УНИФИКАЦИЈА НА ПРАВОТО НА ДОГОВОРИТЕ ВО МЕЃУНАРОДНИОТ ПРОМЕТ - СОЗДАВАЊЕ ПРАВО НА МЕЃУНАРОДНАТА ТРГОВИЈА

1. Што е унификација?Создавање право на договорите во меѓународниот промет, потребата за создавање на општи услови за работење и создавање право на договорите во мегународниот промет Унифицирано право кое ке ги изедначува активностите во мегународната трговија тнр. автономно право на мегународната трговија

2. Спонтана унификација?Унификација, односно создавање право на договорите во меѓународниот промет како производ на практиката во меѓународната трговија - спонтана унификација

3. Званична унификација?Унификација, односно создавање право на договорите во меѓународниот промет со организирана акција на меѓународните форуми - званична унификација.

4. Што претставува начелото на автономија на волјите? Секое национално право договорните односи во прометот ги уредува на тој начин што скоро по правило

истите ги нормира со диспозитивни, когентни и со суплеторни правни норми. Но, исто така, скоро сите национални правни системи на стопанските субјекти им даваат можност содржината на договорните односи сами да ја уредат. Таквата дадена можност, субјектите во договорањето да можат да ја изразат своЈата вопја, во теоријата се нарекува начело на автономија на волјите.

5. Која е важната улога на начелото или автономијата? Ова начело или принцип на автономиЈа на волјите на сто панските субјекти ќе ја одигра најзначајната улога во создавањето на еднообразни, униформни правила во меѓународната трговија, во создавањето право на договорите во меѓународниот промет.

6. Што претставува формуларното право? Правото на договорите во меѓународниот промет кое се создава врз основа на општите услови, типските и формуларните договори и кое се состои од правила, кои благодарејќи на повторувањето во оаие договори, добиваат карактер на општи норми во определена гранка на меѓународната трговија, во правната теорија е именувано како формуларно право.

7. Недостатоци во формуларното право? формуларното лраво, како дел на правото на договорите во мегународниот промет има свои иедостатоци,

кои се последица и резултат на "стихијноста на неговото настанување", Неговите основни недостатоци особено се следните:

а) регулирање на трговијата со безброј општи услови, контрадикторни од едни до други договори кои на трговијата не и гарантираат правна сигурност;

б) отсуство на основни начела и логично изграден систем, туку анархично регулирање и внесување ситни детали во договорите;

в) неможност на еднообразен начин да ги регулира прашањата кои во националните права се во доменот на принудните прописи (полноважност на договорот, режимот на пренос на сопственоста, застареност и сл.); и

г) формуларното право е сепак инструмент на економски посилните субјекти при што послабите субјекти се ставени во нерамноправна положба итн.

Но сите овие недостатоци не се моќни да го спречат натамошното се побрзо и постабилно профилирање на Правото на договорите во меѓународниот промет, на правото ма меѓународната трговија.

8. Во колку насоки и кои се тие насоки во кои се движела званичната унификација? Активноста на меѓународните форуми кон ваквата унификација на договорното право се движеше во две

насоки и тоа:1) Унификација со нормализација на постојната меѓународна трговска практика и2) Унификација по пат на меѓународни конвенции.Првата унификација, како основ ја зема постојната трговска практика и ја користи унификацијата создадена

по пат на договорното право (типски и формуларни договори), сметајќи дека не треба да се наметнува некој систем, создаден врз основа на националното право.

Втората концепција се залага за меѓународна кодификација со изедначување на законодавствата на внатрешен и меѓународен план. При тоа оваа кодификација сака да создаде апстрактни и воопштени правила кои би важеле за меѓународните договорни односи воопшто, без разлика на стопанската гранка и видот на стоката чиј промет го регулираат тие правила, како единствено право на договорите во меѓународниот промет.

9. Унификација со нормализација на постојаната меѓународна трговска практика?

Оваа концепција на унификација како основа ia зема ПОСТОЈната трговска практика и првите резултати ги даде преку определени меѓународни агенции, здруженија, научни институти итн. На овој начин на трговијата и се дадоа многу модели на договори, општи услови и единствени правила на толкување на одделни клаузули и термини со цел за отстранување на нееднаквости во формуларното право. Најголеми активности во ваквата унификација со нормализација на трговската практика покажаа повеќе форуми и тела.

10. Унификација по патна меѓународни конвенции? Кај унифицираните акти по пат на меѓународни конвенции станува збор за облигаторна примена на

донесените еднообразни правила, Концепцијата на меѓународните конвенции по правило е заснована на законите, правосудството и правната доктрина на државите, а не како претходните унификации на трговската практика. Ваквите активности за унификација на правилата на однесување во меѓународната трговија започнуваат на крајот на 19 век за понатаму да продолжат поинтензивирано. На нив особено им одговара создавањето на се повеќе и ловеќе мегудржавни организации.

По пат на меѓународни конвенции унификацијата на правото кај договорите во меѓународниот промет, односно на меѓународната трговија воопшто се врши преку два основни методи: метод на еднообразни закони и метод на дуалитет во регулирањето на определени односи.

11. Типски договори? (дефиниција и примери за типски договори, како што е примерот за пченицата од претходната глава, а примери можат да се најдат и во оваа глава)

Спонтаните процеси, со повторување на одделни одредби и правила во меѓународните договори, како израз на автономија на волјите на стопанските субјекти, определени моќни стопански организации ги искористиле на тој начин што својата волја ја наметнале на другите субјекти низ типизирани правила, создавајќи свое право на договорите во меѓународниот промет. Имено, тие во меѓународната трговија на другите субјекти им нуделе готови решенија, типски договори во кои однапред, еднострано, било се предвидено. Останувало уште да се внесе името на другата договорна странка, количината, цената, рокот на испорака итн. На другите субјекти им останувало, без право на договорање, едноставно да ги прифатат или да не ги прифатат ваквите договори и одредбите во истите. Овие договори поради тоа, уште се нарекуваат и атхезиони (пристапни) договори со оглед на тоа што другата страна едноставно им пристапува на понудените услови. Во трговската практика и теоријата на меѓународното стопанско право на овој план веќе пионерски и школски се примерите на првите типски договори кои датираат уште од 1782 година како што се: London Corn Trade Association of America - меѓународни договори за жито; договорите Silk Association of America - меѓународни договори за свила; South Wales Coal Contract - меѓународни договори за јаглен итн. Истите слободно можат да се сметаат како зачетоци на профилирањето на меѓународното договорно трговско право, на Правото на договорите во меѓународниот промет.

Типизацијата на договорите се јавува и во Општите услови или правила на работење кои исто така ги донесуваат крупните и економски моќни стопански субјекти. Co нив. на општ начин се предвидени правилата со кои се регулираат договорните односи во определена стопанска гранка. При склучувањето на договорот доволно е странките да се повикаат на овие општи услови. Тие на странките им пружале повеќе можност сѕсше дргшсрж од«си да ги лрштагодат на конкрепгншв околности на секоја работа.

Co овие општи услови и со типските и формуларните договори се создадени не само правила на меѓународната трговија, кои овозможиле исклучување од примена на националните права, туку и посебна техника на склучување на договорот: која им овозможувала на странките без многу труд и време да склучат договор, со кој се регулирани нивните односи до поединости. Правото надоговорите во меѓународниот промет кое се создава врз основа на општите услови, типските и формуларните договори и кое се состои од правила, кои благодарејќи на повторувањето во оаие договори, добиваат карактер на општи норми во определена гранка на меѓународната трговија, во правната теорија е именувано како формуларно право.

12. Здружение за меѓународно право? Здружението за меѓународно право, има СВОЈ придонес во правилата за меѓународна трговија и има

изработено голем број типски клаузули за меѓународните трговски договори како што се Г1ра~шаљето за заеднички хаварии на море, Еднообразните лравила за коносман, Правилата за CIF продажба итн.

13. Европска унија (заеднички пазар)? Европската унија ("заеднички пазар") како економска грулација на земјите на Западна европа има големи

активности на планот на унификацијата и ускладување на правата на трговските друштва, осигурувањето и патентите. Меѓу позначајните нејзини акти на унификација се: Конвенцијата за признавање и извршување на судските одлуки во граѓанските и трговските спорови и КонвенциЈата за правото кое се применува на договорните облигации.

14. Кои се методите на унификација по пат на меќународни коненции? По пат на меѓународни конвенции унификацијата на правото кај договорите во меѓународниот промет,

односно на меѓународната трговија воопшто се врши преку два основни методи: метод на еднообразни закони и метод на дуалитет во регулирањето на определени односи.

15. Метод на еднообразни закони?Методот на еднообразни закони. Државите потписници на конвенцијата се обврзуваат дека во вакви

случаи на својата територија ќв донесат закон кој по СВОЈОТ текст ќе биде усогласен со меѓународната конвенција. Согласно овој метод Еднообразниот закон усвоен со конвенцијата претставува текст на иден национален закон, на чие донесување државите се обврзуваат со потпишувањето и ратификацијата на конвенцијата. Еднообразниот закон го заменува дотогашното национално законодавство во областа која ја третира. Така, правилата на еднообразниот закон ќе се применуваат и во внатрешниот и во меѓународниот правен сообраќај.

16. Метод на дуалитет во регулурање на определини односи? Метод на дуалитетот во регулирањето на определени односи. Согласно овој метод Еднообразниот закон

ги регулира таквите односи само ако имаат меѓународен карактер, а националните закони, кои остануваат и понатаму различни, ги регулираат односите од домашен карактер. Така, врз основа на конвенцијата во секоја земја настаиуваат два видови на прописи: 1) Правила на еднообразнииот закон донесени со Конвенција, кои се применуваат на договорните односи кај кои една од странките припаѓа на странска држава која ја потпишала конвенцијата и 2) Правила на националниот закон кои се применуваат на договорните односи без странски елемент.

17. За што служело донесувањето на збирот на мултилатералното усогласени правични принцип и правила за контрола на рестриктивната политика?

Во Женева во 1980 година е донесен Збир на мултилатерално усогласени правични принципи и правила за контрола на рестриктивната деловна практика, во кои принцили и правила основно тежиште е дадено на отстранувањето на пречките во трговијата и нејзин натамошен развој

18. UNICITRAL?Комисијата на ООН за меѓународно трговско право - UNCITRAL, ги увидела позитивиите страни на

унификацијата на договорите и општите услови во определени области кај договорите во меѓународниот промет и презела чекори за ваква унификација која би важела и вон европскиот континент. Но сепак, нејзината активност се сведува само на донесување на некои унифицирани акти од овој вид: Правен водич за електронски трансфер на фондовите и Правен водич за составување на меѓународни договори за продажбана индустриски објекти.

19. Што придонела меѓународната трговска комора во Париз? Меѓуиародната трговска комора во Париз – многу придонесе во изедначувањето на договорното пpaвo.

Беше иницијатор и учесник во активностите за изедначување на меничното и чековното право, при составувањето на Еднообразниот закон за меѓународна продажба и креатор на други унифицирани правила и сл.

Оваа комора претставува сојуз на деловни организации и деловни луѓе, добро организирана, со свои национапни комитети во многу земји, со CBOJ Арбитражен суд. Во нејзината унификаторска дејност највисок степен на активност претставува донесувањето на збирот на правила за толкување на главните клаузули (термини) кои се употребуваат кај договорите во меѓународниот промет. Тоа се т.в. правилa "INCOTERMS". Друг нејзин значаен акт се Еднообразните правила и обичаи за документарните акредитиви, прифатени скоро од сите земји во светот. Оваа меѓународна организација донесе и други акти како што се: Еднообразни правила за договорни гаранции, Водич за меѓународни инвестиции: Кодекс на практиката на огласување со ревидиран текст, Меѓународен кодекс за лојални посталки во материјата за испитуѕање на лазарот, Правила за уредување на договорните односи, Водич за припрема на договори за меѓународна дистрибуција на стока итн.

20. Кои договори се нарекуваат атхезиони (пристапни договори)? Атхезионите договори всушност претставуваат еден вид типски договори кај кои отсуствуваат

фазите на преддоговорање и договорање за елементите на договорот. Договорниот субјект е во позиција само да го прифати (да му пристапи) договорот или да го одбие. Тој има само слобода за склучување, а не и слобода на формулирање. Во ваквите договори всушност се формулирани општи услови кои субјектите можат да ги прифатат или да не ги прифатат.

