1

ΕΚΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Das Geviert

Time Place

2

«Das Geviert-1», εγκατάσταση, 2004-2005, ξύλο, γαλβανισμένη λαμαρίνα, 155 Χ 220 Χ 0,08 cm

3

«Das Geviert-2», εγκατάσταση, 2004-2005, ξύλο, χώμα, κόλλα, 155 Χ 220 Χ 0,08 cm

4

«Das Geviert-3», εγκατάσταση, 2004-2005, ξύλο, επεξεργασία εικόνας σε υπολογιστή, 155 Χ 220 Χ 0,08 cm

5

«Das Geviert-4», εγκατάσταση, 2004-2005, ξύλο, άχυρα, κόλλα, 155 Χ 220 Χ 0,08 cm

6

«Das Geviert», εγκατάσταση, 2004-2005, μονή Περιστεράς – Δουρούτης - Γιάννινα

7

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΕΛΛΗΣ

«Das Geviert», εγκατάσταση, 2004-2005, μονή Περιστεράς – Δουρούτης - Γιάννινα

8

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΕΛΛΗΣ

… κλίνη, κατάκλιση, ξεκούραση, ύπνος, όνειρα…

NOSTALGIE Νόστος αλλά και άλγος…

RAUMTRAUM DAS GEVIERT

Ήταν το 2004 που είδα και άγγιξα πρώτη φορά τις κλίνες του

Αντώνη Κέλλη. Η πρώτη εικόνα που ήρθε τότε στη σκέψη μου ήταν τα πατικωμένα κρεβάτια από δυνατή πρέσα, σαν αυτές που πατικώνουν

ογκώδη αντικείμενα και ολόκληρα αυτοκίνητα για να πάνε στα σκουπίδια ή σε ανακύκλωση.

Η δεύτερη εικόνα που ακολούθησε, πιο εικαστική αυτή τη φορά,

ήταν το κρεβάτι από το «δωμάτιο του καλλιτέχνη στην Αρλ» (1888), το πασίγνωστο έργο του Βαν Γκογκ.

Πέρασε κάμποσος καιρός και πριν από λίγες μέρες ο καλλιτέχνης

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΕΛΛΗΣ μου μίλησε για την έκθεση αυτή που θα γίνει στα ΙΩΑΝΝΙΝΑ. Έχω ακόμη μπροστά μου τις δύο πρώτες εικόνες, τα

πρεσαρισμένα κρεβάτια από μάντρα αποσυρμένων υλικών και το κρεβάτι του Βαν Γκογκ.

«Φθινόπωρο», 2004-2005, ξύλο, μέταλλο, κόλλα, 155 Χ 220 Χ 0,8 cm

Η πρώτη μου εικόνα ίσως παραπέμπει στο σχέδιο της νοητής προοπτικής που έδωσε ο Κέλλης έτσι που οι κλίνες του να πάρουν το ανάγλυφο σχήμα

9

μιας μεταμόρφωσης χωρίς λεκτική ερμηνεία. Έχουμε να κάνουμε δηλαδή με μια ιδέα που η ίδια μπορεί να παραπέμπει στον κόσμο των σημείων και

των προτύπων της. Οι κλίνες έχουν μεταμορφωθεί σε ανάγλυφα αντικείμενα, κάτι σαν αρχαία σκεύη που στην πορεία τους

μεταμόρφωσαν το λόγο που τις συνέθεσε. Αρχέγονα πρότυπα που εκδιώχθηκαν από το φυσικό τους χώρο και αφιερώθηκαν στο ναό αντί

για τάματα.

«Χειμώνας», 2004-2005, ξύλο, χώμα, κόλλα, 155 Χ 220 Χ 0,8 cm

Η εικαστική σκέψη δεν εκφράζεται με λέξεις αλλά με γραμμές, σχήματα, κατασκευές και χρώματα. Ο Πάουλ Κλε μας έδειξε πόσο πιο ομιλητική

είναι αυτή η γλώσσα της τέχνης, όταν συμπεριλαμβάνεται ο χώρος και οι αισθήσεις του, επομένως κινείται και εκτυλίσσεται ως έκφραση μέσα από τη δυνατότητα των μεταμορφώσεων που συλλαμβάνει ο καλλιτέχνης,

το ίδιο όπως η φύση.

Η δεύτερη εικόνα – το δωμάτιο με το κρεβάτι του Βαν Γκογκ – δεν μπορεί να είναι τόσο αποκομμένη από την πρώτη. Να, τι έγραφε ο ίδιος,

στον αδερφό του, για τον πίνακα που δείχνει το δωμάτιό του:

«…Οι τοίχοι είναι από αχνό μενεξελί. Το πάτωμα έχει κόκκινα τούβλα. Το ξύλο του κρεβατιού κι οι καρέκλες είναι κίτρινα όπως το φρέσκο

βούτυρο, τα σεντόνια κι οι μαξιλαροθήκες είναι πολύ ελαφρό πρασινωπό λεμονί. Το σκέπασμα του κρεβατιού κατακόκκινο… Αυτό είναι όλο – δεν υπάρχει τίποτα σ’ αυτό το δωμάτιο με τα κλειστά παντζούρια… Παίρνω το αίμα μου πίσω, επειδή αναγκάστηκα να σταματήσω τη δουλειά μου και να

ξεκουραστώ!».

