การเขียนแผนภาพ DFD

บทท 4

แผนภาพกระแสขอมล

(Data Flow Diagram)

อาจารย ศรรตน ตรงวฒนาวฒ

เนอหา

ความหมายของแผนภาพกระแสขอมล

สญลกษณทใชในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล

กฎทใชในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล

ประเภทของแผนภาพกระแสขอมล

การพฒนาแผนภาพกระแสขอมล

วตถประสงค

1) ทราบความส าคญและวตถประสงคของแผนภาพกระแสขอมล

(Data Flow Diagram)

2) เขาใจสญลกษณตางๆ และขนตอนการเขยนแผนภาพกระแส

ขอมล

3) สามารถวเคราะหและเขยนแผนภาพกระแสขอมลได

เอกสาร

แบบฟอรม

รายงาน

บทสรปการสมภาษณ

สรางแบบจ าลองเชงตรรกะ

(Logical Model)

ความหมายของแผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram)

แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram: DFD) หรอเรยกอก

อยางหนงวา แผนภาพการไหลของขอมล

เปนเครองมอทใชเพอแสดงการไหลของขอมลและการประมวลผล

ตางๆ ในระบบ สมพนธกบแหลงเกบขอมลทใช

เปนสอทชวยใหการวเคราะหเปนไปไดโดยงาย และมความเขาใจ

ตรงกนระหวางผวเคราะหระบบเอง หรอระหวางผวเคราะหระบบกบ

โปรแกรมเมอร หรอระหวางผวเคราะหระบบกบผใชระบบ

ประโยชนทไดจากการใชแผนภาพกระแสขอมล

1) มความอสระในการใชงาน โดยไมตองมเทคนคอนมาชวย เนองจาก

สามารถใชสญลกษณตางๆ แทนสงทวเคราะหมา

2) เปนสอทงายตอการแสดงความสมพนธระหวางระบบใหญและระบบยอย

ซงจะท าใหเขาใจความสมพนธตาง ๆ ไดด

3) เปนสอทชวยในการวเคราะหระบบใหเปนไปไดงาย และมความเขาใจ

ตรงกนระหวางผ ว เคราะหระบบ หรอระหวางผ ว เคราะหระบบกบ

โปรแกรมเมอร หรอระหวางผวเคราะหระบบกบผใช

4) ชวยในการวเคราะหระบบใหสะดวก โดยสามารถเหนขอมลและขนตอน

ตางๆ เปนแผนภาพ


สญลกษณทใชในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล ประกอบดวย 4

สญลกษณ คอ

1) สญลกษณการประมวลผล (Process Symbol)

2) สญลกษณกระแสขอมล (Data Flow Symbol)

3) สญลกษณแหลงเกบขอมล (Data Store Symbol)

4) สญลกษณสงทอยภายนอก (External Entity Symbol)



การประมวลผล (Process) เปนการเปลยนแปลงขอมลจากรปแบบหนง (Input)

ไปเปนอกรปแบบหนง (Output)

สญลกษณการประมวลผล (Process Symbol)

เชน การค านวณรายไดสทธของลกจางรายวน จะตองประกอบดวยขอมลน าเขา

ทเปน ”อตราคาจางตอชวโมง” และ “จ านวนชวโมงการท างาน” เมอผานการ

ประมวลผลแลวจะได “รายไดสทธ”



ตวอยางการประมวลผล ไดแก

1) ค านวณคาคอมมชชน

2) ตรวจสอบใบสงซอ

3) ลงทะเบยน

เปนตน



การใชสญลกษณการประมวลผล

1) ตองใชสญลกษณการประมวลผล (Process) คกบสญลกษณ กระแสขอมล

(Data Flow) เสมอ โดยทถาลกศรชเขาหมายถงเปนขอมลน าเขา ถาลกศร

ชออกหมายถงเปนขอมลออกจากการประมวลผล ซง 1 Process สามารถม

ขอมลน าเขามากกวา 1 เสน หรอขอมลออกมากกวา 1 เสนได

ขอมลน าเขา ขอมลออก



การใชสญลกษณการประมวลผล

2) การตงชอของ Process ควรเปนวลเดยวทอธบายการท างานทงหมดได

และควรอธบายการท างานอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะมากกวาทจะอธบาย

การท างานอยางกวางๆ เชน หากแสดงถงการประมวลผล “ตรวจสอบ

รายการ” ควรจะระบวาเปน “การตรวจสอบรายการถอนเงน” หรอ

“ตรวจสอบรายการคาใชจายรายสปดาห” เปนตน

3) แตละ Process จะมแตขอมลเขาอยางเดยว หรอออกอยางเดยวไมได



ตวอยางการใชสญลกษณการประมวลผล (Process)


เปนเสนทางในการไหลของขอมลจากสวนหนง ไปยงอกสวนหนงของระบบ

สารสนเทศ โดยจะมลกศรแสดงถงการไหลจากปลายลกศร ไปยงหวลกศร ซง

ขอมลทปรากฏบนเสนนจะเปนไดทงขอความ ตวเลข รายการเรคคอรดทระบบ

คอมพวเตอรสามารถน าไปประมวลผลได

สญลกษณกระแสขอมล (Data Flow Symbol)


ตวอยางกระแสขอมล ไดแก

1) ใบสงซอสนคา

2) ใบเสรจรบเงน

3) เกรดของนกศกษา

4) ใบสงของทผานการตรวจสอบแลว

เปนตน



1) กระแสขอมลสามารถใชคกบการประมวลผล (Process), สงทอยนอกระบบ

(External Entities) หรอแหลงเกบขอมล (Data Store) กได ขนอยกบ

ระบบงานวา ขอมลนนจะน าไปไวทไหน หรอขอมลนนจะน าออกจากสวนใด


การใชสญลกษณกระแสขอมล


2) การต งชอกระแสขอมล โดยทวไปจะต งชอดวยค าเพยงค าเดยว ทม

ความหมายชดเจนและเขาใจงาย ควรก ากบชอบนเสนดวย ค านาม เชน

“เวลาท างาน”, ใบสงซอสนคา” เปนตน




3) ควรตงชอกระแสขอมล ตามขอมลทไดเปลยนแปลงไปแลวหลงจากออก

จากการประมวลผล เนองจากการประมวลผลหรอ Process ใชแสดงถงการ

เปลยนขอมล หรอการสงผานขอมล

ดงนน Data Flow ทออกจาก Process มกจะมการเขยนชอก ากบใหแตกตาง

ออกไปจาก Data Flow ทเขามาใน Process เสมอ



ขอมลน าเขา ขอมลออก


เปนสวนทใชแทนชอแฟมขอมลทเกบขอมล เพราะมการประมวลผลหลายแบบ

ทจะตองมการเกบขอมลไวเพอทจะไดน าไปใชภายหลง

ซงแหลงเกบขอมลจะตองมทงขอมลเขาและขอมลออก

สญลกษณแหลงเกบขอมล (Data Store Symbol)


ตวอยางแหลงเกบขอมล ไดแก

1) แฟมคนไข

2) แฟมพนกงาน

เปนตน




1) ตองใชสญลกษณแหลงเกบขอมล (Data Store) คกบสญลกษณ กระแส

ขอมล (Data Flow) เสมอ

โดยท

ถาลกศรชเขาหมายถง เปนขอมลน าเขาไปเกบยงแหลงเกบ (เพม-ลบ

แกไข)

ถาลกศรชออกหมายถง อานขอมลจากแหลงเกบขอมลไปใชในการ

ประมวลผล

การใชสญลกษณแหลงเกบขอมล



2) Data Store ตองเชอมตอการประมวลผล (Process) เสมอโดยเชอมผาน

กระแสขอมล (Data Flow)

