดใจในอรปธรรม (๓) มานะ ความถอตว (๔) อทธจจะ

ความฟงซาน (๕) อวชชา ความไมรจรง (ส .ส.อ. ๑/๕/๒๓)

๓ ธรรม ๕ ประการ ในทนหมายถงอนทรย (ธรรมทเปนใหญในกจของตน) ๕ ประการ คอ (๑) สทธนทรย

ธรรมทเปนใหญคอศรทธา (๒) วรยนทรย ธรรมทเปนใหญคอวรยะ (๓) สตนทรย ธรรมทเปนใหญ

คอสต (๔) สมาธนทรย ธรรมทเปนใหญคอสมาธ (๕) ปญญนทรย ธรรมทเปนใหญคอปญญา (ส .ส.อ.

๑/๕/๒๔)

๔ ธรรมเปนเครองของ ๕ ประการ คอ (๑) ราคะ ความก าหนด (๒) โทสะ ความโกรธ (๓) โมหะ

ความหลง (๔) มานะ ความถอตว (๕) ทฏฐ ความเหน (ส .ส.อ. ๑/๕/๒๔)

๕ ดเทยบ ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๕/๓๐๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖ }

๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๗. อปปฏวทตสตร

๖. ชาครสตร

วาดวยความตน

[๖] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

เมอธรรมทงหลายตนอย ธรรมประเภทไหนชอวาหลบอย

เมอธรรมทงหลายหลบแลว ธรรมประเภทไหนชอวาตนอย

บคคลหมกหมมธลคอกเลสเพราะธรรมประเภทไหน

บคคลบรสทธเพราะธรรมประเภทไหน

พระผมพระภาคตรสวา

เมออนทรย ๕ ตนอย นวรณ ๕ ชอวาหลบอย

เมอนวรณ ๕ หลบแลว อนทรย ๕ ชอวาตนอย

บคคลหมกหมมธลคอกเลสเพราะนวรณ ๕

บคคลบรสทธเพราะอนทรย ๕

ชาครสตรท ๖ จบ

๗. อปปฏวทตสตร

วาดวยผไมรแจงธรรม

[๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลเหลาใดยงไมรแจงธรรม๑

ยอมถกชกน าไปในวาทะของคนเหลาอน๒

เชงอรรถ :

๑ ธรรม ในทนหมายถงอรยสจ ๔ (ส .ส.อ. ๑/๗/๒๕)

๒ วาทะของคนเหลาอน หมายถงลทธของเดยรถย หรอทฏฐ ๖๒ (ส .ส.อ. ๑/๗/๒๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗ }

๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๘. สสมมฏฐสตร

บคคลเหลานนหลบอยยงไมตน

บดนเปนกาลทบคคลเหลานนควรจะตน

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลเหลาใดรแจงธรรมแลว

ยอมไมถกชกน าไปในวาทะของคนเหลาอน

บคคลเหลานนผรด รชอบ

ยอมด าเนนไปอยางสม าเสมอในททไมสม าเสมอ๑

อปปฏวทตสตรท ๗ จบ

๘. สสมมฏฐสตร

วาดวยผลมเลอนธรรม

[๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลผลมเลอนธรรม

ยอมถกชกน าไปในวาทะของคนเหลาอน

บคคลเหลานนหลบอยยงไมตน

บดนเปนกาลทบคคลเหลานนควรจะตน

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลผไมลมเลอนธรรม

ยอมไมถกชกน าไปในวาทะของคนเหลาอน

บคคลเหลานนผรด รชอบ

ยอมด าเนนไปอยางสม าเสมอในททไมสม าเสมอ

สสมมฏฐสตรท ๘ จบ

เชงอรรถ :

๑ ทท ไมสม าเสมอ หมายถงโลกสนนวาส หมสตว หรอกเลสทไมสม าเสมอ (ส .ส.อ. ๑/๗/๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘ }

๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค ๙. มานกามสตร

๙. มานกามสตร

วาดวยผมมานะ

[๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลในโลกนผมมานะ(ความถอตว)

ยอมไมมการฝกตนเอง

บคคลผมจตไมมนคงยอมไมมความร ๑

บคคลผไมประมาทอยในปาคนเดยว

กไมถงจดจบแหงความตาย๒

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลละมานะไดแลว มใจมนคงด

มใจด หลดพนในธรรมทงปวง๓

เขาไมประมาท อยในปาคนเดยว

กถงจดจบแหงความตายได

มานกามสตรท ๙ จบ

เชงอรรถ :

๑ ความร ในทนหมายถงมรรคญาณ ๔ (ส .ส.อ. ๑/๙/๒๖)

๒ จดจบแหงความตาย หมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๙/๒๖)

๓ ธรรมท งปวง หมายถงขนธและอายตนะเปนตน (ส .ส.อ. ๑/๙/๒๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙ }

๑๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๑. นฬวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

๑๐. อรญญสตร

วาดวยปา

[๑๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดทลถามพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ภกษทงหลายผอยในปา ผสงบ

ประพฤตธรรมอนประเสรฐ ฉนอาหารมอเดยว

เพราะเหตอะไร ผวพรรณจงผองใส

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ภกษทงหลายไมเศราโศกถงอดต

ไมคดถงอนาคต ก าหนดอยกบปจจบน

เพราะเหตนน ผวพรรณจงผองใส

เพราะคดถงอนาคต เศราโศกถงอดต

ดวยเหตน ภกษทงหลายผเขลาจงซบซด

เหมอนตนออสดทถกถอนขนแลว ฉะนน

อรญญสตรท ๑๐ จบ

นฬวรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. โอฆตรณสตร ๒. นโมกขสตร

๓. อปนยสตร ๔. อจเจนตสตร

๕. กตฉนทสตร ๖. ชาครสตร

๗. อปปฏวทตสตร ๘. สสมมฏฐสตร

๙. มานกามสตร ๑๐. อรญญสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐ }

๑๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑. นนทนสตร

๒. นนทนวรรค

หมวดวาดวยสวนนนทนวน

๑. นนทนสตร

วาดวยสวนนนทนวน

[๑๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลาย

มาตรสวา “ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาค

จงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว เทวดาชนดาวดงสองคหนงมเหลานางอปสร

แวดลอม เอบอมพรงพรอมดวยกามคณ ๕ อนเปนทพย ไดรบการบ ารงบ าเรออย

ในสวนนนทนวน ในเวลานน ไดกลาวคาถานวา

เทวดาเหลาใดยงไมเคยเหนสวนนนทนวน

อนเปนทอยของพวกนรเทพผมยศ ชนไตรทศ

เทวดาเหลานนยงไมรจกความสข

ภกษทงหลาย เมอเทวดาองคหนงกลาวอยางนแลว อกองคหนงไดกลาวคาถา

ตอบเทวดานนวา

เทวดาผเขลา ทานไมรจกถอยค า

ของพระอรหนตทงหลายวา สงขาร๑ทงปวง ไมเทยง

มความเกดขนและความเสอมไปเปนธรรมดา

เกดขนแลวยอมดบไป

ความสงบระงบสงขารเหลานนเปนความสข

นนทนสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ สงขาร ในทนหมายถงสงขารทเปนไปในภม ๓ คอ กามาวจรภม รปาวจรภม และอรปาวจรภม (ส .ส.อ.

๑/๑๑/๓๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑ }

๑๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๒. นนทตสตร

๒. นนทตสตร

วาดวยความยนด

[๑๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

คนมบตรยอมยนดเพราะบตร

คนมโคยอมยนดเพราะโคเหมอนกน

เพราะอปธ๑ท าใหนรชนยนด

ฉะนนคนทไรอปธจงไมยนด

พระผมพระภาคตรสวา

คนมบตรยอมเศราโศกเพราะบตร

คนมโคยอมเศราโศกเพราะโคเหมอนกน

เพราะอปธท าใหนรชนเศราโศก

ฉะนนคนทไรอปธจงไมเศราโศก

นนทตสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ อปธ หมายถงความเศราหมองแหงจต ม ๔ อยาง ไดแก กาม ขนธ กเลส อภสงขาร ในทนหมายถง

กามหรอกามคณ ๕ นนเอง (ส .ส.อ. ๑/๑๒/๓๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒ }

๑๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๔. ขตตยสตร

๓. นตถปตตสมสตร

วาดวยสงทเสมอดวยบตรไมม

[๑๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ความรกเสมอดวยบตรไมม

ทรพยเสมอดวยโคไมม

แสงสวางเสมอดวยดวงอาทตยไมม

แหลงน าทงหลายมสมทรเปนยอดเยยม

พระผมพระภาคตรสวา

ความรกเสมอดวยตนไมม

ทรพยเสมอดวยขาวเปลอกไมม

แสงสวางเสมอดวยปญญาไมม

ฝนจดเปนแหลงน าอนยอดเยยม

นตถปตตสมสตรท ๓ จบ

๔. ขตตยสตร

วาดวยกษตรย

[๑๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บรรดาสตวสองเทา กษตรยประเสรฐทสด

บรรดาสตวสเทา โคพลพทประเสรฐทสด

บรรดาภรรยา ภรรยาทเปนกมารประเสรฐทสด

บรรดาบตร บตรทเกดกอนประเสรฐทสด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓ }

๑๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๕. สณมานสตร

พระผมพระภาคตรสวา

บรรดาสตวสองเทา พระสมมาสมพทธเจาประเสรฐทสด

บรรดาสตวสเทา สตวอาชาไนยประเสรฐทสด

บรรดาภรรยา ภรรยาผเชอฟงดประเสรฐทสด

บรรดาบตร บตรผเชอฟงประเสรฐทสด

ขตตยสตรท ๔ จบ

๕. สณมานสตร

วาดวยเสยงปาครวญ

[๑๕] เทวดากลาววา

เมอฝงนกพากนพกรอนอยในเวลาเทยงวน

ปาใหญสงเสยงประหนงวาครวญครางอย

เสยงครวญครางแหงปาใหญนน

ปรากฏเปนสงทนากลวแกขาพเจา๑

พระผมพระภาคตรสวา

เมอฝงนกพากนพกรอนอยในเวลาเทยงวน

ปาใหญสงเสยงประหนงวาครวญครางอย

เสยงครวญครางแหงปาใหญนน

ปรากฏเปนสงทนายนดแกเรา๑

สณมานสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑-๑ ดเทยบคาถาขอ ๒๓๒ หนา ๓๓๓ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔ }

๑๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๗. ทกกรสตร

๖. นททาตนทสตร

วาดวยความหลบและความเกยจคราน

[๑๖] เทวดากลาววา

อรยมรรค๑ ไมปรากฏแกเหลาสตวในโลกน

เพราะความหลบ ความเกยจคราน การบดกาย

ความไมยนดและความเมาอาหาร

พระผมพระภาคตรสวา

เพราะใชความเพยรก าจดความหลบ

ความเกยจคราน การบดกาย

ความไมยนดและความเมาอาหารนน

อรยมรรค๒จงบรสทธได

นททาตนทสตรท ๖ จบ

๗. ทกกรสตร

วาดวยสมณธรรมทท าไดยาก

[๑๗] เทวดากลาววา

สมณธรรม คนไมฉลาดท าไดยาก อดทนไดยาก

เพราะสมณธรรมนนมความคบแคบมาก

ส าหรบคนพาลทอาศยอย

เชงอรรถ :

๑ อรยมรรค ในทนหมายถงโลกตตรมรรค (ส .ส.อ. ๑/๑๖/๓๖)

๒ อรยมรรค ในทนหมายถงโลกยมรรคและโลกตตรมรรค (ส .ส.อ. ๑/๑๖/๓๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕ }

๑๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๘. หรสตร

พระผมพระภาคตรสวา

คนพาลประพฤตสมณธรรมเปนเวลานาน

หากไมหามจต เขาตกอยในอ านาจแหงความด าร

กจะพงตดขดในทกบท๑

หากภกษยบยงความวตกในใจไวได

เหมอนเตาหดอวยวะไวในกระดองของตน

กจะไมมตณหาและทฏฐอาศย ไมเบยดเบยนสตวอน

ดบสนทแลว ไมพงวารายใคร

ทกกรสตรท ๗ จบ

๘. หรสตร

วาดวยหร

[๑๘] เทวดากลาววา

คนผกดกน(อกศลธรรม)ไดดวยหร มอยนอยในโลก

ภกษใดหลบหลกนนทาได ตนตวอย

เหมอนมาชนดหลบแสได

ภกษเชนนนมอยนอย๒

พระผมพระภาคตรสวา

ภกษเหลาใดผกดกน(อกศลธรรม)ไดดวยหร

มสต ประพฤตธรรมอยทกเมอ ถงทสดแหงทกข๓

ยอมด าเนนไปอยางสม าเสมอในททไมสม าเสมอ

ภกษเหลานนมอยนอย

หรสตรท ๘ จบ

เชงอรรถ :

๑ บท ในทนหมายถงอารมณหรออรยาบถ ผตดขดในทกบท คอ ผตดขดอยในอารมณหรออรยาบถทจะ

เกดกเลส (ส .ส.อ. ๑/๑๗/๓๖)

๒ ด ข.ธ. ๒๕/๑๔๓/๔๒

๓ ถงทสดแหงทกข หมายถงบรรลนพพานอนเปนทสดแหงวฏทกข (ส .ส.อ. ๑/๑๘/๓๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖ }

๑๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๙. กฏกาสตร

๙. กฏกาสตร

วาดวยกระทอม

[๑๙] เทวดาทลถามวา

ทานไมมกระทอมหรอ

ทานไมมรงหรอ

ทานไมมผสบสกลหรอ

ทานเปนผหลดพนจากเครองผกแลวหรอ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

แนนอน เราไมมกระทอม

แนนอน เราไมมรง

แนนอน เราไมมผสบสกล

แนนอน เราเปนผหลดพนจากเครองผกแลว

เทวดาทลถามวา

กระทอมทขาพเจากลาวกบทาน คออะไร

รงทขาพเจากลาวกบทาน คออะไร

ผสบสกลทขาพเจากลาวกบทาน คออะไร

เครองผกทขาพเจากลาวกบทาน คออะไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

กระทอมททานกลาวกบเรา คอมารดา

รงททานกลาวกบเรา คอภรรยา

ผสบสกลททานกลาวกบเรา คอบตร

เครองผกททานกลาวกบเรา คอตณหา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗ }

๑๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑๐. สมทธสตร

เทวดากลาววา

ดจรง ทานไมมกระทอม

ดจรง ทานไมมรง

ดจรง ทานไมมผสบสกล

ดจรง ทานเปนผหลดพนจากเครองผกแลว

กฏกาสตรท ๙ จบ

๑๐. สมทธสตร

วาดวยพระสมทธ

[๒๐] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ตโปทาราม เขตกรงราชคฤห ครงนน

ทานพระสมทธลกขนแตเชาตร ไปทแมน าตโปทาเพอสรงน า เสรจแลวขนมา มจวร

ผนเดยว๑ไดยนรอใหตวแหงอย ครนเมอราตรผานไป เทวดาองคหนงมวรรณะงดงาม

ยงนก เปลงรศมใหสวางทวแมน าตโปทา เขาไปหาทานพระสมทธถงทอยแลวยนอย

ในอากาศไดกลาวกบทานพระสมทธดวยคาถาวา

ภกษ ทานไมบรโภคแตยงขออย

ทานบรโภคแลวกตองไมขอเลย

ภกษ ทานบรโภคแลวจงขอเถด

กาล๒อยาไดลวงทานไปเลย

เชงอรรถ :

๑ มจวรผนเดยว หมายถงนงสบงผกประคตเอวเรยบรอยแลวยนถอจวรไว (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๓๙)

๒ กาล ในทนหมายถงเวลาทยงเปนหนม-สาว ควรแกการเสพเมถน (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘ }

๑๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑๐. สมทธสตร

ทานพระสมทธกลาววา

ขาพเจายงไมรจกกาลเลย

เพราะกาลถกปกปดอยยงไมปรากฏ

ฉะนน ถงขาพเจาไมบรโภคแตกยงขออย

กาล๑อยาไดลวงขาพเจาไปเลย

ครงนน เทวดานนลงมายนอยทพนดนแลวไดกลาวกบทานพระสมทธวา

“ภกษ ทานเปนนกบวชทยงหนมแนนมผมด าสนท อยในวยแรกรนอนเจรญ

ไมเพลดเพลนในกามทงหลาย ขอทานจงบรโภคกามทงหลายอนเปนของมนษยเถด

อยาละกามทเหนเฉพาะหนาแลววงไปหากามอนมอยตามกาล๒เลย”

ทานพระสมทธกลาววา “เทวดา ขาพเจามไดละกามทเหนเฉพาะหนาแลววง

ไปหากามอนมอยตามกาลเลย ขาพเจาละกามอนมอยตามกาลแลววงไปหาธรรม

ทเหนเฉพาะหนา กามทงหลายอนมอยตามกาลพระผมพระภาคตรสวา มทกขมาก

มความคบแคนมาก ในกามนมโทษยงนก ธรรมนเปนธรรมทผปฏบตจะพงเหนชด

ดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญญชน

พงรเฉพาะตน”

เทวดากลาววา “ภกษ กกามทงหลายอนมอยตามกาลพระผมพระภาคตรสวา

มทกขมาก มความคบแคนมาก ในกามนมโทษยงนก เปนอยางไร ธรรมนเปนธรรม

ทผปฏบตจะพงเหนชดดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอม

เขามาในตน อนวญญชนพงรเฉพาะตน เปนอยางไร”

ทานพระสมทธกลาววา “เทวดา ขาพเจาเองเปนพระใหม บวชมาไมนาน

เพงมาสพระธรรมวนยน ขาพเจาไมอาจจะบอกทานโดยพสดารได พระผมพระภาค

พระองคนน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ประทบอย ณ ตโปทาราม เขต

กรงราชคฤห ทานจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคแลวทลถามขอความนนเถด พงจ า

ขอความนนตามทพระองคทรงเฉลยเถด”

เชงอรรถ :

๑ กาล ในทนหมายถงเวลาส าหรบบ าเพญสมณธรรม (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๑)

๒ กามอนมอยตามกาล หมายถงกามคณ ๕ คอ รป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ ทเปนทพยและเปน

ของมนษย (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙ }

๒๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑๐. สมทธสตร

เทวดากลาววา “ภกษ พระผมพระภาคพระองคนน พวกเทวดาผมศกดใหญ

ทงหลายเหลาอนแวดลอมอย พวกขาพเจาจะเขาไปเฝาไมไดงายนก หากทานเขาไป

เฝาพระผมพระภาคแลวทลถามเนอความน แมพวกขาพเจากจะมาฟงธรรมดวย”

ทานพระสมทธรบค าของเทวดานนแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

พระองคผเจรญ ขอประทานวโรกาส ขาพระองคลกขนแตเชาตรไปทแมน าตโปทา

เพอสรงน า เสรจแลวขนมา มจวรผนเดยวไดยนรอใหตวแหงอย ครนเมอราตร

ผานไป เทวดาองคหนงมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวแมน าตโปทา

เขามาหาขาพระองคถงทอยแลวยนอยในอากาศ ไดกลาวคาถานวา

ภกษ ทานไมบรโภคแตยงขออย

ทานบรโภคแลวกตองไมขอเลย

ภกษ ทานบรโภคแลวจงขอเถด

กาลอยาไดลวงทานไปเลย

เมอเทวดากลาวอยางนแลว ขาพระองคไดกลาวกบเทวดานนดวยคาถาวา

ขาพเจายงไมรจกกาลเลย

เพราะกาลถกปกปดอยยงไมปรากฏ

ฉะนน ถงขาพเจาไมบรโภคแตกยงขออย

กาลอยาไดลวงขาพเจาไปเลย

ครงนน เทวดานนลงมายนอยทพนดนแลวไดกลาวกบขาพระองคดงนวา

“ภกษ ทานเปนนกบวชทยงหนมแนนมผมด าสนท อยในวยแรกรนอนเจรญ

ไมเพลดเพลนในกามทงหลาย ขอทานจงบรโภคกามทงหลายอนเปนของมนษยเถด

อยาละกามทเหนเฉพาะหนาแลววงไปหากามอนมอยตามกาลเลย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐ }

๒๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑๐. สมทธสตร

เมอเทวดานนกลาวอยางนแลว ขาพระองคจงไดกลาวกบเทวดานนดงนวา

“เทวดา ขาพเจามไดละกามทเหนเฉพาะหนาแลววงไปหากามอนมอยตามกาลเลย

ขาพเจาละกามอนมอยตามกาลแลววงไปหาธรรมทเหนเฉพาะหนา กามทงหลาย

อนมอยตามกาลพระผมพระภาคตรสวา มทกขมาก มความคบแคนมาก ในกามน

มโทษยงนก ธรรมนเปนธรรมทผปฏบตจะพงเหนชดดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล

ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญญชนพงรเฉพาะตน”

เมอขาพระองคกลาวอยางนแลว เทวดานนไดกลาวกบขาพระองคดงนวา

“ภกษ กกามทงหลายอนมอยตามกาลพระผมพระภาคตรสวา มทกขมาก มความ

คบแคนมาก ในกามนมโทษยงนก เปนอยางไร ธรรมนเปนธรรมทผปฏบตจะพง

เหนชดดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน

อนวญญชนพงรเฉพาะตน เปนอยางไร”

เมอเทวดากลาวอยางนแลว ขาพระองคไดกลาวกบเทวดานนดงนวา “เทวดา

ขาพเจาเองเปนพระใหม บวชมาไมนาน เพงมาสพระธรรมวนยน ขาพเจาไมอาจจะ

บอกทานโดยพสดารได พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา

ประทบอย ณ ตโปทาราม เขตกรงราชคฤห ทานจงเขาไปเฝาพระผมพระภาค

แลวทลถามขอความนนเถด พงจ าขอความนนตามทพระองคทรงเฉลยเถด”

เมอขาพระองคกลาวอยางนแลว เทวดานนไดกลาวกบขาพระองคดงนวา

“ภกษ พระผมพระภาคพระองคนน พวกเทวดาผมศกดใหญทงหลายเหลาอน

แวดลอมอย พวกขาพเจาจะเขาไปเฝาไมไดงายนก หากทานเขาไปเฝาพระผม

พระภาคแลวทลถามขอความนแทน แมพวกขาพเจากจะมาฟงธรรมดวย ขาแตพระองค

ผเจรญ ถาค าของเทวดานนเปนจรง เทวดานนกพงมาใกลตโปทารามน”

เมอทานพระสมทธกราบทลอยางนแลว เทวดานนไดกลาวกบทานพระสมทธ

ดงนวา “ทลถามเถด ทลถามเถด ภกษ ขาพเจาตามมาถงทนแลว”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑ }

๒๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑๐. สมทธสตร

ครงนน พระผมพระภาคไดตรสบอกเทวดานน ดวยคาถาทงหลายวา

สตวทงหลายมความหมายรในสงทเรยกขาน๑

ตดอยในสงทเรยกขาน๒

ไมก าหนดรส งทเรยกขาน

จงตกอยใตอ านาจแหงความตาย

สวนภกษก าหนดรส งทเรยกขานแลว๓

ไมก าหนดหมายสงทเรยกขาน

เพราะสงทเรยกขานนนไมมแกภกษนน

ฉะนน เหตทจะเรยกขานทานจงไมม

ยกษ๔ ถาทานรชดกจงบอกมาเถด

เทวดานนกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไมรทวถงเนอความ

แหงพระด ารสทพระผมพระภาคตรสไวอยางยอนโดยพสดารได ขอประทานวโรกาส

ขอพระผมพระภาคไดโปรดตรสใหขาพระองครทวถงเนอความแหงพระด ารสทพระองค

ตรสไวอยางยอนโดยพสดารเถด”

เชงอรรถ :

๑ ส งทเรยกขาน หมายถงชอทใชเรยกขนธ ๕ ในลกษณะตาง ๆ มเทวดา มนษย สตว บคคล เปนตน

(ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๔)

๒ ตดอยในสงทเรยกขาน หมายถงตดอยในขนธ ๕ (คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ) ดวย

อาการ ๘ คอ (๑) ราคะ (๒) โทสะ (๓) โมหะ (๔) ทฏฐ (๕) อนสย (๖) มานะ (๗) วจกจฉา (๘) อทธจจะ

(ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๔)

๓ ก าหนดร...แลว หมายถงก าหนดรดวยปรญญา ๓ ประการ คอ (๑) ญาตปรญญา (๒) ตรณปรญญา

(๓) ปหานปรญญา (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๔)

๔ ค าวา ยกษ นเปนค าทพระผมพระภาคตรสเรยกเทวดา (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒ }

๒๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค ๑๐. สมทธสตร

พระผมพระภาคตรสคาถานวา

บคคลใดถอตววาเราเสมอเขา

เราเลศกวาเขา หรอเราดอยกวาเขา

บคคลนนกพงทะเลาะกบเขา เพราะความถอตวนน

บคคลผไมหวนไหวในความถอตวทง ๓ นน

ยอมไมมความถอตววาเราเสมอเขา

เราเลศกวาเขา หรอเราดอยกวาเขา

ยกข ถาทานรชดกจงบอกมาเถด

เทวดานนกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไมรทวถงเนอความ

แหงพระด ารสทพระผมพระภาคตรสไวอยางยอนโดยพสดารได ขอประทานวโรกาส

ขอพระผมพระภาคไดโปรดตรสใหขาพระองครทวถงเนอความแหงพระด ารสทพระองค

ตรสไวอยางยอนโดยพสดารเถด”

พระผมพระภาคตรสคาถานวา

บคคลละบญญตไดแลว ไมเขาถงวมาน๑

ตดตณหาในนามรปนไดแลว

เทวดาและมนษยในโลกน หรอในโลกอน

ในสวรรค หรอในสถานทอยอาศยของสตวทกจ าพวก๒

ถงจะเทยวคนหากไมพบบคคลนน

ผตดกเลสเครองผกไดแลว ไรทกขหมดความกระหาย

เชงอรรถ :

๑ วมานม ๒ ความหมาย คอ (๑) มานะ (๒) ครรภมารดา (ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๖)

๒ สถานทอยอาศยของสตวทกจ าพวก หมายถงภพ ๓ ก าเนด ๔ คต ๕ วญญาณฐต ๗ และสตตาวาส ๙

(ส .ส.อ. ๑/๒๐/๔๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓ }

๒๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๒. นนทนวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ยกข ถาทานรชดกจงบอกมาเถด

เทวดานนกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองครทวถงเนอความ

แหงพระด ารสทพระผมพระภาคตรสไวอยางยอนโดยพสดารอยางนวา

บคคลไมควรท าบาปทางกาย ทางวาจา

หรอทางใจ ทางใดทางหนงในโลกทงปวง

ควรละกามทงหลาย มสตสมปชญญะ

ไมพงเสวยทกขอนประกอบดวยสงทไมเปนประโยชน”

สมทธสตรท ๑๐ จบ

นนทนวรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. นนทนสตร ๒. นนทตสตร

๓. นตถปตตสมสตร ๔. ขตตยสตร

๕. สณมานสตร ๖. นททาตนทสตร

๗. ทกกรสตร ๘. หรสตร

๙. กฏกาสตร ๑๐. สมทธสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔ }

๒๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๑. สตตสตร

๓. สตตวรรค

หมวดวาดวยหอก

๑. สตตสตร

วาดวยหอก

[๒๑] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

ภกษพงอยอยางมสต เพอละกามราคะ

เหมอนบคคลถกแทงดวยหอก มงถอนหอกออก

เหมอนบคคลถกไฟไหมอยบนศรษะ มงดบไฟ ฉะนน

พระผมพระภาคตรสวา

ภกษพงอยอยางมสต เพอละสกกายทฏฐ

เหมอนบคคลถกแทงดวยหอก มงถอนหอกออก

เหมอนบคคลถกไฟไหมอยบนศรษะ มงดบไฟ ฉะนน๑

สตตสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๙๗ หนา ๑๐๓ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕ }

๒๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๓. ชฏาสตร

๒. ผสตสตร

วาดวยการถกตอง

[๒๒] เทวดากลาววา

วบากกรรมยอมไมถกตองบคคลผไมถกตอง๑

แตถกตองบคคลผถกตองเทานน

เพราะฉะนน วบากกรรมจงถกตองบคคลผถกตอง

ผประทษรายบคคลผไมประทษราย

พระผมพระภาคตรสวา

ผใดประทษรายบคคลผไมประทษราย

ซงเปนผบรสทธ ไมมกเลสเพยงดงเนน๒

บาปยอมกลบมาถงผนน ซงเปนคนพาลอยางแนแท

ดจผงธลอนละเอยดทบคคลซดไปทวนลมแลว ฉะนน๓

ผสตสตรท ๒ จบ

๓. ชฏาสตร

วาดวยความยง

[๒๓] เทวดาทลถามวา

หมสตวยงทงภายใน ยงทงภายนอก

ถกความยงพาใหนงนงแลว ขาแตพระโคดม

เพราะฉะนน ขาพระองคขอทลถามพระองควา

ใครพงแกความยงนได

เชงอรรถ :

๑ ผไมถกตอง หมายถงผไมถกตองกรรม, ผไมท ากรรม (ส .ส.อ. ๑/๒๒/๔๘)

๒ กเลสเพยงดงเนน หมายถงกเลสคอราคะ โทสะ โมหะ ทช อวา เปนเนน เพราะท าจตใหลาดต า โนมไปสทต า

เชนตองยอนไปสจตตถฌานอก ในทบางแหง ค าวา องคณ หมายถงพนททเปนเนนตามทพดกนวา เนนโพธ

เนนเจดย เปนตน (ม.ม.อ. ๑/๕๗/๑๕๑)

๓ ด ข.ธ. ๒๕/๑๒๕/๓๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖ }

๒๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๔. มโนนวารณสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

นรชนผมปญญา เหนภยในสงสารวฏ

ด ารงอยในศลแลว เจรญจตและปญญา๑

มความเพยร มปญญาเครองบรหาร

นนพงแกความยงนได

บคคลเหลาใดก าจดราคะ โทสะ และอวชชาไดแลว

บคคลเหลานนส นอาสวะแลว เปนพระอรหนต

พวกเขาแกความยงไดแลว

นาม๒กด รปกด ปฏฆสญญากด

รปสญญากด๓ ดบไมเหลอในทใด

ความยงนนกยอมขาดหายไปในทนน๔

ชฏาสตรท ๓ จบ

๔. มโนนวารณสตร

วาดวยการหามใจ

[๒๔] เทวดากราบทลวา

บคคลหามใจจากอารมณใด ๆ ได

ทกขเพราะอารมณนน ๆ ยอมไมมาถงเขา

เขาหามใจจากอารมณทงปวงได

ยอมพนจากทกข เพราะอารมณทงปวง

เชงอรรถ :

๑ เจรญจตและปญญา หมายถงเจรญสมาธและวปสสนา (ส .ส.อ. ๑/๒๓/๔๙)

๒ นาม หมายถงอรปขนธ ๔ (คอ เวทนา สญญา สงขารและวญญาณ) (ส .ส.อ. ๑/๒๓/๕๐)

๓ ปฏฆสญญา หมายถงกามภพ รปสญญา หมายถงรปภพ (ส .ส.อ. ๑/๒๓/๕๐

๔ ดเทยบคาถาขอ ๑๙๒ หนา ๒๗๒-๒๗๓ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗ }

๒๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๕. อรหนตสตร

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลไมพงหามใจจากอารมณทงปวง

ไมพงหามใจทถงความส ารวม๑

บาปเกดขนจากอารมณใด ๆ

พงหามใจจากอารมณนนๆ

มโนนวารณสตรท ๔ จบ

๕. อรหนตสตร

วาดวยพระอรหนต

[๒๕] เทวดากลาววา

ภกษใดเปนพระอรหนต ท ากจเสรจแลว

สนอาสวะแลว เหลอแตรางกายในชาตสดทาย

ภกษนนกลาววา ‘เราพด’ ดงนบาง

กลาววา ‘คนทงหลายพดกบเรา’ ดงนบาง

พระผมพระภาคตรสวา

ภกษใดเปนพระอรหนต ท ากจเสรจแลว

สนอาสวะแลว เหลอแตรางกายในชาตสดทาย

ภกษนนกลาววา ‘เราพด’ ดงนบาง

กลาววา ‘คนทงหลายพดกบเรา’ ดงนบาง

เชงอรรถ :

๑ ไมพงหามใจทถงความส ารวม หมายถงไมพงหามใจจากธรรมทเปนเหตใหถงส ารวม เชน ทาน ศล (ส .ส.อ.

๑/๒๔/๕๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘ }

๒๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๕. อรหนตสตร

ภกษนนเปนผฉลาด ทราบค าพดทรกนในโลก

เธอกลาวตามสมมตทเขาพดกน

เทวดานนทลถามวา

ภกษใดเปนพระอรหนต ท ากจเสรจแลว

สนอาสวะแลว เหลอแตรางกายในชาตสดทาย

ภกษนนยงตดมานะอยหรอหนอ

จงกลาววา ‘เราพด’ ดงนบาง

กลาววา ‘คนทงหลายพดกบเรา’ ดงนบาง

พระผมพระภาคตรสตอบวา

กเลสเครองผกทงหลายไมมแกภกษผละมานะไดแลว

มานะและกเลสเครองผกทงปวงอนภกษนนก าจดไดแลว

ภกษผมปญญาดลวงพนความถอตวไดแลว

ภกษนนกลาววา ‘เราพด’ ดงนบาง

กลาววา ‘คนทงหลายพดกบเรา’ ดงนบาง

ภกษนนเปนผฉลาด ทราบค าพดทรกนในโลก

เธอกลาวตามสมมตทเขาพดกน

อรหนตสตรท ๕ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙ }

๓๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๖. ปชโชตสตร

๖. ปชโชตสตร

วาดวยแสงสวาง

[๒๖] เทวดาทลถามวา

โลกรงเรองเพราะแสงสวางเหลาใด

แสงสวางเหลานนมอยเทาไรในโลก

พวกขาพระองคมาเพอทลถามพระผมพระภาควา

จะรแสงสวางนนไดอยางไร

พระผมพระภาคตรสวา

ในโลกมแสงสวางอย ๔ อยาง

อยางท ๕ ไมมในโลกน คอ

(๑) ดวงอาทตยสองสวางในกลางวน

(๒) ดวงจนทรสองสวางในกลางคน

(๓) ไฟสองสวางทงกลางวนและกลางคนทกหนทกแหง

(๔) พระสมมาสมพทธเจาประเสรฐกวาแสงสวางทงหลาย

แสงสวางน๑เปนแสงสวางอยางยอดเยยม

ปชโชตสตรท ๖ จบ

เชงอรรถ :

๑ แสงสวางน ในทนหมายถงแสงสวางของพระพทธเจา (ส .ส.อ. ๑/๒๖/๕๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐ }

๓๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๘. มหทธนสตร

๗. สรสตร

วาดวยความแลนไป

[๒๗] เทวดาทลถามวา

ความแลนไปจะหยดทไหน

วฏฏะไมหมนวนทไหน

นามและรปดบไมเหลอทไหน

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ดน น า ไฟ ลม ตงอยไมไดทใด

ความแลนไปยอมหยดทน

วฏฏะไมหมนวนทน

นามและรปดบไมเหลอทน

สรสตรท ๗ จบ

๘. มหทธนสตร

วาดวยผมทรพยมาก

[๒๘] เทวดาทลถามวา

กษตรยทงหลายมทรพยมาก มโภคะมาก

ทงมแวนแควน ไมรจกพอในกามทงหลาย

ตางแขงขนกนและกน

เมอกษตรยเหลานนพากนขวนขวาย

วงไปตามกระแสแหงภพ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑ }

๓๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๙. จตจกกสตร

บคคลเหลาไหนเลาไมมความขวนขวาย

ละความโกรธและตณหาในโลกได

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลทงหลายสละเรอน สละลก

และสละสตวเลยงอนเปนทรก บวช

ก าจดราคะ โทสะ และอวชชาได

สนอาสวะแลว เปนพระอรหนต

บคคลเหลานเปนผไมมความขวนขวายในโลก

มหทธนสตรท ๘ จบ

๙. จตจกกสตร

วาดวยสรรยนต ๔ ลอ

[๒๙] เทวดาทลถามวา

ขาแตพระมหาวรเจา สรรยนต ๔ ลอ๑

มประต ๙ ประต๒ เตมไปดวยของไมสะอาด

ถกโลภะประกอบไว เปนเหมอนเปอกตม

สรรยนตนนจกแลนไปไดอยางไร๓

เชงอรรถ :

๑ ๔ ลอ หมายถงอรยาบถ ๔ (คอ เดน ยน นง นอน) (ส .ส.อ. ๑/๒๙/๕๒)

๒ ๙ ประต หมายถงชองทง ๙ คอ ตา ๒, ห ๒, จมก ๒, ปาก ๑, ทวารหนก ๑, ทวารเบา ๑ (ส .ส.อ.

๑/๒๙/๕๒)

๓ ดเทยบคาถาขอ ๑๐๙ หนา ๑๒๐-๑๒๑ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒ }

๓๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค ๑๐. เอณชงฆสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

เพราะตดชะเนาะ๑ เชอกหนง๒

ตดความปรารถนาและความโลภอนเลวทราม

และเพราะถอนตณหาพรอมทงรากได

สรรยนตนนจกแลนไปไดอยางน๓

จตจกกสตรท ๙ จบ

๑๐. เอณชงฆสตร

วาดวยพระผมพระชงฆเหมอนเนอทราย

[๓๐] เทวดากลาววา

พวกขาพระองคพากนมาเฝา ขอทลถามพระองค

ผมพระชงฆเหมอนเนอทราย มพระวรกายสมสวน

มความเพยร ฉนพระกระยาหารนอย ไมมความโลเล

เปนเหมอนราชสหและชางเทยวไปตามล าพง

ไมมความหวงในกามทงหลาย

วา บคคลหลดพนจากทกขไดอยางไร

เชงอรรถ :

๑ ชะเนาะ หมายถงความผกโกรธ (ส .ส.อ. ๑/๒๙/๕๓)

๒ เชอกหนง หมายถงกเลสมทฏฐและวจกจฉาเปนตน (ส .ส.อ. ๑/๒๙/๕๓)

๓ ดเทยบคาถาขอ ๑๐๙ หนา ๑๒๑ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓ }

๓๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๓. สตตวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

พระผมพระภาคตรสวา

กามคณ๑ ๕ มใจเปนท ๖

บณฑตประกาศไวชดแลวในโลก

บคคลละความพอใจในนามรป๒น

ยอมหลดพนจากทกขไดอยางน

เอณชงฆสตรท ๑๐ จบ

สตตวรรคท ๓ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. สตตสตร ๒. ผสตสตร

๓. ชฏาสตร ๔. มโนนวารณสตร

๕. อรหนตสตร ๖. ปชโชตสตร

๗. สรสตร ๘. มหทธนสตร

๙. จตจกกสตร ๑๐. เอณชงฆสตร

เชงอรรถ :

๑ กามคณ หมายถงกาม (สงทท าใหเกดความใคร) (ท.ส.อ. ๑/๕๔๖/๓๓๕) ฉะนน กามคณจงหมายถงสงท

ผกพนสตวไวคอกาม ไดแก รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

๒ นามรป ในทนหมายถงนาม คอใจ และรป คอกามคณ ๕ (ส .ส.อ. ๑/๓๐/๕๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔ }

๓๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๑. สพภสตร

๔. สตลลปกายกวรรค

หมวดวาดวยพวกเทวดาสตลลปกายกา

๑. สพภสตร

วาดวยสตบรษ

[๓๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาสตลลปกายกา๑

จ านวนมากมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรม๒ของพวกสตบรษแลว

ยอมเปนผประเสรฐ ไมเปนผตกต า

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลวยอมไดปญญา

หาไดปญญาจากคนอนธพาลอนไม

เชงอรรถ :

๑ สตลลปกายกา หมายถงผเทดทนธรรมของสตบรษ (ส .ส.อ. ๑/๓๑/๕๔)

๒ สทธรรม หมายถงธรรมของสตบรษ ไดแก ศล ๕, ศล ๑๐, สตปฏฐาน ๔ เปนตน ในทนหมายถง

ศล ๕ (ส .ส.อ. ๑/๓๑/๕๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕ }

๓๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๑. สพภสตร

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมไมเศราโศกในทามกลางคนผเศราโศก

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมรงเรองในทามกลางแหงญาต

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

สตวทงหลายรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว ยอมไปสสคต

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

สตวทงหลายรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมด ารงอยไดตลอดไป

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระ-

ผมพระภาค ค าของใครหนอเปนสภาษต”

พระผมพระภาคตรสวา “ค าของพวกทานทงหมดเปนสภาษตโดยออม แตขอ

พวกทานจงฟงค าของเราบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖ }

๓๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๒. มจฉรสตร

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมหลดพนจากทกขทงปวง”

พระผมพระภาคไดตรสคาถานแลว เทวดาเหลานนมใจยนดถวายอภวาท

พระผมพระภาค กระท าประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนนนเอง

สพภสตรท ๑ จบ

๒. มจฉรสตร

วาดวยคนตระหน

[๓๒] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาสตลล-

ปกายกาจ านวนมากมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไป

เฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม-

พระภาควา

เพราะความตระหนและความประมาท

บคคลจงใหทานอยางนไมได

บคคลผหวงบญรแจงอยจงใหทานได

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาควา

คนตระหนกลวสงใดแลวไมใหทาน

สงนนนนเองเปนภยแกเขาผไมให

ความหวและความกระหายทคนตระหนกลว

ยอมถกตองเขานนเองซงเปนคนเขลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗ }

๓๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๒. มจฉรสตร

ทงในโลกนและในโลกหนา

ฉะนน บคคลควรก าจดความตระหน

ครอบง ามลทนแลวใหทานเถด

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาควา

คนเหลาใดเมอของมนอยกแบงให

เหมอนคนเดนทางไกลแบงของใหเพอนรวมทาง

เมอคนเหลาอนตาย คนเหลานนชอวาไมตาย

ธรรมนเปนธรรมเกาแก

คนพวกหนงเมอมของนอยกแบงใหได

พวกหนงมของมากกลบแบงใหไมได

ทกษณาทใหจากของนอย นบวาเทากบของเปนพน

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาควา

พวกคนพาลเมอจะใหทานกใหยาก

เมอจะท างานกท ายาก

พวกอสตบรษยอมไมท าตามธรรมของสตบรษ

เพราะธรรมของสตบรษด าเนนตามไดแสนยาก

ฉะนน การไปจากโลกนของพวกสตบรษ

และอสตบรษจงแตกตางกน

พวกอสตบรษพากนลงนรก

สวนพวกสตบรษพากนขนสวรรค

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระ-

ผมพระภาค ค าของใครหนอเปนสภาษต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘ }

๓๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๒. มจฉรสตร

พระผมพระภาคตรสวา “ค าของพวกทานทงหมดเปนสภาษตโดยออม แตขอ

พวกทานจงฟงค าของเราบาง

แมบคคลใดประพฤตตนใหยงยากเลยงดภรรยา

และเมอของมนอยกใหได

บคคลนนชอวาประพฤตธรรม

เมอบรษ ๑๐๐,๐๐๐ คน บชาภกษ ๑,๐๐๐ รป

การบชาของบรษเหลานน

จงมคาไมเทาเสยวหนงของบคคลเชนนน

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดทลถามพระผมพระภาคดวยคาถาวา

เพราะเหตไร การบชาอนใหญหลวงน

จงมคาไมเทาสวนแหงทานทบคคลใหดวยความเหมาะสม

เมอบรษ ๑๐๐,๐๐๐ คน บชาภกษ ๑,๐๐๐ รป

การบชาของบรษเหลานน

จงมคาไมเทาเสยวหนงของบคคลเชนนน ไดอยางไร

ล าดบนน พระผมพระภาคตรสตอบเทวดานนดวยคาถาวา

บคคลพวกหนงด ารงอยในความไมเหมาะสม

ท ารายเขา ฆาเขา หรอท าใหเขาเศราโศกแลวจงใหทาน

ทกษณานนจดเปนทกษณาอนมหนานองดวยน าตา

เปนไปกบดวยอาชญา จงมคาไมเทาสวนแหงทาน

ทใหดวยความเหมาะสม

เมอบรษ ๑๐๐,๐๐๐ คน บชาภกษ ๑,๐๐๐ รป

การบชาของบรษเหลานน

จงมคาไมเทาเสยวหนงของบคคลเชนนน ไดอยางน

มจฉรสตรท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙ }

๔๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๓. สาธสตร

๓. สาธสตร

วาดวยผลส าเรจแหงทาน

[๓๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาสตลลปกายกาจ านวนมากมวรรณะงดงามยงนก

เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

แลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควร ไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผนรทกข ทานใหประโยชนส าเรจไดจรง

แมเมอของมนอย ทานกใหประโยชนส าเรจได

เพราะความตระหนและความประมาท

บคคลจงใหทานอยางนไมได

บคคลผหวงบญรแจงอยจงใหทานได

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผนรทกข ทานใหประโยชนส าเรจไดจรง

อนง แมเมอของมนอย ทานกใหประโยชนส าเรจได

คนพวกหนงเมอของมนอยกแบงใหได

พวกหนงมของมากกลบแบงใหไมได

ทกษณาทใหจากของนอย นบวาเทากบของเปนพน

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผนรทกข ทานใหประโยชนส าเรจไดจรง

แมเมอของมนอย ทานกใหประโยชนส าเรจได

อนง ทานทใหแมดวยศรทธากใหประโยชนส าเรจได

นกปราชญทงหลายกลาววา ทานกบการรบเสมอกน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๐ }

๔๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๓. สาธสตร

พวกวรบรษแมมนอยกเอาชนะคนขขลาดทมากกวาได

ถาบคคลมศรทธา ยอมใหส งของแมมนอยได

เพราะเหตนน ทายกนจงเปนผมความสขในโลกหนา

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผนรทกข ทานใหประโยชนส าเรจไดจรง

แมเมอของมนอย ทานกใหประโยชนส าเรจได

ทานทใหแมดวยศรทธากใหประโยชนส าเรจได

อนง ทานทใหแมแกบคคลผไดธรรม๑แลวกยงเปนการด

บคคลใดใหทานแกบคคลผไดธรรมแลว

ผมความขยนหมนเพยรอนตนบรรลแลว

บคคลนนขามพนนรกแหงยมราชไดแลวเขาถงฐานะอนเปนทพย

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผนรทกข ทานใหประโยชนส าเรจไดจรง

แมเมอของมนอย ทานกใหประโยชนส าเรจได

ทานทใหแมดวยศรทธากใหประโยชนส าเรจได

ทานทใหแกบคคลผไดธรรมแลวกยงเปนการด

อนง แมทานทบคคลเลอกใหกเปนทานใหประโยชนส าเรจได

ทานทบคคลเลอกให พระสคตทรงสรรเสรญแลว

บคคลเหลาใด ควรแกทกษณามอยในโลกคอหมสตวน

ทานทงหลายทบคคลเลอกใหแลวในบคคลเหลานนยอมมผลมาก

เหมอนพชทงหลายทบคคลหวานลงในนาชนด ฉะนน

เชงอรรถ :

๑ บคคลผไดธรรม หมายถงอรยบคคลผบรรลธรรม (ส .ส.อ. ๑/๓๓/๖๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๑ }

๔๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๓. สาธสตร

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผนรทกข ทานใหประโยชนส าเรจไดจรง

แมเมอของมนอย ทานกใหประโยชนส าเรจได

ทานทใหแมดวยศรทธากยงประโยชนใหส าเรจได

ทานทใหแกบคคลผไดธรรมแลวกยงเปนการด

ทานทบคคลเลอกใหกยงเปนการด

อนง ความส ารวมแมในสตวทงหลายกยงเปนการด

บคคลใดไมเบยดเบยนสตวทงหลาย

ไมท าบาปเพราะค าตเตยนจากผอน

บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญบคคลนน ซงเปนคนกลวบาป

แตไมสรรเสรญบคคลผกลาในการท าบาปนน

สตบรษทงหลายยอมไมท าบาป เพราะกลวบาปอยางแทจรง

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระ-

ผมพระภาค ค าของใครหนอเปนสภาษต”

พระผมพระภาคตรสวา “ค าพดของพวกทานทงหมดเปนสภาษตโดยออม แตขอ

พวกทานจงฟงค าของเราบาง

ความจรง ทานทใหดวยศรทธาบณฑตสรรเสรญมาก

แตบทแหงธรรม๑ประเสรฐกวาทาน

เพราะวาสตบรษทงหลายผมปญญา

ในกาลกอนกด ในกาลกอนโนนกด ไดบรรลนพพานนนเอง

สาธสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ บทแหงธรรม หมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๓๓/๖๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๒ }

๔๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๔. นสนตสตร

๔. นสนตสตร

วาดวยความไมม

[๓๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาสตลลปกายกา

จ านวนมากมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ในหมมนษย กามทนาใครซ งคนเกาะเกยวมวเมาอย

จนไมบรรลนพพานอนเปนเหตไมหวนกลบมาสแดนมจจอก

กามนนจะชอวาเทยงแทหามไม

ความล าบากเกดจากฉนทะ ทกขเกดจากฉนทะ

เพราะก าจดฉนทะได จงก าจดความล าบากได

เพราะก าจดความล าบากได จงก าจดทกขได

อารมณอนงามทงหลายในโลก ยงไมจดเปนกาม

ความก าหนดทเกดจากความด ารเปนกามของบรษ

อารมณอนงามทงหลายมอยในโลกอยางนนเอง

ฉะนน บคคลผมปญญาทงหลายจงก าจดฉนทะในอารมณเหลานน

บคคลควรละความโกรธ สละมานะ

กาวลวงสงโยชน๑ไดหมดทกอยาง

เชงอรรถ :

๑ สงโยชน หมายถงกเลสทผกมดใจสตวไวกบทกขม ๑๐ อยาง คอ (๑) สกกายทฏฐ ความเหนวาเปน

ตวของตน (๒) วจกจฉา ความลงเลสงสย (๓) สลพพตปรามาส ความถอมนศลพรต (๔) กามราคะ

ความตดใจในกาม (๕) ปฏฆะ ความกระทบกระทงในใจ หรอ พยาบาท ความคดปองราย (๖) รปราคะ

ความตดใจในรปธรรม (๗) อรปราคะ ความตดใจในอรปธรรม (๘) มานะ ความถอตว (๙) อทธจจะ

ความฟงซาน (๑๐) อวชชา ความไมรจรง (ส .ส.อ. ๑/๓๔/๖๒, ส .สฬา.อ. ๓/๕๓-๖๒/๑๔, อง.ทสก. (แปล)

๒๔/๑๓/๒๑, อภ.ว. (แปล) ๓๕/๙๘๐/๕๙๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๓ }

๔๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๔. นสนตสตร

ความทกขยอมไมรมเราคนนน ผไมตดอยในนามรป

ผไมมกเลสเครองกงวล๑

ภกษละบญญตแลว ไมเขาถงวมาน

ตดตณหาในนามรปนไดแลว

เทวดาและมนษยในโลกนกด ในโลกอนกด

ในสวรรคกด ในสถานทอนเปนทอาศยแหงสตวทงปวงกด

พากนเทยวคนหากไมพบภกษนน

ผตดเครองผกขาดแลว ไมมความทกข ไมมตณหา

(ทานพระโมฆราชทลถามวา)

หากเทวดาและมนษยเหลาใดในโลกนหรอในโลกอน

ไมไดเหนภกษนนผอดมกวานรชน

ผบ าเพญประโยชนเพอนรชน ผหลดพนอยางนน

นอบนอมภกษนนอย

เทวดาและมนษยเหลานนบณฑตควรสรรเสรญหรอ

(พระผมพระภาคตรสตอบวา ภกษโมฆราช)

เทวดาและมนษยแมเหลานนบณฑตควรสรรเสรญ

เทวดาและมนษยเหลาใดนอบนอมภกษผหลดพนอยางนน

เทวดาและมนษยแมเหลานนรธรรมแลว ละวจกจฉาได

เปนผขามพนธรรมเปนเครองของได

นสนตสตรท ๔ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด ข.ธ. ๒๕/๒๒๑/๕๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๔ }

๔๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๕. อชฌานสญญสตร

๕. อชฌานสญญสตร

วาดวยพวกเทวดาผมงหมายจะเพงโทษ

[๓๕] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาผมงหมาย

จะเพงโทษจ านวนมากมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดยนอยในอากาศ

เทวดาองคหนงยนอยในอากาศไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลใด ตนเปนอยางหนง

กลบประกาศใหเขารอกอยางหนง

บคคลนนชอวาลวงเขาบรโภคโดยความเปนขโมย

เหมอนพรานนกลวงจบนก ฉะนน

ความจรง บคคลท ากรรมใด ควรพดถงกรรมนน

ไมท ากรรมใด กไมควรพดถงกรรมนน

บณฑตทงหลายรจกบคคลผไมท า ดแตพด

พระผมพระภาคตรสวา

ใคร ๆ ไมอาจด าเนนปฏปทาน

ดวยเหตสกวาพด หรอฟงอยางเดยว

ผมปญญาทงหลายมความเพยรเพงพนจ

ยอมพนจากเครองผกของมารดวยปฏปทาอนมนคงน

ผมปญญาทงหลายทราบความเปนไปของโลก

รชด ดบกเลสไดแลว ขามพนตณหาเปนเครองของในโลกแลว

ยอมไมพดโดยแท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๕ }

๔๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๕. อชฌานสญญสตร

ครงนน เทวดาเหลานนลงมายนอยบนพนดน หมอบลงแทบพระยคลบาท

ของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลาแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

พระองคผเจรญ พวกขาพระองคไดกระท าความผดเพราะความโงเขลาเบาปญญา

พวกขาพระองคไดส าคญผดวาพระผมพระภาคอนพวกเราพงรกราน ขอพระผม

พระภาคโปรดอภยโทษแกพวกขาพระองค เพอส ารวมตอไปเถด พระพทธเจาขา”

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงแยมพระโอษฐแลว

ครงนน เทวดาเหลานนผเพงโทษโดยประมาณยง กลบขนไปบนอากาศ เทวดา

องคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

เมอเราขอโทษอย หากบคคลใดไมยอมยกโทษให

ยงมความโกรธอยภายใน มความแคนเคองหนก

บคคลนน ชอวายอมผกเวร

หากวาในโลกน โทษไมม ความผดไมม

และเวรทงหลายไมสงบ

บคคลในโลกนพงเปนผฉลาดไดอยางไร

ใครบางไมมโทษ ใครบางไมมความผด

ใครบางไมถงความหลงใหล

ในโลกน ใครเปนผมปญญา เปนผมสตในกาลทกเมอเลา

พระผมพระภาคตรสวา

พระตถาคตพระองคนนผตรสรแลว

ผอนเคราะหแกสตวทงปวง ไมมโทษ ไมมความผด

พระตถาคตพระองคนน ไมถงความหลงใหล

พระตถาคตพระองคนนเปนผมปญญา เปนผมสตในกาลทกเมอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๖ }

๔๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๖. สทธาสตร

เมอพวกทานขอโทษอย หากบคคลใดไมยอมยกโทษให

ยงมความโกรธอยภายใน มความแคนเคองหนก

บคคลนน ชอวายอมผกเวร

เราไมชอบใจเวรนน จงยกโทษใหแกทานทงหลาย

อชฌานสญญสตรท ๕ จบ

๖. สทธาสตร

วาดวยศรทธา

[๓๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาสตลล-

ปกายกาจ านวนมากมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไป

เฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

ศรทธาเปนเพอนของบรษ

หากวาความไมมศรทธาไมตงอย

เพราะเหตนน ยศและเกยรตยอมมแกเขา

อนง ผนนละทงรางกายแลวยอมไปสสวรรค

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลควรละความโกรธ สละมานะ

กาวลวงสงโยชนไดหมดทกอยาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๗ }

๔๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๗. สมยสตร

เพราะวากเลสเปนเครองของยอมไมรมเราบคคลนน

ผไมตดอยในนามรป ผไมมกเลสเครองกงวล

พระผมพระภาคตรสวา

คนพาลมปญญาทราม

ประกอบความประมาทอยเสมอ

สวนคนฉลาดรกษาความไมประมาทไว

เหมอนคนรกษาทรพยอนประเสรฐ ฉะนน

ทานทงหลายอยาประกอบความประมาท

และอยาประกอบความเชยชมยนดในกามเลย

เพราะวาผไมประมาทแลว เพงพนจอย

ยอมไดรบความสขอยางยง๑

สทธาสตรท ๖ จบ

๗. สมยสตร

วาดวยพวกเทวดาประชมกน

[๓๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ปามหาวน เขตกรงกบลพสด

แควนสกกะ พรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป ลวนเปนพระอรหนต

อนง พวกเทวดาจากโลกธาตทงสบประชมกนเปนอนมากเพอจะเฝาพระผมพระภาค

และภกษสงฆ

เชงอรรถ :

๑ ความสขอยางยง ในทนหมายถงนพพาน (ข.ธ.อ. ๒/๔/๘๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๘ }

๔๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๗. สมยสตร

ครงนน เทวดา ๔ องคทเกดในหมพรหมชนสทธาวาสไดมความด ารอยางนวา

“พระผมพระภาคพระองคน ประทบอย ณ ปามหาวน เขตกรงกบลพสด แควน

สกกะ พรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป ลวนเปนพระอรหนต อนง

พวกเทวดาจากโลกธาตทงสบประชมกนเปนอนมากเพอจะเฝาพระผมพระภาคและ

ภกษสงฆ ทางทดแมเราทงหลายควรเขาเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ” แลวกลาว

คาถาเฉพาะตนในส านกของพระผมพระภาค

ครงนน เทวดาเหลานนหายตวไปจากหมพรหมชนสทธาวาสมาปรากฏอย

เฉพาะพระพกตรพระผมพระภาค เหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา

ฉะนน ครงนน เทวดาเหลานนถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

การประชมใหญไดมแลวในปาใหญ

พวกเทวดามาประชมพรอมกนแลว

พวกขาพระองคพากนมาสทประชมอนเปนธรรมน

เพอจะเยยมเยยนหมภกษผทใคร ๆ ใหพายแพไมได

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ในทประชมนน ภกษทงหลายตงจตไวมน

ท าจตตนเองใหตรง ภกษเหลานนเปนบณฑต

ยอมรกษาอนทรยทงหลาย

เหมอนนายสารถถอบงเหยนมา บงคบใหว งไปตามทาง ฉะนน

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ภกษเหลานนตดกเลสดจตะปตรงจต๑ไดแลว

ตดกเลสดจลมสลก๒ไดแลว

เชงอรรถ :

๑ กเลสดจตะปตรงจต หมายถงกเลสคอราคะ โทสะ โมหะ (ส .ส.อ. ๑/๓๗/๗๔)

๒ กเลสดจลมสลก หมายถงกเลสคอราคะ โทสะ โมหะ (ส .ส.อ. ๑/๓๗/๗๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๔๙ }

๕๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๘. สกลกสตร

และถอนกเลสดจเสาเขอน๑ไดแลว

จงไมหวนไหว เปนผหมดจด ปราศจากมลทน

มจกษ๒ ฝกตนดแลว เปนผประเสรฐ ประพฤตธรรมอย

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

บคคลทงหลายผถงพระพทธเจาเปนสรณะ

จกไมไปสอบายภม ละรางกายอนเปนของมนษยแลว

จกบงเกดเปนเทวดาโดยสมบรณ

สมยสตรท ๗ จบ

๘. สกลกสตร

วาดวยสะเกดหน

[๓๘] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ มททกจฉ สถานทพระราชทานอภย

แกหมเนอ เขตกรงราชคฤห สมยนน สะเกดหนกระทบพระบาทของผมพระภาค

ไดยนวา พระผมพระภาคทรงมทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก

เชงอรรถ :

๑ กเลสดจเสาเขอน หมายถงกเลสคอราคะ โทสะ โมหะ (ส .ส.อ. ๑/๓๗/๗๔)

๒ มจกษ หมายถงมจกษ ๕ คอ (๑) มงสจกข ตาเนอ คอมพระเนตรงาม มอ านาจ เหนแจมใส

ไวและเหนไกล (๒) ทพพจกข ตาทพย คอทรงมพระญาณเหนหมสตวผเปนตาง ๆ กนดวยอ านาจกรรม

(๓) ปญญาจกข ตาปญญา คอทรงประกอบดวยพระปญญาคณอนยงใหญ เปนเหตใหสามารถตรสร

อรยสจธรรมเปนตน (๔) พทธจกข ตาพระพทธเจา คอทรงประกอบดวยอนทรยปโรปรยตตญาณ และ

อาสยานสยญาณ เปนเหตใหทรงทราบอธยาศยและอปนสยแหงเวไนยสตวแลวทรงสงสอนแนะน า

ใหบรรลคณวเศษตาง ๆ ยงพทธกจใหบรบรณ (๕) สมนตจกข ตาเหนรอบ คอทรงประกอบดวย

พระสพพญญตญาณ อนหยงรธรรมทกประการ (ส .ส.อ. ๑/๓๗/๗๔-๗๕, ข.ม. (แปล) ๒๙/๑๕๖/๔๒๔-

๔๓๐, ๑๙๑/๕๔๑-๕๔๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๐ }

๕๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๘. สกลกสตร

เผดรอน อนไมสบายพระทย ไดยนวา พระผมพระภาคมพระสตสมปชญญะ

ทรงอดกลนทกขเวทนานนไวได ไมทรงเดอดรอน

ล าดบนน พระผมพระภาครบสงใหปผาสงฆาฏ ๔ ชน ทรงส าเรจสหไสยา

(การนอนดจราชสห) โดยพระปรศวเบองขวา ทรงซอนพระบาทเหลอมพระบาท

มพระสตสมปชญญะ

ครนเมอราตรผานไป พวกเทวดาสตลลปกายกาประมาณ ๗๐๐ องค มวรรณะ

งดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวมททกจฉ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร

เทวดาองคหนงยนอย ณ ทสมควรแลวไดเปลงอทานนในส านกของพระผม-

พระภาควา “ขาแตพระองคผเจรญ พระสมณโคดมเปนบรษดจนาค๑จรง กแลพระ-

สมณโคดมมพระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขง

อยางหนก เผดรอน อนไมสบายพระทย ทเกดขนแลวไวได เพราะความทพระองค

เปนบรษดจนาค ไมทรงเดอดรอน”

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระสมณโคดมเปนบรษดจราชสหจรง กแลพระสมณโคดม

มพระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก

เผดรอน อนไมสบายพระทย ทเกดขนแลวไวได เพราะความทพระองคเปนบรษ

ดจราชสห ไมทรงเดอดรอน”

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระสมณโคดมเปนบรษอาชาไนยจรง กแลพระสมณโคดม

มพระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก

เผดรอนอนไมสบายพระทย ทเกดขนแลวไวได เพราะความทพระองคเปนบรษ

อาชาไนยไมทรงเดอดรอน”

เชงอรรถ :

๑ นาค ในทนหมายถงชางมหานาค (ส .ฏกา ๑/๓๘/๑๒๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๑ }

๕๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๘. สกลกสตร

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระสมณโคดมเปนบรษผองอาจจรง กแลพระสมณโคดมม

พระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก เผดรอน

อนไมสบายพระทย ทเกดขนแลวไวได เพราะความทพระองคเปนบรษผองอาจ ไมทรง

เดอดรอน”

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระสมณโคดมเปนบรษผใฝธระจรง กแลพระสมณโคดม

มพระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก

เผดรอน อนไมสบายพระทย ทเกดขนแลวไวได เพราะความทพระองคเปนบรษผ

ใฝธระ ไมทรงเดอดรอน”

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระสมณโคดมเปนบรษผฝกแลวจรง กแลพระสมณโคดม

มพระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก

เผดรอน อนไมสบายพระทย ทเกดขนแลวไวได เพราะความทพระองคเปนบรษ

ผฝกแลว ไมทรงเดอดรอน”

ล าดบนน เทวดาอกองคหนงไดเปลงอทานนในส านกของพระผมพระภาควา

“ทานจงดสมาธ๑ทพระสมณโคดมทรงเจรญดแลว จงดจตทพระสมณโคดมทรงให

หลดพนดแลว๒ จตทเปนไปตามราคะพระสมณโคดมกไมใหนอมไปถงแลว จตท

เปนไปตามโทสะพระสมณโคดมกไมใหหวนกลบมาแลว และจตของพระสมณโคดม

ไมตองตงใจขมและคอยหามปราม บคคลใดพงส าคญพระสมณโคดมเปนบรษดจนาค

เชงอรรถ :

๑ สมาธ ในทนหมายถงอรหตตผลสมาธ (ส .ส.อ. ๑/๓๘/๗๘)

๒ ใหหลดพนดแลว หมายถงใหหลดพนดวยดดวยผลวมตต (ส .ส.อ. ๑/๓๘/๗๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๒ }

๕๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๘. สกลกสตร

เปนบรษดจราชสห เปนบรษอาชาไนย เปนบรษผองอาจ เปนบรษผใฝธระ และ

เปนบรษผฝกแลวเหนปานนวา เปนผทตนจะลวงเกนได บคคลนนจะเปนอะไรเลา

นอกเสยจากผไมมทสสนะ๑”

(เทวดานนครนกลาวอยางนแลว ไดกลาวคาถาทงหลายเหลานวา)

พราหมณทงหลาย ผทรงเวททง ๕๒ มตบะ

ประพฤตธรรมอยอยางสม าเสมอตง ๑๐๐ ป

แตจตของพราหมณเหลานนกไมหลดพนโดยชอบ

เพราะพราหมณเหลานนมสภาพจตต า

จงไมถงจดจบ๓(แหงความตาย)

พราหมณเหลานนถกตณหาครอบง าแลว

เกยวของดวยศลพรต ประพฤตตบะอนเศราหมองอยตง ๑๐๐ ป

แตจตของพราหมณเหลานนกไมหลดพนแลวโดยชอบ

เพราะพราหมณเหลานนมสภาพจตต า จงไมถงจดจบ

บคคลผมมานะ ยอมไมมการฝกตนเอง

บคคลผมจตไมมนคง ยอมไมมความร

บคคลผประมาทอยในปาคนเดยว

กไมถงจดจบแหงความตาย

เชงอรรถ :

๑ ผไมมทสสนะ หมายถงผไมมความร (ส .ส.อ. ๑/๓๘/๗๘)

๒ เวทท ง ๕ ไดแก พระเวท ๕ คอ (๑) อรเวทหรอฤคเวท (๒) ยชรเวท (๓) สามเวท (๔) อาถรรพเวท

(๕) อตหาสะ (ส .ส.อ. ๑/๓๘/๗๘, ส .ฏกา ๑/๓๘/๑๒๓)

๓ จดจบ ในทนหมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๓๘/๗๘, ส .ฏกา ๑/๓๘/๑๒๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๓ }

๕๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๙. ปฐมปชชนนธตสตร

บคคลละมานะไดแลว มใจมนคงด

มใจด หลดพนในธรรมทงปวง

เขาไมประมาทอยในปาคนเดยว

กถงจดจบแหงความตายได

สกลกสตรท ๘ จบ

๙. ปฐมปชชนนธตสตร

วาดวยธดาของทาวปชชนนะ สตรท ๑

[๓๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน เขตกรง

เวสาล ครนเมอราตรผานไป ธดาของทาวปชชนนะ ชอโกกนทา มวรรณะงดงาม

ยงนก เปลงรศมใหสวางทวปามหาวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผม

พระภาควา

หมอมฉน ชอโกกนทา เปนธดาของทาวปชชนนะ

ขอถวายอภวาทพระสมมาสมพทธเจาผเลศกวาสตว

ผเสดจอยในปา ใกลกรงเวสาล

หมอมฉนไดฟงสนทรพจนในกาลกอนวา

ธรรม พระสมมาสมพทธเจาผมพระจกษตรสรแลวโดยล าดบ

บดนเมอพระสคตผเปนมน ทรงแสดง(ธรรม)อย

หมอมฉนจงรชด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๔ }

๕๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค ๑๐. ทตยปชชนนธตสตร

ชนเหลาใดมปญญาทราม

เทยวตเตยนธรรมอนประเสรฐ

ชนเหลานนยอมบงเกดในนรกชอโรรวะอนทารณ

เสวยทกขตลอดกาลนาน

ชนเหลาใดมความอดทน

และมความสงบ เขาถงธรรมอนประเสรฐ

ชนเหลานนละรางกายอนเปนของมนษยแลว

จกบงเกดเปนเทวดาโดยสมบรณ

ปฐมปชชนนธตสตรท ๙ จบ

๑๐. ทตยปชชนนธตสตร

วาดวยธดาของทาวปชชนนะ สตรท ๒

[๔๐] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน เขตกรง

เวสาล ครนเมอราตรผานไป ธดาของทาวปชชนนะ ชอจฬโกกนทา มวรรณะงดงาม

ยงนก เปลงรศมใหสวางทวปามหาวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผม

พระภาควา

ธดาของทาวปชชนนะ ชอโกกนทา

มวรรณะสวางดจสายฟา มาแลวในทน

นอบนอมพระพทธเจา และพระธรรม

ไดกลาวคาถาเหลานซ งมประโยชน

หมอมฉนพงจ าแนกธรรมนนโดยปรยายแมมาก

ธรรมเชนนมอยโดยปรยาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๕ }

๕๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๔. สตลลปกายกวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ธรรมมประมาณเทาใดทหมอมฉนศกษาแลวดวยใจ

หมอมฉนจกกลาวอรรถแหงธรรมประมาณเทานนโดยยอ

บคคลไมควรท ากรรมชวอะไร ๆ

ทางกาย ทางวาจา หรอทางใจในโลกทงปวง

บคคลมสตสมปชญญะ ละกามทงหลายไดแลว

ไมพงประสบทกข ซงประกอบดวยสงทไมเปนประโยชน

ทตยปชชนนธตสตรท ๑๐ จบ

สตลลปกายกวรรคท ๔ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. สพภสตร ๒. มจฉรสตร

๓. สาธสตร ๔. นสนตสตร

๕. อชฌานสญญสตร ๖. สทธาสตร

๗. สมยสตร ๘. สกลกสตร

๙. ปฐมปชชนนธตสตร ๑๐. ทตยปชชนนธตสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๖ }

๕๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๑. อาทตตสตร

๕. อาทตตวรรค

หมวดวาดวยสงทเปนของรอน

๑. อาทตตสตร

วาดวยสงทเปนของรอน

[๔๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป เทวดาองคหนงมวรรณะ

งดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผม

พระภาควา

เมอเรอนถกไฟไหมแลว

เจาของเรอนขนเอาภาชนะใดออกไปได

ภาชนะนนยอมเปนประโยชนแกเขา

สวนสงของทมไดขนออกไปยอมถกไฟไหม ฉนใด

โลกถกชราและมรณะเผาแลว กฉนนน

ควรน าออกดวยการใหทาน

เพราะทานทบคคลใหแลว ชอวาน าออกดแลว

ทานทบคคลใหแลวนนยอมมผลคอความสข

ทยงมไดให ยอมไมมผลอยางนน

โจรยงปลนเอาไปได พระราชายงรบเอาไปได

ไฟยงไหมไดหรอสญหายไปได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๗ }

๕๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๒. กนททสตร

อนง บคคลจ าตองละรางกาย

พรอมดวยสงของเครองอาศยเพราะการตายจากไป

ผมปญญารชดดงนแลว ควรใชสอยและใหทาน

ครนใหทานและใชสอยตามควรแลวจะไมถกตเตยน

ยอมเขาถงสถานทอนเปนแดนสวรรค

อาทตตสตรท ๑ จบ

๒. กนททสตร

วาดวยใหอะไร ชอวาใหอะไร

[๔๒] เทวดาทลถามวา

บคคลใหอะไร ชอวาใหก าลง

ใหอะไร ชอวาใหวรรณะ

ใหอะไร ชอวาใหความสข

ใหอะไร ชอวาใหจกษ

และใคร ชอวาใหทกสงทกอยาง

ขาพระองคขอทลถามพระองค

ขอพระองคไดโปรดตรสบอกแกขาพระองคดวยเถด

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลใหขาว ชอวาใหก าลง

ใหผา ชอวาใหวรรณะ

ใหยานพาหนะ ชอวาใหความสข

ใหประทป ชอวาใหจกษ

และผใหทพกอาศย ชอวาใหทกสงทกอยาง

สวนผทพร าสอนธรรม ชอวาใหอมตะ

กนททสตรท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๘ }

๕๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๔. เอกมลสตร

๓. อนนสตร

วาดวยขาว

[๔๓] เทวดากลาววา

เทวดาและมนษยทงสองพวก

ตางกพอใจขาวดวยกนทงนน

สวนผทไมพอใจขาว ชอวายกษโดยแท

พระผมพระภาคตรสวา

ชนเหลาใดมใจเลอมใสใหขาวนนดวยศรทธา

ขาวนนเองยอมค าชชนเหลานนทงในโลกนและโลกหนา

เพราะเหตนน บคคลพงก าจดความตระหน

ครอบง ามลทนแลวใหทานเถด

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

อนนสตรท ๓ จบ

๔. เอกมลสตร

วาดวยบาดาลมรากอนเดยว

[๔๔] เทวดากลาววา

บาดาลมรากอนเดยว๑ มวนเวยน ๒ อยาง๒

มมลทน ๓ ประการ๓ มเครองลาด ๕ ประการ๔

เปนทะเลหมนไปไดทง ๑๒ ดาน๕ฤาษขามพนไดแลว

เอกมลสตรท ๔ จบ

เชงอรรถ :

๑ รากอนเดยว หมายถงอวชชา (ส .ส.อ. ๑/๔๔/๘๒)

๒ วนเวยน ๒ อยาง หมายถงสสสตทฏฐและอจเฉททฏฐ (ส .ส.อ. ๑/๔๔/๘๒, ส .ฏกา ๑/๔๔/๑๒๔)

๓ มลทน ๓ ประการ หมายถงราคะ โทสะ โมหะ (ส .ส.อ. ๑/๔๔/๘๒)

๔ เครองลาด ๕ ประการ หมายถงกามคณทง ๕ คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ (ส .ส.อ. ๑/๔๔/๘๒)

๕ หมนไปไดท ง ๑๒ ดาน หมายถงหมนไปในอายตนะ ๑๒ (ส .ส.อ. ๑/๔๔/๘๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๕๙ }

๖๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๖. อจฉราสตร

๕. อโนมยสตร

วาดวยพระนามไมต าตอย

[๔๕] เทวดากลาววา

เชญทานทงหลายดพระพทธเจาพระองคนน

ผมพระนามไมต าตอย๑ ทรงเหนประโยชนอนละเอยดออน

ใหซ งปญญา ไมทรงของอยในอาลยคอกาม

ตรสรธรรมทกอยาง มพระปรชา ด าเนนไปในทางอนประเสรฐ

ทรงแสวงหาคณอนยงใหญ

อโนมยสตรท ๕ จบ

๖. อจฉราสตร

วาดวยนางอปสร

[๔๖] เทวดาทลถามวา

ราวปานาหลงใหล กกกองไปดวยหมนางอปสร

เปนปาทหมปศาจอาศยอย จกออกไปไดอยางไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ทางนนชอวาเปนทางตรง ทศนนชอวาไมมภย

รถชอวาไมมเสยงดง ประกอบดวยลอคอธรรม

หรเปนฝาประทนของรถนน สตเปนเกราะกนของรถนน

เรากลาวธรรม มสมมาทฏฐน าหนาวาเปนนายสารถ

ยานชนดนมอยแกผใด จะเปนสตรหรอบรษกตาม

ผนนไปใกลนพพานดวยยานนแล

อจฉราสตรท ๖ จบ

เชงอรรถ :

๑ ผมพระนามไมต าตอย หมายถงมพระนามไมบกพรอง คอมพระนามบรบรณ เพราะประกอบดวยคณ

ทกประการ (ส .ส.อ. ๑/๔๕/๘๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๐ }

๖๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๘. เชตวนสตร

๗. วนโรปสตร

วาดวยการปลกปา

[๔๗] เทวดาทลถามวา

บญยอมเจรญ ทงกลางวนและกลางคน

ตลอดกาลทกเมอ แกชนเหลาไหน

ชนเหลาไหนด ารงอยในธรรม

สมบรณดวยศลแลว ยอมไปสสวรรค

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ชนเหลาใดปลกสวนอนนารนรมย๑

ปลกปา สรางสะพาน ขดสระน า บอน า

และใหทพกอาศย

บญยอมเจรญแกชนเหลานน

ทงกลางวนและกลางคนตลอดกาลทกเมอ

ชนเหลานนด ารงอยในธรรม สมบรณดวยศลแลว

ยอมไปสสวรรคอยางแนนอน

วนโรปสตรท ๗ จบ

๘. เชตวนสตร

วาดวยพระเชตวนวหาร

[๔๘] อนาถบณฑกเทพบตรไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาควา

พระเชตวนนนนมหมฤาษพ านกอย

พระผเปนธรรมราชากประทบอย

เปนสถานทใหเกดปตแกขาพระองค

เชงอรรถ :

๑ สวนอนนาร นรมย หมายถงสวนไมดอกไมผลอนนารนรมย (ส .ส.อ. ๑/๔๗/๘๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๑ }

๖๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๙. มจฉรสตร

การงาน ๑ วชชา ๑ ธรรม ๑ ศล ๑ ชวตอนสงสด ๑๑

สตวทงหลายยอมบรสทธดวยธรรม ๕ ประการน

หาใชบรสทธดวยโคตรหรอดวยทรพยไม

เพราะเหตนนแหละ คนฉลาดเมอเหนประโยชนตน

ควรเลอกเฟนธรรมโดยแยบคายเถด

เพราะเมอเลอกเฟนเชนน ยอมหมดจดไดในธรรมเหลานน

พระสารบตรเทานนเปนผยอดเยยมกวาภกษผถงฝง

ดวยปญญา ศล และความสงบ๒

เชตวนสตรท ๘ จบ

๙. มจฉรสตร

วาดวยคนตระหน

[๔๙] เทวดาทลถามวา

คนเหลาใดในโลกน เปนคนตระหนเหนยวแนน

บรภาษผอน ท าอนตรายแกคนเหลาอนผใหอย

วบากของคนเหลานนจะเปนเชนไร

และภพหนาจะเปนเชนไร

ขาพระองคมาเพอทลถามพระผมพระภาค

วาจะรขอความนนไดอยางไร

เชงอรรถ :