10

Ο Βαν Γκογκ χρειάστηκε να επινοήσει το είδωλο της αγάπης σε ένα ζωγραφιστό δωμάτιο. Στην ουσία αποτύπωσε ένα άδειο δωμάτιο και

ίσως το είδωλό του. Οι κλίνες του Αντώνη Κέλλη υποδηλώνουν μνήμες του σώματος.

«Άνοιξη», 2004-2005, ξύλο, επιζωγραφισμένος μουσαμάς , κόλλα, 155 Χ 220 Χ 0,8 cm

Ο Αντώνης Κέλλης μου θύμισε τη φράση του Μπουζιάνη: «Κάθε βίωμα χρειάζεται το υλικό του»

Και ο ίδιος θεωρεί τις ΚΛΙΝΕΣ του ΣΤΑΘΜΟΥΣ και χώρους αισθήσεων

μέσα από τους οποίους χρειάστηκε να μετακινηθεί, να κοιμηθεί, να ονειρευτεί, να μετακενωθεί και ξανά πάλι από την αρχή. Παιδικές

μνήμες και περιοδικά όνειρα – η μισή ζωή μας πώς να αποσυρθεί;

Μόνη ΕΓΓΥΗΣΗ το σταθερό υλικό που την επαναφέρει χάρη στο απροϋπόθετο της αγάπης…

Στον αντίποδά της ο τρομερός Δαμαστής (ή και «βιαστής»), ο

Προκρούστης που σκάλισε πάνω σε απόκρημνα βράχια μια μικρή και μια μεγάλη κλίνη. Ήταν το μοναδικό πέρασμα των ταξιδευτών και

αλλοίμονό τους. Τους κοντούς ο Προκρούστης τους τέντωνε στο μεγάλο κρεβάτι και τους

ψηλούς πάνω στο μικρό κρεβάτι μάζευε το σώμα με σφυριές. Ο «άμοιρος» ποιος ξέρει τι τράβηξε σαν ήτανε παιδί. Αυτό όμως δεν

εμπόδισε τον Θησέα να τον αποτελειώσει με τα ίδια του τα μέσα.

11

«Καλοκαίρι», 2004-2005, ξύλο, άχυρα, κόλλα, 155 Χ 220 Χ 0,8 cm

Κάποτε λοιπόν υπήρξε ένας Θησέας που άνοιξε το δρόμο… μετά ήρθε ο Χριστός που θεράπευσε τον παραλυτικό και του είπε να σηκώσει

το κρεβάτι του και να περπατήσει. Από παιδιά μάθαμε τα θαύματα… γιατί να το κρύψουμε; Η ίδια η ζωή είναι ένα… θαύμα. Αθεράπευτοι περιπατητές πόσες φορές αλήθεια δεν αναζητήσαμε στις σιγαλιές της νύχτας την κλίνη

τη δική μας… από παιδιά… σιγοτραγουδώντας:

υπνοβατώ και δεν βρίσκω την κλίνη μου, στο όνειρο χρωστώ

κι όλο κύκλους κάνω και σε χάνω σε δερβίσικο χορό.

Μεγαλώσαμε… το τέλος της μικρής μας πόλης ακολουθεί μέχρι τους

μεγάλους σταθμούς των μικρών και διάφανων αισθημάτων… και αίφνης να το πρώτο θαύμα, να και το δεύτερο, να και το τρίτο…

Είδαμε την ευρετική δύναμη της τέχνης ν’ αγγίζει την ευεργετική δύναμη

της αγάπης. Ο καλλιτέχνης, ως άλλος sleep-walker, κρατάει τις αποδείξεις: πως μετά τον Θησέα και τον Χριστό ίσως είναι ο μόνος που

μπορεί κάθε

φορά να ορίζει το τετράπτυχο

σχήμα… της κλίνης… της μνήμης… το θαύμα.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης και Μουσειακής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου

Θεσσαλίας

12

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΩΗΝ ΠΡΥΤΑΝΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Κ. ΧΡΗΣΤΟ ΜΑΣΣΑΛΑ

ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΕΧΝΗΣ Κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ

Αγαπητοί φίλοι, η Ήπειρος δεν έπαψε ποτέ να είναι χώρος αισθητικής και προπαντός να γεννά καλλιτέχνες σε όλες τις εκφάνσεις της Τέχνης. Η εποχή μας, είναι μία εποχή κοινοτισμού συμφερόντων, ανταγωνισμών και ουσιαστικά δεν δίνει αυτή τη διέξοδο που θέλει ο άνθρωπος. Η Τέχνη είναι μία διέξοδος και σήμερα έχουμε σ’ αυτό το μοναδικό για μας χώρο – άλλωστε το Πανεπιστήμιο, θα πρέπει να έχει σαν βασική του διάσταση τη θεραπεία των τεχνών και του Πολιτισμού, έναν καλλιτέχνη που έχει μια άλλη έκφραση των εικαστικών μέσων, για να μας δώσει, αυτό που θέλει να πει. Νομίζω ότι η παρουσία σας εδώ, δηλώνει ακριβώς αυτή την αντίσταση στην κοινωνία του καταναλωτισμού. Η τέχνη είναι η πρόταση για το μέλλον και θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Παντή, αγαπητό φίλο ο οποίος… και τον κύριο Παυλίδη που είναι μέλη της επιτροπής του μοναστηριακού χώρου που πέρα από χώρο λατρείας για μας είναι έκφραση πολιτισμού για την προσπάθεια που κάνουν ώστε να αναδείξουμε σημαντικούς ηπειρώτες καλλιτέχνες όπως είναι ο Αντώνης ο Κέλλης και άλλοι που θα ‘ρθούν ή άλλοι που περάσαν γιατί το Πανεπιστήμιο αν δεν δείξει αυτή τη διάσταση σημαίνει ότι δεν είναι στο γίγνεσθαι και προπαντός παρασύρεται σ’ αυτό που το παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον αναδύει δηλαδή τον συνεχή ανταγωνισμό και την έλλειψη της ανθρώπινης διάστασης. Άλλωστε η ζωή μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις και είναι γεμάτη γοητεία, αρκεί να διαθέτουμε φαντασία και προπαντός να δίνουμε ευκαιρίες στο άτομο. Και ο νέος καλλιτέχνης, είναι νέος αρκετά, μας δίνει ακριβώς αυτή την ευκαιρία. Την ευκαιρία να σκεφτούμε την άλλη διάστασή μας, η οποία θα δώσει νόημα στη ζωή. Και προπαντός ευκαιρία στο άτομο. Τον ευχαριστούμε και θα παρακαλέσω τον συνάδελφο να παρουσιάσει το έργο μιας και ‘γω είμαι μάστορας δεν είμαι καλλιτέχνης. Ευχαριστώ πολύ.

Χρήστος Μασσαλάς Πρώην Πρύτανης

του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Νομίζω ότι ο κ. Πρύτανης παρουσίασε σαν καλός μάστορας με πολύ καλά υλικά και με πολύ ωραία δόμηση το γενικό χαρακτήρα και το συμβολισμό που έχει αυτή η έκθεση, αυτή η παρουσία, ενός ερευνητή καλλιτέχνη σ’ ένα χώρο φορτισμένο με ιστορικές μνήμες, σ’ ένα χώρο που το υλικό του - τα υλικά του, μας υποδέχονται και μας προδιαθέτουν να διαβάσουμε μ’ έναν διαφορετικό τρόπο, από αυτόν, τον επίπεδο, που μας διδάσκει σήμερα η αγορά, που μας διδάσκουν σήμερα τα νέα υλικά και η σύνθεσή τους. Πρέπει να σας πω ότι αισθάνομαι ιδιαίτερη συγκίνηση γιατί από το καλοκαίρι το περασμένο που είδα αυτά τα κρεβάτια στο εργαστήρι του Αντώνη του Κέλλη, μ’ έβαλαν σε κάποιες σκέψεις, όχι σε σκέψεις ατέρμονες, ίσως σε κάποια πολύ ιδιαίτερη σκέψη που με απασχολούσε, δε σας κρύβω, σ’ όλο αυτό το διάστημα. Ξαφνιάστηκα λοιπόν από τότε, που υπήρχε μια ιδέα από το Πανεπιστήμιο να παρουσιάσει αυτή τη δουλεία. Θεωρώ λοιπόν, επειδή είμαι και ‘γω απ’ τους ανθρώπους που