21. Зошто меѓународната трговија ако не би изнашла своја “сопствена“ јурисдикција не би била тоа што е ? За да го елиминира националното судство {националните судства) кое би било различно за секој субјект

во било КОЈ конкретен меѓународѕн договор во прометот, таа, користејќи ја автономијага на волјнта во догоеорите почнува да внесува т.в. арбитражни клаузули, предвидувајќи во случај на спор no договор во меѓународниот промет надлежност на избран суд односно арбитража. Меѓународната трговија, односно субјектите во договорите во меѓународен промет дури и создале CBOJ посебен систем на санкции во правото на договорите во меѓународниот промет. Co тоа меѓународната трговија ги надмина тесните, партикуларистички цели на националните законодавства, во интерес на сите субјекти во меѓународното договарање и од ден во ден ги надминува националните граници.

22. Кој е основен недостаток кај званичната унификација?

Како основни недостаток од една страна се јавува партикуларизмот - расцепканоста на ова право, а од друга страна доминација на волјите на моќните трговски субјекти во создавањето на ова право. Таа е партикуларна унификација, недоволна да ги артикулира потребите на меѓународната трговија.

Од тие причини се јавила потребата меѓународното договорно право во областа на договорите во меѓународниот промет да се кодифицира и унифицира на еден повисок и позваничен степен, од меѓународни организации, кои на унификацијата ќе и дадат и легалитет и легитимитет.

23. Европска економска комисија на ООН и типските договори?Европската економска комисија на ООН во Женева: донесе неколку типски договори и општи услови под

името "женевски договори". со кои се сака да се меи модел на типски договори и општи услови и на тој на избегне или намали неизвесноста која владееше во мeѓународната продажба, а на интересентите да им даде можност за склучување на договори кои не би содржеле еднострани одредби.Овие модели на договори се изготвени врз дотогашната трговскз практика, од лостојните формуларни и типски договори.

Женевските договори се доброволни, односно субјектите во прометот можат, но не мораат да ги прифатат, можат да ги прифатат целосно или само некои нивни делови, да внесуваат измени и сл. Друга нивна карактеристика е што истите не упатуваат на било кое национално право.

Европската комисија досега ги има донесено следните типски договори и општи услови за меѓународната трговија:

- Типски договори од областа за продажба на жито (16); Општи услови за набавка на инвестициона олрема; Општи услови за набавка и монтажа на инвестициона олрема; Општи услови за извоз и увоз на лесна бичена граѓа; Општи услови за извоз и увоз на трупци од тврдо дрво и тврда бичена граѓа; Општи услови за меѓународна продажба на јужио овоштие; Општи услови за продажба на свежо овошје, зеленчук и јужно овошје; Општи услови за продажба на суво и сушено овошје; Општи услови за продажба на кромпир; Општи услови за извоз и увоз на тврди горива; Олшти услови за продажба кај увозот и извозот на трајните потрошни добра и индустриска стока од сермско производство; Општи услови за меѓународен превоз на намештај итн.

24. Организација на ООН за индустриски развој УНИДО? Организацијата на ООН за индустриски развој - UNIDO, го изработила Прирачникот за составување договори

за основање на мешовито претпријатие, Моделот на договорот за изградба на фабрики за вештачки ѓубрива и Моделот на договор во областа на лиценците, патентите и know-how договорите во петрохемиската индустрија.

25. Организација на друштво на народите и неговата унификација? Организацијата на друштвото на народите во периодот пред втората светска војна во областа на правото

на меѓународната трговија и неговата унификација во Женева 1930 година донесе три Конвенции за унификација на меничното право, а следната година три конвенции за чекот.

26. ООН како наследник на друштвото на народите и нејзината активност? Организацијата на обединетите нации како наследник на Друштвото на народите исто така ја продолжи

активноста на плаиот на унификацијата на меѓународната трговиџа како на светски, така и на регионален план.На светски план, во 1958 год. во Њујорк е донесена Конвенцијата за признавање и извршување на странските

арбитражни одлуки. На регионален план Економската комисија на ООН за Европа ја изработи и донесе Европската конвенција за меѓународна трговска арбитража (донесена 1961, а стапи во сила 1964 г.) и Конвенцијата за договор за меѓународен превоз на патиици и багаж во внатрешната пловидба (донесена 1976 г.). Конференцијата на ООН за трговија и развој (UNCTAD) 1965 год. ja доиесе Конвенцијата за транзитна трговија на земјите без морска обала.

27. Придонесот на разни специјализирани агенции на ООН? Разни специјализирани агенции иа ООН исто така имаат СВОЈ придонес во унификацијата на правото на

меѓународната трговија. Меѓународната банка за обнова и развој ја изработи Конвенцијата за решавање на иивестициони спорови меѓу државите и државјани на други држави. Меѓународната советодавна поморска организација ја усвои Конвенцијата за олеснувања во меѓународното постапување и сообраќај на море, Меѓународната организација за цивилно воздухопловство предложи голем број конвенции од областа на воздухопловното право итн.

28. Основна задача поставена од УНИЦИТРАЛ кога е основана?Комисијата на ООН за меѓународно трговско право UNICITRAL, ги увидела позитивните страни на унификацијата на договорите и општите услови во определени области кај договорите во меѓународниот промет и презела чекори за ваква унификација која би важела и вон европскиот континент. Но сепак, нејзината активност се сведува само на донесување на некои унифицирани акти од овој вид: Правен водич за електронски трансфер на фондовите и Правен водич за состанување на меѓународни договори за продажба на индустриски објекти.

29. Меѓународен институт за унификација на приватно право и негови задачи? Меѓународниот институт за унификација на приватното право со седиште во Рим, има изработено

голем број на проекти за еднообразни закони за склучување договори за меѓународна продажба како што се:

проекти на Еднообразниот закон за склучување договори за мегународна продажба; Проект на еднообразниот закон за меѓународна продажба; Проект на Еднообразниот закон за определување на надлежен суд за спорови по договори во меѓународната продажба; проект на Еднообразен закон за условите кои се бараат за полноважност на договорот за продажба; Проект на Конвенцијата за заштита на совесниот купувач и др. Некои од овие проекти веќе се усвоени како конвенции. Врз проектите на овој институт се донесени конвенциите за меѓународниот финансиски лизинг и меѓународниот факторинг.

30. Меѓународен поморски комитет е?Меѓународниот поморски комитет е невладина организација во која се застапени трговските интереси во

областа на трговскиот транспорт. ТОЈ ги има изработено нацртите за повеќе конвенции со еднообразни закони. Комитетот особено има придонес во меѓународните царински конвенции: Царинската конвенција за КОНТЕЈнери; Царинската конвенција за привремен увоз на амбалажа; Евролската конвенциЈа за царинската постапка со палети кои се користат во меѓународниот превоз.

31. Европско здружение за слободна трговија ЕФТА и нејзиниот придонес? Европското здружение за слободна трговија - EFTА има свој придонес во усогласување на трговската

практика донесувајќи повеке одлуки кои се однесуваат на докажувањето на потеклото на стоката, а работи и на прашањата на спречување на ограничувањето на конкуренцијата.

32. Европски совет и неговиот придонес?Европскиот совет - и ако пред се политичка организација на голем број западноевролски земји, има

огромен придонес во унификацијата на правото на договорите во меѓународниот промет. ТОЈ ги има донесено следните конвенции за меѓународната трговија: Европската конвенција за еднообразниот закон за арбитража; Европската конвенциЈа за основање на трговски друштва; Европската конвенција за одговорност на хотелиерите за имотот на нивните гости; Европската конвенција за информираност за странските права; Европската конвенција за сметање иа роковите; Европската конвенција за местото на плаќањето на ларичните обврски; Европската конвенција за инвестициони фондови; Европската конвенција за одговорност за лроизводите со кои е причинета телесна повреда и смрт; Конвенции од областа на патентното право итн.

33. Унификација низ постапна кодификација на новиот меќународен економски поредок? Новите меѓународни економски односи бараат и нови правила со кои ќе се формулира Правото на

договорите во меѓународниот промет, негово непосредно врзување со меѓународната стопанска размена. Претходно веќе ја спомнавме улогата на ООН и на други мегународни и регионални организации на овој план. И ако повеќето од актите што тие ги донесуваат имаат општо значење, тие претставуваат основа за натамошио формулирање на начелата, нормите и правните правила на Правото на договорите во меѓународниот промет и на новиот меѓународен економски поредок.

Во рамките на ООН постојат низа органи кои што се бават со претходно спомнатите прашања, како и голем број на придружни организации и специјализирани организации кои соработуваат со ООН во оваа смисла. Сите овие тела имаат значително влијание на постепената кодификација на договорното право во меѓународниот промет како систем на норми на однесување на сите субјекти во меѓународната стопанска размена и тоа без оглед на видот на дејиоста. За сега оваа кодификација на разни сектори се врши во низа органи и организации. Така постојат два органи на ООН и тоа: Комисија за меѓународно право и Комисија за меѓународно трговско право (UNCITRAL); во рамките на Општата спогодба за трговијата и царините (GATT), UNCTAD, Меѓународна трговска комора (ICC), Меѓународниот институт за изедначување на приватното право (UNIDROIT), Хашките конференции за меѓународно приватно право, Меѓународната организација на трудот, понатаму IMCO во рамките на меѓународното поморско право и IСАО во областа на меѓуна- родното воздухопловно право. Исто така; во рамките иа ООН се формирани и посебни комисии за одредени најзначајни материи: Комисија на ООН за транснационалните компании, посебна група на експерти во рамките на UNCTAD за формулирање на правила и принципи за ограничување на рестриктивна деловна практика, а во исто време во рамките на WIPO се работи на нова, осма ревизија на Париската конвенција за заштита на индустриската сопственост, како работна група за изработка на кодекс за однесување во трансферот на технологијата.

Натаму, во Женева во 1980 година е донесен Збир на мултилатерално усогласени правични принципи и правила за контрола на рестриктивната деловна практика, во кои принцили и правила основно тежиште е дадено на отстранувањето на пречките во трговијата и нејзин натамошен развој.

На европски план постои силна тенденциЈа на создавање на Право на договорите во меѓународниот промет преку актите на Евролската унија за кое веќе постои прифатен термин - право на Европската унија.

Претходните тенденции аргументирано говорат дека светот се стреми кон создавање едно светско право во сите области, a со тоа и во областа на Правото на договорите во меѓународниот промет.

34. Со унификацијата светот се стреми кон? 35. Земјите на Бенелукс и Нордиските земји и нивниот придонес?

Земјите на Бенелукс и Нордиските земји имаат придонес за регионална унификација на определени правила на меѓународната трговија. Нивната Комисија за унификација на лриватното право го припреми и го донесе Договорот за еднообразниот закон за меѓународното приватно право, како и други еднообразни закони во областа на продажбата, меницата, за договорите, трговските агенти, заштитните знаци итн.

40. Земјите на Латинска Америка и нивниот придонес во унификацијата на правото на меѓународната трговија?

И земјите на Латинска Америка имаат придонес во унификациЈата на лравото на меѓународната трговија. Тие ja имаат донесено Конвенцијата за мегународно приватно право со Кодексот на меѓународното приватно право, Договорот за правото на меѓународната трговска пловидба, Договорот за меѓународното процесно право, Договорот за меѓународното право на копнената трговија, Договорот за меѓународното граѓанско лраво итн.

41. Кое е значањето на меѓународната трговија?42. Која суштествена разлика помеѓу спонтаната и званичната унификација

1. унификација, односно создавање право на договорите во меѓународниот промет како производ на практиката во меѓународната трговија - спонтана унификација и

2. унификација, односно создавање право на договорите во меѓународниот промет со организирана акција на меѓународните форуми - званична унификација.

43. Која е суштината на автономијата на волјите начело, улога?Ова начело или принцип на автономиЈа на волјите на сто панските субјекти ќе ја одигра најзначајната улога

во создавањето на еднообразни, униформни правила во меѓународната трговија, во создавањето право на договорите во меѓународниот промет. Користејќи ја оваа можност која им ја дава ова начело, a со желба да ги избегнат сите недостатоци и несигурности кои произлегуваат од решенијата на националните колизиони и материјални норми, трговците, странки во меѓународните деловни договори, се стремеле меѓусебните договорни односи во потполност да ги регулираат со самиот договор. За таа цел тие настојувале во договорите да ги предвидат сите поединости на нивниот однос, како во случаЈ на спор би се избегнала примената на било кое национално право.

Во текот на ваквата практика меѓу договорните субјекти, во договорите некои одредби и правила често еднообразно се повторувале. Така истите во почетокот постанувале обичајни правила, a подоцна многу од нив биле кодифицирани од разни организации, асоцијации и сл.