๑ การงาน หมายถงมรรคเจตนา วชชา หมายถงมรรคปญญา ธรรม หมายถงธรรมทเปนฝายแหงสมาธ

ศลเปนชวตอนสงสด หมายถงชวตของผด ารงอยในศลเปนสงสงสด อกนยหนง วชชา หมายถงทฏฐ

และสงกปปะ ธรรม หมายถงวายามะ สมาธ และสต ศล หมายถงวาจาและกมมนตะ ชวตอนสงสด

หมายถงชวตของผด ารงอยในศลนนเปนชวตอนสงสด (ส .ส.อ. ๑/๔๘/๘๖, ส .ฏกา ๑/๔๘/๑๓๒)

๒ ดเทยบคาถาขอ ๑๐๑ หนา ๑๐๗ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๒ }

๖๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๙. มจฉรสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

คนเหลาใดในโลกน เปนคนตระหนเหนยวแนน

บรภาษผอน ท าอนตรายแกคนเหลาอนผใหอย

คนเหลานนยอมบงเกดในนรก ก าเนดสตวดรจฉาน หรอยมโลก

ถาพวกเขามาเกดเปนมนษย กเกดในตระกลคนยากจน

ซงจะหาทอนผา อาหาร ความยนด และความสนกสนานไดยาก

คนพาลเหลานน ตองการสงใดจากผอ น

พวกเขายอมไมไดแมส งนน

นนเปนวบากในภพน และภพหนากยงเปนทคตอกดวย

เทวดาทลถามวา

ขอนขาพระองคเขาใจอยางน

ขาแตพระโคดม ขาพระองคขอทลถามขออน

คนเหลาใดในโลกน ไดความเปนมนษยแลว

รเจรจาปราศรย ปราศจากความตระหน

เลอมใสในพระพทธเจา พระธรรมและพระสงฆ

เปนผมความเคารพอยางแรงกลา

วบากของคนเหลานนจะเปนเชนไร และภพหนาจะเปนเชนไร

ขาพระองคมาเพอทลถามพระผมพระภาค

วาจะรขอความนนไดอยางไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

คนเหลาใดในโลกน ไดความเปนมนษยแลว

รเจรจาปราศรย ปราศจากความตระหน

เลอมใสในพระพทธเจา พระธรรมและพระสงฆ

เปนผมความเคารพอยางแรงกลา

คนเหลานนยอมปรากฏในสวรรคซ งเปนทอบตของพวกเขา

ถาพวกเขามาเกดเปนมนษย กเกดในตระกลทมงคง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๓ }

๖๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๑๐. ฆฏการสตร

ซงจะหาทอนผา อาหาร ความยนด และความสนกสนานไดไมยาก

บนเทงใจอยในโภคทรพยทผอ นหาสะสมไว

เหมอนเทวดาชนปรนมมตวสวตด

นนเปนวบากในภพน ทงภพหนากเปนสคตอกดวย

มจฉรสตรท ๙ จบ

๑๐. ฆฏการสตร

วาดวยฆฏการเทพบตร

[๕๐] ฆฏการเทพบตรกราบทลวา

ภกษ ๗ รป ผบงเกดในพรหมโลกชนอวหา

เปนผหลดพน สนราคะและโทสะแลว

ขามพนตณหาทซานไปในโลกได

พระผมพระภาคตรสถามวา

ภกษเหลานนคอใครบาง

ไดขามพนเปอกตม คอบวงความตาย

ทใคร ๆ ขามไดแสนยาก

ละทงกายมนษย๑แลวกาวลวงโยคะอนเปนทพย๒ได

ฆฏการเทพบตรทลตอบวา

ภกษ ๓ รปเหลาน คอ ทานอปกะ

ทานผลคณฑะ และทานปกกสาต

ภกษอก ๔ รป คอ ทานภททยะ ทานขณฑเทวะ

เชงอรรถ :

๑ กายมนษย หมายถงสงโยชนเบองต า ๕ ประการ (ส .ส.อ. ๑/๕๐/๘๘)

๒ โยคะอนเปนทพย ในทนหมายถงสงโยชนเบองสง ๕ ประการ (ส .ส.อ. ๑/๕๐/๘๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๔ }

๖๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค ๑๐. ฆฏการสตร

ทานพหทนต และทานสงคยะ

ภกษเหลานนละทงกายมนษยแลว

กาวลวงโยคะอนเปนทพยได

พระผมพระภาคตรสถามวา

ทานผฉลาดมกกลาวสรรเสรญภกษเหลานน

ผละบวงแหงมารไดแลว

ภกษเหลานนรธรรมของใครเลา

จงตดเครองผกคอภพได

ฆฏการเทพบตรทลตอบวา

ทานเหลานนรธรรมของผใด

จงตดเครองผกคอภพได

ผนนมใชใครอนนอกจากพระผมพระภาค

(และ) นอกจากค าสงสอนของพระองค

ทานเหลานนรธรรมเปนทดบไมเหลอ

แหงนามรปแลว จงตดเครองผกคอภพได

พระผมพระภาคตรสถามวา

ทานกลาววาจาลกซง

ทรไดยาก เขาใจใหดไดยาก

ทานรธรรมของใคร จงกลาววาจาเชนนได

ฆฏการเทพบตรทลตอบวา

เมอกอนขาพระองคเปนชางหมอ

ปนหมออยในแควนเวภฬงคะ เปนผเลยงดมารดาและบดา

เปนอบาสกของพระกสสปพทธเจา เวนขาดจากเมถนธรรม

ประพฤตพรหมจรรย ไมมอามส

ไดเคยเปนคนหมบานเดยวกนกบพระองค

ทงเคยเปนสหายของพระองคในกาลกอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๕ }

๖๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๕. อาทตตวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ขาพระองครจกภกษ ๗ รปเหลาน

ผหลดพนแลว สนราคะและโทสะแลว

ขามพนตณหาทซานไปในโลกได

พระผมพระภาคตรสวา

นายชางหมอ จรงอยางททานพดนนแหละ

เมอกอนนนทานเคยเปนชางหมอ

ปนหมออยในแควนเวภฬงคะ เปนผเลยงดมารดาและบดา

เปนอบาสกของพระกสสปพทธเจา เวนขาดจากเมถนธรรม

ประพฤตพรหมจรรย ไมมอามส

ไดเคยเปนคนหมบานเดยวกนกบเรา

ทงเคยเปนสหายของเราในกาลกอน

พระสงคตกาจารยกลาววา

สหายเกาทงสอง ผเคยอบรมตนมาแลว

เหลอไวแตรางกายในชาตสดทาย

ไดมาพบกนดวยอาการอยางน๑

ฆฏการสตรท ๑๐ จบ

อาทตตวรรคท ๕ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. อาทตตสตร ๒. กนททสตร

๓. อนนสตร ๔. เอกมลสตร

๕. อโนมยสตร ๖. อจฉราสตร

๗. วนโรปสตร ๘. เชตวนสตร

๙. มจฉรสตร ๑๐. ฆฏการสตร

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๐๕ หนา ๑๑๔-๑๑๖ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๖ }

๖๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๖. ชราวรรค ๒. อชรสาสตร

๖. ชราวรรค

หมวดวาดวยชรา

๑. ชราสตร

วาดวยชรา

[๕๑] เทวดาทลถามวา

อะไรเลายงประโยชนใหส าเรจตราบเทาชรา (ความแก)

อะไรเลาตงมนแลวยงประโยชนใหส าเรจ

อะไรเลาเปนรตนะของคนทงหลาย

อะไรเลาโจรลกไปไมได

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ศลยงประโยชนใหส าเรจตราบเทาชรา

ศรทธาตงมนแลวยงประโยชนใหส าเรจ

ปญญาเปนรตนะของคนทงหลาย

บญโจรลกไปไมได

ชราสตรท ๑ จบ

๒. อชรสาสตร

วาดวยสงทไมช ารด

[๕๒] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาทไมช ารด๑ยงประโยชนใหส าเรจ

อะไรเลาตงมนแลวยงประโยชนใหส าเรจ

อะไรเลาเปนรตนะของคนทงหลาย

อะไรเลาโจรลกไปไมได

เชงอรรถ :

๑ ไมช ารด ในทนหมายถงไมวบต (ส .ส.อ. ๑/๕๒/๙๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๗ }

๖๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๖. ชราวรรค ๓. มตตสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ศลทไมช ารดยงประโยชนใหส าเรจ

ศรทธาตงมนแลวยงประโยชนใหส าเรจ

ปญญาเปนรตนะของคนทงหลาย

บญโจรลกไปไมได

อชรสาสตรท ๒ จบ

๓. มตตสตร

วาดวยมตร

[๕๓] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนมตรของคนเดนทาง

อะไรเลาเปนมตรในเรอนของตน

อะไรเลาเปนมตรของคนผมประโยชน๑เกดขน

อะไรเลาเปนมตรตดตามตนไปถงภพหนา

พระผมพระภาคตรสตอบวา

พวกหมเกวยนเปนมตรของคนเดนทาง

มารดาเปนมตรในเรอนของตน

สหายเปนมตรของคนผมประโยชนเกดขนเนอง ๆ

บญทตนเองท าไวแลวเปนมตรตดตามตนไปถงภพหนา

มตตสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ประโยชน ในทนหมายถงกจ (ส .ส.อ. ๑/๕๓/๙๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๘ }

๖๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๖. ชราวรรค ๕. ปฐมชนสตร

๔. วตถสตร

วาดวยทพ ง

[๕๔] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนทพ งของมนษยทงหลาย

อะไรเลาเปนเพอนทยอดเยยมในโลกน

หมสตวทมชวตอยบนพนดนอาศยอะไรเลาเลยงชพ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บตรเปนทพ งของมนษยทงหลาย

ภรรยาเปนเพอนทยอดเยยมในโลกน

หมสตวทมชวตอยบนพนดนอาศยฝนเลยงชพ

วตถสตรท ๔ จบ

๕. ปฐมชนสตร

วาดวยสงทท าคนใหเกด สตรท ๑

[๕๕] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาท าคนใหเกด

อะไรเลาของคนนนยอมพลานไป

อะไรเลาเวยนวายในสงสาร

อะไรเลาเปนภยใหญของคนนน

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ตณหาท าคนใหเกด

จตของคนนนยอมพลานไป

สตวเวยนวายในสงสาร

ทกขเปนภยใหญของคนนน

ปฐมชนสตรท ๕ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๖๙ }

๗๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๖. ชราวรรค ๗. ตตยชนสตร

๖. ทตยชนสตร

วาดวยสงทท าคนใหเกด สตรท ๒

[๕๖] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาท าคนใหเกด

อะไรเลาของคนนนยอมพลานไป

อะไรเลาเวยนวายในสงสาร

สตวยอมไมหลดพนจากอะไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ตณหาท าคนใหเกด

จตของคนนนยอมพลานไป

สตวเวยนวายในสงสาร

สตวยอมไมหลดพนจากทกข

ทตยชนสตรท ๖ จบ

๗. ตตยชนสตร

วาดวยสงทท าคนใหเกด สตรท ๓

[๕๗] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาท าคนใหเกด

อะไรเลาของคนนนยอมพลานไป

อะไรเลาเวยนวายในสงสาร

อะไรเลาเปนทไปในเบองหนาของคนนน

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ตณหาท าคนใหเกด

จตของคนนนยอมพลานไป

สตวเวยนวายในสงสาร

กรรมเปนทไปในเบองหนาของคนนน

ตตยชนสตรท ๗ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๐ }

๗๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๖. ชราวรรค ๙. ทตยสตร

๘. อปปถสตร

วาดวยทางผด

[๕๘] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาบณฑตกลาววา เปนทางผด

อะไรเลาสนไปตามคนและวน

อะไรเลาเปนมลทนของพรหมจรรย

อะไรเลามใชน า แตเปนเครองช าระลาง

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ราคะบณฑตกลาววา เปนทางผด

วยสนไปตามคนและวน

หญงเปนมลทนของพรหมจรรย หมสตวนของอยในหญงนน

ตบะและพรหมจรรยนนมใชน า แตเปนเครองช าระลาง

อปปถสตรท ๘ จบ

๙. ทตยสตร

วาดวยเพอน

[๕๙] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนเพอนของบรษ

อะไรเลายอมปกครองบรษนน

และสตวยนดในอะไร จงพนจากทกขทงปวงได

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ศรทธาเปนเพอนของบรษ

ปญญายอมปกครองบรษนน

สตวยนดในนพพาน จงพนจากทกขทงปวงได

ทตยสตรท ๙ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๑ }

๗๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๖. ชราวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

๑๐. กวสตร

วาดวยกว

[๖๐] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนตนเหตของคาถา

อะไรเลาเปนเครองปรากฏของคาถาเหลานน

คาถาอาศยอะไรเลา อะไรเลาเปนทอาศยของคาถา

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ฉนทเปนตนเหตของคาถา

อกขระเปนเครองปรากฏของคาถาเหลานน

คาถาอาศยชอ กวเปนทอาศยของคาถา

กวสตรท ๑๐ จบ

ชราวรรคท ๖ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ชราสตร ๒. อชรสาสตร

๓. มตตสตร ๔. วตถสตร

๕. ปฐมชนสตร ๖. ทตยชนสตร

๗. ตตยชนสตร ๘. อปปถสตร

๙. ทตยสตร ๑๐. กวสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๒ }

๗๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๗. อทธวรรค ๒. จตตสตร

๗. อทธวรรค

หมวดวาดวยสงครอบง า

๑. นามสตร

วาดวยชอ

[๖๑] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาครอบง าสงทงปวง

อะไรเลาไมมส งทงปวงยงกวา

อะไรเลาเปนธรรมอยางหนงทส งทงปวงตกอยในอ านาจ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ชอครอบง าสงทงปวง

ชอไมมส งทงปวงยงกวา

ชอเปนธรรมอยางหนงทส งทงปวงตกอยในอ านาจ

นามสตรท ๑ จบ

๒. จตตสตร

วาดวยจต

[๖๒] เทวดาทลถามวา

โลก๑ถกอะไรน าไป ถกอะไรผลกไสไป

อะไรเลาเปนธรรมอยางหนงทโลกทงหมดตกอยในอ านาจ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกถกจตน าไป ถกจตผลกไสไป

จตเปนธรรมอยางหนงทโลกทงหมดตกอยในอ านาจ

จตตสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ โลก ในสตรนและสตรตอ ๆ ไปในวรรคนหมายถงสตวโลก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๓ }

๗๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๗. อทธวรรค ๔. สญโญชนสตร

๓. ตณหาสตร

วาดวยตณหา

[๖๓] เทวดาทลถามวา

โลกถกอะไรน าไป ถกอะไรผลกไสไป

อะไรเลาเปนธรรมอยางหนงทโลกทงหมดตกอยในอ านาจ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกถกตณหาน าไป ถกตณหาผลกไสไป

ตณหาเปนธรรมอยางหนงทโลกทงหมดตกอยในอ านาจ

ตณหาสตรท ๓ จบ

๔. สญโญชนสตร

วาดวยเครองประกอบไว

[๖๔] เทวดาทลถามวา

โลกมอะไรเลาเปนเครองประกอบไว

อะไรเลาเปนเหตเทยวไปของโลกนน

เพราะละอะไรไดเลา พระองคจงตรสวา นพพาน

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกมความเพลดเพลนเปนเครองประกอบไว

วตกเปนเหตเทยวไปของโลกนน

เพราะละตณหาได เราจงกลาววา นพพาน

สญโญชนสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๔ }

๗๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๗. อทธวรรค ๖. อพภาหตสตร

๕. พนธนสตร

วาดวยเครองผก

[๖๕] เทวดาทลถามวา

โลกมอะไรเลาเปนเครองผกไว

อะไรเลาเปนเหตเทยวไปของโลกนน

เพราะละอะไรไดเลา จงตดเครองผกไดหมด

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกมความเพลดเพลนเปนเครองผกไว

วตกเปนเหตเทยวไปของโลกนน

เพราะละตณหาได จงตดเครองผกไดหมด

พนธนสตรท ๕ จบ

๖. อพภาหตสตร

วาดวยสงทถกก าจด

[๖๖] เทวดาทลถามวา

โลกถกอะไรเลาก าจด ถกอะไรเลาลอมไว

ถกลกศรคออะไรเลาเสยบไว

ถกอะไรเลาเผาใหรอนตลอดกาลทกเมอ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกถกมจจก าจด ถกชราลอมไว

ถกลกศรคอตณหาเสยบไว

ถกความอยากเผาใหรอนตลอดกาลทกเมอ

อพภาหตสตรท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๕ }

๗๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๗. อทธวรรค ๘. ปหตสตร

๗. อฑฑตสตร

วาดวยสงทถกดก

[๖๗] เทวดาทลถามวา

โลกถกอะไรเลาดกไว ถกอะไรเลาลอมไว

ถกอะไรเลาปดไว ตงอยในอะไรเลา

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกถกตณหาดกไว ถกชราลอมไว

ถกมจจปดไว ตงอยในความทกข

อฑฑตสตรท ๗ จบ

๘. ปหตสตร

วาดวยสงทถกปดไว

[๖๘] เทวดาทลถามวา

โลกถกอะไรเลาปดไว ตงอยในอะไรเลา

ถกอะไรเลาดกไว ถกอะไรเลาลอมไว

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกถกมจจปดไว ตงอยในความทกข

ถกตณหาดกไว ถกชราลอมไว

ปหตสตรท ๘ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๖ }

๗๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๗. อทธวรรค ๑๐. โลกสตร

๙. อจฉาสตร

วาดวยความอยาก

[๖๙] เทวดาทลถามวา

โลกถกอะไรเลาผกไว

เพราะก าจดอะไรออกไป จงพนได

เพราะละอะไรไดเลา จงตดเครองผกไดทงหมด

พระผมพระภาคตรสตอบวา

โลกถกความอยากผกไว

เพราะก าจดความอยากออกไป จงพนได

เพราะละความอยาก จงตดเครองผกไดทงหมด

อจฉาสตรท ๙ จบ

๑๐. โลกสตร

วาดวยโลก

[๗๐] เทวดาทลถามวา

เมออะไรเกด โลกจงเกด

โลกท าความเชยชดในอะไร โลกยดถออะไร

โลกเดอดรอนเพราะอะไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๗ }

๗๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๗. อทธวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

พระผมพระภาคตรสตอบวา

เมออายตนะ ๖ เกด โลกจงเกด

โลกท าความเชยชดในอายตนะ ๖

โลกยดถออายตนะ ๖ นนแล

โลกเดอดรอนเพราะอายตนะ ๖

โลกสตรท ๑๐ จบ

อทธวรรคท ๗ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. นามสตร ๒. จตตสตร

๓. ตณหาสตร ๔. สญโญชนสตร

๕. พนธนสตร ๖. อพภาหตสตร

๗. อฑฑตสตร ๘. ปหตสตร

๙. อจฉาสตร ๑๐. โลกสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๘ }

๗๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๒. รถสตร

๘. ฆตวาวรรค

หมวดวาดวยการฆา

๑. ฆตวาสตร

วาดวยการฆา

[๗๑] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

เทวดานนยนอย ณ ทสมควรแลว ไดทลถามพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บคคลฆาอะไรไดจงอยเปนสข

ฆาอะไรไดจงไมเศราโศก ขาแตพระโคดม

พระองคทรงพอพระทยการฆาธรรมอยางหนง คออะไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลฆาความโกรธไดจงอยเปนสข

ฆาความโกรธไดจงไมเศราโศก เทวดา

พระอรยะทงหลายสรรเสรญการฆาความโกรธ

ซงมรากเปนพษ๑ มยอดหวาน

เพราะบคคลฆาความโกรธนนไดแลว จงไมเศราโศก

ฆตวาสตรท ๑ จบ

๒. รถสตร

วาดวยรถ

[๗๒] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนเครองปรากฏของรถ

อะไรเลาเปนเครองปรากฏของไฟ

อะไรเลาเปนเครองปรากฏของรฐ

อะไรเลาเปนเครองปรากฏของหญง

เชงอรรถ :

๑ มรากเปนพษ หมายถงมทกขเปนวบาก (ส .ส.อ. ๑/๗๑/๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๗๙ }

๘๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๓. วตตสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ธงเปนเครองปรากฏของรถ

ควนเปนเครองปรากฏของไฟ

พระราชาเปนเครองปรากฏของรฐ

ภสดาเปนเครองปรากฏของหญง๑

รถสตรท ๒ จบ

๓. วตตสตร

วาดวยทรพยเครองปลมใจ

[๗๓] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนทรพยเครองปลมใจทประเสรฐของบรษในโลกน

อะไรเลาทบคคลประพฤตดแลวน าความสขมาให

อะไรเลาเปนรสทดกวารสทงหลาย

บคคลมความเปนอยอยางไร นกปราชญทงหลาย

จงกลาววามชวตประเสรฐ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ศรทธาเปนทรพยเครองปลมใจทประเสรฐของบรษในโลกน

ธรรม๒ ทบคคลประพฤตดแลวน าความสขมาให

สจจะเทานนเปนรสทดกวารสทงหลาย

บคคลมความเปนอยดวยปญญา นกปราชญทงหลาย

จงกลาววามชวตประเสรฐ

วตตสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด ข.จ. (แปล) ๓๐/๑๐๗/๓๖๗

๒ ธรรม ในทนหมายถงกศลกรรมบถ ๑๐ (ส .ส.อ. ๑/๗๓/๙๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๐ }

๘๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๔. วฏฐสตร

๔. วฏฐสตร

วาดวยฝน

[๗๔] เทวดาทลถามวา

บรรดาสงทงอกขน อะไรเลาประเสรฐ

บรรดาสงทตกลงไป อะไรเลาประเสรฐ

บรรดาสตวทเดนได สตวประเภทใดประเสรฐ

บรรดาชนผพด ใครเปนผประเสรฐ

เทวดาองคหนงกลาวแกวา

บรรดาสงทงอกขน พชประเสรฐ

บรรดาสงทตกลงไป ฝนประเสรฐ

บรรดาสตวทเดนได โคเปนสตวประเสรฐ

บรรดาชนผพด บตรเปนผประเสรฐ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บรรดาสงทงอกขน ความรประเสรฐ

บรรดาสงทตกลงไป ความไมรประเสรฐ

บรรดาสตวทเดนได พระสงฆเปนผประเสรฐ

บรรดาชนผพด พระพทธเจาเปนผประเสรฐ

วฏฐสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๑ }

๘๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๖. นชรตสตร

๕. ภตสตร

วาดวยผกลว

[๗๕] เทวดาทลถามวา

หมชนเปนอนมากในโลกนยงจะกลวอะไรอกเลา

เพราะพระพทธเจาตรสบอกทางไวแลวดวยเหตหลากหลาย๑

ขาแตพระโคดมผมปญญาดจแผนดน

ขาพระองคขอทลถามพระองคถงเหตนน

บคคลตงอยในธรรมอะไร จงไมกลวปรโลก

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลผตงวาจาและใจไวโดยชอบ

มไดท าบาปทางกาย อยครองเรอนทมขาวและน ามาก

เปนผมศรทธา ๑ เปนผออนโยน ๑

มปกตเออเฟอเผอแผ ๑ รเจรจาปราศรย ๑

ผตงอยในธรรม ๔ ประการน ชอวาผตงอยในธรรม

ผนนจงจะไมกลวปรโลก

ภตสตรท ๕ จบ

๖. นชรตสตร

วาดวยสงทไมทรดโทรม

[๗๖] เทวดาทลถามวา

อะไรเลายอมทรดโทรม

อะไรเลายอมไมทรดโทรม

อะไรเลาทานเรยกวาทางผด

เชงอรรถ :

๑ ตรสบอกทางไวแลวดวยเหตหลากหลาย หมายถงตรสบอกทางไวแลวดวยเหตเปนอนมาก ไดแก

อารมณ ๓๘ ประการ (อารมณ ๓๘ มาจากอารมณกมมฏฐาน ๔๐ คอ กสณ ๑๐ (เวนอาโลกกสณ

และอากาสกสณ) อนสสต ๑๐ อสภะ ๑๐ พรหมวหาร ๔ ธาตววตถาน ๔ อาหาเรปฏกลสญญา ๑

อานาปานสต ๑ จงรวมเปน ๓๘) (ส .ส.อ. ๑/๗๕/๙๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๒ }

๘๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๗. อสสรสตร

อะไรเลาเปนอนตรายตอธรรม

อะไรเลาสนไปตามคนและวน

อะไรเลาเปนมลทนของพรหมจรรย

อะไรเลามใชน า แตเปนเครองช าระลาง

ในโลกมชองกชอง ทจตตงอยไมได

ขาพระองคมาเพอทลถามพระผมพระภาค

วาจะรขอความนนไดอยางไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

รปของสตวทงหลายยอมทรดโทรม

ชอและโคตรยอมไมทรดโทรม

ราคะทานเรยกวาทางผด

ความโลภเปนอนตรายตอธรรม

วยสนไปตามคนและวน

หญงเปนมลทนของพรหมจรรย หมสตวนของอยในหญงนน

ตบะและพรหมจรรยนนมใชน า แตเปนเครองช าระลาง

ในโลกมชองอย ๖ ชอง ทจตตงอยไมได คอ

ความเกยจคราน ๑ ความประมาท ๑ ความไมขยน ๑

ความไมส ารวม ๑ ความมกหลบ ๑ ความอางเลสไมท างาน ๑

พงเวนชองทง ๖ เสย โดยประการทงปวงเถด

นชรตสตรท ๖ จบ

๗. อสสรสตร

วาดวยความเปนใหญ

[๗๗] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนใหญในโลก

อะไรเลาเปนสงสงสดบรรดาภณฑะทงหลาย

อะไรเลาเปนดงสนมศสตราในโลก

อะไรเลาเปนเสนยดจญไรในโลก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๓ }

๘๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๙. ปาเถยยสตร

ใครน าของไปยอมถกหาม แตใครน าของไปกลบเปนทรก

ใครมาบอย ๆ บณฑตยอมยนด

พระผมพระภาคตรสตอบวา

อ านาจเปนใหญในโลก

หญงเปนสงสงสดบรรดาภณฑะทงหลาย

ความโกรธเปนดงสนมศสตราในโลก

พวกโจรเปนเสนยดจญไรในโลก

โจรน าของไปยอมถกหาม แตสมณะน าของไปกลบเปนทรก

สมณะมาบอย ๆ บณฑตยอมยนด

อสสรสตรท ๗ จบ

๘. กามสตร

วาดวยผตองการประโยชน

[๗๘] เทวดาทลถามวา

กลบตรผตองการประโยชน

ไมควรใหอะไรเลา ไมควรสละอะไรเลา

อะไรเลาทดควรปลอย แตทไมดไมควรปลอย

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บรษไมควรใหตน ไมควรสละตน

วาจาทดควรปลอย แตวาจาทไมดไมควรปลอย

กามสตรท ๘ จบ

๙. ปาเถยยสตร

วาดวยเสบยง

[๗๙] เทวดาทลถามวา

อะไรเลารวบรวมไวซ งเสบยง

อะไรเลาเปนบอเกดแหงโภคทรพยทงหลาย

อะไรเลาผลกไสนรชนไป อะไรเลาละไดยากในโลก

สตวเปนอนมากตดอยในอะไรเลา เหมอนนกตดบวง ฉะนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๔ }

๘๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค ๑๐. ปชโชตสตร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ศรทธารวบรวมไวซ งเสบยง

สรเปนบอเกดแหงโภคทรพยทงหลาย

ความอยากผลกไสนรชนไป

ความอยากละไดยากในโลก

สตวเปนอนมากตดอยในความอยาก เหมอนนกตดบวง ฉะนน

ปาเถยยสตรท ๙ จบ

๑๐. ปชโชตสตร

วาดวยแสงสวาง

[๘๐] เทวดาทลถามวา

อะไรเลาเปนแสงสวางในโลก

อะไรเลาเปนธรรมเครองตนอยในโลก

อะไรเลาเปนสหายในการท างานของผเปนอย

อะไรเลาเปนเครองสบตอชวตของเขา

อะไรเลายอมเลยงบคคลผเกยจครานและไมเกยจคราน

ดจมารดาเลยงดบตร

หมสตวทมชวตอยบนแผนดน อาศยอะไรเลยงชพ

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ปญญาเปนแสงสวางในโลก

สตเปนธรรมเครองตนอยในโลก

ฝงโคเปนสหายในการท างานของผเปนอย

ไถเปนเครองสบตอชวตของเขา

ฝนยอมเลยงบคคลผเกยจครานและไมเกยจคราน

ดจมารดาเลยงดบตร

หมสตวทมชวตอยบนแผนดน อาศยฝนเลยงชพ

ปชโชตสตรท ๑๐ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๕ }

๘๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑. เทวดาสงยต]

๘. ฆตวาวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

๑๑. อรณสตร

วาดวยขาศก

[๘๑] เทวดาทลถามวา

คนเหลาไหนไมเปนขาศกในโลกน

พรหมจรรยทอยจบแลวของคนเหลาไหนไมเสอม

คนเหลาไหนก าหนดรความอยากไดในโลกน

ความเปนไทยอมมแกคนเหลาไหนทกเมอ

มารดาและบดาหรอพนองไหวบคคลนนผตงมน(ในศล) คอใครเลา

กษตรยทงหลายอภวาทใครในโลกน แมจะมชาตต า

พระผมพระภาคตรสตอบวา

สมณะทงหลายในธรรมวนยไมเปนขาศกในโลกน

พรหมจรรยทอยจบแลวของสมณะทงหลายยอมไมเสอม

สมณะทงหลายยอมก าหนดรความอยากได

ความเปนไทยอมมแกสมณะทงหลายทกเมอ

มารดาและบดาหรอพนองไหวบคคลนนผตงมน(ในศล) คอสมณะ

กษตรยทงหลายอภวาทสมณะในโลกน ผมชาตต า

อรณสตรท ๑๑ จบ

ฆตวาวรรคท ๘ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ฆตวาสตร ๒. รถสตร

๓. วตตสตร ๔. วฏฐสตร

๕. ภตสตร ๖. นชรตสตร

๗. อสสรสตร ๘. กามสตร

๙. ปาเถยยสตร ๑๐. ปชโชตสตร

๑๑. อรณสตร

เทวตาสงยต จบบรบรณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๖ }

๘๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. ปฐมกสสปสตร

๒. เทวปตตสงยต

๑. ปฐมวรรค

หมวดท ๑

๑. ปฐมกสสปสตร

วาดวยกสสปเทพบตร สตรท ๑

[๘๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป กสสปเทพบตรมวรรณะ

งดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “พระผม

พระภาคทรงประกาศภกษ แตไมทรงประกาศค าสงสอนส าหรบภกษ”

พระผมพระภาคตรสวา “กสสปเทพบตร ถาอยางนน การประกาศค าสงสอนนน

จงปรากฏแกทาน ณ ทนเถด”

กสสปเทพบตรกราบทลวา

บคคลพงศกษาค าสภาษต๑

ศกษาการเขาไปนงใกลสมณะ

ศกษาการนงในทสงดแตผเดยว

และศกษาการสงบระงบจต

กสสปเทพบตรไดกลาวดงน พระศาสดาทรงพอพระทยแลว ล าดบนน

กสสปเทพบตรทราบวา “พระศาสดาของเราทรงพอพระทยแลว” จงถวายอภวาท

พระผมพระภาค กระท าประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนเอง

ปฐมกสสปสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ค าสภาษต หมายถงวจสจรต ๔ อยาง ทอาศยสจจะ ๔ อาศยกถาวตถ ๑๐ (และ) อาศยโพธปกขย-

ธรรม ๓๗ ประการ (ส .ส.อ. ๑/๘๒/๙๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๗ }

๘๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. มาฆสตร

๒. ทตยกสสปสตร

วาดวยกสสปเทพบตร สตรท ๒

[๘๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

กสสปเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

ถาภกษหวงการบรรลธรรมทเปนหวใจ๑

มธรรมทเปนหวใจเปนอานสงส

เธอพงเปนผมฌาน มจตหลดพน

รความเกดขนและความเสอมไปแหงโลก๒

มใจด ไมมตณหาและทฏฐอาศย๓

ทตยกสสปสตรท ๒ จบ

๓. มาฆสตร

วาดวยมาฆเทพบตร

[๘๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเมอราตรผานไป มาฆเทพบตรมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวาง

ทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ท

สมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บคคลฆาอะไรไดจงอยเปนสข

ฆาอะไรไดจงไมเศราโศก ขาแตพระโคดม

พระองคทรงพอพระทยการฆาธรรมอยางหนง คออะไร

เชงอรรถ :

๑ การบรรลธรรมทเปนหวใจ ในทนหมายถงพระอรหต (ส .ส.อ. ๑/๘๓/๑๐๐)

๒ โลก ในทนหมายถงสงขารโลก (ส .ส.อ. ๑/๘๓/๑๐๑)

๓ ดเทยบคาถาขอ ๙๔ หนา ๑๐๑ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๘ }

๘๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. มาคธสตร

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลฆาความโกรธไดจงอยเปนสข

ฆาความโกรธไดจงไมเศราโศก ทาววตรภ๑

พระอรยะทงหลายสรรเสรญการฆาความโกรธ

ซงมรากเปนพษ มยอดหวาน

เพราะบคคลฆาความโกรธนนไดแลว จงไมเศราโศก

มาฆสตรท ๓ จบ

๔. มาคธสตร

วาดวยมาคธเทพบตร

[๘๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

มาคธเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดวย

คาถาวา

โลกรงเรองเพราะแสงสวางเหลาใด

แสงสวางเหลานนมอยเทาไรในโลก

พวกขาพระองคมาเพอทลถามพระผมพระภาค

วาจะรแสงสวางนนไดอยางไร๒

พระผมพระภาคตรสวา

ในโลกมแสงสวางอย ๔ อยาง

อยางท ๕ ไมมในโลกน คอ

(๑) ดวงอาทตยสองสวางในกลางวน

(๒) ดวงจนทรสองสวางในกลางคน

(๓) ไฟสองสวางทงกลางวนและกลางคนทกหนทกแหง

(๔) พระสมมาสมพทธเจาประเสรฐกวาแสงสวางทงหลาย

แสงสวางนเปนแสงสวางอยางยอดเยยม๓

มาคธสตรท ๔ จบ

เชงอรรถ : ๑ ทาววตรภ ในทนหมายถงทาวสกกะ (ส .ส.อ. ๑/๘๔/๑๐๐)

๒ ดเทยบคาถาขอ ๒๖ หนา ๓๐ ในเลมน

๓ ดเทยบคาถาขอ ๒๖ หนา ๓๐ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๘๙ }

๙๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. ทามลสตร

๕. ทามลสตร

วาดวยทามลเทพบตร

[๘๖] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเมอราตรผานไป ทามลเทพบตรมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมให

สวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย

ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

พราหมณผไมเกยจครานพงท าความเพยรน

เพราะละกามทงหลายได (และ) เพราะความเพยรนน

เขาจงไมหวงภพ

พระผมพระภาคตรสวา

ทามลเทพบตร กจไมมแกพราหมณ๑

เพราะพราหมณท ากจเสรจแลว

ตราบใดบคคลยงไมไดทาจอดในแมน าทงหลาย

ตราบนนเขายงตองเพยรดวยตวเองทกอยาง

แตเมอไดทาจอดแลว ยนอยบนบก

เขาเปนผถงฝงแลวจงไมตองเพยรอก

ทามลเทพบตร นเปนขออปมาส าหรบพราหมณ

ผส นอาสวะแลว ผมปญญาเครองบรหาร ผมฌาน

เพราะเขาถงทสดแหงชาตและมรณะ

เปนผถงฝงแลวจงไมตองเพยร

ทามลสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑ พราหมณ ในทนหมายถงพระขณาสพ (ส .ส.อ. ๑/๘๖/๑๐๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๐ }

๙๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. กามทสตร

๖. กามทสตร

วาดวยกามทเทพบตร

[๘๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

กามทเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา

“ขาแตพระผมพระภาค สมณธรรมบ าเพญไดยาก ขาแตพระผมพระภาค สมณธรรม

บ าเพญไดยากยง”

พระผมพระภาคตรสวา

กามทเทพบตร ชนทงหลายผตงมนในศล

ของพระเสขะ ผตงตนไวมนคงแลว

ยอมบ าเพญสมณธรรมทบ าเพญไดยาก

ความสนโดษ๑ยอมน าความสขมาให

แกบคคลผออกจากเรอนบวช

กามทเทพบตรกราบทลวา

ขาแตพระผมพระภาค

สงทไดยากน คอ ความสนโดษ

พระผมพระภาคตรสวา

กามทเทพบตร ชนเหลาใด

ยนดในความสงบทางใจ

มใจยนดในการอบรมจตทงกลางวนและกลางคน

ชนเหลานนยอมไดแมส งทไดยาก

เชงอรรถ :

๑ ความสนโดษ หมายถงความสนโดษในปจจย ๔ (คอ จวร บณฑบาต เสนาสนะ คลานปจจยเภสช-

บรขาร) (ส .ส.อ. ๑/๘๗/๑๐๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๑ }

๙๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. กามทสตร

กามทเทพบตรกราบทลวา

ขาแตพระผมพระภาค

สงทตงมนไดยากน คอ จต

พระผมพระภาคตรสวา

กามทเทพบตร ชนเหลาใด

ยนดในความสงบแหงอนทรย

ชนเหลานนยอมตงจตทตงมนไดยากใหตงมนได

กามทเทพบตร พระอรยะเหลานนตดขายแหงมจจไดแลว

กามทเทพบตรกราบทลวา

ขาแตพระผมพระภาค

ทางทไปไดยาก คอ ทางทไมสม าเสมอ๑

พระผมพระภาคตรสวา

กามทเทพบตร อรยบคคลทงหลาย

ยอมไปไดแมในทางทไปไดยาก ซงเปนทางทไมสม าเสมอ

สวนผไมใชอรยบคคลยอมดงศรษะ

ตกลงไปในทางทไมสม าเสมอ

ทางนนสม าเสมอส าหรบอรยบคคลทงหลาย

เพราะอรยบคคลทงหลาย เปนผสม าเสมอในทางทไมสม าเสมอ

กามทสตรท ๖ จบ

เชงอรรถ :

๑ ทางทไมสม าเสมอ ในทนหมายถงหมสตวผไมสม าเสมอ (ส .ส.อ. ๑/๘๗/๑๐๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๒ }

๙๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. ตายนสตร

๗. ปญจาลจณฑสตร

วาดวยปญจาลจณฑเทพบตร

[๘๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ปญจาลจณฑเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของ

พระผมพระภาควา

แมในทคบขน๑ผมปญญาดจแผนดนกยงไดโอกาส๒

ผใดบรรลฌาน ผนนเปนผต น

เปนผหลกออกไดอยางองอาจ เปนมน

พระผมพระภาคตรสวา (ปญจาลจณฑะ)

ชนเหลาใดแมอยในทคบขน

แตกลบไดสตเพอการบรรลธรรม คอ นพพาน

ชนเหลานนตงมนดแลวโดยชอบ

ปญจาลจณฑสตรท ๗ จบ

๘. ตายนสตร

วาดวยตายนเทพบตร

[๘๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเมอราตรผานไป ตายนเทพบตรผเคยเปนเจาลทธมากอน มวรรณะ

งดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท

ประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

เชงอรรถ :

๑ ทคบขน หมายถงทคบขน ๒ อยาง คอ (๑) ทคบขนคอนวรณ (๒) ทคบขนคอกามคณ แตในทน

หมายถงทคบขนคอนวรณ (ส .ส.อ. ๑/๘๘/๑๐๒)

๒ โอกาส ในทนหมายถงฌาน (ส .ส.อ. ๑/๘๘/๑๐๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๓ }

๙๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. ตายนสตร

พราหมณ ทานจงพยายามตดกระแส๑

จงบรรเทากามเสยเถด

เพราะหากมนไมละกาม

ยอมเขาถงความมจตแนวแน๒ไมได

ถาบคคลจะท าความเพยร

พงท าความเพยรนนจรงๆ

พงบากบนท าความเพยรนนใหมนคง

เพราะวาการบรรพชาทปฏบตยอหยอน

ยอมโปรยธลคอกเลสใหแปดเปอนยงขน

ความชวไมท าเสยเลยดกวา

เพราะท าแลวยอมเดอดรอนภายหลง

ความดใดท าแลวไมเดอดรอนภายหลง

ท าความดนนดกวา

หญาคาทบคคลจบไมด

ยอมบาดมอแนนอน ฉนใด

ความเปนสมณะทบคคลปฏบตไมด

ยอมฉดเขาไปในนรก ฉนนน

กรรมทยอหยอนอยางใดอยางหนง วตรทเศราหมอง

และพรหมจรรยทพงระลกถงดวยความระแวงสงสย

ทง ๓ นนไมมผลมาก๓

ตายนเทพบตรครนกลาวดงนแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาค กระท า

ประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนเอง

เชงอรรถ :

๑ กระแส ในทนหมายถงกระแสแหงตณหา (ส .ส.อ. ๑/๘๙/๑๐๓)

๒ ความมจตแนวแน หมายถงฌาน (ส .ส.อ. ๑/๘๙/๑๐๓)

๓ ด ข.ธ. ๒๕/๓๑๑-๓๑๔/๗๐-๗๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๔ }

๙๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. ตายนสตร

ครนเมอราตรนนลวงไปแลว พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

“ภกษทงหลาย เมอคนน ตายนเทพบตรผเคยเปนเจาลทธมากอน มวรรณะงดงาม

ยงนก เมอราตรผานไป เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขามาหาเราถงทอย อภวาท

แลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของเราวา

พราหมณ ทานจงพยายามตดกระแส

จงบรรเทากามเสยเถด

เพราะหากมนไมละกาม

ยอมเขาถงความมจตแนวแนไมได

ถาบคคลจะท าความเพยร

พงท าความเพยรนนจรงๆ

พงบากบนท าความเพยรนนใหมนคง

เพราะวาการบรรพชาทปฏบตยอหยอน

ยอมโปรยธลคอกเลสใหแปดเปอนยงขน

ความชวไมท าเสยเลยดกวา

เพราะท าแลวยอมเดอดรอนภายหลง

ความดใดท าแลวไมเดอดรอนภายหลง

ท าความดนนดกวา

หญาคาทบคคลจบไมด

ยอมบาดมอแนนอน ฉนใด

ความเปนสมณะทบคคลปฏบตไมด

ยอมฉดเขาไปในนรก ฉนนน

กรรมทยอหยอนอยางใดอยางหนง วตรทเศราหมอง

และพรหมจรรยทพงระลกถงดวยความระแวงสงสย

ทง ๓ นนไมมผลมาก

ตายนเทพบตรครนกลาวดงนแลวไดอภวาทเรา กระท าประทกษณแลวหาย

ตวไป ณ ทนนเอง เธอทงหลาย จงศกษา เลาเรยน ทรงจ าตายนคาถาไว ภกษ

ทงหลาย ตายนคาถาประกอบดวยประโยชน เปนเบองตนแหงพรหมจรรย๑”

ตายนสตรท ๘ จบ

เชงอรรถ :

๑ พรหมจรรย หมายถงมรรคพรหมจรรย (ส .ส.อ. ๑/๘๙/๑๐๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๕ }

๙๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๙. จนทมสตร

๙. จนทมสตร

วาดวยจนทมเทพบตร

[๙๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน จนทมเทพบตรถกอสรนทราหเขาจบตวไว ครงนน จนทมเทพบตร

ระลกถงพระผมพระภาค ไดกลาวคาถานในเวลานนวา

ขาแตพระพทธเจาผแกลวกลา

ขอความนอบนอมจงมแดพระองค

พระองคเปนผหลดพนแลวจากกเลสทงปวง

ขาพระองคตกอยในภาวะคบขน

ขอพระองคจงเปนสรณะแกขาพระองคดวยเถด

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงปรารภจนทมเทพบตร ไดตรสกบอสรนทราห

ดวยพระคาถาวา

จนทมเทพบตรถงตถาคตผเปนพระอรหนตเปนสรณะ

ราห ทานจงปลอยจนทมเทพบตรเสยเถด

พระพทธเจาทงหลาย เปนผอนเคราะหสตวโลก

ล าดบนน อสรนทราหปลอยจนทมเทพบตรแลว กเรงรบเขาไปหาทาวเวปจตต

จอมอสรถงทอย เปนผเศราสลดใจ เกดขนพองสยองเกลา ไดยนอย ณ ทสมควร

ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบอสรนทราหผยนอย ณ ทสมควร ดวยคาถาวา

ราห ท าไมทานจงรบปลอยจนทมเทพบตรเสยเลา

ท าไมทานจงเศราสลดใจ มายนกลวอยเลา

อสรนทราหกลาววา

ขาพเจาถกขบดวยคาถาของพระพทธเจา

หากขาพเจาไมปลอยจนทมเทพบตร

ศรษะของขาพเจาพงแตก ๗ เสยง

มชวตอยกจะไมไดรบความสขเลย

จนทมสตรท ๙ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๖ }

๙๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. สรยสตร

๑๐. สรยสตร

วาดวยสรยเทพบตร

[๙๑] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน สรยเทพบตรถกอสรนทราหเขาจบตวไว ครงนน สรยเทพบตรระลกถง

พระผมพระภาค ไดกลาวคาถานในเวลานนวา

ขาแตพระพทธเจาผแกลวกลา

ขอความนอบนอมจงมแดพระองค

พระองคเปนผหลดพนแลวจากกเลสทงปวง

ขาพระองคตกอยในภาวะคบขน

ขอพระองคจงเปนสรณะแกขาพระองคดวยเถด๑

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงปรารภสรยเทพบตร ไดตรสกบอสรนทราห

ดวยพระคาถาวา

สรยเทพบตรถงตถาคตผเปนพระอรหนตเปนสรณะ

ราห ทานจงปลอยสรยเทพบตรเสยเถด

พระพทธเจาทงหลาย เปนผอนเคราะหสตวโลก

สรยเทพบตรเปนผสองแสง ท าความสวางในทมดมด

มสณฐานเปนวงกลม มเดชสง

ทานอยาอมสรยเทพบตรผเทยวไปในอากาศเลย

ราห ทานจงปลอยสรยเทพบตรผเปนบตรของเราเสยเถด

ล าดบนน อสรนทราหปลอยสรยเทพบตรแลวกเรงรบเขาไปหาทาวเวปจตต

จอมอสรถงทอย เปนผเศราสลดใจ เกดขนพองสยองเกลา ไดยนอย ณ ทสมควร

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๙๐ หนา ๙๖ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๗ }

๙๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๑. ปฐมวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบอสรนทราหผยนอย ณ ทสมควร ดวยคาถาวา

ราห ท าไมทานจงรบปลอยสรยเทพบตรเสยเลา

ท าไมทานจงเศราสลดใจ มายนกลวอยเลา

อสรนทราหกลาววา

ขาพเจาถกขบดวยคาถาของพระพทธเจา

หากขาพเจาไมพงปลอยสรยเทพบตร

ศรษะของขาพเจาพงแตก ๗ เสยง

มชวตอยกจะไมไดรบความสขเลย๑

สรยสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ปฐมกสสปสตร ๒. ทตยกสสปสตร

๓. มาฆสตร ๔. มาคธสตร

๕. ทามลสตร ๖. กามทสตร

๗. ปญจาลจณฑสตร ๘. ตายนสตร

๙. จนทมสตร ๑๐. สรยสตร

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๙๐ หนา ๙๖ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๘ }

๙๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๑. จนทมสสตร

๒. อนาถปณฑกวรรค

หมวดวาดวยอนาถบณฑกเทพบตร

๑. จนทมสสตร

วาดวยจนทมสเทพบตร

[๙๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเมอราตรผานไป จนทมสเทพบตรมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมให

สวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย

ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ชนเหลาใดบรรลฌาน

มจตเปนหนงผดขน มปญญา มสต

ชนเหลานนจกถงความสวสด

ดจเนอทรายในซอกเขาทปราศจากรนและยง ฉะนน

พระผมพระภาคตรสวา

ชนเหลาใดบรรลฌาน

ไมประมาท ละกเลสได

ชนเหลานนจกถงฝง

ดจปลาท าลายขายไดแลววายไป ฉะนน

จนทมสสตรท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๙๙ }

๑๐๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒.อนาถปณฑกวรรค ๓. ทฆลฏฐสตร

๒. เวณฑสตร

วาดวยเวณฑเทพบตร

[๙๓] เวณฑเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของ

พระผมพระภาควา

ชนเหลาใดนงใกลพระสคต

มอบตนไวในศาสนาของพระโคดม

ไมประมาท ตามศกษาอย

ชนเหลานนถงความสขแลวจรง

พระผมพระภาคตรสวา (เวณฑ)

ชนเหลาใดเปนผเพงพนจ

ตามศกษาในบทค าสอนทเรากลาวไวแลว

ชนเหลานนไมประมาทตลอดเวลา

ไมพงไปสอ านาจแหงมจจ

เวณฑสตรท ๒ จบ

๓. ทฆลฏฐสตร

วาดวยทฆลฏฐเทพบตร

[๙๔] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห ครนเมอราตรผานไป ทฆลฏฐเทพบตรมวรรณะงดงามยงนก

เปลงรศมใหสวางทวพระเวฬวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

แลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๐ }

๑๐๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๔. นนทนสตร

ถาภกษหวงการบรรลธรรมทเปนหวใจ

มธรรมทเปนหวใจเปนอานสงส

เธอพงเปนผมฌาน มจตหลดพน

รความเกดขนและความเสอมไปแหงโลก

มใจด ไมมตณหาและทฏฐอาศย๑

ทฆลฏฐสตรท ๓ จบ

๔. นนทนสตร

วาดวยนนทนเทพบตร

[๙๕] นนทนเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดวยคาถาวา

ขาแตพระโคดม ผมปญญาดจแผนดน

ขาพระองคขอทลถามพระองคถงญาณทสสนะ๒

อนไมมส งใดขวางกนของพระผมพระภาค

บณฑตทงหลายเรยกบคคล

ประเภทใดวาเปนผมศล

ประเภทใดวาเปนผมปญญา

บคคลประเภทใดลวงทกขได

เทวดาทงหลายบชาบคคลประเภทใด

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๘๓ หนา ๘๘ ในเลมน

๒ ญาณทสสนะ หมายถงปจจเวกขณญาณ ญาณหยงรดวยการพจารณา ทบทวน คอส ารวจรมรรคผล

กเลสทละไดแลว กเลสทเหลออย และนพพาน(เวนพระอรหนต ไมมการพจารณากเลสทยงเหลออย)

(อง.ตก.อ. ๒/๑๐๔/๒๕๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๑ }

๑๐๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๕. จนทนสตร

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลใดมศล มปญญา อบรมตนดแลว

มจตตงมน ยนดในฌาน มสต

ละความเศราโศกไดหมดสน ส นอาสวะแลว

เหลอไวแตรางกายในชาตสดทาย

บณฑตทงหลายเรยกบคคลประเภทนนวา

เปนผมศล เปนผมปญญา

บคคลประเภทนนลวงทกขไดแลว

เทวดาทงหลายบชาบคคลประเภทนน

นนทนสตรท ๔ จบ

๕. จนทนสตร

วาดวยจนทนเทพบตร

[๙๖] จนทนเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดวยคาถาวา

บคคลผไมเกยจครานทงกลางวนและกลางคน

จะขามโอฆะไดอยางไร

ใครไมจมในหวงน าลกซงไมมทพ ง ไมมทยดเหนยว

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลผสมบรณดวยศล มปญญา

มจตตงมนด ปรารภความเพยร

อทศกายและใจตลอดกาลทกเมอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๒ }

๑๐๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๖. วาสทตตสตร

ยอมขามโอฆะทขามไดยาก

เขาเวนขาดแลวจากกามสญญา๑ลวงรปสงโยชนได ๒

มความก าหนดดวยความเพลดเพลนสนแลว

ยอมไมจมในหวงน าลก

จนทนสตรท ๕ จบ

๖. วาสทตตสตร

วาดวยวาสทตตเทพบตร

[๙๗] วาสทตตเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านก

ของพระผมพระภาควา

ภกษพงอยอยางมสต เพอละกามราคะ

เหมอนบคคลถกแทงดวยหอก มงถอนหอกออก

เหมอนบคคลถกไฟไหมอยบนศรษะ มงดบไฟ ฉะนน

พระผมพระภาคตรสวา

ภกษพงอยอยางมสต เพอละสกกายทฏฐ

เหมอนบคคลถกแทงดวยหอก มงถอนหอกออก

เหมอนบคคลถกไฟไหมอยบนศรษะ มงดบไฟ ฉะนน๓

วาสทตตสตรท ๖ จบ

เชงอรรถ :

๑ กามสญญา หมายถงอทธมภาคยสงโยชน ๕ ประการ (ส .ส.อ. ๙๖-๙๗/๑๐๖)

๒ รปสงโยชน หมายถงโอรมภาคยสงโยชน ๕ ประการ (ส .ส.อ. ๙๖-๙๗/๑๐๖)

๓ ดเทยบคาถาขอ ๒๑ หนา ๒๕ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๓ }

๑๐๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๘. กกธสตร

๗. สพรหมสตร

วาดวยสพรหมเทพบตร

[๙๘] สพรหมเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดวยคาถานวา

จตนสะดงอยเปนนตย ใจนหวาดเสยวอยเปนนตย

เมอกจทงหลายยงไมเกดขนกด เกดขนแลวกด

ถาความไมสะดงกลวมอย

พระองคผทขาพระองคทลถามแลว

ขอจงตรสบอกขอความนนแกขาพระองค

พระผมพระภาคตรสวา

นอกจากปญญาเครองตรสร ความเพยรเครองเผากเลส

ความส ารวมอนทรย และการสละทกสงทกอยาง

เรายงไมเหนความสวสดแหงสตวทงหลายเลย

สพรหมเทพบตรไดกราบทลดงนแลว ฯลฯ หายตวไป ณ ทนนเอง

สพรหมสตรท ๗ จบ

๘. กกธสตร

วาดวยกกธเทพบตร

[๙๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระอญชนวน สถานทพระราชทาน

อภยแกหมเนอ เขตเมองสาเกต ครนเมอราตรผานไป กกธเทพบตรมวรรณะงดงาม

ยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระอญชนวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

พระสมณะ พระองคทรงยนดอยหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๔ }

๑๐๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๘. กกธสตร

พระผมพระภาคตรสวา “อาวโส เราไดอะไรเลา”

“ขาแตพระสมณะ ถาอยางนน พระองคทรงเศราโศกอยหรอ”

“อาวโส เราเสอมเสยอะไรเลา”

“ขาแตพระสมณะ ถาอยางนน พระองคไมทรงยนดเลย ไมทรงเศราโศกเลยหรอ”

“เปนเชนนน อาวโส”

กกธเทพบตรกราบทลวา

ขาแตพระองคผเปนภกษ

พระองคไมทรงมความทกขบางหรอ

ไมทรงมความเพลดเพลนบางหรอ

ความไมยนดไมครอบง าพระองคผอยผเดยวหรอ

พระผมพระภาคตรสวา

ยกษ เราไมมความทกขและความเพลดเพลน

อนง ความไมยนดกไมครอบง าเราผอยผเดยว

กกธเทพบตรกราบทลวา

ขาแตพระองคผเปนภกษ

ท าไมพระองคจงไมมความทกข ไมมความเพลดเพลน

ท าไมความไมยนดจงไมครอบง าพระองคผอยผเดยว

พระผมพระภาคตรสวา

ผมความทกขเทานนจงมความเพลดเพลน

ผมความเพลดเพลนเทานนจงมความทกข

(สวน)ภกษเปนผไมมความเพลดเพลน เปนผไมมความทกข

ทานจงรอยางนเถด อาวโส

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๕ }

๑๐๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๙. อตตรสตร

กกธเทพบตรกราบทลวา

นานจรงหนอ ขาพระองคจงจะพบเหนภกษ

ผเปนพราหมณ ผดบสนทแลว ไมมความเพลดเพลน

ไมมความทกข ผขามพนเครองของในโลกไดแลว

กกธสตรท ๘ จบ

๙. อตตรสตร

วาดวยอตตรเทพบตร

[๑๐๐] เรองเกดขนทกรงราชคฤห

อตตรเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาควา

ชวตถกชราน าเขาไป อายจงสน

ผทถกชราน าเขาไปแลว ไมมเครองตานทาน

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรท าบญทน าความสขมาให ๑

พระผมพระภาคตรสวา

ชวตถกชราน าเขาไป อายจงสน

ผทถกชราน าเขาไปแลว ไมมเครองตานทาน

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรละโลกามส มงสสนตเถด๒

อตตรสตรท ๙ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๓ หนา ๔ ในเลมน

๒ ดเทยบคาถาขอ ๓ หนา ๔ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๖ }

๑๐๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค ๑๐. อนาถปณฑกสตร

๑๐. อนาถปณฑกสตร

วาดวยอนาถบณฑกเทพบตร

[๑๐๑] อนาถบณฑกเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถาเหลาน

ในส านกของพระผมพระภาควา

พระเชตวนนนนมหมฤาษพ านกอย

พระผเปนธรรมราชากประทบอย

เปนสถานทใหเกดปตแกขาพระองค

การงาน ๑ วชชา ๑ ธรรม ๑ ศล ๑ ชวตอนสงสด ๑

สตวทงหลายยอมบรสทธดวยธรรม ๕ ประการน

หาใชบรสทธดวยโคตรหรอดวยทรพยไม

เพราะเหตนนแหละ คนฉลาดเมอเหนประโยชนตน

ควรเลอกเฟนธรรมโดยแยบคายเถด

เพราะเมอเลอกเฟนเชนน ยอมหมดจดไดในธรรมเหลานน

พระสารบตรเทานนเปนผยอดเยยมกวาภกษผถงฝง

ดวยปญญา ศล และความสงบ๑

อนาถบณฑกเทพบตรไดกราบทลดงนแลว ถวายอภวาทพระผมพระภาค

กระท าประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนเอง

ล าดบนน พระผมพระภาค เมอราตรนนลวงไปแลว รบสงเรยกภกษทงหลาย

มาตรสวา “ภกษทงหลาย เมอคนนเทพบตรองคหนงมวรรณะงดงามยงนก เมอราตร

ผานไป เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขามาหาเราถงทอย อภวาทเราแลวยนอย

ณ ทสมควร ไดกลาวคาถาเหลานในส านกของเราวา

พระเชตวนนนนมหมฤาษพ านกอย

พระผเปนธรรมราชากประทบอย

เปนสถานทใหเกดปตแกขาพระองค

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๔๘ หนา ๖๑-๖๒ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๗ }

๑๐๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๒. อนาถปณฑกวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

การงาน ๑ วชชา ๑ ธรรม ๑ ศล ๑ ชวตอนสงสด ๑

สตวทงหลายยอมบรสทธดวยธรรม ๕ ประการน

หาใชบรสทธดวยโคตรหรอดวยทรพยไม

เพราะเหตนนแหละ คนฉลาดเมอเหนประโยชนตน

ควรเลอกเฟนธรรมโดยแยบคายเถด

เพราะเมอเลอกเฟนเชนน ยอมหมดจดไดในธรรมเหลานน

พระสารบตรเทานนเปนผยอดเยยมกวาภกษผถงฝง

ดวยปญญา ศล และความสงบ

ภกษทงหลาย เทพบตรนนไดกลาวดงน อภวาทเรา กระท าประทกษณแลว

หายตวไป ณ ทนนเอง”

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระอานนทไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ กเทพบตรนนเหนจะเปนอนาถบณฑก-

เทพบตรแนนอน อนาถบณฑกคหบดไดเลอมใสยงนกในทานพระสารบตร”

พระผมพระภาคตรสวา “ดละ ดละ อานนท เธอคดถกแลว เทพบตรนน

คออนาถบณฑกเศรษฐนนเอง”

อนาถปณฑกสตรท ๑๐ จบ

อนาถปณฑกวรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. จนทมสสตร ๒. เวณฑสตร

๓. ทฆลฏฐสตร ๔. นนทนสตร

๕. จนทนสตร ๖. วาสทตตสตร

๗. สพรหมสตร ๘. กกธสตร

๙. อตตรสตร ๑๐. อนาถปณฑกสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๘ }

๑๐๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๑. สวสตร

๓. นานาตตถยวรรค

หมวดวาดวยเทพบตรผเปนสาวกของเดยรถยตาง ๆ

๑. สวสตร

วาดวยสวเทพบตร

[๑๐๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเมอราตรผานไป สวเทพบตรมวรรณะงดงาม

ยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผม

พระภาควา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมเปนผประเสรฐ ไมเปนผตกต า

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลวยอมไดปญญา

หาไดปญญาจากคนอนธพาลอนไม

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมไมเศราโศกในทามกลางคนผเศราโศก

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมรงเรองในทามกลางแหงญาต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๐๙ }

๑๑๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๒. เขมสตร

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

สตวทงหลายรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว ยอมไปสสคต

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

สตวทงหลายรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมด ารงอยไดตลอดไป๑

ล าดบนน พระผมพระภาคไดตรสตอบสวเทพบตรดวยคาถาวา

บคคลควรสมาคมกบพวกสตบรษเทานน

ควรท าความสนทสนมกบพวกสตบรษ

บคคลรแจงสทธรรมของพวกสตบรษแลว

ยอมหลดพนจากทกขทงปวง๒

สวสตรท ๑ จบ

๒. เขมสตร

วาดวยเขมเทพบตร

[๑๐๓] เขมเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถาเหลานในส านก

ของพระผมพระภาควา

คนพาลผมปญญาทรามประพฤตตนเปนเหมอนศตร

ยอมท ากรรมอนลามกซงใหผลเผดรอน

บคคลท ากรรมใดแลวยอมเดอดรอนในภายหลง

และมหนานองดวยน าตา รองไหอย ไดรบผลกรรมใด

กรรมทท าแลวนนเปนกรรมไมด

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๓๑ หนา ๓๕-๓๖ ในเลมน

๒ ดเทยบคาถาขอ ๓๑ หนา ๓๗ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๐ }

๑๑๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๓. เสรสตร

บคคลท ากรรมใดแลวไมเดอดรอนในภายหลง

มจตใจแชมชนเบกบานไดรบผลกรรมใด

กรรมทท าแลวนนเปนกรรมด

บคคลรวากรรมใดเปนประโยชนแกตน

ควรรบลงมอกระท ากรรมนนทนท

อยาพยายามเปนนกปราชญเจาความคด

ดวยความคดอยางพอคาเกวยนเลย

พอคาเกวยนเลยงหนทางสายใหญทไมขรขระ

ใชหนทางทขรขระ จนเพลาเกวยนหก ซบเซาอย ฉนใด

บคคลหลกจากธรรม ประพฤตตามอธรรม กฉนนน

เปนคนเขลา ด าเนนไปสทางแหงความตาย ซบเซาอย

เหมอนพอคาเกวยนมเพลาเกวยนหกแลว ฉะนน

เขมสตรท ๒ จบ

๓. เสรสตร

วาดวยเสรเทพบตร

[๑๐๔] เสรเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระ

ภาคดวยคาถาวา

เทวดาและมนษยทงสองพวก

ตางกพอใจขาวดวยกนทงนน

สวนผทไมพอใจขาว ชอวายกษโดยแท ๑

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๔๓ หนา ๕๙ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๑ }

๑๑๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๓. เสรสตร

พระผมพระภาคตรสวา

ชนเหลาใดมใจเลอมใสใหขาวนนดวยศรทธา

ขาวนนเองยอมค าชชนเหลานนทงในโลกนและโลกหนา

เพราะเหตนน บคคลพงก าจดความตระหน

ครอบง ามลทนแลวใหทานเถด

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

เสรเทพบตรกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ

พระผมพระภาคตรสเรองนไวดย งนกวา

ชนเหลาใดมใจเลอมใส ใหขาวนนดวยศรทธา

ขาวนนเองยอมค าชชนเหลานนทงในโลกนและโลกหนา

เพราะเหตนน บคคลพงก าจดความตระหน

ครอบง ามลทนแลวใหทานเถด

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

ขาแตพระองคผเจรญ เรองเคยมมาแลว ขาพระองคไดเปนพระเจาแผนดน

มนามวาเสร เปนทายก เปนทานบด เปนผกลาวชมคณแหงทาน ขาพระองคได

ใหทานแกสมณพราหมณ คนก าพรา คนเดนทางไกล วณพกและยาจกทงหลาย

ทประตทง ๔ ดาน ครนตอมาพวกฝายในพากนเขาไปหาขาพระองคแลว ไดกลาว

ดงนวา ‘พระองคทรงใหทาน แตพวกหมอมฉนไมไดใหทานเลย เปนการชอบทพวก

หมอมฉนจะไดอาศยใตฝาละอองธลพระบาท ใหทานและท าบญบาง’ ขาพระองค

ไดมความคดดงนวา ‘เราเองเปนทายก เปนทานบด เปนผกลาวชมคณแหงทาน

เมอมผพดวา ‘พวกหมอมฉนจะใหทาน’ เราจะวาอะไรได’ ขาพระองคจงมอบ

ประตดานท ๑ ใหพวกฝายในไป พวกฝายในกพากนใหทานทประตนน ทานของ

ขาพระองคจงลดไป

ขาแตพระองคผเจรญ ครนตอมาพวกกษตรยพากนเขาไปหาขาพระองคได

ตรสดงนวา ‘พระองคทรงใหทาน พวกฝายในกใหทาน พวกหมอมฉนไมไดใหทาน

เปนการชอบทพวกหมอมฉนจะไดอาศยใตฝาละอองธลพระบาท ใหทานและท าบญ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๒ }

๑๑๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๓. เสรสตร

บาง’ ขาพระองคไดมความคดดงนวา ‘เราเองกเปนทายก เปนทานบด เปนผกลาวชม

คณแหงทาน เมอมผพดวา ‘พวกหมอมฉนจะใหทาน’ เราจะวาอะไรได’ ขาพระองค

จงมอบประตดานท ๒ ใหแกพวกกษตรยไป พวกกษตรยกพากนใหทานทประตนน

ทานของขาพระองคจงลดไป

ขาแตพระองคผเจรญ ครนตอมาพวกพลกาย(ขาราชการฝายทหาร) เขาไป

หาขาพระองคไดกลาวดงนวา ‘พระองคกทรงใหทาน พวกฝายในกใหทาน พวก

กษตรยกทรงใหทาน พวกหมอมฉนมไดใหทาน เปนการชอบทพวกหมอมฉนจะได

อาศยใตฝาละอองธลพระบาท ใหทานและท าบญบาง’ ขาพระองคไดมความคด

ดงนวา ‘เราเองกเปนทายก เปนทานบด เปนผกลาวชมคณแหงทาน เมอมผพดวา

‘พวกหมอมฉนจะใหทาน’ เราจะวาอะไรได’ ขาพระองคจงมอบประตดานท ๓ ใหพวก

พลกายไป พวกพลกายกพากนใหทานทประตนน ทานของขาพระองคจงลดไป

ขาแตพระองคผเจรญ ครนตอมามพวกพราหมณคหบดเขาไปหาขาพระองค

ไดกลาวดงนวา ‘พระองคกทรงใหทาน พวกฝายในกใหทาน พวกกษตรยกทรง

ใหทาน พวกพลกายกใหทาน แตพวกหมอมฉนมไดใหทาน เปนการชอบทพวก

หมอมฉนจะไดอาศยใตฝาละอองธลพระบาท ใหทานและท าบญบาง’ ขาพระองค

ไดมความคดดงนวา ‘เราเองกเปนทายก เปนทานบด เปนผกลาวชมคณแหงทาน’

เมอมผพดวา ‘พวกหมอมฉนจะใหทาน’ เราจะวาอะไรได’ ขาพระองคจงมอบประต

ดานท ๔ ใหพวกพราหมณคหบดไป พวกพราหมณคหบดกพากนใหทานทประตนน

ทานของขาพระองคจงลดไป

ขาแตพระองคผเจรญ พวกบรษทงหลายตางพากนไปหาขาพระองค ไดกลาว

ดงนวา ‘บดนพระองคจะไมทรงใหทานในทไหน ๆ อกหรอ’ เมอเขากลาวอยางน

ขาพระองคไดกลาวกบบรษเหลานนดงนวา ‘ทานทงหลาย ถาอยางนน ในชนบท

ภายนอก ทใดมรายไดดเกดขน พวกทานจงรวบรวมสงเขาไปในวงกงหนง อกกงหนง

พวกทานจงใหทานแกสมณพราหมณ คนก าพรา คนเดนทางไกล วณพก และยาจก

ทงหลายในชนบทนนเถด’ ขาพระองคจงยงไมถงทสดแหงบญทไดท าไวตลอดกาลนาน

อยางน (ทสด)แหงกศลธรรมทไดท าไวตลอดกาลนานอยางนวา ‘บญเทาน(พอแลว)’

วา ‘ผลของบญเทาน(พอแลว)’ หรอวา ‘บญเทาน(พอแลว)ทเราพงด ารงอยในสวรรค’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๓ }

๑๑๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๔. ฆฏการสตร

ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ พระผมพระภาคตรส

เรองนไวดย งนกวา

ชนเหลาใดมใจเลอมใส ใหขาวนนดวยศรทธา

ขาวนนเองยอมค าชชนเหลานนทงในโลกนและโลกหนา

เพราะเหตนน บคคลพงก าจดความตระหน

ครอบง ามลทนแลวใหทานเถด

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา”

เสรสตรท ๓ จบ

๔. ฆฏการสตร

วาดวยฆฏการเทพบตร

[๑๐๕] ฆฏการเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านก

ของพระผมพระภาควา

ภกษ ๗ รป ผบงเกดในพรหมโลกชนอวหา

เปนผหลดพน สนราคะและโทสะแลว

ขามพนตณหาทซานไปในโลกได

พระผมพระภาคตรสวา

ภกษเหลานน คอใครบาง

ไดขามพนเปอกตม คอบวงความตาย

ทใคร ๆ ขามไดแสนยาก

ละทงกายมนษยแลวกาวลวงโยคะอนเปนทพยได

ฆฏการเทพบตรกราบทลวา

ภกษ ๓ รปเหลาน คอ ทานอปกะ

ทานผลคณฑะ และทานปกกสาต

ภกษอก ๔ รป คอ ทานภททยะ ทานขณฑเทวะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๔ }

๑๑๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๔. ฆฏการสตร

ทานพหทนต และทานสงคยะ

ภกษเหลานนละทงกายมนษยแลว

กาวลวงโยคะอนเปนทพยได

พระผมพระภาคตรสถามวา

ทานผฉลาดมกกลาวสรรเสรญภกษเหลานน

ผละบวงมารไดแลว

ภกษเหลานนรธรรมของใครเลา

จงตดเครองผกคอภพได

ฆฏการเทพบตรทลตอบวา

ทานเหลานนรธรรมของผใด

จงตดเครองผกคอภพได

ผนนมใชใครอนนอกจากพระผมพระภาค

(และ) นอกจากค าสงสอนของพระองค

ทานเหลานนรธรรมเปนทดบไมเหลอแหงนามรปแลว

จงตดเครองผกคอภพได

พระผมพระภาคตรสถามวา

ทานกลาววาจาลกซง

ทรไดยาก เขาใจใหดไดยาก

ทานรธรรมของใคร จงกลาววาจาเชนนได

ฆฏการเทพบตรทลตอบวา

เมอกอนขาพระองคเปนชางหมอ

ปนหมออยในแควนเวภฬงคะ เปนผเลยงดมารดาและบดา

เปนอบาสกของพระกสสปพทธเจา เวนขาดจากเมถนธรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๕ }

๑๑๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๔. ฆฏการสตร

ประพฤตพรหมจรรย ไมมอามส

ไดเคยเปนคนหมบานเดยวกนกบพระองค

ทงเคยเปนสหายของพระองคในกาลกอน

ขาพระองครจกภกษ ๗ รปเหลาน

ผหลดพนแลว สนราคะและโทสะแลว

ขามพนตณหาทซานไปในโลกได

พระผมพระภาคตรสวา

นายชางหมอ จรงอยางททานพดนนแหละ

เมอกอนนนทานเคยเปนชางหมอ

ปนหมออยในแควนเวภฬงคะ เปนผเลยงดมารดาและบดา

เปนอบาสกของพระกสสปพทธเจา เวนขาดจากเมถนธรรม

ประพฤตพรหมจรรย ไมมอามส

ไดเคยเปนคนหมบานเดยวกนกบเรา

ทงเคยเปนสหายของเราในกาลกอน

พระสงคตกาจารยกลาววา

สหายเกาทงสอง ผเคยอบรมตนมาแลว

เหลอไวแตรางกายในชาตสดทาย

ไดมาพบกนดวยอาการอยางน๑

ฆฏการสตรท ๔ จบ

เชงอรรถ :

๑ คาถาในสตรนดคาถาขอ ๕๐ หนา ๖๔-๖๖ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๖ }

๑๑๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๕. ชนตสตร

๕. ชนตสตร

วาดวยชนตเทพบตร

[๑๐๖] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง ภกษจ านวนมากอยในกฎปา ขางภเขาหมพานต แควนโกศล เปนผ

ฟงซาน ถอตว โลเล ปากกลา พดพร าเพรอ หลงลมสต ไมมสมปชญญะ

มจตกวดแกวง ไมส ารวมอนทรย

ครนในวนอโบสถ ๑๕ ค า ชนตเทพบตรเขาไปหาภกษเหลานนถงทอย ไดกลาว

กบภกษเหลานนดวยคาถาทงหลายวา

ในกาลกอน พวกภกษสาวกของพระโคดม

เปนอยเรยบงาย ไมมกมากการแสวงหาบณฑบาต

ไมมกมากทนอนทนง

ทานรวาส งทงปวงในโลกเปนของไมเทยง

จงกระท าทสดแหงทกขได

สวนทานเหลาน ท าตนเปนคนเลยงยาก

กน ๆ แลวกนอนเหมอนคนทโกงชาวบาน

หมกมนอยในเรอนของคนอน

ขาพเจาท าอญชลตอสงฆแลว

ขอพดกบทานบางพวกในทนวา

พวกทานถกเขาทอดทงแลว เปนคนอนาถาเหมอนเปรต

ขาพเจากลาวหมายเอาบคคลพวกทประมาทอย

สวนทานเหลาใดไมประมาท

ขาพเจาขอนอบนอมทานเหลานน๑

ชนตสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๒๓๓ หนา ๓๓๔ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๗ }

๑๑๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๖. โรหตสสสตร

๖. โรหตสสสตร

วาดวยโรหตสสเทพบตร

[๑๐๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

โรหตสสเทพบตรยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระองคสามารถหรอหนอทจะทรงร ทรงเหน หรอทรง

ถงทสดแหงโลกทสตวไมเกด ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบตดวยการไป”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “เทพบตร เราไมกลาวทสดแหงโลกทสตวไมเกด

ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบตวา ‘พงร พงเหน พงถงได’ ดวยการไป”

โรหตสสเทพบตรกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคย

ปรากฏ พระผมพระภาคตรสเรองนไวดย งนกวา เทพบตร เราไมกลาวทสด

แหงโลกทสตวไมเกด ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบตวา ‘พงร พงเหน พงถงได’

ดวยการไป

ขาแตพระองคผเจรญ เรองเคยมแลว ขาพระองคเปนฤาษชอโรหตสสะ

เปนบตรของผใหญบานเปรยบไดกบนายขมงธน มฤทธ เหาะได ความเรวของ

ขาพระองคนนเปรยบไดกบนายขมงธน ผยงธนแมนย า ศกษามาดแลว ผเชยวชาญ

ช าชอง ฝกซอมมาด พงยงลกศรเบาใหผานเงาตาลดานขวางไปไดโดยไมยาก ฉะนน

การยางเทาแตละกาวของขาพระองคเปรยบไดกบระยะทางจากทะเลดานตะวนออก

ถงทะเลดานตะวนตก ฉะนน ความปรารถนาอยางนวา ‘เราจกถงทสดแหงโลก

ดวยการไป’ เกดแกขาพระองคนน ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคนนเพยบพรอม

ดวยความเรวและการยางเทาอยางน เวนจากการกน การดม การเคยว การลม

การถายอจจาระ ปสสาวะ การหลบ และการบรรเทาความเหนดเหนอย มอาย

๑๐๐ ป ด ารงชพอยไดตง ๑๐๐ ป ด าเนนไปไดตง ๑๐๐ ป ยงไมถงทสดแหงโลก

กตายเสยกอนในระหวางทาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๘ }

๑๑๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๖. โรหตสสสตร

ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ พระผมพระภาคตรส

เรองนไวดย งนกวา เทพบตร เราไมกลาวทสดแหงโลกทสตวไมเกด ไมแก ไมตาย

ไมจต ไมอบตวา ‘พงร พงเหน พงถงได’ ดวยการไป”

พระผมพระภาคตรสวา “เทพบตร เราไมกลาวทสดแหงโลกทสตวไมเกด

ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบตวา ‘พงร พงเหน พงถงได’ ดวยการไป เราไม

กลาววา การทบคคลยงไมถงทสดแหงโลกจะท าทสดแหงทกขได

อนง เราบญญตโลก๑ ความเกดแหงโลก๒ ความดบแหงโลก๓ และขอปฏบต

ทใหถงความดบแหงโลก๔ ในรางกายทมประมาณวาหนง มสญญา มใจนเอง

ไมวาเวลาไหน ทสดแหงโลก

ใครกถงไมไดดวยการไป

และเมอยงไมถงทสดแหงโลก

ยอมไมมการเปลองตนจากทกข

เพราะเหตนนแล ผรแจงโลก มปญญาด

ถงทสดแหงโลก อยจบพรหมจรรย

สงบระงบ รทสดแหงโลก

ยอมไมหวงทงโลกนและโลกหนา๕”