13

προβληματίζονται για το αυριανό Πανεπιστήμιο, oτι το Πανεπιστήμιο παρουσιάζοντας τέτοιες εργασίες δεν έχει χάσει την ιδέα του και τον προσανατολισμό του. Γιατί το Πανεπιστήμιο είναι να ενισχύει αυτές τις αυθεντικές, τις πρωτόφαντες ιδέες που γεννούν τα νέα μυαλά. Και γεννούν τα νέα μυαλά επειδή εμείς οι μεγαλύτεροι είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε, να εκκολαφθεί αυτή η νέα ιδέα. Θα μου πείτε τώρα πως θα καταλάβουμε και πως θα κατανοήσουμε τα έργα αυτά και πως θα αντιληφθούμε το έργο τέχνης το οποίο αποτελείται από τέσσερις εικαστικές κλίνες και πως θα βοηθηθούμε, να αξιολογήσουμε και να εκτιμήσουμε, γιατί όχι, στον υπέρτατο βαθμό τον κόπο του καλλιτέχνη, την πίστη του και την λατρεία που έχει απέναντι σ’ αυτό το θείο δώρο που είναι η Τέχνη. Θα ήθελα να σας βάλω αν μου επιτρέπετε για λίγα δευτερόλεπτα σε μια άσκηση παρατήρησης, δική σας. Ξαφνικά ξεχάστε αυτό που βλέπετε ξεχάστε αυτά τα κρεβάτια σε εισαγωγικά και βάλτε στους τοίχους μόνοι σας τέσσερα κοινά κρεβάτια. Είτε είναι μεταλλικά, είτε είναι από καλό μασίφ έπιπλο, είτε είναι μια πολύ ακριβή κρεβατοκάμαρα που θα μπει σ’ ένα παλάτι ή που προέρχεται από ένα παλάτι. Φανταστείτε λοιπόν σ’ αυτούς τους τοίχους τέσσερα κρεβάτια που σας είναι γνωστά. Έχετε λοιπόν μια ιδέα για τα κρεβάτια, έχετε μια ιδέα, για το σκεύος αυτό, το οποίο το χρησιμοποιούμε, φθείρεται, το πετάμε και ξαναπαίρνουμε καινούργιο. Τυπώνεται λοιπόν κι’ αυτό σε μια φορά. Αμέσως όμως αφού έχετε ολοκληρώσει την παρατήρησή σας, θα αντιληφθείτε ότι τα κοινά κρεβάτια όσο και ακριβά οικονομικά, χρηματικά είναι πολύτιμα, νομίζω ότι δεν μπορούν να σταθούν στους τοίχους αυτού του κτιρίου. Γιατί όμως στέκονται αυτά τα κρεβάτια του καλλιτέχνη εδώ; Είναι γιατί αμέσως νοιώθουμε στο μάτι μας και στη συνέχεια με τις αισθήσεις μας, να μας ταξιδεύουν, να μας παίρνουν από το χέρι και να μας λένε… κάπου αλλού μας πάει αυτός ο καλλιτέχνης, αυτά τα αντικείμενα. Πρώτον τα βλέπουμε να είναι κοιταγμένα με μια εικαστική ματιά με μια ζωγραφική. Κι όταν λέω ζωγραφική ματιά, στη δικιά μας γλώσσα, εννοώ την έννοια της ψευδαίσθησης. Αμέσως δηλαδή μας λένε, δεν είμαστε αληθινά κρεβάτια. Είμαστε κρεβάτια ενός άλλου χρόνου, ενός άλλου χώρου και ενός άλλου κόσμου συναισθημάτων που τα δημιούργησε ένας καλλιτέχνης. Στη συνέχεια αισθανόμαστε αμέσως ότι αυτά τα κρεβάτια τα πιάνεις και έχεις μια αίσθηση μάλιστα βαρύτητας, έχουν μία ύλη, έχουν ένα υλικό γερό, είναι καλά καμωμένα. Και αμέσως αυτή η αίσθηση η ψευδαισθησιακή που μας δίνει ζωγραφική αντίληψη, όπως είναι προοπτικά κοιταγμένα, μας προδιαθέτουν να τα αγγίξουμε. Δηλαδή τα αισθανόμαστε ότι βρίσκονται στο χώρο και όπως τόσο ωραία καλοστημένα είναι, είναι σε μια τέτοια απόσταση από τον τοίχο που δημιουργούν σαν συνέχεια και άλλες ψευδαισθήσεις, ότι αυτά τα κρεβάτια στέκονται στον αέρα. Στέκονται σ’ ένα δικό τους κόσμο και σ’ ένα δικό τους χώρο. Όταν προχωρήσουμε την ανάγνωσή μας πιο βαθιά θα ανακαλύψουμε λεπτομέρειες που ούτε καν στην αρχή θα μας απασχολούσαν, γιατί τι είναι, δεν είναι κρεβάτια που έχουν επάνω παιχνίδια, που κάθονται παιδάκια, ή κάθονται άνθρωποι ή κάθεται η γιαγιά μας που θα μας πει ένα παραμύθι. Ή υπάρχουν μαξιλαροθήκες κεντημένες ή υπάρχουν σεντόνια πλουμιστά, δεν είναι τέτοια κρεβάτια. Τι κρεβάτια όμως είναι… Πιστεύω ότι είναι μια τετραλογία, ένα τετράπτυχο -όπως το λέει και ο καλλιτέχνης- Ζωής, ένα τετράπτυχο φάσεων του καλλιτέχνη που έρχεται στο σήμερα και ανακαλεί από το παρελθόν, ανακαλεί μέσα από έναν παράδεισο μνημονικό, φόρμες, ανακαλύπτει εικόνες, ανακαλύπτει φευγαλέα συναισθήματα, τα οποία έχει ανάγκη να τα αποτυπώσει σ’ ένα αντικείμενο, να τα αποτυπώσει σε μια

