Сэдэв: Ургамлын тосны судалгаа

Гүйцэтгэсэн: Г.Мөнх-эрдэнэ /смз-2/

Д.Дамжин /смз-2/

Нийлүүлэлтийн нөхцөл-DAF

• DAF- DELIVERED AT FRONTIER ( ... named place)

• Хил дээр нийлүүлэгдэх (… named place)

• “Хил дээр нийлүүлэх” нөхцөл нь бараа экспортлогдсон, худалан авагчийн

байрлал дээр байгаа ч тээврийн хэрэгсэлээс буулгагдаагүй, хилийн шугаман

дээр ирсэн байх нөхцөлд худалдагч барааг нийлүүлнэ. Гэхдээ худалдагчийг

бараагаа нийлүүлж байх энэ үед барааг импортын үзлэгт оруулаагүй (ө.х.

импортын үзлэг хийх оронд импортлогдоогүй байх тэр агшин) байх, хөрш орны

хил гаалийн шугаманд нэвтэрч ороогүй байх ѐстой. “Хил” гэдэг энэ ойлголт нь

экспортлогч орны хилийн тухай ойлголтыг агуулсан ойлголт юм. Ийм учраас

хүрэх газар, цэгийг нэрлэж өгснөөр хилийн тухай ойлголт маань

тодорхойлогддог. Хэрвээ худалдагч тээврийн хэрэгсэл дээрээс барааг

буулгахгүй байх үүрэг хүлээж, риск, ачаа буулгаагүйн зардлыг өөрөө

хариуцахаар талууд тохиролцсон бол үүнийгээ бараа худалдах, худалдан авах

гэрээн дээрээ тодорхой зааж нэмж бичиж өгдөг.

• Барааг улс орны хилийн шугам хүртэл хүргэж өгөх нөхцөлд тээврийн

хэрэгсэлийн ямар ч төрлийг ашиглаж болно. Хэрвээ барааг хүрэх далайн боомт,

усан онгоцны тавцан, усан онгоцны зогсоол дээр хүргэж өгөх юм бол энэ

тохиолдолд DES, DEQ нөхцөлийг ашиглана.

• А. Худалдагчийн үндсэн үүрэг:

• 1. Нэрлэгдсэн хилийн шугам дээр барааг хүргэж өгөх

• 2. Барааг хилийн шугам дээр худалдан авагч хүлээн авах боломжтой болгохын тулд барааны дагалдах бичиг баримт, тээврийн бичиг баримтыг хүргүүлсэн байх

• 3. Экспортын гаалийн үзлэгт оруулах

• В. Худалдан авагчийн хүлээсэн үүрэг:

• 1. Нэр бүхий хилийн шугам дээр барааг хүлээн авах бөгөөд тээвэрлэлтийн зардлыг өөрөө даана.

• 2. Импортын гаалийн үзлэгт оруулна

• Бичиг баримтууд бичгүүд:

• 1. Худалдааны нэхэмжлэх

• 2. Тээврийн дагалдах баримт бичиг юмуу агуулахын ордер

• Дагалдах бичиг баримтууд:

• 1. Тээвэрлэлтийн баримт

• 2. Хэд хэдэн орнуудаар дамжин өнгөрөх болон импортын гаалийн үзлэгэд шаардлагатай бусад баримт бичгүүд

Гадаад худалдааны төлбөрын аккредитив L/C нөхцөл

• Гадаад худалдааны практикт төлбөр тооцоог үйлдэж буй арга хэлбэрээс нь хамааруулан бэлэн мөнгөний ба

бэлэн бус тооцооны гэж 2 ангилдаг.

• Бэлэн бус тооцооны арга.

• 1. Аккредитивийн төлбөр тооцоо

• 2. Инкассын

• 3. Нээлттэй дансны

• 4. Шилжүүлгийн …………гэж ангилах боломжтой.