โรหตสสสตรท ๖ จบ

เชงอรรถ :

๑ โลก หมายถงทกขสจ (อง.จตกก.อ. ๒/๔๕/๓๔๕)

๒ ความเกดแหงโลก หมายถงสมทยสจ (อง.จตกก.อ. ๒/๔๕/๓๔๕)

๓ ความดบแหงโลก หมายถงนโรธสจ (อง.จตกก.อ. ๒/๔๕/๓๔๕)

๔ ขอปฏบตท ใหถงความดบแหงโลก หมายถงมคคสจ (อง.จตกก.อ. ๒/๔๕/๓๔๕)

๕ ด อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๔๕/๗๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๑๙ }

๑๒๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๘. นนทวสาลสตร

๗. นนทสตร

วาดวยนนทเทพบตร

[๑๐๘] นนทเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของ

พระผมพระภาควา

กาลลวงเลยไป คนผานพนไป

ชวงแหงวยละไปตามล าดบ

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรท าบญทน าความสขมาให

พระผมพระภาคตรสวา

กาลลวงเลยไป คนผานพนไป

ชวงแหงวยละไปตามล าดบ

บคคลพจารณาเหนภยนในมรณะ

ควรละโลกามส มงสสนตเถด๑

นนทสตรท ๗ จบ

๘. นนทวสาลสตร

วาดวยนนทวสาลเทพบตร

[๑๐๙] นนทวสาลเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผม

พระภาคดวยคาถาวา

ขาแตพระมหาวรเจา สรรยนต ๔ ลอ๒

มประต ๙ ประต เตมไปดวยของไมสะอาด

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๔ หนา ๕ ในเลมน

๒ ดเชงอรรถขอ ๒๙ หนา ๓๒ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๐ }

๑๒๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๙. สสมสตร

ถกโลภะประกอบไว เปนเหมอนเปอกตม

สรรยนตนนจกแลนไปไดอยางไร๑

พระผมพระภาคตรสวา

เพราะตดชะเนาะ เชอกหนง

ตดความปรารถนาและความโลภอนเลวทราม

และเพราะถอนตณหาพรอมทงรากได

สรรยนตนนจกแลนไปไดอยางน๒

นนทวสาลสตรท ๘ จบ

๙. สสมสตร

วาดวยสสมเทพบตร

[๑๑๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

แลวนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบทานพระอานนทดงนวา “อานนท

เธอชอบสารบตรหรอไม”

ทานพระอานนทกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ ใครเลาทไมใชคนพาล

ไมใชคนมทะล ไมใชคนงมงาย ไมใชคนมจตวปลาส จะไมชอบทานพระสารบตร

ขาแตพระองคผเจรญ ทานพระสารบตร เปนบณฑต มปญญามาก มปญญา

หนาแนน มปญญาราเรง มปญญาแลนไป มปญญาเฉยบแหลม มปญญาช าแรก

กเลส มกนอย สนโดษ เปนผสงด ไมคลกคล ปรารภความเพยร เขาใจพด

อดทนตอถอยค า เปนผทกทวง ต าหนคนท าชว ใครเลาทไมใชคนพาล ไมใชคน

มทะล ไมใชคนงมงาย ไมใชคนมจตวปลาส จะไมชอบทานพระสารบตร”

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๒๙ หนา ๓๒ ในเลมน

๒ ดเทยบคาถาขอ ๒๙ หนา ๓๓ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๑ }

๑๒๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๙. สสมสตร

พระผมพระภาคตรสวา “อานนท ขอนเปนอยางนน อานนท ขอนเปน

อยางนน ใครเลาทไมใชคนพาล ไมใชคนมทะล ไมใชคนงมงาย ไมใชคนมจตวปลาส

จะไมชอบสารบตร อานนท สารบตรเปนบณฑต มปญญามาก มปญญาหนาแนน

มปญญาราเรง มปญญาแลนไป มปญญาเฉยบแหลม มปญญาช าแรกกเลส มกนอย

สนโดษ เปนผสงด ไมคลกคล ปรารภความเพยร เขาใจพด อดทนตอถอยค า

เปนผทกทวง ต าหนคนท าชว ใครเลาทไมใชคนพาล ไมใชคนมทะล ไมใชคนงมงาย

ไมใชคนมจตวปลาส จะไมชอบสารบตร”

ครงนน เมอพระผมพระภาคและทานพระอานนท ก าลงกลาวสรรเสรญคณ

ของทานพระสารบตรอย สสมเทพบตรผมเทพบตรบรษทจ านวนมากแวดลอมแลว

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควรแลว

ไดกราบทลดงนวา “ขาแตพระผมพระภาค ขอนเปนอยางนน ขาแตพระสคตเจา

ขอนเปนอยางนน ใครเลาทไมใชคนพาล ไมใชคนมทะล ไมใชคนงมงาย ไมใชคน

มจตวปลาส จะไมชอบทานพระสารบตร ทานพระสารบตรเปนบณฑต ฯลฯ ต าหน

คนท าชว ใครเลาทไมใชคนพาล ไมใชคนมทะล ไมใชคนงมงาย ไมใชคนมจตวปลาส

จะไมชอบทานพระสารบตร

เพราะวาขาพระองคเขาไปหาเทพบตรบรษทใดๆ กไดยนเสยง(พด)อยางหนาห

วา “ทานพระสารบตรเปนบณฑต มปญญามาก มปญญาหนาแนน มปญญาราเรง

มปญญาแลนไป มปญญาเฉยบแหลม มปญญาช าแรกกเลส มกนอย สนโดษ เปนผ

สงด ไมคลกคล ปรารภความเพยร เขาใจพด อดทนตอถอยค า เปนผทกทวง

ต าหนคนท าชว ใครเลาทไมใชคนพาล ไมใชคนมทะล ไมใชคนงมงาย ไมใชคนม

จตวปลาส จะไมชอบทานพระสารบตร”

ครงนน เทพบตรบรษทของสสมเทพบตร เมอสสมเทพบตรก าลงกลาว

สรรเสรญคณของทานพระสารบตรอย ตางปลมปตเบกบานใจ เกดปตโสมนส

มรศมวรรณะเปลงปลงปรากฏอย ดจแกวมณและแกวไพฑรยอนงดงามตามธรรมชาต

ถกนายชางเจยระไนดแลว แปดเหลยม วางไวบนผากมพลสเหลอง สองแสง

แพรวพราวสกสกาวอย ฉะนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๒ }

๑๒๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๙. สสมสตร

เทพบตรบรษทของสสมเทพบตร เมอสสมเทพบตรก าลงกลาวสรรเสรญคณ

ของทานพระสารบตรอย ตางปลมปตเบกบานใจ เกดปตโสมนส มรศมวรรณะ

เปลงปลงปรากฏอย ดจทองแทงชมพนท๑เปนของทบตรนายชางทองผขยนใสเบา

หลอมไลมลทน จนสนราคแลว วางไวบนผากมพลสเหลอง สองแสงแพรวพราว

สกสกาวอย ฉะนน

เทพบตรบรษทของสสมเทพบตร ฯลฯ มรศมวรรณะเปลงปลงปรากฏอย

ดจดาวศกร เมออากาศปลอดโปรงปราศจากหมเมฆในฤดสารทกาล สองแสง

แพรวพราวสกสกาวอยในเวลาใกลรง ฉะนน

เทพบตรบรษทของสสมเทพบตร เมอสสมเทพบตรก าลงกลาวสรรเสรญคณ

ของทานพระสารบตรอย ตางปลมปตเบกบานใจ เกดปตโสมนส มรศมวรรณะ

เปลงปลงปรากฏอย ดจดวงอาทตย เมออากาศปลอดโปรงปราศจากหมเมฆในฤด

สารทกาล พวยพงขนสทองฟา ขจดความมดทมอยในอากาศทงปวง สองแสง

แพรวพราวสกสกาวอย ฉะนน

ครงนน สสมเทพบตรไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาค ปรารภ

ทานพระสารบตรวา

ทานพระสารบตร ใคร ๆ กรจกดวาเปนบณฑต

ไมใชคนมกโกรธ มความมกนอย สงบเสงยม

ฝกแลว มคณงามความด อนพระศาสดาทรงสรรเสรญ

เปนผแสวงหาคณอนยง

พระผมพระภาคไดตรสคาถาตอบสสมเทพบตร ปรารภทานพระสารบตรวา

สารบตร ใคร ๆ กรจกดวาเปนบณฑต

ไมใชคนมกโกรธ มความมกนอย สงบเสงยม

ฝกฝนอบรมดแลว รอเวลาอย๒

สสมสตรท ๙ จบ

เชงอรรถ :

๑ ทองแทงชมพนท หมายถงทองค าเนอบรสทธ (อง.ตก.อ. ๒/๖๔/๑๙๑) ทเรยกวา ชมพนท เพราะเปน

ทองทเกดขนในแควของแมน ามหาชมพ (อง.ตก.ฏกา ๒/๖๔/๑๙๙)

๒ รอเวลาอย ในทนหมายถงรอเวลาทจะปรนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๑๑๐/๑๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๓ }

๑๒๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๑๐. นานาตตถยสาวกสตร

๑๐. นานาตตถยสาวกสตร

วาดวยเทพบตรผเปนสาวกของเดยรถยตาง ๆ

[๑๑๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอ

กระแต เขตกรงราชคฤห ครนเมอราตรผานไป พวกเทพบตรผเปนสาวกของ

เดยรถยตาง ๆ เปนจ านวนมาก คอ อสมเทพบตร สหลเทพบตร นกเทพบตร

อาโกฏกเทพบตร เวฏมพรเทพบตร มาณวคามยเทพบตร มวรรณะงดงามยงนก

เปลงรศมใหสวางทวพระเวฬวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบถวายอภวาท

แลวยนอย ณ ทสมควร

อสมเทพบตรยนอย ณ ทสมควรแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผม

พระภาค ปรารภปรณะ กสสปะวา

ทานปรณะ กสสปะมองไมเหนบาปหรอบญของตน

ในเพราะการตด การฆา การโบย การเสอมทรพย

ทานจงบอกใหเบาใจเสย

สมควรทจะยกยองทานวาเปนศาสดาในโลกน

ล าดบนน สหลเทพบตรไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาค ปรารภ

มกขล โคศาลตอไปวา

ทานมกขล โคศาล ส ารวมตนดแลว

ดวยการกดกนบาปดวยตบะ

ละวาจาทกอใหเกดการทะเลาะววาทกน

เปนผสม าเสมอ งดเวนจากสงทมโทษ

พดจรง เปนผคงท ไมท าบาปแนนอน

ล าดบนน นกเทพบตรไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาค ปรารภ

นครนถ นาฏบตรตอไปวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๔ }

๑๒๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค ๑๐. นานาตตถยสาวกสตร

ทานนครนถ นาฏบตร เปนผกดกนบาป

มปญญาเครองบรหาร เหนภยในสงสารวฏ

เปนผระมดระวงทง ๔ ยาม๑

เปดเผยสงทตนเหนแลวและฟงแลว

เปนผไมหยาบชาแนนอน

ล าดบนน อาโกฏกเทพบตรไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาค

ปรารภพวกเดยรถยตาง ๆ ตอไปอกวา

ทานปกธะ กจจายนะ ทานนครนถ นาฏบตร

ทานมกขล โคศาล และทานปรณะ กสสปะเหลาน

ลวนแตเปนครของหมคณะ บรรลความเปนสมณะ๒

ทานเหลานนเปนผไมไกลจากสตบรษแนนอน

ล าดบนน เวฏมพรเทพบตรไดกลาวตอบอาโกฏกเทพบตรดวยคาถาวา

ในกาลไหน ๆ สนขจงจอกสตวเลก ๆ ชนเลว

จะแสดงจรตกรยาใหเสมอราชสหไมไดเลย

ครของหมคณะเปนคนเปลอย มกพดค าเทจ

มพฤตกรรมนาระแวงสงสย จะเทยบกบสตบรษไมไดเลย

ล าดบนน มารผมบาปเขาสงเวฏมพรเทพบตรแลว ไดกลาวคาถานในส านก

ของพระผมพระภาควา

สตวเหลาใดประกอบดวยการกดกนบาปดวยตบะ

รกษาความสงบสงด ตดอยในรป เพลดเพลนในเทวโลก

สตวเหลานน ชอวาสงสอนโดยชอบเพอปรโลกโดยแท

เชงอรรถ :

๑ ๔ ยาม หมายถงสวน ๔ เหลาน คอ (๑) หามน าเยนทงปวง (๒) ประกอบดวยการหามบาปทงปวง

(๓) ก าจดบาปทงปวง (๔) หามบาปทงปวงถกตอง (ส .ส.อ. ๑/๑๑๑/๑๒๐, ส .ฏกา ๑/๑๑๑/๑๗๘, ดเทยบ

ท.ส. (แปล) ๙/๑๗๗/๕๘-๕๙)

๒ บรรลความเปนสมณะ หมายถงบรรลจดหมายสงสดแหงสมณธรรม (ส .ส.อ. ๑/๑๑๑/๑๒๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๕ }

๑๒๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๒. เทวปตตสงยต]

๓. นานตตถยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดตรสตอบ

มารผมบาปดวยคาถาวา

รปใด ๆ จะอยในโลกนหรอโลกหนา

และแมจะอยในอากาศ มรศมรงเรองกตามท

นมจมาร รปทงหมดนนทานกสรรเสรญแลววางดกไว

เหมอนบคคลใชเหยอลอฆาปลา ฉะนน

ล าดบนน มาณวคามยเทพบตรไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาค

ปรารภพระผมพระภาควา

คนพดกนวา บรรดาภเขาในกรงราชคฤห

ภเขาวปละเยยมทสด

บรรดาภเขาทตงอยในปาหมพานต ภเขาเสตบรรพตเยยมทสด

บรรดาสงทลอยอยในอากาศ ดวงอาทตยเยยมทสด

บรรดาหวงน าทงหลาย สมทรเยยมทสด

บรรดาดวงดาวทงหลาย ดวงจนทรเยยมทสด

บณฑตกลาววา พระพทธเจาเลศกวามนษยและเทวดา

นานาตตถยสาวกสตรท ๑๐ จบ

นานาตตถยวรรคท ๓ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. สวสตร ๒. เขมสตร

๓. เสรสตร ๔. ฆฏการสตร

๕. ชนตสตร ๖. โรหตสสสตร

๗. นนทสตร ๘. นนทวสาลสตร

๙. สสมสตร ๑๐. นานาตตถยสาวกสตร

เทวปตตสงยต จบบรบรณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๖ }

๑๒๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. ทหรสตร

๓. โกสลสงยต

๑. ปฐมวรรค

หมวดท ๑

๑. ทหรสตร

วาดวยสงเลกนอย

[๑๑๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดเสดจเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ทรงสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนท

ระลกถงกนแลว ประทบนง ณ ทสมควรไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา “พระโคดม

ผเจรญทรงยนยนหรอไมวาเปนผตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร กบคคลเมอจะกลาวใหถกตองก

พงกลาววา ‘พระตถาคตไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว’ เพราะวาอาตม-

ภาพไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว”

พระเจาปเสนทโกศลทลถามพระผมพระภาควา “ขาแตพระโคดมผเจรญ

แมสมณพราหมณบางพวก เปนเจาหม เจาคณะ เปนคณาจารย เปนผมช อเสยง

มเกยรตยศ เปนเจาลทธ คนจ านวนมากยกยองวาเปนคนด คอ ทานปรณะ กสสปะ

ทานมกขล โคศาล ทานนครนถ นาฏบตร ทานสญชย เวลฏฐบตร ทานปกธะ

กจจายนะ ทานอชตะ เกสกมพล สมณพราหมณเหลานนเมอถกขาพระองคถามวา

‘ทานทงหลายยนยนตนหรอวา ‘เปนผตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ’ กไมยนยน

วา ‘เปนผตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ’ สวนพระโคดมผเจรญยงทรงเปนหนม

โดยพระชาตและยงทรงเปนผใหมโดยบรรพชา ท าไมจงกลายนยนตนเลา”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร สง ๔ อยางน ไมควรดถกดหมน

วาเลกนอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๗ }

๑๒๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. ทหรสตร

สง ๔ อยาง อะไรบาง คอ

๑. กษตรย ไมควรดถกดหมน วายงทรงพระเยาว

๒. ง ไมควรดถกดหมน วาตวเลก

๓. ไฟ ไมควรดถกดหมน วาเลกนอย

๔. ภกษ ไมควรดถกดหมน วายงหนม

สง ๔ อยางนแล ไมควรดถกดหมน วาเลกนอย

พระผมพระภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถา-

ประพนธตอไปอกวา

นรชนไมควรดถกดหมนกษตรยผถงพรอมดวยชาตตระกล

ผเปนอภชาต๑ ผมยศ วายงทรงพระเยาว

เพราะพระองคไดเสวยราชสมบตแลว

เปนกษตรยจอมมนษย ทรงพโรธแลว

จะลงพระราชอาชญาอยางหนกแกเขาได

ฉะนนบคคลเมอจะรกษาชวตของตน

พงหลกเลยงการดถกดหมนกษตรยนน

นรชนเหนงทบานหรอทปากตาม

ไมควรดถกดหมน วาตวเลก

เพราะงเปนสตวมพษไมวาจะมวรรณะสงและต า๒

งนนพงฉกกดชายหญงผเขลาในกาลบางคราว

ฉะนนบคคลเมอจะรกษาชวตของตน

พงหลกเลยงการดถกดหมนงนน

เชงอรรถ :

๑ ผเปนอภชาต หมายถงผเกดในวรรณะกษตรยซ งสงกวาวรรณะทง ๓ (คอวรรณะพราหมณ วรรณะแพศย

และวรรณะศทร) (ส .ส.อ. ๑/๑๑๒/๑๒๗)

๒ มวรรณะสงและต า หมายถงมสณฐานตางกน (ส .ส.อ. ๑/๑๑๒/๑๒๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๘ }

๑๒๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. ทหรสตร

นรชนไมควรดถกดหมนไฟทกนเชอมาก

ลกเปนเปลว ไหมด าเปนทาง วาเลกนอย

เพราะไฟนนไดเชอแลวกกลายเปนกองไฟใหญ

พงลามไหมชายหญงผเขลาในกาลบางคราว

ฉะนนบคคลเมอจะรกษาชวตของตน

พงหลกเลยงการดถกดหมนไฟนน

อนง ปาใดทถกไฟไหมจนด าแลว

เมอวนคนลวงไปๆ พนธหญาหรอตนไมยงงอกขนทปานนได

สวนผใดถกเดชภกษผมศลแผดเผา

บตรธดาและปศสตวของผนนยอมพนาศ

ทายาทของเขากยอมไมไดรบทรพยมรดก

เขาเปนผไมมเครอญาต ไมมทายาท

ยอมเปนเหมอนตาลยอดดวน

เพราะฉะนน บคคลผเปนบณฑต

เมอพจารณาเหนกษตรยผมยศ ง ไฟ

และภกษผมศลวาเปนประโยชนแกตน

พงประพฤตโดยชอบทเดยว

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พระเจาปเสนทโกศลไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ขาแตพระองคผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระโคดมผเจรญ

ทรงประกาศธรรมโดยปรยายเปนอนมาก เปรยบเหมอนบคคลหงายของทคว า

เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมด ดวยตงใจวา ‘คนม

ตาดจกเหนรปได’ ฉะนน ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค

พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคโปรดทรงจ าขาพระองควา

เปนอบาสก ผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

ทหรสตรท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๒๙ }

๑๓๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๒. ปรสสตร

๒. ปรสสตร

วาดวยธรรมทไมเกดประโยชนแกบรษ

[๑๑๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร ไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมเหลาไหนเมอเกดขนภายใน(จต)ของบรษ ยอมเกดขน

เพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร ธรรม ๓ ประการ เมอเกดขน

ภายใน(จต)ของบรษ ยอมเกดขนเพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความ

อยไมผาสก

ธรรม ๓ ประการ อะไรบาง คอ

๑. โลภธรรม (ธรรมคอโลภะ) เมอเกดขนภายใน(จต)ของบรษ ยอม

เกดขนเพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

๒. โทสธรรม (ธรรมคอโทสะ) เมอเกดขนภายใน(จต)ของบรษ ยอม

เกดขนเพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

๓. โมหธรรม (ธรรมคอโมหะ) เมอเกดขนภายใน(จต)ของบรษ ยอม

เกดขนเพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

ธรรม ๓ ประการนแล เมอเกดขนภายใน(จต)ของบรษ ยอมเกดขนเพอไมเปน

ประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

โลภะ โทสะ และโมหะเกดขนภายในตน

ยอมท ารายบรษผมจตเลวทราม

เหมอนขยไผก าจดตนไผ ฉะนน๑

ปรสสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบขอ ๑๓๔ หนา ๑๖๗ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๐ }

๑๓๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. ชรามรณสตร

๓. ชรามรณสตร

วาดวยชราและมรณะ

[๑๑๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดทลถามพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ คนเกดมาแลวทพนจากชราและมรณะมบางหรอไม”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร คนเกดมาแลวทจะพนจากชราและ

มรณะไมมเลย แมขตตยมหาศาลซงเปนผมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทอง

และเงนมากมาย มทรพยเครองปลมใจมากมาย มทรพยและธญชาตมากมาย

กไมพนจากชราและมรณะ

แมพราหมณมหาศาล ฯลฯ

แมคหบดมหาศาลซงเปนผมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงน

มากมาย มทรพยเครองปลมใจมากมาย มทรพยและธญชาตมากมาย กไมพน

จากชราและมรณะ

แมภกษทกรปซงเปนพระอรหนต ส นอาสวะแลว อยจบพรหมจรรย ท ากจท

ควรท าเสรจแลว ปลงภาระไดแลว บรรลประโยชนตนโดยล าดบแลว สนภวสงโยชน

แลว หลดพนเพราะรโดยชอบ รางกายนแมของพระอรหนตเหลานน กเปนสภาพ

แตกดบตองทอดทงเปนธรรมดา”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

ราชรถอนวจตรยอมช ารด

แมสรระกยอมเขาถงชรา

แตวาธรรมของสตบรษหาเขาถงชราไม

สตบรษกบสตบรษเทานนจงรกนได

ชรามรณสตรท ๓ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๑ }

๑๓๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. ปยสตร

๔. ปยสตร

วาดวยผรกตน

[๑๑๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ วนนขาพระองคหลกเรนอยในทสงด เกดความ

คดค านงอยางนวา ‘ชนเหลาไหนหนอชอวารกตน ชนเหลาไหนชอวาไมรกตน’

ขาพระองคไดมความคดดงนวา ‘กชนเหลาใดประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต

ชนเหลานนชอวาไมรกตน แมชนเหลานนจะกลาวอยางนวา ‘เรารกตน’ กตาม

ชนเหลานนกชอวาไมรกตน’

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะชนผไมรกกนท าความเสยหายใดใหแกผไมรกกนได ชนเหลานนกท า

ความเสยหายนนใหแกตนเองได ฉะนนชนเหลานนจงชอวาไมรกตน สวนชนเหลาใด

ประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต ชนเหลานนชอวารกตน แมชนเหลานน

จะกลาวอยางนวา ‘เราไมรกตน’ กตาม ชนเหลานนกชอวารกตน

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะชนผทรกกนท าความเจรญใดใหแกผทรกกนได ชนเหลานนกท าความ

เจรญนนใหแกตนเองได ฉะนนชนเหลานนจงชอวารกตน”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน เพราะวาชนบางพวกประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต

ชนเหลานนชอวาไมรกตน แมชนเหลานนจะกลาวอยางนวา ‘เรารกตน’ กตาม

ชนเหลานนกชอวาไมรกตน

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะชนผไมรกกนท าความเสยหายใดใหแกผไมรกกนได ชนเหลานนกท า

ความเสยหายนนใหแกตนเองได ฉะนนชนเหลานนจงชอวาไมรกตน สวนชนบางพวก

ประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต ชนเหลานนชอวารกตน แมชนเหลานนจะกลาว

อยางนวา ‘เราไมรกตน’ กตาม ชนเหลานนกชอวารกตน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๒ }

๑๓๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. ปยสตร

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะชนผรกกนท าความเจรญใดใหแกผทตนรกได ชนเหลานนกท าความ

เจรญนนแกตนเองได ฉะนนชนเหลานนจงชอวารกตน”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

ถาบคคลรวารกตน กไมพงชกน าตนไปในทางชว

เพราะความสขนนบคคลผมกท าชวจะไมไดโดยงาย

เมอบคคลถกความตายครอบง า

กจะตองละทงภพมนษยไป

กอะไรเลาเปนสมบตของเขา

และเขาจะน าอะไรไปได

อนง อะไรเลาจะตดตามเขาไป

ดจเงาตดตามตวไป ฉะนน

สตวผจะตองตายในโลกน

ท ากรรมอนใด คอบญและบาปทง ๒ ประการ

บญและบาปนนแลเปนสมบตของเขา

ทงเขาจะน าเอาบญและบาปนนไปได

อนง บญและบาปนนยอมตดตามเขาไป

ดจเงาตดตามตวไป ฉะนน

เพราะฉะนน บคคลควรท ากรรมด

สะสมไวเปนสมบตในโลกหนา

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

ปยสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๓ }

๑๓๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. อตตรกขตสตร

๕. อตตรกขตสตร

วาดวยผรกษาตน

[๑๑๖] พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคหลกเรนอยในทสงด เกดความ

คดค านงอยางนวา ‘ชนเหลาไหนหนอชอวารกษาตน ชนเหลาไหนชอวาไมรกษาตน’

ขาพระองคไดมความคดดงนวา ‘กชนบางพวกประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต

ชนเหลานนชอวาไมรกษาตน’

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะการรกษาเชนนนเปนการรกษาภายนอก มใชเปนการรกษาภายใน ฉะนน

ชนเหลานนจงชอวาไมรกษาตน สวนชนบางพวกประพฤตกายสจรต วจสจรต

มโนสจรต ชนเหลานนชอวารกษาตน แมวาพลชาง พลมา พลรถหรอพลเดนเทา

ไมรกษาเขากตาม ชนเหลานนกชอวารกษาตน

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะการรกษาเชนนนเปนการรกษาภายใน มใชเปนการรกษาภายนอก ฉะนน

ชนเหลานนจงชอวารกษาตน”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน กชนบางพวกประพฤตกายทจรต ฯลฯ ชนเหลานนชอวาไมรกษาตน

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะการรกษาเชนนนเปนการรกษาภายนอก มใชเปนการรกษาภายใน ฉะนน

ชนเหลานนจงชอวาไมรกษาตน สวนชนบางพวกประพฤตกายสจรต วจสจรต

มโนสจรต ชนเหลานนชอวารกษาตน แมวาพลชาง พลมา พลรถ หรอพลเดนเทา

ไมรกษาเขากตาม ชนเหลานนกชอวารกษาตน

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะการรกษาเชนนนเปนการรกษาภายใน มใชเปนการรกษาภายนอก ฉะนน

ชนเหลานนจงชอวารกษาตน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๔ }

๑๓๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. อปปกสตร

พระผมพระภาค ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

การส ารวมกายเปนการด

การส ารวมวาจาเปนการด

การส ารวมใจเปนการด

การส ารวมในททงปวงเปนการด

บคคลส ารวมในททงปวงแลวมความละอายตอบาป

เรากลาววารกษาตน

อตตรกขตสตรท ๕ จบ

๖. อปปกสตร

วาดวยสตวมจ านวนนอย

[๑๑๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคหลกเรนอยในทสงด เกดความคดค านง

อยางนวา ‘สตวเหลาใดไดโภคะมากมายแลว ไมมวเมา ไมประมาท ไมตดอยในกาม

และไมประพฤตผดในสตวทงหลาย สตวเหลานนมจ านวนนอยในโลก สวนสตว

เหลาใดไดโภคะมากมายแลว มวเมา ประมาท ตดอยในกามและประพฤตผด

ในสตวทงหลาย สตวเหลานนมจ านวนมากในโลก”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน สตวเหลาใดไดโภคะมากมายแลว ไมมวเมา ไมประมาท ไมตดอย

ในกามและไมประพฤตผดในสตวทงหลาย สตวเหลานนมจ านวนนอยในโลก

สวนสตวเหลาใดไดโภคะมากมายแลว มวเมา ประมาท ตดอยในกามและประพฤต

ผดในสตวทงหลาย สตวเหลานนมจ านวนมากในโลก”

พระผมพระภาค ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

สตวทงหลายเปนผก าหนดกลาในโภคะทนาใคร

มกมาก หมกมนในกาม ไมรสกตววาละเมด

เหมอนพวกเนอไมรสกตววามบวงทเขาดกไว

ผลเผดรอนยอมมแกสตวพวกนนในภายหลง

เพราะกรรมนนมวบากเลวทราม

อปปกสตรท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๕ }

๑๓๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๗. อตถกรณสตร

๗. อตถกรณสตร

วาดวยการกระท าส งทเปนประโยชน

[๑๑๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไดนงพจารณาคด เหนขตตยมหาศาลบาง

พราหมณมหาศาลบาง คหบดมหาศาลบาง ซงเปนผมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก

มทองและเงนมากมาย มทรพยเครองปลมใจมากมาย มทรพยและธญชาตมากมาย

กลาวเทจทงทรอย เพราะกามเปนเหต เพราะกามเปนเคามล เพราะกามเปนตวการณ

หมอมฉนไดมความคดดงนวา ‘บดน ไมสมควรทเราจะพจารณาคด (เพราะ)บดน

ราชโอรสนามวาวฑฑภะผมหนาชนบาน จกมาพจารณาคด”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน ขตตยมหาศาล พราหมณมหาศาล คหบดมหาศาล แมบางพวก

เปนผมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนมากมาย มทรพยเครองปลมใจ

มากมาย มทรพยและธญชาตมากมาย กลาวเทจทงทรอย เพราะกามเปนเหต

เพราะกามเปนเคามล เพราะกามเปนตวการณ ขอนนจกมเพอส งทไมเปนประโยชน

เกอกล เพอความทกขแกพวกเขาตลอดกาลนาน”

พระผมพระภาค ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

สตวทงหลายเปนผก าหนดกลาในโภคะทนาใคร

มกมาก หมกมนในกาม ไมรสกตววาละเมด

เหมอนฝงปลาไมรสกตววามเครองดกทเขาดกไว ฉะนน

ผลเผดรอนยอมมแกสตวพวกนนในภายหลง

เพราะกรรมนนมวบากเลวทราม

อตถกรณสตรท ๗ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๖ }

๑๓๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. มลลกาสตร

๘. มลลกาสตร

วาดวยเรองพระนางมลลกาเทว

[๑๑๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระเจาปเสนทโกศลกบพระนางมลลกาเทวไดประทบ ณ ปราสาท

อนประเสรฐชนบน ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดตรสถามพระนางมลลกาเทว

ดงนวา “มลลกา ใครอนซงเปนทรกยงกวาตนของเธอมบางไหม”

พระนางมลลกาเทวไดทลสนองวา “ขอเดชะใตฝาละอองธลพระบาท ใครอนซง

เปนทรกยงกวาตนของหมอมฉนไมมเลย และใครอนซงเปนทรกยงกวาตนของ

พระองคมอยหรอ”

พระเจาปเสนทโกศลตรสวา “มลลกา ใครอนซงเปนทรกยงกวาตนของเรา

ไมมเลย”

ตอมา พระเจาปเสนทโกศลเสดจลงจากปราสาทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถง

ทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ วนนขาพระองคอยทปราสาทอนประเสรฐชนบนกบ

พระนางมลลกาเทว ไดพดกบพระนางมลลกาเทวดงนวา ‘มลลกา ใครอนซงเปน

ทรกยงกวาตนของเธอมบางไหม’ เมอขาพระองคถามแลวอยางน พระนางมลลกา

เทวไดตอบขาพระองคดงนวา ‘ขอเดชะใตฝาละอองธลพระบาท ใครอนซงเปนทรก

ยงกวาตนของหมอมฉนไมม และใครอนซงเปนทรกยงกวาตนของพระองคมอยหรอ”

เมอพระนางมลลกาเทวกลาวอยางน ขาพระองคไดพดกบพระนางมลลกาเทวดงนวา

“มลลกา ใครอนซงเปนทรกยงกวาตนของเราไมม”

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงไดตรสคาถานในเวลานนวา

บคคลตงใจคนหาทวทกทศ

กไมพบใครทไหนซงเปนทรกยงกวาตนเลย

สตวเหลาอนกรกตนมากเชนนนเหมอนกน

เพราะฉะนน ผรกตนจงไมควรเบยดเบยนผอ น

มลลกาสตรท ๘ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๗ }

๑๓๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๙. ยญญสตร

๙. ยญญสตร

วาดวยการบชายญ

[๑๒๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระเจาปเสนทโกศลไดตระเตรยมการบชามหายญ คอ โคตวผ ๕๐๐ ตว

ลกโคตวผ ๕๐๐ ตว ลกโคตวเมย ๕๐๐ ตว แพะ ๕๐๐ ตว และแกะ ๕๐๐ ตว

ถกน าไปผกไวทหลกเพอบชายญ แมขาราชบรพารของพระเจาปเสนทโกศลนน

ผเปนทาส คนใชหรอกรรมกรทมอย แมชนเหลานนกถกอาชญาคกคาม ถกภย

คกคาม รองไหน าตานองหนา กระท าบรกรรมอย

ครนเวลาเชา ภกษจ านวนมากครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร๑เขาไป

บณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนงอย ณ ทสมควรไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ วนน พระเจาปเสนทโกศลได

ตระเตรยมการบชามหายญ คอ โคตวผ ๕๐๐ ตว ลกโคตวผ ๕๐๐ ตว ลกโค

ตวเมย ๕๐๐ ตว แพะ ๕๐๐ ตว และแกะ ๕๐๐ ตว ถกน าไปผกไวทหลกเพอ

บชายญ แมขาราชบรพารของพระเจาปเสนทโกศลนน ผเปนทาส คนใชหรอ

กรรมกรทมอย แมชนเหลานนกถกอาชญาคกคาม ถกภยคกคาม รองไหน าตา

นองหนา กระท าบรกรรมอย”

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงไดตรสคาถาเหลาน

ในเวลานนวา

มหายญทมกรยามากเหลานน คอ

อสวเมธ บรษเมธ สมมาปาสะ

เชงอรรถ :

๑ ค าวา ครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร นมใชกอนหนานมไดนงสบง มใชวาถอบาตรและจวรไปโดย

เปลอยกายสวนบน แตค าวา “ครองอนตรวาสก” หมายถงผลดเปลยนสบง หรอขยบสบงทนงอยให

กระชบ ค าวา “ถอบาตรและจวร” หมายถงถอบาตรดวยมอ ถอจวรดวยกาย คอหมจวรแลวอมบาตร

นนเอง (เทยบ ว.อ. ๑/๑๖/๑๘๐, ท.ม.อ. ๑๕๓/๑๔๓, ม.ม.อ. ๑/๖๓/๑๖๓, ข.อ.อ. ๖/๖๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๘ }

๑๓๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. พนธนสตร

วาชเปยยะ นรคคฬะ๑ไมมผลมาก

(เพราะ)พระอรยะผปฏบตชอบแสวงหาคณอนยงใหญ

ยอมไมเกยวของกบยญทมการฆาแพะ

แกะ โค และสตวชนดตาง ๆ

สวนยญใด ไมมกรยา เอออ านวยประโยชน

ประชาชนบชาตระกลทกเมอ

คอ ไมมการฆาแพะ แกะ โค และสตวชนดตาง ๆ

พระอรยะผปฏบตชอบ แสวงหาคณอนยงใหญ

ยอมเกยวของกบยญนน

นกปราชญพงบชายญนน ทมผลมาก

เพราะเมอบชายญนนนนแหละ

ยอมมแตความด ไมมความชว

ยญยอมแพรหลาย และเทวดากยงเลอมใส๒

ยญญสตรท ๙ จบ

๑๐. พนธนสตร

วาดวยเครองจองจ า

[๑๒๑] สมยนน หมมหาชนถกพระเจาปเสนทโกศลใหจองจ าไวแลว บางพวก

ถกจองจ าดวยเชอก บางพวกถกจองจ าดวยขอคา บางพวกถกจองจ าดวยโซตรวน

ครนเวลาเชา ภกษจ านวนมากครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาต

ยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว เขาไปเฝา

เชงอรรถ :

๑ ค าท ง ๕ ค า หมายถงมหายญ ๕ ประการของพราหมณ ไดแก อสวเมธ คอการฆามาบชายญ

ปรสเมธ คอการฆาคนบชายญ สมมาปาสะ คอการท าบวงแลวขวางไมลอดบวง ไมตกทไหนท าการ

บชายญทนน วาชเปยยะ คอการดมเพอพลงหรอเพอชยชนะ นรคคฬะ คอยญไมมลมหรอกลอน คอ

ทวไปไมมขดคนจ ากด การฆาครบทกอยางบชายญ อนง มหายญ ๕ ประการน เดมทเดยวเปนหลก

สงเคราะหทดงาม แตพราหมณสมยหนงดดแปลงเปนการบชายญเพอผลประโยชนในทางลาภสกการะ

แกตน (ส .ส.อ. ๑/๑๒๐/๑๓๘-๑๓๙, อง.จตกก.ฏกา ๒/๓๙/๓๗๑-๓๗๒)

๒ ด อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๓๙/๖๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๓๙ }

๑๔๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๑. ปฐมวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ วนนหมมหาชนถกพระเจาปเสนท-

โกศลใหจองจ าไวแลว บางพวกถกจองจ าดวยเชอก บางพวกถกจองจ าดวยขอคา

บางพวกถกจองจ าดวยโซตรวน”

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงไดตรสคาถาเหลาน

ในเวลานนวา

นกปราชญทงหลายไมไดกลาวถงเครองจองจ า

ทท าดวยเหลก ท าดวยไมและท าดวยหญา

วาเปนเครองจองจ าทมนคง

แตกลาวถงความก าหนดยนดนกในเครองประดบแกวมณ

และความอาลยในบตรและภรรยาทงหลาย

วาเปนเครองจองจ าทมนคง

นกปราชญทงหลายกลาวถงเครองจองจ า

ทมความก าหนดยนดนกในเครองประดบแกวมณเปนตนนน

ทต า หยอน แกไดยาก วาเปนเครองจองจ าทมนคง

ธรชนตดเครองจองจ าแมเชนนนไดแลวออกบวช

เปนผไมมความอาลย ละกามสขเสยได ๑

พนธนสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ทหรสตร ๒. ปรสสตร

๓. ชรามรณสตร ๔. ปยสตร

๕. อตตรกขตสตร ๖. อปปกสตร

๗. อตถกรณสตร ๘. มลลกาสตร

๙. ยญญสตร ๑๐. พนธนสตร

เชงอรรถ :

๑ ด ข.ธ. ๒๕/๓๔๕-๓๔๖/๗๖-๗๗

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๐ }

๑๔๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑. สตตชฎลสตร

๒. ทตยวรรค

หมวดท ๒

๑. สตตชฏลสตร

วาดวยชฎล ๗ คน

[๑๒๒] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ บพพาราม ปราสาทของ

นางวสาขามคารมาตา เขตกรงสาวตถ สมยนน ในเวลาเยน พระผมพระภาค

เสดจออกจากทหลกเรนแลว ประทบนงทนอกซมประต ครงนน พระเจาปเสนท-

โกศลเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลว ประทบนง ณ

ทสมควร

สมยนน ชฎล ๗ คน นครนถ ๗ คน อเจลก ๗ คน เอกสาฎก ๗ คน

ปรพาชก ๗ คน ผมขนรกแร เลบ และขนยาว ถอเครองบรขารตาง ๆ เดนผานไป

ในทไมไกลพระผมพระภาค ทนใดนน พระเจาปเสนทโกศลเสดจลกจากทประทบ

ทรงหมพระภษาเฉวยงพระองสาขางหนง ทรงจดพระชานมณฑลเบองขวา ณ

พนแผนดน ประนมมอไปทางชฎล ๗ คน นครนถ ๗ คน อเจลก ๗ คน เอกสาฎก

๗ คน ปรพาชก ๗ คน เหลานนแลวทรงประกาศพระนาม ๓ ครงวา ‘ทานเจาขา

ขาพเจาคอพระราชาปเสนทโกศล ฯลฯ ทานเจาขา ขาพเจาคอพระราชาปเสนทโกศล”

ล าดบนน เมอชฎล ๗ คน นครนถ ๗ คน อเจลก ๗ คน เอกสาฎก ๗ คน

ปรพาชก ๗ คน เหลานนเดนผานไปไดไมนาน พระเจาปเสนทโกศลเสดจเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควรแลวไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ พวกนกบวชเหลานน คงเปนพระ-

อรหนต หรอทานผบรรลอรหตตมรรคเหลาใดเหลาหนงในโลก”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร พระองคเปนคฤหสถบรโภคกาม

ครอบครองเรอน บรรทมเบยดพระโอรสและพระชายา ทาจรณจนทนอนน ามาจาก

แควนกาส ทรงมาลาของหอมและเครองลบไล ยนดเงนทอง ยากทจะรเรองนวา

คนพวกนเปนพระอรหนต หรอวาคนพวกนบรรลอรหตตมรรค’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๑ }

๑๔๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑. สตตชฏลสตร

มหาบพตร ศลพงรไดดวยการอยรวมกน ศลนนจะพงรไดดวยกาลนาน ไมใช

ดวยกาลเลกนอย ผใสใจจงจะรได ผไมใสใจรไมได ผมปญญาจงจะรได ผไมม

ปญญารไมได

มหาบพตร ความสะอาดจะพงรไดดวยการเจรจา๑ ความสะอาดนนจะพงรได

ดวยกาลนาน ไมใชดวยกาลเลกนอย ผใสใจจงจะรได ผไมใสใจรไมได ผมปญญา

จงจะรได ผไมมปญญารไมได

มหาบพตร ก าลง๒จะพงรไดในคราวมอนตราย ก าลงนนจะพงรไดดวยกาลนาน

ไมใชดวยกาลเลกนอย ผใสใจจงจะรได ผไมใสใจรไมได ผมปญญาจงจะรได ผไมม

ปญญารไมได

มหาบพตร ปญญาจะพงรไดดวยการสนทนา ปญญานนจะพงรไดดวยกาลนาน

ไมใชดวยกาลเลกนอย ผใสใจจงจะรได ผไมใสใจรไมได ผมปญญาจงจะรได ผไมม

ปญญารไมได”

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยจรง

ไมเคยปรากฏ พระผมพระภาคตรสเรองนไวดย งนกวา มหาบพตร พระองคเปน

คฤหสถ บรโภคกาม ฯลฯ ยากทจะรเรองน ฯลฯ ผมปญญาจงจะรได ผไมม

ปญญารไมได”

ขาแตพระองคผเจรญ นกบวชเหลานนเปนคนของขาพระองค เปนบรษ

สอดแนม เปนสายลบ เทยวสอดแนมไปยงชนบทแลวพากนกลบมา ขาพระองค

จะรเรองราวหลงจากทคนเหลานนสบมา บดนคนเหลานนคงจะช าระลางละอองธล

นนแลว อาบสะอาดด ลบไลผวดแลว โกนผมและหนวด นงหมผาขาว เอบอม

เพยบพรอมดวยกามคณ ๕ บ าเรอขาพระองคอย”

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบความนแลว จงไดตรสคาถาเหลาน

ในเวลานนวา

เชงอรรถ :

๑ ส โวหาร ม ๔ ความหมายคอ การงาน เจตนา บญญต และการเจรจา ในทนหมายถงการเจรจา (ส .ส.อ.

๑/๑๒๒/๑๔๒)

๒ ก าลง ในทนหมายถงก าลงคอญาณ (ส .ส.อ. ๑/๑๒๒/๑๔๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๒ }

๑๔๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๒. ปญจราชสตร

คนผรด ไมควรไววางใจใครเพราะผวพรรณและรปราง

ไมควรไววางใจใครเพราะการเหนกนชวครเดยว

เพราะวานกบวชผไมส ารวมทงหลายยอมเทยวไปในโลกน

ดวยเครองบรขารของเหลานกบวชผส ารวมดแลว

นกบวชเหลานนผไมบรสทธในภายใน

งามแตภายนอก แวดลอมดวยบรวารทองเทยวอยในโลก

ดจตมหดนและเหรยญโลหะครงมาสกหมดวยทองค าปลอมไว

สตตชฏลสตรท ๑ จบ

๒. ปญจราชสตร

วาดวยพระราชา ๕ พระองค

[๑๒๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระราชา ๕ พระองค มพระเจาปเสนทโกศลทรงเปนประมขผ

เอบอมเพยบพรอมดวยกามคณ ๕ ไดรบบ าเรออย มค าถามเกดขนในระหวางการ

สนทนากนวา “อะไรเปนยอดแหงกามทงหลาย”

บรรดาพระราชาเหลานน บางพระองคตรสอยางนวา “รปเปนยอดแหงกาม

ทงหลาย”

บางพระองคตรสอยางนวา “เสยงเปนยอดแหงกามทงหลาย”

บางพระองคตรสอยางนวา “กลนเปนยอดแหงกามทงหลาย”

บางพระองคตรสอยางนวา “รสเปนยอดแหงกามทงหลาย”

บางพระองคตรสอยางนวา “โผฏฐพพะเปนยอดแหงกามทงหลาย”

ในขณะนน พระราชาเหลานนไมอาจจะตกลงกนได พระเจาปเสนทโกศล

จงไดตรสกบพระราชาเหลานนดงนวา “มาเถดทานผนรทกขทงหลาย พวกเราจก

เขาไปเฝาพระผมพระภาค ทลถามความขอนกบพระองค พระองคทรงพยากรณ

แกพวกเราอยางใด พวกเรากพงจ าค าพยากรณนนไวอยางนน” พระราชาเหลานน

ทรงรบพระด ารสของพระเจาปเสนทโกศลแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๓ }

๑๔๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๒. ปญจราชสตร

ตอมา พระราชา ๕ พระองคนน มพระเจาปเสนทโกศลทรงเปนประมข

เสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร

พระเจาปเสนทโกศลไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคทงหลายในทน เปนราชาทง ๕ องค เอบอม

เพยบพรอมดวยกามคณ ๕ ไดรบบ าเรออย มค าถามเกดขนในระหวางการสนทนา

กนวา ‘อะไรเปนยอดแหงกามทงหลาย’

บางพระองคตรสอยางนวา ‘รปเปนยอดแหงกามทงหลาย’

บางพระองคตรสอยางนวา ‘เสยงเปนยอดแหงกามทงหลาย’

บางพระองคตรสอยางนวา ‘กลนเปนยอดแหงกามทงหลาย’

บางพระองคตรสอยางนวา ‘รสเปนยอดแหงกามทงหลาย’

บางพระองคตรสอยางนวา ‘โผฏฐพพะเปนยอดแหงกามทงหลาย’ ขาแต

พระองคผเจรญ อะไรเปนยอดแหงกามทงหลาย”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ทสดแหงความพอใจนนแหละ อาตมภาพ

กลาววา เปนยอดในกามคณ ๕ รปเหลาใดเปนทพอใจของคนบางคน รปเหลานน

ไมเปนทพอใจของคนบางคน เขาพอใจ มความด ารเตมรอบดวยรปเหลาใด รปอน

จากรปเหลานนจะยงกวา หรอประณตกวา เขากไมปรารถนา รปเหลานนเปนรปทด

ยงส าหรบเขา รปเหลานนเปนรปยอดเยยมส าหรบเขา

มหาบพตร เสยงเหลาใด...

มหาบพตร กลนเหลาใด...

มหาบพตร รสเหลาใด...

มหาบพตร โผฏฐพพะเหลาใดเปนทพอใจของคนบางคน โผฏฐพพะเหลานน

ไมเปนทพอใจของคนบางคน เขาพอใจ มความด ารเตมรอบดวยโผฏฐพพะเหลาใด

โผฏฐพพะอนจากโผฏฐพพะเหลานนจะยงกวา หรอประณตกวา เขากไมปรารถนา

โผฏฐพพะเหลานนเปนโผฏฐพพะทดย งส าหรบเขา โผฏฐพพะเหลานนเปนโผฏฐพพะ

ยอดเยยมส าหรบเขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๔ }

๑๔๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. โทณปากสตร

สมยนน จนทนงคลกอบาสกนงอยในบรษทนน ล าดบนน จนทนงคลกอบาสก

ลกจากทนง หมผาเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางทพระผมพระภาคประทบอย

ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระผมพระภาค เหตอยางหนงปรากฏ

แกขาพระองค ขาแตพระสคต เหตอยางหนงปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “จนทนงคลกะ เหตนนจงปรากฏแกทานเถด”

ล าดบนน จนทนงคลกอบาสกไดสรรเสรญพระผมพระภาคเฉพาะพระพกตร

ดวยคาถาทสมควรแกเหตนนวา

ดอกปทมชอโกกนท บานในเวลาเชา

ยงไมส นกลน ยงหอมอย ฉนใด

ทานจงดพระองครส ผไพโรจนอย

ดจดวงอาทตยรงโรจนอยในอากาศ ฉนนน

ล าดบนน พระราชา ๕ พระองคนน ทรงใหจนทนงคลกอบาสกหมผา ๕ ผน

ทนใดนน จนทนงคลกอบาสกกถวายใหพระผมพระภาคทรงหมผา ๕ ผนเหลานน

ปญจราชสตรท ๒ จบ

๓. โทณปากสตร

วาดวยการหงขาวสารทะนานหนง

[๑๒๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระเจาปเสนทโกศลเสวยพระกระยาหารทหงดวยขาวสารทะนานหนง

ทรงอดอด เสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบนง

ณ ทสมควร

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวาพระเจาปเสนทโกศลเสวยแลวทรงอดอด

จงไดตรสคาถานในเวลานนวา

มนษยผมสตอยทกเมอ

รจกประมาณในโภชนะทไดแลว

ยอมมเวทนาเบาบาง

เขายอมแกชา อายกยงยน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๕ }

๑๔๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. ปฐมสงคามสตร

สมยนน มาณพชอสทสสนะ ยนอยเบองพระปฤษฎางคของพระเจาปเสนท-

โกศล พระเจาปเสนทโกศลรบสงเรยกสทสสนมาณพมาตรสวา “มานสทสสนะ

เจาจงเรยนคาถาในส านกของพระผมพระภาค แลวจงกลาวในเวลาทเราเสวยกระยาหาร

อนง เราจะใหคาอาหารแกเจาวนละ ๑๐๐ กหาปณะ”

สทสสนมาณพรบสนองพระด ารสพระเจาปเสนทโกศลวา “เปนพระมหากรณา

อยางยง พระเจาขา” แลวเรยนคาถานในส านกของพระผมพระภาคแลวกลาว

ในเวลาทพระเจาปเสนทโกศลเสวยพระกระยาหารวา

มนษยผมสตอยทกเมอ

รจกประมาณในโภชนะทไดแลว

ยอมมเวทนาเบาบาง

เขายอมแกชา อายกยงยน

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลทรงด ารงอยไดโดยเสวยพระกระยาหารทะนานหนง

เปนอยางมากเรอยมา ตอมาพระเจาปเสนทโกศล มพระวรกายกระปรกระเปรา

ทรงลบพระวรกายดวยฝาพระหตถ ทรงเปลงอทานนในเวลานนวา “พระผมพระภาค

พระองคนนทรงอนเคราะหเราดวยประโยชนทงสอง คอ ประโยชนในปจจบนและ

ประโยชนในภายหนาอยางแทจรง”

โทณปากสตรท ๓ จบ

๔. ปฐมสงคามสตร

วาดวยสงคราม สตรท ๑

[๑๒๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงจดจตรงคน-

เสนา๑ ยกไปรกรานพระเจาปเสนทโกศลทางแควนกาส พระเจาปเสนทโกศลทรง

สดบขาววา “พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงจดจตรงคน-

เสนายกมารกรานเราทางแควนกาส” จงทรงจดจตรงคนเสนา ยกออกไปตอสกบ

เชงอรรถ :

๑ จตรงคนเสนา หมายถงองค ๔ คอ พลชาง พลมา พลรถ และพลเดนเทา (ส .ส.อ. ๑/๑๒๕/๑๔๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๖ }

๑๔๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. ปฐมสงคามสตร

พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ปองกนแควนกาส ครงนน

พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ กบพระเจาปเสนทโกศล ทรงท า

สงครามตอกน

สงครามครงนน พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงชนะ

พระเจาปเสนทโกศล ฝายพระเจาปเสนทโกศลผพายแพ กเสดจลาทพกลบกรง

สาวตถ ราชธานของพระองค

ครนเวลาเชา ภกษจ านวนมากครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เขาไป

บณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา

“ขาแตพระองคผเจรญ พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ

ทรงจดจตรงคนเสนา ยกมารกรานพระเจาปเสนทโกศลทางแควนกาส พระเจา

ปเสนทโกศลทรงสดบขาววา ‘พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ

ทรงจดจตรงคนเสนา ยกมารกรานเราทางแควนกาส จงทรงจดจตรงคนเสนา

ยกออกไปตอสกบพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ปองกนแควน

กาส ครงนน พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ กบพระเจาปเสนท-

โกศลทรงท าสงครามตอกน

สงครามครงนน พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงชนะ

พระเจาปเสนทโกศล ฝายพระเจาปเสนทโกศลผพายแพ กเสดจลาทพกลบกรง

สาวตถ ราชธานของพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “ภกษทงหลาย พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร

ผครองแควนมคธ มมตรเลว มสหายเลว มเพอนเลว ฝายพระเจาปเสนทโกศล

เปนผมมตรด มสหายด มเพอนด วนน พระเจาปเสนทโกศลทรงพายแพมาแลว

อยางน จกบรรทมเปนทกขตลอดราตรน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๗ }

๑๔๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. ทตยสงคามสตร

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

ผชนะยอมกอเวร ผพายแพยอมนอนเปนทกข

ผละทงความชนะและความพายแพไดแลว

มใจสงบ ยอมนอนเปนสข๑

ปฐมสงคามสตรท ๔ จบ

๕. ทตยสงคามสตร

วาดวยสงคราม สตรท ๒

[๑๒๖] ครงนน พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงจด

จตรงคนเสนา ยกไปรกรานพระเจาปเสนทโกศลทางแควนกาส พระเจาปเสนทโกศล

ทรงสดบขาววา “พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงจดจตรงคน-

เสนา ยกมารกรานเราทางแควนกาส” จงทรงจดจตรงคนเสนา ยกออกไปตอสกบ

พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ปองกนแควนกาส ครงนน พระเจา

อชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ กบพระเจาปเสนทโกศลทรงท าสงคราม

ตอกน

สงครามครงนน พระเจาปเสนทโกศลทรงชนะพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร

ผครองแควนมคธ และไดจบเปนเชลยศก ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดม

พระด ารดงนวา “ถงแมพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธน จะ

ประทษรายเราผมไดประทษราย แตเธอกยงเปนหลานของเรา ทางทดเราควรยด

พลชาง พลมา พลรถ และพลเดนเทาทงหมดของพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร

ผครองแควนมคธแลวปลอยพระองคใหรอดชวตไป”

ครนเวลาเชา ภกษจ านวนมากครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เทยวไป

บณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร

เชงอรรถ :

๑ ด ข.ธ. ๒๕/๒๐๑/๕๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๘ }

๑๔๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. ทตยสงคามสตร

ภกษทงหลายไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ

พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงจดจตรงคนเสนา ยกมา

รกรานพระเจาปเสนทโกศลทางแควนกาส พระเจาปเสนทโกศลทรงสดบขาววา

‘พระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ทรงจดจตรงคนเสนา ยกมา

รกรานเราทางแควนกาส’ จงทรงจดจตรงคนเสนา ยกออกไปตอสกบพระเจาอชาต-

ศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ ปองกนแควนกาส ครงนน พระเจาอชาตศตร

เวเทหบตร ผครองแควนมคธ กบพระเจาปเสนทโกศล ทรงท าสงครามตอกน

สงครามครงนน พระเจาปเสนทโกศลทรงชนะพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร

ผครองแควนมคธ และไดจบเปนเชลยศก ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดมพระด าร

ดงนวา ‘ถงแมพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธน จะประทษรายเรา

ผมไดประทษราย แตเธอกยงเปนหลานของเรา ทางทดเราควรยดพลชาง พลมา

พลรถและพลเดนเทาทงหมดของพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ

แลวปลอยพระองคใหรอดชวตไป’

ขาแตพระองคผเจรญ ล าดบนน พระเจาปเสนทโกศลทรงยดพลชาง พลมา

พลรถ และพลเดนเทาทงหมดของพระเจาอชาตศตร เวเทหบตร ผครองแควนมคธ

แลวทรงปลอยพระองคใหรอดชวตไป”

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนแลว จงไดตรสคาถาเหลาน

ในเวลานนวา

คนจะแยงชงได เทาทการแยงชงนนจะเปนไปได

แตเมอใดคนเหลาอนมาแยงชงบาง

เมอนนผแยงชงนนกกลบถกเขาแยงชงไป

เพราะวาบาปยงไมใหผลเพยงใด

คนพาลยอมส าคญบาปวาเปนของดเพยงนน

แตเมอใดบาปใหผล เมอนนคนพาลยอมประสบทกข

ผฆายอมไดรบการฆาตอบ ผชนะยอมไดรบการชนะตอบ

ผดายอมไดรบการดาตอบ และผโกรธยอมไดรบการโกรธตอบ

เพราะเมอกรรมใหผล ผแยงชงนนยอมถกเขาแยงชงไป

ทตยสงคามสตรท ๕ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๔๙ }

๑๕๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๖. ธตสตร

๖. ธตสตร

วาดวยพระธดา

[๑๒๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลว ประทบนง ณ ทสมควร ล าดบนน บรษคนหนงเขาไปเฝาพระเจา

ปเสนทโกศล ถงทประทบแลวกราบทล ณ ทใกลพระกรรณของพระเจาปเสนทโกศล

วา “ขอเดชะใตฝาละอองธลพระบาท พระนางมลลกาเทวประสตพระธดาแลว” เมอ

ราชบรษกราบทลอยางนแลว พระเจาปเสนทโกศลกไมทรงเบกบานพระทย

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “พระเจาปเสนทโกศลไมทรงเบกบาน

พระทย” จงไดตรสคาถาเหลานในเวลานนวา

มหาบพตรผเปนใหญกวาปวงชน

แทจรง แมหญงบางคนกยงดกวา

ขอพระองคจงชบเลยงไวเถด

หญงผมปญญา มศล บ ารงแมผวพอผวดจเทวดา

จงรกภกดตอสาม ยงมอย

บรษทเกดจากหญงนนยอมแกลวกลา เปนใหญในทศได

บตรของภรรยาดเชนนน กครองราชสมบตได

ธตสตรท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๐ }

๑๕๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๗. ปฐมอปปมาทสตร

๗. ปฐมอปปมาทสตร

วาดวยความไมประมาท สตรท ๑

[๑๒๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดทลถามพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมอยางหนงทยดประโยชนทงสองไวได คอ

ประโยชนในปจจบน และประโยชนในภายหนา มอยหรอ พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร ธรรมอยางหนงทยดประโยชนทงสอง

ไวได คอ ประโยชนในปจจบนน และประโยชนในภายหนา มอย”

พระเจาปเสนทโกศลทลถามวา “ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมอยางหนงทยด

ประโยชนทงสองไวได คอ ประโยชนในปจจบนน และประโยชนในภายหนา คออะไร”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร ธรรมอยางหนงทยดประโยชนในปจจบน

และประโยชนในภายหนาไวได คอ ความไมประมาท รอยเทาของสตวทงหลายท

สญจรไปบนแผนดนชนดใดชนดหนง รอยเทาเหลานนทงหมดยอมรวมลงในรอย

เทาชาง บณฑตกลาววา รอยเทาชางเปนเลศกวารอยเทาเหลานน เพราะเปนรอยใหญ

ฉนใด มหาบพตร ธรรมอยางหนงทยดประโยชนทงสองไวได คอประโยชนในปจจบน

และประโยชนในภายหนา คอ ความไมประมาท กฉนนน”

พระผมพระภาค ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

บคคลเมอปรารถนาอาย ความไมมโรค

วรรณะ สวรรค ความเกดในตระกลสง

และความยนดอยางโอฬารตอ ๆ ไป

พงท าความไมประมาท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๑ }

๑๕๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๘. ทตยอปปมาทสตร

บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญ

ความไมประมาทในการท าบญ

บณฑตผไมประมาทยอมบรรลประโยชนทงสอง

ธรชนทานเรยกวา บณฑต

เพราะยดประโยชนทงสองไวได คอ

ประโยชนในปจจบน และประโยชนในภายหนา

ปฐมอปปมาทสตรท ๗ จบ

๘. ทตยอปปมาทสตร

วาดวยความไมประมาท สตรท ๒

[๑๒๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ความคดค านงเกดขนแกขาพระองคผหลกเรนอย

ในทสงดอยางนวา “ธรรมทพระผมพระภาคตรสไวดแลวนนแล เปนธรรมส าหรบ

ผมมตรด๑ มสหายด๒ มเพอนด๓ ไมใชส าหรบผมมตรเลว มสหายเลว มเพอนเลว”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน ธรรมทอาตมภาพกลาวไวดแลวนนแล เปนธรรมส าหรบผมมตรด

มสหายด มเพอนด ไมใชส าหรบผมมตรเลว มสหายเลว มเพอนเลว มหาบพตร

ครงหนง อาตมภาพอยทนคมของหมเจาศากยะ ชอวานครกะ ในแควนสกกะ

ครงนน ภกษอานนทเขาไปหาอาตมภาพถงทอย อภวาทแลวนง ณ ทสมควร

มหาบพตรไดกลาวกบอาตมภาพวา ‘ขาแตพระองคผเจรญ ความเปนผมมตรด

มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรย กงหนง”

เชงอรรถ :

๑ มตรด หมายถงมตรทมคณธรรม คอศลเปนตน (อง.จตกก.อ. ๒/๒๓/๓๐๐)

๒ สหายด หมายถงเพอนรวมงานทด (อง.ทสก.อ. ๓/๑๗/๓๒๒)

๓ เพอนด หมายถงเพอนทรกใครสนทสนมรใจกน ซอสตยตอกน (อง.ทสก.อ. ๓/๑๗/๓๒๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๒ }

๑๕๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๘. ทตยอปปมาทสตร

อาตมภาพกลาววา “อยากลาวอยางนน อานนท อยากลาวอยางนน อานนท

ทจรง ความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรย๑ทงหมดทเดยว

อานนท ภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรค

มองค ๘ ท าอรยมรรคมองค ๘ ใหมาก

ภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด เจรญอรยมรรคมองค ๘ ท าอรยมรรค

มองค ๘ ใหมาก อยางไร

คอ ภกษในธรรมวนยน

๑. เจรญสมมาทฏฐอนอาศยวเวก (ความสงด) อาศยวราคะ (ความ

คลายก าหนด) อาศยนโรธ (ความดบ) นอมไปในโวสสคคะ (ความ

สละ)

๒. เจรญสมมาสงกปปะ ...

๓. เจรญสมมาวาจา ...

๔. เจรญสมมากมมนตะ ...

๕. เจรญสมมาอาชวะ ...

๖. เจรญสมมาวายามะ ...

๗. เจรญสมมาสต ...

๘. เจรญสมมาสมาธอนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป

ในโวสสคคะ

ภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด เจรญอรยมรรคมองค ๘ ท าอรยมรรค

มองค ๘ ใหมากอยางนแล

อนง ขอทวาความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรย

ทงหมดทเดยวนน พงทราบโดยปรยายน ดวยวา เหลาสตวผมชาต(ความเกด)

เปนธรรมดา ยอมพนจากชาต ผมชรา(ความแก)เปนธรรมดา ยอมพนจากชรา

ผมมรณะ(ความตาย)เปนธรรมดา ยอมพนจากมรณะ ผมโสกะ(ความเศราโศก)

เชงอรรถ :

๑ พรหมจรรย ในทนหมายถงมรรค ๔ ผล ๔ วชชา ๓ และอภญญา ๖ (ส .ส.อ. ๑/๑๒๙/๑๔๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๓ }

๑๕๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๘. ทตยอปปมาทสตร

ปรเทวะ(ความคร าครวญ) ทกข(ความทกขกาย) โทมนส(ความทกขใจ) และอปายาส

(ความคบแคนใจ)เปนธรรมดา ยอมพนจากโสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนสและอปายาส

เพราะอาศยเราผเปนมตรด

อานนท ขอทวาความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรย

ทงหมดทเดยวนน พงทราบโดยปรยายน๑แล’

เพราะเหตนนแล มหาบพตร พระองคพงส าเหนยกอยางนวา ‘เราจกเปนผ

มมตรด มสหายด มเพอนด พระองคผมมตรด มสหายด มเพอนด พงอาศย

ธรรมอยางหนงน คอความไมประมาทในกศลธรรม ทงหลายอยเถด

มหาบพตร เมอพระองคไมประมาท อาศยความไมประมาทอย นางสนมผ

ตามเสดจจกมความคดอยางนวา ‘พระราชาเปนผไมประมาท อาศยความไมประมาทอย

เอาเถด แมพวกเรากจกเปนผไมประมาท อาศยความไมประมาทอย’

มหาบพตร เมอพระองคไมประมาท อาศยความไมประมาทอย แมพระบรม-

วงศานวงศ ผตามเสดจจกมความคดอยางนวา ‘พระราชาเปนผไมประมาท อาศย

ความไมประมาทอย เอาเถด แมพวกเรากจกเปนผไมประมาท อาศยความไม

ประมาทอย’

มหาบพตร เมอพระองคไมประมาท อาศยความไมประมาทอย แมกองทพ

กจกมความคดอยางนวา ‘พระราชาเปนผไมประมาท อาศยความไมประมาทอย

เอาเถด แมพวกเรากจกเปนผไมประมาท อาศยความไมประมาทอย’

มหาบพตร เมอพระองคไมประมาท อาศยความไมประมาทอย แมชาวนคม

ชาวชนบทกจกมความคดอยางนวา ‘พระราชาเปนผไมประมาท อาศยความไม

ประมาทอย เอาเถด แมพวกเรากจกเปนผไมประมาท อาศยความไมประมาทอย’

เชงอรรถ :

๑ ด ส .ม. (แปล) ๑๙/๒/๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๔ }

๑๕๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. ปฐมอปตตกสตร

มหาบพตร เมอพระองคไมประมาท อาศยความไมประมาทอย แมพระองค

เองกจกเปนผไดรบการคมครอง รกษาแลว แมทองพระคลงกจกเปนอนไดรบการ

คมครอง รกษาแลว”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

เมอปรารถนาโภคะยง ๆ ขนไป

บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญความไมประมาทในการท าบญ

บณฑตผไมประมาทยอมบรรลประโยชนทงสอง

ธรชนทานเรยกวา บณฑต

เพราะบรรลประโยชนทงสอง คอ

ประโยชนในปจจบนและประโยชนในภายหนา

ทตยอปปมาทสตรท ๘ จบ

๙. ปฐมอปตตกสตร

วาดวยทรพยท ไมมบตร สตรท ๑

[๑๓๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแตยงวน

ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบพระเจาปเสนท-

โกศลดงนวา “เชญเถด มหาบพตร พระองคเสดจมาจากไหนแตยงวน”

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ คหบดผเปนเศรษฐ

ในกรงสาวตถน ถงแกกรรมแลว ขาพระองคใหขนทรพยสมบตทไมมบตรนนมาไว

ในพระราชวงแลวจงมาเขาเฝา เฉพาะเงนเทานนม ๘,๐๐๐,๐๐๐ สวนเครองเงนนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๕ }

๑๕๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. ปฐมอปตตกสตร

ไมตองพดถง อนง คหบดผเปนเศรษฐนนไดบรโภคอาหารเชนน คอ บรโภค

ปลายขาวกบน าผกดอง ไดใชผาเครองนงหมเชนน คอ นงหมผาเนอหยาบทตด

เปนสามชนเยบตดกน ไดใชยานพาหนะเชนน คอ ใชรถเกา ๆ กนรมท าดวยใบไม”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน อสตบรษไดโภคะมากมายแลว ไมท าตนใหมความสขส าราญ ไมท า

มารดาและบดาใหไดรบความสขส าราญ ไมท าบตรและภรรยาใหไดรบความสขส าราญ

ไมท าทาสและกรรมกรใหไดรบความสขส าราญ ไมท ามตรและอ ามาตย๑ใหไดรบ

ความสขส าราญ ไมตงทกษณาอนมผลในเบองบน มผลอนด มวบากเปนสข

และเปนไปเพอสวรรคไวในสมณพราหมณทงหลาย โภคะเหลานนของเขาทมไดใช

สอยโดยชอบอยางน พระราชาทงหลายรบไปบาง โจรทงหลายปลนไปบาง ไฟ

ไหมบาง น าพดไปบาง ทายาททงหลายผไมเปนทรกน าไปบาง เมอเปนเชนน

โภคะเหลานนของเขาทมไดใชสอยโดยชอบ ยอมเสยไปเปลาโดยไมมการใชสอย

มหาบพตร ในถนอมนษย มสระโบกขรณซงมน าใส เยน จดสนท ใสสะอาด

มทาน าด นารนรมย น านนคนไมตกเอาไป ไมดม ไมอาบ หรอไมท าตามทตองการ

เมอเปนเชนน น าทไมไดใชสอยโดยชอบนน พงเสยไปเปลาโดยไมมการใชสอย

แมฉนใด มหาบพตร อสตบรษไดโภคะมากมายแลว ไมท าตนใหไดรบความสข

ส าราญ ฯลฯ เมอเปนเชนน โภคะเหลานนของเขาทมไดใชสอยโดยชอบ ยอมเสย

ไปเปลาโดยไมมการใชสอย ฉนนนเหมอนกน

มหาบพตร สวนสตบรษไดโภคะมากมายแลว ท าตนใหไดรบความสขส าราญ

ท ามารดาและบดาใหไดรบความสขส าราญ ท าบตรและภรรยาใหไดรบความสขส าราญ

ท าทาสและกรรมกรใหไดรบความสขส าราญ ท ามตรและอ ามาตยใหไดรบความสข

ส าราญ ตงทกษณาอนมผลในเบองบน มผลอนด มวบากเปนสข เปนไปเพอสวรรค

เชงอรรถ :

๑ มตร หมายถงคนรจกกนเพราะการใชของในเรอนรวมกน เชน ใหของแกกนและกนหรอรบของจากกน

อ ามาตย หมายถงผท ากจรวมกน เชน ปรกษาหารอกน ไปดวยกน นงดวยกนเปนตน (ส .สฬา.อ. ๓ /

๑๐๑๖/๓๖๗, ส .ฏกา ๒/๗๖/๖๒๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๖ }

๑๕๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. ปฐมอปตตกสตร

ไวในสมณพราหมณทงหลาย โภคะเหลานนของเขาทใชสอยโดยชอบอยอยางน

พระราชาทงหลายกรบไปไมได โจรทงหลายกปลนเอาไปไมได ไฟกไหมไมได

น ากพดไปไมได ทายาททงหลายผไมเปนทรกกน าไปไมได เมอเปนเชนน โภคะ

เหลานนของเขาทใชสอยอยโดยชอบ ยอมมการใชสอย ไมเสยไปเปลา

มหาบพตร ในทไมไกลจากหมบาน หรอนคม มสระโบกขรณ ซงมน าใส

เยน จดสนท ใสสะอาด มทาน าด นารนรมย น านนคนตกไปบาง ดมบาง อาบบาง

ท าตามทตองการบาง เมอเปนเชนน น าทใชสอยอยโดยชอบนน ชอวามการใชสอย

ไมเสยไปเปลา แมฉนใด มหาบพตร สตบรษไดโภคะมากมายแลว ท าตนใหไดรบ

ความสขส าราญ ฯลฯ เมอเปนเชนน โภคะเหลานนของเขาทใชสอยอยโดยชอบ

ยอมมการใชสอย ไมเสยไปเปลา ฉนนนเหมอนกน”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

น าเยนในถนอมนษยทไมไดใชสอย

ยอมเหอดแหงไป ฉนใด

ทรพยทคนชวไดแลว ตนเองไมไดใช

และไมใหคนอนใช กเสยไปเปลา ฉนนน

สวนวญญชนผมปญญานน ไดโภคะแลว

ยอมใชสอยและประกอบกจการงาน

เขาเปนคนอาจหาญ เลยงดหมญาต ไมถกตเตยน

ยอมเขาถงแดนสวรรค

ปฐมอปตตกสตรท ๙ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๗ }

๑๕๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑๐. ทตยอปตตกสตร

๑๐. ทตยอปตตกสตร

วาดวยทรพยท ไมมบตร สตรท ๒

[๑๓๑] ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคแตยงวน

ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบพระเจา

ปเสนทโกศลดงนวา “เชญเถด มหาบพตร พระองคเสดจมาจากไหนแตยงวน”

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ คหบดผเปนเศรษฐ

ในกรงสาวตถน ถงแกกรรมแลว ขาพระองคใหขนทรพยสมบตทไมมบตรนนมาไว

ในพระราชวงแลวกมาเขาเฝา เฉพาะเงนเทานนม ๑๐,๐๐๐,๐๐๐ สวนเครองเงนนน

ไมตองพดถง อนง คหบดผเปนเศรษฐนน ไดบรโภคอาหารเชนน คอ บรโภคปลายขาว

กบน าผกดอง ไดใชผาเครองนงหมเชนน คอ นงหมผาเนอหยาบทตดเปนสามชน

เยบตดกน ไดใชยานพาหนะเชนน คอ ใชรถเกา ๆ กนรมท าดวยใบไม”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน เรองเคยมมาแลว คหบดผเปนเศรษฐนน ไดสงใหจดเตรยม

บณฑบาตถวายพระปจเจกสมพทธเจาพระนามวาตครสขวา ‘ทานทงหลาย จงถวาย

อาหารบณฑบาตแกสมณะ’ แลวลกจากอาสนะเดนจากไป ภายหลงไดมความ

เสยดายวา ‘อาหารบณฑบาตนใหทาสหรอกรรมกรบรโภคยงดกวา’ นอกจากน

เขายงปลดชวตบตรนอยคนเดยวของพชาย เพราะทรพยสมบตเปนเหตอกดวย

มหาบพตร ดวยผลของกรรมทคหบดผเปนเศรษฐนน สงใหจดเตรยมอาหาร

บณฑบาตถวายพระปจเจกสมพทธเจาพระนามวาตครสข เขาจงบงเกดในสคตโลก

สวรรค ๗ ครง ดวยเศษผลของกรรมนนเหมอนกน ไดเปนเศรษฐในกรงสาวตถน

แหละถง ๗ ครง

มหาบพตร ดวยผลของกรรมทคหบดผเปนเศรษฐนนถวายอาหารบณฑบาตแลว

ภายหลงไดมความเสยดายวา ‘อาหารบณฑบาตนใหทาสหรอกรรมกรบรโภค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๘ }

๑๕๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑๐. ทตยอปตตกสตร

ยงดกวา’ เขาจงไมคดอยากบรโภคอาหารอนมากมาย ไมคดอยากใชผาเครองนงหม

อนมากมาย ไมคดอยากใชยานพาหนะอยางโออา ไมคดอยากบรโภคกาม-

คณ ๕ ทด ๆ

มหาบพตร อนง ดวยผลของกรรมทคหบดผเศรษฐนนปลดชวตบตรนอย

คนเดยวของพชาย เพราะทรพยสมบตเปนเหต เขาจงถกไฟเผาอยในนรกหลายป

หลายรอยป หลายพนป หลายแสนป ดวยเศษผลของกรรมนนเหมอนกน

ทรพยสมบตทไมมบตรรบเอา จงถกขนเขาคลงหลวงนเปนครงท ๗

มหาบพตร กบญเกาของคหบด ผเปนเศรษฐนนหมดสนแลว และบญใหมก

ไมไดสะสมไว ในวนน คหบดผเปนเศรษฐนนถกไฟเผาอยในมหาโรรวนรก”

พระเจาปเสนทโกศลทลถามวา “ขาแตพระองคผเจรญ คหบดผเปนเศรษฐ

บงเกดในมหาโรรวนรกอยางนนหรอ”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “อยางนน มหาบพตร คหบดผเปนเศรษฐ

บงเกดในมหาโรรวนรกแลว”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

ขาวเปลอก ทรพย เงนทอง

สงของทหวงแหนอยางใดอยางหนง

หรอทาส กรรมกร คนรบใช

และผอาศยทมอย ทงหมดนนเขาน าไปไมได

จ าตองละทงไวทงหมด

อนง บคคลท ากรรมใดทางกาย

ทางวาจา หรอทางใจ

กรรมนนแลเปนสมบตของเขา

ทงเขาจะน ากรรมนนไปได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๕๙ }

๑๖๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๒. ทตยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

อนงกรรมนนยอมตดตามเขาไป

ดจเงาตดตามตวไป ฉะนน

เพราะฉะนน บคคลควรท ากรรมด

สะสมไวเปนสมบตในโลกหนา

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

ทตยอปตตกสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคนคอ

๑. สตตชฏลสตร ๒. ปญจราชสตร

๓. โฑณปากสตร ๔. ปฐมสงคามสตร

๕. ทตยสงคามสตร ๖. ธตสตร

๗. ปฐมอปปมาทสตร ๘. ทตยอปปมาทสตร

๙. ปฐมอปตตกสตร ๑๐. ทตยอปตตกสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๐ }