14

πλαστική δημιουργία. Πλαστικά έργα είναι αυτά, δηλαδή είναι και έργα γλυπτικής. Έκανε λοιπόν μια συναισθητική πλαστική μία υπερβατική κατά ένα άλλο τρόπο ο Κέλλης, αλλά αν θέλετε ίσως στο αμφιθέατρο ή στο μάθημα διδασκαλίας θα μπορούσαμε τους φοιτητές μας να τους πούμε ποιο εξειδικευμένα πράγματα και για τη σημειωτική αυτών των επιφανειών, αλλά δεν είναι η στιγμή. Εγώ εκείνο που ήθελα να σας μεταφέρω, να προσπαθήσω να σας πείσω ότι εδώ πρόκειται για έναν κόσμο μεταμορφώσεων. Ο καλλιτέχνης λοιπόν τι κάνει; Μεταμορφώνει, μπαίνει σε μια διαδικασία ψυχής, σε μια διαδικασία σκέψης, σε μια διαδικασία διασταύρωσης όλων των αισθητικών επιτευγμάτων για να δημιουργήσει κάτι εντελώς πρωτότυπο κάτι εντελώς δικό του, που αυτόν θα τον ικανοποιεί. Και όταν ο ίδιος ικανοποιείται από το έργο του, τότε είναι έτοιμος να μας το δείξει. Ο Αντώνης ο Κέλλης είναι ένας καλλιτέχνης ο οποίος κατατρύχεται πάρα πολύ με την ιστορία, με την ιστορία της τέχνης με την ιστορία των καλλιτεχνών. Πιστεύει… πιστεύει… εγώ υποθέτω, ότι πιστεύει ότι αυτός είναι ο παράδεισός του, είναι ο παράδεισος ενός καλλιτέχνη που ξεκινάει από μία διαδρομή για να καταλήξει κάπου. Αυτή η διαδρομή μπορεί να θυμίζει ταξίδια, ταξιδευτές, το όνειρο του Οδυσσέα, είναι ένα καλλιτεχνικό, όχι απλώς αισθητήριο, αλλά είναι ένα καλλιτεχνικό βίωμα η πορεία του Οδυσσέα, το οποίο καταγράφεται… πόσες φορές έχει καταγραφεί και από την ίδια την Ιστορία, αλλά καταγράφεται και από την ποίηση, καταγράφεται απ’ την μουσική, καταγράφεται απ’ το ίδιο το όνειρο του ανθρώπου, να ταξιδέψει και να γνωρίσει σταθμούς που απ’ όπου θα δημιουργήσει ένα δικό του Τοτέμ, δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη Τοτέμ, είναι ένα λατρευτικό αντικείμενο, στο οποίο ο ίδιος πρώτα χρειάζεται να προσευχηθεί, χρειάζεται να το πιστέψει, χρειάζεται να το αισθανθεί. Έτσι πιστεύω ότι ο Κέλλης, ως μοντέρνος καλλιτέχνης, ως εκπρόσωπος της μοντέρνας έκφρασης που αναζητά κάτι γνήσιο, κάτι αυθεντικό, τον αισθάνομαι να πατάει πολύ γερά στα πόδια του και να λέει, ναι, απέναντι σ’ αυτή τη λαίλαπα της ισοπέδωσης, απέναντι σ’ αυτό το μάρκετ των πολυκαλλιτεχνών, απέναντι αν θέλετε σ’ αυτό το ξεγυμνωμένο ντιζάιν, επιτρέψτε μου που το λέω έχει νόημα, όταν λέω ξεγυμνωμένο ντιζάιν, είναι θλιβερό καλλιτέχνες να αναγκάζονται να γίνονται υπάλληλοι πολυεθνικών εταιριών για να σχεδιάσουν έπιπλα μιας χρήσης, να σχεδιάσουν ταβάνια μιας χρήσης, να σχεδιάσουν καρέκλες μιας χρήσης, όλα μιας χρήσης, όλα για μια εντύπωση και γι’ αυτό θεωρώ ότι ο Αντώνης ο Κέλλης είναι πολύ τυχερός άνθρωπος που δεν υπηρετεί αυτόν τον αφανισμό, αυτή την ισοπέδωση. Επειδή γνωρίζω τον κόσμο του ντιζάιν και γνωρίζω πόσο οι καλλιτέχνες αυτοί θα ήθελαν να σταθούν όρθιοι μοναδικοί δημιουργοί, χωρίς να προδίδουν την ψυχή τους, το υλικό τους και τις ιδέες τους, είμαι βέβαιος ότι απ’ τον κόσμο αυτών των μοντέρνων ντιζάινερς θα του έλεγαν… ρε μπαγάσα… γιατί έρχεσαι στα πόδια μας και μας προτείνεις Τέχνη. Η τέχνη δεν πουλάει και μας χαλάς την πιάτσα, εμείς θέλουμε να είμαστε σ’ αυτήν την αγορά, να μας αγαπούν όλοι οι άνθρωποι και να παράγουμε συνέχεια καινούργια πράγματα. Λοιπόν ήθελα να κλείσω εδώ γιατί πραγματικά μπορεί κανείς να επεκταθεί μέχρι τους ορίζοντες αυτών των κρεβατιών, οι οποίοι δεν περιορίζονται, είναι ανοιχτοί… μ’ ένα παράδειγμα, που μας ξεφεύγει συχνά, το παράδειγμα του Προκρούστη. Ξέρετε το μύθο… είχε πιάσει βιλαέτι ο Προκρούστης σε κάποια απόκρημνα βράχια κοντά στην Ελευσίνα, στη κακιά σκάλα και όλοι οι ταξιδευτές που περνάγαν από κει… ήταν τα διόδια, ήταν το τελωνείο. Κάθε ένας λοιπόν, προσέξτε η λέξη διαφορά μέσα απ’ τη μυθολογία. Ήταν ταξιδευτές αυτοί,