3) เนองจาก Data Store ใชแทนสงทเกบขอมลเกยวกบคน, สถานท, หรอ

สงของ

ดงนนควรเขยนชอก ากบดวยค านาม เชน “แฟมขอมลสนคา”, “แฟมเวลา

ท างานของพนกงาน” เปนตน




ตวอยางการใชสญลกษณแหลงทเกบขอมล (Data Store)



4) ใชอกษรยอ D1, D2 เปนตน เขยนดานซายมอของสญลกษณ เพอแสดงวา

เปนแหลงเกบขอมลอนทเทาใด สามารถเขยนซ าในระดบตางๆ ของ

แผนภาพกระแสขอมลได

5) Data Store ใชแทนสงทเปนทเกบขอมล ซงอาจเปนการท าดวยมอ หรอ

เกบในรปแบบคอมพวเตอรคอแฟมขอมลหรอฐานขอมล กได



เปนสวนทใชแทนคน แผนกภายในองคกร และแผนกภายนอกองคกร หรอระบบ

สารสนเทศอนทเปนสวนทจะใหขอมลหรอรบขอมล

สงทอยนอกระบบนใชแสดงถงขอบเขตของระบบสารสนเทศ และแสดงถงวา

ระบบทศกษาอยนจะตดตอกบสงทอยภายนอกดวยวธใด (น าขอมลเขามา หรอ

ไดขอมลออกไป)

สญลกษณ สงทอยภายนอก (External Entity Symbol)


ตวอยางสงทอยภายนอก ไดแก

1) นกศกษา

2) สนคาคงคลง เปนตน

3) สมาชก

เปนตน



1) ใชสญลกษณสงทอยภายนอกคกบสญลกษณกระแสขอมลเสมอ

โดยท

ลกศรชเขา หมายถง เปนการน าขอมลจากหนวยงานภายนอกเขาสระบบ

ลกศรชออก หมายถง สงขอมลจากระบบไปใหหนวยงานภายนอก


การใชสญลกษณสงทอยภายนอก


การประมวลผล(Process)

ในการประมวลผลจะมขอมลเขาอยางเดยวไมได



ในการประมวลผลจะมขอมลออกอยางเดยวไมได



ขอความทบรรจอยในการประมวลผลจะตองเปนค ากรยา หรอ

ค านามทแสดงถงกรยาเทานน


แหลงเกบขอมล(Data Store)

ไมสามารถสงขอมลโดยตรงจาก แหลงเกบขอมลอนหนงไปยง

แหลงเกบขอมลอกอนไดโดยตรง ขอมลตองผานการจาก

ประมวลผลจงจะไปท แหลงเกบขอมลได



ไมสามารถสงขอมลจากสงทอยภายนอก(External Entity)ไปยง

แหลงเกบขอมลไดโดยตรง ขอมลตองผานจากการประมวลผล ทไดรบ

ขอมลจากแหลงขอมลภายนอกแลวจงสงตอให แหลงเกบขอมล



ไมสามารถสงขอมลจากแหลงเกบขอมลไปยงสงทอยภายนอกระบบ

ปลายทางไดโดยตรง ตองสงผาน การประมวลผลไปยงสงทอย

ภายนอกระบบ



ขอความทบรรจอยในแหลงเกบขอมลตองเปนค านาม


กระแสขอมล(Data Flow)

กระแสขอมล จะมทศทางการไหลของขอมลเพยงทศเดยวใน 1 กระแส

ขอมล เนองจากไมมการท างานใดทเกดขนพรอมกน



การแยกของขอมลออกจาก เสนกระแสขอมล ไปส การประมวลผล อน

ๆ พรอมกน ตองเปนขอมลเดยวกน



การเชอมขอมลจากขอมลมากกวา 1 แหลงเขาส เสนกระแสขอมล

เดยวกนตองเปนขอมลเดยวกน



กระแสขอมลไมสามารถไหลกลบเขาสการประมวลเดมไดโดยตรง

จะตองมการประมวลอยางนอยหนงอยางมาจดการกบขอมลดงกลาว

กอน สรางกระแสขอมลอน แลวจงคนคากระแสขอมลเดมกลบมายง

การประมวลผลเรมตน



ขอความทอยบน Data Flow จะเปนค านาม


สงทอยภายนอก(External Entity)