๑๖๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. ปคคลสตร

๓. ตตยวรรค

หมวดท ๓

๑. ปคคลสตร

วาดวยบคคล ๔ ประเภท

[๑๓๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบพระเจา

ประเสนทโกศลผประทบนง ณ ทสมควรดงนวา “มหาบพตร บคคล ๔ จ าพวก๑น

มปรากฏอยในโลก

บคคล ๔ จ าพวกไหนบาง คอ

๑. บคคลผมดมาและมดไป

๒. บคคลผมดมาแตสวางไป

๓. บคคลผสวางมาแตมดไป

๔. บคคลผสวางมาและสวางไป

บคคลผมดมาและมดไป เปนอยางไร

คอ บคคลบางคนในโลกนเกดในตระกลต า คอ ตระกลจณฑาล ตระกล

ชางสาน ตระกลนายพราน ตระกลชางรถ หรอตระกลคนเทขยะ เปนตระกล

ยากจน มขาว น าและสงของเครองใชนอย เปนไปอยางฝดเคอง เปนแหลงทหา

ของกนและเครองนงหมไดยาก และเขามผวพรรณหมนหมอง ไมนาด ต าเตย

มความเจบปวยมาก ตาบอด เปนงอย เปนคนกระจอก หรอเปนโรคอมพาต

มกไมไดขาว น า ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทพก และเครอง

ประทป และเขายงประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต หลงจากตายแลวจะไป

เกดในอบาย ทคต วนบาต นรก

เชงอรรถ :

๑ ด อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๘๕/๙๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๑ }

๑๖๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. ปคคลสตร

อปมาเหมอนบรษไปจากความมดสความมดมด หรอไปจากความมดมว

สความมดมว หรอไปจากสายเลอดชวสสายเลอดชว แมฉนใด มหาบพตร ตถาคต

กลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน บคคลผมดมาและมดไป เปนอยางนแล

บคคลผมดมาแตสวางไป เปนอยางไร

คอ บคคลบางคนในโลกนเกดในตระกลต า คอ ตระกลจณฑาล ตระกล

ชางสาน ตระกลนายพราน ตระกลชางรถ หรอตระกลคนเทขยะ เปนตระกล

ยากจน มขาว น าและสงของเครองใชนอย เปนไปอยางฝดเคอง เปนแหลงทหา

ของกนและเครองนงหมไดยาก และเขามผวพรรณหมนหมอง ไมนาด ต าเตย

มความเจบปวยมาก ตาบอด เปนงอย เปนคนกระจอก หรอเปนโรคอมพาต

มกไมไดขาว น า ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทพก และ

เครองประทป แตเขาประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต หลงจากตายแลว

จะไปเกดในสคตโลกสวรรค

อปมาเหมอนบรษขนจากแผนดนสบลลงก หรอขนจากบลลงกสหลงมา หรอ

ขนจากหลงมาสคอชาง หรอขนจากคอชางสปราสาท แมฉนใด มหาบพตร ตถาคต

กลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน บคคลผมดมาแตสวางไป เปนอยางนแล

บคคลผสวางมาแตมดไป เปนอยางไร

คอ บคคลบางคนในโลกนเกดในตระกลสง คอ ตระกลขตตยมหาศาล ตระกล

พราหมณมหาศาล หรอตระกลคหบดมหาศาล เปนตระกลมงคง มทรพยมาก

มโภคะมาก มทองและเงนมาก มเครองใชทนาปลมใจมากมาย มทรพยและธญชาต

มากมาย และเขามรปงาม นาด นาเลอมใส มผวพรรณผดผองยงนก ไดขาว น า

ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทพก และเครองประทป แตเขา

ประพฤตกายทจรต วจทจรต มโนทจรต หลงจากตายแลวจะไปเกดในอบาย ทคต

วนบาต นรก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๒ }

๑๖๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. ปคคลสตร

อปมาเหมอนบรษลงจากปราสาทสคอชาง หรอลงจากคอชางสหลงมา หรอลง

จากหลงมาสบลลงก หรอลงจากบลลงกสพนดน หรอลงจากพนดนเขาสทมด

แมฉนใด มหาบพตร ตถาคตกลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน บคคลผสวางมา

แตมดไป เปนอยางนแล

บคคลผสวางมาและสวางไป เปนอยางไร

คอ บคคลบางคนในโลกนเกดในตระกลสง คอ ตระกลขตตยมหาศาล ตระกล

พราหมณมหาศาล หรอตระกลคหบดมหาศาล เปนตระกลมงคง มทรพยมาก

มโภคะมาก มทองและเงนมาก มเครองใชทนาปลมใจมากมาย มทรพยและธญชาต

มากมาย และเขามรปงาม นาด นาเลอมใส มผวพรรณผดผองยงนก ไดขาว น า

ผา ยาน ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน ทพก และเครองประทป และเขาก

ประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต หลงจากตายแลวจะไปเกดในสคตโลกสวรรค

อปมาเหมอนบรษกาวไปดวยดจากบลลงกสบลลงก หรอกาวไปดวยดจากหลง

มาสหลงมา หรอกาวไปดวยดจากคอชางสคอชาง หรอกาวไปดวยดจากปราสาทส

ปราสาท แมฉนใด มหาบพตร ตถาคตกลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน บคคล

ผสวางมาและสวางไป เปนอยางนแล

มหาบพตร บคคล ๔ จ าพวกนแล มปรากฏอยในโลก”

พระผมพระภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถา

ประพนธตอไปอกวา

มหาบพตร บรษเขญใจไมมศรทธา

เปนคนตระหนเหนยวแนน มความด ารชว

เปนมจฉาทฏฐ ไมมความเออเฟอ

ดาบรภาษสมณะ หรอพราหมณ หรอวณพกอน ๆ

เขาเปนคนไมมประโยชน เปนคนมกโกรธ

ยอมหามคนทก าลงจะใหส งของเครองใชแกคนทก าลงขอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๓ }

๑๖๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. ปคคลสตร

มหาบพตรผเปนใหญกวาปวงชน

คนเชนนนเมอตายแลวยอมเขาถงนรกอนโหดราย

บคคลประเภทน ชอวาผมดมาและมดไป

มหาบพตร บรษเขญใจ แตมศรทธา

ไมมความตระหน มความด ารประเสรฐ

มใจไมฟงซาน ยอมใหทาน

ยอมลกรบสมณะ หรอพราหมณ หรอวณพกอน ๆ

ยอมส าเหนยกในจรรยาอนเรยบรอย

ไมหามคนทก าลงจะใหส งของเครองใชแกคนทก าลงขอ

มหาบพตรผเปนใหญกวาปวงชน

คนเชนนนเมอตายแลว ยอมเขาถงไตรทพยสถาน

บคคลประเภทน ชอวาผมดมาแตสวางไป

มหาบพตร บรษมงม แตไมมศรทธา

เปนคนตระหนเหนยวแนน มความด ารชว

เปนมจฉาทฏฐ ไมมความเออเฟอ

ดาบรภาษสมณะ หรอพราหมณ หรอวณพกอน ๆ

เขาเปนคนไมมประโยชน เปนคนมกโกรธ

ยอมหามคนทก าลงจะใหส งของเครองใชแกคนทก าลงขอ

มหาบพตรผเปนใหญกวาปวงชน

คนเชนนนเมอตายแลวยอมเขาถงนรกอนโหดราย

บคคลประเภทน ชอวาผสวางมาและมดไป

มหาบพตร บรษมงม ทงมศรทธา

ไมมความตระหน มความด ารประเสรฐ

มใจไมฟงซาน ยอมใหทาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๔ }

๑๖๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๒. อยยกาสตร

ยอมลกรบสมณะ หรอพราหมณ หรอวณพกอน ๆ

ยอมส าเหนยกในจรรยาอนเรยบรอย

ไมหามคนทก าลงจะใหส งของเครองใชแกคนทก าลงขอ

มหาบพตรผเปนใหญกวาปวงชน

คนเชนนนเมอตายแลว ยอมเขาถงไตรทพยสถาน

บคคลประเภทน ชอวาผสวางมาและสวางไป

ปคคลสตรท ๑ จบ

๒. อยยกาสตร

วาดวยพระอยยกาของพระเจาปเสนทโกศล

[๑๓๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

แตยงวน ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบ

พระเจาปเสนทโกศลผประทบนง ณ ทสมควรดงนวา “เชญเถดมหาบพตร พระองค

เสดจมาจากไหนแตยงวน”

พระเจาปเสนทโกศลกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ พระอยยกาของ

ขาพระองค ทรงพระชรา แกเฒา เปนผใหญ ลวงกาลผานวย มพระชนม ๑๒๐ ชนษา

ไดทวงคตเสยแลว พระองคเปนทรก เปนทพอใจของขาพระองคมาก พระพทธเจาขา

หากขาพระองคใชชางแกวแลกแลวจะพงไดสมหวงวา ‘ขอพระอยยกาของเรา

อยาไดทวงคตเลย’ ขาพระองคกพงใหแมซ งชางแกวเพอใหไดสมหวงวา ‘ขอพระ

อยยกาของเราอยาไดทวงคตเลย’

หากขาพระองคใชมาแกวแลกแลวจะพงไดสมหวงวา ‘ขอพระอยยกาของเรา

อยาไดทวงคตเลย’ ขาพระองคกพงใหแมซ งมาแกวเพอใหไดสมหวงวา ‘ขอพระ

อยยกาของเราอยาไดทวงคตเลย’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๕ }

๑๖๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๒. อยยกาสตร

หากขาพระองคใชบานสวยแลกแลวจะพงไดสมหวงวา ‘ขอพระอยยกาของเรา

อยาไดทวงคตเลย’ ขาพระองคกพงใหแมซ งบานสวยเพอใหไดสมหวงวา ‘ขอพระ

อยยกาของเราอยาไดทวงคตเลย’

หากขาพระองคใชชนบทแลกแลวจะพงไดสมหวงวา ‘ขอพระอยยกาของเรา

อยาไดทวงคตเลย’ ขาพระองคกพงใหแมซ งชนบทเพอใหไดสมหวงวา ‘ขอพระอยยกา

ของเราอยาไดทวงคตเลย’

ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ พระผมพระภาคตรส

เรองนไวดย งนกวา ‘สตวทงปวงมความตายเปนธรรมดา มความตายเปนทสด

ไมลวงพนความตายไปได”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอน

เปนอยางนน สตวทงปวงมความตายเปนธรรมดา มความตายเปนทสด ไมลวงพน

ความตายไปได มหาบพตร ภาชนะดนชนดใดชนดหนง ทงดบและสก ภาชนะดน

เหลานนทงหมด มความแตกเปนธรรมดา มความแตกเปนทสด ไมพนความแตก

ไปได แมฉนใด มหาบพตร สตวทงปวงกมความตายเปนธรรมดา มความตาย

เปนทสด ไมลวงพนความตายไปได ฉนนนเหมอนกน”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

สตวทงปวงจกตาย เพราะชวตมความตายเปนทสด

สตวทงหลายจกไปตามกรรม เขาถงผลบญและบาป

คอ ผท าบาปจกไปนรก สวนผท าบญจกไปสวรรค

เพราะฉะนน บคคลควรท ากรรมด

สะสมไวเปนสมบตในโลกหนา

เพราะบญเปนทพ งของสตวทงหลายในโลกหนา

อยยกาสตรท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๖ }

๑๖๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๓. โลกสตร

๓. โลกสตร

วาดวยธรรมทไมเกดประโยชนแกชาวโลก

[๑๓๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมเทาไรหนอ เมอเกดขนแกชาวโลกยอมเกดขน

เพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาบพตร ธรรม ๓ ประการ เมอเกดขนแกชาวโลก

ยอมเกดขนเพอไมเปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

ธรรม ๓ ประการ อะไรบาง คอ

๑. โลภธรรม เมอเกดขนแกชาวโลกยอมเกดขนเพอไมเปนประโยชน

เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

๒. โทสธรรม เมอเกดขนแกชาวโลกยอมเกดขนเพอไมเปนประโยชน

เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

๓. โมหธรรม เมอเกดขนแกชาวโลกยอมเกดขนเพอไมเปนประโยชน

เพอความทกข เพอความอยไมผาสก

มหาบพตร ธรรม ๓ ประการนแล เมอเกดขนแกชาวโลกยอมเกดขนเพอไม

เปนประโยชน เพอความทกข เพอความอยไมผาสก”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

โลภะ โทสะ และโมหะเกดขนภายในตน

ยอมท ารายบรษผมจตเลวทราม

ดจขยไผก าจดตนไผ ฉะนน๑

โลกสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบขอ ๑๑๓ หนา ๑๓๐ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๗ }

๑๖๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๔. อสสตถสตร

๔. อสสตถสตร

วาดวยทานทประกอบดวยองค ๕ มผลมาก

[๑๓๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระเจาปเสนทโกศลประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดทลถามพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ บคคลควรใหทาน ณ ทไหน”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มหาบพตร จตเลอมใสในทใดละ”

“ขาแตพระองคผเจรญ ทานทใหในทไหนจงมผลมาก”

“มหาบพตร บคคลควรใหทานในทไหน นนประการหนง และทานทใหในทไหน

จงมผลมาก นนประการหนง ทานทใหแกผมศลมผลมาก ทานทใหในผทศลไมมผลมาก

ดวยเหตนน อาตมภาพจกยอนถามพระองคในปญหาขอนนบาง พระองคพอพระทย

อยางใดพงชแจงอยางนน พระองคจะทรงเขาพระทยความขอนนวาอยางไร ณ ทน

การยทธพงปรากฏเฉพาะพระพกตรของพระองค สงครามพงประชดกน ถากษตรย

หนมเปนผไมไดศกษา ไมไดฝกปรอ ไมมความช านาญ ไมไดประลองการยง เปนคน

ขลาด หวาดสะดง มกวงหน มาอาสา พระองคพงชบเลยงคนนนหรอ และพระองค

พงตองการคนเชนนนหรอ”

“ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไมพงชบเลยงคนนน และขาพระองค

ไมตองการคนเชนนนเลย”

“ถาพราหมณหนมเปนผไมไดศกษา ฯลฯ มาอาสา ฯลฯ ถาแพศยหนมเปน

ผไมไดศกษา ฯลฯ มาอาสา ฯลฯ ถาศทรหนมเปนผไมไดศกษา ฯลฯ มาอาสา

พระองคพงชบเลยงคนนนหรอ และพระองคพงตองการคนเชนนนหรอ”

“ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไมพงชบเลยงคนนน และขาพระองค

ไมตองการคนเชนนนเลย”

“มหาบพตร พระองคจะทรงเขาพระทยความขอนนวาอยางไร ณ ทนการยทธ

พงปรากฏเฉพาะพระพกตรของพระองค สงครามพงประชดกน ถากษตรยหนมเปน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๘ }

๑๖๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๔. อสสตถสตร

ผศกษาดแลว ไดฝกปรอแลว มความช านาญ ไดฝกการยงมาแลว ไมเปนคน

ขลาด ไมหวาดสะดง ไมหลบหน มาอาสา พระองคพงชบเลยงคนนนหรอ

และพระองคพงตองการคนเชนนนหรอ”

“ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคพงชบเลยงคนนน และขาพระองคพง

ตองการคนเชนนน”

“ถาพราหมณหนมเปนผศกษาดแลว ฯลฯ มาอาสา ฯลฯ ถาแพศยหนม

เปนผศกษาดแลว ฯลฯ มาอาสา ฯลฯ ถาศทรหนมเปนผศกษาดแลว ฯลฯ

มาอาสา พระองคพงชบเลยงคนนนหรอ และพระองคพงตองการคนเชนนนหรอ”

“ฉนนนนนแล มหาบพตร แมหากวากลบตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต

จากตระกลใด และกลบตรนนเปนผละองค ๕ เปนผประกอบดวยองค ๕ ทานทให

แลวในกลบตรนนจากตระกลนน ยอมมผลมาก”

องค ๕ อะไรบางอนกลบตรน นละได คอ

๑. กามฉนทะ (ความพอใจในกาม) อนกลบตรนนละได

๒. พยาบาท (ความคดปองราย) อนกลบตรนนละได

๓. ถนมทธะ (ความหดหและเซองซม) อนกลบตรนนละได

๔. อทธจจกกกจจะ (ความฟงซานและรอนใจ) อนกลบตรนนละได

๕. วจกจฉา (ความลงเลสงสย) อนกลบตรนนละได

องค ๕ นแลอนกลบตรนนละได

กลบตรน นเปนผประกอบดวยองค ๕ อะไรบาง

คอ กลบตรนน

๑. เปนผประกอบดวยสลขนธของพระอเสขะ

๒. เปนผประกอบดวยสมาธขนธของพระอเสขะ

๓. เปนผประกอบดวยปญญาขนธของพระอเสขะ

๔. เปนผประกอบดวยวมตตขนธของพระอเสขะ

๕. เปนผประกอบดวยวมตตญาณทสสนขนธของพระอเสขะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๖๙ }

๑๗๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๔. อสสตถสตร

กลบตรนนเปนผประกอบดวยองค ๕ นแล ทานทใหแลวในกลบตรผละองค ๕

ผประกอบดวยองค ๕ ยอมมผลมาก”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

ศลปะธน ก าลง และความเพยร๑มอยในชายใด

พระราชาผทรงการยทธพงชบเลยงชายหนมผเชนนน

ไมพงชบเลยงชายหนมผไมกลาหาญ

เพราะเหตแหงชาต ฉนใด

ธรรมคอขนตและโสรจจะ๒ตงอยในบคคลใด

บคคลพงบชาบคคลนนผมปญญา

มความประพฤตเยยงพระอรยะ

แมมชาตตระกลต า ฉนนนเหมอนกน

บคคลพงสรางอาศรมอนเปนทรนรมย

อาราธนาพระพหสตทงหลายใหอย ณ ทนน

พงสรางบอน าไวในปาทกนดารน า

และสรางสะพานในทเปนหลม

พงถวายขาว น า ของเคยว ผาและเสนาสนะ

ในทานผซ อตรงทงหลาย ดวยใจอนเลอมใส

เมฆมสายฟาแลบแปลบปลาบ

มยอดตงรอย ค ารามอย ตกรดแผนดน

ท าทดอนและทลมใหเตม แมฉนใด

เชงอรรถ :

๑ ความเพยร ในทนหมายถงความเพยรทางกายและทางจต (ส .ส.อ. ๑/๑๓๕/๑๕๘)

๒ ขนต ในทนหมายถงอธวาสนขนต โสรจจะ ในทนหมายถงพระอรหต (ส .ส.อ.๑/๑๓๕/๑๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๐ }

๑๗๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. ปพพโตปมสตร

ทายกผมศรทธา เปนบณฑตไดฟงแลว

ตกแตงโภชนาหาร เลยงวณพกดวยขาวน าใหอ มหน า

เทยวไปในโรงทาน สงวา ทานทงหลายจงให ทานทงหลายจงให

และทายกนนบนลอเสยงเหมอนเมฆค าราม

เมอฝนก าลงตก สายธารแหงบญอนไพบลยนน

ยอมหลงรดทายกผให ฉนนน

อสสตถสตรท ๔ จบ

๕. ปพพโตปมสตร

วาดวยชราและมรณะเปนประดจภเขา

[๑๓๖] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พระเจาปเสนทโกศลไดเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแต

ยงวน ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบพระเจา

ปเสนทโกศลผประทบนง ณ ทสมควรดงนวา “เชญเถดมหาบพตร พระองคเสดจ

มาจากไหนแตยงวน”

พระเจาประเสนทโกศลกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ กษตราธราชผได

มรธาภเษกแลว มวเมาเพราะความเปนใหญ ถกความก าหนดในกามกลมรมแลว

ผถงซงความมนคงในชนบท ชนะปฐพมณฑลใหญแลวครอบครองอย มราช-

กรณยกจอนใด บดน ขาพระองคกขวนขวายในราชกรณยกจอนนน”

“มหาบพตร พระองคจะทรงเขาพระทยความขอนนวาอยางไร ณ ทน ราชบรษ

ของพระองคผควรเชอถอ มวาจาเปนหลกฐาน มาจากทศตะวนออก เขามาเฝา

พระองคแลวกราบทลอยางนวา ‘ขอเดชะใตฝาละอองธลพระบาท ขาพระองค

มาจากทศตะวนออก ณ ทนนไดเหนภเขาใหญสงเทยมเมฆก าลงกลงบดสตวทงปวง

พระเจาขา ขอพระองคทรงกระท าสงทพงกระท าเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๑ }

๑๗๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. ปพพโตปมสตร

ล าดบนน บรษคนท ๒ ผควรเชอถอ มวาจาเปนหลกฐาน มาจากทศ

ตะวนตก ฯลฯ

ตอจากนน บรษคนท ๓ ผควรเชอถอ มวาจาเปนหลกฐาน มาจากทศเหนอ

ฯลฯ

ตอจากนน บรษคนท ๔ ผควรเชอถอ มวาจาเปนหลกฐาน มาจากทศใต

เขามาเฝาพระองคแลวกราบทลอยางนวา ‘ขอเดชะใตฝาละอองธลพระบาท ขาพระองค

มาจากทศใต ณ ทนน ไดเหนภเขาใหญสงเทยมเมฆก าลงกลงบดสตวทงปวง

พระเจาขา ขอพระองคทรงกระท าสงทพงกระท าเถด’ เมอมหาภยรายกาจ ทจะท า

ใหมนษยส นชวต อนใหญหลวงเหนปานน บงเกดขนแลวแกพระองค อะไรเลาจะเปน

กจทพระองคควรกระท าในฐานะเปนมนษยทหาไดยาก”

“ขาแตพระองคผเจรญ เมอมหาภยรายกาจ ทจะท าใหมนษยส นชวต อนใหญ

หลวงเหนปานน บงเกดขนแกขาพระองค อะไรเลาจะเปนกจทขาพระองคควรกระท า

ในฐานะเปนมนษยทหาไดยาก นอกจากปฏบตธรรมใหเสมอตนเสมอปลาย สรางบญ

กศลเอาไว”

“มหาบพตร อาตมภาพขอถวายพระพรใหทรงทราบ ชราและมรณะยอม

ครอบง าพระองค เมอชราและมรณะครอบง าพระองคอย อะไรเลาจะเปนกจทพระองค

ควรกระท า”

“ขาแตพระองคผเจรญ เมอชราและมรณะครอบง าขาพระองคอย อะไรเลา

จะเปนกจทขาพระองคควรกระท า นอกจากปฏบตธรรมใหเสมอตนเสมอปลาย

สรางบญกศลเอาไว ขาแตพระองคผเจรญ กษตราธราชผไดมรธาภเษกแลว มวเมา

เพราะความเปนใหญ ถกความก าหนดในกามกลมรมแลว ผถงความมนคงในชนบท

ผชนะปฐพมณฑลใหญแลวครอบครองอย ทรงท าการรบดวยพลชางเหลาใด เมอชรา

และมรณะครอบง าอย กไมใชคต ไมใชวสยทจะท าการรบดวยพลชางแมเหลานน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๒ }

๑๗๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. ปพพโตปมสตร

กษตราธราชผไดมรธาภเษกแลว ฯลฯ ผชนะปฐพมณฑลใหญแลวครอบครองอย

ทรงท าการรบดวยพลมาเหลาใด ฯลฯ รบดวยพลรถเหลาใด ฯลฯ รบดวยพลเดน

เทาแมเหลาใด เมอชราและมรณะครอบง าอย กไมใชคต ไมใชวสยทจะท าการรบ

ดวยพลเดนเทาแมเหลานน ขาแตพระองคผเจรญ ในราชตระกลน มหาอ ามาตย

ผมมนตร ซงสามารถจะใชมนตรท าลายขาศกทยกทพมา กมอยเหมอนกน แตเมอ

ชราและมรณะครอบง าอย กไมใชคต ไมใชวสยทจะท าการรบดวยมนตรแมเหลานน

ขาแตพระองคผเจรญ อนง ในราชตระกลน เงนทองทงทอยในพนดน ทงทอยใน

อากาศซงพวกขาพระองคสามารถจะใชเปนเครองมอยแหยใหขาศกทยกทพมาแตกกน

กมอยเปนอนมาก แตเมอชราและมรณะครอบง ากไมใชคต ไมใชวสยทจะท าการรบ

ดวยทรพยแมเหลานน ขาแตพระองคผเจรญ กแลเมอชราและมรณะครอบง าอย

อะไรเลาจะเปนกจทขาพระองคควรกระท า นอกจากปฏบตธรรมใหเสมอตนเสมอปลาย

สรางบญกศลเอาไว”

“มหาบพตร ขอนเปนอยางนน มหาบพตร ขอนเปนอยางนน กเมอชราและ

มรณะครอบง าอย อะไรเลาจะเปนกจทพระองคควรกระท านอกจากปฏบตธรรมให

เสมอตนเสมอปลาย สรางบญกศลเอาไว”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

ภเขาใหญลวนแลวดวยศลา สงจดทองฟา

กลงบดสตวมาโดยรอบทง ๔ ทศ แมฉนใด

ชราและมรณะกฉนนน

ยอมครอบง าสตวทงหลาย คอ พวกกษตรย

พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล และคนเทขยะ

ไมเวนใคร ๆ ไวเลย ยอมย ายเหลาสตวทงส น

ณ ทนน ไมมยทธภมส าหรบพลชาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๓ }

๑๗๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๓. โกสลสงยต]

๓. ตตยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

(พลมา) พลรถ พลเดนเทา

และไมอาจจะเอาชนะแมดวยมนตรหรอดวยทรพย

เพราะฉะนน บคคลผเปนบณฑต มปญญา

เมอเหนประโยชนตน พงตงศรทธาไวในพระพทธเจา

พระธรรม และพระสงฆ

ผใดมปกตประพฤตธรรมทางกาย ทางวาจา ทางใจ

บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญผนนในโลกนโดยแท

ผนนละโลกนไปแลว ยอมบนเทงในสวรรค

ปพพโตปมสตรท ๕ จบ

วรรคท ๓ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ปคคลสตร ๒. อยยกาสตร

๓. โลกสตร ๔. อสสตถสตร

๕. ปพพโตปมสตร

พระสตรวาดวยกศล ๕ สตรน พระพทธเจาผประเสรฐทรงแสดงไวแลว

โกสลสงยต จบบรบรณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๔ }

๑๗๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. ตโปกมมสตร

๔. มารสงยต

๑. ปฐมวรรค

หมวดท ๑

๑. ตโปกมมสตร

วาดวยการบ าเพญตบะ

[๑๓๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคแรกตรสรประทบอยทตนอชปาลนโครธใกลฝง

แมน าเนรญชรา ต าบลอรเวลา ครงนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนอยในทสงด

เกดความร าพงอยางนวา “เราเปนผพนแลวหนอจากทกกรกรยานน เราเปนผ

พนดแลวหนอจากทกกรกรยาอนไมประกอบดวยประโยชนนน เราเปนผบรรลโพธ-

ญาณแลว”

ครงนน มารผมบาปไดทราบความร าพงของพระผมพระภาคดวยใจ จงเขาไป

เฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

มาณพทงหลายบรสทธได

ดวยการบ าเพญตบะใด

ทานหลกจากการบ าเพญตบะนนแลว

เปนผไมบรสทธ ส าคญวาเปนผบรสทธ

ทานพลาดจากทางแหงความบรสทธแลว

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

เรารแลววาตบะอนๆ อยางใดอยางหนง

ไมประกอบดวยประโยชน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๕ }

๑๗๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔.มารสงยต]

๑.ปฐมวรรค ๒. นาคสตร

ตบะทงปวงหาอ านวยประโยชนใหไม

ดจไมพายหรอไมถอ ไมอ านวยประโยชนบนบก ฉะนน

จงเจรญมรรค คอ ศล สมาธ และปญญา เพอตรสร

เปนผบรรลความบรสทธอยางยอดเยยมแลว

มารผกระท าซงทสด เราไดก าจดทานเสยแลว

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ตโปกมมสตรท ๑ จบ

๒. นาคสตร

วาดวยมารแปลงกายเปนพญาชาง

[๑๓๘] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคแรกตรสรประทบอยทตนอชปาลนโครธใกลฝง

แมน าเนรญชรา ต าบลอรเวลา สมยนน พระผมพระภาคประทบนงในทกลางแจง

ในราตรอนมดมด และฝนก าลงตกประปรายอย

ครงนน มารผมบาปตองการจะใหความกลว ความหวาดสะดง ความขนพอง

สยองเกลาเกดขนแกพระผมพระภาค จงแปลงกายเปนพญาชางใหญ เขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ พญาชางนนมศรษะเหมอนกอนหนใหญสด าสนท มงา

ทงสองสเหมอนเงนยวง มงวงเหมอนงอนไถใหญ

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

ทานแปลงกายทงทงามและไมงาม

ทองเทยวอยตลอดกาลอนยาวนาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๖ }

๑๗๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. สภสตร

มารผมบาปเอย พอกนทส าหรบการแปลงกายของทาน

มารผกระท าซงทสด เราไดก าจดทานเสยแลว

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

นาคสตรท ๒ จบ

๓. สภสตร

วาดวยรางกายทงาม

[๑๓๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคแรกตรสรประทบอยทตนอชปาลนโครธใกลฝง

แมน าเนรญชรา ต าบลอรเวลา สมยนน พระผมพระภาคประทบนงในทกลางแจง

ในราตรอนมดมด และฝนก าลงตกประปรายอย

ครงนน มารผมบาปตองการจะใหความกลว ความหวาดสะดง ความขนพอง

สยองเกลาเกดขนแกพระผมพระภาค จงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลว

แสดงเพศตาง ๆ หลากหลาย ทงทงามและไมงาม ในทไมไกลพระผมพระภาค

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

ทานแปลงกายทงทงามและไมงาม

ทองเทยวอยตลอดกาลอนยาวนาน

มารผมบาปเอย พอกนทส าหรบการแปลงกายของทาน

มารผกระท าซงทสด เราไดก าจดทานเสยแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๗ }

๑๗๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. ปฐมมารปาสสตร

ชนเหลาใดส ารวมกาย วาจา ใจดแลว

ชนเหลานนยอมไมตกอยในอ านาจของมาร

ชนเหลานนยอมไมเดนตามหลงมาร

ครงนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

สภสตรท ๓ จบ

๔. ปฐมมารปาสสตร

วาดวยบวงแหงมาร สตรท ๑

[๑๔๐] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยทปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรง

พาราณส ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษ

ทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย วมตต(ความหลดพน) อนยอดเยยมเราบรรลแลว วมตตอน

ยอดเยยมเรากระท าใหแจงแลว เพราะมนสการโดยแยบคาย เพราะตงความเพยรไว

ชอบโดยแยบคาย แมเธอทงหลายกจงบรรลวมตตอนยอดเยยม จงกระท าวมตต

อนยอดเยยมใหแจง เพราะมนสการโดยแยบคาย เพราะตงความเพยรไวชอบโดย

แยบคายเถด”

ครงนน มารผมบาปไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

ทานไดถกบวงแหงมาร ทงทเปนของทพย

ทงทเปนของมนษย คลองไวแลว

ทานไดถกเครองผกของมารผกไวแลว

สมณะ ทานไมพนจากเราไปได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๘ }

๑๗๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. ทตยมารปาสสตร

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

เราไดพนแลวจากบวงแหงมาร

ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย

เราไดพนแลวจากเครองผกของมาร

มารผกระท าซงทสด เราไดก าจดทานเสยแลว

ครงนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ปฐมมารปาสสตรท ๔ จบ

๕. ทตยมารปาสสตร

วาดวยบวงแหงมาร สตรท ๒

[๑๔๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยทปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรง

พาราณส ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษ

ทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของ

มนษย แมพวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย

พวกเธอจงจารกไป เพอประโยชนสขแกชนจ านวนมาก เพออนเคราะหชาวโลก

เพอประโยชนเกอกล และความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย พวกเธออยาได

ไปโดยทางเดยวกนสองรป จงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามใน

ทามกลาง และมความงามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๗๙ }

๑๘๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. ทตยมารปาสสตร

พยญชนะ บรสทธบรบรณครบถวน สตวทงหลายผมกเลสดจธลในตานอยมอย

ยอมเสอมเพราะไมไดฟงธรรม จกมผรธรรม ภกษทงหลาย แมเรากจกไปยงต าบล

อรเวลาเสนานคมเพอแสดงธรรม”

ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกราบทลพระ

ผมพระภาคดวยคาถาวา

ทานไดถกบวงทงปวง ทงทเปนของทพย

ทงทเปนของมนษย คลองไวแลว

ทานไดถกเครองพนธนาการมากมายผกไวแลว

สมณะ ทานไมพนจากเราไปได

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

เราไดพนแลวจากบวงทงปวง

ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย

เราไดพนแลวจากเครองพนธนาการมากมาย

มารผกระท าซงทสด เราไดก าจดทานเสยแลว๑

ครงนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ทตยมารปาสสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด ว.ม. (แปล) ๔/๓๒-๓๓/๔๐-๔๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๐ }

๑๘๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. สปปสตร

๖. สปปสตร

วาดวยมารแปลงกายเปนพญาง

[๑๔๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห สมยนน พระผมพระภาคประทบนงในทกลางแจง ในราตรอน

มดมด และฝนก าลงตกประปรายอย

ครงนน มารผมบาปตองการจะใหความกลว ความหวาดสะดง ความขนพอง

สยองเกลาเกดขนแกพระผมพระภาค จงแปลงกายเปนพญางใหญ เขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบ พญางนนมกายเหมอนเรอล าใหญทขดดวยซงทงตน มพงพาน

เหมอนเสอล าแพนผนใหญส าหรบปตากแปงของชางท าสรา มนยนตาเหมอนถาด

ส ารดใบใหญของพระเจาโกศล มล นแลบออกจากปากเหมอนสายฟาแลบในขณะท

เมฆก าลงกระหม มเสยงหายใจเขาหายใจออกเหมอนเสยงสบของชางทองทก าลง

พนลมอย ฉะนน

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

มนใดอาศยเรอนวางอย

มนนนส ารวมตนไดแลว

เขาสละความอาลยในอตภาพนนเทยวไป

เพราะการสละความอาลยในอตภาพแลวเทยวไปนน

เหมาะสมแกผเชนนน

สตวทสญจรไปมากมาก สงทนากลวกมาก

อนง เหลอบและสตวเลอยคลานกชกชม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๑ }

๑๘๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๗. สปตสตร

แตมหามนผอยในเรอนวาง

ไมหวนไหวเพราะสงทนากลวเหลานนแมเพยงขนลก

ถงแมทองฟาจะแตก แผนดนจะไหว

สตวทงหลายจะสะดงกลวกนกตามท

ถงแมหอกจะจออยทอกกตามเถด

พระพทธเจาทงหลายกไมทรงปองกนตว

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

สปปสตรท ๖ จบ

๗. สปตสตร

วาดวยการบรรทม

[๑๔๓] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห ครงนน พระผมพระภาคเสดจจงกรมอยในทกลางแจงเกอบตลอด

ราตร ในเวลาใกลรงแหงราตร ทรงลางพระบาทแลวเสดจเขาพระวหาร ทรงส าเรจ

สหไสยาโดยพระปรศวเบองขวา ทรงซอนพระบาทเหลอมพระบาท มพระสตสมปชญญะ

ทรงท าความหมายรทจะเสดจลกขนไวในพระทย

ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

ทานหลบหรอ ท าไมทานยงหลบอยเลา

ทานหลบเหมอนตายเชยวหรอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๒ }

๑๘๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. นนทนสตร

ทานหลบโดยคดวา ‘เราไดเรอนวาง’ อยางนนหรอ

เมอดวงอาทตยข นสงแลว ท าไมทานยงหลบอยเลา

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

ผไมมตณหาดจตาขายซงซานไปในอารมณตาง ๆ

ทจะน าไปสภพไหน ๆ ถงหลบอยกชอวาตน

เพราะอปธทงปวง๑สนไป

เรองอะไรของทานในเรองนเลา มาร

ครงนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

สปตสตรท ๗ จบ

๘. นนทนสตร

วาดวยความยนด

[๑๔๔] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถง

ทประทบแลวไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

คนมบตรยอมยนดเพราะบตร

คนมโคยอมยนดเพราะโคเหมอนกน

เพราะอปธท าใหนรชนยนด

ฉะนนคนทไรอปธจงไมยนด

เชงอรรถ :

๑ อปธท งปวง ในทนหมายถงขนธ กเลส อภสงขาร และกามคณ (ส .ส.อ. ๑/๑๔๓/๑๖๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๓ }

๑๘๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๙. ปฐมอายสตร

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

คนมบตรยอมเศราโศกเพราะบตร

คนมโคยอมเศราโศกเพราะโคเหมอนกน

เพราะอปธท าใหนรชนเศราโศก

ฉะนนคนทไรอปธจงไมเศราโศก๑

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

นนทนสตรท ๘ จบ

๙. ปฐมอายสตร

วาดวยอาย สตรท ๑

[๑๔๕] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

“ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงไดตรส

เรองนวา

“ภกษทงหลาย อายของมนษยทงหลายนนอยนก จ าตองไปสสมปรายภพ

ควรท ากศล ควรประพฤตพรหมจรรย สตวผเกดมาแลวจะไมตายไมม ภกษ

ทงหลาย คนทมชวตอยไดนานกอยไดเพยง ๑๐๐ ป หรอจะอยเกนไปบางกมนอย”

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๒ หนา ๑๒ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๔ }

๑๘๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. ทตยอายสตร

ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

มนษยทงหลายมอายยนยาว

คนดไมควรดหมนอายนนเลย

ควรท าตวเหมอนเดกออนทคอยแตจะดมนม ฉะนน

ความตายยงมาไมถงหรอก

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

มนษยทงหลายมอายนอย

คนดควรดหมนอายนน

ควรท าตวเหมอนคนทถกไฟไหมศรษะ ฉะนน

ความตายทจะมาไมถงไมม

ครงนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ปฐมอายสตรท ๙ จบ

๑๐. ทตยอายสตร

วาดวยอาย สตรท ๒

[๑๔๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน ฯลฯ เขตกรง

ราชคฤห ณ ทนน พระผมพระภาค ฯลฯ ไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย อายของมนษยทงหลายนนอยนก จ าตองไปสสมปรายภพ

ควรท ากศล ควรประพฤตพรหมจรรย สตวผเกดมาแลวจะไมตายไมม ภกษ

ทงหลาย คนทมชวตอยไดนานกอยไดเพยง ๑๐๐ ป หรอจะอยเกนไปบางกมนอย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๕ }

๑๘๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๑. ปฐมวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลว ไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

วนคนไมลวงไป ชวตไมดบไป

อายหมนตามสตวทงหลาย

ดจกงลอหมนตามทบรถ ฉะนน

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

วนคนลวงไป ชวตดบไป

อายของสตวทงหลายสนไป

เหมอนน าในแมน านอยสนไป ฉะนน๑

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ทตยอายสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ตโปกมมสตร ๒. นาคสตร

๓. สภสตร ๔. ปฐมมารปาสสตร

๕. ทตยมารปาสสตร ๖. สปปสตร

๗. สปตสตร ๘. นนทนสตร

๙. ปฐมอายสตร ๑๐. ทตยอายสตร

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๔๕/๓๕๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๖ }

๑๘๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๒. สหสตร

๒. ทตยวรรค

หมวดท ๒

๑. ปาสาณสตร

วาดวยมารกลงศลา

[๑๔๗] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏ เขตกรง

ราชคฤห สมยนน พระผมพระภาคประทบนงในทกลางแจงในราตรอนมดมด

และฝนก าลงตกประปรายอย ครงนน มารผมบาปตองการจะใหความกลว

ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลาเกดขนแกพระผมพระภาค จงเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบแลวกลงศลาขนาดใหญลงไปในทใกลพระผมพระภาค

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

ถงแมวาทานจะกลงภเขาคชฌกฏมาทงลก

พระพทธเจาทงหลายผหลดพนแลวโดยชอบ

กไมมความหวนไหว

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา

พระสคตทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ปาสาณสตรท ๑ จบ

๒. สหสตร

วาดวยราชสห

[๑๔๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พระผมพระภาคมบรษทหมใหญ

แวดลอม ทรงแสดงธรรมอย

ครงนน มารผมบาปไดมความคดดงนวา “พระสมณโคดมน มบรษทหมใหญ

แวดลอม แสดงธรรมอย ทางทดเราพงเขาไปหาพระสมณโคดมถงทประทบ เพอให

บรษทหลงเขาใจผดเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๗ }

๑๘๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๒. สหสตร

ล าดบนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกราบทล

ผมพระภาคดวยคาถาวา

ท าไมทานจงกลาบนลอดจราชสห

ในทามกลางบรษท

คนทพอจะตอสกบทานไดกยงม

ทานเขาใจวา เปนผชนะแลวหรอ

พระผมพระภาคตรสพระคาถาวา

พระตถาคตทงหลาย

ผเปนมหาวระ บรรลทสพลญาณ๑

ขามตณหาอนเปนเหตซานไปในโลกไดแลว

จงกลาบนลอในทามกลางบรษท

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

สหสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ ทสพลญาณ หมายถงพระญาณอนเปนก าลงของพระตถาคต ๑๐ ประการ ทท าใหพระองคบนลอสหนาท

ประกาศพระศาสนาไดมนคง คอ (๑) ฐานาฐานญาณ ปรชาหยงรกฎธรรมชาตเกยวกบขอบเขตและขดขน

ของสงทงหลาย (๒) กมมวปากญาณ ปรชาหยงรผลของกรรม (๓) สพพตถคามนปฏปทาญาณ ปรชา

หยงรขอปฏบตทจะน าไปสขอปฏบตทงปวงหรอสประโยชนทงปวง (๔) นานาธาตญาณ ปรชาหยงรสภาวะ

ของโลกอนประกอบดวยธาตตาง ๆ เปนอเนก (๕) นานาธมตตกญาณ ปรชาหยงรอธยาศยเปนตนของ

สตวทงหลาย (๖) อนทรยปโรปรยตตญาณ ปรชาหยงรความยงความหยอนแหงอนทรยของสตว

ทงหลาย (๗) ญาณาทสงกเลสาทญาณ ปรชาหยงรความเศราหมอง ควมผองแผวเปนตน (๘) ปพเพ-

นวาสานสสตญาณ ปรชาหยงรภพทเคยอยในหนหลงได (๙) จตปปาตญาณ ปรชาหยงรจตและอบต

ของสตวทงหลาย (๑๐) อาสวกขยญาณ ปรชาหยงรความสนไปแหงอาสวะทงหลาย (อง.ทสก. (แปล)

๒๔/๒๑/๔๓-๔๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๘ }

๑๘๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. สกลกสตร

๓. สกลกสตร

วาดวยสะเกดหน

[๑๔๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ มททกจฉ สถานทพระราชทานอภย

แกหมเนอ เขตกรงราชคฤห สมยนน สะเกดหนกระทบพระบาทของพระผมพระภาค

ไดยนวา พระผมพระภาคทรงมทกขเวทนาทางพระวรกายทกลาแขงอยางหนก

เผดรอน อนไมสบายพระทย ไดยนวา พระผมพระภาคมพระสตสมปชญญะ

ทรงอดกลนทกขเวทนานนไวได ไมทรงเดอดรอน

ล าดบนน พระผมพระภาครบสงใหปผาสงฆาฏ ๔ ชน ทรงส าเรจสหไสยา

โดยพระปรศวเบองขวา ทรงซอนพระบาทเหลอมพระบาท มพระสตสมปชญญะ

ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวทลถามพระผม

พระภาคดวยคาถาวา

ทานนอนดวยความซมเซา

หรอมวเมาคดกาพยกลอนอะไรอย

ประโยชนของทานมไมมาก

ทานอย ณ ทนอนทนงอนสงดแตผเดยว

ตงหนาแตจะหลบ ท าไมทานยงหลบอยเลา

พระผมพระภาคจงตรสตอบวา

เราไมไดนอนดวยความซมเซา

ทงมไดมวเมาคดกาพยกลอนอะไรอยหรอก

เราบรรลประโยชนแลว ปราศจากความเศราโศก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๘๙ }

๑๙๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. สกลกสตร

อย ณ ทนอนทนงอนสงดแตผเดยว

นอนค านงถงสตวทงปวงดวยความเอนด

ลกศรเสยบอกของชนเหลาใด

รอยหทยใหลมหลงอย แมชนเหลานนในโลกน

ทง ๆ ทมลกศรเสยบอกอย กยงหลบได

ท าไมเราผปราศจากลกศรแลว จะหลบไมไดเลา

เราเดนไป๑กไมหวาดหวน ถงหลบอยกมไดกลวเกรง

กลางคนและกลางวนไมท าใหเราเดอดรอน

เราไมพบเหนความเสอมอะไร ๆ ในโลก

ฉะนน เราจงนอนค านงถงสตวทงปวงดวยความเอนด

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

สกลกสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ เดนไป ในทนหมายถงเดนไปในทางทมราชสหเปนตน (ส .ส.อ. ๑/๑๔๙/๑๖๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๐ }

๑๙๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. ปฏรปสตร

๔. ปฏรปสตร

วาดวยสงทสมควร

[๑๕๐] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ หมบานพราหมณชอเอกสาลา

แควนโกศล สมยนน พระผมพระภาคมคฤหสถบรษทหมใหญแวดลอม ทรงแสดง

ธรรมอย

ครงนน มารผมบาปไดมความคดดงนวา “พระสมณโคดมนมคฤหสถบรษท

หมใหญแวดลอม แสดงธรรมอย ทางทดเราพงเขาไปหาพระสมณโคดมถงทประทบ

เพอใหบรษทหลงเขาใจผดเถด”

ล าดบนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

ทานพร าสอนธรรมใดแกผอ น

ธรรมนนไมสมควรแกทานเลย

เมอทานกลาวสอนธรรมนน

อยาไดของในความยนดยนราย

พระผมพระภาคตรสวา

พระสมพทธเจาทรงมจตเกอกลอนเคราะห

ทรงพร าสอนธรรมใดแกผอ น

ตถาคตหลดพนจากความยนดยนรายในธรรมนนแลว

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ปฏรปสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๑ }

๑๙๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. มานสสตร

๕. มานสสตร

วาดวยบวงใจ

[๑๕๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท

ประทบแลวกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บวงนเทยวไปในอากาศ

มในใจ สญจรไปอย

เราจกคลองทานดวยบวงนน

สมณะ ทานไมพนจากเราไปได ๑

พระผมพระภาคตรสวา

เราปราศจากความพอใจในอารมณเหลาน

คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ซงเปนทรนรมยใจ

มารผกระท าซงทสด เราไดก าจดทานเสยแลว๒

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

มานสสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด ว.ม. (แปล) ๔/๓๓/๔๑

๒ ด ว.ม. (แปล) ๔/๓๓/๔๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๒ }

๑๙๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๖. ปตตสตร

๖. ปตตสตร

วาดวยเรองบาตร

[๑๕๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหภกษทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบ

เอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา

ทเกยวกบอปาทานขนธ ๕ ภกษเหลานนตางใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมา

ดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย

ครงนน มารผมบาปไดมความคดดงนวา “พระสมณโคดมนทรงชแจงใหภกษ

ทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา

ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาทเกยวกบอปาทานขนธ ๕ ภกษเหลานน

ตางใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมาดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย ทางท

ดเราพงเขาไปหาพระสมณโคดมถงทประทบ เพอใหบรษทหลงเขาใจผดเถด”

สมยนน ภกษเหลานนไดวางบาตรสวนใหญไวในทกลางแจง ล าดบนน มาร

ผมบาปแปลงกายเปนโคพลพทเดนไปยงทวางบาตร ภกษรปหนงจงบอกกบภกษ

อกรปหนงวา “ภกษ ภกษ โคพลพทนนก าลงจะท าบาตรแตก” เมอภกษนนพด

อยางนนแลว พระผมพระภาคไดตรสวา “นนไมใชโคพลพท นนคอมารผมบาป

มาเพอลวงใหเธอหลงเขาใจผด”

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

อรยสาวกยอมเบอหนายรป

เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ

อยางนวา ‘เราไมเปนนน นนไมใชของเรา’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๓ }

๑๙๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๗. อายตนสตร

แมมารและเสนามารแสวงหาอยในททกแหง

กไมพบอรยสาวกผเบอหนายแลวอยางน

ผมอตภาพอนเกษม และลวงพนสงโยชนทงปวง

ล าดบนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ปตตสตรท ๖ จบ

๗. อายตนสตร

วาดวยอายตนะ ๖

[๑๕๓] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน

เขตกรงเวสาล สมยนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหภกษทงหลายเหนชด ชวนใจให

อยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรง

ดวยธรรมกถา ทเกยวกบผสสายตนะ ๖ ภกษเหลานนตางใสใจใหส าเรจประโยชน

นอมนกมาดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย

ครงนน มารผมบาปไดมความคดดงนวา “พระสมณโคดมนแลทรงชแจงให

ภกษทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา

ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาทเกยวกบผสสายตนะ ๖ ภกษเหลานน

ตางใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมาดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย ทางท

ดเราพงเขาไปหาพระสมณโคดมถงทประทบ เพอใหบรษทหลงเขาใจผดเถด”

ล าดบนน มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดรองเสยงดง

นาสะพรงกลว ประดจแผนดนจะถลมในทใกลพระผมพระภาค ล าดบนน ภกษ

รปหนงจงกลาวกบภกษอกรปหนงอยางนวา “ภกษ ภกษ แผนดนนจะถลมทลาย

เสยละกระมง” เมอภกษนนกลาวอยางนแลว พระผมพระภาคจงตรสกบภกษนนวา

“ภกษ แผนดนนไมถลมหรอก ภกษทงหลาย นนคอมารผมบาป มาเพอลวงให

พวกเธอหลงเขาใจผด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๔ }

๑๙๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๘. ปณฑสตร

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบวา “นคอมารผมบาป” จงตรสกบมาร

ผมบาปดวยพระคาถาวา

รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

และธรรมารมณทงส นน เปนโลกามสอนแรงกลา

ชาวโลกพากนหมกมนอยในอารมณเหลาน

สวนสาวกของพระพทธเจา มสต

ขามพนโลกามสนน ทงขามพนบวงแหงมารไดแลว

รงเรองอยดจดวงอาทตย ฉะนน

ล าดบนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

อายตนสตรท ๗ จบ

๘. ปณฑสตร

วาดวยเรองบณฑบาต

[๑๕๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ หมบานพราหมณชอปญจ-

สาลา แควนมคธ สมยนน ทหมบานพราหมณชอปญจสาลา มงานนกขตฤกษ

แจกของแกพวกเดก ๆ ครนรงเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตร

และจวร เสดจเขาไปบณฑบาตยงหมบานพราหมณชอปญจสาลา สมยนน

พราหมณคหบดชาวปญจสาลาถกมารผมบาปเขาดลใจ ดวยประสงควา “พระ-

สมณโคดมอยาไดอาหารบณฑบาตเลย”

ล าดบนน พระผมพระภาคเสดจเขาไปยงหมบานพราหมณชอปญจสาลา

เพอบณฑบาตดวยบาตรเปลาอยางใด กเสดจกลบมาดวยบาตรเปลาอยางนน ล าดบนน

มารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดทลถามพระผมพระภาค

ดงนวา “สมณะ ทานไดอาหารบณฑบาตบางไหม”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มารผมบาป ทานท าใหเราไมไดอาหารบณฑบาต

มใชหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๕ }

๑๙๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. กสสกสตร

มารผมบาปกราบทลวา “ถาอยางนน ขอพระผมพระภาคจงเสดจเขาไปยง

หมบานพราหมณชอปญจสาลาเพอบณฑบาตใหมอกครง ขาพระองคจกกระท า

พระผมพระภาคใหไดอาหารบณฑบาต พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา

มารขดขวางตถาคต ไดประสบสงมใชบญแลว

มารผมบาป ทานเขาใจวา

‘บาปยอมไมใหผลแกเรา’ อยางนนหรอ

พวกเราไมมกเลสเครองกงวล

อยสขสบายจรงหนอ พวกเราจกมปตเปนภกษา

ดจเทพชนอาภสสร ฉะนน

ครงนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

ปณฑสตรท ๘ จบ

๙. กสสกสตร

วาดวยมารแปลงกายเปนชาวนา

[๑๕๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหภกษทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบ

เอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา

ทประกอบดวยนพพาน ภกษเหลานนตางใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมา

ดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย

ครงนน มารผมบาปไดมความคดดงนวา “พระสมณโคดมนทรงชแจงใหภกษ

ทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา

ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาทประกอบดวยนพพาน ฯลฯ ทางทดเรา

พงเขาไปหาพระสมณโคดมถงทประทบเพอลวงบรษทใหหลงเขาใจผดเถด” ครงนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๖ }

๑๙๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. กสสกสตร

มารผมบาปจงแปลงกายเปนชาวนาแบกไถใหญ ถอประตกดามยาว ผมยาวรงรง

นงผาเนอหยาบ เทาทงสองเปอนโคลน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดทล

ถามพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระสมณะ ทานเหนโคพลพทบางไหม”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “มารผมบาป ทานตองการอะไรเกยวกบโคพลพท

ทงหลายเลา”

มารกราบทลวา “ขาแตพระสมณะ จกข(ตา) เปนของเรา รปเปนของเรา

อายตนะคอวญญาณอนเกดจากจกขสมผส(ความกระทบทางตา) เปนของเรา ทานจะ

หนเราไปไหนพน

โสตะ(ห) เปนของเรา สททะ(เสยง) เปนของเรา ฯลฯ

ฆานะ(จมก) เปนของเรา คนธะ(กลน) เปนของเรา ฯลฯ

ชวหา(ลน) เปนของเรา รสเปนของเรา ฯลฯ

กายเปนของเรา โผฏฐพพะ(สมผสทางกาย) เปนของเรา ฯลฯ

มโน(ใจ) เปนของเรา ธรรมารมณเปนของเรา อายตนะคอวญญาณอนเกดจาก

มโนสมผส(ความกระทบทางใจ) เปนของเรา ทานจะหนเราไปไหนพน”

พระผมพระภาคตรสวา “มารผมบาป จกขเปนของทาน รปเปนของทาน

อายตนะคอวญญาณอนเกดจากจกขสมผสเปนของทานโดยแท แตในทใดไมมจกข

ไมมรป ไมมอายตนะคอวญญาณอนเกดจากจกขสมผส ทนนมใชทางด าเนนของทาน

โสตะเปนของทาน สททะเปนของทาน อายตนะคอวญญาณอนเกดจาก

โสตสมผส(ความกระทบทางห) เปนของทาน แตในทใดไมมโสตะ ไมมสททะ ไมม

อายตนะคอวญญาณอนเกดจากโสตสมผส ทนนมใชทางด าเนนของทาน

ฆานะเปนของทาน คนธะเปนของทาน อายตนะคอวญญาณอนเกดจาก

ฆานสมผส(ความกระทบทางจมก) เปนของทาน ฯลฯ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๗ }

๑๙๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔.มารสงยต]

๒.ทตยวรรค ๙. กสสกสตร

ชวหาเปนของทาน รสเปนของทาน อายตนะคอวญญาณอนเกดจากชวหา-

สมผส(ความกระทบทางลน) เปนของทาน ฯลฯ

กายเปนของทาน โผฏฐพพะเปนของทาน อายตนะคอวญญาณอนเกดจาก

กายสมผส(ความกระทบทางกาย) เปนของทาน ฯลฯ

มโนเปนของทาน ธรรมารมณทงหลายเปนของทาน อายตนะคอวญญาณ

อนเกดจากมโนสมผส(ความกระทบทางใจ) เปนของทาน แตในทใดไมมมโน ไมม

ธรรมารมณ ไมมอายตนะคอวญญาณอนเกดจากมโนสมผส ทนนมใชทางด าเนน

ของทาน”

มารกราบทลวา

ชนเหลาใดกลาวถงสงใดวา ‘นของเรา’

ทงยงกลาววา ‘ของเรา’

ถาใจของทานยงฝงอยในสงนน

สมณะ ทานกจะไมพนจากเราไปได

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ชนเหลาใดกลาวถงสงใด สงนนไมใชของเรา

ชนเหลาใดกลาว ชนเหลานนไมใชเรา

มารผมบาป ทานจงรอยางน

ทานยอมไมเหนแมทางของเรา

ล าดบนน มารผมบาป ฯลฯ จงหายตวไป ณ ทนนเอง

กสสกสตรท ๙ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๘ }

๑๙๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑๐. รชชสตร

๑๐. รชชสตร

วาดวยมารอญเชญพระผมพระภาคใหเสวยราชสมบต

[๑๕๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ กระทอมกลางปา

ในหมวนตประเทศ แควนโกศล ครงนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนอยในทสงด

เกดความร าพงอยางนวา “เราจะสามารถเสวยราชสมบตโดยธรรม โดยทไม

เบยดเบยนเอง ไมใชใหผอ นเบยดเบยน ไมท าใหเขาเสอมเอง ไมใชผอ นท าเขา

ใหเสอม ไมท าเขาใหเศราโศกเอง ไมใชผอ นท าเขาใหเศราโศก หรอไมหนอ”

ครงนน มารผมบาปทราบความร าพงของพระผมพระภาคดวยใจแลว เขาไป

เฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขอพระผม

พระภาคจงเสวยราชสมบตเถด พระพทธเจาขา ขอพระสคตจงเสวยราชสมบต

โดยธรรม โดยทไมเบยดเบยนเอง ไมใชผอ นใหเบยดเบยน ไมท าเขาใหเสอมเอง

ไมใชผอ นท าเขาใหเสอม ไมท าเขาใหเศราโศกเอง ไมใชผอ นท าเขาใหเศราโศก”

พระผมพระภาคตรสวา “มารผมบาป ทานเหนอะไรของเรา ท าไมจงพดกบเรา

อยางนวา ‘ขอพระผมพระภาคจงเสวยราชสมบตเถด พระพทธเจาขา ขอพระสคต

จงเสวยราชสมบตโดยธรรม โดยไมเบยดเบยนเอง ไมใชผอ นใหเบยดเบยน ไมท า

เขาใหเสอมเอง ไมใชผอ นท าเขาใหเสอม ไมท าเขาใหเศราโศกเอง ไมใชผอ น

ท าเขาใหเศราโศก”

มารกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ อทธบาท ๔ ประการ พระองค

ทรงเจรญ ท าใหมาก ท าใหเปนดจยาน ท าใหเปนทตง ตงไวเนอง ๆ สงสมแลว

ปรารภเสมอดแลว กเมอพระองคทรงพระประสงคพงอธษฐานภเขาหลวงชอวาหมพานต

ใหเปนทองค าลวน ภเขานนกเปนทองค าลวนไดจรง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๑๙๙ }

๒๐๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๒. ทตยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

พระผมพระภาคตรสกบมารดวยพระคาถาวา

ภเขาทองค าลวนทงลก ถงสองเทา

กยงไมจใจส าหรบบคคลคนหนง

บคคลทราบดงนแลว พงประพฤตสงบ

ผใดเหนทกขมกามเปนตนเหตแลว

ผนนจะพงนอมไปในกามไดอยางไร

บคคลทราบอปธ๑วาเปนเครองของในโลกแลว

พงศกษาเพอก าจดอปธนน

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “พระผมพระภาคทรงรจกเรา พระสคต

ทรงรจกเรา” จงหายตวไป ณ ทนนเอง

รชชสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ปาสาณสตร ๒. สหสตร

๓. สกลกสตร ๔. ปฏรปสตร

๕. มานสสตร ๖. ปตตสตร

๗. อายตนสตร ๘. ปณฑสตร

๙. กสสกสตร ๑๐. รชชสตร

เชงอรรถ :

๑ อปธ ในทนหมายถงกามคณ ๕ คอ รป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ (ส .ส.อ. ๑/๑๕๖/๑๗๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๐ }

๒๐๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. สมพหลสตร

๓. ตตยวรรค

หมวดท ๓

๑. สมพหลสตร

วาดวยภกษหลายรป

[๑๕๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นครศลาวด แควนสกกะ สมยนน

ภกษหลายรปเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยใกลพระผม

พระภาค

ครงนน มารผมบาปแปลงกายเปนพราหมณ สวมชฎาใหญ นงหนงเสอ

เปนคนแก หลงโกง หายใจเสยงดงครดคราด ถอไมเทาท าดวยไมมะเดอ เขาไปหา

ภกษเหลานนถงทอยแลวจงกลาวกบภกษเหลานนดงนวา “บรรพชตผเจรญทงหลาย

พวกทานเปนนกบวชทยงหนมแนน มผมด าสนท อยในวยแรกรนอนเจรญ แตไม

เพลดเพลนในกามคณทงหลาย ขอพวกทานจงบรโภคกามทงหลายอนเปนของมนษย

พวกทานอยาละกามทเหนเฉพาะหนาวงไปหากามทพยอนมอยตามกาลเลย”

ภกษเหลานนตอบวา “พราหมณ พวกขาพเจามไดละกามทเหนเฉพาะหนา

แลววงไปหากามทพยอนมอยตามกาลเลย แตพวกขาพเจาละกามทพยอนมอยตาม

กาลแลววงไปหาธรรมทเหนเฉพาะหนา พราหมณ เพราะวากามทงหลายอนมอย

ตามกาล พระผมพระภาคตรสวามทกขมาก มความคบแคนมาก ในกามนมโทษ

ยงนก สวนธรรมนเปนธรรมทผปฏบตจะพงเหนชดดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล

ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญญชนพงรเฉพาะตน” เมอภกษ

เหลานนกลาวอยางนแลว มารผมบาปจงสนศรษะ แลบลน ท าหนาผากใหยน

เปน ๓ รอย ยนไมเทาจากไป

ครงนน ภกษเหลานนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

พระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๑ }

๒๐๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. สมพหลสตร

พระองคผเจรญ ขาพระองคทงหลายเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจ

อยในทใกลพระองค ณ ทน ขาแตพระองคผเจรญ มพราหมณคนหนงสวมชฎาใหญ

นงหนงเสอ เปนคนแก หลงโกง หายใจเสยงดงครดคราด ถอไมเทาท าดวยไมมะเดอ

เขามาหาพวกขาพระองคถงทอย ไดกลาวกบพวกขาพระองคดงนวา ‘บรรพชต

ผเจรญทงหลาย พวกทานเปนนกบวชทยงหนมแนน มผมด าสนท อยในวยแรกรน

อนเจรญ แตไมเพลดเพลนในกามทงหลาย ขอพวกทานจงบรโภคกามทงหลาย

อนเปนของมนษย พวกทานอยาละกามทเหนเฉพาะหนาแลววงไปหากามทพยอนม

อยตามกาลเลย’

เมอพราหมณกลาวอยางนแลว พวกขาพระองคไดกลาวกบพราหมณนนวา

‘พราหมณ พวกขาพเจามไดละกามทเหนเฉพาะหนาแลววงไปหากามทพยอนมอย

ตามกาลเลย แตพวกขาพเจาละกามทพยอนมอยตามกาลแลววงไปหาธรรมทเหน

เฉพาะหนา เพราะวากามทงหลายอนมอยตามกาล พระผมพระภาคตรสวาม

ทกขมาก มความคบแคนมาก ในกามนมโทษยงนก สวนธรรมนเปนธรรมทผปฏบต

จะพงเหนชดดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน

อนวญญชนพงรเฉพาะตน’ เมอขาพระองคกลาวอยางนแลว พราหมณนนสนศรษะ

แลบลน ท าหนาผากใหยนเปน ๓ รอย ยนไมเทาจากไป”

พระผมพระภาคตรสวา “ภกษทงหลาย นนมใชพราหมณ นนคอมารผมบาป

มาเพอลวงพวกเธอใหหลงเขาใจผด”

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว จงตรสพระคาถาน

ในเวลานนวา

ผใดเหนทกขมกามเปนตนเหตแลว

ผนนจะพงนอมไปในกามไดอยางไร

บคคลทราบอปธวาเปนเครองของในโลกแลว

พงศกษาเพอก าจดอปธนน๑

สมพหลสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๕๖ หนา ๒๐๐ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๒ }

๒๐๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๒. สมทธสตร

๒. สมทธสตร

วาดวยพระสมทธ

[๑๕๘] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นครศลาวด แควนสกกะ สมยนน

ทานพระสมทธเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยในทใกลพระผม

พระภาค

ครงนน ทานพระสมทธหลกเรนอยในทสงด เกดความคดค านงอยางนวา

“เปนลาภของเราหนอทเราไดพระอรหนตสมมาสมพทธเจาเปนพระศาสดาของเรา

เปนลาภของเราหนอทเราไดบวชในพระธรรมวนย อนพระศาสดาตรสไวดแลวอยางน

เปนลาภของเราหนอทเราไดเพอนพรหมจาร ผมศล มกลยาณธรรม” ครงนน

มารผมบาปทราบความคดค านงของทานพระสมทธดวยใจแลว เขาไปหาทานพระ

สมทธถงทอยแลวท าเสยงดงนาสะพรงกลว นาหวาดเสยว ประดจแผนดนจะถลม

ณ ทใกลทานพระสมทธ

ล าดบนน ทานพระสมทธเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

แลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเปนผ

ไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอยในทใกลพระองค ณ ทน ขาพระองค

หลกเรนอยในทสงดเกดความคดค านงอยางนวา ‘เปนลาภของเราหนอทเราไดพระ-

อรหนตสมมาสมพทธเจาเปนพระศาสดาของเรา เปนลาภของเราหนอทเราไดบวช

ในพระธรรมวนย อนพระศาสดาตรสไวดแลวอยางน เปนลาภของเราหนอทเราได

เพอนพรหมจาร ผมศล มกลยาณธรรม’ เสยงดงนาสะพรงกลว นาหวาดเสยว

ประดจแผนดนจะถลม ไดมแลวในทใกลขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “สมทธ นนมใชแผนดนจะถลม นนคอมารผมบาป

มาเพอลวงใหเธอหลงเขาใจผด เธอจงไปเถดสมทธ จงเปนผไมประมาท มความเพยร

อทศกายและใจอยในทนนเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๓ }

๒๐๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๒. สมทธสตร

ทานพระสมทธรบพระด ารสแลวลกขนจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค

กระท าประทกษณแลวจากไป

แมในครงท ๒ ทานพระสมทธเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกาย

และใจอยในทนนนนเอง

แมในครงท ๒ ทานพระสมทธหลกเรนอยในทสงด เกดความคดค านง

อยางนวา ฯลฯ

แมในครงท ๒ มารผมบาปทราบความคดค านงของทานพระสมทธดวยใจ

จงท าเสยงดงนาสะพรงกลว นาหวาดเสยว ประดจแผนดนจะถลม ณ ทใกลทาน

พระสมทธ

ล าดบนน ทานพระสมทธทราบวา “นคอมารผมบาป” จงกลาวกบมาร

ผมบาปดวยคาถาวา

เราออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตดวยศรทธา

เรารสตและปญญาแลว อนง จตกตงมนดแลว

ทานบนดาลรปรางใหนากลวแคไหน

กท าใหเราหวนไหวไมได

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “ภกษสมทธรจกเรา” จงหายตวไป

ณ ทนนเอง

สมทธสตรท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๔ }

๒๐๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๓. โคธกสตร

๓. โคธกสตร

วาดวยพระโคธกะ

[๑๕๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห สมยนน ทานพระโคธกะอยทวหารกาฬศลาขางภเขาอสคล

ครงนน ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย

ไดบรรลเจโตวมตตชวคราว๑ ภายหลงทานพระโคธกะเสอมจากเจโตวมตตชวคราวนน

แมครงท ๒ ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย

ไดบรรลเจโตวมตตชวคราว แมครงท ๒ ทานกเสอมจากเจโตวมตตชวคราวนน

แมครงท ๓ ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย

ไดบรรลเจโตวมตตชวคราว แมในครงท ๓ ทานกเสอมจากเจโตวมตตชวคราวนน

แมครงท ๔ ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท ฯลฯ ไดบรรลเจโตวมตตชวคราว

แมในครงท ๔ ทานกเสอมจากเจโตวมตตชวคราวนน

แมครงท ๕ ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท ฯลฯ ไดบรรลเจโตวมตตชวคราว

แมในครงท ๕ ทานกเสอมจากเจโตวมตตชวคราวนน

แมครงท ๖ ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย

ไดบรรลเจโตวมตตชวคราว แมในครงท ๖ ทานกเสอมจากเจโตวมตตชวคราวนน

แมครงท ๗ ทานพระโคธกะเปนผไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย

กไดบรรลเจโตวมตตชวคราวนนอก

ครงนน ทานพระโคธกะไดมความคดดงนวา “เราไดเสอมจากเจโตวมตตชวคราว

๖ ครงแลว ทางทดเราพงน าศสตรามา๒”

เชงอรรถ :

๑ เจโตวมตตช วคราว หมายถงโลกยสมาบต (ส .ส.อ. ๑/๑๕๙/๑๗๔)

๒ น าศสตรามา หมายถงน าศสตรามาฆาตวตาย คอตดกานคอ (ส .ข.อ. ๒/๘๗/๓๔๓,ส .สฬา.อ. ๓/๘๗/๒๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๕ }

๒๐๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๓. โคธกสตร

ล าดบนน มารผมบาปทราบความคดค านงของทานพระโคธกะดวยใจแลว

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ขาแตพระมหาวระผมปญญามาก

ผรงเรองดวยฤทธและยศ

ผกาวลวงเวรและภยทงปวง ผมพระจกษ

ขาพระองคขอถวายอภวาทพระยคลบาท

ขาแตพระมหาวระผทรงไวซ งความรงเรอง

สาวกของพระองคถกมรณะครอบง าแลว

มงหวงความตายอย

ขอพระองคจงทรงหามสาวกของพระองคนนเถด

ขาแตพระผมพระภาคผปรากฏในหมชน

สาวกของพระองคยนดในพระศาสนา

มใจยงไมไดบรรล๑ ยงเปนพระเสขะอย

จะพงมรณะไดอยางไร

ขณะนน ทานพระโคธกะไดน าศสตรามา ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบวา

“นคอมารผมบาป” จงไดตรสกบมารผมบาปดวยพระคาถาวา

นกปราชญทงหลายท าอยางนแล

ยอมไมหวงใยชวต

พระโคธกะถอนตณหาพรอมทงราก

ปรนพพานแลว

ครงนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “มาเถด ภกษ

ทงหลาย เราจกไปยงวหารกาฬศลา ขางภเขาอสคล ซ งเปนสถานททโคธกกลบตร

น าศสตรามา” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว

ตอมา พระผมพระภาคเสดจเขาไปยงวหารกาฬศลา ขางภเขาอสคล พรอม

ดวยภกษจ านวนมาก ไดทอดพระเนตรเหนทานพระโคธกะนอนคอบดอยบนเตยง

เชงอรรถ :

๑ มใจยงไมไดบรรล ในทนหมายถงยงไมไดบรรลพระอรหต (ส .ส.อ. ๑/๑๕๙/๑๗๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๖ }

๒๐๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๓. โคธกสตร

แตไกลเทยว กสมยนน กลมควนกลมหมอกลอยไปทางทศตะวนออก ทศตะวนตก

ทศเหนอ ทศใต ทศเบองบน ทศเบองลาง และทศเฉยง

ล าดบนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษทงหลาย

เธอทงหลายเหนกลมควนกลมหมอกลอยไปทางทศตะวนออก ทศตะวนตก ทศเหนอ

ทศใต ทศเบองบน ทศเบองลาง และทศเฉยงหรอไม” เมอภกษเหลานนทลรบสนอง

พระด ารสแลว จงตรสวา “ภกษทงหลาย นนแลคอมารผมบาป คนหาวญญาณ๑

ของโคธกกลบตรดวยคดวา ‘วญญาณของโคธกกลบตรสถตอย ณ ทไหน’ ภกษ

ทงหลาย โคธกกลบตรไมมวญญาณสถตอย ปรนพพานแลว”

ครงนน มารผมบาปถอพณสเหลองเหมอนผลมะตมสก เขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบ ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ขาพระองคคนหาทงทศเบองบน

ทศเบองลาง ทศเบองขวาง

คอทงทศใหญและทศเฉยง กไมพบ

ทานพระโคธกะนนไป ณ ทไหนเลา

พระผมพระภาคตรสวา

นกปราชญผใดสมบรณดวยปญญา

มปกตเพงพนจ ยนดในฌานทกเมอ

พากเพยรอยตลอดวนและคน ไมเสยดายชวต

ชนะกองทพมจจแลว ไมกลบมาสภพใหม

นกปราชญนน คอโคธกกลบตร

ไดถอนตณหาพรอมทงราก ปรนพพานแลว

พณไดพลดตกจากรกแร

ของมารผมความเศราโศก

ในล าดบนน มารผเปนยกษนนเสยใจ

จงหายตวไป ณ ทนนเอง

โคธกสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ วญญาณ ในทนหมายถงปฏสนธจต (ส .ส.อ. ๑/๑๕๙/๑๗๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๗ }

๒๐๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๔. สตตวสสานพนธสตร

๔. สตตวสสานพนธสตร

วาดวยมารหาโอกาสท าลายพระพทธเจาตลอด ๗ ป

[๑๖๐] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยทตนอชปาลนโครธ ใกลฝงแมน าเนรญชรา

ต าบลอรเวลา สมยนน มารผมบาปตดตามพระผมพระภาค คอยหาโอกาส

ตลอด ๗ ป กยงไมไดโอกาส ภายหลงมารผมบาปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถง

ทประทบแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ทานถกความเศราโศกทบถมหรอ

จงมาซบเซาอยในปาอยางน

ทานเสอมจากทรพยสมบตหรอ

หรอวาก าลงปรารถนาอะไรอย

ทานไดท าความเสยหายรายแรงอะไรไวในหมบานหรอ

เพราะเหตไรทานจงไมเปนมตรกบชนทงปวงเลา

หรอวาทานเปนมตรกบใคร ๆ ไมได

พระผมพระภาคตรสวา

ทานผเปนเผาพนธของบคคลผประมาท

เราขดรากของความเศราโศกไดหมดแลว

ไมมความเสยหาย ไมเศราโศก เพงพนจอย

เราตดความตดแนนคอความโลภในภพทงปวง

ไมมอาสวะ เพงพนจอย

มารกราบทลวา

ชนเหลาใดกลาวถงสงใดวา ‘นของเรา’

ทงยงกลาววา ‘ของเรา’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๘ }

๒๐๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๔. สตตวสสานพนธสตร

ถาใจของทานยงฝงอยในสงนน

สมณะ ทานกจะไมพนจากเราไปได ๑

พระผมพระภาคตรสวา

ชนเหลาใดกลาวถงสงใด สงนนไมใชของเรา

ชนเหลาใดกลาว ชนเหลานนไมใชเรา

มารผมบาป ทานจงรอยางน

ทานยอมไมเหนแมทางของเรา๒

มารกราบทลวา

ถาทานรจกทางอนปลอดภย

เปนทใหถงอมตะ กจงจากไปคนเดยวเถด

จะตองพร าสอนคนอนท าไมเลา

พระผมพระภาคตรสวา

ชนเหลาใดเปนผมงไปสฝง

ชนเหลานนยอมถามถงนพพานอนมใชทอยของมาร

เราถกชนเหลานนถามกจกบอกเขาวา

สงใดเปนความจรง ส งนนไมมอปธ

มารกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ มสระโบกขรณในทไมไกลบานหรอ

นคม ในสระนนมปอย ครงนน เดกชายหรอเดกหญงจ านวนมากออกจากบานหรอ

นคมนนแลว เขาไปยงสระโบกขรณนน จบปนนขนจากน าวางไวบนบก ปนนกชกาม

ทงสองออก เดกชายหรอเดกหญงเหลานนพงรด พงหก พงท าลายกามนนทก ๆ

กามดวยไมหรอกอนหน กเมอเปนอยางนน ปนนถกรดกาม ถกหกกาม ถกท าลาย

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๕๕ หนา ๑๙๘ ในเลมน

๒ ดเทยบคาถาขอ ๑๕๕ หนา ๑๙๘ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๐๙ }

๒๑๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. มารธตสตร

กามหมดแลว ยอมไมอาจไตลงไปสสระโบกขรณนนเหมอนแตกอน ฉนใด อารมณ

แมทกชนดอนเปนวสยของมาร ทท าใหสตวเสพตด ท าใหสตวด นรน อารมณนน

ทงหมดอนพระผมพระภาคตดรอน หกราน ย ายหมดแลว บดน ขาพระองคผ

คอยหาโอกาส ยอมไมอาจเขาไปใกลพระผมพระภาคไดอก ฉนนน”

ครงนนแล มารผมบาปไดภาษตคาถาอนเปนทตงแหงความเบอหนายเหลาน

ในส านกของพระผมพระภาควา

กาเหนกอนหนมสเหมอนมนขน

จงบนโฉบลงดวยคดวา

‘เราพงไดอาหารโอชะในทนเปนแน’

ความยนดพงเกดขนโดยแท

กาไมไดความยนดในทนน

จงโผบนไปจากทนน ขาแตพระโคดม

ขาพระองค กเหมอนกามาพบกอนหน ฉะนน

ขอจากไปกอน

สตตวสสานพนธสตรท ๔ จบ

๕. มารธตสตร

วาดวยธดามาร

[๑๖๑] ครงนน มารผมบาปครนกลาวคาถาอนเปนทตงแหงความเบอหนาย

เหลาน ในส านกของพระผมพระภาคแลว จงหลกจากทนนไปนงขดสมาธทพนดน

ไมไกลจากพระผมพระภาค เปนผนง เกอเขน คอตก กมหนา ซบเซา หมดปฏภาณ

ใชไมเขยพนดนอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๐ }

๒๑๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. มารธตสตร

ครงนน ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา เขาไปหามาร

ผมบาปถงทอยแลว กลาวกบมารผมบาปดวยคาถาวา

ทานพอ ทานเสยใจดวยเหตไร

หรอเศราโศกถงบรษคนไหน

พวกดฉนจกใชบวงคอราคะน ามาถวาย

เหมอนบคคลคลองชางปาน ามา ฉะนน

บรษนนจกตกอยในอ านาจของทานพอ

มารกลาววา

บรษนนเปนพระอรหนต

เปนพระสคตในโลก กาวลวงบวงแหงมารไดแลว

ใคร ๆ พงน ามาดวยราคะไมไดงาย ๆ

เพราะฉะนน เราจงเศราโศกมาก

ครงนน ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา เขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบแลวกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระสมณะ พวก

หมอมฉนจะขอปรนนบตพระยคลบาทของพระองค”

ล าดบนน พระผมพระภาคไมทรงใสพระทยถงค าของธดามารนน เนองจาก

พระองคทรงหลดพน เพราะธรรมเปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

ตอมา ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา พากนจากไป ณ

ทสมควรแลวปรกษากนอยางนวา “พวกบรษมความประสงคตาง ๆ กน ทางทด

พวกเราควรเนรมตเพศเปนสาววยรน คนละหนงรอย”

ล าดบนน ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา จงเนรมตเพศเปน

สาววยรนคนละหนงรอย เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวกราบทลดงนวา

“ขาแตพระสมณะ พวกหมอมฉนจะขอปรนนบตพระยคลบาทของพระองค”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๑ }

๒๑๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. มารธตสตร

พระผมพระภาคไมทรงใสพระทยถงค าของธดามารนน เนองจากพระองคทรง

หลดพน เพราะธรรมเปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

ตอมา ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา พากนจากไป ณ

ทสมควรแลวปรกษากนอยางนวา “พวกบรษมความประสงคตาง ๆ กน ทางทด

พวกเราควรเนรมตเพศเปนผหญงทยงไมเคยคลอดบตรคนละหนงรอย”

ล าดบนน ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา เนรมตเพศ

เปนหญงทยงไมเคยคลอดบตรคนละหนงรอย เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

แลวกราบทลอยางนวา “ขาแตพระสมณะ พวกหมอมฉนจะขอปรนนบตพระยคลบาท

ของพระองค”

แมถงอยางนน พระผมพระภาคกมไดทรงใสพระทยถงเลย เนองจากพระองค

ทรงหลดพน เพราะธรรมเปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

ฝายนางตณหา นางอรด และนางราคา พากนจากไป ณ ทสมควรแลว

ปรกษากนอยางนวา “พวกบรษมความประสงคตาง ๆ กน ทางทดพวกเราควร

เนรมตเพศเปนหญงคลอดบตรแลวคราวเดยวคนละหนงรอย”

ล าดบนน นางตณหา ฯลฯ จงเนรมตเพศเปนหญงคลอดบตรแลวคราวเดยว

คนละหนงรอย เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ เนองจากพระองคทรง

หลดพน เพราะธรรมเปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

ตอมา นางตณหา ฯลฯ จงเนรมตเพศเปนหญงทคลอดบตรแลว ๒ คราว

คนละหนงรอย เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ เนองจากพระองคทรง

หลดพน เพราะธรรมเปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

ล าดบนน นางตณหา ฯลฯ จงเนรมตเพศเปนหญงกลางคนคนละหนงรอย

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ เนองจากพระองคทรงหลดพน เพราะ

ธรรมเปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๒ }

๒๑๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. มารธตสตร

ล าดบนน นางตณหา ฯลฯ จงเนรมตเพศเปนหญงแกคนละหนงรอย เขาไป

เฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ เนองจากพระองคทรงหลดพน เพราะธรรม

เปนทส นอปธอนยอดเยยมแลว

ล าดบนน ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา พากนจากไป ณ

ทสมควรแลวพดกนวา “เรองนจรงดงบดาของเราไดพดไววา

บรษนนเปนพระอรหนต

เปนพระสคตในโลก กาวลวงบวงแหงมารไดแลว

ใคร ๆ พงน ามาดวยราคะไมไดงาย ๆ

เพราะฉะนน เราจงเศราโศกมาก

อนง ถาพวกเราพงเลาโลมสมณะหรอพราหมณใดทยงไมหมดราคะ ดวยความ

พยายามอยางน หทยของสมณะหรอพราหมณนนพงแตก โลหตอน ๆ พงพงออก

จากปาก หรอเขาพงบา หรอวามจตฟงซาน เหมอนอยางตนออสดถกลมพดขาด

เหยวเฉาแหงไป แมฉนใด สมณะหรอพราหมณนนพงหงอยเหงา ซบซดเหยวแหงไป

ฉนนนเหมอนกน”

ครนแลว ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา พากนเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบแลวยนอย ณ ทสมควร นางตณหาธดามารยนอย ณ

ทสมควรแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ทานถกความเศราโศกทบถมหรอ

จงมาซบเซาอยในปาอยางน

ทานเสอมจากทรพยสมบตหรอ

หรอวาก าลงปรารถนาอะไรอย

ทานไดท าความเสยหายรายแรงอะไรไวในหมบานหรอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๓ }

๒๑๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. มารธตสตร

เพราะเหตไรทานจงไมเปนมตรกบชนทงปวงเลา

หรอวาทานเปนมตรกบใคร ๆ ไมได ๑

พระผมพระภาคตรสวา

เราชนะเสนามารคอรปทนารก

และรปทนาพอใจแลว เพงพนจอยผเดยว ไดรความสข

เพราะเหตนนเราจงไมเปนมตรกบชนทงปวง

เพราะความเปนมตรกบใคร ๆ ไมส าเรจประโยชนแกเรา

ล าดบนน นางอรดธดามาร ไดทลถามพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ภกษในศาสนานมากไปดวยวหารธรรมอยางไหน

จงขามโอฆะทง ๕๒ ได

บดน ทานขามโอฆะท ๖๓ ไดแลวหรอ

บคคลเพงฌานอยางไหนมาก

กามสญญาทงหลายจบยดเขาไมได จงหางเหนไป

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลมกายอนสงบ มจตหลดพนดแลว

เปนผไมมอะไร ๆ เปนเครองปรงแตง

มสต ไมมความอาลย รทวธรรม

มปกตเพงพนจอยดวยฌานท ๔ อนหาวตกมได

ยอมไมก าเรบ ไมซานไป ไมเปนผยอทอ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๖๐ หนา ๒๐๘ ในเลมน

๒ โอฆะท ง ๕ ในทนหมายถงโอฆะคอกเลสอนเปนไปทางทวารทง ๕ (คอ ตา ห จมก ลน และกาย) (ส .ส.อ.