15

δεν ήταν οποιοιδήποτε, όποιος λοιπόν αποφάσιζε να ταξιδέψει, περνούσε αναγκαστικά μέσα από τον Προκρούστη και τους έλεγε, οι κοντοί αριστερά, οι ψηλοί δεξιά, τους κοντούς λοιπόν τους χτυπούσε με τις σφυριές για να τους τεντώσει και έτσι τους εξαφάνιζε και τους ψηλούς επίσης τους χτυπούσε να μαζέψουν και να χωρέσουν στο κρεβάτι του. Κοιτάξτε… ένας συμβολισμός - και σήμερα - πόσοι παράγοντες είναι αυτοί που θέλουν την αυθεντική σκέψη, τη δημιουργική σκέψη του καλλιτέχνη, ή να την κοντύνουν ή να την τεντώσουν. Και δεν είναι τυχαίο ότι ο Προκρούστης κατηγορήθηκε από το ιερό της Ελευσίνας, γι’ αυτό και ο Θησέας πήρε εντολή, προκειμένου να μην εμποδίζονται οι ταξιδευτές να φτάσουν στα ελευσίνια μυστήρια, πήρε εντολή και πήγε και καθάρισε τον Προκρούστη με τα ίδια του τα μέσα. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και ζητώ συγγνώμη που τελείωσα μ’ αυτόν τον αλληγορικό τρόπο, προλογίζοντας αυτή την έκθεση του Αντώνη Κέλλη.

Δημήτρης Δεληγιάννης Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης

και Μουσειακής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

16

«I am as I am not», 2002-2006, χώμα, κόλλα, φύλλα αλουμινίου, 150 X 570 cm

17

«Ladies and Gentlemen…» - τρίπτυχο, 2006, ακρυλικό, μεταλλική βαφή, φύλλα αλουμινίου, παιδικό παιχνίδι,

170 Χ 210 cm

18

1. Αντώνης Κέλλης H εργασία του Αντώνη Κέλλη που παρουσιάζεται σε μια διπλή έκθεση -συμπληρωματικά, αλλά και σε αντιπαράθεση-, στην ίδια εκθεσιακή ενότητα χώρου με την εργασία της Ελένης Γκοντού, έχει την ιδιότητα ότι διεκδικεί να υποδεικνύει η ίδια, δύο ταυτόχρονους αντίστοιχα, τρόπους λειτουργίας της. Σε ένα πρώτο πεδίο η εργασία προτείνει εικονογραφικές συναρμολογήσεις υλικών και υλοποιημένων σχεδιασμών που συνθέτουν μνήμες από τοπία ή και ευρύτερα, συνθέτουν μνήμες των εμπειριών του καλλιτέχνη από γεωγραφικές διαδρομές. Ο καλλιτέχνης έχει ζήσει μεγάλα κομμάτια της ζωής του σε δύο διαφορετικούς και αντιθετικούς μεταξύ τους τόπους, δηλαδή στη Θράκη, από την οποία έχει συγκρατήσει και διατηρεί τη μνήμη της γης και του αδιαμόρφωτου, του ανεπεξέργαστου οργανικού φυσικού τοπίου και στο Μόναχο, από το οποίο άντλησε και έχει συγκρατήσει την ολοκληρωμένη, τη διαμορφωμένη αναλυτικά και κριτικά, διδασκόμενη εικόνα και την κατάταξη της εικόνας από την ιστορία. Αυτή αντίστοιχα είναι και η πηγή της απόλυτης αντιδιαστολής που σχηματίστηκε στον ίδιο, μέσα του, ανάμεσα στις εμπειρίες μιας έντονης, μιας άμεσης οργανικής και υλικής παρουσίας της φύσης ως πρωταρχικής πρόσληψης του κίνητρου της έκφρασης του καλλιτέχνη και στις διδασκόμενες έννοιες που διευκολύνουν εκ των υστέρων, αυτή την παρουσία, να γίνεται μνήμη, δηλαδή να γίνεται μεταδόσιμη, αντιληπτή, να κατατάσσεται, να αναλύεται και να υλοποιείται : ώστε το καλλιτεχνικό έργο να είναι και η εκάστοτε, σε κάθε στιγμή, μνήμη αυτής της εμπειρίας που απομνημονεύεται, μόλις συντελεστεί. Εδώ και είκοσι δύο περίπου χρόνια, ο καλλιτέχνης επεξεργάζεται συστηματικά, με το ιδιαίτερα πρωτότυπο και εσωτερικό αυτό έργο του, αυτή την αναλυτική σχέση. Παράλληλα, ο συγγραφεύς αυτού του κειμένου, ως καθηγητής του καλλιτέχνη στη Σχολή