44. Пример за формуларно право?Во трговската практика и теоријата на меѓународното стопанско право на овој план веќе пионерски и школски се примерите на првите типски договори кои датираат уште од 1782 година како што се: London Corn Trade Association of America - меѓународни договори за жито; договорите Silk Association of America - меѓународни договори за свила; South Wales Coal Contract - меѓународни договори за јаглен итн. Истите слободно можат да се сметаат како зачетоци на профилирањето на меѓународното договорно трговско право, на Правото на договорите во меѓународниот промет.

45. Зошто се смета дека автономното право со своите норми е често пред националните права?Како последица на автономијата на волјите, се промовира како автономно право на меѓународната трговија. Тоа со своите норми често е и пред националните права. Во него се развиле и институти кои не се предвидени во националните права како што се примерите во доменот на банкарското право, шпедицијата, туризмот и сл. Формуларното право, може да се рече, дека веќе има создадено CBOJ сопствен правен поредок во олределени области кај договорите во меѓународниот промет, свое сопствено право на договорите во меѓународниот промет (особено во трговијата со жито.. кафе, шеќер, волна, свила итн.).

46. Зошто се јавила потребата меѓународното договорно право во областа на договорите во меѓународниот промет да се кодифицира и унифицира на еден позваничен и повисок степен?

Активноста на меѓународните форуми кон ваквата унификација на договорното право се движеше во две насоки и тоа:

3) Унификација со нормализација иа постојната меѓународна трговска практика и4) Унификација по пат на меѓународни конвенции.

47. Објасни го придонесот на здружението за меѓународно право во врска со унификацијата?Здружението за меѓународно право, има СВОЈ придонес во правилата за меѓународна трговија и има

изработено голем број типски клаузули за меѓународните трговски договори како што се Г1ра~шаљето за заеднички хаварии на море, Еднообразните лравила за коносман, Правилата за CIF продажба итн.

48. Која е најсериозна задача на која работи меѓународниот институт за унификација на приватното право?Најсериозна задача на која моментално работи ОВОЈ институте кодификацијата на правото на севкупната

меѓународна трговија од која треба да произлезе Кодексот на правата на меѓународната трговија. Воедно институтот ги прилрема и правилата на договорот за франшизинг.

49. Што претставува меѓународниот поморски комитет?Меѓународниот поморски комитет е невладина организација во која се застапени трговските интереси во

областа на трговскиот транспорт. ТОЈ ги има изработено нацртите за повеќе конвенции со еднообразни закони. Комитетот особено има лридонес во меѓународните царински конвенции: Царинската конвенција за КОНТЕЈнери; Царинската конвенција за привремен увоз на амбалажа; Евролската конвенциЈа за царинската постапка со палети кои се користат во меѓународниот превоз.

50. Која е суштината на европската унија (заеднички пазар)?Европската унија ("заеднички пазар") како економска грулаци|а на земјите на Западна европа има големи

активности на планот на унификацијата и ускладување на правата на трговските друштва, осигурувањето и патентите. Меѓу позначајните нејзини акти на унификација се: Конвенцијата за лризнавање и извршување на судските одлуки во граѓанските и трговските слорови и КонвенциЈата за правото кое се применува на договорните облигации.

51. Која е улогата на европското здружение ЕФТА за ... ?Европското здружение за слободна трговија - EFTА има свој придонес во усогласување на трговската

практика донесуѕајќи повеке одлуки кои се однесуваат на докажувањето на потеклото на стоката, а работи и на прашањата на спречување на ограничувањето на конкуренцијата.

52. Објасни го придонесот на Европскиот совет за унификација на правата на договорите во меѓународниот промет?

Европскиот совет - и ако пред се политичка организација на голем број западноевролски земји, има огромен придонес во унификацијата на правото на договорите во меѓународниот промет. ТОЈ ги има донесено следните конвенции за меѓународната трговија: Европската конвенција за еднообразниот закон за арбитража; Европската конвенциЈа за основање на трговски друштва; Европската конвенција за одговорност на хотелиерите за имотот на нивните гости; Европската конвенција за информираност за странските права; Европската конвенција за сметање иа роковите; Европската конвенција за местото на плаќањето на ларичните обврски; Европската конвенција за инвестициони фондови; Европската конвенција за одговорност за лроизводите со кои е причинета телесна повреда и смрт; Конвенции од областа на патентното право итн.

53. Објасни го методот на еднообразни закони?Ваквите унификации во вид на еднообразни закони и ако се донесени за релативно мали (тесни) области од

меѓународната трговија, сепак нивното значење е огромно. Тие вршат влијание на националните законодавства, судската практика, особено на арбитражната практика, како и на содржината на општите услови, типските договори, а дури и на индивидуалните договори и имаат значаен фактички авторитет и играат голема улога во практичното регулирање на договорните односи.

54. Објасни го методот на дуалитет во регулирањето на определени односи?Метод на дуалитетот во регулирањето на определени односи. Согласно овој метод Еднообразниот

закон ги регулира таквите односи само ако имаат меѓународен карактер, а националните закони, кои остануваат и понатаму различни, ги регулираат односите од домашен карактер. Така, врз основа на конвенцијата во секоја земја настаиуваат два видови на прописи: 1) Правила на еднообразнииот закон донесени со Конвенција, кои се лрименуваат на договорните односи кај кои една од странките припага на странска држава која ја потпишала конвенцијата и 2) Правила на националниот закон кои се применуваат на договорните односи без странски елемент.

55. Што бараат новите меѓународни економски односи?Новите меѓународни економски односи бараат и нови правила со кои ќе се формулира Правото на

договорите во меѓународниот промет, негово непосредно врзување со меѓународната стопанска размена. Претходно веќе ја спомнавме улогата на ООН и на други мегународни и регионални организации на овој план. И ако повеќето од актите што тие ги донесуваат имаат општо значење, тие претставуваат основа за натамошио

формулирање на начелата, нормите и правните правила на Правото на договорите во меѓународниот промет и на новиот меѓународен економски поредок.

56. Наброј некои органи кои постојат во рамките на обединетите нации?Комисија за мегународно лраво и Комисија за меѓународно трговско право (UNCITRAL); во рамките на Општата спогодба за трговијата и царините (GATT), UNCTAD, Меѓународна трговска комора (ICC), Меѓународниот институт за изедначување на приватното право (UNIDROIT), Хашките конференции за меѓународно приватно право, Меѓународната организација на трудот, понатаму IMCO во рамките на меѓународното поморско право и IСАО во областа на меѓуна- родното воздухопловно право.

57. Кои збир на усогласен правила и принципи е донесен во Женева во 1980?во Женева во 1980 година е донесен Збир на мултилатерално усогласени правични принципи и правила за

контрола на рестриктивната деловна практика, во кои принцили и правила основно тежиште е дадено на отстранувањето на пречките во трговијата и нејзин натамошен развој.

ПРИМЕНА НА ОДРЕДЕНИ ПРАВИЛА ОД МЕЃУНАРОДНОТО ПРИВАТНО ПРАВО КАЈ ПРАВОТС НА ДОГОВОРИТЕ ВО МЕЃУНАРОДНИОТ ПРОМЕТ

1. Каква функција имаат правилата на меѓународното приватно право? За непречена реализација на правниот промет, Меѓународното приватно право има востановено

определени правила кои ги регулираат овие граѓанско-правни односи, a истите се и во функција на Правото на договорите во меѓународниот промет.

2. Чија гранка е меѓународноти приватно право? Меѓународното приватно право е гранка на националниот систем на правото. Изворите на правилата на оваа гранка на правото претежно се од национален карактер. Ова право е меѓународно само ло тоа, што регулира односи за кои се заинтересирани две земји, односно, односи кои треба да произведат граганско-правни последици надвор од границите на една земја, по чии правила настанале и што странската земЈа може да одговори, дека може конкретно да ги регулира тие односи. Значи, секоја земја според тоа има свои системи на меѓународно приватно право, и тие системи меѓу себе се разликуваат. како што е и кај другите гранки на правото.

3. Кој е основен метод на меѓународното приватно правоза решавање на судирот на законите?Основен метод по кој правилата на меѓународното приватно право го решаваат судирот на законите,

односно судирот на правосудството, е методот на точки на врзување на правниот однос. Имено, правилата на меѓународното приватно право определуваат кој елемент при определени правни односи со странски елемент е решавачки за утврдување на националниот правен поредок КОЈ ќе биде надлежен да го регулира овој однос.

4. Кои се елементи на еден договор? Секој договор е составен од повеќе елементи (договорните странки, местото на склучување на договорот, предметот на договорот, местото на извршување иа договорот и сл.). Секој од овие елементи може да биде врзан за различни правни системи. Правилата на меѓународното приватно право определуваат кои од овие елементи имаат решавачки факт за определување на надлежниотнационален закон

5. Кои се точки на врзување на еден правен поредок преку субјектот на правниот однос? Тие елементи преку кои правилата на меѓународното приватно право ги врзуваат правните одноои со

странски елемент за определени национални права се нарекуваат точки на врзување. Самите правила на меѓународното приватно право, затоа, во правната литература се нарекуваат правила на врзување. Школски пример за точка на врзување претставува наоѓањето на недвижноста. Така, сите национални права кај договорите за продажба на недвижност во своите правила на мегународното лриватно право како одлучувачки елемент го земаат местото на наоѓањето на недвижноста кое ја определува и надлежноста на законот и надлежноста на судот.

6. Кое лице може да склучи договор во меѓународниот промет?7. Што е државјанство? Државјанството е правна врска меѓу едно физичко лице и определена држава, врз основа на кое тоа

добива најширок статус во таа држава, односно нему му се правно достапни сите граѓански, политички,

економски и социјални права. Од аспект на државјанството сите лица на една земја се делат домашни државјани и странци (во странците спаѓаат и лицата без државјанство - апатридите, a во домашните спаѓаат и лицата со двојно државјанство - бипатридите).

8. Кое е местото на основање на правно лице? Местото на основањето на правното лице е она место, онаа држава, каде што е тоа запишано во

државните регистри. Определувањето на припадноста на правното лице по местото на регистрацијата уште се нарекува и систем на регистрација. Ваквиот систем поради неговата формална и "материјална" практичност особено е прифатен во англо-саксонското право. Покрај сигурноста во докажувањето, овој систем има и практична употреба, поради тоа што моќните англосаксонски земји сакаат пo секоја цена да го применуваат правото над своите правни лица без разлика каде истите стопанисуваат, со оглед на тоа што истите имаат фабрики, филијали, агенции, низ целиот свет. Противниците на ваквата определба за приладноста на правното лице истакнуваат дека ОВОЈ систем на регистрација не води сметка за други, многу битни елементи како што се потеклото на капиталот, местото на експлоатацијата, вистинското седиште на правното лице итн.

9. По кој закон се цени способноста за вршење трговска дејност, односно ако се одредува статусот на трговец?

По националниот закон (со извесни исклучоци) се оценува и правната и деловната способност на правното лице како и внатрешната организација на правното лице, овластувањето на органите, претставувањето, овластувањата на одделни лица итн. Исто така( и условите за престанок на правното лице се оценуваат по националниот закон.

10. Што се подразбира под место на седиште на правно лице?

11. Што се спаѓа во статусните односи? Во нив, пред се, спаѓаат прашањата како што се: постоењето на правното лице, правната и деловната способност и условите за престанок на правното лице. Постоењето на правното лице (услови за постоење и пропишана форма за основање) се оценува по националното право на државата во која истото ја основало својата првобитна организација (основачки акт, регистрација, дозвола за дејност, калитал, име, седиште итн.). Исто така, по националниот закон (со извесни исклучоци) се оценува и правната и деловната способност на правното лице како и внатрешната организација на правното лице, овластувањето на органите, претставувањето, овластувањата на одделни лица итн. Исто така( и условите за престанок на правното лице се оценуваат по националниот закон.

12. Како се регулира положбата на странски правни лица во секое национално законодавство? Положбата на странските правни лица секое национално законодавство ја регулира со свои или со

меѓународни прописи во форма на билатерални или мултилатерални спогодби. При тоа, со мегународни договори вообичаено се предвидуваат два видови клаузули и тоа: клаузули со најголемо повластување и клаузули со национален третман.

Нашето, како и сите други национални права, им признаваат на странските правни лица способност за склучување на договори и можност правата кои ги стекнале врз основа на тие договори да ги остваруваат пред нашите судови лод услов во тој поглед да постои взаемност, односно реципроцитет.