ไมสามารถสงขอมลโดยตรงจาก สงทอยภายนอกระบบอนหนงไปยงสง

ทอยภายนอกระบบอกอนไดโดยตรง ขอมลตองผานการจาก

ประมวลผลภายในระบบกอนจงสงไปยงสงทอยภายนอกระบบภาย

ปลายทางได


สงทอยภายนอก(External Entity)

ขอความทบรรจอยในสงทอยภายนอกระบบตองเปนค านาม


การเขยน DFD นนสามารถเขยนได 2 แบบ คอ

1) แบบตรรกะ (Logical Data Flow Diagram)

แผนภาพนจะเปนการเนนในสวนของธรกจ วาธรกจมการท างาน

อยางไร มเหตการณอะไรบางทเกดขน, ขอมลทตองการม

อะไรบาง และไดขอมลอะไรจากเหตการณนนๆ แตไมไดบอกวา

ระบบจะถกสรางอยางไร

2) แบบกายภาพ (Physical Data Flow Diagram)

แผนภาพนจะบอกไดวาจะสรางระบบอยางไร ประกอบดวย

ฮารดแวร, ซอฟตแวร, แฟมขอมล และบคคลใดทเกยวของบางใน

ระบบ


ขอแตกตางระหวางแผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ กบแบบกายภาพ

ขนตอนการประมวลผล

Logical DFD -> แสดงถง ธรกจสามารถทจะด าเนนการไดอยางไร

Physical DFD -> แสดงถง ระบบสามารถทจะท างานไดอยางไร

Logical DFD -> เปนกจกรรมทางธรกจ

Physical DFD -> เปนโปรแกรม หรอโมดล หรอขนตอนการท างานท

ท าดวยมอ



แหลงเกบขอมล

Logical DFD -> เปนแหลงทเกบรวบรวมขอมลลกษณะใดกได

Physical DFD -> เปน Physical File, Database และ Manual File

ชนดของแหลงเกบขอมล

Logical DFD -> เปนการเกบขอมลแบบถาวร

Physical DFD -> เปนการเกบขอมลทแยกเปนแฟมหลก และแฟม รายการ ตองการประมวลผลในเวลาทแตกตางกน สามารถเชอมตอกนไดโดยใชแหลงเกบขอมล



การควบคมระบบ

Logical DFD -> เปนการควบคมทเกยวของกบธรกจ

Physical DFD -> แสดงถง การควบคมส าหรบการปอนขอมลท

ถกตอง


ประโยชนของการสรางแผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ (Logical DFD)

1) ชวยใหการสอสารระหวางผใชงานใหดข น

2) ชวยใหระบบมความมนคงมากขน

3) ชวยใหนกวเคราะหระบบมความเขาใจกบการด าเนนงานของระบบได

ชดเจน

4) ชวยในการบ ารงรกษาและมความยดหยนมากขน

5) ชวยลดความซบซอน และงายตอการสรางแผนภาพกระแสขอมลแบบ

กายภาพตอไป


ประโยชนของการสรางแผนภาพกระแสขอมลแบบกายภาพ (Physical DFD)

1) ขนตอนการประมวลผลนนเปนการท างานดวยระบบมอ หรอระบบอตโนมต

2) แผนภาพแบบกายภาพจะอธบายรายละเอยดขนตอนการประมวลผลได

ละเอยด

3) มการแสดงถงล าดบขนตอนการท างาน


1) ก าหนดรายการกจกรรมตางๆ ของธรกจ และแยกออกมาวาอยใน

รปแบบใด (External Entities หรอ Data Flows หรอ Processes หรอ Data

Stores)