19

Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρακολούθησε βήμα προς βήμα και έχει εκθέσει επανειλημμένα την εξέλιξη αυτής της αναζήτησης, κατά την οποία ο κόσμος σχηματίζεται βαθμιαία και συνειρμικά, στο βλέμμα του καλλιτέχνη, ως μια συμπαγής ενότητα, ως μια ενιαία και διαρκώς ανασχηματιζόμενη συνθήκη την οποία ο ίδιος διασχίζει, παρατηρεί και αναλύει από το εσωτερικό της, μετωπιαία και γύρω του, ενσωματωμένος στην ίδια της τη σύνθεση για την οποία και γράφει ότι, "είμαι ένα μέρος της ". Αυτή η σύνθεση, με τον καλλιτέχνη ενσωματωμένο ως μέρος του κόσμου, σχηματίζει ως συνθήκη και υλοποιεί τη δική της καθεαυτή πρόσληψη -ως η πρόσληψη να είναι εκείνη καθεαυτή το καλλιτεχνικό έργο, -ανεξάρτητα από το εκάστοτε τοπικό της, περιστασιακό περιεχόμενο. Στο "Δωμάτιο", μια γενικότητα εμπλέκεται με μια ειδικότητα : ο θεατής θα εγκατασταθεί στο εσωτερικό ενός σπιτιού-φυλακίου-μορφή, από το οποίο, και μέσα από ένα άνοιγμα-παράθυρο, θα παρατηρεί τα ανοίγματα-παράθυρα, των άλλων σπιτιών-φυλακίων-μορφών. Η καλλιτεχνική εργασία δεν θα είναι απλά η εικόνα-αποτέλεσμα-αντανάκλασης του κόσμου, χάρη στο εκάστοτε συγκεκριμένο βλέμμα του κόσμου, αλλά θα είναι η αποτύπωση ενός συστήματος συνθηκών (το "Δωμάτιο"), για το πώς ο κόσμος, βλέπει τον κόσμο ή του πώς το μέσα και το έξω είναι οι ισότιμες μεταξύ τους, εναλλακτικές λύσεις της ίδιας ενότητας. Από εκεί και σε ένα επόμενο και δεύτερο πεδίο οι εικόνες του καλλιτέχνη θα διεκδικούν να μη συνιστούν απλά την υπόδειξη του αντικειμένου της άμεσης πρόσληψης μιας επιτόπιας περιήγησης, όπως γίνεται σε μια έκθεση, αλλά θα περιλαμβάνουν το υπόβαθρο του θεατή, δηλαδή το βλέμμα που τις παρατηρεί. Αυτή θα ήταν και η κοινή φιλοδοξία του κάθε καλλιτέχνη -δηλαδή ο καλλιτέχνης να μη λειτουργεί μόνος του-, με τη διαφορά όμως ότι περιλαμβάνοντας τον άλλο, ο καλλιτέχνης μετακινείται σε μια νέα πρόσληψη, όχι πια της αρχικής εμπειρίας του που γίνεται έργο, αλλά της εμπειρίας που αναδύεται από την παρατήρηση του ίδιου του αποτελέσματος-έργο, ως η νέα, ως η επόμενη εμπειρία. Αυτός ο διπλασιασμός του βλέμματος, (του θεατή να προσλαμβάνει, να καταγράφει και να αναλύει το υλοποιημένο βλέμμα του καλλιτέχνη ως ένα εσωτερικό βλέμμα που εξωτερικεύθηκε, αλλά προβλέποντας όμως και ως ενσωματωμένο, στο βλέμμα που εξωτερικεύθηκε, το ίδιο το βλέμμα του θεατή που αναγνωρίζει και εκείνος την εξωτερίκευση), θα είναι και η ολοκλήρωση μιας διαδικασίας κατά την οποία ο καλλιτέχνης, αναλαμβάνει την πρωτοβουλία της επιλογής εκείνων των εικόνων οι οποίες περιλαμβάνοντας τον άλλο, δεν θα ήταν απλά οι εικόνες σε ένα βάθρο της έκθεσης που θα βλέπονται, αλλά θα είναι οι ίδιες οι υλοποιήσεις-προβλέψεις της θέσης του βλέμματος που τις διαπιστώνει. Αυτή η τοποθέτηση θα είναι για παράδειγμα σχετική με τα παραμορφωμένα Κρεβάτια σε ένα δωμάτιο, των οποίων η οργάνωση της παραμόρφωσης, θα συνδεθεί με ένα αρχικό και συγκεκριμένο νοητό σημείο μέσα στο χώρο (ή με ένα συνδυασμό μεταξύ τους, από νοητά σημεία), από τη μετακίνηση των οποίων από το ένα σημείο στο άλλο -και από την μετακίνηση από τον ένα συνδυασμό στον άλλο-, θα παραμορφώνεται η εικόνα : ώστε η θέση του θεατή να ορίζεται από την εικόνα. Μια επίτοιχη, οριζόντια και επίπεδη μετωπιαία διαδρομή, στο μήκος του χώρου, θα διακόπτεται από μια επίπεδα επιζωγραφισμένη και κάθετη ως προς τη διαδρομή, προοπτική πυραμίδα, η οποία και θα ορίζει το πώς είναι προσβάσιμος ο μετωπιαίος χώρος πριν από