13. Зошто правниот однос може да биде врзан за правниот поредок на една држава? Правниот однос може да биде врзан (локализиран) за правниот поредок на едка држава затоа што

предметот на то] правен однос се наоѓа на територијата на таа држава. На таквиот правен однос се применува законот на државата во која се наоѓа предметот (стварта). Збирот на правните правила определен со законот на местото каде што се иаоѓа стварта уште се вика реален статут, за разлика од збирот на правните правила олределеи според припадноста на субјектот на правниот однос, кој го нарекуваме персонален статут.

14. Со колку статути се среќаваме со оглед на тоа дека стварите можат да се јават како недвижни и подвижни?

Збирот на правните правила определен со законот на местото каде што се иаоѓа стварта уште се вика реален статут, за разлика од збирот на правните правила олределеи според припадноста на субјектот на правниот однос, кој го нарекуваме персонален статут.

15. Што се подразбира под форма на договорите?Под поимот форма на договорите се подразбира начинот иа кој може да се постигне согласноста на волјите

на договорните страни за склучување на конкретен договор.

Доктрината на меѓународното лраво и скоро сите национални закони прифатиле дека формата на правните работи, а во нив и на договорите во меѓународниот промет се регулира слоред законот на местото каде што е склучен договорот во меѓународниот промет - правилото locus regit actum.

16. Како се определува формата на договорите во меѓународниот промет? Доктрината на меѓународното лраво и скоро сите национални закони прифатиле дека формата на

правните работи, а во нив и на договорите во меѓународниот промет се регулира слоред законот на местото каде што е склучен договорот во меѓународниот промет - правилото locus regit actum.

17. Кои се критериумите кои ќе го определат законот по кој ќе се одреди содржината на меѓународните договори?

Така, во практиката се сретнуваме со два видови на критериуми кои ќе определат закон по кој ќе се регулира содржината на мегународниот договор:

- кога странките сами ќе го определат надлежниот закон, т.в. принцип на автономијата на волјите и- кога странките не определиле, не избрале надлежен закон.

18. Кога не важи правото на волјите? Една од критиките е дека странките не можат да бираат закон со КОЈ ќе ги регулираат сопствените

договорни односи и дека законот е ТОЈ КОЈ со своите одредби ќе одлучи кои односи и како ќе ги регулира. Приврзаниците на овој став се залагаат за авторитет на законот, при што со автономијата на волјите на договорните странки на кој закон ќе ги подведат своите договорни односи, а на кој не, законот {оној КОЈ е елиминиран) го губи СВОЈОТ авторитет. Така, поборниците за авторитетот на националниот закон велат дека со принципот на автономијата на волјите, волјата на странките постанува закон, а странките законодавци.

Исто така, критичарите на оваа колизионо-правна автономија на волјата, се залагаат волјата на странките и Kaj договорите во меѓународниот промет да има исто значење како и во домашнотоправо. Изборот на друго право може да биде средство за суштествено регулирање на договорните односи, но тоа да биде ограничено со закон кој е надлежен врз основа на објективни мерила, а не со волјата на странките.

19. Место на склучување на договор (како точка на врзување)?Местото на склучувањето на договорот претставува една од основните точки на врзување за

определување надлежно право за решавање на спорните односи кај договорите во .меѓународниот промет. Овој критериум потекнува уште од 13 век, од феудалниот период како последица на тоа што во тоа време сите трговски работи и договори се склучувале на определени места, мегународни саеми и местото на склучувањето на договорот претставувало ноторен факт. Оваа точка на врзување ја преземаат многу законодавства во 19 , 20 век и натаму.

20. Место на извршување на договорот (како точка на врзување)? Местото на извршувањето на договорот исто така во меѓународното право претставува точка на врзување

по која ќе се определи надлежното право за решавање на спорен однос во меѓународниот промет.Местото на извршувањето на договорот е вистинското седиште на облигацијата. Ако странките сами не го

определиле надлежното право, тие морале да го имаат во предвид како надлежен закон законот на местото на извршувањето на договорот (lex loci solutionis).Секоја облигација се презема за да биде извршена. Тоа е целта на облигацијата. Странките се обврзале за целта да биде постигната. Според таа цел треба да се определи и надлежното право -вели познатиот германски правник Savignu, Traite de droit romam, 7 {n) tNo 370). Ова стојалиште e прифатено во германското, швајцарското, лраѕото на некои држави на Јужна Америка и практиката на судовите во Англија.

21. Пример преку кој ќе ги објасниш меѓународните односи. Мноштвото на меѓународни односи особено во размената на стоки и услуги создава низа облигационо-

правни односи со странскиелемент. За регулирање на овие односи не е доволно националното законодавство од причини што на таквите меѓународни односи претендираат, или се во надлежност повеќе национални права. Во таа смисла, националните прописи претставуваат пречка за размена на стоки и услуги меѓу субјектите. Така, на пример, за илустрација би навеле еден облигационо-правен однос со странски елемент во КОЈ може да се види целата сложеност на правното регулирање. Еден наш стопански субјект, преку своето претставништво во Берлин, склучил договор за продажба со некоја француска фирма. Според договорот, стоката требало да биде испорачана во Токио, no цена на денот на испораката, определена според продажната берза so Париз. Рокот на испораката е договорен на четири месеци од денот на склучувањето на договорот, а плаќањето се врши на товар на акредитивот отворен во француска банка во Лондон. Сложеноста на проблемот и на неговото правно

регулирање е евидентен. На правното регулирање на овој облигационен однос претендираат повеќе права меѓу кои: македонското, германското, француското, јапонското и англискот а во сите земји постојат и ја регулираат материјата различни материјално-правни прописи.

22. Подетално објаснување на карактеристиките на правилата на меѓународното приватно право. за непречена реализација на правниот промет, Меѓународното приватно право има востановено

определени правила кои ги регулираат овие граѓанско-правни односи, a истите се и во функција на Правото на договорите во меѓународниот промет.

Правилата на меѓународното приѕатно праѕо кои служат за регулирање на договорните односи со странски елемент имаат свои карактеристики. Меѓу нив позначајни се:

1. Правилата на меѓународното приватно право имаат функција да го определат (не решавајќи ја дирекно суштината на правниот однос) националниот закон, или националното правосудство, кој е надлежен за регулирање на определен правен однос.

2. Меѓународното приватно право е гранка на националниот систем на правото. Изворите на правилата на оваа гранка на правото претежно се од национален карактер. Ова право е меѓународно само ло тоа, што регулира односи за кои се заинтересирани две земји, односно, односи кои треба да произведат граганско-правни последици надвор од границите на една земја, по чии правила настанале и што странската земЈа може да одговори, дека може конкретно да ги регулира тие односи. Значи, секоја земја според тоа има свои системи на меѓународно приватно право, и тие системи меѓу себе се разликуваат. како што е и кај другите гранки на правото.

3. Секој договор е составен од повеќе елементи (договорните странки, местото на склучување на договорот, лредметот на договорот, местото на извршување иа договорот и сл.). Секој од овие елементи може да биде врзан за различни правни системи. Правилата на меѓународното приватно гѕраво определуваат кои од овие елементи имаат решавачки факт за определување на надлежниотнационален закон.

23. Нешто повеќе за точките на врзување. Елементи преку кои правилата на меѓународното приватно право ги врзуваат правните одноои со странски елемент за определени национални права се нарекуваат точки на врзување. Самите правила на меѓународното приватно право, затоа, во правната литература се нарекуваат правила на врзување.

За регулирање на одделни видови граѓанско правни односи со странски елемент се прифаќаат колизиони правила кои содржат различни точки на врзување.

Точките на врзување може да ги групираме на:- лични и статусни односи кај кои обично како точки на врзување се јавуваат државјанството или

домицилот на физичкото, односно припадноста на правното лице;- стварно-правни односи кај кои како точка на врзување сејавува местото на наоѓањето на стварите

(предметите) на односот, и- договорни односи кај кои како точки на врзување се јавуваат местото на превземањето или местото на

извршувањето на обврската, волјата на договорните странки и др.

24. Од каков карактер се се изворите на правилата на меѓународното приватно право? Меѓународното приватно право е гранка на националниот систем на правото. Изворите на правилата на оваа гранка на правото претежно се од национален карактер. Ова право е меѓународно само ло тоа, што регулира односи за кои се заинтересирани две земји, односно, односи кои треба да произведат граганско-правни последици надвор од границите на една земја, по чии правила настанале и што странската земЈа може да одговори, дека може конкретно да ги регулира тие односи. Значи, секоја земја според тоа има свои системи на меѓународно приватно право, и тие системи меѓу себе се разликуваат. како што е и кај другите гранки на правото.

25. Кој е основен метод по кој правилата на меѓународното приватно право го решаваат судирот на законите?

Основен метод по кој правилата на меѓународното приватно право го решаваат судирот на законите, односно судирот на правосудството, е методот на точки на врзување на правниот однос. Имено, правилата на меѓународното приватно право определуваат кој елемент при определени правни односи со странски елемент е решавачки за утврдување на националниот правен поредок КОЈ ќе биде надлежен да го регулира овој однос.

26. Како може да се групираат точките на врзување?

Точките на врзување може да ги групираме на:- лични и статусни односи кај кои обично како точки на врзување се јавуваат држав/анството или

домицилот на физичкото, односно припадноста на правното лице;- стварно-правни односи кај кои како точка на врзување сејавува местото на наоѓањето на стварите

(предметите) на односот, и- договорни односи кај кои како точки на врзување се јавуваат местото на превземањето или местото на

извршувањето на обврската, волјата на договорните странки и др.

27. Државјанството како точка на врзување, некој пример како државјанството е точка на врзување. Државјанството е правна врска меѓу едно физичко лице и определена држава, врз основа на кое тоа

добива најширок статус во таа држава, односно нему му се правно достапни сите граѓански, политички, економски и социЈални права. Од аспект на државјанството сите лица на една земја се делат домашни државјани и странци (во странците спаѓаат и лицата без државјанство - апатридите, a во домашните спаѓаат и лицата со двојно државјанство - бипатридите).

За нашиот интерес на проучување, за државјанството како точка на врзување за решавање на правни односи кај договорите во меѓународниот промет ќе ги спомнеме само неговите најбитни карактеристики.

Секое национално право е безрезервно заинтересирано за надлежност во определувањето на личниот статус на физичкото лице. Треба да се истакне дека државјанството покажува низа недостатоци и како странски елемент и како точка на врзување. Факт е дека денес на територшата на секоја држава постојано борави голем број на лица со странско државјанство или без државјанство, што овој елемент го чини непогоден за определувањето на меѓународниот карактер на договорните доноси. Ако секој договорен однос на територијата на една држава, во Koja една од странките е странски државјанин, би се третирал како договорен однос со странски елемент, односно како правен однос на чие регулирање претендираат најмалку два национални правни поредоци, тогаш кругот на таквите односи би се проширил многу, што би предизвикало големи компликации во регулирањето на договорните односи. Само постоењето на странско државјанство на една од странките е недоволно, ако сите други елементи се домашни, за на овој однос да му се даде меѓународен карактер.

Државјанството не задоволува како точка на врзување, ниту за определување на законот надлежен за определување на правната и деловната способност на странките. Пример.. до колку едно лице странец постојано има домицил во друга држава, таа држава сигурно по основ на неговото државјанство не му ја оценува правната и деловната способност, туку по сопствените закони. Така Конвенцијата на Европската унија за законот КОЈ се применува на на договорните облигации (чл.11) предвидува дека ниту едно лице, кое според правото на земјата чиј државјанин е, е правно или деловно неспособно, не може да се повикува на својата правна или деловна неспособност кон лицето, кое му верувало и се однесувало внимателно при склучувањето на договорот, го сметало за способно, 6идејќи така предвидува правото на земјата каде што е склучен договорот. Според тоа, лице домицилирано во Англија старо 19 години не 6и можело да се повикува на неважност на договорот поради деловна неспособност ако го склучило со наш државјанин ко] постапувал совесно.

28. Што поврзува домицилот како точка на врзување? За разлика на државјанството на едно лице како лична, јавно правна врска со државата, домицилот е

територијална врска меѓуедно лице и државата. Како поим на меѓународното приватно право, домицилот се дефинира како центар на животните односи кое едно лице ги има во една определена држава.

Во униформните закони домицилот го потиснува државјанството особено за правилата за лравната и деловна способност. За способноста за склучување на договори во меѓународниот лромет, ниту државјанството, ниту домицилот не даваат задоволителни решенија.