๑/๑๖๑/๑๗๙)

๓ โอฆะท ๖ หมายถงโอฆะคอกเลสอนเปนไปทางมโนทวาร ไดแก กเลสทเกดขนในใจ (ส .ส.อ. ๑/๑๖๑/๑๗๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๔ }

๒๑๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. มารธตสตร

ภกษในศาสนานมากไปดวยวหารธรรมอยางน

จงขามโอฆะทง ๕ ได

บดน เธอขามโอฆะท ๖ ไดแลว

ภกษผเพงฌานอยางนมาก

กามสญญาทงหลายจบยดเธอไมได จงหางเหนไป

ล าดบนน นางราคาธดามาร ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

พระศาสดาผน าหมสงฆ

ไดตดตณหาขาดแลว และชนผมศรทธาเปนอนมาก

จกประพฤตตามไดแน

พระศาสดาพระองคนเปนผไมมความอาลย

ตดขาดจากมอมจจราชไดแลว

จกน าหมชนเปนอนมากไปสฝงไดแน

พระผมพระภาคตรสวา

พระตถาคตทงหลายผเปนมหาวระ

ยอมน าสตวไปดวยพระสทธรรม

เมอพระตถาคตน าไปอยโดยธรรม

ความรษยาจะมแกทานผรไดอยางไร

ล าดบนน ธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา พากนเขาไปหา

มารผมบาปถงทอย มารผมบาปเหนธดามาร คอ นางตณหา นางอรด และนางราคา

มาแตไกล จงไดกลาวคาถาทงหลายวา

พวกเธอชางโงเขลา พากนท าลายภเขาดวยกานบว

ขดภเขาดวยเลบ เคยวเหลกดวยฟน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๕ }

๒๑๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๔. มารสงยต]

๓. ตตยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

พวกเธออาศยพระโคดมหาทพ ง

จะเปนดจคนวางหนไวบนศรษะแลวเจาะหาทพ งในบาดาล ฉะนน

พวกเธอเหมอนเอาหนามมายอกอก(พอ) จงหลกไปเสยเถด

(พระธรรมสงคาหกาจารยกลาววา)

พระศาสดาไดขบไลนางตณหา นางอรด และนางราคา

ผมรปนาทศนายง ซงไดมาในทนนใหหนไป

ดจลมพดปยนน ฉะนน

มารธตสตรท ๕ จบ

วรรคท ๓ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. สมพหลสตร ๒. สมทธสตร

๓. โคธกสตร ๔. สตตวสสานพนธสตร

๕. มารธตสตร

พระสตรวาดวยมาร ๕ สตรน พระพทธเจาผประเสรฐทรงแสดงไวแลว

มารสงยต จบบรบรณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๖ }

๒๑๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๑. อาฬวกาสตร

๕. ภกขนสงยต

๑. อาฬวกาสตร

วาดวยอาฬวกาภกษณ

[๑๖๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเวลาเชา อาฬวกาภกษณครองอนตรวาสก

ถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉน

ภตตาหารเสรจแลว ตองการวเวก(ความสงด) จงเขาไปในปาอนธวน ล าดบนน

มารผมบาปประสงคจะใหอาฬวกาภกษณเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพอง

สยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากวเวก จงเขาไปหาอาฬวกาภกษณถงทอย

ไดกลาวกบอาฬวกาภกษณดวยคาถาวา

ในโลกไมมเครองสลดออก(จากทกข)

ทานจกท าอะไรดวยวเวกเลา

ทานจงเสพความยนดในกามเถด

อยาไดมความเสยใจในภายหลงเลย

ล าดบนน อาฬวกาภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา

จะเปนมนษยหรออมนษยกนแน” อาฬวกาภกษณไดมความคดดงนอกวา “นคอมาร

ผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา

และประสงคจะใหเคลอนจากวเวก จงกลาวคาถา” อาฬวกาภกษณทราบวา “นคอ

มารผมบาป” จงไดกลาวกบมารผมบาปดวยคาถาวา

ในโลกนมเครองสลดออก(จากทกข)

เราสมผสดแลวดวยปญญา

มารผมบาป ผเปนเผาพนธของผประมาท

ทานไมรจกทางนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๗ }

๒๑๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๒. โสมาสตร

กามทงหลายเปรยบดวยหอกและหลาว

กองกามทงหลายนนประหนงผราย

ทานกลาวความยนดในกามใด

ความไมยนดนนไดมแลวแกเรา

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “อาฬวกาภกษณรจกเรา” จงหายตว

ไป ณ ทนนเอง

อาฬวกาสตรท ๑ จบ

๒. โสมาสตร

วาดวยโสมาภกษณ

[๑๖๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา โสมาภกษณครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เขาไป

บณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว

เขาไปยงปาอนธวนเพอพกกลางวน ถงปาอนธวนแลวจงนงพกกลางวนทโคนตนไม

แหงหนง

ล าดบนน มารผมบาปประสงคจะใหโสมาภกษณเกดความกลว ความหวาด

สะดง ความขนพองสยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงเขาไปหา

โสมาภกษณถงทนงพกแลว ไดกลาวกบโสมาภกษณดวยคาถาวา

ฐานะใดอนประเสรฐอยางยง

คอพระอรหตซงฤาษทงหลายพงบรรล

อนบคคลเหลาอนใหส าเรจไดยาก

ทานเปนหญงมปญญาแค ๒ นว๑

ไมสามารถจะบรรลฐานะนนได ๒

ล าดบนน โสมาภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา จะเปน

มนษยหรออมนษยกนแน” ทนใดนน โสมาภกษณไดมความคดดงนอกวา “นคอ

เชงอรรถ :

๑ มปญญาแค ๒ นว หมายถงมปญญานอย คอมปญญาแคใชสองนวหยบปยฝายกรอดาย (ส .ส.อ.

๑/๑๖๓/๑๘๐)

๒ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๖๑/๕๖๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๘ }

๒๑๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๓. กสาโคตมสตร

มารผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพอง

สยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงกลาวคาถา”

ครงนนแล โสมาภกษณทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดกลาวกบมารผมบาป

ดวยคาถาวา

เมอจตตงมนด เมอญาณเปนไปอย

เมอเหนแจงธรรมโดยชอบ

ความเปนหญงจะท าอะไรเราได

ผใดมความคดเหนแนนอนอยางนวา

เราเปนสตรหรอวาเราเปนบรษ

ผทยงมความเกาะเกยววาเรา มอย

มารควรจะกลาวกบผนนเถด๑

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “โสมาภกษณรจกเรา” จงหายตวไป

ณ ทนนเอง

โสมาสตรท ๒ จบ

๓. กสาโคตมสตร

วาดวยกสาโคตมภกษณ

[๑๖๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา กสาโคตมภกษณครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เขาไป

บณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว

เขาไปยงปาอนธวนเพอพกกลางวน ถงปาอนธวนแลวจงนงพกกลางวนทโคนตนไม

แหงหนง ล าดบนน มารผมบาปประสงคจะใหกสาโคตมภกษณเกดความกลว ความ

หวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงเขาไป

หากสาโคตมภกษณถงทนงพกแลว ไดกลาวกบกสาโคตมภกษณดวยคาถาวา

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๖๑/๕๖๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๑๙ }

๒๒๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๔. วชยาสตร

บตรทานตายแลว มาอยกลางปาคนเดยว

เหมอนคนทรองไหอยโดดเดยว

ก าลงแสวงหาบรษหรออยางไร

ล าดบนน กสาโคตมภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา

จะเปนมนษยหรออมนษยกนแน” ทนใดนน กสาโคตมภกษณไดมความคดดงนอกวา

“นคอมารผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพอง

สยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงกลาวคาถา”

ครงนนแล กสาโคตมภกษณทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดกลาวกบมาร

ผมบาปดวยคาถาวา

บตรเราตายมานานแลว

บรษทงหลายกมความตายนเปนทสดเหมอนกน

เราไมเศราโศก ไมรองไห ไมกลวความตายนนหรอก

ทานผมอาย เราก าจดความเพลดเพลนในสงทงปวง

ท าลายความมด ชนะกองทพมจจแลว อยอยางไมมอาสวะ

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “กสาโคตมภกษณรจกเรา” จงหายตว

ไป ณ ทนนเอง

กสาโคตมสตรท ๓ จบ

๔. วชยาสตร

วาดวยวชยาภกษณ

[๑๖๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา วชยาภกษณครองอนตรวาสก ฯลฯ จงนงพกกลางวนทโคนตน

ไมแหงหนง ล าดบนน มารผมบาปประสงคจะใหวชยาภกษณเกดความกลว ความ

หวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงเขาไป

หาวชยาภกษณถงทนงพกแลว ไดกลาวกบวชยาภกษณดวยคาถาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๐ }

๒๒๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๔. วชยาสตร

เธอยงสาวมรปงาม และฉนเองกยงหนมแนน

มาเถดนองนาง เรามารวมบรรเลงดนตรเครองหา๑

ใหส าเรงส าราญกนเถด

ล าดบนน วชยาภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา จะเปน

มนษยหรออมนษยกนแน” ทนใดนน วชยาภกษณไดมความคดดงนอกวา “นคอมาร

ผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา

และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงกลาวคาถา”

ครงนนแล วชยาภกษณทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดกลาวกบมาร

ผมบาปดวยคาถาวา

มาร รป เสยง กลน รส

และโผฏฐพพะซงเปนทรนรมยใจ

เราขอมอบใหทานผเดยว เราไมตองการสงนน

เราอดอดระอาดวยกายเนาน

ทมแตจะแตกท าลายเปอยพงไป

กามตณหาเราถอนไดแลว

ความมดในสตวทงหลายทอยในรปภพ

ทด ารงอยในอรปภพและในสมาบตอนสงบทงปวง

เรากก าจดไดหมดแลว

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “วชยาภกษณรจกเรา” จงหายตวไป

ณ ทนนเอง

วชยาสตรท ๔ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดนตรเครอง ๕ คอ อาตตะ โทน, วตตะ ตะโพน, อาตตวตตะ บณเฑาะว, ฆนะ กงสดาล, สสระ ปหรอสงข

(ข.ว.อ. ๓๔/๓๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๑ }

๒๒๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๕. อปปลวณณาสตร

๕. อปปลวณณาสตร

วาดวยอบลวรรณาภกษณ

[๑๖๖] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา อบลวรรณาภกษณครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร ฯลฯ

ไดยนอยทโคนตนสาละซงมดอกบานสะพรงตนหนง ล าดบนน มารผมบาปประสงค

จะใหอบลวรรณาภกษณเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา

และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงเขาไปหาอบลวรรณาภกษณถงทยนอย

ไดกลาวกบอบลวรรณาภกษณดวยคาถาวา

ภกษณ ทานเขาไปใกลตนสาละ

ซงมดอกบานสะพรงถงยอดแลว

ยนอยแตผเดยวทโคนตนสาละนน

อนง ผวพรรณของทานไมเปนสองรองใคร

ทานไมกลวความสามหาวของพวกนกเลงเจาชหรอ๑

ล าดบนน อบลวรรณาภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา

จะเปนมนษยหรออมนษยกนแน” ทนใดนน อบลวรรณาภกษณไดมความคดดงน

อกวา “นคอมารผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ฯลฯ จงกลาวคาถา”

ครงนนแล อบลวรรณาภกษณทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดกลาวกบมาร

ผมบาปดวยคาถาวา

แมนกเลงตงแสนมาในทน เรากไมสะดง

แมเพยงขนของเรากไมหวนไหว ไมสนสะเทอน

มาร เราแมผเดยวกไมกลวทาน

เรานจะหายตวไปหรอเขาทองทาน

แมจะยนอย ณ ระหวางดวงตา ทานกไมเหนเรา

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๒๓๐/๕๙๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๒ }

๒๒๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๖. จาลาสตร

เราเปนผช านาญในจต เจรญอทธบาทดแลว

พนจากเครองผกทกชนด

เราไมกลวทานหรอก ทานผมอาย

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “อบลวรรณาภกษณรจกเรา” จงหาย

ตวไป ณ ทนนเอง

อปปลวณณาสตรท ๕ จบ

๖. จาลาสตร

วาดวยจาลาภกษณ

[๑๖๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา จาลาภกษณครองอนตรวาสก ฯลฯ จงนงพกกลางวนทโคน

ตนไมแหงหนง ล าดบนน มารผมบาปเขาไปหาจาลาภกษณถงทอยไดถามจาลา-

ภกษณดงนวา “ภกษณ ทานไมชอบใจอะไร”

จาลาภกษณตอบวา “ทานผมอาย เราไมชอบความเกดเลย”

มารผมบาปกลาวดวยคาถาวา

เพราะเหตไร ทานจงไมชอบความเกด

ผเกดมาแลวยอมเสพกาม ใครใหทานยดถอเรองน

อยาเลยภกษณ ทานจงชอบความเกดเถด

จาลาภกษณกลาวดวยคาถาวา

ความตายยอมมแกผทเกดมาแลว

ผทเกดมาแลวยอมประสบทกข

คอ การจองจ า การฆา ความเศราหมอง

เพราะฉะนน เราจงไมชอบความเกด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๓ }

๒๒๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๗. อปจาลาสตร

พระพทธเจาทรงแสดงธรรมเหตกาวลวงความเกด

ทรงใหเราตงอยในสจจะเพอละทกขทงปวง

สตวเหลาใดเขาถงรปภพและด ารงอยในอรปภพ

สตวเหลานนเมอยงไมรความดบจงตองมาสภพอก

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “จาลาภกษณรจกเรา” จงหายตวไป

ณ ทนนเอง

จาลาสตรท ๖ จบ

๗. อปจาลาสตร

วาดวยอปจาลาภกษณ

[๑๖๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา อปจาลาภกษณครองอนตรวาสก ฯลฯ จงนงพกกลางวนทโคน

ตนไมแหงหนง ล าดบนน มารผมบาป ฯลฯ ไดถามอปจาลาภกษณดงนวา “ภกษณ

ท าไมทานจงอยากจะเกด”

อปจาลาภกษณตอบวา “ทานผมอาย เราไมอยากเกดในทไหน ๆ”

มารผมบาป กลาวดวยคาถาวา

ทานจงตงจตไวในพวกเทพชนดาวดงส

ชนยามา ชนดสต ชนนมมานรด

และชนปรนมมตวสวตดเถด

ทานจกไดเสวยความยนด

อปจาลาภกษณ กลาวดวยคาถาวา

พวกเทพชนดาวดงส ชนยามา

ชนดสต ชนนมมานรด และชนปรนมมตวสวตด

ยงผกพนดวยเครองผกคอกาม

จ าตองกลบมาสอ านาจมารอก

โลกทงหมดเรารอน โลกทงหมดคกรน

โลกทงหมดลกโพลง โลกทงหมดสนสะเทอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๔ }

๒๒๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๘. สสปจาลาสตร

ใจของเรายนดแนวแนในนพพาน ซงไมสนสะเทอน

ไมหวนไหว ทปถชนเสพไมได มใชคตของมาร

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “อปจาลาภกษณรจกเรา” จงหายตว

ไป ณ ทนนเอง

อปจาลาสตรท ๗ จบ

๘. สสปจาลาสตร

วาดวยสสปจาลาภกษณ

[๑๖๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน สสปจาลาภกษณครองอนตรวาสก ฯลฯ จงนงพกกลางวนทโคนตนไม

แหงหนง ล าดบนน มารผมบาปเขาไปหาสสปจาลาภกษณถงทนงพก ไดถามสสป-

จาลาภกษณดงนวา “ภกษณ ทานชอบใจลทธของใคร”

สสปจาลาภกษณตอบวา “ทานผมอาย เราไมชอบใจลทธของใครเลย”

มารผมบาปกลาวดวยคาถาวา

ทานเปนคนโลน เจาะจงใคร

จงปรากฏตวเหมอนสมณะ

แตท าไมทานจงไมชอบใจลทธ

ทานประพฤตเรองน เพราะความงมงายหรอไร

สสปจาลาภกษณกลาวดวยคาถาวา

เจาลทธภายนอกพระศาสนาน

ยอมจมอยในทฏฐทงหลาย

เราไมชอบใจธรรมของพวกเขา

พวกเขาเปนคนไมฉลาดในธรรม

พระพทธเจาผเสดจอบตในศากยตระกล

ไมมบคคลอนเปรยบ ทรงครอบง าสงทงปวง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๕ }

๒๒๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๙. เสลาสตร

บรรเทาเสยซงมาร ไมปราชยในททกสถาน

พนแลวจากกเลสทงปวง ไมมตณหาและทฏฐอาศย

มพระจกษ ทรงเหนธรรมทงปวง

บรรลธรรมเปนทส นกรรมทกอยาง

หลดพนเพราะธรรมเปนทส นอปธแลว

พระผมพระภาคพระองคนนเปนศาสดาของเรา

เราชอบใจค าสอนของพระองค

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “สสปจาลาภกษณรจกเรา” จงหาย

ตวไป ณ ทนนเอง

สสปจาลาสตรท ๘ จบ

๙. เสลาสตร

วาดวยเสลาภกษณ

[๑๗๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา เสลาภกษณครองอนตรวาสก ฯลฯ จงนงพกกลางวนทโคน

ตนไมแหงหนง ล าดบนน มารผมบาปประสงคจะใหเสลาภกษณเกดความกลว

ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา ฯลฯ ไดกลาวกบเสลาภกษณดวย

คาถาวา

ใครสรางรางกายน ผสรางรางกายอยทไหน

รางกายเกดขนทไหน รางกายดบทไหน

ล าดบนน เสลาภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา จะเปน

มนษยหรออมนษยกนแน” ทนใดนน เสลาภกษณไดมความคดดงนอกวา “นคอ

มารผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา

และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงกลาวคาถา”

ครงนนแล เสลาภกษณทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดกลาวกบมารผม

บาปดวยคาถาวา

รางกายนตนเองกไมไดสราง ผอ นกไมไดสราง

อาศยเหตจงเกด เพราะเหตดบจงดบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๖ }

๒๒๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

๑๐. วชราสตร

พชชนดใดชนดหนงทบคคลหวานลงในนา

อาศยเหต ๒ ประการ คอรสดนและยางพช

จงงอกขน ฉนใด

ขนธ ธาต และอายตนะ ๖ เหลาน

กฉนนนเหมอนกน อาศยเหตจงเกด เพราะเหตดบจงดบ

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “เสลาภกษณรจกเรา” จงหายตวไป

ณ ทนนเอง

เสลาสตรท ๙ จบ

๑๐. วชราสตร

วาดวยวชราภกษณ

[๑๗๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเวลาเชา วชราภกษณครองอนตรวาสก ถอบาตร

และจวร เขาไปบณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉน

ภตตาหารเสรจแลว เขาไปยงปาอนธวนเพอพกกลางวน ถงปาอนธวนแลว จงนงพก

กลางวนทโคนตนไมแหงหนง

ล าดบนน มารผมบาปประสงคจะใหวชราภกษณเกดความกลว ความหวาด

สะดง ความขนพองสยองเกลา และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงเขาไปหา

วชราภกษณถงทนงพกแลวไดกลาวกบวชราภกษณดวยคาถาวา

ใครสรางสตวน ผสรางสตวอยทไหน

สตวเกดขนทไหน สตวดบทไหน

ล าดบนน วชราภกษณไดมความคดดงนวา “นใครหนอมากลาวคาถา จะเปน

มนษยหรออมนษยกนแน” ทนใดนน วชราภกษณไดมความคดดงนอกวา “นคอมาร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๗ }

๒๒๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๕. ภกขนสงยต]

รวมพระสตรทมในสงยต

ผมบาป ประสงคจะใหเราเกดความกลว ความหวาดสะดง ความขนพองสยองเกลา

และประสงคจะใหเคลอนจากสมาธ จงกลาวคาถา”

ครงนนแล วชราภกษณทราบวา “นคอมารผมบาป” จงไดกลาวกบมาร

ผมบาปดวยคาถาวา

มารเอย ทฏฐของเจาเชอวาอะไรเปนสตว

กองแหงสงขารลวน ๆ น

บณฑตจะเรยกวาสตวไมไดเลย

เมอขนธทงหลายมอย การสมมตวาสตวกมได

เหมอนค าวารถมไดเพราะประกอบสวนตาง ๆ เขาดวยกน

อนง ทกขเทานนเกดขน

ทกขเทานนด ารงอยและแปรผนไป

นอกจากทกข ไมมส งอนเกดขน

นอกจากทกข ไมมอะไรอนดบไป๑

ล าดบนน มารผมบาปเปนทกขเสยใจวา “วชราภกษณรจกเรา” จงหายตวไป

ณ ทนนเอง

วชราสตรท ๑๐ จบ

ภกขนสงยต จบบรบรณ

รวมพระสตรทมในสงยตน คอ

๑. อาฬวกาสตร ๒. โสมาสตร

๓. กสาโคตมสตร ๔. วชยาสตร

๕. อปปลวณณาสตร ๖. จาลาสตร

๗. อปจาลาสตร ๘. สสปจาลาสตร

๙. เสลาสตร ๑๐. วชราสตร

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ข.ม. (แปล) ๒๙/๑๘๖/๓๗๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๘ }

๒๒๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. พรหมายาจนสตร

๖. พรหมสงยต

๑. ปฐมวรรค

หมวดท ๑

๑. พรหมายาจนสตร

วาดวยทาวมหาพรหมอาราธนาพระพทธเจาแสดงธรรม

[๑๗๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคแรกตรสรประทบอยทโคนตนอชปาลนโครธ ใกลฝง

แมน าเนรญชรา ต าบลอรเวลา ครงนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนอยในทสงด

เกดความร าพงอยางนวา “ธรรม๑ทเราไดบรรลแลวน ลกซง เหนไดยากรตามไดยาก

สงบ ประณต ไมเปนวสยแหงตรรกะ ละเอยด บณฑตจงจะรได ส าหรบหมประชาผ

รนรมยดวยอาลย๒ ยนดในอาลย เพลดเพลนในอาลย ฐานะนยอมเปนสงทเหนไดยาก

กลาวคอหลกอทปปจจยตา หลกปฏจจสมปบาท ถงแมฐานะนกเปนสงทเหนไดยากนก

กลาวคอความสงบแหงสงขารทงปวง ความสลดอปธทงปวง ความสนตณหา วราคะ

นโรธ นพพาน กถาเราจะพงแสดงธรรม และผอ นจะไมเขาใจซงตอเรา ขอนนกจะ

พงเปนความเหนดเหนอยเปลาแกเรา จะพงเปนความล าบากเปลาแกเรา

อนงเลา อนจฉรยคาถาเหลานทไมเคยทรงสดบมากอน ไดปรากฏแจมแจง

แกพระผมพระภาควา

บดน เรายงไมควรประกาศธรรม

ทเราไดบรรลดวยความล าบาก

เชงอรรถ :

๑ ธรรม ในทนหมายถงธรรมคอสจจะ ๔ (คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค) (ส .ส.อ. ๑/๑๗๒/๑๘๕)

๒ อาลย ในทนหมายถงกามคณ ๕ (คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ) (ส .ส.อ. ๑/๑๗๒/๑๙๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๒๙ }

๒๓๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. พรหมายาจนสตร

เพราะธรรมน ไมใชส งทผถกราคะ

และโทสะครอบง า จะรไดงาย

แตเปนสงพาทวนกระแส๑ ละเอยด

ลกซง รเหนไดยาก ประณต ผก าหนดดวยราคะ

ถกกองโมหะหมหอไว จกรเหนไมได

เมอพระผมพระภาคทรงพจารณาเหนดงน พระทยกนอมไปเพอการขวนขวายนอย

มไดนอมไปเพอแสดงธรรม

ครงนน ทาวสหมบดพรหมทราบความร าพงของพระผมพระภาคดวยใจแลว

ไดมความคดดงนวา “ทานผเจรญทงหลาย โลกจะฉบหายหนอ โลกจะพนาศหนอ

เพราะพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา ทรงนอมพระทยไปเพอการขวนขวายนอย

มไดนอมพระทยไปเพอแสดงธรรม” จงหายตวจากพรหมโลก มาปรากฏอย ณ

เบองพระพกตรพระผมพระภาค เหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา

ฉะนน แลวหมผาเฉวยงบาขางหนง คกเขาเบองขวาลงบนแผนดน ประนมมอ

ไปทางทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ

ขอพระผมพระภาคไดโปรดแสดงธรรม ขอพระสคตไดโปรดแสดงธรรม เพราะสตว

ทงหลายผมกเลสดจธลในตานอยมอย สตวเหลานนยอมเสอมเพราะไมไดสดบธรรม

เพราะจกมผรธรรม”

ทาวสหมบดพรหมกราบทลดงนแลว ไดกลาวคาถาอนอกวา

ในกาลกอนธรรมทไมบรสทธ

อนคนผมมลทนคดคนไว ปรากฏในแควมคธ

เชงอรรถ :

๑ พาทวนกระแส ในทนหมายถงพาเขาถงนพพาน (ว.อ. ๓/๗/๑๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๐ }

๒๓๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. พรหมายาจนสตร

พระองคโปรดทรงเปดประตอมตะนนเถด

ขอเหลาสตวจงฟงธรรมทพระสมพทธเจาผปราศจากมลทน

ไดตรสรแลวตามล าดบ

ขาแตพระองคผมปญญาด มพระสมนตจกษ

บรษผยนอยบนยอดเขาศลาลวน

พงเหนหมชนไดโดยรอบ ฉนใด

พระองคผหมดความเศราโศกแลว กฉนนน

เสดจขนสปราสาทคอธรรมแลว

จกไดเหนหมชนผตกอยในความเศราโศก

และถกชาต ชราครอบง าไดชดเจน

ขาแตพระองคผแกลวกลา ผชนะสงคราม

ผน าหม ผไมมหน ขอพระองคโปรดลกขนเสดจจารกไปในโลก

ขาแตพระผมพระภาค ขอพระองคโปรดจงทรงแสดงธรรม

เพราะจกมผรธรรม

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบค าทลอาราธนาของพรหม และเพราะ

ความมพระมหากรณาในหมสตว ทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ๑ เมอพระผม

พระภาคทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ ไดทรงเหนสตวทงหลายผมกเลสดจธลในตา

นอย มกเลสดจธลในตามาก มอนทรยแกกลา มอนทรยออน มอาการด มอาการ

ทราม สอนใหรไดงาย สอนใหรไดยาก บางพวกมกเหนปรโลกและโทษวานากลวกม

บางพวกมกไมเหนปรโลกและโทษวานากลวกม

เชงอรรถ :

๑ ค าวา พทธจกษ เปนชอของอนทรยปโรปรยตตญาณและอาสยานสยญาณ ค าวา สมนตจกษ เปนชอ

ของพระสพพญญตญาณ ค าวา ธมมจกษ เปนชอของมรรคญาณทง ๓ (ส .ส.อ. ๑/๑๗๒/๑๙๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๑ }

๒๓๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. พรหมายาจนสตร

มอปมาเหมอนในกออบล ในกอปทม ในกอปณฑรก ดอกอบล ดอกปทม

ดอกปณฑรก บางดอกทเกดในน า เจรญในน า ยงไมพนน า จมอยในน า มน าเลยงอย

ดอกอบล ดอกปทม ดอกปณฑรก บางดอกทเกดในน า เจรญในน า อยเสมอน า

ดอกอบล ดอกปทม ดอกปณฑรก บางดอกทเกดในน า เจรญในน า ขนพนน า

ไมแตะน า ฉนใด

พระผมพระภาคทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ ไดเหนสตวทงหลายผมกเลสดจ

ธลในตานอย มกเลสดจธลในตามาก มอนทรยแกกลา มอนทรยออน มอาการด

มอาการทราม สอนใหรไดงาย สอนใหรไดยาก บางพวกมกเหนปรโลกและโทษวา

เปนสงทนากลวกม บางพวกมกไมเหนปรโลกและโทษวาเปนสงทนากลวกม ฉนนน

ครนทรงเหนแลว ไดตรสตอบทาวสหมบดพรหมดวยพระคาถาวา

สตวทงหลายเหลาใดจะฟง จงปลอยศรทธาเถด

เราไดเปดประตอมตะแกสตวทงหลายเหลานนแลว

ทานพรหม เพราะเราส าคญวาจะล าบาก

จงมไดแสดงธรรมทประณตคลองแคลว ในหมมนษย

ล าดบนน ทาวสหมบดพรหมคดวา “พระผมพระภาคไดทรงประทานโอกาส

แกเรา เพอจะทรงแสดงธรรมแลว” จงถวายอภวาทพระผมพระภาค กระท า

ประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนแล๑

พรหมายาจนสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด ว.ม. (แปล) ๔/๗-๙/๑๑-๑๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๒ }

๒๓๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๒. คารวสตร

๒. คารวสตร

วาดวยพระพทธเจาทรงสกการะเคารพธรรม

[๑๗๓] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคแรกตรสรประทบอยทใตตนอชปาลนโครธ ใกลฝง

แมน าเนรญชรา ต าบลอรเวลา ครงนน พระผมพระภาคเสดจหลกเรนอยในทสงด

เกดความร าพงอยางนวา “บคคลผไมเคารพ ไมย าเกรง ยอมอยเปนทกข เราพง

สกการะ เคารพ อาศยสมณะหรอพราหมณคนไหนหนอแลอย”

ล าดบนน พระผมพระภาคไดมพระด ารดงนวา “เราพงสกการะ เคารพ

อาศยสมณะหรอพราหมณอนอย เพอความบรบรณแหงสลขนธทยงไมบรบรณ

แตเราไมเหนสมณะหรอพราหมณอนในโลก พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก

และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษยทมศลสมบรณกวาเรา ทเรา

จะพงสกการะ เคารพ อาศยอย

เราพงสกการะ เคารพ อาศยสมณะหรอพราหมณอนอย เพอความบรบรณ

แหงสมาธขนธทยงไมบรบรณ แตเราไมเหนสมณะหรอพราหมณอนในโลก พรอมทง

เทวโลก มารโลก พรหมโลก และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย

ทมสมาธสมบรณกวาเรา ทเราพงสกการะ เคารพ อาศยอย

เราพงสกการะ เคารพ อาศยสมณะหรอพราหมณอนอย เพอความบรบรณ

แหงปญญาขนธทยงไมบรบรณ แตเราไมเหนสมณะหรอพราหมณอนในโลก พรอมทง

เทวโลก มารโลก พรหมโลก และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย

ทมปญญาสมบรณกวาเรา ทเราพงสกการะ เคารพ อาศยอย

เราพงสกการะ เคารพ อาศยสมณะหรอพราหมณอนอย เพอความบรบรณ

แหงวมตตขนธทยงไมบรบรณ แตเราไมเหนสมณะหรอพราหมณอนในโลก พรอมทง

เทวโลก ฯลฯ ทมวมตตสมบรณกวาเรา ทเราพงสกการะ เคารพ อาศยอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๓ }

๒๓๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๒. คารวสตร

เราพงสกการะ เคารพ อาศยสมณะหรอพราหมณอนอย เพอความบรบรณ

แหงวมตตญาณทสสนขนธทยงไมบรบรณ แตเราไมเหนสมณะหรอพราหมณอน

ในโลก พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ

เทวดาและมนษยทมวมตตญาณทสสนะสมบรณกวาเรา ทเราพงสกการะ เคารพ

อาศยอย ทางทดเราพงสกการะ เคารพธรรมทเราตรสรแลวนนแลอย

ครงนน ทาวสหมบดพรหมทราบความร าพงของพระผมพระภาคดวยใจแลว

หายตวจากพรหมโลกมาปรากฏ ณ เบองพระพกตรพระผมพระภาค เหมอนบรษ

ผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน

ครงนนแล ทาวสหมบดพรหมหมผาเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางท

พระผมพระภาคประทบอยแลวไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระผม

พระภาค ขอนเปนอยางนน ขาแตพระสคต ขอนเปนอยางนน ขาแตพระองค

ผเจรญ พระอรหนตสมมาสมพทธเจาในอดต ทรงสกการะ เคารพ อาศยธรรมอย

ขาแตพระองคผเจรญ พระอรหนตสมมาสมพทธเจาในอนาคตทรงสกการะ เคารพ

อาศยธรรมอย ขาแตพระองคผเจรญ แมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา

ในปจจบน กขอจงสกการะ เคารพ อาศยธรรมอยเถด”

ทาวสหมบดพรหมกราบทลดงนแลว จงไดกลาวคาถาอนตอไปอกวา

พระสมพทธเจาในอดต

พระสมพทธเจาในอนาคต

และพระสมพทธเจาพระองคใดในปจจบน

ผขจดความเศราโศกของสตวเปนจ านวนมากใหพนาศไป

ทกพระองคนน ลวนเคารพพระสทธรรมอย

นเปนธรรมดาของพระพทธเจาทงหลาย

เพราะเหตนนแล กลบตรผใฝประโยชน

มงหวงความเปนใหญ ระลกถงค าสอน

ของพระพทธเจาทงหลาย พงเคารพพระสทธรรม๑

คารวสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๒๑/๓๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๔ }

๒๓๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. พรหมเทวสตร

๓. พรหมเทวสตร

วาดวยพระพรหมเทพ

[๑๗๔] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน บตรของนางพราหมณคนหนง ชอพรหมเทพ

ออกบวชในส านกของพระผมพระภาค

ครงนน ทานพระพรหมเทพหลกออกไปอยคนเดยว ไมประมาท มความเพยร

อทศกายและใจอย ไมนานนกกท าใหแจงซงประโยชนยอดเยยมอนเปนทสดแหง

พรหมจรรย๑ ทเหลากลบตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการดวย

ปญญาอนยงเองเขาถงอยในปจจบน รชดวา “ชาตส นแลว อยจบพรหมจรรยแลว๒

ท ากจทควรท าเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป” กแลทาน

พระพรหมเทพเปนพระอรหนตรปหนงในบรรดาพระอรหนตทงหลาย

ครนเวลาเชา ทานพระพรหมเทพครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวรเขาไป

บณฑบาตยงกรงสาวตถ เทยวบณฑบาตในกรงสาวตถตามล าดบตรอกแลวเขาไป

ยงทอยแหงมารดาของตน สมยนน นางพราหมณมารดาของทานพระพรหมเทพ

ถอการบชาดวยกอนขาวแกพรหมเปนนตย ครงนน ทาวสหมบดพรหมด ารวา

“นางพราหมณผมารดาของทานพระพรหมเทพน ถอการบชาดวยกอนขาวแกพรหม

เปนนตย ทางทดเราพงเขาไปหานางแลวท าใหสลดใจ” ล าดบนน ทาวสหมบด

พรหมยนอยในอากาศ ไดกลาวกบนางพราหมณมารดาของทานพระพรหมเทพ

ดวยคาถาทงหลายวา

นางพราหมณ ทานถอการบชา

ดวยกอนขาว แกพรหมใดเปนนตย

เชงอรรถ :

๑ ทสดแหงพรหมจรรย หมายถงจดสดทายของการประพฤตธรรม ในทนหมายเอาพระอรหตตผลอนเปน

จดสงสดของมรรคพรหมจรรย (ท.ส.อ. ๔๐๔/๓๐๐)

๒ อยจบพรหมจรรย หมายถงกจแหงการปฏบตเพอท าลายอาสวกเลสจบสนบรบรณแลว ไมมกจทจะตอง

ท าเพอตนเอง แตยงมหนาทเพอผอ นอย ผบรรลถงขนนไดชอวา อเสขบคคล (ท.ส.อ. ๒๔๘/๒๐๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๕ }

๒๓๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. พรหมเทวสตร

พรหมโลกของพรหมนนอยไกลจากทน

นางพราหมณ อาหารของพรหมไมใชเชนน

ทานไมรจกทางของพรหม ท าไมจงบนถงพรหม

นางพราหมณ กทานพระพรหมเทพของทานนน

เปนผไรอปธ๑ ถงความเปนอตเทพ

ไมมกเลสเครองกงวล เหนภยเนอง ๆ ไมเลยงดผอ น

ทานพระพรหมเทพผเขาสเรอนของทานเพอบณฑบาต

เปนผสมควรแกกอนขาวทบคคลพงน ามาบชา

ผถงฝงแหงเวท อบรมตนแลว

ควรแกทกษณาของมนษยและเทวดาทงหลาย

ลอยบาปแลว ไมถกตณหาและทฏฐฉาบทา

เปนคนเยอกเยน ก าลงเทยวแสวงหาอาหารอย

อดตและอนาคตไมมแกทานพระพรหมเทพนน

ทานพระพรหมเทพเปนผสงบระงบ ปราศจากควน

ไมมทกข ไมมความหวง วางอาชญาแลว

ในปถชนผยงมความหวาดหวนและในพระขณาสพผมนคง

ขอทานพระพรหมเทพนนจงบรโภคบณฑบาตอนเลศ

ส าหรบบชาพรหมของทาน

ทานพระพรหมเทพซงเปนผปราศจากเสนามาร

มจตสงบระงบ ฝกตนแลว

เทยวไปเหมอนชางประเสรฐ ไมหวนไหว

เปนภกษมศลด มจตพนวเศษแลว

ขอทานพระพรหมเทพนน จงบรโภคบณฑบาตอนเลศ

ส าหรบบชาพรหมของทาน

เชงอรรถ :

๑ เปนผไรอปธ หมายถงเวนจากอปธคอกเลส อภสงขารและกามคณ (ส .ส.อ. ๑/๑๗๔/๑๙๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๖ }

๒๓๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. พกสตร

ทานจงเปนผเลอมใสในทานพระพรหมเทพนน

เปนผไมหวนไหว ตงทกษณาไวในทานผเปนทกขไณยบคคล๑

นางพราหมณ ทานเหนมนผขามโอฆะไดแลว

จงท าบญอนจะน าความสขมาใหสบ ๆ ไป

ทานจงเปนผเลอมใสในทานพระพรหมเทพนน

เปนผไมหวนไหว ตงทกษณาไวในทานผเปนทกขไณยบคคล

นางพราหมณ ทานเหนมนผขามโอฆะไดแลว

จงท าบญอนจะน าความสขมาใหสบ ๆ ไป

พรหมเทวสตรท ๓ จบ

๔. พกสตร

วาดวยพกพรหม

[๑๗๕] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พกพรหมไดเกดทฏฐชวเชนนวา “ฐานะ

แหงพรหมนเทยง ยงยน ตดตอกน คงท มความไมเคลอนเปนธรรมดา ไมเกด ไมแก

ไมตาย ไมจต ไมอบต อนง เครองสลดออก(จากทกข)อนยงอยางอนนอกจากฐานะ

แหงพรหมนไมม”

เชงอรรถ :

๑ ทกขไณยบคคล หมายถงบคคลผควรแกทกษณา อกนยหนง หมายถงผท าทกษณาทเขาน ามาถวายใหม

ผลมาก (วสทธ. ๑/๑๕๖/๒๔๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๗ }

๒๓๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. พกสตร

ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบความคดค านงของพกพรหมดวยพระทยแลว

ทรงหายพระองคจากพระเชตวนแลวไปปรากฏในพรหมโลกนน เปรยบเหมอนบรษ

ผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน พกพรหมไดเหนพระผมพระภาคก าลง

เสดจมาแตไกล ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผนรทกข

ขอพระองคจงเสดจมาเถด ขอรบเสดจ นาน ๆ พระองคจะมเวลาเสดจมา ณ ทน

ขาแตพระองคผนรทกข กฐานะแหงพรหมนเทยง ยงยน ตดตอกน คงท มความไม

เคลอนเปนธรรมดา ไมเกด ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบต อนง เครองสลดออก(จาก

ทกข)อนยง อยางอนนอกจากฐานะแหงพรหมนไมม”

เมอพกพรหมกลาวเชนนแลว พระผมพระภาคไดตรสกบพกพรหมดงนวา

“ทานผเจรญทงหลาย พกพรหมถงความโงเขลาแลวหนอ พกพรหมถงความโงเขลา

แลวหนอ พกพรหมกลาวฐานะแหงพรหมทเปนของไมเทยงวาเทยง กลาวฐานะ

แหงพรหมทไมยงยนวายงยน กลาวฐานะแหงพรหมทไมตดตอกนวาตดตอกน

กลาวฐานะแหงพรหมทไมคงทวาคงท กลาวฐานะแหงพรหมทมความเคลอนเปน

ธรรมดาวามความไมเคลอนเปนธรรมดา และกลาวฐานะแหงพรหมอนเปนทเกด

แก ตาย จตและอบตแหงตนวา ฐานะแหงพรหมน ไมเกด ไมแก ไมตาย ไมจต

ไมอบต อนง ยอมกลาวเครองสลดออก(จากทกข)อนยงอยางอนซงมอยวาไมม

พกพรหมกราบทลวา

ขาแตพระโคดม พวกขาพระองค ๗๒ องค

บงเกดในพรหมโลกน เพราะบญกรรม

มอ านาจใหเปนไป ลวงชาตและชราไดแลว

การอบตในพรหมโลก ซงถงฝงแหงเวทนเปนทสดแลว

ชนมใชนอยยอมปรารถนาเปนดงพวกขาพระองค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๘ }

๒๓๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. พกสตร

พระผมพระภาคตรสวา

พกพรหม ทานส าคญอายใดวายาว

กอายนนสน ไมยาวเลย

พรหม เรารอาย ๑๐๐,๐๐๐ นรพพท๑ของทานไดด

พกพรหมกราบทลวา

ขาแตพระผมพระภาค พระองคตรสวา

เราเปนผมปกตเหนไมมทส นสด

ลวงชาตชราและความเศราโศกไดแลว

อะไรเปนศลวตรเกาแกของขาพระองคหนอ

ขอพระองคจงตรสบอกศลวตร

ซงขาพระองคควรรแจงดวยเถด

พระผมพระภาคตรสวา

๑. ขอททานใหมนษยเปนอนมาก

ผกระหายน าซงถกแดดแผดเผาในฤดรอนไดดมน า

นนเปนศลวตรเกาแกของทาน

เรายงระลกไดอย ประดจหลบแลวตนขน ฉะนน

๒. ขอททานชวยปลดเปลองประชมชน

ซงถกโจรจบทตระกลเอณ๒

เชงอรรถ :

๑ ดมาตรานบในขอ ๑๘๑ หนา ๒๕๑ ในเลมน

๒ ตระกลเอณ ในทนหมายถงฝงแมน าคงคา (ส .ส.อ. ๑/๑๗๕๑/๒๐๐, ส .ฏกา ๑/๑๗๕/๒๕๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๓๙ }

๒๔๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. พกสตร

นนเปนศลวตรเกาแกของทาน

เรายงระลกไดอย ประดจหลบแลวตนขน ฉะนน

๓. ขอททานขมขดวยก าลงแลวชวยปลดเปลองเรอ

ซงถกนาคผรายจบไวในกระแสของแมน าคงคา

เพราะความเอนดในหมมนษย

นนเปนศลวตรเกาแกของทาน

เรายงระลกไดอย ประดจหลบแลวตนขน ฉะนน

๔. เราไดเปนอนเตวาสกของทาน

นามวากปปมาณพ เราไดเขาใจทานแลววา

มความรด มวตร ขอนนเปนศลวตรเกาแกของทาน

เรายงระลกไดอย ประดจหลบแลวตนขน ฉะนน

พกพรหมกราบทลวา

พระองคทรงทราบอายนของขาพระองคแนแท

แมส งอนพระองคกทรงทราบได

เพราะพระองคเปนพระพทธเจา

ฉะนน อานภาพอนรงโรจนของพระองคน

จงยงพรหมโลกใหสวางไสว ตงอย

พกสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๐ }

๒๔๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. อปราทฏฐสตร

๕. อปราทฏฐสตร

วาดวยทฏฐอกอยางหนง

[๑๗๖] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พรหมองคหนงไดเกดทฏฐชวเชนนวา

“สมณะหรอพราหมณทจะพงมาในพรหมโลกนไดไมมเลย” ครงนน พระผมพระภาค

ทรงทราบความคดค านงของพรหมนนดวยพระทยแลว ทรงหายพระองคจาก

พระเชตวนแลวไปปรากฏในพรหมโลกนน เปรยบเหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขนออก

หรอคแขนเขา ฉะนน ล าดบนน พระผมพระภาคประทบนงขดสมาธในอากาศเบองบน

พรหมนน เขาเตโชธาตกสณแลว

ครงนน ทานพระมหาโมคคลลานะไดมความคดดงนวา “บดน พระผม

พระภาคประทบอย ณ ทไหนหนอ” ทานพระมหาโมคคลลานะไดเหนพระผม

พระภาคประทบนงขดสมาธในอากาศเบองบนพรหมนน ทรงเขาเตโชธาตกสณอย

ดวยทพยจกขอนบรสทธลวงจกษมนษย ไดหายตวจากพระเชตวนไปปรากฏใน

พรหมโลกนน เปรยบเหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน ล าดบนน

ทานพระมหาโมคคลลานะอาศยทศตะวนออก นงขดสมาธในอากาศเบองบนของ

พรหมนน(แต) ต ากวาพระผมพระภาค เขาเตโชธาตกสณแลว

ครงนน ทานพระมหากสสปะไดมความคดดงนวา “บดน พระผมพระภาค

ประทบอย ณ ทไหนหนอ” ทานพระมหากสสปะไดเหนพระผมพระภาคดวยทพพ-

จกข ฯลฯ ไดหายตวจากพระเชตวนไปปรากฏในพรหมโลกนนเปรยบเหมอนบรษ

ผมก าลง ฯลฯ ฉะนน ล าดบนน ทานพระมหากสสปะอาศยทศใตนงขดสมาธใน

อากาศเบองบนของพรหมนน (แต)ต ากวาพระผมพระภาค เขาเตโชธาตกสณแลว

ตอมา ทานพระมหากปปนะไดมความคดดงนวา “บดน พระผมพระภาค

ประทบอย ณ ทไหนหนอ” ล าดบนน ทานพระมหากปปนะไดเหนพระผมพระภาค

ดวยทพพจกข ฯลฯ ไดหายตวจากพระเชตวนไปปรากฏในพรหมโลกนน เปรยบเหมอน

บรษผมก าลง ฯลฯ ฉะนน ล าดบนน ทานพระมหากปปนะอาศยทศตะวนตก นงขด

สมาธในอากาศเบองบนพรหมนน (แต)ต ากวาพระผมพระภาค เขาเตโชธาตกสณแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๑ }

๒๔๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. อปราทฏฐสตร

ล าดบนน ทานพระอนรทธะไดมความคดดงนวา “บดน พระผมพระภาค

ประทบอย ณ ทไหนหนอ” ทานพระอนรทธะไดเหนพระผมพระภาคดวยทพพจกข

ฯลฯ ไดหายตวจากพระเชตวนไปปรากฏในพรหมโลกนน เปรยบเหมอนบรษผม

ก าลง ฯลฯ ฉะนน ล าดบนน ทานพระอนรทธะอาศยทศเหนอนงขดสมาธใน

อากาศเบองบนของพรหมนน (แต)ต ากวาพระผมพระภาค เขาเตโชธาตกสณแลว

ครงนน ทานพระมหาโมคคลลานะไดกลาวกบพรหมนนดวยคาถาวา

ผมอาย แมในวนนทานกยงมทฏฐเหมอนครงกอนหรอ

ทานยงเหนพระรศมอนปภสสร(ของพระผมพระภาค)

กาวลวงรศมอนในพรหมโลกหรอ

พรหมนนตอบวา

ขาแตทานผนรทกข

ขาพเจามไดมทฏฐเหมอนครงกอน

ขาพเจาเหนพระรศมอนปภสสร(ของพระผมพระภาค)

กาวลวงรศมอนในพรหมโลกอย

ในวนนขาพเจาจะพงกลาววา

‘เราเปนผเทยง เปนผคงท’ ไดอยางไร

ล าดบนน พระผมพระภาคใหพรหมนนสลดใจแลว ทรงหายพระองคจาก

พรหมโลกนนไปปรากฏในพระเชตวน เปรยบเหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขนออก

หรอคแขนเขา ฉะนน ล าดบนน พรหมไดเรยกพรหมปารสชชะองคหนงมากลาววา

“มาเถดทานผนรทกข ทานจงเขาไปหาทานพระมหาโมคคลลานะจนถงทอย จงกลาว

กบทานพระมหาโมคคลลานะอยางนวา ‘ทานพระมหาโมคคลลานะผนรทกข มอย

หรอหนอทสาวกทงหลายของพระผมพระภาคพระองคนน แมเหลาอนซงมฤทธมาก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๒ }

๒๔๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. อปราทฏฐสตร

อยางน มอานภาพมากอยางน เหมอนอยางทานพระมหาโมคคลลานะ ทานพระ

กสสปะ ทานพระกปปนะ และทานพระอนรทธะ”

พรหมปารสชชะนนรบค าของพรหมนนวา “อยางนน ทานผนรทกข” ไดหาย

ตวจากพรหมโลกนนไปปรากฏขางหนาทานพระมหาโมคคลลานะ เปรยบเหมอน

บรษผมก าลง ฯลฯ ฉะนน ครงนน พรหมปารสชชะนนอภวาททานพระมหา-

โมคคลลานะแลว ยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวกบทานพระมหาโมคคลลานะดงนวา

“ขาแตทานผนรทกข มอยหรอหนอ ฯลฯ และทานพระอนรทธะ”

ล าดบนน ทานพระมหาโมคคลลานะไดกลาวกบพรหมปารสชชะดวยคาถาวา

สาวกทงหลายของพระพทธเจา

ผไดวชชา ๓๑ บรรลอทธวธญาณ

ฉลาดในเจโตปรยญาณ

สนอาสวะแลว เปนพระอรหนต มอยมาก

ล าดบนน พรหมปารสชชะนนชนชมยนดภาษตของทานพระมหาโมคคลลานะแลว

เขาไปหาพรหมนนถงทอย ไดกลาวกบพรหมนนวา “ทานผนรทกข ทานพระมหา-

โมคคลลานะกลาวอยางนวา

สาวกทงหลายของพระพทธเจา

ผไดวชชา ๓ บรรลอทธวธญาณ

ฉลาดในเจโตปรยญาณ

สนอาสวะแลว เปนพระอรหนต มอยมาก”

พรหมปารสชชะไดกลาวค านแลว พรหมมใจยนดชนชมภาษตของพรหม-

ปารสชชะนน

อปราทฏฐสตรท ๕ จบ

เชงอรรถ :

๑ วชชา ๓ ไดแก (๑) ปพเพนวาสานสสตญาณ (๒) ทพพจกขญาณ (๓) อาสวกขยญาณ (ส .ส.อ. ๑/๑๗๖/๒๐๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๓ }

๒๔๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. ปมาทสตร

๖. ปมาทสตร

วาดวยผประมาท

[๑๗๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนประทบพกผอนอยในทพกกลางวน

ครงนน สพรหมปจเจกพรหม และสทธาวาสปจเจกพรหมเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ไดยนพงบานประตคนละขาง ล าดบนน สพรหมปจเจกพรหมไดกลาว

กบสทธาวาสปจเจกพรหมดงนวา “ทานผนรทกข ไมใชเวลาอนควรทจะเขาเฝา

พระผมพระภาคกอน พระผมพระภาคทรงหลกเรนประทบพกผอนอยในทพกกลางวน

กพรหมโลกโนนบรบรณและเบกบานแลว แตพรหมในพรหมโลกนนยอมอยดวยความ

ประมาท มาเถด พวกเราจกเขาไปพรหมโลก พงใหพรหมนนสลดใจ” สทธาวาส-

ปจเจกพรหมไดรบค าของสพรหมปจเจกพรหมวา “อยางนน ทานผนรทกข”

ครงนน สพรหมปจเจกพรหมและสทธาวาสปจเจกพรหม ไดหายตวจาก

เบองพระพกตรของพระผมพระภาคไปปรากฏในพรหมโลกนน เปรยบเหมอนบรษ

ผมก าลง ฯลฯ ฉะนน พรหมนนไดเหนพรหมเหลานนก าลงมาแตไกลเทยว ไดกลาว

กบพรหมเหลานนวา “ทานผนรทกข เชญเถด พวกทานมาจากไหนกนหรอ”

พรหมเหลานนกลาววา “ทานผนรทกข พวกเรามาจากส านกของพระผม

พระภาค ผเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน อนง ทานจะไปสทบ ารง

ของพระผมพระภาคพระองคนน ผเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาบางไหมละ”

เมอพรหมทง ๒ นนกลาวแลวเชนน พรหมนนอดกลนค านนไมได จงเนรมต

ตนเปน ๑,๐๐๐ แลวไดกลาวค านกบสพรหมปจเจกพรหมวา “ทานผนรทกข ทานเหน

อทธานภาพเหนปานนของเราหรอไม”

สพรหมปจเจกพรหมกลาววา “เราเหนอทธานภาพเหนปานนของทานแลว”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๔ }

๒๔๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. ปมาทสตร

พรหมนนกลาววา “เรานนเปนผมฤทธมากอยางน มอานภาพมากอยางน

จกไปสทบ ารงของสมณะหรอพราหมณอนท าไม”

ล าดบนน สพรหมปจเจกพรหมเนรมตตนเปน ๒,๐๐๐ องค แลวไดกลาวค าน

กบพรหมวา “ทานผนรทกข ทานเหนอทธานภาพเหนปานนของเราหรอไม”

พรหมนนกลาววา “เราเหนอทธานภาพเหนปานนของทานแลว”

สพรหมปจเจกพรหมกลาววา “พระผมพระภาคพระองคนนเทานน มฤทธ

มากกวา และมอานภาพยงใหญกวาทานและเราดวย ทานผนรทกข ทานพงไปส

ทบ ารงของพระผมพระภาคพระองคนน ผเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาเถด”

ครงนน พรหมนนไดกลาวกบสพรหมปจเจกพรหมดวยคาถาวา

ขาแตพรหม วมานของเราผมฌานนนนมรปครฑ ๓๐๐ รป

มรปหงส ๔๐๐ รป มรปมฤคทเหมอนเสอโครง ๕๐๐ รป

ยอมรงโรจนสองสวางอยในทศเหนอ

สพรหมปจเจกพรหมและสทธาวาสปจเจกพรหมกลาววา

วมานของทานนนถงจะรงโรจน

สองสวางอยในทศเหนอกจรง

เพราะเหนโทษในรป(และ)เพราะเหนรปอนหวนไหวอยทกเมอ

พระศาสดาผมพระปญญาด จงไมทรงยนดในรป

ครงนน สพรหมปจเจกพรหมและสทธาวาสปจเจกพรหม ใหพรหมนนสลดใจ

แลวหายตวไป ณ ทนนเอง อนง พรหมนนสมยตอมาไดไปสทบ ารงของพระผม

พระภาคผเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาแลว

ปมาทสตรท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๕ }

๒๔๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. กตโมรกตสสกสตร

๗. โกกาลกสตร

วาดวยโกกาลกภกษ

[๑๗๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนประทบพกผอนอยในทพกกลางวน

ครงนน สพรหมปจเจกพรหมและสทธาวาสปจเจกพรหมเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ไดยนพงบานประตคนละขาง ล าดบนน สพรหมปจเจกพรหมปรารภ

โกกาลกภกษ ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ใครผมปญญาในโลกน

จะพงประเมนพระขณาสพผมคณอนประมาณมได

เราเหนวาผนนมปญญาทบยงเปนปถชนอย

บงอาจประเมนพระขณาสพผมคณอนประมาณมได

โกกาลกสตรท ๗ จบ

๘. กตโมรกตสสกสตร

วาดวยกตโมรกตสสกภกษ

[๑๗๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนประทบพกผอนอยในทพกกลางวน

ครงนน สพรหมปจเจกพรหมและสทธาวาสปจเจกพรหมเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ไดยนพงบานประตคนละขาง ล าดบนน สทธาวาสปจเจกพรหมปรารภ

กตโมรกตสสกภกษ ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ใครผมปญญาในโลกน

จะพงประเมนพระขณาสพผมคณอนประมาณมได

เราเหนวาผนนมปญญาทบยงเปนปถชนอย

บงอาจประเมนพระขณาสพผมคณอนประมาณมได

กตโมรกตสสกสตรท ๘ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๖ }

๒๔๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๙. ตทพรหมสตร

๙. ตทพรหมสตร

วาดวยตทปจเจกพรหม

[๑๘๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน โกกาลกภกษอาพาธ ไดรบทกข เปนไขหนก ครนเมอราตรผานไป

ตทปจเจกพรหมมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขาไปหา

โกกาลกภกษจนถงทอย ยนอยกลางอากาศไดกลาวกบโกกาลกภกษดงนวา “ทาน

โกกาลกะ ทานจงท าจตใหเลอมใสในทานพระสารบตรและทานพระโมคคลลานะเถด

เพราะทานพระสารบตรและทานพระโมคคลลานะ เปนผมศลเปนทรก”

โกกาลกภกษถามวา “ผมอาย ทานเปนใคร”

ตทปจเจกพรหมตอบวา “เราเปนตทปจเจกพรหม”

โกกาลกภกษกลาววา “ผมอาย ทานไดรบพยากรณจากพระผมพระภาควา

เปนอนาคามแลวมใชหรอ เมอเปนเชนน ท าไมทานจงมาทนอก ทานจงเหนวา

ความผดนของทานมอยเถด”

ตทปจเจกพรหมไดกลาววา

ผรสวาจา (ค าหยาบ) เปนเหมอนผง

เครองตดตนของคนพาลผกลาวค าชว

ยอมเกดทปากของบรษ

ผใดสรรเสรญคนทควรตเตยน

หรอตเตยนคนทควรสรรเสรญ

ผนนชอวาสงสมความผดไวดวยปาก

ยอมไมประสบความสข เพราะความผดนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๗ }

๒๔๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. โกกาลกสตร

การปราชยดวยทรพย

ในการเลนการพนนจนหมดตวน

เปนความผดเพยงเลกนอย

แตการทบคคลมใจประทษราย

ในบคคลผด าเนนไปดแลวนเทานน

เปนความผดมากกวา

บคคลผตงวาจาและใจอนชว ตเตยนพระอรยะ

ยอมเขาถงนรกสน ๑๓๖,๐๐๐ นรพพทกป๑

กบอก ๕ อพพทกป๒

ตทพรหมสตรท ๙ จบ

๑๐. โกกาลกสตร

วาดวยโกกาลกภกษ

[๑๘๑] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน โกกาลกภกษเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

แลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ

ทานพระสารบตรและทานพระโมคคลลานะเปนผมความปรารถนาชว ตกอยในอ านาจ

ความปรารถนาชว”

เมอโกกาลกภกษกลาวอยางนแลว พระผมพระภาคไดตรสกบโกกาลกภกษดงนวา

“โกกาลกะ เธออยากลาวอยางนน โกกาลกะ เธออยากลาวอยางนน เธอจงท าจต

ใหเลอมใสในสารบตรและโมคคลลานะเถด เพราะสารบตรและโมคคลลานะ เปนผม

ศลเปนทรก”

แมครงท ๒ โกกาลกภกษกราบทลพระผมพระภาควา “ขาแตพระองคผเจรญ

แมพระผมพระภาคทรงเปนทตงแหงศรทธาของขาพระองค ทรงมพระพทธพจนท

เชงอรรถ :

๑ นรพพทกป เปนจ านวนกปทใชสงขยา (การก าหนดนบ) จ านวนสง (ตามนย อง.ทสก.อ. ๓/๘๙/๓๖๖)

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ใหความหมายวา เทากบ ๑ ม ๐ ตามหลง ๖๓ ตว บางวา ๑๐๐ ลาน

๒ ด อง.ทสก. (แปล) ๒๔/๘๙/๒๐๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๘ }

๒๔๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. โกกาลกสตร

ขาพระองคเชอถอไดกจรง ถงอยางนน ทานพระสารบตรและทานพระโมคคลลานะ

กยงเปนผปรารถนาชว ตกอยในอ านาจความปรารถนาชว”

แมครงท ๒ พระผมพระภาคไดตรสกบโกกาลกภกษดงนวา “โกกาลกะ

เธออยากลาวอยางนน โกกาลกะ เธออยากลาวอยางนน เธอจงท าจตใหเลอมใสใน

สารบตรและโมคคลลานะเถด เพราะสารบตรและโมคคลลานะ เปนผมศลเปนทรก”

แมครงท ๓ โกกาลกภกษกกราบทลพระผมพระภาควา “ ฯลฯ ตกอยใน

อ านาจความปรารถนาชว”

แมครงท ๓ พระผมพระภาคไดตรสกบโกกาลกภกษวา “ ฯลฯ เพราะสารบตร

และโมคคลลานะ เปนผมศลเปนทรก”

ครงนน โกกาลกภกษลกขนจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาคกระท า

ประทกษณแลวจากไป

เมอโกกาลกภกษจากไปไมนาน รางกายกมตมขนาดเทาเมลดพนธผกกาด

เกดขนทวราง ตมเหลานนโตเทาเมลดพนธผกกาด แลวกโตขนเทาเมลดถวเขยว

โตเทาเมลดถวด า โตเทาเมลดพทรา โตเทาเมลดกระเบา โตเทาผลมะขามปอม

โตเทาผลมะตมออน โตเทาผลมะตมแก แลวกแตกเยม หนองและเลอดหลงออกมา

ครงนน โกกาลกภกษไดมรณภาพเพราะอาพาธนนเอง แลวไปเกดในปทมนรก

เพราะมจตผกอาฆาตในทานพระสารบตรและทานพระโมคคลลานะ

ครนเมอราตรผานไป ทาวสหมบดพรหมมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมให

สวางทวพระเชตวน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย

ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ โกกาลก-

ภกษมรณภาพแลว ไปเกดในปทมนรกเพราะมจตผกอาฆาตในทานพระสารบตรและ

ทานพระโมคคลลานะ” ครนทาวสหมบดพรหมกราบทลดงนแลว ถวายอภวาทพระ

ผมพระภาค กระท าประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนเอง

ครนราตรนนผานไป พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

“ภกษทงหลาย คนนเมอราตรผานไป ทาวสหมบดพรหมมวรรณะงดงามยงนก

เปลงรศมใหสวางทวพระเชตวน เขามาหาเราถงทอยอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๔๙ }

๒๕๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. โกกาลกสตร

ไดกลาวกบเราดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ โกกาลกภกษมรณภาพแลว ไปเกดใน

ปทมนรก เพราะมจตผกอาฆาตในทานพระสารบตรและทานพระโมคคลลานะ”

ภกษทงหลาย ทาวสหมบดพรหมกลาวค านแลวอภวาทเรา กระท าประทกษณ

แลวหายตวไป ณ ทนนเอง

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ภกษรปหนงไดทลถามพระผมพระภาควา

“ขาแตพระองคผเจรญ ประมาณอายในปทมนรกนานเทาไรหนอ”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ภกษ ประมาณอายในปทมนรกนานนก

ประมาณอายในปทมนรกนน ยากทจะนบไดวา ‘ประมาณปเทาน ประมาณ ๑๐๐ ป

เทาน ประมาณ ๑,๐๐๐ ปเทาน ประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ ปเทาน”

ภกษทลถามวา “ขาแตพระองคผเจรญ พระองคพอจะยกอปมาไดหรอไม

พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ไดภกษ” แลวตรสวา “ภกษ หนงเกวยนเมลดงา

ของชาวโกศลมอตรา ๒๐ ขาร๑ ลวงไปแลว ๑๐๐,๐๐๐ ป บรษจงน าเมลดงาออก

จากเกวยนนนหนงเมลด เมลดงาหนงเกวยนของชาวโกศลซงมอตรา ๒๐ ขารนน

จะพงหมดไปโดยท านองนเรวกวา แตวา ๑ อพพทนรก๒หาหมดไปไม

เชงอรรถ :

๑ ๔ กฑวะ หรอปสตะ (ฟายมอ) เปน ๑ ปตถะ (กอบ)

๔ ปตถะ เปน ๑ อาฬหกะ

๔ อาฬหกะ เปน ๑ โทณะ

๔ โทณะ เปน ๑ มาณกา

๔ มาณกา เปน ๑ ขาร

๒๐ ขาร เปน ๑ วาหะ

๒๐ วาหะ เปน ๑ ธารณะ

๑๐ ธารณะ เปน ๑ ปละ

๑๐๐ ปละ เปน ๑๒ ตลา

๒๐ ตลา เปน ๑ ภาระ

๒ อพพทนรก นรพพทนรก อพพพนรก อหหนรก อฏฏนรก กมทนรก โสคนธกนรก อปปลนรก

ปณฑรกนรก ปทมนรก ทงหมดนอยในอเวจมหานรก เปนนรกเลกอยในนรกใหญ ไมมภมเปนของตนเอง

แตเปนทซ งสตวจะตองรบกรรม เชน อพพทนรกเปนสถานททรมานสตวโดยการนบชนเนอเปนเครองบอก

ระยะเวลาในการทรมานสตว (อง. ทสก. อ. ๓/๘๙/๓๖๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๐ }

๒๕๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. โกกาลกสตร

๒๐ อพพทนรก เปน ๑ นรพพทนรก

๒๐ นรพพทนรก เปน ๑ อพพพนรก

๒๐ อพพพนรก เปน ๑ อหหนรก

๒๐ อหหนรก เปน ๑ อฏฏนรก

๒๐ อฏฏนรก เปน ๑ กมทนรก

๒๐ กมทนรก เปน ๑ โสคนธกนรก

๒๐ โสคนธกนรก เปน ๑ อปปลนรก

๒๐ อปปลนรก เปน ๑ ปณฑรกนรก

๒๐ ปณฑรกนรก เปน ๑ ปทมนรก

โกกาลกภกษไปเกดในปทมนรกแลว เพราะมจตผกอาฆาตในสารบตรและ

โมคคลลานะ”

พระผมภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถาประพนธ

ตอไปอกวา

ผรสวาจา (ค าหยาบ) เปนเหมอนผง

เครองตดตนของคนพาลผกลาวค าชว

ยอมเกดทปากของบรษ

ผใดสรรเสรญคนทควรตเตยน

หรอตเตยนคนทควรสรรเสรญ

ผนนชอวาสงสมความผดไวดวยปาก

ยอมไมประสบความสข เพราะความผดนน

การปราชยดวยทรพย

ในการเลนการพนนจนหมดตวน

เปนความผดเพยงเลกนอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๑ }

๒๕๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๑. ปฐมวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

แตการทบคคลมใจประทษราย

ในบคคลผด าเนนไปดแลวนเทานน

เปนความผดมากกวา

บคคลผตงวาจาและใจอนชว ตเตยนพระอรยะ

ยอมเขาถงนรกสน ๑๓๖,๐๐๐ นรพพทกป

กบอก ๕ อพพทกป๑

โกกาลกสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. พรหมายาจนสตร ๒. คารวสตร

๓. พรหมเทวสตร ๔. พกสตร

๕. อปราทฏฐสตร ๖. ปมาทสตร

๗. โกกาลกสตร ๘. กตโมรกตสสกสตร

๙. ตทพรหมสตร ๑๐. โกกาลกสตร

เชงอรรถ :

๑ ด อง.ทสก. (แปล) ๒๔/๘๙/๒๐๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๒ }

๒๕๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑. สนงกมารสตร

๒. ทตยวรรค

หมวดท ๒

๑. สนงกมารสตร

วาดวยสนงกมารพรหม

[๑๘๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยทฝงแมน าสปปน เขตกรงราชคฤห

ครนเมอราตรผานไป สนงกมารพรหมมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทว

ฝงแมน าสปปน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย

ณ ทสมควร ไดกลาวคาถานในทประทบของพระผมพระภาควา

ในหมชนทถอตระกลเปนใหญ

กษตรยจดวาประเสรฐทสด

สวนทานผเพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ๑

จดวาประเสรฐทสดในหมเทวดาและมนษย๒

สนงกมารพรหมครนกราบทลค านแลว พระศาสดาทรงพอพระทย ครงนน

สนงกมารพรหมทราบวา “พระศาสดาของเราทรงพอพระทยแลว” จงถวายอภวาท

พระผมพระภาค กระท าประทกษณแลวหายตวไป ณ ทนนเอง

สนงกมารสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ วชชา หมายถงวชชา ๓ มปพเพนวาสานสสตญาณ เปนตน และวชชา ๘ คอ วปสสนาญาณ มโนมยทธ

และอภญญา ๖ จรณะ หมายถงจรณะ ๑๕ คอ ความบรบรณในศล ความคมครองทวารในอนทรย

ความรประมาณในโภชนะ การประกอบความเพยรเครองตน พระสทธรรม ๗ และรปาวจรฌาน ๔ (ส .ส.อ.