• Аккредитив (letter of credit) төлбөр тооцоо

• Олон улсын худалдааны практикт хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг төлбөр тооцооны арга юм. Аккредитивийн

төлбөр тооцоонд нэг талаас импортлогч (Applicant) ба түүний банк (Issuing bank), нөгөө талаас экспортлогч

(Beneficiary) ба түүний банк (Beneficiaries bank) гэсэн талууд оролцдог.

• Экспортлогч тал харилцах данс нь байршиж байгаа өөрийн банкинд хандаж ачуулсан барааны үнийн дүнг

худалдан авагчийн талаас нэхэмжлэн авах, экспортын ачилтын баримтуудыг худалдан авагчийн банкинд

дамжуулах зэрэг үйлчилгээ үзүүлэхийг хүсч, банк үүнийг үндэслэн дээрхи үйлчилгээнүүдийг үзүүлэх үүргийг

экспортлогчийн өмнө хүлээдэг.

• Худалдагчийн банк төлбөр тооцооны үйл ажиллагаанд оролцох замаар экспортлогчийн өмнө хүлээсэн

үүргээ биелүүлж, экспортлогчийг богино хугацаанд санхүүжүүлэх, улмаар үзүүлсэн үйлчилгээнийхээ

хөлсийг олж авах зорилготой.

• Импортлогч өөрийн банкинд Аккредитив нээх тухай хүсэлтээ гаргаж, өөр хоорондоо Аккредитивийн төлбөрийн гэрээ байгуулдаг. Энэхүү гэрээний дагуу банк экспортлогчоос ирэх төлбөрийн баримтуудыг хүлээн авах, хянаж шалгах, Аккредитивийн төлбөрийн шаардлагыг хангасан нөхцөлд экспортлогчийн банкинд төлбөрийг дамжуулах зэрэг үүргүүдийг үйлчлүүлэгчийнхээ өмнө хүлээдэг.

• нээх хүсэлтийг хүлээн авснаараа импортлогчийн банк импортлогчийн нэрийн өмнөөс төлбөрийг урьдчилан гүйцэтгэж, үзүүлсэн санхүүгийн үйлчилгээнийхээ хөлсийг олж авах эрхтэй Аккредитив болдог. Харин импортлогчийн банк Аккредитивийн гэрээнд заасан шаардлагыг хангах ачилтын баримтийг хүлээн авах, ачуулсан барааны төлбөрийг импортлогчийн нэрийн өмнөөс саадгүйгээр төлөх зэрэг үүргүүдийг экспортлогчийн банкны өмнө хүлээдэг.

• Аккредитивийн бүтцэд дараах зүйлс зайлшгүй агуулагдаж байх ѐстой гэж үздэг. Үүнд:

• • Экспортлогч ба түүний банкны нэр

• • Буцааж дуудах эсвэл буцааж үл дуудах Аккредитив уу гэдгийг заах

• • Гэрээний дугаар

• • Барааны тодорхой нэр, үнэ, тоо хэмжээ

• • Аккредитивийн үнийн дүн

• Импортлогчийн хувьд Аккредитив нь барааг найдвартай хүлээн авах нөхцөл боломжийг бүрдүүлдэг боловч барааг хүлээн авахаас өмнө түүний үнийг урьдчилан төлөх шаардлагыг бий болгодог онцлогтой.

• Буцааж дуудах аккредитивийг төлбөр тооцоонд ашиглаж байгаа үед аккредитивийг нээгч банк Бенефициарт урьдчилан мэдэгдэлгүйгээр нэмэлт буюу хоригийг оруулах боломжтой байдаг бол буцааж үл дуудах аккредитивийн хувьд ийм нэмэлт өөрчлөлтийг хийх боломжгүй.

Бараа:150790 Ургамлын тос

Монгол Улсын 2006-2010 оны Ургамлын тосны импортын

хэмжээ

Ургамлын тос Хэмжих

нэгж

Үнийн үр дүн

(мян.ам доллар)

Импортлосон

хэмжээ

2010 Тонн 752 443.06

2009 Тонн 601 424

2008 Тонн 4.297 3.206

2007 Тонн 6.588 7.585

2006 Тонн 5.723 7.627

Монголын импорт тухайн бүтээгдэхүүний дэлхийн импортын 0.05 хувийг

эзэлж байгаа бөгөөд импортоор 102 дугаарт орж байна.