29. Кои се критериумите за определување на припадноста на правни лица? Постојат повеќе критериуми за определување на припадноста на правните лица. Тоа се: местото на

основање, државјанството на членовите на правните лица, седиштето на правното лице, контролата на правното лице итн.

30. Предности на предметот на правниот однос како точка на сврзување? Правниот однос може да биде врзан (локализиран) за правниот поредок на едка држава затоа што

предметот на то] правен однос се наоѓа на територијата на таа држава. На таквиот правен однос се применува законот на државата во која се наоѓа предметот (стварта). Збирот на правните правила определен со законот на местото каде што се иаоѓа стварта уште се вика реален статут, за разлика од збирот на правните правила олределеи според припадноста на субјектот на правниот однос, кој го нарекуваме персонален статут.

31. Во кои случаи местото на наоѓањето на недвижноста ја определува примената на националниот закон? Co Законот за решавање на судирот на законите со прописи на други земји во одделни односи со чл.18 е предвидено дека за недвижностите е надлежен законот и судот на земјата каде што се наоѓа недвижноста.Според тоа за сите договори во меѓународниот промет ЧИЈ предмет е недвижност ќе се применува универзалното правило дека надлежно право за уредувањето на договорните односи е правото на државата во која се наоѓа недвижноста, а надлежен суд за решавање на евентуалните спорови, судот на местото на наоѓањето на стварта.

32. Примената на lex rei sitae? Локализацијата или точката на врзување според предметот на правниот однос, во однос на недвижностите улатува на универзалното правило дека одлучувачки факт за определување на надлежниот закон (lex rei sitae) и на надлежниот оуд (forum rei sitae) за регулирање на стварно-правните односи чиј лредмет се недвижности - е местото каде што се наоѓа недвижноста.

33. Извор на правните односи како точка на сврзување? надлежен за регулирањето на стварноправните односи со елемент на страност во принцип е законот на

местото каде што се наоѓа стварта, lex rei sitae. Оваа точка на врзување е лесно применлива за стварите, било да се тоа подвижни или недвижни. Но, за нас е посебно интересно прашањето кога облигационите односи кај договорите во меѓународниот промет не можат да бидат локализирани (врзани) ниту според субјектот на правниот однос, ниту според местото на наоѓањето на стварта. Тоа бидејќи кај договорните облигациони односи секогаш постојат барем два субјекти од различни национални права, со оглед на кое не може да се пршени персоналниот статут. Исто така, не може да се примени ниту реалниот статут, бидејќи објектот на овие односи не може да се врзи за олределено место. Co оглед на тоа овие односи меѓународното право ги врзува за определен правен поредок врз основа на определени критериуми. Тука тие критериуми се јавуваат како извор на правните односи и како точка на ѕрзување.

34. Кои 2 критериуми се сретнуваат во практика за определување на законот кој ја регулира содржината на договорите?

Вo принцип постојат критериуми кои ја определуваат формата и критериуми кои ја определуваат содржината на договорите во меѓународниот промет кои се користат како точки на врзување.35. Како странките можат да го применат овој принцип? 36. Колку домашниот закон lex fori може да влијае на слободата на волјата на странкитеВо таа смисла lex tori има определено дејство. Националниот закон определува дали и колку странките кај

договорот во меѓународниот промет се слободни во изборот на надлежното право, односно дали правниот поредок кој го избрале странките треба да е во врска со конкретниот договор или не.

37. Дали странките со својата согласност можат да ја менуваат еднаш веќе договорената надлежност на

определен закон по конкретен договор во меѓународниот промет? По однос на зависноста на договорните странки во нивната волја за избор на закон постојат застапници на

неограничеиа и ограничена автономија на волјата. Ваквите стојалишта се изразени и во законодавствата на одделни земји. Француското, италијанското «некои други права ja подржуваат неограничената автономија на волјите, оправдувајќи го својот став со интересите на мегународната трговиЈа и правната сигурност.

38. Кој закон во Правото на Р. Македонија ја исклучува автономијата на волјите кај договорите? законот ја исклучува автономијата иа волјите кај договорите чиј предмет се иедвижиости (чл,21). 39. Како се регулира кога странките не избрале надлежен закон? Во тој случај не важи правилото на автономија на волјите (бидејќи ги иема волјите, не се изразени) и судот

пред кој ќе се постави ваквото лрашање на решавање е приморан да лримени други точки ка врзување со кои ќе определи надлежно право како би го решил спорниот случај. Вообичаено во вакви случаи како точки на врзување се земаат точки кои ги лредвидел законодавецот или (лочесто) судската лрактика.

При решавањето на ваквите спорни односи не би можело да стане збор за некои лостојани и точно определеии начела кои го ре- гулираат судирот на законите во оваа област, туку повеќе за општи тенденции од кои се раководат судовите во одделни земји при решавањето на овие видови судири. 'Тврди критериуми" не се од особена корист кога се работи за олределување на закони кои се надлежни да регулираат динамични и променливи ситуации кои се создаваат врз основа на договорите за размена на добра, лревоз на стока, банкарски операции.

Д

40. Какво е значењето на местото на склучување на договорот? Местото на склучувањето на договорот претставува една од основните точки на врзување за

определување надлежно право за решавање на спорните односи кај договорите во .меѓународниот промет. Овој критериум потекнува уште од 13 век, од феудалниот период како последица на тоа што во тоа време сите трговски работи и договори се склучувале на определени места, мегународни саеми и местото на склучувањето на договорот претставувало ноторен факт. Оваа точка на врзување ја преземаат многу законодавства во 19 , 20 век и натаму.

41. Зошто за регулирање на меѓународните односи не е доволно националното законодавство, посочете пример?

на пример, за илустрација би навеле еден облигационо-правен однос со странски елемент во КОЈ може да се види целата сложеност на правното регулирање. Еден наш стопански субјект, преку своето претставништво во Берлин, склучил договор за продажба со некоја француска фирма. Според договорот, стоката требало да биде испорачана во Токио, no цена на денот на испораката, определена според продажната берза so Париз. Рокот на испораката е договорен на четири месеци од денот на склучувањето на договорот, а плаќањето се врши на товар на акредитивот отворен во француска банка во Лондон. Сложеноста на проблемот и на неговото правно регулирање е евидентен. На правното регулирање на овој облигационен однос претендираат повеќе права меѓу кои: македонското, германското, француското, јапонското и англискот а во сите земји постојат и ја регулираат материјата различни материјално-правни прописи.

42. Зошто се вели дека меѓународното приватно право е грижа на националниот систем на правото?Правилата на меѓународното приватно право определуваат кој елемент при определени правни односи

со странски елемент е решавачки за утврдување на националниот правен поредок КОЈ ќе биде надлежен да го регулира овој однос.

43. Кој е основниот метод по кој се решаваат судирите на законите?Основен метод по кој правилата на меѓународното приватно право го решаваат судирот на законите,

односно судирот на правосудството, е методот на точки на врзување на правниот однос. Имено, правилата на меѓународното приватно право определуваат кој елемент при определени правни односи со странски елемент е решавачки за утврдување на националниот правен поредок КОЈ ќе биде надлежен да го регулира овој однос.

44. Од што е составен секој договор?Секој договор е составен од повеќе елементи (договорните странки, местото на склучување на договорот, лредметот на договорот, местото на извршување иа договорот и сл.). Секој од овие елементи може да биде врзан за различни правни системи.

45. Како можеме да ги групираме точките на врзување?Точките на врзување може да ги групираме на:- лични и статусни односи кај кои обично како точки на врзување се јавуваат држав/анството или

домицилот на физичкото, односно припадноста на правното лице;- стварно-правни односи кај кои како точка на врзување сејавува местото на наоѓањето на стварите

(предметите) на односот, и- договорни односи кај кои како точки на врзување се јавуваат местото на превземањето или местото на

извршувањето на обврската, волјата на договорните странки и др.

ОТСТАПУВАЊЕ ОД ПРИМЕНА HA СТРАНСКО МАТЕРИЈАЛНО ПРАВО КАЈ ПРАВОТО НА ДОГОВОРИТЕ ВО МЕЃУНАРОДНИОТ ПРОМЕТ

1. По кои основи странското материјално право не е компатибилно со домашното право? Странското материјално право кое треба да се примени во регулирање на правните односи со странски елемент, често пати е некомпатибилно со домашното право по повеќе основи:

- Спротивно е на општествените и моралните норми на домашното право - Создава забуна во неговата примена - Со негова примена се изигруваат некои императивни прописи од домашното право

Во вакви случаи доаѓа до примена на правниот институт Отстапување од примена на странско материјално право.

2. Што подразбираме под меѓународен јавен поредок? Под поимот Меѓународниот јавен поредок се подразбира институција на интерното право која определува кога, во исклучителни состојби, ќе се исклучи односно ограничи примената на решенијата кои во редовните случаи упатуваат на домашните колизиони норми.

Овој институт му дава овластување на судот, кој решава спорен однос по договор во меѓународниот промет, да не го прифати правото на друга држава на кое упатува колизионата норма и да бара друга точка на врзување на спорниот однос, доколку тој странски правен поредок или негови прописи и норми се во спротивност со домашниот поредок во однос на општествените, моралните и правните начела.

Во нашиот правен поредок институтот меѓународен јавен поредок е непознат, освен во Законот за решавање судир на законите со прописите на други земји во определени односи.

3. Кога не се применува правото на странска држава? He се применува правото на странска држава кое би било надлежно по било кој закон, ако неговата примена

би имала за цел одбегнување на примена на лравото на нашата држава, предвидува чл.5 од Законот за решавање на судир со лрописите на други земји во определени односи.

4. Во кои слулаи во договорите странките намерно ја користат колизионата норма? Чести се случаите во договорите во меѓународниот промет кога некоја од странките (зло)намерно, за да ја

избегне примената на домашното право, ја користи колизионата норма која упатува на странско право, со што сака правниот однос да го подведе подстранско право и ако тој однос би требало да се решава по домашните правни норми. Тоа обично се случува кога намерно еден договор ќе се склучи во странство за да се избегнат определени строги форми на домашното право, да се избегнат определени давачки итн. и тој однос да го подведат под јурисдикција на странско право.

5. Што треба за да постои изигување на законот? За да постои изигрување на законот треба да постои намера на некоја од странките на договорот за

изигрување на националниот закон и во таа смисла да е преземено некое дејствие, а не да се работи за незнаење и немање намера да се изигра законот.

6. Која е основна карактеристика на договорите во меѓународниот промет? Основна карактеристика на договорите во меѓународниот промет е што истите претставуваат правни односи

со странски еле- мент, врз кои, за нивно решавање лостојано рефлектираат најмалку две различни национални права. Ваквата разлика во националните права доведува до судир на законите.

7. Зошто се јавува позитивниот судир на законите? Кога нормите на две национални права се сметаат за надлежни за решавање на конкретен случа] кај

договорите во меѓународниот промет станува збор за позитивен судир на законите. Позитивниот судир на законите доага како последица на разликите во материјално-правните решенија на одделни системи на право.

8. Кога станува збор за негативен судир на законите? Но, може да се случи нормите и на двете национални права, кога правилата (точките) на врзување на секое

од нив упатуваат на другото национално право за регулирање на спорниопт однос. Тогаш станува збор за негативен судир на законите. Додека кај позитивниот судир доаѓаше поради разликата во материјалното право на националните законодавства, до негативен судир на закоиите доаѓа поради разликите во колизионоправните норми на националните права.

9. Како по француското право се регулура деловната способност на едно лице? по француското право деловната способност на едно лице се регулира по националниот закон на тоа лице.

10. Како по англиското право се регулура деловната способност на едно лице? според англиското право деловната способност се регулира според местото на домицилот на лицето. Така, за утврдување на деловната способност на англичанец домицилиран во Франција доаѓа до негативен судир на

законите. Едното право го упатува на решавање на проблемот на другото право, а пак второто право улатува на првото.

11. Како во нашето право е предвидена установата упатување? Во иашето право, установата упатување е предвидена со Законот за решавање на судирот на закони со

прописите на други земjи во одделни односи. To] закон предвидува дека: Ако по одредбите на овој закон треба да се примени правото на странска држава, се земаат во предвид неговите правила за определување на меродавното право. Ако правилата на странската држава за определување на надлежно право возвраќаат на правото на Република Македонија, ќе се примени лравото на Република Mакедониjа, не земајќи го во предвид правилото за определување на надлежното право (чл.6).

12. На што упатуваат домашните колизиони норми најчесто? домашните колизиони норми упатуваат на примена на странско материјално право во склучувањето, реапизацијата, уредувањето на односите, пресудувањето; извршувањето, надлежноста и слично на договорите во меѓународниот промет.