๑/๑๘๒/๒๐๘)

๒ ด ท.ส. (แปล) ๙/๒๗๖/๙๙, ม.ม. (แปล) ๑๓/๓๐/๓๔, ส .น. (แปล) ๑๖/๒๔๕/๓๓๘, อง.เอกาทสก. (แปล)

๒๔/๑๐/๔๐๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๓ }

๒๕๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. อนธกวนทสตร

๒. เทวทตตสตร

วาดวยพระเทวทต

[๑๘๓] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏ เขตกรงราชคฤห

เมอพระเทวทตจากไปไมนาน ครนเมอราตรผานไป ทาวสหมบดพรหมมวรรณะ

งดงามยงนก เปลงรศมใหสวางทวภเขาคชฌกฏ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท

ประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ปรารภพระเทวทต ไดกลาวคาถาน

ในส านกของพระผมพระภาควา

สกการะยอมฆาบรษชว

เหมอนผลกลวยฆาตนกลวย

ขยไผฆาตนไผ ดอกออฆาตนออ

ลกมาอสดรฆาแมมา ฉะนน๑

เทวทตตสตรท ๒ จบ

๓. อนธกวนทสตร

วาดวยเรองอนธกวนทคาม

[๑๘๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ อนธกวนทคาม แควนมคธ

สมยนน พระผมพระภาคประทบนงอยในทแจง ในราตรอนมดมดและฝนก าลงตก

ประปรายอย ครนเมอราตรผานไป ทาวสหมบดพรหมมวรรณะงดงามยงนก เปลงรศม

ใหสวางทวอนธกวนทคาม เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาท

แลวยนอย ณ ทสมควร ไดกลาวคาถาเหลานในส านกของพระผมพระภาควา

ภกษพงอาศยทนอนและทนงอนสงด

พงประพฤตเพอความหลดพนจากสงโยชน

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ว.จ. (แปล) ๗/๓๓๕/๑๘๐, ส .น. (แปล) ๑๖/๑๘๔/๒๓๐, อง.จตกก. (แปล) ๒๑/๖๘/๑๑๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๔ }

๒๕๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. อนธกวนทสตร

ถาภกษไมประสบความยนดในทนน

พงมสต มปญญาเครองบรหาร อยในทามกลางสงฆ

ภกษเมอเทยวบณฑบาตตามล าดบตระกล

พงมปญญาเครองบรหาร คมครองอนทรย

พงอาศยทนอนทนงอนสงด

พนจากภย๑ นอมไปในอภย๒

ภกษถงนงอยในททมสตวเลอยคลานอนนากลว

สายฟาแลบแปลบปลาบ ฉวดเฉวยน

ฝนตกในราตรอนมดมด

กปราศจากความขนพองสยองเกลา

ขาพระองคกลวมสาวาท จงไมอาจค านวณดวยใจ

ของขาพระองคไดวา ‘เรองนขาพระองคไดเหนแลวแน’

ขาพระองคไมกลาววา ‘ในเรองนเปนอยางน ในเรองนเปนอยางน’

ในพรหมจรรยหนง๓มพระขณาสพผละความตายได ๑,๐๐๐ รป

พระเสขะมากกวา ๕๐๐ รปไป

๑๐ รปบาง ๑๐๐ รปบาง

และผถงกระแสนพพานทงหมดไมไปสดรจฉานภม

สวนหมสตวนอกนลวนเปนผมสวนไดรบผลบญ

อนธกวนทสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ภย ในทนหมายถงภยในวฏฏะ (ส .ส.อ. ๑/๑๘๔/๒๐๙)

๒ อภย ในทนหมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๑๘๔/๒๐๙)

๓ พรหมจรรยหนง ในทนหมายถงธรรมเทศนาหนง (ส .ส.อ. ๑/๑๘๔/๒๑๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๕ }

๒๕๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. อรณวตสตร

๔. อรณวตสตร

วาดวยเรองเมองอรณวด

[๑๘๕] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ฯลฯ เขตกรงสาวตถ ณ

ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษทงหลาย” ภกษ

เหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคไดตรสดงนวา “ภกษทงหลาย

เรองเคยมมาแลว มพระราชาพระนามวาอรณ ราชธานของพระเจาอรณ ชอวา

อรณวด พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข ทรงเขาไปอาศย

อรณวดราชธานประทบอย อนง พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม

วาสข ไดมคพระสาวกนามวาอภภและสมภวะ เปนคพระสาวกชนดเลศ

ภกษทงหลาย ครงนน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา

สข รบสงเรยกอภภภกษมาตรสวา ‘พราหมณ มาเถด เราจกเขาไปพรหมโลก

ชนใดชนหนงชวเวลาหนง จนกวาจะถงเวลาฉนภตตาหาร’ ภกษทงหลาย อภภภกษ

ทลรบสนองพระด ารสแลว

ล าดบนน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข และ

อภภภกษไดหายตวจากอรณวดราชธานไปปรากฏในพรหมโลกนน เปรยบเหมอน

บรษผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน

ล าดบนน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข รบสง

เรยกอภภภกษมาตรสวา ‘พราหมณ ธรรมกถาจงปรากฏชดแกพรหม พรหมบรษท

และพรหมปารสชชะทงหลายเถด’

อภภภกษทลรบสนองพระด ารสแลว ไดชแจงใหพรหม พรหมบรษท และ

พรหมปารสชชะทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญ

แกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๖ }

๒๕๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. อรณวตสตร

ภกษทงหลาย ไดยนวาในกาลนน พรหม พรหมบรษท และพรหมปารสชชะ

ทงหลาย ยกโทษตเตยนโพนทะนาวา ‘ทานผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ

กเมอพระศาสดาประทบอยเฉพาะหนา เพราะเหตไร พระสาวกจงแสดงธรรม

ล าดบนน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข ตรสกบ

อภภภกษวา ‘ดกอนพราหมณ พรหม พรหมบรษท และพรหมปารสชชะเหลานน

พากนตเตยนวา ‘ทานผเจรญ นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ กเมอพระศาสดา

ประทบอยเฉพาะหนา เพราะเหตไร พระสาวกจงแสดงธรรม’ พราหมณ ถาอยางนน

เธอจงใหพรหม พรหมบรษท และพรหมปารสชชะทงหลายสลดใจใหยงข นไปกวา’

อภภภกษทลรบสนองพระด ารสแลวปรากฏกายแสดงธรรมบาง ไมปรากฏกาย

แสดงธรรมบาง ปรากฏกายทอนลาง ไมปรากฏกายทอนบนแสดงธรรมบาง

ปรากฏกายทอนบน ไมปรากฏกายทอนลางแสดงธรรมบาง

ภกษทงหลาย ไดยนวาในกาลนน พรหม พรหมบรษท และพรหมปารสชชะ

ทงหลายไดมจตอศจรรยเกดขนวา ‘นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ ทานผเจรญ

ทงหลาย ความทสมณะเปนผมฤทธมาก มอานภาพมาก’

ครงนน อภภภกษไดกราบทลพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา

พระนามวาสข ดงนวา ‘ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคยอมทราบ ขาพระองคเปน

ผกลาววาจาเหนปานน ในทามกลางภกษสงฆวา ‘ทานผมอายทงหลาย เราอยท

พรหมโลกสามารถยงหมนโลกธาตใหรแจงดวยเสยงได’

พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข ตรสวา ‘พราหมณ

เปนกาลของเธอ พราหมณ เปนกาลของเธอ ทเธอยนอยทพรหมโลกพงยงหมน

โลกธาตใหรแจงดวยเสยงได’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๗ }

๒๕๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. อรณวตสตร

อภภภกษทลรบสนองพระด ารสแลวยนอยในพรหมโลกไดกลาวคาถาเหลานวา

ทานทงหลายจงปรารภความเพยร

จงท าความเพยรอยาหยดยง

จงประกอบความเพยรในพระพทธศาสนา

จงก าจดกองทพแหงมจจ

เหมอนชางก าจดเรอนตนออ ฉะนน

ผทไมประมาทอยในพระธรรมวนยน

ละการเวยนวายตายเกดแลว จกกระท าทสดแหงทกขได

ภกษทงหลาย ครงนน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา

สขและอภภภกษ ยงพรหม พรหมบรษท และพรหมปารสชชะทงหลายใหสลดใจแลว

ไดหายตวจากพรหมโลกนนไปปรากฏในอรณวดราชธาน ฯลฯ ครงนน พระผม

พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข รบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

‘ภกษทงหลาย เมออภภภกษยนอยในพรหมโลก กลาวคาถาทงหลายอย เธอทงหลาย

ไดยนหรอไม’

ภกษทงหลายกราบทลวา ‘เมออภภภกษอยในพรหมโลก กลาวคาถาทงหลายอย

ขาพระองคทงหลายไดยนแลว พระพทธเจาขา’

พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข ตรสถามวา ‘ภกษ

ทงหลาย กเมออภภภกษยนอยในพรหมโลก กลาวคาถาทงหลายอย เธอทงหลาย

ไดยนวาอยางไร’

ภกษทงหลายทลตอบวา ‘ขาแตพระองคผเจรญ เมออภภภกษยนอยใน

พรหมโลก กลาวคาถาทงหลายอย ขาพระองคทงหลายไดยนอยางนวา

ทานทงหลาย จงปรารภความเพยร

จงท าความเพยรอยาหยดยง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๘ }

๒๕๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. ปรนพพานสตร

จงประกอบความเพยรในพระพทธศาสนา

จงก าจดกองทพแหงมจจ

เหมอนชางก าจดเรอนตนออ ฉะนน

ผทไมประมาทอยในพระธรรมวนยน

ละการเวยนวายตายเกดแลว จกกระท าทสดแหงทกขได

เมออภภภกษยนกลาวคาถาทงหลายอยในพรหมโลก ขาพระองคทงหลายได

ยนแลวอยางน’

พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข ตรสวา “ดละ ดละ

ภกษทงหลาย ดนก ภกษทงหลาย เมออภภภกษยนกลาวคาถาทงหลายอยใน

พรหมโลก เธอทงหลายไดยนแลว”

พระผมพระภาคไดตรสพทธพจนนแลว ภกษเหลานนมใจยนดตางชนชม

พระภาษตของพระผมพระภาค

อรณวตสตรท ๔ จบ

๕. ปรนพพานสตร

วาดวยการปรนพพาน

[๑๘๖] สมยหนง ในเวลาใกลปรนพพาน พระผมพระภาคประทบอยระหวาง

ตนไมสาละทงค ปาสาลวน สถานทแวะพกของมลลกษตรยทงหลาย เขตกรง

กสนารา ล าดบนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษ

ทงหลาย บดน เราขอเตอนพวกเธอวา สงขารทงหลายมความเสอมไปเปนธรรมดา

พวกเธอจงท าหนาทใหสมบรณดวยความไมประมาทเถด” นเปนพระวาจาครงสดทาย

ของพระตถาคต ตอจากนน พระผมพระภาค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๕๙ }

๒๖๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. ปรนพพานสตร

ทรงเขาปฐมฌาน ออกจากปฐมฌาน

ทรงเขาทตยฌาน ออกจากทตยฌาน

ทรงเขาตตยฌาน ออกจากตตยฌาน

ทรงเขาจตตถฌาน ออกจากจตตถฌาน

ทรงเขาอากาสานญจายตนสมาบต ออกจากอากาสานญจายตนสมาบต

ทรงเขาวญญาณญจายตนสมาบต ออกจากวญญาณญจายตนสมาบต

ทรงเขาอากญจญญายตนสมาบต ออกจากอากญจญญายตนสมาบต

ทรงเขาเนวสญญานาสญญายตนสมาบต ออกจากเนวสญญานาสญญายตนสมาบต

ทรงเขาสญญาเวทยตนโรธ ออกจากสญญาเวทยตนโรธ

ทรงเขาเนวสญญานาสญญายตนสมาบต ออกจากเนวสญญานาสญญายตนสมาบต

ทรงเขาอากญจญญายตนสมาบต ออกจากอากญจญญายตนสมาบต

ทรงเขาวญญาณญจายตนสมาบต ออกจากวญญาณญจายตนสมาบต

ทรงเขาอากาสานญจายตนสมาบต ออกจากอากาสานญจายตนสมาบต

ทรงเขาจตตถฌาน ออกจากจตตถฌาน

ทรงเขาตตยฌาน ออกจากตตยฌาน

ทรงเขาทตยฌาน ออกจากทตยฌาน

ทรงเขาปฐมฌาน ออกจากปฐมฌาน

ทรงเขาทตยฌาน ออกจากทตยฌาน

ทรงเขาตตยฌาน ออกจากตตยฌาน

ทรงเขาจตตถฌาน ออกจากจตตถฌานแลวไดปรนพพานในล าดบ๑

เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพาน ทาวสหมบดพรหมไดกลาวคาถา พรอมกบ

การเสดจปรนพพานวา

สรรพสตวจะตองทอดทงรางกายไวในโลก

พระศาสดาผหาใครเปรยบเทยบไมไดในโลก

เชงอรรถ :

๑ ล าดบ หมายถงล าดบ ๒ ประการ คอ (๑) ล าดบแหงฌาน (๒) ล าดบแหงการพจารณา (ส .ส.อ.

๑/๑๘๖/๒๑๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๐ }

๒๖๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. ปรนพพานสตร

ผเขาถงสภาวะตามเปนจรง ผบรรลพลธรรม๑

ผตรสรเองโดยชอบเชนน กยงเสดจปรนพพานได

เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพาน ทาวสกกะจอมเทพไดตรสคาถา พรอมกบ

การเสดจปรนพพานวา

สงขารทงหลายลวนไมเทยง

มความเกดขนและความเสอมไปเปนธรรมดา

เกดขนแลวยอมดบไป

ความสงบระงบสงขารเหลานนเปนความสข

เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพาน ทานพระอานนทไดกลาวคาถา พรอม

กบการเสดจปรนพพานวา

เมอพระสมมาสมพทธเจา

มพระอาการอนล าเลศทกอยาง๒เสดจปรนพพานแลว

ในกาลนน ไดเกดเหตนาอศจรรย ขนพองสยองเกลา

เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพาน ทานพระอนรทธะไดกลาวคาถา พรอมกบ

การเสดจปรนพพานวา

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก

ของพระผมพระภาคผมพระทยมนคง ผคงท ไมมแลว

เชงอรรถ :

๑ บรรลพลธรรม หมายถงทรงมพระก าลงอนเกดจากฌาน ๑๐ ทเรยกวา ทสพลญาณ หรอ ตถาคตพละ

(ท.ม.อ. ๒๒๐/๒๐๒)

๒ มพระอาการอนล าเลศทกอยาง หมายถงทรงมเหตอนล าเลศทกอยางมศล เปนตน (ท.ม.อ. ๒๒๓/๒๐๓,

ท.ม.ฏกา ๒๒๓/๒๓๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๑ }

๒๖๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๖. พรหมสงยต]

๒. ทตยวรรค รวมพระสตรทมในสงยต

พระมนผไมหวนไหว มงใฝสนต๑

มพระจกษ เสดจปรนพพานแลว

พระองคผมพระทย ไมหดห

ทรงอดกลนเวทนาไวได มพระทยหลดพนแลว

ดจดวงประทปทโชตชวงดบไป ฉะนน๒

ปรนพพานสตรท ๕ จบ

วรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. สนงกมารสตร ๒. เทวทตตสตร

๓. อนธกวนทสตร ๔. อรณวตสตร

๕. ปรนพพานสตร

พรหมสงยต จบบรบรณ

รวมพระสตรทมในสงยตน คอ

๑. พรหมายาจนสตร ๒. คารวสตร

๓. พรหมเทวสตร ๔. พกสตร

๕. อปราทฏฐสตร ๖. ปมาทสตร

๗. โกกาลกสต ๘. กตโมรกตสสกสตร

๙. ตทพรหมสตร ๑๐. โกกาลกสตร

๑๑. สนงกมารสตร ๑๒. เทวทตตสตร

๑๓. อนธกวนทสตร ๑๔. อรณวตสตร

๑๕. ปรนพพานสตร

เชงอรรถ :

๑ สนต ในทนหมายถงอนปาทเสสนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๑๘๖/๒๑๓)

๒ ดเทยบ ท.ม. (แปล) ๑๐/๒๑๙-๒๒๓/๑๖๗-๑๖๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๒ }

๒๖๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๑. ธนญชานสตร

๗. พราหมณสงยต

๑. อรหนตวรรค

หมวดวาดวยพระอรหนต

๑. ธนญชานสตร

วาดวยธนญชานพราหมณ

[๑๘๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห สมยนน นางพราหมณชอธนญชาน ของพราหมณภารทวาชโคตร

คนหนง เปนผเลอมใสอยางยงในพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ ครงนน

นางธนญชานพราหมณ ก าลงน าภตรเขาไปเพอพราหมณภารทวาชโคตร กาวเทา

พลาดจงเปลงอทาน ๓ ครงวา

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

เมอนางธนญชานพราหมณกลาวอยางนแลว พราหมณภารทวาชโคตรไดกลาว

กบนางธนญชานพราหมณดงนวา “กหญงถอยคนนกลาวคณของสมณะโลนนน

อยางน อยางน ไมวาในทไหน ๆ หญงถอย บดน เราจกยกวาทะของพระศาสดานน

ของเจาบางละ”

นางธนญชานพราหมณกลาววา “พราหมณ ฉนยงไมเหนบคคลผจะพงยก

วาทะของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนในโลก พรอมทงเทวโลก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๓ }

๒๖๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๑. ธนญชานสตร

มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ทานจงไป

เถด ไปแลวกจกรเอง”

ครงนน พราหมณภารทวาชโคตรโกรธ ไมพอใจ จงเขาไปหาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ

ทสมควร ไดกลาวกบพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บคคลก าจดอะไรไดจงอยเปนสข

ก าจดอะไรไดจงไมเศราโศก ขาแตพระโคดม

พระองคทรงพอพระทยการก าจดธรรมอยางหนง คออะไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลก าจดความโกรธไดจงอยเปนสข

ก าจดความโกรธไดจงไมเศราโศก พราหมณ

พระอรยะทงหลายสรรเสรญการก าจดความโกรธ

ซงมรากเปนพษ มยอดหวาน

เพราะบคคลก าจดความโกรธนนไดแลว จงไมเศราโศก

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พราหมณภารทวาชโคตรไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

พระโคดมผเจรญทรงประกาศธรรมโดยปรยายเปนอนมาก เปรยบเหมอนบคคล

หงายของทคว า เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอตามประทปในทมด

ดวยตงใจวา ‘คนมตาดจกเหนรปได’ ฉะนน ขาพระองคนขอถงพระโคดมผเจรญ

พรอมทงพระธรรม และพระสงฆเปนสรณะ ขอขาพระองคพงไดบรรพชาอปสมบท

ในส านกของพระโคดมผเจรญเถด”

พราหมณภารทวาชโคตรไดบรรพชาอปสมบทในส านกของพระผมพระภาคแลว

อนง ทานพระภารทวาชะอปสมบทแลวไมนาน หลกออกไปอยคนเดยว ไมประมาท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๔ }

๒๖๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๒. อกโกสสตร

มความเพยร อทศกายและใจอย ไมนานนกกท าใหแจงซงประโยชนยอดเยยม

อนเปนทสดแหงพรหมจรรย๑ ทเหลากลบตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบ

ตองการดวยปญญาอนยงเองเขาถงอยในปจจบน รชดวา “ชาตส นแลว อยจบ

พรหมจรรยแลว๒ ท ากจทควรท าเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป”

อนง ทานพระภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนตทงหลาย

ธนญชานสตรท ๑ จบ

๒. อกโกสสตร

วาดวยอกโกสกภารทวาชพราหมณ

[๑๘๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห อกโกสกภารทวาชพราหมณไดสดบมาวา “ไดยนวา

พราหมณภารทวาชโคตร ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต ในส านกของพระสมณ-

โคดมแลว” จงโกรธ ไมพอใจ เขาไปหาพระผมพระภาคถงทประทบแลว ดาบรภาษ

พระผมพระภาคดวยวาจาหยาบคาย อนมใชวาจาของสตบรษ

เมออกโกสกภารทวาชพราหมณกลาวอยางนแลว พระผมพระภาคไดตรสถาม

อกโกสกภารทวาชพราหมณดงนวา “พราหมณ ทานเขาใจความขอนนวาอยางไร

มตร อ ามาตย๓ ญาตและสาโลหต๔ ผเปนแขกของทาน มาเยอนทานบางไหม”

เชงอรรถ :

๑ ดเชงอรรถขอ ๑๗๔ หนา ๒๓๕ ในเลมน

๒ ดเชงอรรถขอ ๑๗๔ หนา ๒๓๕ ในเลมน

๓ มตร หมายถงคนรจกกนเพราะการใชของในเรอนรวมกน เชน ใหของแกกนและกนหรอรบของจากกน

อ ามาตย หมายถงผท ากจรวมกน เชน ปรกษาหารอกน ไปดวยกน นงดวยกนเปนตน (ส .สฬา.อ. ๓/๑๐๑๖/

๓๖๗, ส .ฏกา ๒/๗๖/๖๒๙)

๔ ญาต หมายถงผทเกยวของกนโดยการแตงงานกน ไดแก มารดาบดาของสามและเครอญาตฝายมารดา

บดาของสาม หรอมารดาบดาของภรรยาและเครอญาตฝายมารดาบดาของภรรยา สาโลหต หมายถงผ

รวมสายเลอดเดยวกน ไดแก พชาย นองชาย พสาว นองสาว เปนตน (อง.ตก.อ. ๒/๗๖/๒๒๗,ส .ม.อ.

๓/๑๐๑๒/๓๖๗,ส .ฏกา ๒/๑๐๑๒/๖๒๙) หรอญาตฝายมารดา (อง.ตก.ฏกา ๒/๗๖/๖๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๕ }

๒๖๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๒. อกโกสสตร

อกโกสกภารทวาชพราหมณตอบวา “พระโคดมผเจรญ มตร อ ามาตย ญาต

และสาโลหต ผเปนแขกของขา พระองค มาเยอนบางเปนบางคราว”

พระผมพระภาคตรสถามวา “พราหมณ ทานเขาใจความขอนนวาอยางไร

ทานเคยจดของเคยวของบรโภคหรอของควรลม เพอตอนรบมตร อ ามาตย ญาต

และสาโลหต ผเปนแขกเหลานนบางหรอไม”

อกโกสกภารทวาชพราหมณตอบวา “พระโคดมผเจรญ ขาพระองคจด

ของเคยวของบรโภคหรอของควรลมเพอตอนรบมตร อ ามาตย ญาตและสาโลหต

ผเปนแขกเหลานนเปนบางคราว”

พระผมพระภาคตรสถามวา “พราหมณ ถามตร อ ามาตย ญาตและสาโลหต

ผเปนแขกเหลานนไมรบ ของเคยวของบรโภคหรอของควรลมนนจะเปนของใคร”

อกโกสกภารทวาชพราหมณตอบวา “พระโคดมผเจรญ ถามตร อ ามาตย

ญาตและสาโลหตผเปนแขกเหลานนไมรบ ของเคยวของบรโภคหรอของควรลมนน

กเปนของขาพระองคอยางเดม”

พระผมพระภาคตรสวา “พราหมณ ขอนกเหมอนกน ทานดาเราผไมดาอย

ทานโกรธตอเราผไมโกรธอย ทานมาทะเลาะกบเราผไมทะเลาะอย เราไมรบค าดา

เปนตนของทานนน พราหมณ ดงนน ค าดาเปนตนนน จงเปนของทานผเดยว

พราหมณ ผใดดาตอบตอบคคลผดาอย โกรธตอบตอบคคลผโกรธอย ทะเลาะ

ตอบตอบคคลผทะเลาะอย ผนนเรากลาววา ยอมบรโภคดวยกน ยอมกระท าตอบโต

ตอกน แตเรานนไมบรโภคดวยกน ไมกระท าตอบโตกบทานเปนอนขาด พราหมณ

ดงนน ค าดาเปนตนนน จงเปนของทานผเดยว”

อกโกสกภารทวาชพราหมณกลาววา “บรษทพรอมดวยพระราชา ยอมทราบ

พระโคดมผเจรญอยางนวา ‘พระสมณโคดมเปนพระอรหนต’ กเมอเปนเชนนน

พระโคดมผเจรญยงโกรธอยหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๖ }

๒๖๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๒. อกโกสสตร

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลผไมโกรธ ฝกตนแลว

มความเปนอยอยางสม าเสมอ หลดพนแลวเพราะรชอบ

สงบ คงท จกมความโกรธแตทไหนเลา

ผใดโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ผนนยอมเลวกวาผโกรธ เพราะการโกรธตอบนน

บคคลผไมโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ชอวาชนะสงครามทชนะไดยาก

ผใดรวาผอ นโกรธ เปนผมสต สงบใจไวได

ผนนชอวาประพฤตประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

เมอผนนรกษาประโยชนของคนทง ๒ ฝาย๑

คอฝายตนและฝายผอ น

ชนทงหลายผไมฉลาดในธรรม๒ยอมเขาใจวาเปนคนโง

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว อกโกสกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ขาพระองคนขอถงพระโคดมผเจรญ พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ

ขอขาพระองคพงไดบรรพชาอปสมบทในส านกของพระโคดมผเจรญเถด”

อกโกสกภารทวาชพราหมณไดบรรพชาอปสมบท ในส านกของพระผม

พระภาคแลว อนง ทานพระอกโกสกภารทวาชะอปสมบทแลวไมนาน หลกออกไป

เชงอรรถ :

๑ แปลตามนยอรรถกถา (ส .ส.อ. ๑/๑๘๘/๒๑๗)

๒ ธรรม ในทนหมายถงขนธ ๕ บาง สจจะ ๔ บาง (ส .ส.อ. ๑/๑๘๘/๒๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๗ }

๒๖๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๓. อสรนทกสตร

อยคนเดยว ไมประมาท มความเพยร อทศกายและใจอย ไมนานนกกท าใหแจง

ซงประโยชนยอดเยยมอนเปนทสดแหงพรหมจรรย ทเหลากลบตรออกจากเรอนบวช

เปนบรรพชตโดยชอบตองการดวยปญญาอนยงเอง เขาถงอยในปจจบน รชดวา

“ชาตส นแลว อยจบพรหมจรรยแลว ท ากจทควรท าเสรจแลว ไมมกจอนเพอความ

เปนอยางนอกตอไป”

อนง ทานพระอกโกสกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระ-

อรหนตทงหลาย

อกโกสสตรท ๒ จบ

๓. อสรนทกสตร

วาดวยอสรนทกพราหมณ

[๑๘๙] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห อสรนทกภารทวาชพราหมณไดสดบมาวา “ไดยนวา

พราหมณภารทวาชโคตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในส านกของพระสมณโคดมแลว”

จงโกรธ ไมพอใจ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลว ดา บรภาษพระผม

พระภาคดวยวาจาหยาบคาย อนมใชวาจาของสตบรษ เมออสรนทกภารทวาชพราหมณ

กลาวอยางนแลว พระผมพระภาคไดทรงนงเสย ล าดบนน อสรนทกภารทวาช-

พราหมณไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “พระสมณะ เราชนะทานแลว พระสมณะ

เราชนะทานแลว”

พระผมพระภาคตรสวา

ชนพาลกลาววาจาหยาบคาย ยอมเขาใจวาตนเองชนะ

แตความอดกลนไดเปนความชนะของบณฑตผรแจง

ผใดโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ผนนยอมเลวกวาผโกรธ เพราะการโกรธตอบนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๘ }

๒๖๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๔. พลงคกสตร

บคคลผไมโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ชอวาชนะสงครามทชนะไดยาก

ผใดรวาผอ นโกรธ เปนผมสต สงบใจไวได

ผนนชอวาประพฤตประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

เมอผนนรกษาประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

ชนทงหลายผไมฉลาดในธรรมยอมเขาใจวาเปนคนโง

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว อสรนทกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ”

อนง ทานพระอสรนทกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระ-

อรหนตทงหลาย

อสรนทกสตรท ๓ จบ

๔. พลงคกสตร

วาดวยพลงคกพราหมณ

[๑๙๐] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห พลงคกภารทวาชพราหมณไดสดบมาวา “ไดยนวา

พราหมณภารทวาชโคตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตในส านกของพระสมณโคดม”

จงโกรธ ไมพอใจ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดยนนงอย ณ ทสมควร

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงทราบความคดค านงของพลงคกภารทวาช-

พราหมณดวยพระทยแลว ไดตรสกบพลงคกภารทวาชพราหมณดวยพระคาถาวา

ผใดประทษรายตอบคคลผไมประทษราย

ซงเปนผบรสทธ ไมมกเลสเพยงดงเนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๖๙ }

๒๗๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๕. อหงสกสตร

บาปยอมกลบมาถงบคคลนนซงเปนคนพาลอยางแนแท

ดจผงธลอนละเอยดทบคคลซดไปทวนลมแลว ฉะนน๑

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พลงคกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ

ขาพระองคนขอถงพระโคดมผเจรญ พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ

ขอขาพระองคพงไดบรรพชาอปสมบทในส านกของพระโคดมผเจรญเถด”

พลงคกภารทวาชพราหมณไดบรรพชาอปสมบท ในส านกของพระผมพระภาค

แลว ฯลฯ กท าใหแจงซงประโยชนยอดเยยมอนเปนทสดแหงพรหมจรรย ทเหลา

กลบตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการดวยปญญาอนยงเองเขาถง

อยในปจจบน รชดวา “ชาตส นแลว อยจบพรหมจรรยแลว ท ากจทควรท าเสรจแลว

ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป”

อนง ทานพระพลงคกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนต

ทงหลาย

พลงคกสตรท ๔ จบ

๕. อหงสกสตร

วาดวยอหงสกภารทวาชพราหมณ

[๑๙๑] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน อหงสกภารทวาชพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลว นง ณ ทสมควร

ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพระองคชออหงสกะ

ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพระองคชออหงสกะ”

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๒๒ หนา ๒๖ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๐ }

๒๗๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๖. ชฏาสตร

พระผมพระภาคตรสวา

ถาทานชออหงสกะ ทานกไมควรเบยดเบยนผอ น

ผใดไมเบยดเบยนผอ น ทางกาย ทางวาจา และทางใจ

ผนนจงจะชออหงสกะโดยแท

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว อหงสกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ฯลฯ”

อนง ทานพระอหงสกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนต

ทงหลาย

อหงสกสตรท ๕ จบ

๖. ชฏาสตร

วาดวยชฏาพราหมณ

[๑๙๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน ชฏาภารทวาชพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดสนทนา

ปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลว นง ณ ทสมควรไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

หมสตวยงทงภายใน ยงทงภายนอก

ถกความยงพาใหนงนงแลว ขาแตพระโคดม

เพราะฉะนน ขาพระองคขอทลถามพระองควา

ใครพงแกความยงนได

พระผมพระภาคตรสวา

นรชนผมปญญาเหนภยในสงสารวฏ

ด ารงอยในศลแลว เจรญจตและปญญา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๑ }

๒๗๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑.อรหนตวรรค ๗. สทธกสตร

มความเพยร มปญญาเครองบรหาร

นนพงแกความยงนได

บคคลเหลาใดก าจดราคะ โทสะ และอวชชาไดแลว

บคคลเหลานน ส นอาสวะแลว เปนพระอรหนต

พวกเขาแกความยงไดแลว

นามกด รปกด ปฏฆสญญากด

รปสญญากด ดบไมเหลอในทใด

ความยงนนกยอมขาดหายไปในทนน๑

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ชฏาภารทวาชพราหมณไดกราบทลพระ

ผมพระภาควา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ”

อนง ทานพระชฏาภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนต

ทงหลาย

ชฏาสตรท ๖ จบ

๗. สทธกสตร

วาดวยสทธกภารทวาชพราหมณ

[๑๙๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน สทธกภารทวาชพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร

ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

พราหมณบางคนในโลกแมเปนผมศล

บ าเพญตบะอย กยงหมดจดไมได

พราหมณผถงพรอมดวยวชชาและจรณะเทานน

จงจะหมดจดได

สวนหมสตวอนนอกจากนจะหมดจดไมไดเลย

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๒๓ หนา ๒๖-๒๗ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๒ }

๒๗๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๘. อคคกสตร

พระผมพระภาคตรสวา

พราหมณ ทานจงรอยางนวา

บคคลถงจะเปนพราหมณโดยก าเนด

สาธยายมนตรเปนอนมาก แตเปนผเนาและสกปรกภายใน

อาศยการโกหกเลยงชพ ไมจดวาเปนพราหมณ

สวนกษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล

และคนเทขยะ ผปรารภความเพยร อทศกายและใจอย

มความบากบนอยเปนนตย ยอมถงความหมดจดอยางยงได

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว สทธกภารทวาชพราหมณไดกราบทลดงนวา

“ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ขาแตพระโคดม

ผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ”

อนง ทานพระสทธกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนต

ทงหลาย

สทธกสตรท ๗ จบ

๘. อคคกสตร

วาดวยอคคกพราหมณ

[๑๙๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห สมยนน อคคกภารทวาชพราหมณปรงขาวปายาส

ดวยเนยใสดวยคดวา “เราจกบชาไฟ จกบ าเรอการบชาไฟ”

ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เสดจเขา

ไปบณฑบาตยงกรงราชคฤห เสดจไปบณฑบาตตามล าดบตรอก เขาไปถงทอยของ

อคคกภารทวาชพราหมณแลวไดประทบยนอย ณ ทสมควร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๓ }

๒๗๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๘. อคคกสตร

อคคกภารทวาชพราหมณไดเหนพระผมพระภาคประทบยนบณฑบาตอย

ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บคคลผเปนพราหมณโดยก าเนด

จบไตรเพท๑เปนพหสต

พราหมณผถงพรอมดวยวชชาและจรณะนน

จงควรบรโภคขาวปายาสน

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลถงจะเปนพราหมณโดยก าเนด

สาธยายมนตรเปนอนมาก แตเปนผเนาและสกปรกภายใน

เปนผแวดลอมไปดวยความโกหก ไมจดวาเปนพราหมณ

มนผบรรลอภญญา คอรปพเพนวาสญาณอยางแจมแจง

เหนสวรรคและอบาย ทงบรรลความสนชาต๒แลว

เพราะวชชา ๓ เหลาน จงเปนพราหมณผจบไตรเพท

มนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะนน จงควรบรโภคขาวปายาสน

อคคกภารทวาชพราหมณกราบทลพระผมพระภาควา “พระโคดมผเจรญ ขอเชญ

บรโภคเถด พระองคเปนพราหมณ”

พระผมพระภาคตรสวา

การทเรากลาวคาถามใชเพออาหาร

พราหมณ นไมใชธรรมเนยมของผเหนธรรม

พระพทธเจาทงหลายไมรบอาหารทไดมาเพราะการกลาวคาถา

พราหมณ เมอธรรมเนยมมอย จงมการประพฤตอยางน

เชงอรรถ :

๑ ไตรเพท ในทนหมายถงพระเวท ๓ คอ (๑) ฤคเวท (๒) ยชรเวท (๓) สามเวท (ส .ส.อ. ๑/๑๙๔/๒๑๙)

๒ ความสนชาต หมายถงพระอรหต (ส .ส.อ. ๑/๑๙๔/๒๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๔ }

๒๗๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๙. สนทรกสตร

ทานจงบ ารงดวยขาวและน า และดวยปจจยอน

แกพระขณาสพ ผประกอบดวยคณทงปวง

ผแสวงหาคณอนยงใหญ ผมความคะนองอนสงบแลว

เพราะศาสนานนเปนเขตบญของผแสวงบญ

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว อคคกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

ดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ขาแต

พระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ”

อนง ทานพระอคคกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนต

ทงหลาย

อคคกสตรท ๘ จบ

๙. สนทรกสตร

วาดวยสนทรกภารทวาชพราหมณ

[๑๙๕] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยทฝงแมน าสนทรกา แควนโกศล

สมยนน สนทรกภารทวาชพราหมณบชาไฟ บ าเรอการบชาไฟอยทฝงแมน าสนทรกา

ครนบชาแลวลกขนจากทนงเหลยวดทศทง ๔ โดยรอบดวยคดวา “ใครหนอ ควรบรโภค

ขาวปายาสอนเหลอจากการบชาน”

สนทรกภารทวาชพราหมณ ไดเหนพระผมพระภาคทรงหมผาคลมพระวรกาย

ตลอดพระเศยรประทบนงทโคนตนไมแหงหนง ครนเหนแลวมอซายถอขาวปายาสท

เหลอจากการบชาไฟ มอขวาถอคนโทน า เขาไปเฝา พระผมพระภาคถงทประทบ

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงเปดผาทคลมพระเศยรออก เพราะไดยนเสยงเดนเขา

มาของสนทรกภารทวาชพราหมณ

ครงนน สนทรกภารทวาชพราหมณกลาววา “นสมณะโลน นสมณะโลน”

แลวตองการจะกลบจากทนนทเดยว ล าดบนน สนทรกภารทวาชพราหมณไดม

ความคดดงนวา “พราหมณบางพวกในโลกน เปนผโลนกม ทางทดเราพงเขาไปหา

สมณะโลนนนแลวถามถงชาต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๕ }

๒๗๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๙. สนทรกสตร

ล าดบนน สนทรกภารทวาชพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

แลวกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ทานเปนชาตอะไร”

พระผมพระภาคตรสวา

ทานอยาถามถงชาต แตจงถามถงความประพฤตเถด

ไฟยอมเกดจากไม บคคลถงแมเกดในตระกลต ากเปนมนได

มความทรงจ า เปนผเฉลยวฉลาด๑

กดกนอกศลธรรมไดดวยหร ฝกตนดวยสจจะ๒

ประกอบแลวดวยทมะ ถงทสดเวท อยจบพรหมจรรยแลว

ผใดนอมการบชาเขาไปบชามนนน

ผนนชอวาบชาพระทกขไณยบคคลถกกาล

สนทรกภารทวาชพราหมณกราบทลวา

การบชานของขาพระองคจะเปนอนบชาดแลว

เปนการเซนสรวงดแลวเปนแน

ทขาพระองคไดพบบคคลผถงทสดเวทเชนนน

ความจรง เพราะขาพระองคไมพบบคคลเชนพระองค

ชนอนจงไดบรโภคขาวปายาสอนเหลอจากการบชา

สนทรกภารทวาชพราหมณกราบทลวา “พระโคดมผเจรญ เชญบรโภคเถด

พระองคเปนพราหมณ”

พระผมพระภาคตรสวา

การทเรากลาวคาถามใชเพออาหาร

พราหมณ นไมใชธรรมเนยมของผเหนธรรม

พระพทธเจาทงหลายไมรบอาหารทไดมาเพราะการกลาวคาถา

พราหมณ เมอธรรมเนยมมอย จงมการประพฤตอยางน

เชงอรรถ :

๑ เปนผเฉลยวฉลาด หมายถงเปนผรเหตและมใชเหต (ส .ส.อ. ๑/๑๙๕/๒๒๒)

๒ สจจะ ในทนหมายถงปรมตถสจจะ (ส .ส.อ. ๑/๑๙๕/๒๒๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๖ }

๒๗๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๙. สนทรกสตร

ทานจงบ ารงดวยขาวและน า และดวยปจจยอน

แกพระขณาสพ ผประกอบดวยคณทงปวง

ผแสวงหาคณอนยงใหญ ผมความคะนองอนสงบแลว

เพราะศาสนานนเปนเขตบญของผแสวงบญ๑

ล าดบนน สนทรกภารทวาชพราหมณกราบทลวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ

ถาเชนนน ขาพระองคจะใหขาวปายาสอนเหลอจากการบชานแกใคร”

พระผมพระภาคตรสวา “พราหมณ เรายงไมเหนบคคลในโลก พรอมทงเทวโลก

มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ซงจะ

บรโภคขาวปายาสทเหลอจากการบชานแลว พงใหถงความยอยไปโดยชอบ นอกจาก

ตถาคตหรอสาวกของตถาคต พราหมณ ถาอยางนน ทานจงทงขาวปายาสทเหลอ

จากการบชานน ณ ทปราศจากของเขยว หรอจงทงใหจมลงไปในน าทไมมตวสตว”

ล าดบนน สนทรกภารทวาชพราหมณทงขาวปายาสอนเหลอจากการบชานน

ใหจมลงไปในน าทไมมตวสตว ครงนน ขาวปายาสทเหลอจากการบชานน ทสนทรก-

ภารทวาชพราหมณเทลงแลวในน ายอมมเสยงดงจจ และเดอดเปนควนคลง เหมอน

ผาลทรอนตลอดทงวน อนบคคลจมลงในน ายอมมเสยงดงจจ และเดอดเปนควนคลง

ฉะนน

ล าดบนน สนทรกภารทวาชพราหมณประหลาดใจเกดขนลกชชน เขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบแลวไดยนอย ณ ทสมควร

พระผมพระภาคไดตรสกบสนทรกภารทวาชพราหมณผยนอย ณ ทสมควร

ดวยพระคาถาทงหลายวา

พราหมณ ทานก าลงเผาไมอย อยาส าคญวาบรสทธ

กการเผาไมนเปนของภายนอก

ผฉลาดทงหลายไมกลาวความบรสทธดวยการเผาไมนน

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๙๔ หนา ๒๗๔-๒๗๕ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๗ }

๒๗๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๙. สนทรกสตร

พราหมณ เราเลกการเผาไมทบคคลพงปรารถนา

ความบรสทธดวยการเผาไมซ งเปนของภายนอก

ยงไฟ๑ใหโพลงภายในตนทเดยว

เราเปนพระอรหนต มไฟอนโพลงแลวเปนนตย

มจตตงไวชอบแลวเปนนตย ประพฤตพรหมจรรยอย

พราหมณ มานะเปนดจภาระคอหาบของทาน

ความโกรธเปนดจควน มสาวาทเปนดจเถา

ลนเปนดจภาชนะเครองบชา หทยเปนดจทตงกองไฟ

ตนทฝกดแลว เปนความรงเรองของบรษ

พราหมณ บคคลผถงเวททงหลายนนแล

อาบในหวงน าคอธรรมของสตบรษทงหลาย

มทาคอศล ไมขนมว อนสตบรษทงหลายสรรเสรญแลว

มตวไมเปยก ยอมขามถงฝง๒

พราหมณ สจจะ ธรรม ความส ารวม๓ พรหมจรรย

การถงธรรมอนประเสรฐ อาศยในทามกลาง

ทานจงท าความนอบนอมในพระขณาสพผซ อตรงทงหลาย

เรากลาวคนนนวา ผมธรรมเปนสาระ

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว สนทรกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ฯลฯ”

อนง ทานพระสนทรกภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนต

ทงหลาย

สนทรกสตรท ๙ จบ

เชงอรรถ :

๑ ไฟ ในทนหมายถงไฟคอญาณ (ส .ส.อ. ๑/๑๙๕/๒๒๔)

๒ ฝง ในทนหมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๑๙๕/๒๒๕)

๓ สจจะ ในทนหมายถงวจสจจะ ธรรม หมายถงทฏฐ สงกปปะ วายามะ สตและสมาธ ความส ารวม

หมายถงวาจา กมมนตะและอาชวะ (ส .ส.อ. ๑/๑๙๕/๒๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๘ }

๒๗๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๑๐. พหธตสตร

๑๐. พหธตสตร

วาดวยความสขเปนอนมาก

[๑๙๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ราวปาแหงหนง แควน

โกศล สมยนน โคพลพท ๑๔ ตวของพราหมณภารทวาชโคตรคนหนงไดหายไป

ครงนน พราหมณภารทวาชโคตรเทยวแสวงหาโคพลพทเหลานนอย เขาไปถง

ราวปานน ไดพบพระผมพระภาคประทบนงคบลลงก ตงพระกายตรง ด ารงสตไว

เฉพาะหนา อยในราวปานนแลวเขาไปหาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกลาวคาถา

เหลานในส านกของพระผมพระภาควา

โคพลพท ๑๔ ตว ของพระสมณะนไมมแน

แตของเราหายไปได ๖๐ วนเขาวนน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

ตนงาทงหลายทไมงาม

มเพยงใบสองใบ ในไรของพระสมณะนไมมแน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

หนทงหลายในฉางขาวเปลา ทรบกวนพระสมณะน

ดวยการยกหชหางขนกระโดดโลดเตนไมมแน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

เครองลาดของพระสมณะนใชตงเจดเดอน

ทจะเกลอนกลนดวยสตวเลกสตวนอยทงหลายทบงเกดขนไมมแน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

หญงหมายมลกสาว ๗ คน

มลกชายหนงคนหรอสองคน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๗๙ }

๒๘๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๑๐. พหธตสตร

แตของพระสมณะนไมมแน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

แมลงวนตวลาย ชอบไตตอมคนหลบ

ทจะไตตอมพระสมณะนไมมแน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

ในเวลาใกลรง เจาหนทงหลาย

ทจะตามทวงหนพระสมณะนวา

‘ทานทงหลายจงให ทานทงหลายจงให’ ไมมแน

เพราะเหตนน พระสมณะนจงมความสข

พระผมพระภาคไดตรสพระคาถาวา

พราหมณ โคพลพท ๑๔ ตวของเราไมมเลย

แตของทานหายไปได ๖๐ วนเขาวนน

เพราะเหตนน เราจงมความสข

ตนงาทงหลายทไมงาม

มเพยงใบสองใบ ในไรของเราไมมเลย

เพราะเหตนน เราจงมความสข

หนทงหลายในฉางขาวเปลา ทจะรบกวนเรา

ดวยการยกหชหางขนกระโดดโลดเตนไมมเลย

พราหมณ เพราะเหตนน เราจงมความสข

เครองลาดของเราใชตงเจดเดอน ทจะเกลอนกลน

ดวยสตวเลกสตวนอยทงหลายทบงเกดขนไมมเลย

เพราะเหตนน เราจงมความสข

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๐ }

๒๘๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค ๑๐. พหธตสตร

หญงหมายมลกสาว ๗ คน

มลกชายหนงคนหรอสองคน

แตของเราไมมเลย

เพราะเหตนน เราจงมความสข

แมลงวนตวลาย ชอบไตตอมคนหลบ

ทจะไตตอมเราไมมเลย

เพราะเหตนน เราจงมความสข

พราหมณ ในเวลาใกลรง

เจาหนทงหลาย ทจะตามทวงหนเราวา

‘ทานทงหลายจงให ทานทงหลายจงให’ ไมมเลย

เพราะเหตนน เราจงมความสข

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พราหมณภารทวาชโคตรไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

พระโคดมผเจรญทรงประกาศธรรมโดยปรยายเปนอนมาก เปรยบเหมอนบคคล

หงายของทคว า เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอตามประทปในทมด

ดวยตงใจวา ‘คนมตาดจกเหนรปได’ ฉะนน ขาพระองคนขอถงพระสมณโคดม

ผเจรญ พรอมทงพระธรรม และพระสงฆเปนสรณะ ขาพระองคพงไดบรรพชา

อปสมบทในส านกของพระโคดมผเจรญ”

พราหมณภารทวาชโคตรไดบรรพชาอปสมบท ในส านกของพระผมพระภาคแลว

ทานพระภารทวาชะอปสมบทแลวไมนาน หลกออกไปอยคนเดยว ไมประมาท

มความเพยร อทศกายและใจอย ไมนานนกกท าใหแจงซงประโยชนยอดเยยมอนเปน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๑ }

๒๘๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๑. อรหนตวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ทสดแหงพรหมจรรย ทเหลากลบตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการ

ดวยปญญาอนยงเอง เขาถงอยในปจจบน รชดวา “ชาตส นแลว อยจบพรหม-

จรรยแลว ท ากจทควรท าเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป”

อนง ทานพระภารทวาชะไดเปนพระอรหนตรปหนง ในบรรดาพระอรหนตทงหลาย

พหธตสตรท ๑๐ จบ

อรหนตวรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ธนญชานสตร ๒. อกโกสสตร

๓. อสรนทกสตร ๔. พลงคกสตร

๕. อหงสกสตร ๖. ชฏาสตร

๗. สทธกสตร ๘. อคคกสตร

๙. สนทรกสตร ๑๐. พหธตสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๒ }

๒๘๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๑. กสภารทวาชสตร

๒. อปาสกวรรค

หมวดวาดวยอบาสก

๑. กสภารทวาชสตร

วาดวยกสภารทวาชพราหมณ

[๑๙๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ หมบานพราหมณชอเอกนาลา

ทกขณาครชนบท แควนมคธ สมยนน กสภารทวาชพราหมณประกอบไถจ านวน

๕๐๐ ในฤดหวานขาว ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตร

และจวร เสดจเขาไปยงทท าการงานของกสภารทวาชพราหมณ

สมยนน กสภารทวาชพราหมณก าลงเลยงอาหารกนอย ครงนน พระผม

พระภาคเสดจเขาไปยงสถานทเลยงอาหารของเขาแลวประทบยนอย ณ ทสมควร

กสภารทวาชพราหมณไดเหนพระผมพระภาคประทบยนบณฑบาตอย ไดกราบทล

ดงนวา “ขาแตพระสมณะ ขาพระองคไถและหวาน ครนไถและหวานแลว จงบรโภค

ขาแตพระสมณะ แมพระองคกจงไถและหวาน ครนไถและหวานแลว จงบรโภคเถด”

พระผมพระภาคตรสวา “พราหมณ แมเรากไถและหวานเหมอนกน ครนไถ

และหวานแลวกบรโภค”

กสภารทวาชพราหมณกราบทลวา “ขาพระองคไมเหนแอก ไถ ผาล ประตก

หรอโคพลพททงหลายของทาน เมอเปนเชนน พระโคดมผเจรญยงกลาวอยางนวา

‘พราหมณ แมเรากไถและหวาน ครนไถและหวานแลวกบรโภค”

ครงนน กสภารทวาชพราหมณไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

พระองคยนยนวาเปนชาวนา

แตขาพระองคไมเหนการไถของพระองค

พระองคผเปนชาวนา ขาพระองคถามแลวขอจงตรสบอก

ขาพระองคจะรการไถของพระองคนนไดอยางไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๓ }

๒๘๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๑. กสภารทวาชสตร

พระผมพระภาคตรสวา

ศรทธาเปนพช ความเพยรเปนฝน

ปญญาของเราเปนแอกและไถ หรเปนงอนไถ

ใจเปนเชอก สตของเราเปนผาลและประตก

เราคมครองกาย คมครองวาจาไดแลว

ส ารวมในการบรโภคอาหาร

เราดายหญา [คอวาจาสบปลบ] ดวยค าสตย

โสรจจะของเราชวยท างานใหส าเรจ

ความเพยรของเราชวยน าธระไปใหถงความเกษมจากโยคะ

น าไปไมถอยหลง น าไปถงท ซ งบคคลไปแลวไมเศราโศก

เราท านาอยางน นาทเราท านนมผลเปนอมตะ๑

บคคลครนท านาอยางนแลว ยอมพนจากทกขทงปวง

กสภารทวาชพราหมณกราบทลวา “พระโคดมผเจรญ ผเปนชาวนา ขอจง

บรโภคผลทเปนอมตะททานไถเถด”

พระผมพระภาคตรสวา

การทเรากลาวคาถามใชเพออาหาร

พราหมณ นไมใชธรรมเนยมของผเหนธรรม

พระพทธเจาทงหลายไมรบอาหารทไดมาเพราะการกลาวคาถา

พราหมณ เมอธรรมเนยมมอย จงมการประพฤตอยางน

ทานจงบ ารงดวยขาวและน า และดวยปจจยอน

แกพระขณาสพ ผประกอบดวยคณทงปวง

เชงอรรถ :

๑ อมตะ ในทนหมายถงนพพาน (ส .ส.อ. ๑/๑๙๗/๒๔๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๔ }

๒๘๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๒. อทยสตร

ผแสวงหาคณอนยงใหญ ผมความคะนองอนสงบแลว

เพราะศาสนานนเปนเขตบญของผแสวงบญ๑

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว กสภารทวาชพราหมณไดกราบทลพระผ

มพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ฯลฯ ขาพระองคนขอถงพระโคดมผเจรญ พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ

ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนน

เปนตนไปจนตลอดชวต”

กสภารทวาชสตรท ๑ จบ

๒. อทยสตร

วาดวยอทยพราหมณ

[๑๙๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เสดจเขา

ไปยงทอยของอทยพราหมณ ล าดบนน อทยพราหมณตกขาวใสบาตรถวายจนเตม

แมครงท ๒ ในเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและ

จวร เสดจเขาไปยงทอยของอทยพราหมณ ฯลฯ ล าดบนน อทยพราหมณกตกขาว

ใสบาตรถวายจนเตม

แมครงท ๓ ในเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและ

จวร เสดจเขาไปยงทอยของอทยพราหมณ ฯลฯ ล าดบนน อทยพราหมณกตกขาว

ใสบาตรถวายจนเตมแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “พระสมณโคดมนตด

ในรสจงเสดจมาบอย ๆ”

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๙๔ หนา ๒๗๔-๒๗๕ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๕ }

๒๘๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๒. อทยสตร

พระผมพระภาคตรสวา

กสกรยอมหวานพชบอย ๆ

ฝนยอมตกบอย ๆ ชาวนายอมไถนาบอยๆ

แวนแควนยอมสมบรณดวยธญชาตบอย ๆ

ผขอยอมขอบอย ๆ ทานบดยอมใหบอย ๆ

ครนใหบอย ๆ แลว กเขาถงสวรรคบอย ๆ

ผตองการน านมยอมรดน านมบอย ๆ

ลกโคยอมเขาหาแมโคบอย ๆ

บคคลยอมล าบากและดนรนบอย ๆ

คนเขลายอมเขาถงครรภบอย ๆ

สตวยอมเกดและตายบอย ๆ

บคคลทงหลายยอมน าซากศพไปปาชาบอย ๆ

สวนผมปญญาดจแผนดนยอมไมเกดบอย ๆ

เพราะไดมรรคแลวไมมภพใหมอกตอไป

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว อทยพราหมณไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ ขอพระโคดม

ผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจน

ตลอดชวต”

อทยสตรท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๖ }

๒๘๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๓. เทวหตสตร

๓. เทวหตสตร

วาดวยเทวหตพราหมณ

[๑๙๙] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พระผมพระภาคทรงพระประชวร

ดวยโรคลม ทานพระอปวาณะเปนอปฏฐากของพระผมพระภาค ครงนน พระผม

พระภาครบสงเรยกทานพระอปวาณะมาตรสวา “อปวาณะ เอาเถด เธอจงจดหา

น ารอนส าหรบเรา”

ทานพระอปวาณะทลรบสนองพระด ารสแลว ครองอนตรวาสก ถอบาตรและ

จวร เขาไปยงทอยของเทวหตพราหมณแลวยนนงอย ณ ทสมควร

เทวหตพราหมณไดเหนทานพระอปวาณะยนนงอย ณ ทสมควรแลว ได

กลาวกบทานพระอปวาณะดวยคาถาวา

ทานเปนสมณะโลน ครองผาสงฆาฏยนนงอย

ทานปรารถนาอะไร แสวงหาอะไร มาเพอขออะไร

ทานพระอปวาณะตอบวา

พระสคตมนเปนพระอรหนตในโลก

ทรงพระประชวรดวยโรคลม

พราหมณ ถาทานมน ารอน

ขอทานจงถวายแดพระสคตมนดวยเถด

อาตมภาพปรารถนาจะน าไปถวายพระผมพระภาคพระองคนน

ผควรบชาสกการะ และนบถอกวาบรรดาพระอรยบคคล

ทควรบชาสกการะ และนบถอเหลานน

ครงนน เทวหตพราหมณใหบรษถอกาน ารอนและหอน าออยตามไปถวายทาน

พระอปวาณะ ล าดบนน ทานพระอปวาณะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลว

ทลใหสรงสนาน และใชน ารอนละลายน าออยแลวถวายพระผมพระภาค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๗ }

๒๘๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๔. มหาสาลสตร

ล าดบนน พระผมพระภาคทรงหายจากพระอาการประชวร ตอมาเทวหต-

พราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ

พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บคคลพงใหไทยธรรม ณ ทไหน

ทานทบคคลให ณ ทไหน มผลมาก

ทกษณาส าเรจผลอยางไรแกบคคลผบชาอยางไร

พระผมพระภาคตรสวา

มนผบรรลอภญญา คอรปพเพนวาสญาณอยางแจมแจง

เหนสวรรคและอบาย ทงบรรลความสนชาต๑แลว

บคคลพงใหไทยธรรมในมนน ทานทใหแลวในมนนมผลมาก

ทกษณาส าเรจผลอยางนแกบคคลผบชาอยางนแล

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว เทวหตพราหมณไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ขาแต

พระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ ขอพระโคดมผ

เจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

เทวหตสตรท ๓ จบ

๔. มหาสาลสตร

วาดวยพราหมณมหาศาล

[๒๐๐] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน พราหมณมหาศาลคนหนง เปนผเศราหมอง นงผาเศราหมอง เขาไป

เฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนท

ระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร พระผมพระภาคไดตรสกบพราหมณมหาศาลนน

ดงนวา “พราหมณ ท าไมทานจงดเศราหมอง นงหมกเศราหมอง”

เชงอรรถ :

๑ ดเชงอรรถขอ ๑๙๔ หนา ๒๗๓ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๘ }

๒๘๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๔. มหาสาลสตร

พราหมณมหาศาลกราบทลวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ บตรของขาพระองค

๔ คนในบานน คบคดกบภรรยาแลวขบขาพระองคออกจากเรอน”

พระผมพระภาคตรสวา “พราหมณ ถาอยางนน ทานจงเรยนคาถาน เมอหม

มหาชนประชมกนทสภา และเมอพวกบตรมาประชมกนพรอมแลว จงกลาววา

เราหลงชนชมและปรารถนาความเจรญแกบตรเหลาใด

บตรเหลานนคบคดกบภรรยารมวาเรา ดจสนขรมเหาสกร

ไดยนวา บตรเหลานนเปนอสตบรษผลามก

รองเรยกเราวาพอ ๆ

บตรเหลานนเหมอนยกษแปลงรางมาเกดเปนบตร

ละทงเราผลวงเขาปจฉมวยไว

บตรเหลานนก าจดคนแกผไมมสมบต

ออกจากทอาศยหากน ดจมาแกทเจาของปลอยทง ฉะนน

บดาของบตรผเปนพาล เปนผเฒา ตองขอเขากนในเรอนผอ น

วากนวา ไมเทาของเรายงดกวา

พวกบตรทไมเชอฟงจะดอะไร

เพราะไมเทาใชปองกนโคหรอสนขด ๆ ได

ในทมดใชยนไปขางหนาได ในทลกใชหยงควานเอาได

พลาดแลวชวยพยงไวไดดวยอานภาพไมเทา

ครงนน พราหมณมหาศาลนนเรยนคาถานในส านกของพระผมพระภาคแลว

เมอหมมหาชนประชมกนทสภา และเมอพวกบตรมาประชมกนพรอมแลว จงได

กลาววา

เราหลงชนชมและปรารถนาความเจรญแกบตรเหลาใด

บตรเหลานนคบคดกบภรรยารมวาเรา ดจสนขรมเหาสกร

ไดยนวา บตรเหลานนเปนอสตบรษผลามก

รองเรยกเราวาพอ ๆ

บตรเหลานนเหมอนยกษแปลงรางมาเกดเปนบตร

ละทงเราผลวงเขาปจฉมวยไว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๘๙ }

๒๙๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๔. มหาสาลสตร

บตรเหลานนก าจดคนแกผไมมสมบต

ออกจากทอาศยหากนดจมาแกทเจาของปลอยทง ฉะนน

บดาของบตรผเปนพาล เปนผเฒา ตองขอเขากนในเรอนผอ น

วากนวา ไมเทาของเรายงดกวา

พวกบตรทไมเชอฟงจะดอะไร

เพราะไมเทาใชปองกนโคหรอสนขด ๆ ได

ในทมดใชยนไปขางหนาได ในทลกใชหยงควานเอาได

พลาดแลวยงชวยพยงไวไดดวยอานภาพไมเทา

ล าดบนน พวกบตรน าพราหมณมหาศาลนนไปยงเรอน ใหอาบน าแลว

ใหนงหมผาคหนง พราหมณมหาศาลนนถอผาคหนงไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

ไดสนทนาปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควรแลว

ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพเจาชอวาเปน

พราหมณ แสวงหาทรพยส าหรบอาจารย มาใหอาจารย ขอพระโคดมผเจรญ ผเปน

อาจารยของขาพเจา จงรบสวนของอาจารยเถด” พระผมพระภาคทรงรบดวยความ

อนเคราะห

ครงนน พราหมณมหาศาลนนไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

พระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ

พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ า

ขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

มหาสาลสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๐ }

๒๙๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๕. มานตถทธสตร

๕. มานตถทธสตร

วาดวยมานตถทธพราหมณ

[๒๐๑] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พราหมณชอมานตถทธะ(กระดางเพราะถอตว) พ านกอยในกรงสาวตถ

เขาไมไหวมารดา บดา อาจารย และพชายเลย สมยนน พระผมพระภาคมบรษท

หมใหญแวดลอม ทรงแสดงธรรมอย

ครงนน มานตถทธพราหมณไดมความคดดงนวา “พระสมณโคดมนมบรษท

หมใหญแวดลอมทรงแสดงธรรมอย ทางทดเราจะเขาไปเฝาพระสมณโคดมถงทประทบ

ถาพระสมณโคดมจกทกทายเรา เรากจกทกทายทาน ถาพระสมณโคดมไมทกทายเรา

เรากจกไมทกทายทาน”

ล าดบนน มานตถทธพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวยน

นงอย ณ ทสมควร ครงนน พระผมพระภาคไมทรงทกทาย มานตถทธพราหมณ

ตองการจะกลบจากทนนดวยคดวา “พระสมณโคดมนไมรอะไร”

ทนน พระผมพระภาคทรงทราบความคดค านงของมานตถทธพราหมณดวย

พระทยแลว ไดตรสกบมานตถทธพราหมณดวยพระคาถาวา

พราหมณ ในโลกนใครทยงมมานะไมดเลย

บคคลมาดวยประโยชนใด พงเพมพนประโยชนนนไว

ครงนน มานตถทธพราหมณคดวา “พระสมณโคดมทรงทราบจตของเรา”

จงหมอบลงดวยศรษะทใกลพระยคลบาทพระผมพระภาค ณ ทนนเอง จมพตพระ

ยคลบาทพระผมพระภาคและนวดดวยมอ ประกาศชอวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ

ขาพระองคชอมานตถทธะ ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพระองคชอมานตถทธะ”

ครงนน บรษทนนเกดประหลาดใจวา “นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ

มานตถทธพราหมณนไมไหวมารดา บดา อาจารย และพชาย แตพระสมณโคดม

ทรงท าคนเชนนใหท าการนอบนอมไดเปนอยางดยง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๑ }

๒๙๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๕. มานตถทธสตร

ขณะนน พระผมพระภาคตรสกบมานตถทธพราหมณวา “พอละ พราหมณ

เชญลกขนนงบนทนงของตนเถด เพราะทานมจตเลอมใสในเราแลว”

ล าดบนน มานตถทธพราหมณนงบนทนงของตนแลว ไดทลถามพระผม

พระภาคดวยคาถาวา

บคคลไมควรท ามานะในใคร

ควรมความเคารพในใคร พงย าเกรงในใคร

บชาใครดวยดแลวจงจะเปนการด

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลไมควรท ามานะในมารดา

บดา พชาย และในอาจารยเปนท ๔

พงมความเคารพในบคคลเหลานน

พงย าเกรงในบคคลเหลานน

บชาบคคลเหลานนดวยดแลวจงเปนการด

บคคลพงท าลายมานะ

ไมควรกระดาง พงนอบนอมพระอรหนต ผเยอกเยน

ท ากจเสรจแลว ไมมอาสวะ ไมมผอ นยงกวานน

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว มานตถทธพราหมณไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ ขอพระ

โคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไป

จนตลอดชวต”

มานตถทธสตรท ๕ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๒ }

๒๙๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๖. ปจจนกสตร

๖. ปจจนกสตร

วาดวยปจจนกสาตพราหมณ

[๒๐๒] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พราหมณชอปจจนกสาตะ พ านก

อยในกรงสาวตถ ไดมความคดดงนวา “ทางทดเราพงเขาไปเฝาพระสมณโคดมถงท

ประทบเถด พระสมณโคดมจกตรสค าใด ๆ เรากจกคดคานค านน ๆ”

สมยนน พระผมพระภาคเสดจจงกรมอยในทกลางแจง ล าดบนน ปจจนกสาต-

พราหมณ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ เดนตามพระผมพระภาคซงก าลง

เสดจจงกรมอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขอพระองคจงตรสสมณธรรมเถด”

พระผมพระภาคตรสวา

ผตงใจจะคดคาน มจตเศราหมอง

มากไปดวยความแขงด จะไมรชดค าสภาษต

สวนบคคลใดก าจดความแขงด ความไมมจตเลอมใส

และถอนความอาฆาตออกแลวฟงอย

บคคลนนจงจะรค าสภาษตได

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ปจจนกสาตพราหมณไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ฯลฯ ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนน

เปนตนไปจนตลอดชวต”

ปจจนกสตรท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๓ }

๒๙๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๗. นวกมมกสตร

๗. นวกมมกสตร

วาดวยนวกมมกภารทวาชพราหมณ

[๒๐๓] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ราวปาแหงหนง แควน

โกศล สมยนน นวกมมกภารทวาชพราหมณใหคนท างานอยในราวปานน เขาไดเหน

พระผมพระภาคซงประทบนงคบลลงก ตงพระกายตรง ด ารงสตไวเฉพาะหนา

ทโคนไมสาละแหงหนง ไดมความคดดงนวา “เราใหคนท างานอยในราวปาจงยนด

สวนพระสมณะนใหคนท าอะไรอยจงยนด”

ล าดบนน นวกมมกภารทวาชพราหมณจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลว

ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ภกษ ทานท างานอะไร จงอยในปาไมสาละ

พระโคดมอยในปาแตผเดยว ไดความยนดอะไรหรอ

พระผมพระภาคตรสวา

เราไมไดท างานอะไรในปาหรอก

ปาคอกเลสอนเปนขาศกถกเราถอนรากเหงาหมดแลว

เราไมมปาคอกเลส ปราศจากลกศรคอกเลส

ละความไมยนด ยนดอยในปาแตผเดยว

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว นวกมมกภารทวาชพราหมณไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ฯลฯ ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแต

วนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

นวกมมกสตรท ๗ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๔ }

๒๙๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๘. กฏฐหารสตร

๘. กฏฐหารสตร

วาดวยคนหาฟน

[๒๐๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ราวปาแหงหนง แควน

โกศล สมยนน มาณพหลายคนซงเปนศษยของพราหมณภารทวาชโคตรคนหนง

เปนคนหาฟน พากนเขาไปยงราวปานนแลวไดเหนพระผมพระภาคประทบนงคบลลงก

ตงพระกายตรง ด ารงสตไวเฉพาะหนา อยในราวปานน จงเขาไปหาพราหมณ-

ภารทวาชโคตรถงทอย ไดกลาวกบพราหมณภารทวาชโคตรดงนวา “ขอทาน

พงทราบ พระสมณโคดมประทบนงคบลลงก ตงพระกายตรง ด ารงสตไวเฉพาะหนา

อยในราวปา”

ล าดบนน พราหมณภารทวาชโคตรพรอมดวยมาณพเหลานนเขาไปยงราวปา

นนแลว ไดเหนพระผมพระภาคประทบนงคบลลงก ตงพระกายตรง ด ารงสตไว

เฉพาะหนาเชนนนจรง จงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดกราบทลดวย

คาถาวา

ภกษ ทานเขาไปสปาทวางเปลาปราศจากคน

ในปาหนาทบนาหวาดเสยวนก มกายไมไหวหวน

มประโยชนอนงาม เพงพนจอยางดหนอ

ทานเปนมนอาศยปา อยในปาแตผเดยว

ซงไมมเสยงขบรอง และเสยงบรรเลง

การททานมใจยนด อยในปาแตผเดยวน

ปรากฏเปนขอนาอศจรรยแกขาพเจา

ขาพเจาปรารถนาไตรทพยอนยอดเยยม๑

จงอยากเปนสหายกบทาวมหาพรหมผเปนอธบดของโลก

เหตไรทานจงชอบใจปาทปราศจากคน

ทานท าความเพยรอยทนเพอจะบงเกดเปนพรหมหรอ

เชงอรรถ :

๑ ไตรทพยอนยอดเยยม หมายถงพรหมโลก (ส .ส.อ. ๑/๒๐๔/๒๕๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๕ }

๒๙๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๘. กฏฐหารสตร

พระผมพระภาคตรสวา

ความมงหวง๑หรอความเพลดเพลนอยางใดอยางหนง

ในอารมณหลายชนดซงมอยประจ าทกเมอนานาประการ

หรอตณหาอนเปนเหตใหกระชบแนนทงปวงนน

ซงมความไมรเปนมลรากกอใหเกดตอ ๆ ไป

เราท าใหส นสดพรอมทงรากแลว

เรานนจงไมมความมงหวง ไมมตณหาอาศย

ไมมตณหาเขามาใกล มปกตเหนหมดจดในธรรมทงปวง

บรรลสมโพธญาณอนยอดเยยม๒ ประเสรฐสดแลว

เราจงควรแกความเปนพรหม แกลวกลา เพงพนจอย๓

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พราหมณภารทวาชโคตรไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจน

ไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก

ฯลฯ ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแต

วนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

กฏฐหารสตรท ๘ จบ

เชงอรรถ :

๑ ความมงหวง ในทนหมายถงตณหา (ส .ส.อ. ๑/๒๐๔/๒๕๒)

๒ สมโพธญาณอนยอดเยยม ในทนหมายถงพระอรหต (ส .ส.อ. ๑/๒๐๔/๒๕๓)

๓ เพงพนจอย ในทนหมายถงเพงพนจอยดวยฌาน ๒ อยาง คอ (๑) รปฌาน (๒) อรปฌาน (ส .ส.อ.