1 тонн цэвэр ургамлын тосыг дунджаар 1,698 ам доллараар импортолжээ.

2010 онд Монгол Улсын импортолсон бүтээгдэхүүн

Бараа:150790 Ургамлын тосЭ

кс

по

ртл

огч

ид

20

10

он

ы и

мп

ор

ты

нү

ни

йн

дү

н,м

ян

.ам

.до

лл

ар

Мо

нго

лы

ни

мп

ор

то

д э

зл

эх

хув

ь,

%

20

10

он

д и

мп

ор

то

лс

он

хэм

жээ

Хэм

жи

х н

эгж

Нэгж

ий

нү

нэ

(US

$/н

эгж

)

20

06-2

010 о

ны

им

по

рты

н

үн

ий

н д

үн

гий

н ө

өр

чл

өл

т,%

жи

лд

20

06-2

010 о

ны

им

до

рты

н

то

о х

эм

жээн

ий

өө

рч

лө

лт

,% ж

ил

д

20

09-2

010

он

ы и

мп

ор

ты

н

үн

ий

н д

үн

гий

н ө

сө

лт,

%

Тү

нш

ор

нууд

ын

дэл

хи

йн

экс

по

рто

д э

зэл

ж б

уй

ба

йр

суур

ь

Тү

нш

ор

нууд

ын

дэл

хи

йн

экс

по

рто

д э

зэл

ж б

уй

хув

ий

н ж

ин

20

06-2

010 о

ны

тү

нш

ор

нууд

ын

экс

по

рты

н

үн

ий

н д

үн

гий

н ө

сө

лт,

%

Дэлхий 752 100 443 Тонн 1,698 -36 -35 44 100 2

Хятад 478 63.6 235 Тонн 2,034 55 28 2556 17 1.2 48

ОХУ 108 14.4 90 Тонн 1,200 6 -4 4 9 15

Германи 70 9.3 42 Тонн 1,667 -48 -56 -75 7 4.3 230

БНСУ 68 9 57 Тонн 1,193 -52 -33 12 2.2 -9

Австри 28 3.7 19 Тонн 1,474 7 -5 -81 1 17.1 7

Бельги Тонн 6 4.4 6

Беларусь Тонн 3 10.4 -24

Канад Тонн 13 2 22

Чили Тонн 10 3.3 2

266.27

200.061162.24

140.264129.61

68.6 66.638

0

50

100

150

200

250

300

Гол экспортлогчид 2010 Бараа:150790 Ургамлын тос

Экспортын хэмжээ мян.ам доллар

2010 онд дэлхийн хэмжээнд 1,557,145 мян.ам долларын

ургамлын тос экспортолсноос Нипердланд улс 266,270

мян.ам долларын экспорт хийсэн нь дэлхийн уг

бүтээгдэхүүний экспортын 17,1% -г эзэлж байна.

9811074

988 998 1036853

120210691115

13651241

9641102

02004006008001000120014001600

Экспортлогчдийн дунд үнэБараа:150790 ургамлын тос

Мян.ам доллар

Экспортын нэгжийн үнийн хувьд дэлхийн улс орнууд маш их хэлбэлзэлтэй

байна. Тухайлбал: Морокко улс 1 тонн ургамлын тосыг 1365 ам доллараар

экспортолсон нь 2010 оны хамгийн өндөрт тооцогдож байна. 2006-2010 оны

хугацаанд дэлхийн ургамлын тосны экспортын үнийн дүн 2%-р өсч

экспортын хэмжээ 14%-р буурчээ. Харин 2009-2010 онд дэлхийн экспорт

14%-р даруй нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна.

050,000100,000150,000200,000250,000

Гол импортогчид 2010 Бараа: 150970 Ургамлын тос

Импортын хэмжээ мянган ам.доллар

2010 онд дэлхийн хэмжээнд нийт 1,461,279 мян.ам долларын ургамлын

тос импортолсноос Өмнөд Африк 221,141 мянган ам.долларын импорт

хийсэн нь дэлхийн уг бүтээгдэхний импортын 15,1%-г эзэлж байна.