13. Каде може материјалното право да се употреби според домашните колизиони норми? Отстапувањето од примена на странско материјално право е правен институт со КОЈ на судот, односно на

органот КОЈ постапува во регулирање или разрешување на правен однос во врска со конкретен договор во меѓународниот промет му се дава овластување да ја одбие примената на странскиот закон на кој упатува домашната колизиона норма поради неприфатливост на содржината на законот и негова инкомпатибилност со домашниот правен систем.

14. Што се случува кога странското право кое треба да се примени не е компатибилно со домашното право?

Во вакви случаи доаѓа до примена на правниот институт отстапување од примена на странско материјално право

15. Зошто се смета дека странското материјално право кое треба да се примени во регулирањето на правните односи со странски елемент често пати е некомпатибилно со домашното право по повеќе основи

16. Што е последицата од ваквата некомпатибилност?17. Што претставува отстапувањето од примена на странско материјално право ?Отстапувањето од примена на странско материјално право е правен институт со КОЈ на судот, односно на

органот КОЈ постапува во регулирање или разрешување на правен однос во врска со конкретен договор во меѓународниот промет му се дава овластување да ја одбие примената на странскиот закон на кој упатува домашната колизиона норма поради неприфатливост на содржината на законот и негова инкомпатибилност со домашниот правен систем.

18. Кои се видови на отстапувања од странско материјално право?19. Што подразбираме под меѓународен јавен поредок?

Под мегународен јавен поредок подразбираме институција на интерното право која определува кога, во исклучителни состојби ке се исклучи, односно ограничи примената на решенијата до кои во редовните случаи водат (упатуваат) домашните колизиони норми.

20. Каква е состојбата во врска со меѓународниот јавен поредок во нашиот правен поредок?Во нашиот правен поредок установата меѓународен јавен поредок е непозната, освен во Законот за решавање судир на законите со прописите на други земји во определени односи. Тој во чл.4 вели дека правото на странска држава не може да се примени ако неговото дејство би било спротивно на со Уставот утврдените основи на општественото уредување

21. Кога не се применува правото на странска држава кое би било надлежно по било кој закон?He се применува правото на странска држава кое би било надлежно по било кој закон, ако неговата примена

би имала за цел одбегнување на примена на лравото на нашата држава, предвидува чл.5 од Законот за решавање на судир со лрописите на други земји во определени односи.

22. Кој е условот за да постои изигрување на законот?За да постои изигрување на законот треба да постои намера на некоја од странките на договорот за

изигрување на националниот закон и во таа смисла да е преземено некое дејствие, а не да се работи за незнаење и немање намера да се изигра законот.

23. Позитивниот судир на законите доаѓа како последица на што?Кога нормите на две национални права се сметаат за надлежни за решавање на конкретен случа] кај

договорите во меѓународниот промет станува збор за позитивен судир на законите. Позитивниот судир на законите доага како последица на разликите во материјално-правните решенија на одделни системи на право.

24. Кога имаме негативен судир на законите?Но, може да се случи нормите и на двете национални права, кога правилата (точките) на врзување на секое

од нив упатуваат на другото национално право за регулирање на спорниопт однос. Тогаш станува збор за негативен судир на законите. Додека кај позитивниот судир доаѓаше поради разликата во материјалното право на националните законодавства, до негативен судир на закоиите доаѓа поради разликите во колизионоправните норми на националните права.

25. Што е институт за упатување или установа упатување?Едното право го упатува на решавање на проблемот на другото право, а пак второто право улатува на првото.

Оваа појава, fKOja во XIX век се подига на ранг на законски институт) во теоријата на меѓународното приватно право се нарекува - институт на упатување или установа упатување.

26. Каква е состојбата во врска со установата упатување во нашето право?Во нашето право, установата упатување е предвидена со Законот за решавање на судирот на закони со

прописите на други земjи во одделни односи. To] закон предвидува дека: Ако по одредбите на овој закон треба да се примени правото на странска држава, се земаат во предвид неговите правила за определување на меродавното право. Ако правилата на странската држава за определување на надлежно право возвраќаат на правото на Република Македонија, ќе се примени лравото на Република Mакедониjа, не земајќи го во предвид правилото за определување на надлежното право (чл.6).

СКЛУЧУВАЊЕ НА ДОГОВОРИТЕ ВО МЕЃУНАРОДНИОТ ПРОМЕТ

1. Како се склучува договор според класичната концепција? Според класичната концепција која што има свој корен уште во римското право, договорот се склучува со

согласност на волјата на договорните странки кои ја разменуваат својата согласност за предметот на договорот имајќи во предвид определена цел. Co оглед на тоа, оваа концепција се заснова врз филозофијата на автономијата на волјите.

2. Кои се битни елементи во договорот за продажба во земјите од европското континентално право?Во земјите од европското континентално право, битни елементи на договорот за продажба се предметот

и цената, за кои странките треба да се согласат или да се согласат за начинот на нивното определување. Сите други модалитети ќе се определат според суплеторните прописи за договорот за продажба. Исто така, според континенталното право (националните лрава кои се подведуваат под тоа име) дури ниту споменатите битни елементи на договорот за продажба не мора прецизно да бидат определени туку, врз основа на содржината на договорот да можат да се определат.

3. Дали според нашиот закон за облигациони односи цената во договорот се наведува како битен елемент?

Нашиот Закон за облигациони односи, исто така се определува дека цената не е битен елемент на договорот. Доколку со договорот за продажба во стопанството цената не е определена, а ниту договорот не содржи доволно податоци со помош на кои таа би можела да се определи, купувачот е должен да ја плати цената која продавачот редовно ja наплатувал во време на склучување на договорот, а во недостаток на тоа разумна цена.

4. Фази во склучувањето на договорите? На склучувањето на скоро секој договор во меѓународниот промет му претходат повеќе фази. Така,

вообичаено, фазите на склучувањето на договорот ги делиме на: преговори, понуда и прифаќање на понудата и скпучување на договорот.

Сигурно дека сите договори не поминуваат низ овие фази и дека некои договори се склучуваат веднаш, без формално да се остварат сите спомнати фази.

5. Во што се состои фазата на преговори?

Периодот на преговори се состои во тоа што субјектите во договорањето меѓусебно се испитуваат и ги осознаваат состојбите особено околу солвентноста на другиот субјект, неговото место во меѓународниот промет и др., кои би биле елементите на евентуално склучениот договор, за економските и правните последици од склучувањето на договорот, кои интереси и во колкав обем ќе се остварат итн. Во овој период на преговори странките меѓусебно остваруваат контакти, разговараат, даваат предлози и против-предлози едните на другите, прифаќаат, одбиваат, модифицираат и сл. При тоа, секоја странка ги бара сопствените интереси.

6. Понуда за склушување на договор? Понуда за склучување на договор во меѓународниот промет претставува изјава на волја со која едно лице

изјавува спремност да склучи договор, со што понудата за склучување договор ги обврзува странките.Задолжителност и отповикливост на понудата, според нашиот закон за облигациони односи, понудата може да се отповика доколку тоа се стори додека не е стигната понудата кај понудениот или доколку отповикот барем стигне во исто време со понудата.Временското важење на понудата според нашиот закон за облигациони односи,доколку понудувачот определил рок за прифаќање на понудата,тој е врзан со понудата до истекот на тој рок.Прифаќање на понудата претставува изјава на волја на понудениот со која целосно ја прифаќа понудата на понудувачот за склучување на меѓународен договор.

7. Кои видови на понуди се разликуваат во националните права? Националните права разликуваат повеќе видови на понуди меѓу кои основни се: понудата за преговори и

понудата за склучување на договор. При тоа, понудата за преговори нема никакво обврзувачко дејство, додека понудата за склучување договор ги обврзува странките. Има автори кои оваа поделба ја прават на повик за преговори и понуда - ултиматум {Kahn, Lavente Internationale comerciaie, стр.53-56).

8. Каква понуда разликуваат правната практика и некои модерни извори? Правната практика и некои модерни извори на право разликуваат цврста (тврда) и необврзна понуда.

9. Што е необврзана понуда? Необврзната понуда всушност значи повик за другата страна таа да достави понуда која потоа треба да се

прифати или да се одбие.

10. Што е цврста (тврда) понуда? Според нив, цврста е онаа понуда која е изјавена во потпишан документ, од која со сигурност се заклучува дека понудувачот сака сигурно и цврсто да се обврзи. Co терминот цврста понуда оперираат и Еднообразниот закон за склучување договори во меѓународната продажба,

11. Кои се обележјата на една понуда според меѓународните правни акти? Понудата според меѓународни правни акти морада ги има следните обележја:

а) да им е упатена на определени лица;б) да е доволно определена за да биде прифатена ив) да ја изразува волјата за обврска.

12. Што претставува волјата за обврска? Волјата за обврска претставува изјава на волЈа на понудувачот да склучи договор во меѓународниот промет.

Доколку ТОЈ тоа не го сака и после дадената понуда да сака да остане слободен во волјата, понудата не е валидна по унифицираните правила на меѓународната продажба.

13. Што значи упатеност на понудата? Упатеност на определено или на определени лица значи да се знае кому токму му е упатена понудата. Во

теоријата и во практиката постои разлика по прашањето дали понудата може да биде упатена кон неодредено или неодредени лица.

14. Која понуда се смета за доволо определена? За доволно определена понуда во сите национални права се смета онаа понуда која овозможува содржината

на договорот кој треба да се склучи по неа, со помош на други дополнителни норми, да е одредлива (што, како, каде, колку, кога итн.).

15. Кога настанува задолжителност на понудата?

Задолжителноста на понудата настанува дури кога таа ќе стигне кај понудениот. ТОЈ може понудата да ја повлече пред таа да стигне кај понудениот, или истовремено со нејзиното пристигнување.

16. На кој начин се прифаќа понудата? Понудата се прифаќа со изјава за прифаќање, составена во било која форма, но во целост мора да се совпаѓа

со понудата. Изјавата за прифаќање може да биде дадена од понудениот или од неговиот полномошник (застапник).

Понудата мора да биде прифатена благовремено, додека се уште понудата е полноважна

17. Кога понудата не може да се отповика? Понудата не може да се отповика доколку отповикувањето не е сторено совесно или во согласност со лојалноста во трговијата. Исто така доколку во понудата бил ставен рок за прифаќање или било назначено дека понудата е цврста и неотповиклива, таа не може да се отповика.

18. Од кои 4 причини е важен моментот(времето) при склучување на договори меѓу присутни лица? Моментот (времето) на склучувањето на договорот е особено важна правна, a со тоа и меѓународно-правна категорија, од повеќе причини.

Прва и осиовна причина е тоа што од тој момент меѓународниот договор започнува да се реализира, започнуваат да течат правата и обврските на договорните странки;

Второ, можноста на отповикот на прифатената понуда зависи од тоа како е определен моментот (кој е моментот) на склучувањето на договорот;

Трето, тој момент е правно меродавен за признавање на стекнатите права, за оценка на моментот за лримена на нови прописи, за правата на странките во случај на стечај, за настанување на даночните, царинските и други обврски итн.

Четврто, од моментот на склучувањето на договорот зависи решавањето на (евентуални) голем број проблеми: 1) која странка треба да го сноси ризикот ако изјавата за лрифаќанзв не стигне на време, 2) кои се факти треба да се докажат за да се утврди дека е склучен договор, 3) местото на склучување на договорот, 4) моментот на преминот на сопственоста и ризикот итн.

19. Објасни како се одвива склучувањето на договори помеѓу отсутни лица? Склучување на договор меѓу отсутни лица, или поточно речено склучување на меѓународен договор во

прометот по пат на преписка (допишување) е многу честа појава во меѓународниот промет со оглед на просторната оддалеченост на субјектите во прометот. Ваквиот начин на склучување на договори создава многу правни проблеми како во теоријата така и во практиката. При ваквото склучување на договор и двете изјави на ВОЛЈИ на странките на договорот се временски одвоени. За да дојде до согласност на волјите потребно е изјавите на волјите определено време да бидат во сила, потребно е волјите да се соединат.

При ваквото склучување на договорот како основно се поставува прашањето - кога всушност е склучен договорот меѓу отсутните лица ? Дали во моментот кога понудата е прифатена или кога за тоа созиал понудувачот? Или пак во некој трет или натамошен момент?

На ова прашање различни национални права како и различни теоретичари даваат различен одговор, но во основа истите можеме да ги групираме во четири различни решенија.