2) สรางแผนภาพระดบสงสด (Context Diagram) ซงแสดงถง

External Entities และขอมลทไหลเขาและออกจากระบบหลก โดยไมสนใจ

แหลงเกบขอมล

3) เขยน Diagram ระดบถดไป คอแผนภาพระดบลาง (เรยกวา

Diagram 0 หรอ Parent Diagram) ซงแสดงถง Process ตางๆ ทม แตเขยน

ใหอยในรปแบบทวไป พรอมกนนนใหแสดง Data Store ในระดบนดวย


4) สรางแผนภาพระดบลกของแตละ Process ใน Diagram 0 เรยก

แผนภาพในระดบนวา แผนภาพกระแสขอมลระดบ 1 (Level-1 diagram) ถา

หากมรายละเอยดของการท างานยอยจากระดบนอก กใหแตกรายละเอยด ลง

ไปจนกระทงสนสด สวนชอของระดบกจะเปน Level-2 diagram , Level-3

diagram ไปเรอยๆ จนกระทงหมด

5) ตรวจสอบหาขอผดพลาด และดวาค าก ากบบนเสน Data Flow แต

ละเสน รวมถง Process แตละอนนน สอความหมายหรอไม

6) หลงจากเขยนแผนภาพจนครบทกการท างานแลว ใหท าการ

ตรวจสอบสมดลระหวางขอมลเขาและขอมลออกของแผนภาพ DFD กบ

Context diagram


7) พฒนารปแบบใหม จาก Logical Data Flow Diagram ใหไปอยใน

รป Physical Data Flow Diagram เพอแยกระหวางระบบทท าดวยมอ กบ

ระบบทท างานอตโนมต

8) แบงสวนของ Physical Data Flow Diagram โดยการแยกหรอ

แบงกลมของ Diagram ออก เพอใหสามารถน าไปเขยนโปรแกรม หรอเพอ

การด าเนนการระบบได


แผนภาพกระแสขอมลระดบสงสด (Context Diagram)

แผนภาพกระแสขอมลระดบสงสด เปนแผนภาพทแสดงถงขอบเขตของ

สารสนเทศนน โดยจะเปนมมมองระดบสงวามหนวยงานใดเกยวของบาง ตดตอ

กบระบบโดยมการรบและสงขอมลใดกบระบบ ซงแผนภาพระดบนจะยงไม

กลาวถง สญลกษณการเกบขอมล (Data Store Symbol)



หลกการสราง Context Diagram ทด

1) ควรจะเขยนใหครอบคลมระบบ ใหอยใน 1 หนากระดาษ

2) ชอของ Process ควรเปนชอของระบบสารสนเทศ นน

3) ชอทเขยนก ากบสญลกษณตางๆ จะตองเขยนโดยไมใหชอซ ากน ถา

สญลกษณนนแทนสงทแตกตางกน

4) ควรหลกเลยงเสนทจะตองเขยนครอมเสนกน

5) ในการเขยนชอยอ จะตองเขยนโดยบนทกความหมายของตวยอนน ใน

พจนานกรมขอมล (Data Dictionary)



ตวอยางการเขยน Context Diagram ของระบบการสงซอสนค


แผนภาพกระแสขอมลระดบลาง (Diagram 0 หรอ Parent Diagram)