๑/ ๒๐๔/๒๕๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๖ }

๒๙๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๙. มาตโปสกสตร

๙. มาตโปสกสตร

วาดวยมาตโปสกพราหมณ

[๒๐๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน มาตโปสกพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดสนทนา

ปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพระองคแสวงหาภกษาโดยธรรม

ไดมาแลวกเลยงมารดาและบดา ขาพระองคท าเชนน ชอวาท ากจทควรท าหรอไม”

พระผมพระภาคตรสวา “ชอบยงนก พราหมณ ทานท าดงนช อวาไดท ากจท

ควรท าแท ดวยวาผใดแสวงหาภกษาโดยธรรมไดมาแลวกเลยงมารดาและบดา ผนน

ยอมประสบบญเปนอนมาก”

พระผมพระภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถา

ประพนธตอไปอกวา

บคคลใดเลยงมารดาและบดาโดยชอบธรรม

เพราะการบ ารงเลยงมารดาและบดาเชนน

บณฑตยอมสรรเสรญบคคลนนขณะทยงอยในโลก

ครนจากโลกนไปแลว ยอมบนเทงในโลกสวรรค

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว มาตโปสกพราหมณไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะ

ยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ

ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนน

เปนตนไปจนตลอดชวต”

มาตโปสกสตรท ๙ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๗ }

๒๙๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๑๐. ภกขกสตร

๑๐. ภกขกสตร

วาดวยภกขกพราหมณ

[๒๐๖] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ครงนน ภกขกพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดสนทนา

ปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทล

พระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพระองคเปนคนขอ พระองคก

เปนผขอ ในเรองนเราจะมอะไรแตกตางกน”

พระผมพระภาคตรสวา

บคคลขอคนเหลาอนอย

ยอมไมเปนภกษดวยเหตมประมาณเพยงใด

ผสมาทานธรรมผด๑กไมเปนภกษดวยเหตมประมาณเพยงนน

ผใดในโลกนละบญและบาปไดแลว

ประพฤตพรหมจรรยดวยการพจารณา๒

ผนนแลจดวาเปนภกษ

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ภกขกพราหมณไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ

ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนน

เปนตนไปจนตลอดชวต”

ภกขกสตรท ๑๐ จบ

เชงอรรถ :

๑ ธรรมผด ในทนหมายถงอกศลธรรม (ส .ส.อ. ๑/๒๐๖/๒๕๓)

๒ การพจารณา ในทนหมายถงฌาน (ส .ส.อ. ๑/๒๐๖/๒๕๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๘ }

๒๙๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๑๑. สงครวสตร

๑๑. สงครวสตร

วาดวยสงครวพราหมณ

[๒๐๗] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน สงครวพราหมณอาศยอยในกรงสาวตถ มลทธถอความบรสทธ

ดวยน า ปรารถนาความบรสทธดวยน า ถอการลงอาบน าช าระรางกายทงเวลาเยน

และเวลาเชาเปนประจ า ครนเวลาเชา ทานพระอานนทครองอนตรวาสก ถอบาตร

และจวร เขาไปบณฑบาตยงกรงสาวตถ กลบมาจากบณฑบาต ภายหลงจากฉน

ภตตาหารเสรจแลว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวจงนง

ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ สงครว-

พราหมณอาศยอยในกรงสาวตถ เขามลทธถอความบรสทธดวยน า ปรารถนาความ

บรสทธดวยน า ถอการลงอาบน าช าระรางกายทงเวลาเยนและเวลาเชาเปนประจ า

ขาพระองคขอประทานวโรกาส ขอพระผมพระภาคโปรดอนเคราะหเสดจเขาไปหา

สงครวพราหมณถงทอยดวยเถด พระพทธเจาขา” พระผมพระภาคทรงรบนมนต

โดยดษณภาพ

ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เสดจเขา

ไปหาสงครวพราหมณถงทอยแลวประทบนงบนพทธอาสนทปลาดไวแลว

ล าดบนน สงครวพราหมณเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดสนทนา

ปราศรยพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนแลวนง ณ ทสมควร พระผม

พระภาคตรสถามสงครวพราหมณวา “พราหมณ เขาพดกนวา ทานไดชอวาถอ

ความบรสทธดวยน า ปรารถนาความบรสทธดวยน า ทานถอการลงอาบน าช าระ

รางกายทงเวลาเยนและเวลาเชาเปนประจ า จรงหรอ”

สงครวพราหมณกราบทลวา “จรงอยางนน พระโคดมผเจรญ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๒๙๙ }

๓๐๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๑๑. สงครวสตร

พระผมพระภาคตรสถามวา “พราหมณ ทานเหนอ านาจประโยชนอะไร จงได

ชอวามลทธถอความบรสทธดวยน า ปรารถนาความบรสทธดวยน า ถอการลง

อาบน าช าระรางกายทงเวลาเยนและเวลาเชาเปนประจ าเลา”

สงครวพราหมณทลตอบวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ บาปกรรมใดท

ขาพระองคท าเวลากลางวน ขาพระองคกลอยบาปกรรมนนดวยการอาบน าเวลาเยน

บาปกรรมใดทขาพระองคท าเวลากลางคน ขาพระองคกลอยบาปกรรมนนดวยการ

อาบน าเวลาเชา ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพระองคเหนอ านาจประโยชนน จงได

ชอวามลทธถอความบรสทธดวยน า ปรารถนาความบรสทธดวยน า ถอการลง

อาบน าช าระรางกายทงเวลาเยนและเวลาเชาเปนประจ า”

พระผมพระภาคตรสวา

พราหมณ บคคลผถงเวททงหลายนนแล

อาบในหวงน าคอธรรมของสตบรษทงหลาย

มทาคอศล ไมขนมว อนสตบรษทงหลายสรรเสรญแลว

มตวไมเปยก ยอมขามถงฝง๑

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว สงครวพราหมณไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ขาแต

พระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก ฯลฯ ขอพระโคดม

ผเจรญโปรดทรงจ าขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจน

ตลอดชวต”

สงครวสตรท ๑๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ข.ชา. (แปล) ๒๔/๔๙๒/๑๘๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๐ }

๓๐๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค ๑๒. โขมทสสสตร

๑๒. โขมทสสสตร

วาดวยชาวโขมทสสนคม

[๒๐๘] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นคมของเจาศากยะชอโขมทสสะ

แควนสกกะ ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร

เสดจเขาไปบณฑบาตยงโขมทสสนคม สมยนน พราหมณและคหบดชาวโขมทสสนคม

ประชมกนอยในสภาดวยกรณยกจบางอยาง และฝนกก าลงตกประปรายอย ล าดบนน

พระผมพระภาคเสดจเขาไปยงสภานน

พวกพราหมณและคหบดชาวโขมทสสนคม ไดเหนพระผมพระภาคเสดจมาแตไกล

จงไดกลาวดงนวา “คนพวกไหนชอวาสมณะโลน และคนพวกไหนรจกธรรมของสภา”

ครงนน พระผมพระภาคไดตรสกบพราหมณและคหบดชาวโขมทสสนคม

ดวยพระคาถาวา

ทใดไมมสตบรษ ทนนไมชอวาสภา

คนเหลาใดไมกลาวธรรม คนเหลานนไมชอวาสตบรษ

เพราะพวกสตบรษละราคะ โทสะ และโมหะไดแลว

จงกลาวธรรมอย๑

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว พราหมณและคหบดชาวโขมทสสนคมได

กราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองค

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ข.ชา. (แปล) ๒๔/๔๙๒/๑๘๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๑ }

๓๐๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๗. พราหมณสงยต]

๒. อปาสกวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

ชดเจนไพเราะยงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ พระภาษตของพระองคชดเจนไพเราะ

ยงนก พระโคดมผเจรญทรงประกาศธรรมโดยปรยายเปนอนมาก เหมอนบคคล

หงายของทคว า เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอตามประทปในทมด

ดวยตงใจวา ‘คนมตาดจกเหนรปได’ ฉะนน พวกขาพระองคเหลานขอถงพระโคดม

ผเจรญ พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระโคดมผเจรญโปรดทรงจ า

พวกขาพระองควาเปนอบาสกผถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

โขมทสสสตรท ๑๒ จบ

อปาสกวรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. กสภารทวาชสตร ๒. อทยสตร

๓. เทวหตสตร ๔. มหาสาลสตร

๕. มานตถทธสตร ๖. ปจจนกสตร

๗. นวกมมกสตร ๘. กฏฐหารสตร

๙. มาตโปสกสตร ๑๐. ภกขกสตร

๑๑. สงครวสตร ๑๒. โขมทสสสตร

พราหมณสงยต จบบรบรณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๒ }

๓๐๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต

๑. นกขนตสตร

๘. วงคสสงยต

๑. นกขนตสตร

วาดวยผออกบวช

[๒๐๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง ทานพระวงคสะอยทอคคาฬวเจดย เขตเมองอาฬว กบทานพระ

นโครธกปปะผเปนอปชฌาย สมยนน ทานพระวงคสะยงเปนภกษใหมบวชไดไมนาน

ถกใชใหเฝาวหาร

ครงนน สตรจ านวนมากพากนประดบประดารางกายอยางสวยงาม เขาไปยง

อารามเทยวดทอยของภกษทงหลาย ในขณะนน ทานพระวงคสะเกดความไมยนด

เพราะไดเหนสตรเหลานน ความก าหนดรบกวนจต

ล าดบนน ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “ไมใชลาภของเราเลย ไมใช

ลาภของเราเลย เราไดชวหนอ เราไมไดดหนอทเราเกดความไมยนด ความก าหนด

รบกวนจต เหตทจะใหคนอนชวยบรรเทาความไมยนด ท าความยนดใหเกดขน

แกเรานน เราจะไดจากทไหน ทางทดเราพงบรรเทาความไมยนด ท าความยนดให

เกดขนแกตนดวยตนเองเถด”

ครงนน ทานพระวงคสะบรรเทาความไมยนดแลว ท าความยนดใหเกดขน

แกตนดวยตนเองแลว จงกลาวคาถาเหลานในเวลานนวา

ความตรกกบความคะนองอยางเลวทรามเหลาน

ก าลงเขาครอบง าเราผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต

บตรของคนสงศกดไดศกษาวชายงธนคราวละมาก ๆ

อยางเชยวชาญ ยงลกธน ๑,๐๐๐ ลก ไปรอบ ๆ ตว

ถงแมหญงจะมามากกวาลกธนจ านวนนน

กจะเบยดเบยนเราผตงมนในธรรมของตนไมได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๓ }

๓๐๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๒. อรตสตร

เพราะวา เราไดสดบทางเปนทใหถงนพพานน

เบองพระพกตรของพระพทธเจา ผเปนเผาพนธดวงอาทตย

ใจของเรายนดแลวในทางนนแนนอน

มารผมบาป ถาทานยงเขามาหาเราผอยดวยอาการอยางน

เรากจะท าใหทานมองไมเหนทางของเรา๑

นกขนตสตรท ๑ จบ

๒. อรตสตร

วาดวยความไมยนด

[๒๑๐] สมยหนง ทานพระวงคสะอยทอคคาฬวเจดย เขตเมองอาฬว

กบทานพระนโครธกปปะผเปนอปชฌาย สมยนน ทานพระนโครธกปปะกลบจาก

บณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว เขาไปยงวหาร แลวออกมาใน

เวลาเยนบาง ในเวลาภกขาจารในวนรงข นบาง

สมยนน ทานพระวงคสะเกดความไมยนด ความก าหนดรบกวนจต ล าดบนน

ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “ไมใชลาภของเราเลย ไมใชลาภของเราเลย

เราไดชวหนอ เราไมไดดหนอทเราเกดความไมยนด ความก าหนดรบกวนจต เหตท

จะใหคนอนชวยบรรเทาความไมยนด ท าความยนดใหเกดขนแกเรานน เราจะไดจาก

ทไหน ทางทดเราพงบรรเทาความไมยนด ท าความยนดใหเกดขนแกตนดวยตนเองเถด”

ครงนน ทานพระวงคสะบรรเทาความไมยนดแลว ท าความยนดใหเกดขนแก

ตนดวยตนเองแลว จงกลาวคาถาเหลานในเวลานนวา

ผใดละความยนด ความไมยนด

และความตรกเกยวกบบานเรอนไดทงหมด

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๑๘-๑๒๒๒/๕๓๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๔ }

๓๐๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๒. อรตสตร

หมดตณหา ไมมกเลส ไมพงกอตณหาดจปาในทไหน ๆ

ผนนชอวาเปนภกษ

รปอยางใดอยางหนงในโลกน

ทงทอาศยแผนดน อยในอากาศ อนนบเนองในภพ ๓

ลวนไมเทยง คร าคราไปทงนน

ทานผรทงหลายรแจงอยางนแลว มตนหลดพนเทยวไป

เหลาปถชนทมจตหมกมนในอปธทงหลาย

คอ รป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ

ทานจงเปนผไมหวนไหว ก าจดความพอใจในกามคณ ๕ น

ผใดไมตดอยในกามคณ ๕ น

บณฑตทงหลายเรยกผนนวาเปนมน

ถามจฉาวตกทองอาศยทฏฐ ๖๐ ประการ๑

ซงเปนธรรมทไมตงมนในกาลไหน ๆ

ผใดไมพงเปนไปในอ านาจกเลสดวยอ านาจมจฉาวตกเหลานน

ทงไมชอบกลาวค าหยาบคาย ผนนชอวาเปนภกษ

ภกษผเปนบณฑต มจตมนคงมานาน ไมลวงโลก

มปญญาเครองบรหาร หมดความทะเยอทะยาน

เปนมน ไดบรรลสนตบท ดบกเลสแลว รอเวลาอย๒

อรตสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ อาศยทฏฐ ๖๐ ประการ (สฏฐสตา) ในอรรถกถาแกเปน อาศยอารมณ ๖ ประการ (ฉอารมมณนสสตา)

(ส .ส.อ. ๑/๒๑๐/๒๕๗)

๒ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๓-๑๒๒๗/๕๓๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๕ }

๓๐๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๓. เปสลาตมญญนาสตร

๓. เปสลาตมญญนาสตร

วาดวยการนกดหม นภกษผมศลเปนทรก

[๒๑๑] สมยหนง ทานพระวงคสะอยทอคคาฬวเจดย เขตเมองอาฬว กบทาน

พระนโครธกปปะผเปนอปชฌาย สมยนน ทานพระวงคสะนกดหมนภกษทงหลาย

ผมศลเปนทรกเหลาอน เพราะปฏภาณของตน ครงนน ทานพระวงคสะไดมความคด

ดงนวา “ไมใชลาภของเราเลย ไมใชลาภของเราเลย เราไดชวหนอ เราไมไดดหนอ

ทเราดหมนภกษทงหลาย ผมศลเปนทรกเหลาอน เพราะปฏภาณของตน”

ครงนน ทานพระวงคสะใหความเดอดรอนเกดขนแกตนดวยตนเองแลว จงกลาว

คาถาเหลานในเวลานนวา

ทานผเปนสาวกของพระโคดม

ทานจงละความเยอหยง

และจงละทางแหงความเยอหยงใหหมด

เพราะผทหมกมนอยในทางแหงความเยอหยง

จะตองเดอดรอนเปนเวลานาน

หมสตวทยงลบหลคณทาน

ถกความเยอหยงก าจดแลว ยอมตกนรก

เหลาปถชนทถกความเยอหยงก าจดแลว

เกดในนรก ยอมเศราโศกตลอดกาลนาน

บางครง ภกษปฏบตชอบแลว

ชนะกเลสไดดวยมรรค ไมเศราโศกเลย

ยงกลบไดเกยรตคณและความสข

บณฑตทงหลายเรยกภกษผปฏบตชอบเชนนนวาเปนผเหนธรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๖ }

๓๐๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๔. อานนทสตร

เพราะเหตนน ภกษในพระศาสนาน

ไมควรมกเลสเครองตรงใจ ๕ อยาง

ควรมแตความเพยรชอบ ละนวรณไดแลว เปนผบรสทธ

ทงละความเยอหยงไดหมด สงบระงบแลว

ท าทสดแหงทกขไดดวยวชชา๑

เปสลาตมญญนาสตรท ๓ จบ

๔. อานนทสตร

วาดวยพระอานนท

[๒๑๒] สมยหนง ทานพระอานนทอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนเวลาเชา ทานพระอานนทครองอนตรวาสก

ถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาตยงกรงสาวตถ มทานพระวงคสะเปนปจฉาสมณะ

สมยนน ทานพระวงคสะเกดความไมยนด ความก าหนดรบกวนจต

ครงนน ทานพระวงคสะไดกลาวกบทานพระอานนทดวยคาถาวา

ทานผเปนสาวกของพระโคดม

กระผมถกกามราคะแผดเผา

จตของกระผมเรารอน

ดงกระผมจะขอโอกาส ขอทานโปรดอนเคราะห

ชวยบอกเหตทดบราคะใหดวย

ทานพระอานนทกลาววา

จตของทานเรารอน เพราะความส าคญผด

ทานจงละทงนมตวางาม ซงประกอบดวยราคะ

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๒๘-๑๒๓๑/๕๓๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๗ }

๓๐๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๕. สภาสตสตร

ทานจงดสงขารทงหลาย โดยความเปนของแปรผน

โดยความเปนทกข และอยาดโดยความเปนอตตา

จงดบราคะแรงกลา อยาถกราคะเผาผลาญบอย ๆ เลย

ทานจงอบรมจต ใหมอารมณเดยว

ใหตงมนด ดวยการพจารณาเหนวาไมงาม

จงอบรมกายคตาสต และจงเปนผเบอหนายใหมาก

ทานจงอบรมความไมมนมต และจงถอนมานานสย

จากนน ทานจกเปนผสงบ เทยวไป เพราะละมานะได ๑

อานนทสตรท ๔ จบ

๕. สภาสตสตร

วาดวยวาจาสภาษต

[๒๑๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

สมยนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษทงหลาย”

ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย วาจาประกอบดวยองค ๔ เปนสภาษต ไมเปนทพภาษต ไมม

โทษ และวญญชนทงหลายไมตเตยน

วาจาประกอบดวยองค ๔ อะไรบาง

คอ ภกษในธรรมวนยน

๑. กลาวแตวาจาสภาษตอยางเดยว ไมกลาววาจาทพภาษต

๒. กลาวแตวาจาทเปนธรรมอยางเดยว ไมกลาววาจาทไมเปนธรรม

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๓๒-๑๒๓๕/๕๔๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๘ }

๓๐๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๕. สภาสตสตร

๓. กลาวแตวาจาอนเปนทรกอยางเดยว ไมกลาววาจาอนไมเปนทรก

๔. กลาวแตวาจาจรงอยางเดยว ไมกลาววาจาเหลาะแหละ

ภกษทงหลาย วาจาประกอบดวยองค ๔ เหลานแล เปนสภาษต ไมเปน

ทพภาษต ไมมโทษ และวญญชนทงหลายไมตเตยน”

พระผมพระภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถา

ประพนธตอไปอกวา

สตบรษทงหลายกลาววาจาสภาษตวาเปนวาจาสงสด

บคคลพงกลาววาจาทเปนธรรม

ไมพงกลาววาจาทไมเปนธรรมเปนทสอง

บคคลพงกลาววาจาอนเปนทรก

ไมพงกลาววาจาอนไมเปนทรกเปนทสาม

บคคลพงกลาววาจาจรง

ไมพงกลาววาจาเทจเปนทส

ครงนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ หมผาเฉวยงบาขางหนง ประนมมอ

ไปทางทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระ

ผมพระภาค เนอความนยอมปรากฏแกขาพระองค ขาแตพระสคต เนอความน

ยอมปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “เนอความนนจงปรากฏแกเธอเถด วงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดทลสรรเสรญพระผมพระภาค ดวยคาถาทงหลาย

อนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรวา

บคคลพงกลาวแตวาจา

ทไมเปนเหตท าใหตนเดอดรอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๐๙ }

๓๑๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๖. สารปตตสตร

และไมเปนเหตเบยดเบยนชนอน

วาจานนแลเปนสภาษต

บคคลพงกลาวแตวาจาอนเปนทรก

ทชนทงหลายชนชอบ ไมพงพดหยาบคายตอชนเหลาอน

พงพดแตวาจาอนเปนทรก

ค าสตยแลเปนวาจาไมตาย

ธรรมนเปนของเกา

สตบรษทงหลายตงมนแลวในค าสตย

ทงทเปนอรรถและเปนธรรม

พระพทธเจาตรสพระวาจาใด อนเกษม

เพอบรรลนพพาน เพอท าทสดแหงทกข

พระวาจานนแล สงสดกวาวาจาทงหลาย๑

สภาสตสตรท ๕ จบ

๖. สารปตตสตร

วาดวยพระสารบตร

[๒๑๔] สมยหนง ทานพระสารบตรอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน ทานพระสารบตรชแจงใหภกษทงหลาย

เหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจ

ใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ดวยวาจาชาวเมอง ทสละสลวย ไมหยาบคาย ใหร

ความหมายได สวนภกษเหลานนตางกใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมาดวย

ความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๓๖-๑๒๓๙/๕๔๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๐ }

๓๑๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๖. สารปตตสตร

ครงนน ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “ทานพระสารบตรนช แจงให

ภกษทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา

ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ดวยวาจาชาวเมอง ทสละสลวย ไมหยาบคาย

ใหรความหมายได สวนภกษเหลานนตางกใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมาดวย

ความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย ทางทดเราควรสรรเสรญทานพระสารบตรดวย

คาถาทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะหนาเถด”

ล าดบนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ หมผาเฉวยงบา ประนมมอไป

ทางททานพระสารบตรอย ไดกลาวกบทานพระสารบตรดงนวา “ทานพระสารบตร

เนอความนยอมปรากฏแกขาพเจา ทานพระสารบตร เนอความนยอมปรากฏแก

ขาพเจา”

ทานพระสารบตรกลาวกบทานพระวงคสะวา “เนอความนนจงปรากฏแกทานเถด

ทานวงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดสรรเสรญทานพระสารบตร ดวยคาถาทงหลาย

อนสมควร ณ ทเฉพาะหนาวา

ทานพระสารบตร เปนนกปราชญ

มปญญาลกซง ฉลาดในทางและมใชทาง

มปญญามาก แสดงธรรมแกภกษทงหลาย

แสดงโดยยอกได โดยพสดารกได

เสยงทเปลงออกไพเราะ เหมอนเสยงนกสาลกา

ปฏภาณกปรากฏ

เมอทานแสดงธรรมนนอย

ภกษทงหลายฟงเสยงอนไพเราะ

กมจตราเรงเบกบานดวยเสยงทนายนด

นาฟง ไพเราะจบใจ จงตงใจฟง๑

สารปตตสตรท ๖ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๔๐-๑๒๔๒/๕๔๑-๕๔๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๑ }

๓๑๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๗. ปวารณาสตร

๗. ปวารณาสตร

วาดวยการปวารณา

[๒๑๕] สมยหนง พระผมพระภาคทรงประทบอย ณ บพพาราม ปราสาท

ของนางวสาขามคารมาตา เขตกรงสาวตถ พรอมกบภกษสงฆหมใหญ ประมาณ

๕๐๐ รป ลวนแตเปนพระอรหนต สมยนน พระผมพระภาคทรงมภกษสงฆ

แวดลอม ประทบนงในทกลางแจง เพอทรงปวารณาในวนอโบสถ ๑๕ ค า

ครงนน พระผมพระภาคทรงตรวจดภกษสงฆผนงสงบเงยบ จงรบสงเรยก

ภกษทงหลายมาตรสวา “ภกษทงหลาย บดน เราขอปวารณาตอเธอทงหลาย

เธอทงหลายจะไมตเตยนกรรมอะไร ๆ อนเปนไปทางกายหรอทางวาจาของเราบางหรอ”

เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระสารบตรลกขนจากอาสนะ

หมผาเฉวยงบา ประนมมอไปทางทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคทงหลายตเตยนกรรมอะไร ๆ

อนเปนไปทางพระกายหรอทางพระวาจาของพระผมพระภาคไมไดเลย เพราะวา

พระผมพระภาคทรงท าทางทยงไมอบตใหอบต ทรงท าทางทยงไมเกดใหเกด ทรงบอก

ทางทยงไมมผบอก เปนผทรงรทาง ทรงรแจงทาง ทรงฉลาดในทาง ขาแตพระองค

ผเจรญ สาวกทงหลายในบดนเปนผเดนตามทาง บดน ขาพระองคขอปวารณาตอ

พระผมพระภาค พระผมพระภาคจะไมทรงตเตยนกรรมอะไร ๆ อนเปนไปทางกาย

หรอทางวาจาของขาพระองคบางหรอ”

พระผมพระภาคตรสวา “สารบตร เราตเตยนกรรมอะไร ๆ อนเปนไปทางกาย

หรอทางวาจาของเธอไมไดเลย เธอเปนบณฑต มปญญามาก มปญญากวางขวาง

มปญญาราเรง มปญญาแลนไป มปญญาเฉยบแหลม มปญญาช าแรกกเลส๑ สารบตร

เชงอรรถ :

๑ ค าวา มปญญามาก มปญญากวางขวาง มปญญาราเรง มปญญาแลนไป มปญญาเฉยบแหลม มปญญา

ช าแรกกเลส (ดเทยบ ข.ป. ๓๑/๔-๗/๔๐๔-๔๑๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๒ }

๓๑๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๗. ปวารณาสตร

โอรสองคใหญของพระเจาจกรพรรดยงจกรอนพระราชบดาทรงใหเปนไปแลวใหเปน

ไปตามไดโดยชอบ ฉนใด เธอกฉนนนเหมอนกน ยงธรรมจกรอนยอดเยยม อนเรา

ใหเปนไปแลวใหเปนไปตามไดโดยชอบแทจรง”

ทานพระสารบตรจงกราบทลอกวา “ขาแตพระองคผเจรญ หากวาพระผม

พระภาคไมทรงตเตยนกรรมอะไร ๆ อนเปนไปทางกายหรอทางวาจาของขาพระองค

พระผมพระภาคจะไมทรงตเตยนกรรมอะไร ๆ อนเปนไปทางกายหรอทางวาจาของ

ภกษ ๕๐๐ รปเหลานบางหรอ”

พระผมพระภาคตรสวา “สารบตร เราไมตเตยนกรรมอะไร ๆ อนเปนไปทาง

กายหรอทางวาจาของภกษ ๕๐๐ รปแมเหลาน เพราะบรรดาภกษ ๕๐๐ รปเหลาน

ภกษ ๖๐ รปเปนผไดวชชา ๓ อก ๖๐ รปไดอภญญา ๖ อก ๖๐ รปไดอภโตภาค-

วมตต๑ สวนทเหลอเปนผไดปญญาวมตต”

ครงนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ หมผาเฉวยงบา ประนมมอไปทาง

ทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระผม

พระภาค เนอความนยอมปรากฏแกขาพระองค ขาแตพระสคต เนอความนยอม

ปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “เนอความนนจงปรากฏแกเธอเถด วงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดทลสรรเสรญพระผมพระภาค ดวยคาถาทงหลาย

อนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรวา

ในวน ๑๕ ค าซ งเปนวนวสทธปวารณา

วนน มภกษ ๕๐๐ รปมาประชมกน

ลวนเปนผตดกเลสเครองผกคอสงโยชนไดขาด

เชงอรรถ :

๑ อภโตภาควมตต หมายถงพนจากสวนทง ๒ คอ (๑) พนจากรปกายดวยอรปาวจรสมาบต (๒) พนจาก

นามกายดวยมรรคอนเลศ (ส .ส.อ. ๑/๒๑๕/๒๖๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๓ }

๓๑๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๘. ปโรสหสสสตร

ไมมทกข ส นภพสนชาตแลว

เปนผแสวงหาคณธรรมอนประเสรฐ

พระเจาจกรพรรดมหมอ ามาตยแวดลอม

เสดจประพาสแผนดนอนไพศาล

มมหาสมทรสาครเปนขอบเขตน ฉนใด

สาวกทงหลายมวชชา ๓ ละมจจไดแลว

พากนแวดลอมพระผมพระภาคผทรงชนะสงคราม

ทรงน าหม เปนผยอดเยยม กฉนนน

สาวกทงปวงลวนเปนบตรของพระผมพระภาค

ในสาวกนไมมความวางเปลา(จากคณธรรม)เลย

ขาพระองคพงถวายอภวาทพระองค

ผเปนเผาพนธแหงดวงอาทตย

ซงทรงท าลายลกศรคอตณหาไดแลว๑

ปวารณาสตรท ๗ จบ

๘. ปโรสหสสสตร

วาดวยภกษกวา ๑,๐๐๐ รป

[๒๑๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ พรอมกบภกษสงฆหมใหญ ๑,๒๕๐ รป

สมยนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหภกษทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไป

ปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา

อนประกอบดวยนพพาน สวนภกษเหลานนตางกใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนก

มาดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๔๓-๑๒๔๕/๕๓๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๔ }

๓๑๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๘. ปโรสหสสสตร

ครงนน ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “พระผมพระภาคนทรงชแจงให

ภกษทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา

ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาอนประกอบดวยนพพาน สวนภกษเหลานน

ตางกใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมาดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย

ทางทดเราควรจะสรรเสรญพระผมพระภาค ดวยคาถาทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะ

พระพกตรเถด”

ครงนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ หมผาเฉวยงบา ประนมมอไปทาง

ทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระผม

พระภาค เนอความนยอมปรากฏแกขาพระองค ขาแตพระสคต เนอความนยอม

ปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “เนอความนนจงปรากฏแกเธอเถด วงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดทลสรรเสรญพระผมพระภาค ดวยคาถาทงหลาย

อนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรวา

ภกษกวา ๑,๐๐๐ รป เขาไปเฝาพระสคต

ผทรงแสดงพระธรรมอนปราศจากธล

คอนพพานอนไมมภยแตทไหน

ภกษทงหลายฟงธรรมอนปราศจากมลทน

ซงพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว

พระสมมาสมพทธเจาผมหมภกษแวดลอมทรงงดงามจรง

พระผมพระภาคทรงพระนามวานาคะ

เปนพระฤๅษผสงสดกวาฤๅษทงหลาย

ทรงโปรยฝนอมตธรรม ใหตกรดพระสาวกทงหลาย

ขาแตพระมหาวระเจา วงคสะสาวกของพระองค

ประสงคจะเฝาพระศาสดาจงออกจากทพกกลางวน

มาถวายบงคมพระยคลบาทของพระองค๑

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๔๗-๑๒๕๐/๕๔๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๕ }

๓๑๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๘. ปโรสหสสสตร

พระผมพระภาคตรสถามวา “วงคสะ คาถาเหลานเธอตรกตรองไวกอนแลว

หรอปรากฏแกเธอโดยฉบพลนทนท”

ทานพระวงคสะทลตอบวา “ขาแตพระองคผเจรญ คาถาเหลานขาพระองค

มไดตรกตรองไวกอนเลย แตปรากฏแกขาพระองคโดยฉบพลนทนท”

พระผมพระภาคตรสวา “วงคสะ ขอใหคาถาทเธอไมไดตรกตรองไวกอนเหลาน

จงปรากฏแกเธอยง ๆ ขนไปเถด”

ทานพระวงคสะทลรบสนองพระด ารสแลว ไดทลสรรเสรญพระผมพระภาคดวย

คาถาทงหลาย ซงตนไมไดตรกตรองไวกอน ยงข นไปอกวา

พระสมมาสมพทธเจาทรงครอบง าทางเปนทเกดขนแหงมาร

ทรงท าลายกเลสเครองตรงใจดจตะป

ทานทงหลายจงดพระสมมาสมพทธเจา

ผทรงท าการปลดเปลองกเลสเปนเครองผก

ผอนตณหา มานะและทฏฐองอาศยไมได

ผทรงจ าแนกธรรมเปนสวน ๆ ไดนน

ความจรง พระสมมาสมพทธเจา

ไดตรสทางไวหลายอยางเพอถอนโอฆกเลส

หากพระสมมาสมพทธเจาตรสทางอมตะนนไวแลว

ภกษทงหลายผเหนธรรม กตงมนไมหวนไหว

พระสมมาสมพทธเจาผท าแสงสวางใหเกด ทรงรแจมแจง

ไดเหนนพพานเปนเหตลวงพนวญญาณฐตไดทงหมด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๖ }

๓๑๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๙. โกณฑญญสตร

ครนทรงรและท าใหแจงจงไดแสดงธรรมอนเลศ

แกภกษผเดนทางไกล ๑๐ รป

เมอพระสมมาสมพทธเจา ทรงแสดงธรรมไวดอยางน

ทานผรแจงธรรมทงหลายจะมความประมาทไดอยางไร

เพราะเหตนนแล ภกษผไมประมาทในค าสอนของพระผมพระภาค

พระองคนน พงตงใจศกษาทกเมอ๑

ปโรสหสสสตรท ๘ จบ

๙. โกณฑญญสตร

วาดวยพระอญญาโกณฑญญะ

[๒๑๗] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห ครงนน ทานพระอญญาโกณฑญญะไดเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ซงทานไมไดเขาเฝานานแลว ไดหมอบลงแทบพระยคลบาท

ของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา จมพตพระยคลบาทของพระผมพระภาคแลว

นวดเฟนดวยมอทงสองและประกาศชอวา “ขาแตพระผมพระภาค ขาพระองคชอวา

โกณฑญญะ ขาแตพระสคต ขาพระองคชอวาโกณฑญญะ พระพทธเจาขา”

ครงนน ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “ทานพระอญญาโกณฑญญะน

นาน ๆ จงจะไดเขาเฝาพระผมพระภาค ไดหมอบลงแทบพระยคลบาทของพระผม

พระภาคดวยเศยรเกลา จมพตพระยคลบาทแลว นวดเฟนดวยมอทงสองและประกาศ

ชอวา ‘ขาแตพระผมพระภาค ขาพระองคชอวาโกณฑญญะ ขาแตพระสคต

ขาพระองคชอวาโกณฑญญะ’ ทางทดเราควรสรรเสรญทานพระอญญาโกณฑญญะ

ดวยคาถาทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรของพระผมพระภาคเถด”

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๕๑-๑๒๕๔/๕๔๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๗ }

๓๑๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๑๐. โมคคลลานสตร

ครงนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ ประนมมอไปทางทพระผมพระภาค

ประทบอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระผมพระภาค เนอความน

ยอมปรากฏแกขาพระองค ขาแตพระสคต เนอความนยอมปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “เนอความนนจงปรากฏแกเธอเถด วงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดสรรเสรญทานพระอญญาโกณฑญญะ ดวยคาถา

ทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา

ทานพระอญญาโกณฑญญเถระ ผตรสรตามพระพทธเจา

ไดมความบากบนอยางแรงกลา

ไดวเวกซงเปนธรรมเครองอยเปนสขเปนประจ า

เปนผไมประมาท ศกษาอย ไดบรรลส งทพระสาวก

ผท าตามค าสอนของพระศาสดาจะพงบรรลไดทกรป

ทานพระอญญาโกณฑญญเถระมอานภาพมาก

ไดบรรลวชชา ๓ ฉลาดในเจโตปรยญาณ

เปนพทธทายาท ถวายอภวาทพระยคลบาทของพระศาสดาอย๑

โกณฑญญสตรท ๙ จบ

๑๐. โมคคลลานสตร

วาดวยพระโมคคลลานะ

[๒๑๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ วหารกาฬศลา ขางภเขา

อสคล เขตกรงราชคฤห พรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป ลวนแต

เปนพระอรหนต ไดยนวา ทานพระมหาโมคคลลานะใชจตของทานตามพจารณาจต

ของภกษเหลานนทหลดพน ไมมอปธ

ครงนน ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “พระผมพระภาคนประทบอย

ณ วหารกาฬศลา ขางภเขาอสคล เขตกรงราชคฤห พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๕๕-๑๒๕๗/๕๔๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๘ }

๓๑๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๑๐. โมคคลลานสตร

ประมาณ ๕๐๐ รป ลวนแตเปนพระอรหนต ทานพระมหาโมคคลลานะใชจตของ

ทานตามพจารณาจตของภกษเหลานนทหลดพน ไมมอปธ ทางทดเราควรสรรเสรญ

ทานพระมหาโมคคลลานะ ดวยคาถาทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรของ

พระผมพระภาคเถด”

ครงนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ หมผาเฉวยงบาขางหนง ประนมมอ

ไปทางทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระ

ผมพระภาค เนอความนยอมปรากฏแกขาพระองค ขาแตพระสคต เนอความนยอม

ปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “เนอความนนจงปรากฏแกเธอเถด วงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดสรรเสรญทานพระมหาโมคคลลานะ ดวยคาถา

ทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรของพระผมพระภาควา

พระสาวกทงหลายผบรรลวชชา ๓ ละมจจได

พากนแวดลอมพระมหามนผถงฝงแหงทกข

ประทบนงทขางภเขา

ทานพระมหาโมคคลลานะผมฤทธมาก

ใชจตพจารณาก าหนดรจตของพระขณาสพเหลานน

ทหลดพน ไมมอปธได

พระขณาสพเหลานนพากนแวดลอมพระมหามนโคดม

ผทรงสมบรณดวยสมบตทกประการ

ทรงถงฝงแหงทกข เพยบพรอมดวยพระคณมากอยาง๑

โมคคลลานสตรท ๑๐ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๕๘-๑๒๖๐/๕๔๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๑๙ }

๓๒๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๑๑. คคคราสตร

๑๑. คคคราสตร

วาดวยเร องเกดข นทสระโบกขรณชอคคครา

[๒๑๙] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยทฝงสระโบกขรณ ชอคคครา

เขตกรงจมปา พรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป อบาสกประมาณ

๗๐๐ คน อบาสกาประมาณ ๗๐๐ คน และเทวดาหลายพนองค ไดยนวา

พระผมพระภาคมพระวรรณะและมพระยศรงเรองกวาภกษ อบาสก อบาสกา และ

เทวดาเหลานนทงหมด

ครงนน ทานพระวงคสะไดมความคดดงนวา “พระผมพระภาคนประทบอยท

ฝงสระโบกขรณ ชอคคครา เขตกรงจมปา พรอมดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป

อบาสกประมาณ ๗๐๐ คน อบาสกาประมาณ ๗๐๐ คน และเทวดาหลายพนองค

ไดยนวา พระผมพระภาคมพระวรรณะและมพระยศรงเรองกวาภกษ อบาสก

อบาสกาและเทวดาเหลานนทงหมด ทางทดเราควรสรรเสรญพระผมพระภาค

ดวยคาถาทงหลายอนสมควร ณ ทเฉพาะพระพกตรเถด”

ครงนน ทานพระวงคสะลกขนจากอาสนะ หมผาเฉวยงบาขางหนง ประนมมอ

ไปทางทพระผมพระภาคประทบอย ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแต

พระผมพระภาค เนอความนยอมปรากฏแกขาพระองค ขาแตพระสคต เนอความน

ยอมปรากฏแกขาพระองค”

พระผมพระภาคตรสวา “เนอความนนจงปรากฏแกเธอเถด วงคสะ”

ครงนน ทานพระวงคสะไดทลสรรเสรญพระผมพระภาค ดวยคาถาอนสมควร

ณ ทเฉพาะพระพกตรวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๐ }

๓๒๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

๑๒. วงคสสตร

ขาแตพระมหามนองครส

พระองคไพโรจนลวงโลกทงหมดดวยพระยศ

เหมอนดวงจนทรและดวงอาทตยทปราศจากมลทน

สวางจาอยบนทองฟาทปราศจากเมฆหมอก๑

คคคราสตรท ๑๑ จบ

๑๒. วงคสสตร

วาดวยพระวงคสะ

[๒๒๐] สมยหนง ทานพระวงคสะอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน ทานพระวงคสะบรรลอรหตแลวไมนาน

เสวยวมตตสขอย ไดกลาวคาถาเหลานในเวลานนวา

ในกาลกอน เราเปนผมวเมากาพยกลอน

ไดเทยวไปแลวทกบานทกเมอง

ตอมา เราไดเหนพระสมมาสมพทธเจา

ศรทธากเกดขนแกเรา

พระสมมาสมพทธเจาพระองคนน

ไดทรงแสดงธรรม คอ ขนธ อายตนะ ธาต แกเรา

เราไดฟงพระธรรมของพระองคแลวจงบวช

พระมนไดตรสรพระโพธญาณ

เพอประโยชนแกชนเปนอนมาก

แกภกษและภกษณทงหลายผไดบรรล ไดเหนนยามธรรม๒

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๒๑๘-๑๒๒๒/๔๒๒

๒ นยามธรรม หมายถงมรรคและผล (ส .ฏกา ๑/๒๒๐/๓๑๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๑ }

๓๒๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๘. วงคสสงยต]

รวมพระสตรทมในสงยต

การมาในส านกของพระพทธเจาของเราเปนการมาดแลว

วชชา ๓ อนเราไดบรรลแลวโดยล าดบ

ค าสอนของพระพทธเจาเราไดท าแลว

เรารขนธสนดานอนเราเคยอยในกาลกอน

ทพพจกขญาณ เราท าใหหมดจดแลว

เราเปนผส าเรจวชชา ๓ บรรลอทธวธญาณ ฉลาดในเจโตปรยญาณ

วงคสสตรท ๑๒ จบ

วงคสสงยต จบบรบรณ

รวมพระสตรทมในสงยตน คอ

๑. นกขนตสตร ๒. อรตสตร

๓. เปสลาตมญญนาสตร ๔. อานนทสตร

๕. สภาสตสตร ๖. สารปตตสตร

๗. ปวารณาสตร ๘. ปโรสหสสสตร

๙. โกณฑญญสตร ๑๐. โมคคลลานสตร

๑๑. คคคราสตร ๑๒. วงคสสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๒ }

๓๒๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๑. วเวกสตร

๙. วนสงยต

๑. วเวกสตร

วาดวยความสงด

[๒๒๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล สมยนน ภกษ

นนพกผอนอยในทพกกลางวน ตรกถงอกศลวตกอนเลวทราม ซงองอาศยการ

ครองเรอน

ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอภกษนน

ประสงคจะใหเธอสลดใจ จงเขาไปหาภกษนนถงทอยแลวกลาวกบภกษนนดวยคาถาวา

ทานตองการความสงดจงเขาปา

สวนใจของทานกลบพลานไปภายนอก

ทานปนคน จงก าจดความพอใจในคน

แตนนทานปราศจากความก าหนดแลว จกมความสข

ทานมสต ท าไมไมละความยนดเลา

เราเตอนใหทานระลกถงธรรมของสตบรษ

เพราะธลคอกเลสประดจบาดาลขามไดยาก

ความก าหนดในกามอยาไดครอบง าทานเลย

นกทเปอนฝ น ยอมสลดละอองธลทแปดเปอนใหตกไป ฉนใด

ภกษผมความเพยร มสต ยอมสลดละอองธลคอกเลส

ทแปดเปอนใหตกไป ฉนนน

ล าดบนน ภกษนนถกเทวดานนท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

วเวกสตรท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๓ }

๓๒๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๒. อปฏฐานสตร

๒. อปฏฐานสตร

วาดวยเทวดาเตอนภกษผเขาพกผอนในทพกกลางวน

[๒๒๒] สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล

สมยนนภกษนนนอนหลบในทพกกลางวน

ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอภกษ

นนประสงคจะใหเธอสลดใจ จงเขาไปหาภกษนนถงทอยแลวไดกลาวกบภกษนนดวย

คาถาวา

ทานจงลกขนเถดภกษ จะนอนท าไม

มประโยชนอะไรดวยความหลบ

ทานเรารอนเพราะกเลส ถกลกศรเสยบแทงดนรนอย

มวหลบอยท าไม

ทานออกบวชดวยศรทธาใด

จงเพมพนศรทธานนเถด

อยาตกไปสอ านาจแหงความหลบเลย

ภกษนนกลาวคาถาเหลานวา

คนเขลาหมกมนอยในกามารมณเหลาใด

กามารมณเหลานนไมเทยง ไมยงยน

ความหลบจะพงแผดเผาบรรพชตผพนแลว

ผไมเกยวของในกามารมณซงจะยงสตวใหตดอย ไดอยางไร

เพราะก าจดฉนทราคะได และเพราะกาวลวงอวชชาได

ญาณนนจงบรสทธอยางยง

ความหลบจะแผดเผาบรรพชต ไดอยางไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๔ }

๓๒๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๓. กสสปโคตตสตร

ความหลบจะพงแผดเผาบรรพชตผไมมความเศราโศก

ไมมความคบแคนใจ เพราะท าลายอวชชาไดดวยวชชา

และเพราะสนอาสวะแลว ไดอยางไร

ความหลบจะพงแผดเผาบรรพชต

ผปรารภความเพยร อทศกายและใจอย

มความเพยรมนคงเปนนตย ผหวงนพพานอย ไดอยางไร

อปฏฐานสตรท ๒ จบ

๓. กสสปโคตตสตร

วาดวยพระกสสปโคตร

[๒๒๓] สมยหนง ทานพระกสสปโคตรอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล

สมยนน ทานพกผอนอยในทพกกลางวน ไดกลาวสอนนายพรานเนอคนหนง

ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอทานพระกสสปโคตร

ประสงคจะใหทานสลดใจ จงเขาไปหาแลวไดกลาวกบทานพระกสสปโคตรดวยคาถาวา

ภกษผกลาวสอนนายพรานเนอ

ซงเทยวไปตามซอกเขา ผมปญญานอย

ไมรเหตผล ในเวลาไมควร

ยอมปรากฏแกเราประดจคนเขลา

เขาเปนคนโง ถงฟงธรรมอยกไมเขาใจเนอความนน

ถงมประทปสวางอยกไมเหน

เมอทานกลาวธรรมอย ยอมไมรเนอความ

ขาแตทานกสสปะ ถงแมทานถอประทปอนสวางตง ๑๐ ดวง

เขากจกไมเหนรป เพราะเขาไมมจกษ

ล าดบนน ทานพระกสสปโคตรถกเทวดานนท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

กสสปโคตตสตรท ๓ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๕ }

๓๒๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๔. สมพหลสตร

๔. สมพหลสตร

วาดวยภกษหลายรป

[๒๒๔] สมยหนง ภกษหลายรปอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล ครงนน

ภกษเหลานนอยจ าพรรษาถวนไตรมาสแลว กหลกไปสทจารก ครงนน เทวดาผสง

สถตอยในราวปานน เมอไมเหนภกษเหลานนกคร าครวญถง ไดกลาวคาถานใน

เวลานนวา

ความเยอใยยอมปรากฏเหมอนความไมยนด

เพราะเหนอาสนะมากมายเงยบสงด

สาวกของพระสมณโคดมเหลานน

ผมถอยค าไพเราะ เปนพหสต ไปทไหนกน

เมอเทวดานนกลาวอยางนแลว เทวดาอกองคหนงไดกลาวกบเทวดานนดวย

คาถาวา

ภกษทงหลายไมตดในทอย

เทยวไปเปนหม เหมอนฝงวานร

ไปสแควนมคธและแควนโกศล

บางพวกกไปสแควนวชช

สมพหลสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๖ }

๓๒๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๖. อนรทธสตร

๕. อานนทสตร

วาดวยพระอานนท

[๒๒๕] สมยหนง ทานพระอานนทอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล

สมยนน ทานพระอานนทอยรบแขกฝายคฤหสถมากเกนเวลา ครงนน เทวดาผสง

สถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอทานพระอานนท ประสงคจะให

ทานสลดใจ จงเขาไปหาทานถงทอยแลวไดกลาวกบทานพระอานนทดวยคาถาวา

ทานพระอานนทโคตมโคตร

ทานจงเขาไปยงสมทมพมไม ก าหนดนพพานไวในใจ

เพงฌานไปเถดและอยาประมาท

เสยงวพากษวจารณของคนจะชวยอะไรทานได ๑

อานนทสตรท ๕ จบ

๖. อนรทธสตร

วาดวยพระอนรทธะ

[๒๒๖] สมยหนง ทานพระอนรทธะอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล

ครงนน เทวดาชนดาวดงสองคหนงชอชาลน เคยเปนภรรยาเกาของทานพระอนรทธะ

เขาไปหาทานพระอนรทธะถงทอยแลวไดกลาวกบทานพระอนรทธะดวยคาถาวา

ทานจงตงจตของทานไวในหมเทพชนดาวดงส

ซงพรงพรอมดวยอารมณอนนาใครทงปวง

ททานเคยอยมาในกาลกอน

ทานผอนหมเทพยกยองแวดลอมเปนบรวารจะงดงาม

เชงอรรถ :

๑ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๑๑๙/๓๔๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๗ }

๓๒๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๖. อนรทธสตร

ทานพระอนรทธะกลาวคาถานวา

เหลานางเทพกญญาผมคตอนเลว

ด ารงมนอยในสกกายทฏฐ

สตวทงหลายผมคตอนเลวแมเหลานน

กยงมนางเทพกญญาปรารถนา

เทวดานนกลาวดวยคาถานวา

เทพเหลาใดยงไมเคยเหนสวนนนทนวน

อนเปนทอยของพวกนรเทพ ผมยศ ชนไตรทศ

เทพเหลานนยงไมรจกความสข

ทานพระอนรทธะกลาวดวยคาถานวา

เทวดาผเขลา ทานไมรแจงถอยค า

ของพระอรหนตทงหลายวา สงขารทงปวงไมเทยง

มความเกดขนและความเสอมไปเปนธรรมดา

เกดขนแลวยอมดบไป

ความสงบระงบสงขารเหลานนเปนความสข

บดน การกลบไปอยในสวรรคของเราไมมอกตอไป

ตณหาดจตาขายในหมเทพของเราไมม

การเวยนวายตายเกดสนไปแลว บดน ภพใหมไมมอกตอไป

อนรทธสตรท ๖ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๘ }

๓๒๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๘. กลฆรณสตร

๗. นาคทตตสตร

วาดวยพระนาคทตตะ

[๒๒๗] สมยหนง ทานพระนาคทตตะอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล

สมยนน ทานพระนาคทตตะเขาไปยงหมบานแตเชา และกลบมาหลงเทยง ครงนน

เทวดาผสงสถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอทานพระนาคทตตะประสงค

จะใหทานสลดใจ จงเขาไปหาทานพระนาคทตตะถงทอยแลวไดกลาวกบทานพระ-

นาคทตตะดวยคาถาวา

ทานพระนาคทตตะ ทานเขาไปยงหมบานตอนเชา

และกลบมาตอนกลางวน

ทานเทยวไปเกนเวลา คลกคลกบคฤหสถ

พลอยรวมสขรวมทกขกบเขา เรากลววาทานพระนาคทตตะ

จะคะนองสดฤทธ จะพวพนในตระกลทงหลาย

ทานอยาตกไปสอ านาจของมจจราชผมก าลง

ผกระท าชวตใหส นสดเลย

ล าดบนน ทานพระนาคทตตะถกเทวดานนท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

นาคทตตสตรท ๗ จบ

๘. กลฆรณสตร

วาดวยหญงแมเรอนในตระกล

[๒๒๘] สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล สมยนน

ภกษนนไปอยคลกคลในตระกลแหงหนงเกนเวลา ครงนน เทวดาผสงสถตอยใน

ราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอภกษนน ประสงคจะใหทานสลดใจ จงเนรมต

เพศเปนหญงแมเรอนในตระกลนน เขาไปหาภกษนนถงทอยแลวไดกลาวกบภกษนน

ดวยคาถาวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๒๙ }

๓๓๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๙. วชชปตตสตร

ชนทงหลายตางประชมสนทนากนทใกลฝงแมน า

ในศาลาทพก ในสภาและขาง ๆ ถนน

พวกเขาตางพดถงดฉนและทานอยางไรหนอ

ภกษนนกลาวคาถานวา

แทจรง เสยงทเปนขาศกมมาก

ทานผมตบะตองอดทน ไมตองเกอเขนดวยเหตนน

เพราะวาสตวหาไดเศราหมองดวยเหตนนไม

แตผใดมกสะดงเพราะเสยง ประดจเนอทรายในปา

นกปราชญเรยกผนนวามใจเบา

วตรของเขายอมไมสมบรณ

กลฆรณสตรท ๘ จบ

๙. วชชปตตสตร

วาดวยภกษวชชบตร

[๒๒๙] สมยหนง ภกษวชชบตรรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง เขตกรงเวสาล

สมยนน ในกรงเวสาล ไดมการละเลนมหรสพตลอดทงคน ครงนน ภกษนนไดฟง

เสยงดนตรทบคคลบรรเลงกองกงวานอยในกรงเวสาล คร าครวญอย ไดกลาวคาถาน

ในเวลานนวา

เราอยในปาคนเดยว

ดจทอนไมทเขาทงไวในปา ฉะนน

ใครหนอจะเลวกวาเราในราตรเชนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๐ }

๓๓๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๑๐. สชฌายสตร

ล าดบนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงดตอทาน

ประสงคจะใหภกษนนสลดใจ จงเขาไปหาภกษนนถงทอยแลวไดกลาวกบภกษนน

ดวยคาถาวา

ทานอยในปาคนเดยว

ดจทอนไมทเขาทงไวในปา ฉะนน

เทวดาและมนษยทงหลายเปนอนมากยงรกทานอย

ดจสตวนรกยนดตอผทจะไปสวรรค ฉะนน๑

ล าดบนน ภกษนนถกเทวดาท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

วชชปตตสตรท ๙ จบ

๑๐. สชฌายสตร

วาดวยภกษผสาธยายธรรม

[๒๓๐] สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล สมยนน

ภกษนนเมอกอนสาธยายมากจนเกนเวลา สมยตอมา ทานขวนขวายนอย อยเฉย ๆ

ปลอยใหเวลาลวงเลยไป ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานนไมไดฟงธรรมของ

ภกษนน จงเขาไปหาภกษนนถงทอยแลวไดกลาวกบภกษนนดวยคาถาวา

ภกษ เพราะเหตไร ทานเมออยรวม

กบภกษทงหลาย จงไมสาธยายบทแหงธรรม

เพราะบคคลฟงธรรมแลว ยอมเลอมใส

และสรรเสรญในปจจบน

ภกษนนไดกลาวคาถานวา

ความพอใจในบทแหงธรรมทงหลาย

ไดมแลวในกาลกอน จนถงเวลาทเรามาอยรวม

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ข.เถร. (แปล) ๒๖/๖๒/๓๒๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๑ }

๓๓๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๑๑. อโยนโสมนสการสตร

กบบคคลผปราศจากราคะ

และเพราะตงแตเรามาอยรวมกบบคคลผปราศจากราคะ

สตบรษทงหลายรทวถงรป เสยง กลน รส

และโผฏฐพพะ อยางใดอยางหนงแลว

จงไดกลาวถงการปลอยวางอารมณนน ๆ

สชฌายสตรท ๑๐ จบ

๑๑. อโยนโสมนสการสตร

วาดวยการมนสการโดยไมแยบคาย

[๒๓๑] สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล สมยนน

ทานพกผอนอยในทพกกลางวน ตรกถงอกศลวตกอนเลวทราม คอ กามวตก

(ความตรกเกยวกบกาม) พยาบาทวตก(ความตรกเกยวกบพยาบาท) และวหงสาวตก

(ความตรกเกยวกบวหงสา) ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานนมความ

อนเคราะหหวงดตอภกษนน ประสงคจะใหภกษนนสลดใจ จงเขาไปหาภกษนนถง

ทอยแลวไดกลาวกบภกษนนดวยคาถาวา

ทานถกวตกเกาะกน เพราะมนสการโดยไมแยบคาย

ทานจงละการมนสการโดยไมแยบคาย

และจงใครครวญโดยแยบคายเถด

ทานปรารภพระศาสดา พระธรรม พระสงฆ

และศลของตนแลว จะบรรลความปราโมทย ปต

และความสขโดยไมตองสงสย

แตนน ทานมากไปดวยความปราโมทย

จกกระท าทสดแหงทกขได

ล าดบนน ภกษนนถกเทวดาท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

อโยนโสมนสการสตรท ๑๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๒ }

๓๓๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๑๓. ปากดนทรยสตร

๑๒. มชฌณหกสตร

วาดวยเวลาเทยงวน

[๒๓๒] สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล ครงนน

เทวดาผสงสถตอยในราวปานน เขาไปหาภกษนนถงทอยแลวไดกลาวคาถานใน

ส านกของภกษนนวา

เมอฝงนกพากนพกรอนอยในเวลาเทยงวน

ปาใหญสงเสยงประหนงวาครวญครางอย

เสยงครวญครางแหงปาใหญนน

ปรากฏเปนสงทนากลวแกขาพเจา๑

ภกษนนกลาวคาถานวา

เมอฝงนกพากนพกรอนอยในเวลาเทยงวน

ปาใหญสงเสยงประหนงวาครวญครางอย

เสยงครวญครางแหงปาใหญนน

ปรากฏเปนสงทนายนดแกเรา๑

มชฌณหกสตรท ๑๒ จบ

๑๓. ปากตนทรยสตร

วาดวยภกษผไมส ารวมอนทรย

[๒๓๓] สมยหนง ภกษจ านวนมากอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล

เปนผฟ งซาน ถอตว โลเล ปากกลา พดจาพร าเพรอ หลงลมสต ไมมสมปชญญะ

มจตไมตงมน มจตกวดแกวง ไมส ารวมอนทรย ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราว

ปานน มความอนเคราะหหวงดตอภกษเหลานน ประสงคจะใหภกษเหลานนสลดใจ

จงเขาไปหาภกษเหลานนถงทอย ไดกลาวกบภกษเหลานนดวยคาถาวา

เชงอรรถ :

๑-๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๕ หนา ๑๔ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๓ }

๓๓๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๑๓. ปากตนทรยสตร

ในกาลกอน พวกภกษสาวกของพระโคดม

เปนอยเรยบงาย ไมมกมากการแสวงหาบณฑบาต

ไมมกมากแสวงหาทนอนทนง

ทานรวาส งทงปวงในโลกเปนของไมเทยง

จงกระท าทสดแหงทกขได

สวนทานเหลานท าตนเปนคนเลยงยาก

กน ๆ แลวกนอน เหมอนคนทโกงชาวบาน

หมกมนอยในเรอนของคนอน

ขาพเจาท าอญชลตอสงฆแลว

ขอพดกบทานบางพวกในทนวา

พวกทานถกเขาทอดทงแลว เปนคนอนาถาเหมอนเปรต

ขาพเจากลาวหมายเอาบคคลพวกทประมาทอย

สวนทานเหลาใดไมประมาท

ขาพเจาขอนอบนอมทานเหลานน๑

ล าดบนน ภกษเหลานนถกเทวดานนท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

ปากตนทรยสตรท ๑๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๑๐๖ หนา ๑๑๗ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๔ }

๓๓๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

๑๔. ปทมปปผสตร

๑๔. ปทมปปผสตร

วาดวยดอกบว

[๒๓๔] สมยหนง ภกษรปหนงอย ณ ราวปาแหงหนง แควนโกศล สมยนน

ภกษนนกลบจากบณฑบาต ภายหลงจากฉนภตตาหารเสรจแลว ลงสสระโบกขรณ

สดดมกลนดอกบว ครงนน เทวดาผสงสถตอยในราวปานน มความอนเคราะหหวงด

ตอภกษนน ประสงคจะใหภกษนนสลดใจ จงเขาไปหาภกษนนถงทอยแลวไดกลาว

กบภกษนนดวยคาถาวา

ทานสดดมกลนดอกบว

ทเกดในน า ซงใคร ๆ ไมไดถวายแลว

นเปนองคอนหนงแหงความเปนขโมย

ทานผนรทกข ทานเปนผขโมยกลน

ภกษนนไดกลาวดวยคาถาวา

เราไมไดน าไป เราไมไดหก

เราเพยงแตดมกลนดอกบวทเกดในน าหาง ๆ

เมอเปนเชนน ทานจะเรยกเราวา

เปนผขโมยกลน ดวยเหตอะไรเลา

สวนบคคลทขดเหงาบว หกดอกบวปณฑรก

เปนผมการงานอนไมบรสทธอยางน

ท าไมทานจงไมเรยกเขาวาเปนขโมยเลา

เทวดากลาวดวยคาถาวา

บรษผมบาปหนา แปดเปอนดวยกเลส

มราคะเปนตนเกนเหต

เราไมพดถงคนนน แตเราควรจะกลาวกบทาน

บาปประมาณเทาปลายขนเนอทราย

ยอมปรากฏประดจเทากอนเมฆในนภากาศ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๕ }

๓๓๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๙. วนสงยต]

รวมพระสตรทมในสงยต

แกบรษผไมมกเลสเพยงดงเนน

ผมกแสวงหาความสะอาด๑เปนนตย

ภกษนนกลาวดวยคาถาวา

ยกษ ทานตองรจกเราแน

และทานคงอนเคราะหเรา

ยกษ ทานเหนกรรมเชนนในกาลใด

ขอทานพงกลาวในกาลนนอกเถด

เทวดากลาวดวยคาถาวา

เราไมไดอาศยทานเปนอยเลย

และเรากไมไดมความเจรญเพราะทาน

ภกษ ทานนนแหละ พงไปสสคตดวยกรรมททานพงรเถด

ล าดบนน ภกษนนถกเทวดานนท าใหสลดใจ เกดความสลดใจแลว

ปทมปปผสตรท ๑๔ จบ

วนสงยต จบบรบรณ

รวมพระสตรทมในสงยตน คอ

๑. วเวกสตร ๒. อปฏฐานสตร

๓. กสสปโคตตสตร ๔. สมพหลสตร

๕. อานนทสตร ๖. อนรทธสตร

๗. นาคทตตสตร ๘. กลฆรณสตร

๙. วชชปตตสตร ๑๐. สชฌายสตร

๑๑. อโยนโสมนสการสตร ๑๒. มชฌณหกสตร

๑๓. ปากตนทรยสตร ๑๔. ปทมปปผสตร

เชงอรรถ :

๑ ความสะอาด ในทนหมายถงศล สมาธ และปญญาอนสะอาด (ส .ส.อ. ๑/๒๓๔/๒๘๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๖ }

๓๓๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๑. อนทกสตร

๑๐. ยกขสงยต

๑. อนทกสตร

วาดวยอนทกยกษ

[๒๓๕] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาอนทกฏ ซงเปนภพของอนทก-

ยกษ เขตกรงราชคฤห ครงนน อนทกยกษเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ

แลวไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

ผรทงหลายกลาววา รปไมใชชวะ

สตวนจะมรางกายนไดอยางไรหนอ

กระดกและกอนเนอมาจากไหน

สตวนจะอยในครรภไดอยางไร

พระผมพระภาคตรสวา

รปนเปนกลละ๑กอน

จากกลละเกดเปนอพพทะ๒

จากอพพทะเกดเปนเปส (ชนเนอเลก)

จากเปสเกดเปนฆนะ (เปนกอน)

จากฆนะเกดเปนป ม ๕ ป ม๓ ตอจากนน

ผม ขนและเลบ จงเกดขน

เชงอรรถ :

๑ กลละ หมายถงรปละเอยดมลกษณะกลมใส ขนาดเทาหยดน ามนทตดอยบนขนแกะซงเหลอจากการสบด ๓

ครง (ส .ส.อ. ๑/๒๓๕/๒๘๔, ส .ฏกา ๑/๒๓๕/๓๒๖)

๒ อพพทะ หมายถงรปละเอยดทเกดถดจากกลละนนไป ๗ วน มสเหมอนน าลางเนอ มลกษณะเหมอนดบก

เหลว (ส .ส.อ. ๑/๒๓๕/๒๘๕, ส .ฏกา ๑/๒๓๕/๓๒๖)

๓ ป ม ๕ ป ม หมายถงในสปดาหท ๕ เกดเปนป ม ๕ ป ม คอ แขน ๒ เทา ๒ ศรษะ ๑ (ส .ส.อ. ๑/๒๓๕/๒๘๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๗ }

๓๓๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๒. สกกสตร

มารดาของสตวผอยในครรภนน

บรโภคขาวน าโภชนาหารอยางใด

สตวผอยในครรภมารดานน

กยงอตภาพใหเปนไปในครรภ

ดวยขาวน าโภชนาหารอยางนน

อนทกสตรท ๑ จบ

๒. สกกสตร

วาดวยสกกยกษ

[๒๓๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยบนภเขาคชกฏ เขตกรง

ราชคฤห ครงนน สกกยกษเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบแลวไดกราบทล

พระผมพระภาคดวยคาถาวา

การสงสอนคนอนนน ไมเหมาะแกสมณะเชนทาน

ผละกเลสเครองรอยรดไดหมดแลว ผพนวเศษแลว๑

พระผมพระภาคตรสวา

สกกะ ธรรมเครองอยรวมกน

ยอมเกดดวยเหตอยางใดอยางหนง

คนมปญญาไมควรท าใจหวนไหวไปตามเหตนน

ถาคนมใจผองใสแลวสงสอนคนอน

บคคลนนยอมไมเปนผเกยวของดวยเหตนน

นอกจากจะอนเคราะหเอนด

สกกสตรท ๒ จบ

เชงอรรถ :

๑ ผพนวเศษแลว หมายถงพนจากภพทง ๓ (คอ กามภพ รปภพ อรปภพ) (ส .ส.อ. ๑/๒๓๖/๒๘๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๘ }

๓๓๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๓. สจโลมสตร

๓. สจโลมสตร

วาดวยสจโลมยกษ

[๒๓๗] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยบนเตยงชนดมเทาตรงตดกบ

แมแคร อนเปนภพของสจโลมยกษ ใกลหมบานคยา สมยนน ขรยกษและสจโลมยกษ

เดนผานไปในทไมไกลจากพระผมพระภาค

ครงนน ขรยกษไดพดกบสจโลมยกษดงนวา “นนสมณะ”

สจโลมยกษกลาววา “นนไมใชสมณะ นนเปนสมณะนอย แตจะเปนสมณะ

หรอสมณะนอย เราพอจะรได”

ล าดบนน สจโลมยกษเขาไปหาพระผมพระภาคถงทประทบแลว ไดเขาไป

เหนยวพระวรกายของพระองค พระผมพระภาคทรงถอยพระวรกายไปเลกนอย

ตอจากนน สจโลมยกษไดทลถามพระผมพระภาคดงนวา “ทานกลวเราไหม

สมณะ”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ผมอาย เราไมกลวทานหรอก แตสมผสของ

ทานหยาบกราน”

สจโลมยกษทลถามวา “สมณะ เราจกถามปญหากบทาน ถาทานไมพยากรณ

ตอบแกเรา เราจกท าจตของทานใหพลงพลาน จกฉกหวใจของทาน หรอจกจบ

ทเทาแลวเหวยงไปยงฝงแมน าคงคาขางโนน”

พระผมพระภาคตรสตอบวา “ผมอาย เราไมเหนใครเลยในโลก พรอมทง

เทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย

ทจะพงท าจตของเราใหพลงพลาน ฉกหวใจของเรา หรอจบเราทเทาแลวเหวยงไปยง

ฝงแมน าคงคาขางโนนได เชญทานถามตามททานตองการเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๓๙ }

๓๔๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๓. สจโลมสตร

สจโลมยกษจงทลถามดวยคาถานวา

ราคะและโทสะมอะไรเปนเหต

ความไมยนด๑ความยนด๒

และความขนพองสยองเกลา๓ เกดจากอะไร

ความตรกในใจเกดจากอะไร

ยอมผกจตไวไดเหมอนพวกเดกผกตนกาไว ฉะนน

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ราคะและโทสะมอตภาพนเปนเหต

ความไมยนด ความยนด

และความขนพองสยองเกลาเกดจากอตภาพน

ความตรกในใจเกดจากอตภาพน

ยอมผกจตไวเหมอนพวกเดกผกตนกาไว ฉะนน

อกศลวตกเปนอนมาก

เกดจากความเยอใยคอตณหา

เกดขนในตนแลวแผซานไปในวตถกามทงหลาย

เหมอนยานไทรเกดจากล าตนไทรแลวแผซานไปในปา ฉะนน

ชนเหลาใดรอตภาพนนวาเกดจากสงใด

ชนเหลานนยอมบรรเทาเหตเกดนนเสยได

ยกษ ทานจงฟง ชนเหลานนยอมขามหวงแหงกเลสน

ซงขามไดยาก อนตนไมเคยขามเพอความไมมภพใหมตอไป๔

สจโลมสตรท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ความไมยนด หมายถงความไมยนดในเสนาสนะทสงดหรอกศลธรรม (ข.ส.อ. ๒๗๓/๑๑๔)

๒ ความยนด หมายถงความยนดในกามคณ ๕ (ข.ส.อ. ๒๗๓/๑๑๔)

๓ ความขนพองสยองเกลา หมายถงความสะดงกลวแหงจตจนขนลก (ข.ส.อ. ๒๗๓/๑๑๔)

๔ ดเทยบ ข.ม. (แปล) ๒๙/๕/๑๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๐ }

๓๔๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๔. มณภททสตร

๔. มณภททสตร

วาดวยมณภททยกษ

[๒๓๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ เจดยชอมณมาฬกะ อนเปน

ภพของมณภททยกษ ในแควนมคธ ครงนน มณภททยกษเขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบแลว ไดกลาวคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ความเจรญยอมมแกคนมสตทกเมอ

คนมสตยอมไดรบความสข

ความดยอมมแกคนมสตเปนนตย

และคนมสตยอมหลดพนจากเวร

พระผมพระภาคตรสวา

ความเจรญยอมมแกคนมสตทกเมอ

คนมสตยอมไดรบความสข

ความดยอมมแกคนมสตเปนนตย

แตคนมสตยงไมหลดพนจากเวร

สวนผใดมใจยนดในความไมเบยดเบยนตลอดทงวนและคน

และเปนผมสวนแหงเมตตาในสรรพสตว

ผนนยอมไมมเวรกบใคร ๆ

มณภททสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๑ }

๓๔๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๕. สานสตร

๕. สานสตร

วาดวยสามเณรสาน

[๒๓๙] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน บตรของอบาสกาคนหนงชอสาน

ถกยกษเขาสง ครงนน อบาสกานนไดคร าครวญกลาวคาถาเหลานวา

ฉนไดสดบค าของพระอรหนตทงหลายวา

‘ชนเหลาใดเขาอยจ าอโบสถอนประกอบ

ดวยองค ๘ ประการดวยด ตลอดดถท ๑๔ ท ๑๕

และท ๘ แหงปกษ ทงตลอดปาฏหารยปกษ

ประพฤตพรหมจรรยอย

ยกษทงหลายยอมเขาสงชนเหลานนไมได’ เปนการถกตองแลว

บดน ฉนเหนแลว ในวนนยกษเขาสงสามเณรสาน

ยกษกลาววา

ทานไดสดบค าของพระอรหนตทงหลายวา

‘ชนเหลาใดเขาอยจ าอโบสถอนประกอบ

ดวยองค ๘ ประการดวยด ตลอดดถท ๑๔ ท ๑๕

และท ๘ แหงปกษ ทงตลอดปาฏหารยปกษ

ประพฤตพรหมจรรยอย

ยกษทงหลายยอมเขาสงชนเหลานนไมได’ เปนการถกตองแลว

ทานจงบอกสานผฟนขนแลววา ยกษสงค านไววา

ทานอยาไดกระท ากรรมอนลามกทงในทแจงและในทลบ

ถาทานจกกระท าหรอก าลงกระท ากรรมอนลามก

ถงทานจะเหาะหนไปกไมพนจากความทกข

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๒ }

๓๔๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๕. สานสตร

สามเณรสานฟนขนแลวกลาววา

โยมแม ญาตและมตรทงหลาย

ยอมรองไหถงคนทตายแลว

หรอยงมชวตอยแตไมปรากฏ

ทานยงเหนฉนซงมชวตอยแท ๆ

เพราะเหตไรจงรองไหถงฉนเลา

อบาสกากลาววา

ลกเอย ญาตและมตรทงหลาย

ยอมรองไหถงคนทตายแลว

หรอยงมชวตอยแตไมปรากฏ

แตคนใดละกามแลวยงคดจะกลบมาในกามนอก

ลกเอย ญาตและมตรทงหลายยอมรองไหถงคนนน

เพราะเขาเปนอยตอไปอกกเหมอนตายแลว

พอ เรายกทานขนจากการครองเรอนทรมรอนแลว

ทานยงปรารถนาจะตกลงไปสการครองเรอนอก

พอ เรายกทานขนจากเหวแลว

ทานยงปรารถนาจะตกลงไปสเหวอกหรอ

เราจะโพนทะนาแกใครเลาวา

ขอทานจงชวยกน ขอความเจรญจงมแกทาน

ดจสงของทขนออกแลวจากเรอนทไฟไหม

แตทานปรารถนาจะเผามนอก

สานสตรท ๔ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๓ }

๓๔๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๗. ปนพพสสตร

๖. ปยงกรสตร

วาดวยปยงกรยกษ

[๒๔๐] สมยหนง ทานพระอนรทธะอยในพระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน ทานพระอนรทธะลกขนในเวลาใกลรงแลว

สวดบทแแหงธรรมทงหลายอย ครงนน นางยกษณผเปนมารดาของปยงกระ ปลอบบตร

นอยอยางนวา

ปยงกระ อยาสงเสยงไปเลย

ภกษก าลงสวดบทแหงธรรมทงหลายอย

อนง เรารแจงบทแหงธรรมแลวปฏบต

ขอนนจะเปนประโยชนเกอกลแกเรา

ปยงกระกลาววา

เราไมเบยดเบยนสตวมชวตทงหลาย

ไมกลาวเทจทงทรอย

ศกษาท าตนใหเปนคนมศลด

จงจะพนจากก าเนดปศาจ๑

ปยงกรสตรท ๖ จบ

๗. ปนพพสสตร

วาดวยปนพพสยกษ

[๒๔๑] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหภกษ

ทงหลายเหนชด ชวนใจใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบ

ชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาอนประกอบดวยนพพาน สวนภกษเหลานนตาง

กใสใจใหส าเรจประโยชน นอมนกมาดวยความเตมใจ เงยโสตสดบธรรมอย ครงนน

นางยกษณผเปนมารดาของปนพพส ปลอบบตรนอยอยางนวา

เชงอรรถ :

๑ ก าเนดปศาจ ในทนหมายถงภพภมอนเปนแดนก าเนดของยกษคลายกบแดนก าเนดของเปรต (ส .ฏกา

๑/๒๔๐/๓๓๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๔ }

๓๔๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๗. ปนพพสสตร

ลกอตรา เจาจงนงเถด

ลกปนพพส เจาจงนงเถด

จนกวาแมจะฟงพระธรรมของพระพทธเจา

ผประเสรฐ ผเปนพระศาสดา

พระผมพระภาคตรสนพพาน

อนเปนเครองเปลองตนจากกเลสเครองรอยรดทงปวง

เวลาทปรารถนาในธรรมนจะลวงเลยแมไป

ลกของตนเปนทรกในโลก

สามของตนเปนทรกในโลก

แตความปรารถนาในธรรมน

เปนทรกของแมยงกวาลกและสามนน

เพราะวาลกหรอสามทรก

จะพงปลดเปลองแมจากทกขไมได

สวนการฟงธรรมยอมปลดเปลองสตวทงหลายจากทกขได

เมอโลกถกทกขครอบง าอย ประกอบแลวดวยชราและมรณะ

เราตองการฟงธรรมทท าใหตรสรเพอจะพนจากชราและมรณะ

ลกปนพพส เจาจงนงเถด

ปนพพสพดวา

แม เราจกไมพด อตรานกจกนง

ทานจงใสใจถงธรรมอยางเดยว

การฟงพระสทธรรมจงเปนความสข

แม เราไมรพระสทธรรม จงไดเทยวไปล าบาก

พระพทธเจาพระองคนเปนผท าความสวางให

แกเทวดาและมนษยทงหลายผลมหลง

พระองคเหลอแตพระสรระในชาตสดทาย

มพระจกษ แสดงธรรมอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๕ }

๓๔๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๘. สทตตสตร

ยกษณพดวา

นาชนชมนก บตรผนอนบนอกเปนคนฉลาด

บตรของเรายอมรกใครพระธรรมของพระพทธเจาผประเสรฐ

ปนพพส เจาจงมความสขเถด

วนนเราเปนผกาวขนไปดแลว๑

เราและเจาเหนอรยสจแลว

แมอตรากจงฟงค าของเรา

ปนพพสสตรท ๗ จบ

๘. สทตตสตร

วาดวยคหบดชอสทตตะ

[๒๔๒] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ปาสตวน เขตกรง

ราชคฤห สมยนน ทานอนาถบณฑกคหบดไปยงกรงราชคฤห ดวยกรณยกจ

บางอยาง ทานอนาถบณฑกคหบดไดสดบวา “ไดยนวา พระพทธเจาเสดจอบตข น

แลวในโลก” ในขณะนนเอง กปรารถนาจะเขาเฝาพระผมพระภาคขนมาทนท

ครงนน ทานอนาถบณฑกคหบดไดมความคดดงนวา “วนนไมใชกาลทจะเขาเฝา

พระผมพระภาค รอไวพรงนกอน เราจงจะเขาเฝา” ทานอนาถบณฑกคหบดนอนร าพงถง

พระพทธเจาเขาใจวา “สวางแลว” จงลกขนในตอนกลางคนถง ๓ ครง ล าดบนน

ทานอนาถบณฑกคหบดเดนไปทางประตปาชา พวกอมนษยทงหลายกเปดประตให

ครนเมอทานอนาถบณฑกคหบดออกไปจากเมอง แสงสวางกหายไป ความมด

ปรากฏขน ความกลว ความหวาดสะดง และความขนพองสยองเกลากเกดขนตามมา

ทานอนาถบณฑกคหบดจงใครจะรบกลบจากทนน ครงนน สวกยกษหายตวไปได

สงเสยงใหไดยนวา

เชงอรรถ :

๑ กาวข นไปดแลว หมายถงกาวขนไปในพระศาสนาดแลว (ส .ส.อ. ๑/๒๔๑/๒๙๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๖ }

๓๔๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๘. สทตตสตร

ชาง ๑๐๐,๐๐๐ เชอก มา ๑๐๐,๐๐๐ ตว

รถเทยมดวยมาอสดร ๑๐๐,๐๐๐ คน

หญงสาวทประดบตมหอญมณ ๑๐๐,๐๐๐ คน

ยงไมถงเสยวท ๑๖๑ แหงการกาวเทาไปขางหนากาวหนง

ทานจงกาวไปเถดคหบด ทานจงกาวไปเถดคหบด

การกาวไปของทานประเสรฐ การถอยหลงไมประเสรฐเลย

ครงนน ความมดไดหายไป แสงสวางกปรากฏขนแกทานอนาถบณฑกคหบด

ความกลว ความหวาดสะดง และความขนพองสยองเกลากระงบไป

แมครงท ๒ แสงสวางกหายไป ความมดกปรากฏขนแกทานอนาถบณฑก-

คหบด ความกลว ความหวาดสะดง และความขนพองสยองเกลากบงเกดขน

ทานอนาถบณฑกคหบดจงใครทจะกลบจากทนนอก แมครงท ๒ สวกยกษหายตว

ไปไดสงเสยงใหไดยนวา

ชาง ๑๐๐,๐๐๐ เชอก มา ๑๐๐,๐๐๐ ตว

ฯลฯ

ยงไมถงเสยวท ๑๖ แหงการกาวเทาไปขางหนากาวหนง

ทานจงกาวไปเถดคหบด ทานจงกาวไปเถดคหบด

การกาวไปของทานประเสรฐ การถอยหลงไมประเสรฐเลย

ครงนน ความมดกหายไป แสงสวางกปรากฏขนแกทานอนาถบณฑกคหบด

ความกลว ความหวาดสะดง และความขนพองสยองเกลากระงบไป

เชงอรรถ :

๑ เสยวท ๑๖ หมายความวา การกาวเทาไปขางหนงนน เมอแบงเปน ๑๖ สวนแลวเอาสวนทหนงใน ๑๖ สวน

นนมาแบงเปนอก ๑๖ สวน แลวเอาสวนหนงทแบงเปน ๑๖ สวนครงท ๒ นนมาแบงเปน ๑๖ สวนอกครงหนง

สวน ๑ ใน ๑๖ สวนทแบงครงท ๓ นจดเปนเสยวท ๑๖ สตวส งของอยางละ ๑ แสนยงมคาไมถงเสยว

ท ๑๖ แหงการกาวเทาไปกาวหนงทแบงแลว ๑๖ ครง ๑๖ เทยว ๑๖ หน เพราะทานอนาถปณฑกะกาว

เทาไปถงพระพทธเจาแลวจะส าเรจโสดาปตตผล จกเอาของหอม พวงมาลา กระท าการบชา จกไหว

พระเจดย จกฟงธรรม จกนมนตรพระสงฆแลวถวายทาน จกตงมนในสรณะและศล (ตามแนวอธบายแหง

ส .ส.อ. ๑/๒๔๒/๒๙๘, สารตถ.ฏกา ๓/๓๐๕/๔๗๔-๔๗๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๗ }

๓๔๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๘. สทตตสตร

แมครงท ๓ แสงสวางกหายไป ความมดกปรากฏขนแกทานอนาถบณฑก-

คหบด ความกลว ความหวาดสะดง และความขนพองสยองเกลากบงเกดขน

ทานอนาถบณฑกคหบดจงใครทจะกลบจากทนนอก แมครงท ๓ สวกยกษหายตวไป

ไดสงเสยงใหไดยนวา

ชาง ๑๐๐,๐๐๐ เชอก มา ๑๐๐,๐๐๐ ตว

ฯลฯ

ยงไมถงเสยวท ๑๖ แหงการกาวเทาไปขางหนากาวหนง

ทานจงกาวไปเถดคหบด ทานจงกาวไปเถดคหบด

การกาวไปของทานประเสรฐ การถอยหลงไมประเสรฐเลย

ครงนน ความมดกหายไป แสงสวางกปรากฏขนแกทานอนาถบณฑกคหบด

ความกลว ความหวาดสะดง และความขนพองสยองเกลากระงบไป ครงนน ทาน

อนาถบณฑกคหบดเดนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงปาสตวน

สมยนน พระผมพระภาคเสดจลกขนในเวลาเชาตรแลว เสดจจงกรมอยในท

กลางแจง พระองคไดทอดพระเนตรเหนทานอนาถบณฑกคหบดผมาแตไกล ครนแลว

เสดจลงจากทจงกรม ประทบนงบนพทธอาสนทปลาดไวแลว ไดตรสกบทานอนาถ-

บณฑกคหบดดงนวา “มาเถด สทตตะ” ครงนน ทานอนาถบณฑกคหบดคดวา

“พระผมพระภาคทรงทกเราโดยชอ” จงราเรงดใจหมอบลงแทบพระยคลบาทของ

พระผมพระภาคดวยเศยรเกลาในทนนเองแลวกราบทลพระผมพระภาคดงนวา

“ขาแตพระผมพระภาคผเจรญ พระองคประทบอยเปนสขหรอ พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา

พราหมณผดบกเลสแลว

ยอมอยเปนสขทกเมอ ไมตดอยในกาม๑

เชงอรรถ :

๑ ไมตดอยในกาม หมายถงไมตดอยในวตถกามและกเลสกาม ดวยอ านาจกเลสคอตณหาและมจฉาทฏฐ

(อง.ตก.อ. ๒/๓๕/๑๓๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๘ }

๓๔๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๙. ปฐมสกกาสตร

เปนคนเยอกเยน ไมมอปกเลส

ตดกเลสเครองของทกอยาง

พงก าจดความกระวนกระวายในใจ

เขาถงความสงบ ยอมอยเปนสข๑

สทตตสตรท ๘ จบ

๙. ปฐมสกกาสตร

วาดวยสกกาภกษณ สตรท ๑

[๒๔๓] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห สมยนน ภกษณชอสกกามบรษทหมใหญแวดลอม

แสดงธรรมอย ครงนน ยกษผเลอมใสอยางยงในสกกาภกษณ จากถนนนไปยง

ถนนโนน จากตรอกนไปยงตรอกโนน ในกรงราชคฤห ไดกลาวคาถาเหลานในเวลานนวา

พวกมนษยในกรงราชคฤหเหลาน

ท าอะไรกน มวดมน าผง นอนอย

ไมเขาไปนงใกลสกกาภกษณผแสดงอมตบทอย

สวนพวกคนทมปญญา เขาใจดมอมตบทนน

ซงเปนธรรมไมน ากลบหลง ท าผฟงใหชมชน

มโอชะ ดจบคคลเดนทางไกลดมน าฝน๒

ปฐมสกกาสตรท ๙ จบ

เชงอรรถ :

๑ ด อง.ตก. (แปล) ๒๐/๓๕/๑๙๑

๒ ด ข.เถร. (แปล) ๒๖/๕๔-๕๕/๕๖๓-๕๖๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๔๙ }

๓๕๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๑๑. จราสตร

๑๐. ทตยสกกาสตร

วาดวยสกกาภกษณ สตรท ๒

[๒๔๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห สมยนน อบาสกคนหนงไดถวายโภชนาหารแกสกกา-

ภกษณ ครงนน ยกษผเลอมใสอยางยงในสกกาภกษณ จากถนนนไปยงถนนโนน

จากตรอกนไปยงตรอกโนน ในกรงราชคฤห ไดกลาวคาถานในเวลานนวา

อบาสกนมปญญา

ถวายโภชนาหารแกสกกาภกษณ

ผหลดพนแลวจากกเลสเครองรอยรดทงปวง

ไดประสบบญมากหนอ

ทตยสกกาสตรท ๑๐ จบ

๑๑. จราสตร

วาดวยจราภกษณ

[๒๔๕] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทให

เหยอกระแต เขตกรงราชคฤห สมยนน อบาสกคนหนงไดถวายจวรแกจราภกษณ

ครงนน ยกษผเลอมใสอยางยงในจราภกษณ จากถนนนไปยงถนนโนน จากตรอกน

ไปยงตรอกโนน ในกรงราชคฤห ไดกลาวคาถานในเวลานนวา

อบาสกนมปญญา

ถวายจวรแกจราภกษณ

ผหลดพนแลวจากกเลสเครองประกอบทงปวง

ไดประสบบญมากหนอ

จราสตรท ๑๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๐ }

๓๕๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๑๒. อาฬวกสตร

๑๒. อาฬวกสตร

วาดวยอาฬวกยกษ

[๒๔๖] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยในภพของอาฬวกยกษ เขตเมองอาฬว

ครงนน อาฬวกยกษเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดกลาวกบพระผม

พระภาคดงนวา “ทานจงออกมา สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ดแลว ผมอาย” แลวกเสดจออกมา

อาฬวกยกษกลาววา “ทานจงเขาไป สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ดแลว ผมอาย” แลวกเสดจเขาไป

แมครงท ๒ อาฬวกยกษไดกลาวกบพระผมพระภาคดงนวา “ทานจงออกมา

สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ดแลว ผมอาย” แลวกเสดจออกมา

อาฬวกยกษกลาววา “ทานจงเขาไป สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ดแลว ผมอาย” แลวกเสดจเขาไป

แมครงท ๓ อาฬวกยกษไดกลาวกบพระผมพระภาคดงนวา “ทานจงออกมา

สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ดแลว ผมอาย” แลวกเสดจออกมา

อาฬวกยกษกลาววา “ทานจงเขาไป สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ดแลว ผมอาย” แลวกเสดจเขาไป

แมครงท ๔ อาฬวกยกษไดกลาวกบพระผมพระภาคดงนอกวา “ทานจงออกมา

สมณะ”

พระผมพระภาคตรสวา “ผมอาย เราจกไมออกไปละ ทานจะท าอะไรกจง

ท าเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๑ }

๓๕๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๑๒. อาฬวกสตร

อาฬวกยกษไดกลาววา “สมณะ เราจกถามปญหากบทาน ถาทานไม

พยากรณตอบแกเรา เราจกท าจตของทานใหพลงพลาน จกฉกหวใจของทาน

หรอจกจบทเทาแลวเหวยงไปยงฝงแมน าคงคาขางโนน”

พระผมพระภาคตรสวา “ผมอาย เราไมเหนใครเลยในโลก พรอมทงเทวโลก

มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ทจะพง

ท าจตของเราใหพลงพลานได ฉกหวใจของเรา หรอจบเราทเทาแลวเหวยงไปยง

ฝงแมน าคงคาขางโนนได เชญทานถามตามททานตองการเถด”

อาฬวกยกษถามวา

อะไรเลาเปนทรพยเครองปลมใจ

ทประเสรฐ ของบรษในโลกน

อะไรเลาทบคคลประพฤตดแลว น าความสขมาให

อะไรเลามรสล าเลศกวารสทงหลาย

นกปราชญทงหลายกลาวถงชวต

ของผเปนอยอยางไร วาประเสรฐสด

พระผมพระภาคตรสตอบวา

ศรทธาเปนทรพยเครองปลมใจ

ทประเสรฐ ของบรษในโลกน

ธรรม๑ทบคคลประพฤตดแลว น าความสขมาให

ความสตยแลมรสล าเลศกวารสทงหลาย

นกปราชญทงหลายกลาวถงชวต

ของผเปนอยดวยปญญา วาประเสรฐสด

เชงอรรถ :

๑ ธรรม ในทนหมายถงกศลธรรม ๑๐ ประการ อกนยหนง หมายถงธรรมมทานและศล เปนตน (ส .ส.อ.