20. Кои се 4 теории кога се смета дека договорот е склучен при склучување на договор меѓу отсутни лица? Теоријата на изјаватаТеоријата на испраќањеТеоријата на приемТеоријата на сознавањето

21. Објасни ја теоријата на изјава кога всушност е склучен договорот меѓу отсутни лица? Теоријата на изјавата, по која договорот е склучен во моментот на прифаќањето на понудата - е

протежирана од некои француски и германскм автори кои тргнуваат од начелото на согласноста на волјите, при што штом понудениот изјави дека ја прифаќа понудата двете ВОЛЈИ се усогласени и договорот Е перфектен.

22. Објасни ја теоријата на испраќање кога всушност е склучен договорот меѓу отсутни лица? Теоријата на испраќање, no коja договорот настанува во моментот кога прифатената понуда е испратена до

понудувачот - која е застапувана во земјите на Common Law no кои договорот е склучен само ако изјавата за прифаќање на лонудата е испратена (по пошта и сл., евентуално да не дојде до промена на волјата, a no прописите на Common Law испратено no пошта не може да се повлече).

23. Објасни ја теоријата на прием кога всушност е склучен договорот меѓу отсутни лица? Теоријата на прием, пo која договорот е склучен во моментот кога понудувачот ја примил прифатената

понуда - која тврди дека договорот не може да се смета за склучен се додека прифаќачот на понудата не е лишен од писмото: изјавата, односно се додека таа изјава ие биде во рацете на понудувачот. На оваа теорија и се приклонети законодавствата на Средна Европа. Оваа теорија исто така е озаконета и во Еднообразниот закон за склучување договори во меѓународната продажба.

24. Објасни ја теоријата на сознавањето кога всушност е склучен договорот меѓу отсутни лица? Теоријата на сознавањето, пo која договорот е склучен во моментот кога понудувачот ќе сознае дека

неговата понуда е прифатена - кај која за перфектност на договорот се бара стек на три услови: понуда, прифаќање на понудата и пристигнување вест за прифаќање на понудата.

25. Објасни го местото на склучување на договорите? Кај договорите во меѓународниот промет и воопшто во меѓународната продажба местото на склучувањето на

договорот е особено важно, од аспект ма меѓународната приватно лравна регулатива. Според местото на склучување на договорот, многу национални права определуваат кое право ќе се примени за перфектноста на договорот, неговата валидност, формата и надлежноста за разрешување на евентуални проблеми од договорот.

По правило кај писмените договори местото (и времето) на склучување на договорот го определуваат самите договорни странки: меѓутоа ако странките тоа не го направиле, се смета дека договорот е скпучен во местото каде што настапил последниот факт кој бил нужен за настанување на договорот. Слоред тоа,. определувањето на местото на склучување на договорот е во тесна врска со определувањето на времето на склучувањето на договорот.

26. Според законот на Р.М. како се определува местото на склучување на договорот? Нашиот Закон за облигациони односи во врска со ова прашање во чл.23 ст.2 предвидува дека договорот е

склучен во местото во кое понудувачот имал свое седиште односно живеалиште во моментот кога ја направил лонудата. Исто така, и според Узансите за промет со стока (Узанса бр.27) кај склучувањето на договори меѓу отсутни лица, договорот се смета за склучен во местото во кое понудувачот имап свое седиште или живеалиште во моментот кога ја сторил понудата.

27. Преку кои средства за комуникација може да се склучат договорите? Одделни договори (особено договорите за продажба) можат да се склучат и преку современите технички

средства за брза комуникација како што се: телефонот, телеграмата, телепринтерот и т.н.

28. Склучување на договор преку телефон (место и време)? Склучувањето на договор преку телефон се смета како склучување на договор меѓу присутни лица, во

однос на моментот на склучуѕањето на договорот. Склучувањето на договор лреку телефон во нашето право е уредено со Општите узанси. Согласно нив (Узанса бр.ЗО), понудувачот својата понуда, а понудениот својата изјава за прифаќање на понудата, сторени преку телефон или телеграма треба да ги потврдат со препорачано писмо и тоа пo можност истиот ден или најдоцна идниот работен ден. До колку тоа не го сторат договорот е полноважен, но странката што не дала писмена потврда и одговара на другата странка за евентуална штета која што оваа ja претрпела заради ОВОЈ пропуст.

29. Склучување на договор по пат на телеграма (место и време)? Повеќе права склучувањето на договорот по пат на телеграма го сметаат за договор склучен меѓу

отсутни странки. Во земјите кои ja прифаќаат теоријата на прием, договорот е склучен во моментот на приемот на телеграмата. Заради избегнување на ризикот во преносот на телеграмата и евентуални грешки, повеќе национални права предвидуваат содржината на телеграмата да се потврди со препорачано писмо.И според нашите узанси (Узанса бр.29), понудата и изјавата за прифаќање на понудата по пат на телеграма се сметаат за договор склучен меѓу отсутни странки.Француското и германското право ja исклучуваат одговорноста на државата за причинета штета за евентуално неправилно пренесување на телеграмата {недостатоци во истата).

30. Склучување на договор преку телепринтерот? Телепринтерот како средство за комуникација и начин преку кој може да се склучи договор не е

предвиден во ниту едно национално законодавство, со оглед на неговата понова примена. Но сепак, нашите

Узанси ja предвидуваат неговата употреба во договорањето. Така, (Узанса бр.31 ст.2) понудата и изјавата за прифаќање на понудата дадени преку телепринтер се смета дека се сторени меѓу присутни лица, доколку страиките или од нив овластени лица биле лично во телепринтерската врска. Исто така, испраќачот не може да ]а оспорува полноважноста на понудата или изјавата за прифаќање на поиудата отпремена во негово име преку негов телепринтер (Узанса бр.31 ст.З).

31. Склучување на договорите преку полномошник? Договорите во меѓународниот промет странките на договорите можат да ги склучат и преку полномошник

при што на едната страна може да биде договорната странка, а на другата полномошник на другата договорна странка, или пак и двете странки во договорот можат да бидат претставувани преку полномошници.

За полномошник се смета лицето на кое странката му доверила такви должности, од кои, no редовен тек на работите, произлегува и овластување на определени договори во меѓународниот промет.

При склучување на меѓународни договори преку полномошници можат да настанат определени проблеми. Co потпишувањето на меѓународни договори преку полномошник особено се бави Конвенцијата за претставување во материјата од мегународната продажба на стока.. донесена во 1983 год., како посебен мегународен извор на право. Оваа Конвенција се бави со нормирање и разрешување на два основни проблеми во склучувањето на договорите во меѓународниот промет преку полномошник и тоа: 1. проблемот на легитимацијата на полномошникот 2. проблемот на пречекорување на полногиошното. Според оваа Конвенција, полномошното на полномошникот може да биде изречно и преќутно.

32. Објасни го склучувањето на договори по пристапување (атхезија)? Атхезионите договори настанале како последица на економскиот монопол и моќ на одделни субјекти во

прометот од една страна и честото повторување на одделни видови договори од друга страна.Основни карактеристики на атхезионите договори се: 1)економската супериорност, која за една странка de facto создава можност да и ги диктира своите услови на другата страна; 2) едностран карактер на клаузулите, кои ги припрема помоќниот, исклучително во свој интерес и 3) нивната непроменливост, односно целина која може само да се прифати или да се одбие.

Атхезионите договори всушност претставуваат еден вид типски договори кај кои отсуствуваат фазите на преддоговорање и договорање за елементите на договорот. Договорниот субјект е во позиција само да го прифати (да му пристапи) договорот или да го одбие. Тој има само слобода за склучување, а не и слобода на формулирање. Во ваквите договори всушност се формулирани општи услови кои субјектите можат да ги прифатат или да не ги прифатат.

Склучувањето на договорот по присталување и овозможува на економски посупериорната страна можност да ги диктира своите услови

33. Како се врши склучувањето на договорите по пат на јавна и аукциска продажба? Јавната и аукциската продажба се врши со јавно објавување на местото и времето на вршењето на јавната и

аукциската продажба. Јавната и аукциската продажба може да биде постојана или времена. Условите за организирање на јавната и аукциската продажба, пописот на производите кои задолжително се продаваат со овие начини, начинот на работење и посталката на продажбата ги пропишува Владата на Република Македонија по предлог на министерот за економија (чл .17).

34. Што претставува електронската трговија? Електронска трговија е посебен начин на вршење на трговија на големо и мало по пат на договор.

Електронската трговија се организира од страна на трговецот за продажба по пат на некое комуникациско средство под услови пропишани со закон и друг пропис (чл.18).

35. Какво е влијанието на административните одобренија и дозволи? Одобрението претставува одобрување - согласиост за склучување надворешно-трговска работа, а дозеолага

е термин за документот со КОЈ се дозволува увоз, односно извоз на стоки и услуги.И едниот и другиот документ се акти кои ги издава соодветната администрација сo една земја (обично тоа се министерствата).

Одобрениѕата и дозволите секое национално право ги предвидува во позитивните прописи. Нормално со донесувањето на истите често пати може да го стави во прашање реализирањето на веќе потпишаните договори во меѓународниот промет. Во нашето право, во оваа смисла, правна заштита пружаат Узансите за промет со стока, во кои е предвидено дека договорната страна не сноси последици доколку во меѓувреме стапи во сила пропис со кој се бара одобрение или дозвола за реализација на определен договор во меѓународниот промет.

36. Преку кои одредби во нашето национално право најсликовито се гледа административните одобренија, ограничувања и дозволи?

Во нашето национално право, интервенцијата на државата во меѓународниот промет преку одобренија и дозволи е регулирана со Законот за девизно работење и кредитните односи со странство, Законот за трговија, Општите узанси за промет со стока и други под-законски акти.

Во нашето национално право, тоа најсликовито се гледа преку одредбите на Законот за трговија особено во следното:

- ограничување и забрани во трговијата, за случаи кога Владата може привремено да го ограничи вршењето на трговијата за одделни стоки;

- ограничување и извозот или увозот на одделни стоки или пропишување на посебни услови за увоз или извоз на одделни стоки;

- услови кои мораат да ги исполнуваат стоките при увоз;- дозвола за увоз и извоз за одделни стоки итн.Одобренијата, дозволите и другата потребна документација која се бара како услов за склучување на

договор во меѓународниот промет е регулирана во одделните прописи кои ja нормираат материјата за СВКОЈ договор поодделно.

37. Форма на договорите? Во врска со формата на склучувањето на договорите во меѓународниот промет повеќето права стојат на

стојалиштето дека за договор начелно е доволиа согласност на странките без разлика на кој начин таа согласност е изразена - т.в. слобода на формата. Тоа произлегува од лринципот на слободата на автономи]ата на волјите на странките.

Писмената форма на договорите во меѓународниот промет по правило служи и за обезбедување на доказ за постоењето и содржината на договорот, а не е услов за полноважност на догово рот. Договорот се оформува и потпишува поради евентуален спор, затоа што ако не дојде до спор сосема е ирелевантна писмената форма на договорот, освен кај оние договори кај кои е таа облигаторно предвидена. Во таа смисла науката разликува два типа на договори:

1) договори кај кои писмената форма е услов за нивна полноважност (формата ad soiemnitatem) и2) договори во кои писмената форма има само доказна функција {ad probationem).За формата на договорот, нашиот Закон за облигационите односи предвидува дека - договорот може да биде

склучен во било која форма, освен ако со закон не е поинаку определено. ДоговоротКОЈ не Е склучен во пропишаната форма нема правно дејство, а исто така и договорот кој не е склучен во договорената форма немаправно дејство. (чл.59 и 61).

38. Зошто склучувањето на договорите доживува сопствена трансформација?Тоа е сосема логично од причини што на денешниот степен на меѓународни економски односи сигурно дека

им одговара динамичен и модерен начин на склучување и нормирање на истите, во споредба со првобитното бавно и полно со симболика договорање.

Постојат повеќе концепции за тоа што всушност претставуѕа склучувањето на договорот воопшто, односно склучување на договор во меѓународниот промет посебно. Истите можеме да ги поделиме во неколку групи кои соодветствуваат на степенот на развојот на договорните односи

39. Наброј ги воведените современи начини во склучувањето на договорите?Современото скпучување на договорите во меѓународниот промет, нормално, воведе и современи начини во

склучувањето на истите:- развојот на новите средства за комуникација овозможи услови за склучување на договори на голема

просторна оддалеченост;- склучување на договори мегу странки кои воопшто не се познаваат;- склучување на договори за разни видови стоки на сосем различен начин {на пример, за стоки од сериско

производство преку типски и формуларни договори, а договори за инвестициона опрема по пат на бавно и фазно договорање);

- проблемот на барање на најповластен партнер од причини на развиеност на пазарот и големиот број на производи и производители итн.