20

την παραμόρφωσή του ή και χωρίς την παραμόρφωση. Το ερώτημα είναι τότε, το κατά πόσο είναι δυνατή η παρατήρηση από το βλέμμα του αντικειμένου καθεαυτού, πριν από την παρέμβαση της παραμόρφωσης του χώρου –και αν εν τέλει, είναι δυνατή η αντίληψη του βλέμματος, χωρίς το χώρο. Στην εργασία του Αντώνη Κέλλη η κεντρική απώτερη ιδέα φαίνεται να είναι συνδεδεμένη με την αντιπαράθεση μεταξύ μιας πραγματικής κλίμακας της αρχικής φυσικής εμπειρίας του κόσμου από το βλέμμα και της ψευδούς κλίμακας της αναπαριστώμενης (της καλλιτεχνικής) εμπειρίας. Ένα επόμενο μέρος αυτής της διαπραγμάτευσης θα αφορά την επακολουθούσα τότε τριαδική σχέση του εικονιζόμενου (ως της αναπαραγωγής της μνήμης της εμπειρίας), της προέλευσης (ως της μνήμης της εμπειρίας), και του βλέμματος (ως της ζωγραφικής αποτύπωσης της προέλευσης και της αναπαραγωγής της), όπου, σε μια μη-αναλογική (ζωγραφική) σχέση, η κλίμακα θα αφορά τους τρόπους με τους οποίους η προέλευση συνιστά τη μνήμη μιας απουσίας, δηλαδή μιας ανακατασκευασμένης σχέσης από ένα βλέμμα που δεν θα είναι πλέον πραγματικό -και ως προς ένα εικονιζόμενο που δεν θα είναι επίσης πραγματικό, ως προς την προέλευση. Αυτές οι σχέσεις, ορίζουν στην εργασία τα στάδια των τόπων στους οποίους εγκαθίσταται το βλέμμα, δηλαδή από μέσα προς τα έξω, από έξω προς τα μέσα και από την τομή των δύο, στο προβλέψιμο και στο οριακό νοητό σημείο της ταύτισης, κατά το οποίο ο θεατής (και ο καλλιτέχνης) θα αναζητήσουν να ανασυστήσουν στο χώρο, το επακριβές και το προϋποτιθέμενο βλέμμα του σημείου της προέλευσης για να ορίσουν αντίστοιχα, τη σημερινή τους, την παρούσα θέση. Από την αναπόφευκτη αυτή τριαδική σχέση του βλέμματος και της αναπαραγωγής του που προκαθορίζει το βλέμμα, έχει προκληθεί ένα επίσης αναπόφευκτο, αυτοαναπαραγόμενο και προκαθορισμένο πλέον καλλιτεχνικό σύστημα εγκατάστασης, για την αποφυγή του οποίου ο καλλιτέχνης θα έχει δύο λύσεις : η μία θα είναι η καταστροφή (θα είναι ο θάνατος) μέσω του παραμερισμού –ή μέσω της εξάλειψης- του συστήματος της προέλευσης (και αυτό θα το αποδώσει συμβολικά, αρχικά με τη σειρά των εργασιών, "Δάκρυα και Βροχή " και στη συνέχεια, ως την οριστική απεξάρτηση από την προέλευση, μέσω της φυγής, της σειράς "Αεροπλάνα") και η άλλη, θα είναι η μετακίνηση σε μια παραπομπή προς ένα εξωτερικό προσδιορισμό ως προς το σύστημα, -που δεν θα εμπλέκεται στο σύστημα. Θα είναι ο ιδεατός κόσμος των ιδεών και των εικόνων τους κατά τον οποίο η διαφυγή από το καλλιτεχνικό σύστημα, θα εξασφαλίζεται μέσω μιας νοητής μετακίνησης που θα λειτουργούσε ανεξάρτητα από το οποιοδήποτε βλέμμα προς τον κόσμο, αλλά και από τις δουλείες του προϋποτιθέμενου βλέμματος -από τον κόσμο. Κατά κάποιο τρόπο η εργασία προετοιμάζει την έξοδο, τη φυγή της, προς ένα μετέωρο πεδίο, τους νοητούς πλανήτες, της ένθετης έκθεσης της Ελένης Γκοντού, η οποία και δεισδύοντας, -παρεμβαλλόμενη και συμμετέχοντας στην έκθεση του Αντώνη Κέλλη-, επωμίζεται και αναλαμβάνει την επόμενη αναφορά της. Εμμανουήλ Μαυρομμάτης Ομότιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

21

«Το Ανατολικό πεδίο μου », 2006-2011, ξύλο, νέον, 160 Χ 160 Χ 0,8 cm

22

«Το Δυτικό πεδίο μου», 2006-2011, ξύλο, νέον, 160 Χ 160 Χ 0,8 cm

23

«Το Βόρειο πεδίο μου», 2006-2011, ξύλο, νέον, 160 Χ 160 Χ 0,8 cm

24

«Το Νότιο πεδίο μου », 2006-2011, ξύλο, νέον, 160 Χ 160 Χ 0,8 cm

25

«Το Νότιο πεδίο μου», 2006-2011, ξύλο, νέον, 160 Χ 160 Χ 0,8 cm

26

«Το Βόρειο και το Δυτικό πεδίο μου», 2006-2011, εγκατάσταση

27

«Το Νότιο και το Ανατολικό πεδίο μου», 2006-2011, εγκατάσταση