0

200

400

600

800

1,000

1,200 1,029934

1,018956

1,145

977

1,197

Гол импортлогчдын дунд үнэ 2010

Үнэ мянган ам доллар/тн

Импортын нэгжийн үний хувьд дэлхийн улс орнууд маш их хэлбэлзэлтэй

байна. Тухайлбал: Ангол улс 1 тн ургамлын тосыг 1.197 ам доллараар

импортлосон нь 2010 оны хамгийн өндөр өртөгт тооцож байна. 2006-2010

оны хугацаанд дэлхийн ургамлын тосны импортын үнийн дүн 1%-р өсч

импортын хэмжээ 9%-р буурчээ. 2009-2010 онд дэлхийн импорт 15%-р

нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна.

Ургамлын тосны зах зээл

• *Oil World*-н үзэж байгаагаар 2009-2010 онд ургамлын тосны үндсэн

төрлийн дэлхийн үйлдвэрлэл 136,3 сая тоннд хүрч, 2008-2009 онтой

харьцуулахад 5,2 саяар их байна.

• Ургамлын тосны дэлхийн үйлдвэрлэл /сая тонн/

2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010

Бүгд 120,8 127,7 131,1 136,3

Индонез 19,5 21,8 23,2 25,1

Малайз 17,3 19,7 19,4 20,6

Хятад 14,7 14,7 16,1 16,8

ЕХ 11,7 12,5 13,7 14,2

АНУ 10,4 10,5 9,6 10,1

Аргентин 7,8 8,3 9,6 10,1

Бразил 6,5 6,8 6,8 6,7

Энэтхэг 6,2 6,8 5,8 6,3

ОХУ 2,8 2,4 3,4 2,9

Канад 1,9 2,0 2,1 2,2

Ургамлын тосны дэлхийн хэрэглээ /сая тн/

2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010

Бүгд 120,7 126 131,3 137,0

Хятад 23,1 24,0 25,2 26,3

ЕХ 20,2 20,7 22,0 23,1

Энэтхэг 11,8 12,4 14,1 14,5

Индонез 4,6 5,1 5,6 6,1

Бразил 4,1 4,9 5,1 5,4

Малайз 3,5 4,0 4,0 4,2

ОХУ 2,9 3,0 3,0 3,0

Пакистан 2,8 2,8 2,9 2,9

Хойд америк 2,6 2,7 2,8 2,9

Япон 2,3 2,3 2,1 2,2

Аргентин 0,7 1,2 1,7 2,1

Мексик 2,1 2,1 2,0 2,0

Ургамлын тосны хэрэглээ 2009-2010 онд өмнөх жилүүдээс 137 сая тоннд

хүрэх бөгөөд 5,7 саяар өсөх аж. Энэ нь биотүлшний үйлдвэрлэл

нэмэгдсэнтэй холбоотой

Ургамлын тосны дэлхийн үнэ /доллар тн/

2007/2008 2008/2009

6-7 сар

2009/2010 2010 оны 1-6

сар

Буурцгийн тос 1218 950 957 1025

Рапсын тос 1311 997 960 1030

Наранцэцгийн

тос

1573 983 1060 960

Дэлхийн ургамлын тосны прогноз

Дэлхийн банкны тооцоолсоноор 2010 онд дэлхийн ургамлын тосны үнэ

м/тн нь 800 ам.доллар байхаар урьдчилан тооцоолжээ. 2010 оны энэхүү

үзүүлэлт нь өмнөх оныхоос 3%-р буюу 30 ам.доллараар өсчээ

Он 1970 1980 1990 2000 2008 2009

2010 2011 2015 2020

Ургамлын тос

м/тн 286 598 447 338 1,258 770 800 810 850 800

0

500

1000

1500

1980 1985 1990 2000 2008 2009 2010 2011 2015 2020

Annual Prices ($/metric ton)

Анхаарал тавьсанд баярлалаа !