๑/๒๔๖/๓๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๒ }

๓๕๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

๑๒. อาฬวกสตร

อาฬวกยกษถามวา

บคคลขามโอฆะ๑ไดอยางไรเลา

ขามอรรณพ๑ไดอยางไรเลา

ลวงทกขไดอยางไรเลา บรสทธไดอยางไรเลา

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลขามโอฆะไดดวยศรทธา

ขามอรรณพไดดวยความไมประมาท

ลวงทกขไดดวยความเพยร บรสทธไดดวยปญญา

อาฬวกยกษถามวา

บคคลไดปญญาอยางไรเลา

ท าอยางไรเลาจงจะหาทรพยได

บคคลไดเกยรตยศอยางไรเลา

ท าอยางไรเลาจงจะผกมตรไวได

บคคลละโลกนแลวไปสโลกหนา

ท าอยางไรเลาจงจะไมเศราโศก

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลเชอธรรมของพระอรหนต

เพอบรรลนพพาน ไมประมาท

มความรอบคอบ ฟงดวยด ยอมไดปญญา

บคคลผท าการเหมาะเจาะไมทอดธระ

ขยนหมนเพยร ยอมหาทรพยได

บคคลยอมไดเกยรตยศเพราะความสตย

บคคลเมอใหยอมผกมตรไวได

เชงอรรถ :

๑-๑ โอฆะ ในทนหมายถงทฏโฐฆะ อรรณพ หมายถงภโวฆะ (ดค าอธบาย โอฆะ ในขอ ๑ หนา ๑) (ส .ส.อ.

๑/๒๔๖/๓๑๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๓ }

๓๕๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๐. ยกขสงยต]

รวมพระสตรทมในสงยต

บคคลอยครองเรอนประกอบดวยศรทธา

มธรรม ๔ ประการน คอ สจจะ ธรรม๑ ธต จาคะ

ละโลกนไปแลว ยอมไมเศราโศก

เชญทานถามสมณพราหมณเปนอนมากเหลาอนดชวา

ในโลกนมอะไรทจะยงไปกวาสจจะ ทมะ๑ ขนต จาคะ เลา

อาฬวกยกษกราบทลวา

ท าไมเลา ขาพระองคจงตองถามสมณพราหมณ

เปนอนมากในบดน

วนน ขาพระองครชดถงประโยชนในภายหนา

พระพทธเจาเสดจมาถงเมองอาฬว

เพอประโยชนแกขาพระองคโดยแท

วนน ขาพระองครชดถงทานทบคคลใหในทใดมผลมาก

ขาพระองคจกเทยวจากบานไปยงบาน

จากเมองไปยงเมอง นอบนอมพระสมมาสมพทธเจา

และพระธรรมซงมสวนชกน าใหเปนคนด

อาฬวกสตรท ๑๒ จบ

ยกขสงยต จบบรบรณ

รวมพระสตรทมในสงยตน คอ

๑. อนทกสตร ๒. สกกสตร

๓. สจโลมสตร ๔. มณภททสตร

๕. สานสตร ๖. ปยงกรสตร

๗. ปนพพสสตร ๘. สทตตสตร

๙. ปฐมสกกาสตร ๑๐. ทตยสกกาสตร

๑๑. จราสตร ๑๒. อาฬวกสตร

เชงอรรถ :

๑-๑ ธรรมะ และ ทมะ ในทนมความหมายวา ปญญา เหมอนกน (ส .ส.อ. ๑/๒๔๖/๓๑๕-๓๑๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๔ }

๓๕๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. สวรสตร

๑๑. สกกสงยต

๑. ปฐมวรรค

หมวดท ๑

๑. สวรสตร

วาดวยสวรเทพบตร

[๒๔๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมา

ตรสวา “ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาค

จงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว พวกอสรไดรบกบพวกเทพ ครงนน

ทาวสกกะจอมเทพรบสงเรยกสวรเทพบตรมาตรสวา ‘สวระ พวกอสรเหลานก าลง

พากนมารบกบพวกเทพ ทานจงไปปองกนพวกอสรไวเถด’ สวรเทพบตรรบพระบญชา

ของทาวสกกะจอมเทพแลวกเผลอลมเสย

แมครงท ๒ ทาวสกกะจอมเทพกรบสงเรยกสวรเทพบตรมาตรสวา ‘สวระ

พวกอสรเหลานนก าลงพากนมารบกบพวกเทพ ทานจงไปปองกนพวกอสรไวเถด’

แมครงท ๒ สวรเทพบตรรบพระบญชาของทาวสกกะจอมเทพแลวกเผลอลมเสย

แมครงท ๓ ทาวสกกะจอมเทพกรบสงเรยกสวรเทพบตรมาตรสวา ‘สวระ

พวกอสรเหลานนก าลงพากนมารบกบพวกเทพ ทานจงไปปองกนพวกอสรไวเถด’

แมครงท ๓ สวรเทพบตรรบพระบญชาของทาวสกกะจอมเทพแลวกเผลอลมเสย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๕ }

๓๕๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑. สวรสตร

ครงนน ทาวสกกะจอมเทพไดตรสกบสวรเทพบตรดวยคาถาวา

บคคลไมขยน ไมพยายาม

แตประสบความสขได ณ ทใด

สวระ ทานจงไป ณ ทนน

และจงพาเราไปใหถงทนนดวยเถด

สวรเทพบตรกราบทลวา

บคคลผเกยจคราน ไมขยน

ทงยงไมใชใคร ๆ ใหชวยท ากจทงหลาย

เขาพรงพรอมดวยกามทกอยาง ขาแตทาวสกกะ

ขอพระองคจงตรสบอกฐานะอนประเสรฐนน

แกขาพระองคดวยเถด

ทาวสกกะตรสตอบวา

บคคลผเกยจคราน ไมขยน

ประสบความสขทสดได ณ ทใด

สวระ ทานจงไป ณ ทนน

และจงพาเราไปใหถงทนนดวยเถด

สวรเทพบตรกราบทลวา

ขาแตทาวสกกะ ผประเสรฐกวาเทพ

ขาพระองคทงหลายจะพงไดความสขใด

โดยไมตองท าการงาน ขาแตทาวสกกะ

ขอพระองคจงตรสบอกความสขอนประเสรฐนน

ทไมมความเศราโศก ไมมความคบแคนใจ

แกขาพระองคดวยเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๖ }

๓๕๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๒. สสมสตร

ทาวสกกะตรสวา

ถาความสขจะมไดโดยไมตองท าการงาน

ไมวาในทไหน ๆ ใคร ๆ กด ารงชพอยไมได

เพราะนนเปนทางแหงนพพาน

สวระ ทานจงไป ณ ทนน

และจงพาเราไปใหถงทนนดวยเถด

ภกษทงหลาย กทาวสกกะจอมเทพนนอาศยผลบญของพระองคเปนอย เสวย

ราชสมบตอนมความเปนใหญยงดวยความเปนใหญแหงเทพชนดาวดงส ยงมา

พรรณนาคณแหงความเพยรคอความขยนได ขอทพวกเธอบวชในธรรมวนยทเรา

กลาวไวดแลวอยางน ขยนหมนเพยร พยายามเพอบรรลมรรคผลทยงไมบรรล

เพอไดมรรคผลทยงไมได เพอท าใหแจงมรรคผลทยงไมไดท าใหแจง นจะพงงดงาม

ในธรรมวนยนโดยแท”

สวรสตรท ๑ จบ

๒. สสมสตร

วาดวยสสมเทพบตร

[๒๔๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษ

ทงหลายมาตรสวา “ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว

พระผมพระภาคจงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว พวกอสรไดรบกบพวกเทพ ครงนน

ทาวสกกะจอมเทพรบสงเรยกสสมเทพบตรมาตรสวา ‘สสมะ พวกอสรเหลานก าลง

พากนมารบกบพวกเทพ ทานจงไปปองกนพวกอสรไวเถด’ สสมเทพบตรรบพระบญชา

ของทาวสกกะจอมเทพแลวกเผลอลมเสย

แมครงท ๒ ทาวสกกะจอมเทพรบสงเรยกสสมเทพบตรมาตรส ฯลฯ แลวก

เผลอลมเสย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๗ }

๓๕๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๒. สสมสตร

แมครงท ๓ ทาวสกกะจอมเทพรบสงเรยกสสมเทพบตรมาตรสวา ‘สสมะ

พวกอสรเหลานก าลงพากนมารบกบพวกเทพ ทานจงไปปองกนพวกอสรไวเถด’

แมครงท ๓ สสมเทพบตรรบพระบญชาของทาวสกกะจอมเทพแลวกเผลอลมเสย

ล าดบนน ทาวสกกะจอมเทพไดตรสกบสสมเทพบตรดวยคาถาวา

บคคลไมขยน ไมพยายาม

แตประสบความสขได ณ ทใด

สสมะ ทานจงไป ณ ทนน

และจงพาเราไปใหถงทนนดวยเถด

สสมเทพบตรกราบทลวา

บคคลผเกยจคราน ไมขยน

ทงยงไมใชใคร ๆ ใหชวยท ากจทงหลายอกดวย

เขาพรงพรอมดวยกามทกอยาง ขาแตทาวสกกะ

ขอพระองคจงตรสบอกฐานะอนประเสรฐนน

แกขาพระองคดวยเถด

ทาวสกกะตรสวา

บคคลผเกยจคราน ไมขยน

ประสบความสขทสดได ณ ทใด

สสมะ ทานจงไป ณ ทนน

และจงพาเราไปใหถงทนนดวยเถด

สสมเทพบตรกราบทลวา

ขาแตทาวสกกะ ผประเสรฐกวาเทพ

ขาพระองคทงหลายจะพงไดความสขใด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๘ }

๓๕๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. ธชคคสตร

โดยไมตองท าการงานเลย ขาแตทาวสกกะ

ขอพระองคจงตรสบอกความสขอนประเสรฐนน

ทไมมความเศราโศก ไมมความคบแคนใจ

แกขาพระองคดวยเถด

ทาวสกกะตรสวา

ถาความสขจะมไดโดยไมตองท าการงาน

ไมวาในทไหน ๆ ใคร ๆ กด ารงชพอยไมได

เพราะนนเปนทางแหงนพพาน

สสมะ ทานจงไป ณ ทนน

และจงพาเราไปใหถงทนนดวยเถด

ภกษทงหลาย กทาวสกกะจอมเทพนนอาศยผลบญของพระองคเปนอย

เสวยราชสมบตอนมความเปนใหญยงดวยความเปนใหญแหงเทพชนดาวดงส ยงมา

พรรณนาคณแหงความเพยรคอความขยนได ขอทพวกเธอบวชในธรรมวนยทเรา

กลาวไวดแลวอยางน ขยนหมนเพยร พยายามเพอบรรลมรรคผลทยงไมบรรล

เพอไดมรรคผลทยงไมได เพอท าใหแจงมรรคผลทยงไมไดท าใหแจง นจะพงงดงาม

ในธรรมวนยนโดยแท”

สสมสตรท ๒ จบ

๓. ธชคคสตร

วาดวยเรองยอดธง

[๒๔๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑก-

เศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรส

วา “ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงได

ตรสเรองนวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๕๙ }

๓๖๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. ธชคคสตร

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว สงครามระหวางเทพกบอสรประชดกน

ครงนน ทาวสกกะจอมเทพรบสงกบเทพชนดาวดงสวา

‘ทานผนรทกขทงหลาย ถาความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพอง

สยองเกลา จะพงเกดขนแกพวกเทพผไปในสงคราม สมยนน พวกทานพงแลดยอด

ธงของเรา เพราะวา เมอพวกทานแลดยอดธงของเราอย ความกลว ความหวาด

สะดง หรอความขนพองสยองเกลาทจกเกดขนกจกหายไป

ถาพวกทานไมแลดยอดธงของเรา ทนน พวกทานพงแลดยอดธงของทาว

ปชาบดเทวราชเถด เพราะวา เมอพวกทานแลดยอดธงของทาวปชาบดเทวราชอย

ความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลาทจกเกดขนกจกหายไป

ถาพวกทานไมแลดยอดธงของทาวปชาบดเทวราช ทนน พวกทานกพงแลด

ยอดธงของทาววรณเทวราชเถด เพราะวา เมอพวกทานแลดยอดธงของทาววรณ-

เทวราชอย ความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลาทจกเกดขน

กจกหายไป

ถาพวกทานไมแลดยอดธงของทาววรณเทวราช ทนน พวกทานพงแลด

ยอดธงของทาวอสานเทวราชเถด เพราะวา เมอพวกทานแลดยอดธงของทาว-

อสานเทวราชอย ความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลา

ทจกเกดขนกจกหายไป

เมอพวกเทพแลดยอดธงของทาวสกกะจอมเทพกด แลดยอดธงของทาวปชา-

บดเทวราชกด แลดยอดธงของทาววรณเทวราชกด แลดยอดธงของทาวอสาน-

เทวราชกด ความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลา ทจกเกดขน

พงหายไปบาง ไมหายไปบาง

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะวา ทาวสกกะจอมเทพยงไมปราศจากราคะ ไมปราศจากโทสะ

ไมปราศจากโมหะ เปนผมความกลว มความหวาดสะดง หนไปอย

ภกษทงหลาย สวนเรากลาวอยางนวา ‘ภกษทงหลาย หากวาความกลว

ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลา พงบงเกดแกพวกเธอผอยในปา

อยทโคนไม หรออยในเรอนวาง ทนน พวกเธอพงระลกถงเราเนอง ๆ เทานนวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๐ }

๓๖๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. ธชคคสตร

‘แมเพราะเหตน พระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนต ตรสรดวย

พระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก

เปนสารถฝกผควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย

เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค๑ ภกษทงหลาย เพราะวา เมอพวกเธอระลก

ถงเราเนอง ๆ อย ความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลา

ทจกเกดขนกจกหายไป

เชงอรรถ :

๑ พระพทธคณ ๙ บทน แตละบทมอรรถอเนกประการ คอ

๑. ชอวาเปนพระอรหนต เพราะหางไกลจากกเลส, เพราะก าจดขาศกคอกเลส, เพราะหกซก าแหงสงสาระ

คอการเวยนวายตายเกด, เพราะเปนผควรรบไทยธรรม, เพราะไมท าบาปในทลบ

๒. ชอวาตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพราะตรสรธรรมทงปวงโดยชอบและดวยพระองคเอง

๓. ชอวาเพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ วชชา ไดแก วชชา ๓ และวชชา ๘ วชชา ๓ คอ

(๑) ปพเพนวาสานสสตญาณ ความรทระลกชาตได (๒) จตปปาตญาณ ความรจตและอบต (๓) อาสวกขย-

ญาณ ความรทท าใหสนอาสวะ วชชา ๘ คอ (๑) วปสสนาญาณ ญาณทเปนวปสสนา (๒) มโนมยทธ

มฤทธทางใจ (๓) อทธวธ แสดงฤทธไดตาง ๆ (๔) ทพพโสต หทพย (๕) เจโตปรยญาณ ก าหนดรจตผอ น

ได (๖) ปพเพนวาสานสสตญาณ ความรระลกชาตได (๗) ทพพจกข ตาทพย หรอเรยกจตปปาตญาณ

(๘) อาสวกขยญาณ ความรทท าใหสนอาสวะ

จรณะ ๑๕ คอ (๑) สลสมปทา ความถงพรอมดวยศล (๒) อนทรยสงวร ความส ารวมอนทรย

(๓) โภชเนมตตญญตา ความเปนผรจกประมาณในการบรโภค (๔) ชาครยานโยค การหมนประกอบ

ความเพยรเปนเครองตน (๕) มศรทธา (๖) มหร (๗) มโอตตปปะ (๘) เปนพหสต (๙) วรยารมภะ

ปรารภความเพยร (๑๐) มสตมนคง (๑๑) มปญญา (๑๒) ปฐมฌาน (๑๓) ทตยฌาน (๑๔) ตตยฌาน

(๑๕) จตตถฌาน

๔. ชอวาผเสดจไปด เพราะทรงด าเนนรดหนาไปไมหวนกลบคนมาหากเลสททรงละไดแลว

๕. ชอวาผรแจงโลก เพราะทรงรแจงโลก เหตเกดแหงโลก ความดบโลก วธปฏบตใหลถงความดบโลก

(ทกข สมทย นโรธ และมรรค) และทรงรแจงโลกทง ๓ คอ สงขารโลก สตวโลก และโอกาสโลก

๖. ชอวาสารถฝกผท ควรฝกไดอยางยอดเยยม เพราะทรงฝกผทควรฝกฝน ทงเทวดา มนษย อมนษย

สตวดรจฉาน ดวยอบายตาง ๆ

๗. ชอวาเปนศาสดาของเทวดาและมนษยท งหลาย เพราะทรงสงสอนทงเทวดาและมนษย ดวย

ประโยชนในโลกนและประโยชนในโลกหนา ผปฏบตตามแลวส าเรจมรรคผลในโลกนบาง จตไปเกดใน

สวรรคกลบมาฟงธรรมแลวส าเรจมรรคผลบาง ทรงชวยเหลอหมสตวใหพนความกนดารคอความเกด

๘. ชอวาเปนพระพทธเจา เพราะทรงรส งทควรรทงหมด ดวยพระองคเองและทรงสอนใหผอ นรตาม

๙. ชอวาเปนพระผมพระภาค เพราะ (๑) ทรงมโชค (๒) ทรงท าลายขาศกคอกเลส (๓) ทรงประกอบดวย

ราคธรรม ๖ ประการ (คอ ความเปนใหญเหนอจตของตน โลกตตรธรรม ยศ สร ความส าเรจประโยชน

ตามตองการ และความเพยร) (๔) ทรงจ าแนกแจกแจงธรรม (๕) ทรงเสพอรยธรรม (๖) ทรงคลายตณหา

ในภพทง ๓ (๗) ทรงเปนทเคารพของชาวโลก (๘) ทรงอบรมพระองคดแลว (๙) ทรงมสวนแหงปจจย ๔

เปนตน (ว.อ. ๑/๑๑๕-๑๑๘,สารตถ. ฏกา ๑/๒๗๐-๔๐๐)

อนง พระพทธคณน ทานแบงเปน ๑๐ ประการ โดยแยกขอ ๖ เปน ๒ ประการ คอ (๑) เปนผยอดเยยม

(๒) เปนสารถฝกผควรฝกได (ว.อ. ๑/๑/๑๑๒-๑๑๓, วสทธ. ๑/๒๖๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๑ }

๓๖๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๓. ธชคคสตร

ถาพวกเธอไมระลกถงเราเนอง ๆ ทนน พวกเธอพงระลกถงพระธรรมเนอง ๆ

วาพระธรรมอนพระผมพระภาคตรสไวดแลว ผปฏบตจะพงเหนชดดวยตนเอง

ไมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญญชนพงร

เฉพาะตน

ภกษทงหลาย เพราะวา เมอพวกเธอระลกถงพระธรรมอยเนอง ๆ ความกลว

ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลาทจกเกดขนกจกหายไป

ถาพวกเธอไมระลกถงพระธรรมเนอง ๆ ทนน พวกเธอพงระลกถงพระสงฆ

เนอง ๆ วา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาค เปนผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบต

ถกทาง ปฏบตสมควร ไดแก อรยบคคล ๔ ค คอ ๘ บคคล พระสงฆสาวกของ

พระผมพระภาคน เปนผควรแกของทเขาน ามาถวาย ควรแกของตอนรบ ควรแก

ทกษณา ควรแกการท าอญชล เปนนาบญอนยอดเยยมของโลก เพราะวา เมอพวก

เธอระลกถงพระสงฆอยเนอง ๆ ความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพอง

สยองเกลาทจกเกดขนกจกหายไป

ขอนนเพราะเหตไร

เพราะวา พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา เปนผปราศจากราคะ ปราศจาก

โทสะ ปราศจากโมหะ เปนผไมมความกลว ไมหวาดเสยว ไมสะดง ไมหนไป”

พระผมพระภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถา

ประพนธตอไปอกวา

ภกษทงหลาย เธอทงหลายอยในปากด

อยทโคนไมกด อยในเรอนวางกด

พงระลกถงพระสมมาสมพทธเจาเถด

ความกลวไมพงมแกเธอทงหลาย

ถาเธอทงหลายไมระลกถงพระพทธเจา

ผเจรญทสดในโลก ผองอาจกวานรชน

ทนน เธอทงหลายพงระลกถงพระธรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๒ }

๓๖๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. เวปจตตสตร

ซงเปนเหตน าออกจากทกข

ทพระพทธเจาทรงแสดงไวดแลว

ถาเธอทงหลายไมระลกถงพระธรรม

ซงเปนเหตน าออกจากทกข

ทพระพทธเจาทรงแสดงไวดแลว

ทนน เธอทงหลายพงระลกถงพระสงฆ

ผเปนนาบญ ไมมนาบญอนยงกวา

ภกษทงหลาย เมอเธอทงหลายระลกถง

พระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆอย

ความกลวกด ความหวาดสะดงกด

ความขนพองสยองเกลากด จกไมมเลย

ธชคคสตรท ๓ จบ

๔. เวปจตตสตร

วาดวยทาวเวปจตต

[๒๕๐] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ฯลฯ พระผมพระภาคจงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว สงครามระหวางเทพกบอสรประชดกน

ครงนน ทาวเวปจตตจอมอสรรบสงกบพวกอสรวา ‘ทานผนรทกขทงหลาย ถาเมอ

สงครามระหวางเทพกบอสรประชดกน พวกอสรพงชนะ พวกเทพพงพายแพ

เพราะเหตนน ทานทงหลายพงจองจ าทาวสกกะจอมเทพดวยเครองจองจ าทง ๕๑

รวมทงเครองผกคอ แลวพงน ามายงเมองอสรในส านกของเรา’

ฝายทาวสกกะจอมเทพรบสงกบเทพชนดาวดงสทงหลายวา ‘ทานผนรทกข

ทงหลาย ถาเมอสงครามระหวางเทพกบอสรประชดกน พวกเทพพงชนะ พวกอสร

เชงอรรถ :

๑ เครองจองจ าท ง ๕ ไดแก เครองจองจ าอวยวะ ๕ สวน คอ มอ ๒ เทา ๒ ล าคอ ๑ (ส .ส.อ. ๑/๒๕๐/๓๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๓ }

๓๖๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. เวปจตตสตร

พงพายแพ เพราะเหตนน ทานทงหลายพงจองจ าทาวเวปจตตจอมอสร ดวยเครอง

จองจ าทง ๕ รวมทงเครองผกคอ แลวพงน ามายงสภาชอสธรรมา ในส านกของเรา’

สงครามครงนน พวกเทพชนะ พวกอสรพายแพ ตอมาเทพชนดาวดงสได

จองจ าทาวเวปจตตจอมอสรดวยเครองจองจ าทง ๕ รวมทงเครองผกคอ แลวน ามา

ยงสภาชอสธรรมา ในส านกของทาวสกกะจอมเทพ ไดยนวา ทาวเวปจตตจอมอสร

ถกจองจ าดวยเครองจองจ าทง ๕ รวมทงเครองผกคอ ไดดาบรภาษทาวสกกะ

จอมเทพ ซงก าลงเสดจเขาและออกยงสภาชอสธรรมา ดวยวาจาหยาบคาย อนมใช

วาจาของสตบรษ

ภกษทงหลาย ครงนน มาตลเทพบตรผสงเคราะห ไดทลถามทาวสกกะ

จอมเทพดวยคาถาวา

ขาแตทาวสกกมฆวาน

พระองคไดทรงสดบถอยค าอนหยาบคาย

ตอหนาของทาวเวปจตตจอมอสร

ยงทรงอดทนไดเพราะความกลว

หรอเพราะไมมก าลง พระเจาขา

ทาวสกกะตรสตอบวา

เราอดทนถอยค าอนหยาบคาย

ของทาวเวปจตตไดเพราะความกลว

หรอเพราะไมมก าลงกหาไม

ดวยวา วญญชนเชนเราจะพงโตตอบกบคนพาลท าไม

มาตลเทพบตรกราบทลวา

พวกคนพาลพงท าลายไดทกสงทกอยาง

ถาเราไมกดกนไวเสยกอน

เพราะฉะนน ธรชนพงกดกนพวกคนพาลไว

ดวยอาชญาอยางรนแรง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๔ }

๓๖๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๔. เวปจตตสตร

ทาวสกกะตรสวา

ผใดรวาคนอนโกรธ เปนผมสต สงบใจไวได

เราเหนวา การสงบใจไวไดของผนน

เปนการกดกนพวกคนพาลไวได

มาตลเทพบตรกราบทลวา

ขาแตทาววาสวะ ขาพระองคเหนคณ

และโทษในความอดกลนนวา

เมอใด คนพาลยอมเขาใจบคคลนนวา

ผนยอมอดกลนตอเราเพราะความกลว

เมอนน คนมปญญาทราม กยงขมขผนน

เหมอนโคตวทมก าลงขมขโคตวทแพใหหนไป ฉะนน

ทาวสกกะตรสวา

บคคลจะเขาใจวา คนนอดกลนตอเราได

เพราะความกลว หรอไมกตามท

ประโยชนทงหลายของตนเปนอยางยง

ประโยชนอนทย งกวาขนตไมม

บคคลใดเปนคนแขงแรง

อดกลนตอผออนแรงกวาได

ความอดกลนของบคคลนน

บณฑตทงหลายกลาววาเปนขนตอยางยง

เพราะวาบคคลผออนแรงจ าตองอดทนอยเอง

ก าลงของบคคลใดไมเขมแขง

บณฑตทงหลายกลาวถงก าลงของบคคลนนวา ไมใชก าลง

เพราะวาไมมบคคลใดกลาวโตตอบบคคลผมก าลง

และมธรรมคมครองแลว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๕ }

๓๖๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. สภาสตชยสตร

ผใดโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ผนนยอมเลวกวาผโกรธ เพราะการโกรธตอบนน

บคคลผไมโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ชอวาชนะสงครามทชนะไดยาก

ผใดรวาผอ นโกรธ เปนผมสต สงบใจไวได

ผนนชอวาประพฤตประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

เมอผนนรกษาประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

ชนทงหลายผไมฉลาดในธรรมยอมเขาใจวาเปนคนโง

ภกษทงหลาย กทาวสกกะจอมเทพนนอาศยผลบญของพระองคเปนอย

เสวยราชสมบตอนมความเปนใหญยงดวยความเปนใหญแหงเทพชนดาวดงส ยงมา

พรรณนาคณของขนตและโสรจจะไว กขอทพวกเธอบวชในธรรมวนยทเรากลาว

ชอบแลว เปนผอดทนและสงบเสงยมได นจะพงงดงามในธรรมวนยนโดยแท”

เวปจตตสตรท ๔ จบ

๕. สภาสตชยสตร

วาดวยการแขงขนค าสภาษต

[๒๕๑] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน ฯลฯ พระผมพระภาคจงไดตรส

เรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว สงครามระหวางเทพกบอสรประชดกน

ครงนน ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบทาวสกกะจอมเทพดงนวา ‘ทานจอมเทพ

เราจงมาชนะกนดวยการกลาวค าสภาษตเถด’ ทาวสกกะจอมเทพตรสวา ‘ทานทาว-

เวปจตต ตกลงตามนน พวกเรามาเอาชนะกนดวยการกลาวค าสภาษต’ ครงนน

พวกเทพและพวกอสรไดรวมกนตงผตดสนโดยมกตกาวา ‘ผตดสนเหลานจะตองร

ทวถงค าสภาษต และค าทพภาษต’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๖ }

๓๖๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. สภาสตชยสตร

ล าดบนน ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบทาวสกกะจอมเทพดงนวา

‘ทานจอมเทพ ทานจงตรสคาถาขนกอน’ เมอทาวเวปจตตกลาวเชนน ทาวสกกะ

จอมเทพไดตรสกบทาวเวปจตตจอมอสรวา ‘ทานทาวเวปจตต ทานเปนเทพใน

เทวโลกนมากอน ฉะนน ขอใหทานจงกลาวคาถากอน เมอทาวสกกะตรสเชนนแลว

ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวคาถานวา

พวกคนพาลพงท าลายไดทกสงทกอยาง

ถาเราไมกดกนไวเสยกอน

เพราะฉะนน ธรชนพงกดกนพวกคนพาลไว

ดวยอาชญาอยางรนแรง

เมอทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวคาถานแลว พวกอสรพากนอนโมทนา

พวกเทพตางกพากนนงเฉย ล าดบนน ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบทาวสกกะ

จอมเทพวา ‘ทานจอมเทพ ทานจงกลาวคาถาเถด’ เมอทาวเวปจตตกลาวเชนนแลว

ทาวสกกะจอมเทพไดกลาวคาถานวา

ผใดรวาผอ นโกรธ เปนผมสต สงบใจไวได

เราเหนวา การสงบใจไวไดของผนน

เปนการกดกนพวกคนพาลไวได

เมอทาวสกกะจอมเทพไดกลาวคาถานแลว พวกเทพกพากนอนโมทนา พวกอสร

กพากนนงเฉย ล าดบนน ทาวสกกะจอมเทพไดตรสกบทาวเวปจตตจอมอสรดงนวา

‘ทาวเวปจตต ทานจงกลาวคาถาตอไปเถด’ เมอทาวสกกะตรสเชนน ทาวเวปจตต

จอมอสรไดกลาวคาถานวา

ทานทาววาสวะ ขาพเจาเหนคณ

และโทษในความอดกลนนวา

เมอใด คนพาลเขาใจบคคลนนวา

ผนยอมอดกลนตอเราเพราะความกลว

เมอนน คนมปญญาทรามกยงขมขผนน

เหมอนโคตวทมก าลงขมขโคตวทแพใหหนไป ฉะนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๗ }

๓๖๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๕. สภาสตชยสตร

เมอทาวเวปจตตจอมอสรกลาวคาถานแลว พวกอสรพากนอนโมทนา พวกเทพ

ตางกนงเฉย ล าดบนน ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบทาวสกกะจอมเทพดงนวา

‘ทานจอมเทพ ทานจงกลาวคาถาตอไปเถด’ เมอทาวเวปจตตจอมอสรกลาวเชนน

ทาวสกกะจอมเทพไดตรสคาถาเหลานวา

บคคลจะเขาใจวาผนอดกลนตอเราได

เพราะความกลวหรอไมกตามท

ประโยชนทงหลายของตนเปนอยางยง

ประโยชนทย งกวาขนตไมม

บคคลใดเปนคนแขงแรง

อดกลนตอผออนแรงกวาได

ความอดกลนของบคคลนน

บณฑตทงหลายกลาววาเปนขนตอยางยง

เพราะวาบคคลผแขงแรงจ าตองอดทนอยเอง

ก าลงของบคคลใดไมเขมแขง

บณฑตทงหลายกลาวถงก าลงของบคคลนนวา ไมใชก าลง

เพราะวาไมมบคคลใดกลาวโตตอบบคคลผมก าลง

และมธรรมคมครองแลว

ผใดโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ผนนยอมเลวกวาผโกรธ เพราะการโกรธตอบนน

บคคลผไมโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ชอวาชนะสงครามทชนะไดยาก

ผใดรวาผอ นโกรธ เปนผมสต สงบใจไวได

ผนนชอวาประพฤตประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๘ }

๓๖๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๖. กลาวกสตร

เมอผนนรกษาประโยชนของคนทง ๒ ฝาย

คอฝายตนและฝายผอ น

ชนทงหลายผไมฉลาดในธรรมยอมเขาใจวาเปนคนโง

ภกษทงหลาย เมอทาวสกกะจอมเทพไดตรสคาถาเหลานแลว พวกเทพพากน

อนโมทนา พวกอสรตางกนงเฉย ครงนน ผตดสนทงของพวกเทพและพวกอสรได

กลาวดงนวา ‘ทาวเวปจตตจอมอสรตรสคาถาทงหลายแลว แตคาถาเหลานนมความ

เกยวของกบอาชญา มความเกยวของกบศสตรา เพราะเหตนน จงยงมความ

ทะเลาะ ความแกงแยง ความววาท สวนทาวสกกะจอมเทพตรสคาถาทงหลายแลว

คาถาเหลานนกไมเกยวของกบอาชญา ไมเกยวของกบศสตรา เพราะเหตนน จงไมม

ความทะเลาะ ไมมความแกงแยง ไมมความววาท ทาวสกกะจอมเทพชนะเพราะได

กลาวค าสภาษต ชยชนะดวยการกลาวค าสภาษต ไดเปนของทาวสกกะจอมเทพ

ดวยประการฉะน”

สภาสตชยสตรท ๕ จบ

๖. กลาวกสตร

วาดวยรงนก

[๒๕๒] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว สงครามระหวางเทพกบอสรประชดกน

สงครามครงนนพวกอสรเปนฝายชนะ พวกเทพเปนฝายพายแพ พวกเทพผพายแพ

ตางพากนหนไปทางทศเหนอ พวกอสรไดชวนกนไลตดตามพวกเทพเหลานนไปทนท

ครงนน ทาวสกกะจอมเทพไดตรสกบมาตลสงคาหกเทพบตรดวยคาถาวา

มาตล เธอจงหลกเลยงรงนกในปางว

โดยบายหนารถกลบ

ถงเราจะตองสละชวตใหพวกอสรกตามท

ขออยาใหนกเหลานพลดพรากจากรงเลย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๖๙ }

๓๗๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๗. นทพภยสตร

ภกษทงหลาย มาตลสงคาหกเทพบตรรบพระด ารสของทาวสกกะจอมเทพวา

‘ขอความเจรญจงมแดพระองค’ แลวใหรถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว

หนกลบ ครงนน พวกอสรคดวา ‘บดน รถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว

ของทาวสกกะจอมเทพหนกลบมาแลว พวกเทพคงจกท าสงครามกบพวกอสร

เปนครงท ๒ อกแน’ พวกอสรตางตกใจหนกลบเขาไปยงเมองอสร ชยชนะครงน

เปนชยชนะเพราะธรรมอยางแทจรงของทาวสกกะจอมเทพ ดวยประการฉะน

กลาวกสตรท ๖ จบ

๗. นทพภยสตร

วาดวยการไมประทษราย

[๒๕๓] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ทาวสกกะจอมเทพทรงหลกเรนประทบ

พกผอนอยในทพกเกดความร าพงอยางนวา ‘เราไมควรประทษรายแมแกผทเปน

ขาศกตอเรา’ ครงนน ทาวเวปจตตจอมอสรไดทราบความร าพงของทาวสกกะ

จอมเทพดวยใจของตนแลว เขาไปหาทาวสกกะจอมเทพจนถงทประทบ ทาวสกกะ

จอมเทพไดทอดพระเนตรเหนทาวเวปจตตจอมอสรมาแตไกลทเดยว จงไดตรสกบ

ทาวเวปจตตจอมอสรดงนวา ‘หยดเถด ทานทาวเวปจตต ทานถกจบแลว’

ทาวเวปจตตถามวา ‘ทานผนรทกข ทานละทงความคดครงกอนของทาน

แลวหรอ’ ทาวสกกะตรสวา ‘ทานทาวเวปจตต ขอใหทานจงสาบานเพอทจะไม

ประทษรายตอเรา’

ทาวเวปจตตกลาวคาถาวา

ทานทาวสชมบด บาปของคนพดเทจ

บาปของคนผตเตยนพระอรยะ

บาปของคนผประทษรายตอมตร

และบาปของคนอกตญญ

จงถกตองผประทษรายทานเถด

นทพภยสตรท ๗ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๐ }

๓๗๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๘. เวโรจนอสรนทสตร

๘. เวโรจนอสรนทสตร

วาดวยทาวเวโรจนะจอมอสร

[๒๕๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนประทบ

พกผอนอยในทพกกลางวน ครงนน ทาวสกกะจอมเทพกบทาวเวโรจนะจอมอสร

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ แลวไดยนพงบานประตคนละขาง ล าดบนน

ทาวเวโรจนะจอมอสรไดกลาวคาถาน ในส านกของพระผมพระภาควา

บรษควรพยายามไปจนกวาประโยชนจะส าเรจ

ประโยชนอนงดงามอยทความส าเรจ

นเปนถอยค าของเวโรจนะ

ทาวสกกะจอมเทพตรสวา

บรษควรพยายามไปจนกวาประโยชนจะส าเรจ

ประโยชนทงหลายอนงดงามอยทความส าเรจ

ประโยชนอนทย งกวาขนตไมม

ทาวเวโรจนะจอมอสรกลาววา

สรรพสตวมความตองการในสงนน ๆ ตามสมควร

สวนการบรโภคของสรรพสตว มการปรงแตงเปนอยางด

ประโยชนทงหลายอนงดงามอยทความส าเรจ

นเปนถอยค าของเวโรจนะ

ทาวสกกะจอมเทพตรสวา

สรรพสตวมความตองการในสงนน ๆ ตามสมควร

สวนการบรโภคของสรรพสตว มการปรงแตงเปนอยางด

ประโยชนทงหลายอนงดงามอยทความส าเรจ

ประโยชนอนทย งกวาขนตไมม

เวโรจนอสรนทสตรท ๘ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๑ }

๓๗๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๙. อารญญกสตร

๙. อารญญกสตร

วาดวยภกษผอยในปา

[๒๕๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมจ านวนมากอาศย

อยในกฎทมงดวยใบไมในราวปา ครงนน ทาวสกกะจอมเทพกบทาวเวปจตต

จอมอสร เขาไปหาฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานนถงทอย ครงนน ทาวเวปจตต

จอมอสร ทรงฉลองพระบาทหนาหลายชน ทรงพระขรรค มผกนฉตรให เขาไปส

อาศรมทางประตพเศษ เขาไปใกลฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานนหางไมถงวา

สวนทาวสกกะจอมเทพทรงถอดฉลองพระบาท ประทานพระขรรคใหแกผอ น รบสง

ใหลดฉตร เสดจเขาไปทางอาศรมโดยทางประตเขาออก ประคองอญชลนอบนอม

ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานนแลวอยใตลม ครงนน ฤๅษผมศล มกลยาณธรรม

เหลานน ไดกลาวกบทาวสกกะจอมเทพดวยคาถาวา

กลนของฤๅษผประพฤตพรตมานาน

ยอมฟงจากกายไปตามลม

ทาวสหสนยน๑ พระองคจงถอยไปจากทน

ทาวเทวราช กลนของพวกฤๅษ ไมสะอาด

ทาวสกกะตรสตอบวา

กลนของพวกฤๅษผประพฤตพรตมานาน

ยอมฟงจากกายไปตามลม

ทานเจาขา พวกขาพเจาตางกมงหวงกลนน

เหมอนคนมงหวงระเบยบดอกไมอนวจตรบนศรษะ ฉะนน

พวกเทพหามความส าคญในกลน

ของผมศลนวา เปนสงปฏกลไม

อารญญกสตรท ๙ จบ

เชงอรรถ :

๑ ทาวสหสนยน หมายถงทาวสกกะจอมเทพผทรงคดเนอความไดตงพนโดยครเดยว (ดขอ ๒๕๘/๓๗๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๒ }

๓๗๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค ๑๐. สมททกสตร

๑๐. สมททกสตร

วาดวยภกษผอยใกลฝงสมทร

[๒๕๖] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน ฯลฯ พระผมพระภาคจงไดตรส

เรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมจ านวนมาก

อาศยอยในกฎทมงดวยใบไมใกลฝงสมทร สมยนน สงครามระหวางพวกเทพกบ

อสรประชดกน ครงนน ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานนไดมความคดดงนวา

‘พวกเทพด ารงอยในธรรม พวกอสรไมด ารงอยในธรรม ภยจากพวกอสรพงเกด

แกพวกเรา ทางทดพวกเราพงเขาไปหาทาวสมพรจอมอสรแลวขออภยทานเถด’

ครงนน ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานน ไดหายตวจากกฎทมงดวยใบไม

ใกลฝงสมทรไปปรากฏอยตรงหนาทาวสมพรจอมอสร เหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขน

ออกหรอคแขนเขา ฉะนน ครงนน ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานน ไดกลาว

กบทาวสมพรจอมอสรดวยคาถาวา

พวกฤๅษมาขออภยกบทานทาวสมพร

การใหภยหรอใหอภย ทานกระท าไดโดยแท

ทาวสมพรจอมอสรไดกลาววา

ไมมการใหอภยแกพวกฤๅษ

ผชวชา ผคบหาทาวสกกะ

เราใหภยเทานนแกพวกทานผขออภย

พวกฤๅษกลาววา

ทานใหภยเทานนแกพวกเราผขออภย

พวกเราขอรบเอาแตอภยอยางเดยว

สวนภยจงเปนของทานเถด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๓ }

๓๗๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๑. ปฐมวรรค รวมพระสตรในวรรค

บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผลเชนนน

คนท าดยอมไดด ท าชวยอมไดชว

พอ ทานหวานพชลงไปแลว ทานจกตองเสวยผลของมน

ภกษทงหลาย ครงนน ฤๅษผมศล มกลยาณธรรมเหลานน ไดสาปแชงทาว

สมพรจอมอสรแลวหายตวไปตอหนาทาวสมพรจอมอสร ไปปรากฏอย ณ กฎท

มงดวยใบไมใกลฝงสมทร เหมอนบรษผมก าลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน

ครงนน ทาวสมพรจอมอสรถกฤๅษผมศล มกลยาณธรรมสาปแชงแลว ไดยนวา

ในคนนน ตกใจหวาดหวนถงสามครง

สมททกสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๑ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. สวรสตร ๒. สสมสตร

๓. ธชคคสตร ๔. เวปจตตสตร

๕. สภาสตชยสตร ๖. กลาวกสตร

๗. นทพภยสตร ๘. เวโรจนอสรนทสตร

๙. อารญญกสตร ๑๐. สมททกสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๔ }

๓๗๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑. ปฐมเทวสตร

๒. ทตยวรรค

หมวดท ๒

๑. ปฐมเทวสตร

วาดวยเทพ สตรท ๑

[๒๕๗] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน ฯลฯ พระผมพระภาคจงไดตรส

เรองนวา

“ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน

ไดสมาทานวตตบท ๗ ประการอยางบรบรณ เพราะสมาทานวตตบท ๗ ประการ

จงไดเปนทาวสกกะ

วตตบท ๗ ประการ อะไรบาง คอ

๑. เราพงเลยงมารดาและบดาตลอดชวต

๒. เราพงประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกลตลอดชวต

๓. เราพงพดจาแตค าออนหวานตลอดชวต

๔. เราไมพงพดค าสอเสยดตลอดชวต

๕. เราพงมใจปราศจากความตระหนทเปนมลทน อยครองเรอน มการ

บรจาคเปนประจ า มมอชมเปนนตย ยนดในการเสยสละ ควรทผ

อนจะขอ ยนดในการแจกจายทานตลอดชวต

๖. เราพงพดแตค าสตยตลอดชวต

๗. เราไมพงโกรธตลอดชวต ถาแมความโกรธพงเกดขนแกเรา เรากจะ

ก าจดโดยฉบพลนทนท

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน

ไดสมาทานวตตบท ๗ ประการนอยางบรบรณ เพราะสมาทานวตตบท ๗ ประการ

จงไดเปนทาวสกกะ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๕ }

๓๗๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๒. ทตยเทวสตร

พระผมพระภาคผสคตศาสดาไดตรสเวยยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถา-

ประพนธตอไปอกวา

เทพชนดาวดงสกลาวถงนรชนผเลยงมารดาและบดา

มปกตประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกล

เจรจาแตค าออนหวาน สมานมตร ละค าสอเสยด

ประกอบในอบายก าจดความตระหน มวาจาสตย

ครอบง าความโกรธไดนนแลวา เปนสตบรษ

ปฐมเทวสตรท ๑ จบ

๒. ทตยเทวสตร

วาดวยเทพ สตรท ๒

[๒๕๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษ

ทงหลายมาตรสวา ฯลฯ พระผมพระภาคจงไดตรสเรองนวา

“ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน

เปนมาณพชอมฆะ เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวมฆวาน’

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดให

ทานมากอน เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวปรนททะ’

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดให

ทานโดยเคารพ เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวสกกะ’

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดให

ทพกอาศย เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาววาสวะ’

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ ทรงคดเนอความไดตงพนโดยครเดยว

เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวสหสนยน’

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ ทรงมนางอสรกญญานามวาสชา เปน

ปชาบด เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวสชมบด’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๖ }

๓๗๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๒. ทตยเทวสตร

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เสวยราชสมบตอนมความเปนใหญยงดวย

ความเปนใหญแหงเทพชนดาวดงส เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวเทวานมนทะ’

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน

ไดสมาทานวตตบท ๗ ประการอยางบรบรณ เพราะสมาทานวตตบท ๗ ประการจง

ไดเปนทาวสกกะ

วตตบท ๗ ประการ อะไรบาง คอ

๑. เราพงเลยงมารดาและบดาตลอดชวต

๒. เราพงประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกลตลอดชวต

๓. เราพงพดจาแตค าออนหวานตลอดชวต

๔. เราไมพงพดค าสอเสยดตลอดชวต

๕. เราพงมใจปราศจากความตระหนทเปนมลทน อยครองเรอน มการ

บรจาคเปนประจ า มมอชมเปนนตย ยนดในการเสยสละ ควรทผ

อนจะขอ ยนดในการแจกจายทานตลอดชวต

๖. เราพงพดแตค าสตยตลอดชวต

๗. เราไมพงโกรธตลอดชวต ถาแมความโกรธพงเกดขนแกเรา เรากจะ

ก าจดโดยฉบพลนทนท

ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน

ไดสมาทานวตตบท ๗ ประการนอยางบรบรณ เพราะสมาทานวตตบท ๗ ประการ

จงไดเปนทาวสกกะ”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

เทพชนดาวดงสกลาวถงนรชนผเลยงมารดาและบดา

มปกตประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกล

เจรจาแตค าออนหวาน สมานมตร ละค าสอเสยด

ประกอบในอบายก าจดความตระหน มวาจาสตย

ครอบง าความโกรธไดนนแลวา เปนสตบรษ

ทตยเทวสตรท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๗ }

๓๗๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. ตตยเทวสตร

๓. ตตยเทวสตร

วาดวยเทพ สตรท ๓

[๒๕๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลา ปามหาวน

เขตกรงเวสาล ครงนน เจาลจฉวนามวามหาล เสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาค

ดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ พระผมพระภาคทรงเหนทาวสกกะจอมเทพหรอ

พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา “มหาล ตถาคตเหนทาวสกกะจอมเทพ”

เจามหาลไดกราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ กผทพระองคทรงเหนนน

คงเปนรปจ าลองของทาวสกกะเปนแน เพราะวาทาวสกกะจอมเทพยากทใคร ๆ จะ

เหนได พระพทธเจาขา”

“มหาล ตถาคตรจกทาวสกกะดวย รธรรมทท าใหเปนทาวสกกะดวย ทงยงร

ถงธรรมททาวสกกะสมาทานแลวไดเปนทาวสกกะดวย

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน เปนมาณพ

ชอมฆะ เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวมฆวาน’

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดใหทาน

มากอน เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวปรนททะ’

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดใหทาน

โดยเคารพ เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวสกกะ’

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดใหทพก

อาศย เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาววาสวะ’

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ ทรงคดเนอความตงพนไดโดยครเดยว เพราะเหตนน

จงไดพระนามวา ‘ทาวสหสนยน’

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ ทรงมนางอสรกญญานามวาสชา เปนปชาบด

เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวสชมบด’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๘ }

๓๗๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๓. ตตยเทวสตร

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เสวยราชสมบตอนมความเปนใหญยงดวยความ

เปนใหญแหงเทพชนดาวดงส เพราะเหตนน จงไดพระนามวา ‘ทาวเทวานมนทะ’

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดสมาทาน

วตตบท ๗ ประการนอยางบรบรณ เพราะสมาทานวตตบท ๗ ประการ จงไดเปน

ทาวสกกะ

วตตบท ๗ ประการ อะไรบาง คอ

๑. เราพงเลยงมารดาและบดาตลอดชวต

๒. เราพงประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกลตลอดชวต

๓. เราพงพดจาแตค าออนหวานตลอดชวต

๔. เราไมพงพดค าสอเสยดตลอดชวต

๕. เราพงมใจปราศจากความตระหนทเปนมลทน อยครองเรอน มการ

บรจาคเปนประจ า มมอชมเปนนตย ยนดในการเสยสละ ควรทผ

อนจะขอ ยนดในการแจกจายทานตลอดชวต

๖. เราพงพดค าสตยตลอดชวต

๗. เราไมพงโกรธตลอดชวต ถาแมความโกรธพงเกดขนแกเรา เรากจะ

ก าจดโดยฉบพลนทนท

มหาล ทาวสกกะจอมเทพ เมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน ไดสมาทาน

วตตบท ๗ ประการนครบบรบรณ เพราะสมาทานวตตบท ๗ ประการ จงไดเปน

ทาวสกกะ”

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ฯลฯ จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

เทพชนดาวดงสกลาวถงนรชนผเลยงมารดาและบดา

มปกตประพฤตออนนอมตอผใหญในตระกล

เจรจาแตค าออนหวาน สมานมตร ละค าสอเสยด

ประกอบในอบายก าจดความตระหน มวาจาสตย

ครอบง าความโกรธไดนนแลวา เปนสตบรษ

ตตยเทวสตรท ๓ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๗๙ }

๓๘๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๔. ทฬททสตร

๔. ทฬททสตร

วาดวยผขดสน

[๒๖๐] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต

เขตกรงราชคฤห ณ ทนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

“ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงไดตรส

เรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ในกรงราชคฤหนเอง ไดมบรษคนหนงเปน

คนขดสน เปนคนก าพรา เปนคนยากไร แตเขายดมนศรทธา ศล สตะ จาคะ

และปญญา ในธรรมวนยทเราประกาศแลว หลงจากตายแลวจงเขาถงสคตโลก-

สวรรค คอ ความเปนสหายของเทพชนดาวดงส เทพบตรองคนนรงเรองกวาเทพ

เหลาอนดวยรศมและยศ ไดยนวา ในกาลครงนน พวกเทพชนดาวดงสพากน

กลาวโทษ ตเตยนวา ‘ทานผเจรญทงหลาย นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ

เทพบตรองคนเมอครงยงเปนมนษยอยในกาลกอน เปนคนขดสน เปนคนก าพรา

เปนคนยากไร หลงจากตายแลวจงเขาถงสคตโลกสวรรค คอ ความเปนสหายของ

เทพชนดาวดงส ยอมรงเรองกวาเทพเหลาอนดวยรศมและยศ”

ภกษทงหลาย ครงนน ทาวสกกะจอมเทพรบสงกบเทพชนดาวดงสวา ‘ทานผ

นรทกข ทานทงหลายอยากลาวโทษตอเทพบตรนเลย เทพบตรน เมอครงยงเปน

มนษยในกาลกอน ยดมนศรทธา ศล สตะ จาคะ และปญญา ในธรรมวนยทพระ

ตถาคตประกาศแลว หลงจากตายแลวจงเขาถงสคตโลกสวรรค คอ ความเปนสหาย

ของเทพชนดาวดงส ยอมรงเรองกวาเทพเหลาอนดวยรศมและยศ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๐ }

๓๘๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๕. รามเณยยกสตร

ภกษทงหลาย ล าดบนน ทาวสกกะจอมเทพ เมอทรงยนดกบพวกเทพชน

ดาวดงส จงไดตรสคาถาเหลาน ในเวลานนวา

ผใดมศรทธาในพระตถาคตตงมนไมหวนไหว

มศลงาม เปนศลทพระอรยะชอบใจ๑และสรรเสรญ

มความเลอมใสในพระสงฆ และมความเหนตรง๒

บณฑตทงหลายเรยกผนนวา เปนคนไมขดสน

ชวตของเขากไมสญเปลา

เพราะฉะนน บคคลผมปญญา เมอระลกถง

ค าสอนของพระพทธเจาทงหลาย ควรหมนประกอบศรทธา

ศล ความเลอมใส๓ และการเหนธรรม๔”

ทฬททสตรท ๔ จบ

๕. รามเณยยกสตร

วาดวยสถานทนาร นรมย

[๒๖๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถ-

บณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน ทาวสกกะจอมเทพเสดจเขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบยนอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผม

พระภาคดงนวา “สถานทเชนไรหนอเปนสถานทนารนรมย”

เชงอรรถ :

๑ ศลทพระอรยะชอบใจ หมายถงศลทประกอบดวยมรรคและผล (อง.จตกก.อ. ๒/๕๒/๓๔๙)

๒ มความเหนตรง หมายถงเหนวาพระขณาสพไมมความอดทนทางกายเปนตน (อง.จตกก.อ. ๒/๕๒/๓๔๙)

๓ ความเลอมใส หมายถงเลอมใสในพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ (อง.จตกก.อ. ๒/๕๒/๓๔๙)

๔ การเหนธรรม หมายถงเหนสจธรรม ๔ ประการ (คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค) (อง.จตกก.อ. ๒/๕๒/๓๔๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๑ }

๓๘๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๖. ยชมานสตร

พระผมพระภาคตรสดวยพระคาถาวา

อารามอนวจตร ปาอนวจตร

สระโบกขรณทสรางอยางด

ยงไมถงเศษ ๑ สวน ๑๖ แหงภมสถานอนรนรมยของมนษย

พระอรหนตทงหลายอยในทใด เปนบานหรอเปนปา

เปนทลมหรอเปนทดอนกตาม

ทนนเปนภมสถานทนารนรมย๑

รามเณยยกสตรท ๕ จบ

๖. ยชมานสตร

วาดวยการบชา

[๒๖๒] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏ เขตกรงราชคฤห ครงนน

ทาวสกกะจอมเทพเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวประทบ

ยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

เมอมนษยทงหลายผเปนสตว

ปรารถนาบญ บชาอย ท าบญซงใหเกดผล

ทานทใหแลวในทไหนมผลมาก พระพทธเจาขา๒

พระผมพระภาคตรสวา

ทานผปฏบตด ๔ จ าพวก

ทานผตงอยในผล ๔ จ าพวก

เชงอรรถ :

๑ ด ข.ธ. ๒๕/๙๘/๓๔

๒ ดเทยบ ข.ว. (แปล) ๒๖/๖๓๙/๗๐-๗๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๒ }

๓๘๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๗. วนทนาสตร

นนคอพระสงฆ เปนผปฏบตตรง

ตงมนอยในศล สมาธ และปญญา

เมอมนษยทงหลายผเปนสตว

ปรารถนาบญ บชาอย ท าบญซงใหเกดผล

ทานทใหแลวในพระสงฆมผลมาก๑

ยชมานสตรท ๖ จบ

๗. วนทนาสตร

วาดวยการถวายบงคม

[๒๖๓] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑก-

เศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน พระผมพระภาคทรงหลกเรนประทบพกผอนอยใน

ทพกกลางวน ขณะนน ทาวสกกะจอมเทพและทาวสหมบดพรหมเสดจเขาไปเฝา

ถงทประทบ ไดประทบยนพงบานประตคนละขาง ล าดบนน ทาวสกกะจอมเทพ

ไดตรสคาถานในส านกของพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผแกลวกลา ผชนะสงครามแลว

ทรงปลงภาระลงแลว๒ ผไมมหน

ขอพระองคโปรดลกขน เสดจจารกไปในโลก

อนง ดวงพระทยของพระองคหลดพนดแลว

เหมอนดวงจนทรในวนเพญ ฉะนน

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบ ข.ว. (แปล) ๒๖/๖๔๑-๖๔๒/๗๐-๗๑

๒ ปลงภาระลงแลว หมายถงปลงขนธภาระ กเลสภาระและอภสงขารภาระลงแลว (ส .ส.อ. ๑/๒๖๓/๓๓๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๓ }

๓๘๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๘. ปฐมสกกนมสสนสตร

ทาวสหมบดพรหมตรสคานวา “จอมเทพ พระองคไมควรถวายบงคม

พระตถาคตอยางนเลย แตควรจะถวายบงคมพระตถาคตอยางนวา

ขาแตพระองคผแกลวกลา

ผชนะสงคราม ผน าหม ผไมมหน

ขอพระองคโปรดลกขน เสดจจารกไปในโลก

ขาแตพระผมพระภาค ขอพระองค

จงทรงแสดงธรรมโปรดสตวโลกเถด เพราะจกมผรธรรม๑”

วนทนสตรท ๗ จบ

๘. ปฐมสกกนมสสนสตร

วาดวยการนอบนอมของทาวสกกะ สตรท ๑

[๒๖๔] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

ณ ทนน ฯลฯ พระผมพระภาคไดตรสดงนวา “ภกษทงหลาย เรองเคยม

มาแลว ทาวสกกะจอมเทพตรสกบมาตลสงคาหกเทพบตรวา ‘สหายมาตล ทานจง

จดเตรยมรถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว เราจะไปยงพนทอทยานเพอชมภมภาค

อนงดงาม’

มาตลสงคาหกเทพบตรทลรบพระด ารสแลว จดเตรยมรถซงเทยมดวยมา

อาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว เสรจแลวกราบทลแกทาวสกกะจอมเทพวา ‘ขาแตพระองค

ผนรทกข รถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว ส าหรบพระองคจดเตรยมไว

เสรจแลว ขอพระองคทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด’

ครงนน ทาวสกกะจอมเทพขณะเสดจลงจากเวชยนตปราสาท ทรงประนมมอ

นอบนอมทศใหญทง ๔ ดวยด ครงนน มาตลสงคาหกเทพบตรไดกราบทลทาว

สกกะจอมเทพดวยคาถาวา

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาสดทายในขอ ๑๗๒ หนา ๒๓๑ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๔ }

๓๘๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๘. ปฐมสกกนมสสนสตร

พราหมณทงหลายผจบไตรเพท

กษตรยทงหลาย ณ ภมภาคทงหมด

ทาวมหาราชทง ๔ และทวยเทพผมยศชนไตรทศ

ยอมนอบนอมพระองค

ขาแตทาวสกกะ เมอเปนเชนนน

พระองคทรงนอบนอมทานผควรบชาคนใด

ทานผควรบชาคนนน คอใครเลา

ทาวสกกะตรสวา

พราหมณทงหลายผจบไตรเภท

กษตรยทงหลาย ณ ภมภาคทงหมด

ทาวมหาราชทง ๔ และทวยเทพผมยศชนชาวไตรทศ

ยอมนอบนอมทานผใด ซงเปนผสมบรณดวยศล

มจตตงมนตลอดกาลนาน ผบวชแลวโดยชอบ

มพรหมจรรยเปนเบองหนา

คฤหสถเหลาใดเปนผท าบญ

มศล เปนอบาสก เลยงดภรรยาโดยธรรม

มาตล เรานอบนอมคฤหสถและนกบวชเหลานน

มาตลสงคาหกเทพบตรกราบทลวา

ขาแตทาวสกกะ ไดยนวา

พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด

บคคลเหลานนเปนผประเสรฐทสดในโลก

ขาแตทาววาสวะ พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด

แมขาพระองคกขอนอบนอมบคคลเหลานนเหมอนกน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๕ }

๓๘๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. ทตยสกกนมสสนสตร

ทาวมฆวาสชมบดเทวราช ผเปนประมข

ครนตรสดงนแลว ทรงนอบนอมทศทง ๔

เสดจขนราชรถกลบไป”

ปฐมสกกนมสสนสตรท ๘ จบ

๙. ทตยสกกนมสสนสตร

วาดวยการนอบนอมของทาวสกกะ สตรท ๒

[๒๖๕] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ทาวสกกะจอมเทพรบสงกบมาตลสงคาหก-

เทพบตรวา ‘สหายมาตล ทานจงจดเตรยมรถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว

เราจะไปยงพนทอทยานเพอชมภมภาคอนงดงาม’

มาตลสงคาหกเทพบตรทลรบพระด ารสแลว จดเตรยมรถมาซงเทยมดวย

มาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว เสรจแลวกราบทลแกทาวสกกะจอมเทพวา ‘ขาแตพระองค

ผนรทกข รถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว ส าหรบพระองค จดเตรยมไว

เสรจแลว ขอพระองคทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด’

ไดทราบวา ครงนน ทาวสกกะจอมเทพขณะเสดจลงจากเวชยนตปราสาท

ทรงประนมมอนอบนอมพระผมพระภาคอย ครงนน มาตลสงคาหกเทพบตรไดทล

ถามทาวสกกะจอมเทพดวยคาถาวา

ขาแตทาววาสวะ เทวดาและมนษยทงหลาย

ยอมนอบนอมพระองคเทานน ขาแตทาวสกกะ

เมอเปนเชนนน พระองคทรงนอบนอมทานผควรบชาคนใด

ทานผควรบชาคนนน คอใครเลา

ทาวสกกะตรสตอบวา

มาตล พระสมมาสมพทธเจาพระองคใด

ในโลกน พรอมทงเทวโลก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๖ }

๓๘๗

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๙. ทตยสกกนมสสนสตร

เรานอบนอมพระสมมาสมพทธเจาพระองคนน

ผเปนศาสดา ผมพระนามไมต าตอย

มาตล บคคลเหลาใดก าจดราคะ โทสะ

และอวชชาไดแลว บคคลเหลานนส นอาสวะแลว

เปนพระอรหนต เรานอบนอมบคคลเหลานน

มาตล บคคลเหลาใดก าจดราคะ โทสะ

กาวลวงอวชชาได แตยงเปนพระเสขะอย

ยนดในธรรมอนเปนเครองปราศจากการสงสม

เปนผไมประมาท ตามศกษาอย

เรานอบนอมบคคลเหลานน

มาตลสงคาหกเทพบตรกราบทลวา

ขาแตทาวสกกะ ไดยนวา

พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด

บคคลเหลานนเปนผประเสรฐทสดในโลก

ขาแตทาววาสวะ พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด

แมขาพระองคกขอนอบนอมบคคลเหลานนเหมอนกน

ทาวมฆวาสชมบดเทวราช ผเปนประมข

ครนตรสดงนแลว ทรงนอบนอมพระผมพระภาค

เสดจขนราชรถกลบไป”

ทตยสกกนมสสนสตรท ๙ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๗ }

๓๘๘

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑๐. ตตยสกกนมสสนสตร

๑๐. ตตยสกกนมสสนสตร

วาดวยการนอบนอมของทาวสกกะ สตรท ๓

[๒๖๖] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ทาวสกกะจอมเทพไดตรสกบมาตลสงคาหก-

เทพบตรวา ‘สหายมาตล ทานจงจดเตรยมรถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว

เราจะไปยงพนทอทยานเพอชมภมภาคอนงดงาม’

มาตลสงคาหกเทพบตรทลรบพระด ารสแลว จดเตรยมรถซงเทยมดวยมา

อาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว เสรจแลวกราบทลแกทาวสกกะจอมเทพวา ‘ขาแตพระองค

ผนรทกข รถซงเทยมดวยมาอาชาไนย ๑,๐๐๐ ตว ส าหรบพระองคจดเตรยมไว

เสรจแลว ขอพระองคทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด’

ไดทราบวา ครงนน ทาวสกกะจอมเทพขณะเสดจลงจากเวชยนตปราสาท

ทรงประนมมอนอบนอมภกษสงฆอย ครงนน มาตลสงคาหกเทพบตรไดทลถามทาว

สกกะจอมเทพดวยคาถาวา

นรชนผนอนทบกายอนเปอยเนาเหลาน

นอบนอมพระองคเทานน พวกเขาจมอยในซากศพ๑

เปนผเพยบพรอมดวยความหวและความกระหาย

ขาแตทาววาสวะ เพราะเหตไรหนอ

พระองคจงทรงโปรดปรานทานผไมมเรอนเหลานน

ขอพระองคตรสบอกมรรยาทของฤๅษทงหลาย

ขาพระองคขอฟงพระด ารสของพระองค พระเจาขา

เชงอรรถ :

๑ จมอยในซากศพ ในทนหมายถงอยในทองของมารดา ๑๐ เดอน (ส .ส.อ. ๑/๒๖๖/๓๓๕, ส .ฏกา

๑/๒๖๖/๓๖๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๘ }

๓๘๙

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค ๑๐. ตตยสกกนมสสนสตร

ทาวสกกะตรสตอบวา

มาตล เราโปรดปรานมรรยาท

ของทานผรทไมมเรอนเหลานน

เพราะทานเหลานนเปนผไมมความหวงใย

ในบานททานจากไป

บคคลผจะเกบขาวเปลอก

ของทานเหลานนไวในฉางกไมม

จะเกบไวในหมอกไมม จะเกบไวในกระเชากไมม

ทานเหลานนมวตรงาม

แสวงหาอาหารทผอ นท าเสรจแลว

เยยวยาอตภาพดวยอาหารนน

ทานเหลานนเปนนกปราชญ

กลาวค าสภาษต เปนผสงบ ประพฤตสม าเสมอ

มาตล พวกเทวดายงโกรธกบอสร

และสตวเปนอนมากยงโกรธซงกนและกน

เมอเขายงโกรธกน แตทานเหลานนไมโกรธ

ดบ(ความโกรธ)เสยไดในบคคลผมอาชญาในตน

เมอชนทงหลายยงมความถอมน

ทานเหลานนไมถอมน

มาตล เราจงนอบนอมทานเหลานน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๘๙ }

๓๙๐

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๒. ทตยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

มาตลสงคาหกเทพบตรกราบทลวา

ขาแตทาวสกกะ ไดยนวา

พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด

บคคลเหลานนเปนผประเสรฐทสดในโลก

ขาแตทาววาสวะ พระองคทรงนอบนอมบคคลเหลาใด

แมขาพระองคกขอนอบนอมบคคลเหลานนเหมอนกน

ทาวมฆวาสชมบดเทวราช ผเปนประมข

ครนตรสดงนแลว ทรงนอบนอมภกษสงฆ

เสดจขนราชรถกลบไป”

ตตยสกกนมสสนสตรท ๑๐ จบ

วรรคท ๒ จบ

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ปฐมเทวสตร ๒. ทตยเทวสตร

๓. ตตยเทวสตร ๔. ทฬททสตร

๕. รามเณยยกสตร ๖. ยชมานสตร

๗. วนทนาสตร ๘. ปฐมสกกนมสสนสตร

๙. ทตยสกกนมสสนสตร ๑๐. ตตยสกกนมสสนสตร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๐ }

๓๙๑

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๓. ตตยวรรค ๑. ฆตวาสตร

๓. ตตยวรรค

หมวดท ๓

๑. ฆตวาสตร

วาดวยการฆา

[๒๖๗] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน ทาวสกกะจอมเทพเสดจเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบยนอย ณ ท

สมควร ทาวสกกะจอมเทพไดกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาวา

บคคลฆาอะไรไดจงอยเปนสข

ฆาอะไรไดจงไมเศราโศก ขาแตพระโคดม

พระองคทรงพอพระทยการฆาธรรมอยางหนง คออะไร

พระผมพระภาคตรสตอบวา

บคคลฆาความโกรธไดจงอยเปนสข

ฆาความโกรธไดจงไมเศราโศก ทาววาสวะ

พระอรยะทงหลายสรรเสรญการฆาความโกรธ

ซงมรากเปนพษ มยอดหวาน

เพราะบคคลฆาความโกรธนนไดแลว จงไมเศราโศก๑

ฆตวาสตรท ๑ จบ

เชงอรรถ :

๑ ดเทยบคาถาขอ ๗๑ หนา ๗๙ ในเลมน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๑ }

๓๙๒

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๓. ตตยวรรค ๒. ทพพณณยสตร

๒. ทพพณณยสตร

วาดวยยกษผมผวพรรณไมงาม

[๒๖๘] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

พระผมพระภาคตรสวา “ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ยกษตนหนงม

ผวพรรณไมงาม ต าเตย นงอยบนทประทบของทาวสกกะจอมเทพ ไดยนวา ณ

ทนน พวกเทพชนดาวดงสพากนกลาวโทษต าหนตเตยนวา ‘ทานผเจรญทงหลาย

นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ ยกษตนนมผวพรรณไมงาม ต าเตย นงอยบน

ทประทบของทาวสกกะจอมเทพ’ พวกเทพชนดาวดงสกลาวโทษต าหนตเตยนดวย

ประการใด ๆ ยกษตนนนกลบเปนผมรปงาม ทงนาดนาชม และนาเลอมใสยงขนกวาเดม

ดวยประการนน ๆ

ภกษทงหลาย ครงนน พวกเทพชนดาวดงสพากนเขาไปเฝาทาวสกกะจอม

เทพถงทประทบ ไดกราบทลทาวสกกะจอมเทพดงนวา ‘ขาแตพระองคผนรทกข

ขอประทานวโรกาส ยกษตนหนงมผวพรรณไมงาม ต าเตย นงอยบนทประทบของ

พระองค ไดยนวา ณ ทนนพวกเทพชนดาวดงสพากนกลาวโทษต าหนตเตยนวา

‘ทานผเจรญทงหลาย นาอศจรรยจรง ไมเคยปรากฏ ยกษตนนมผวพรรณไมงาม

ต าเตย นงอยบนทประทบของทาวสกกะจอมเทพ’ ขาแตพระองคผนรทกข พวกเทพ

ชนดาวดงสกลาวโทษต าหนตเตยนดวยประการใด ๆ ยกษตนนนกลบเปนผมรปงาม

ทงนาชมและนาเลอมใสยงกวาเดม ดวยประการนน ๆ ขาแตพระองคผนรทกข

ยกษตนนนคงเปนผมความโกรธเปนอาหารเปนแนทเดยวพระเจาขา’

ภกษทงหลาย ครงนน ทาวสกกะจอมเทพ เสดจเขาไปหายกษผมความโกรธ

เปนอาหารนนจนถงทอยแลวประนมมอไปทางทยกษตนนนอย ประกาศพระนาม ๓

ครงวา ‘ทานผนรทกข เราคอทาวสกกะจอมเทพ ... ทานผนรทกข เราคอทาวสกกะ

จอมเทพ ... ภกษทงหลาย ทาวสกกะจอมเทพทรงประกาศพระนามดวยประการใด ๆ

ยกษตนนนกลบมผวพรรณไมงามและต าเตยยงกวาเดม ยกษตนนนเปนผมผวพรรณ

ไมงาม และต าเตยยงกวาเดมแลวไดหายตวไป ณ ทนนเอง’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๒ }

๓๙๓

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๓. ตตยวรรค ๓. สมพรมายาสตร

ครงนน ทาวสกกะจอมเทพประทบนงบนทประทบของพระองคแลว เมอจะ

ทรงท าใหพวกเทพชนดาวดงสยนด จงตรสคาถาเหลานในเวลานนวา

เราเปนผมจตไมถกโทสะกระทบกระทง

เปนผทใคร ๆ จะชกน าไปไมไดงาย

เราไมโกรธใครมานานแลว ความโกรธไมฝงอยในใจเรา

ถงเราโกรธกไมกลาวค าหยาบ และค าไมชอบเปนอนขาด

เราเหนประโยชนตน จงบงคบตนได”

ทพพณณยสตรท ๒ จบ

๓. สมพรมายาสตร

วาดวยมายาของจอมอสร

[๒๖๙] เรองเกดขนทกรงสาวตถ

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ทาวเวปจตตจอมอสรเจบไข ไดรบทกข

เจบไขหนก ครงนน ทาวสกกะจอมเทพเสดจไปเยยมทาวเวปจตตจอมอสรถงทอย

ตรสถามถงความเจบไข ทาวเวปจตตจอมอสรเหนทาวสกกะจอมเทพก าลงเสดจมา

แตไกลเทยวไดกลาวกบทาวสกกะจอมเทพวา ‘ทานจอมเทพ ขอจงชวยรกษาขาพเจา

ดวยเถด’

ทาวสกกะตรสวา ‘ทานทาวเวปจตต ขอเชญบอกมายาของจอมอสรให

ขาพเจาทราบกอน’

ทาวเวปจตตกลาววา ‘ทานผนรทกข ขาพเจายงบอกทานไมได จนกวาจะได

สอบถามพวกอสรดกอน’

ล าดบนน ทาวเวปจตตจอมอสรสอบถามพวกอสรวา ‘ทานผนรทกขทงหลาย

เราจะบอกมายาของจอมอสรใหทาวสกกะจอมเทพทราบ’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๓ }

๓๙๔

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๓. ตตยวรรค ๔. อจจยสตร

พวกอสรทลวา ‘ขาแตพระองคผนรทกข พระองคอยาตรสบอกมายาของ

จอมอสรแกทาวสกกะจอมเทพเลย’

ภกษทงหลาย ครงนน ทาวเวปจตตจอมอสรไดกลาวกบทาวสกกะจอมเทพ

ดวยคาถาวา

ทานทาวมฆวาสชมบดเทวราช

บคคลผมมายายอมเขาถงนรกครบ ๑๐๐ ป

เหมอนจอมอสร ฉะนน”

สมพรมายาสตรท ๓ จบ

๔. อจจยสตร

วาดวยโทษ

[๒๗๐] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของ

อนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ สมยนน ภกษ ๒ รปไดโตเถยงกน ในการ

โตเถยงกนนน ภกษรปหนงไดพดลวงเกน ครงนน ภกษผพดลวงเกนนนขอโทษ

ในทอยของภกษนน แตภกษนนไมยกโทษให ล าดบนน ภกษจ านวนมาก

พากนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนงอย ณ ทสมควร

ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานวโรกาส

ภกษ ๒ รปโตเถยงกน ในการโตเถยงกนนน ภกษรปหนงไดพดลวงเกน ล าดบนน

ภกษผพดลวงเกนขอโทษในทอยของภกษนน แตภกษนนไมยกโทษให พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา “ภกษทงหลาย คนพาล ๒ จ าพวกน คอ

๑. ผไมเหนโทษวาเปนโทษ

๒. ผไมยกโทษใหตามสมควรแกธรรมเมอผอ นขอโทษ

คนพาล ๒ จ าพวกนแล

ภกษทงหลาย บณฑต ๒ จ าพวกน คอ

๑. ผเหนโทษวาเปนโทษ

๒. ผยกโทษใหตามสมควรแกธรรมเมอผอ นขอโทษ

บณฑต ๒ จ าพวกนแล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๔ }

๓๙๕

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๓. ตตยวรรค ๕. อกโกธสตร

ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ทาวสกกะจอมเทพเมอจะทรงยงเทพชน

ดาวดงสใหพลอยยนด ณ เทวสภาชอสธรรมา จงไดตรสคาถานในเวลานนวา

ขอความโกรธจงตกอยในอ านาจของทานทงหลาย

ขอความเสอมคลายในมตตธรรมอยาไดมแกทานทงหลาย

ทานทงหลายอยาไดตเตยนผทไมควรตเตยน๑

และอยาไดพดค าสอเสยดเลย

ความโกรธเปนดจภเขา ย ายคนเลว ฉะนแล”

อจจยสตรท ๔ จบ

๕. อกโกธสตร

วาดวยความไมโกรธ

[๒๗๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑก-

เศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน พระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

“ภกษทงหลาย” ภกษเหลานนทลรบสนองพระด ารสแลว พระผมพระภาคจงไดตรส

เรองนวา

“ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ทาวสกกะจอมเทพเมอจะทรงท าใหเทพ

ชนดาวดงสยนด ณ เทวสภาชอสธรรมา จงไดตรสคาถานในเวลานนวา

ความโกรธอยาไดครอบง าทานทงหลาย

และทานทงหลายอยาไดโกรธตอบตอบคคลผโกรธ

ความไมโกรธและความไมเบยดเบยน๒

ยอมมในทานผประเสรฐทกเมอ

ความโกรธเปนดจภเขา ย ายคนเลว ฉะนแล”

อกโกธสตรท ๕ จบ

วรรคท ๓ จบ

เชงอรรถ :

๑ ผท ไมควรตเตยน ในทนหมายถงพระขณาสพ (ส .ส.อ. ๑/๒๗๐/๓๓๘)

๒ ความไมโกรธ ในทนหมายถงเมตตาและบพภาคแหงเมตตา ความไมเบยดเบยน หมายถงกรณาและบพภาค

แหงกรณา (ส .ส.อ. ๑/๒๗๑/๓๓๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๕ }

๓๙๖

พระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค [๑๑. สกกสงยต]

๓. ตตยวรรค รวมพระสตรทมในวรรค

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ฆตวาสตร ๒. ทพพณณยสตร

๓. สมพรมายาสตร ๔. อจจยสตร

๕. อกโกธสตร

พระสตรวาดวยทาวสกกะ ๕ สตรน พระพทธเจาผประเสรฐทรงแสดงไวแลว

สกกสงยต จบบรบรณ

สคาถวรรคท ๑ จบ

รวมสงยตทมในสคาถวรรคน คอ

๑. เทวตาสงยต ๒. เทวปตตสงยต

๓. โกสลสงยต ๔. มารสงยต

๕. ภกขนสงยต ๖. พรหมสงยต

๗. พราหมณสงยต ๘. วงคสสงยต

๙. วนสงยต ๑๐. ยกขสงยต

๑๑. สกกสงยต

สคาถวรรคสงยต จบบรบรณ

พระไตรปฎกเลมท ๑๕ สตตนตปฎกท ๐๗ สงยตตนกาย สคาถวรรค จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๑๕ หนา :๓๙๖ }

๓๙๗

ค าอนโมทนาและค าอธบายทายเลม

ไฟล PDF เวอรชน 1.0 - พระไตรปฎกแปลไทย ฉบบ มจร. เลม 15

ทแสดงอยน ไดถกคดลอกขอความมาจาก

- โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบ มจร. - MCUTRAI Version 1.0

และ

- ขอมลพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบ มจร. (ออนไลน) จากเวบไซตธมมโชต

http://www.geocities.ws/tmchote/tpd-mcu/index.htm

ขออนโมทนาสาธกบ “คณ ครยะ นาราคร”

ผจดท าเรยบเรยงไฟล PDF ฉบบน

ไฟล PDF เวอรชน 1.0 เลม 15 น ไดถกเรมอพโหลดสสาธารณะเมอเดอน กรกฎาคม พ.ศ. 2559

หากพบขอผดพลาดใดๆ ในสวนของไฟล PDF

โปรดแจงมาทอเมล thepathofpurity@outloook.com