แผนภาพกระแสขอมลระดบลาง เปนแผนภาพทใหรายละเอยดเพมเตมจาก

แผนภาพระดบสงสด ท าใหเหนภาพรวมของแผนภาพกระแสขอมล ซงจะม

รายละเอยดมากกวาแผนภาพกระแสขอมลระดบสงสด



หลกการสรางแผนภาพกระแสขอมลระดบลาง

1) การเขยนแผนภาพกระแสขอมลควรเขยนใหดงายและใหแสดงอยในกระดาษ

แผนเดยว

2) ลกศรไมควรทบหรอขามกน

3) แตละ Process จะตองมหมายเลขก ากบเปนเลขจ านวนเตม โดยการล าดบ

หมายเลข Process ไมได หมายถงการท างานตองท างานตามล าดบของ

Process และ Process ไมสามารถท าการซ าได



ตวอยางการเขยน Diagram 0 ของระบบการสงซอสนคา



หลกการสรางแผนภาพกระแสขอมลระดบลาง

4) External Entity ทงหมดของระบบ ทเขยนใน Context Diagram

จะตองแสดงอยใน Diagram 0 ดวย โดยทสามารถท าการซ าได ดวย

เครองหมาย \ ตรงมมลางซายของสญลกษณ External Entity

ส งทอยนอกระบบและการท าซ าส งทอยนอกระบบ

5) จ านวน Process ไมควรมมากเกนไป หรอนอยเกนไป จ านวน

Process ทมากเกนไปจะท าใหแผนภาพกระแสขอมลอานยาก และมความ

ซบซอนยงข น


แผนภาพกระแสขอมลระดบต า (Lower Level Data Flow Diagram)

(DFD Level 0)

(DFD Level 1)

Diagram 0

Lower Level



หลกการสรางแผนภาพกระแสขอมลระดบต า

1) แตละ Process บน Diagram 0 (หรอ Parent Process) สามารถน ามาสราง

Diagram ยอย (เรยกวา Child Diagram) ได

2) ในการสราง Child Diagram นน ขอมลทเขามาและออกจาก Child

Diagram จะตองเปนขอมลทเขามาและออกจาก Parent Process

3) เมอมการแยก Process ออกเปน Child Diagram จะตองมการก าหนด

หมายเลขล าดบใหกบ Child Diagram นนโดยจะตงตาม Parent Process (เชน

Process 3 แยกเปน Diagram Level-1 ของ Process ท 3)



หลกการสรางแผนภาพกระแสขอมลระดบต า

4) หมายเลขก ากบแตละ Process ใน Child Diagram กจะใชหมายเลขขนตน

เหมอน Parent Process แลวตามดวยจดทศนยม และหมายเลขยอยลงไป

(เชน Parent Process เปน Process 3 ดงนนใน Diagram 3 กจะม Process

3.1,3.2,3.3 ไปเรอยๆจนกวาจะหมด)

5) โดยปกตแลว External Entity มกจะไมแสดงบน Child Diagram ทต ากวา

Diagram 0

6) บน Child Diagram อาจม Data Store ปรากฏขนมา โดยทไมมใน Parent

Process ได

7) Process ตางๆ อาจมการแตกหรอไมแตกเปน Child Diagram กได ขนอย

กบระดบความซบซอนของ Process นนๆ




การตรวจสอบแผนภาพกระแสขอมลเพอหาขอผดพลาด

1) ตรวจสอบวา มการใชสญลกษณตางๆ ถกตองตามกฎการเขยนแผนภาพ

กระแสขอมล หรอไม

2) ตรวจสอบหาขอผดพลาด และดวาค าก ากบบนเสน Data Flow แตละเสน

รวมถง Process แตละอนนน สอความหมายหรอไม

3) ตรวจสอบสมดลระหวางขอมลเขาและขอมลออกของแผนภาพ นนคอ

ตรวจสอบวาแผนภาพระดบสงสด (Context Diagram) มความสมดลระหวาง

ขอมลเขาและขอมลออก กบแผนภาพระดบลาง (Diagram 0) หรอไม และ

ตรวจสอบวาแผนภาพระดบลาง มความสมดลระหวางขอมลเขาและขอมลออก

กบแผนภาพระดบต า (Child Diagram) หรอไม

Documents

การเขียนแผนภาพ DFD