40. Како се уредуваат опрделени непредевидени или неусогласени услови на договорниот однос?Определени непредвидени или неусогласени услови на договорниот однос се подразбираат и се уредуваат

со суплеторни (дополнителни) правила на националното законодавств. Тука спаѓаат позитивните и обичајните правила.

41. По што се разлкуваат националните права кај определувањето на битните елементи кај договорите?Во земјите од европското континентално право, битни елементи на договорот за продажба се лредметот и цената, за кои странките треба да се согласат или да се согласат за начинот на нивното определување.

Според англосаксонското право, согласноста на странките за цената кај договорот во меѓународниот лромет не е неопходна. Според ова право важи дополнително правило според кое лод цена на стоката се подразбира - разумна цена.

И по законодавството на скандинавските земји, цената не е битен елемент на договорите. Ако таа не е определена со договорот купувачот е должен да плати цена која ќе ja побара лродавачот (оо вен ако таа изгледа неправично).

По ова прашање, Еднообразниот закон за меѓународна продажба на телесни ствари во чл.57 предвидува дека купувачот, доколку цената не е предвидена со договорот, должен е да ја плати цената која продавачот редовно ја наплатува во време иа склучувањето на договорот.Нашиот Закон за облигациони односи, исто така се определува дека цената не е битен елемент на договорот.

42. Доколку на продавачот не му е позната целта, со каков квалитет треба да биде стоката?Доколку на продавачот не му е позната целта, стоката мора да е најмалку од среден квалитет.

43. Кога постои претпоставка дека е прифатена цената која егзистира во редовната продажба?Доколку договорот има за предмет ствари кои продавачот редовно ги продава : доколку странките не ја договориле цената, ниту го договориле начинот на нејзиното определување, ниту истата е определена од јавната власт- се претпоставува дека е прифатена цената која егзистира во редовиата продажба.

44. Правилото гласи дека под цена на стоката се подразбира?Според англосаксонското право, согласноста на странките за цената кај договорот во меѓународниот лромет

не е неопходна. Според ова право важи дополнително правило според кое лод цена на стоката се подразбира - разумна цена.

45. Што предвидуваат во врска со понудата Еднообразниот закон за склучување на договори за меѓународна продажба и Конвенцијата за договорите за меѓународна продажба?

Еднообразниот закон за склучување на договори за мегународна продажба - според кого (чл.4) лонудата се толкува и дополнува со претходните преговори, воспоставената практика меѓу странките, обичаите и правилата кои се применуваат на договорот за продажба.

46. Што претставува траењето на задолжителноста на понудата?Задолжителноста на понудата настанува дури кога таа ќе стигне кај понудениот. ТОЈ може понудата да ја

повлече пред таа да стигне кај понудениот, или истоѕремено со нејзиното пристигнување.Во однос на задолжителноста на понудата различни национапни права различно постапуваат.Правото на САД и Англија предвидува дека понудата секогаш може да биде отповикана. Понудата не

обврзува ниту тогаш кога е определен рокот за нејзино прифаќање, дури и кога понудувачот изјави дека во определен рок понудата нема да ја отповика. Според ова право, единствено понудувачот е должен отповикувањето да го направи пред склучувањето на договорот. А договорот се смета за склучен во моментот на ислраќањето на лрифаќањето.

Спротивно на тоа, Единствениот трговски законик на САД предвидува дека цврстата понуда не може да се отповика и тоа најдолго за три месеци.

Според француското право, понуда во која нема рок може во секое време да се отловика. При тоа, лонудувачот треба да му ја надомести штетата причинета со отповикувањето. Ако пак во понудата е ставен рок на прифаќање на истата, таа не може да се отповика во тој рок.

За средноевропските континентални права, како и скандинавското лраво, понудата има задолжително дејство.

Едиообразниот закон за склучување договор за меѓународна лродажба, начелно го прифаќа ставот за отповикливоста на понудата но со определени отстапувања. Понудата не може да се отповика доколку отповикувањето не е сторено совесно или во согласност со лојалноста во трговијата. Исто така доколку во понудата бил ставен рок за прифаќање или било назначено дека понудата е цврста и неотповиклива, таа не може да се отповика.

Според нашиот Закои за облигациони односи (чл.28), понудата може да се отповика доколку тоа се стори додека не е стигната понудата кај понудениот или доколку отповикот барем стигне во исто време со понудата.

РЕШАВАЊЕ НА СПОРОВИ КАЈ ДОГОВОРИТЕ ВО МЕЃУНАРОДНИОТ ПРОМЕТ

1. Како се остварува заштита на правата на субјектите како договорни страни кај договорите? Заштитата на правата на субјектите како договорни страни кај договорите се остварува во граѓанско судска

постапка пред судовите, односно во арбитражна постапка лред арбитражите како избрани судови

2. Пред кои судови субјектите ги остваруваат своите права во арбитражната постапка? Во граганско судската постапка субјектите кај договорите своите права ги остваруваат пред Основните

судови, Апелационите судови и Врховниот суд на Република Македонија, а во арбитражната постапка пред Постојаниот избран суд (Арбитража) на Република Македонија.

3. Кои се најважни институции кои решаваат спорови настанати по договорите во меѓународниот промет?

Во аспект на договорите на мегународниот промет, меѓу најважните меѓународни правосудни институции кои решаваат спорови настанати по договорите во прометот се

- Меѓународниот суд на правдата- Постојаниот арбитражен суд во Хаг - Судот на правдата при Европската унија.

4. Каде ја остварува својата функција меѓународниот суд на правдата? Меѓународниот суд на правдата е главен правосуден орган при Организацијата на обединетите нации

кои својата функција главно ја остварува во мегународните јавно-правни односи но исто така има и надлежност за решавање на стопанско-правни проблеми и прашања. Судот своите одлуки ги донесува врз основа на Меѓународни конвенции. Судот на правдата во својата работа донесува одлуки и мислења. Правните мислења на судот имаат особена важност на уредување на одделни односи мегу државите и другите меѓународни субјекти кои својата важност ја добиваат од авторитетот на Судот и силата на Обединетите нации чиј правосуден орган е тој.

5. Која е основна карактеристика во работата на меѓународниот суд на правдата? Основна карактеристика во работата на ОВОЈ суд во решавањето на спорови од договорите во меѓународниот

промет е таа што парнични странки пред ОВОЈ суд можат да бидат само државите кои не ретко се јавуваат како субјекти ка/ договорите во меѓународниот промет. Судот на правдата во својата работа донесува одлуки и мислења. Одлуките на судот имаат задолжителна сила само кон парничните странки во спорот, само за конкретниот спор за КОЈ е донесена одлуката. Но, исто така, со оглед на значењето на судот таквите одлуки се и извор на право во меѓународното стопанско право, односно за Правото на договорите во меѓународниот промет.

6. Каде е формиран постојаниот арбитражен суд во Хаг? Постојаниот арбитражен суд во Хаг е формиран на Хашките мировни конференции 1899 и 1907 година, како

желба на учесниците на конференцијата за формирање на еден постојан избран суд. Така, формиран е постојанен арбитражен суд, но само со факултативна функција, КОЈ одлучува само доколку му се обратат државите. Како и пред Меѓународниот суд на правдата и пред овој суд парнични странки можатда бидат само државите.

7. Како уште се нарекува судот на правдата при Европската унија?Судот на правдата при Европската униа е суд формиран од страна на Европската униа, со регионална месна

надлежност и со стварна надлежност за определени спорови во рамката на Европската униа. Работата на судот во материјална и процесна смисла е уредена со статусот и деловникот на судот.Судот се состои од тринаесет судии. Иако станува збор за суд од регионален карактер и ограничено значење кои има надлежност над членките на униата и стопанско правосудство.

8. Што се подразбира под поимот меѓународна трговска арбитража во практиката? Во практиката, под ТОЈ поим се подразбира секоја арбитража за решавање на меѓународии стопански спорови, а која не му припаѓа на некој интерен правен систем.

9. Што претставуваат меѓународните трговски арбитражи?

Mеѓународните трговски арбитражи претставуваат установи кои се основани од приватни професионални организации или лица, од оргаиизации од полујавен карактер со цел да ги расправаат оние слорови од надворешно-трговскиот промет за кои е договорена нивна надлежност.

10. Кои се предностите на арбитражата кои придонесоа за нејзиниот брз развој? Предностите на арбитражата кои придонесоа за нејзиниот брз развој се состојат особено во: стручноста на арбитрите, тоа што материјалното право се применува со помала строгост, едностепеноста на посталката и нејзината неформапност и тајност, тесната врска на арбитрите со стопанскиот живот и сл. Арбитражата ги решава споровите тргнувајќи повеќе од трговските обичаи и узанси, принципите на совесност и чесност, отколку применувајќи материјални прописи на некоја држава.

11. Зошто арбитражниот суд ужива многу поголема доверба од странките? Арбитражниот суд ужива многу поголема доверба од странките бидејќи истите сами ги избираат арбитрите и однапред знаат пред КОЈ суд ќе се јават во случај на спор.Арбитражата има предност и во однос на редовните судови и тоа во самата организација на арбитражата, примената на правото на меѓународната трговија, арбитражната процедура и помали трошоци.

12. На колку начини се делат арбитражите? според начинот на организирањето, Според начинот на решавањето на споровите, Според правните извори, Според видот на споровите, Според потчинетоста на правото

13. Како се делат арбитражите според начин на организирање? Според начинот на организирањето на арбитражите, истите можат да бидат постојани или институционални арбитражи и привремени или Ad hoc арбитражи

14. Како се делат арбитражите според начин на решавање на споровите? Според начинот на решавање на споровите тие се делат на правни и фактички

15. Како се делат арбитражите според правните извори? Според правните извори тие се ритуални и неритуални.

16. Како се делат арбитражите според видот на споровите кои ги решаваат? Според видот на споровите кои ги решаваат тие се цивилни и трговски.

17. Како се делат арбитражите според потчинетоста на правото? Според потчинетоста на правото се делат на национални и меѓународни

18. Кои се специјализираните трговски арбитражи? Специјализираните трговски арбитражи се институции кои исто така се бават со решавање на спорни

односи од областа на меѓународниот промет; но кои се тесно специјапизирани за решавање на односи од одделни области (жито, прехрамбени артикли, метална стока итн.). Истите се формираат (најголемиот број) при трговските здруженија.. а претставуваат карактеристика за Велика Британија.

19. Како се делат постојаните арбитражи? Постојаните арбитражи, во зависност од тоа дали кон нив можат да имаат пристап лица што не се членови на

деловната организација или тие решаваат само спорови на членовите на организацијата се делат на арбитражи од отворен и арбитражи од затворен тип.

20. Привремени арбитражи? Привремените или ad hoc арбитражи се организираат од случај до случај и нивниоит состав, надлежност и постапка за решавање на спорот се предвидува и уредува со арбитражната слогодба на странките.

21. Што претставува арбитржата? Меѓународните трговски арбитражи претставуваат установи кои се основани од приватни професионални организации или лица, од оргаиизации од лолујавен карактер со цел да ги расправаат оние слорови од надворешно-трговскиот промет за кои е договорена нивна надлежност.

22. Што претставува арбитражната постапка?

Арбитражата (избраниот суд) претставува недржавно, договорно, приватно судење (пресудување), а арбитражната постапка несудска парнична постапка

23. Кои се двата основни облици на арбитражни спогодби? Постојат два основни облици на арбитражни слогодби: а) компромисорна клаузула и б) арбитражен компромис.

24. Што претставува арбитражната спогодба? Меѓународната трговска арбитража може да решава спорови меѓу странките кај договорите во

меѓународниот промет само кога претходно постоела арбитражна спогодба меѓу страиките на спорот,со која странките договориле надлежиост на конкретна арбитража. Во практиката, се смета дека no спорните односи кај договорите во меѓународниот промет постои арбитражна спогодба и кога таа не е претходно потпишана, доколку една од странките поднесе тужба до некоја од арбитражите, а спротивната странка ја прифати нејзината надлежност. Таа е т.в. "премолчана слогодба за арбитража". Но, селак, во меѓународната практика правило е да лостои изречна спогодба за арбитража

25. Компромисорна клаузула? Компромисорната клаузула е таков облик на арбитражна спогодба, која, како посебна клаузула се внесува

при склучувањето на договорот за мегународен промет, дали во самиот текст на меѓународниот договор или како анекс на истиот, со којa се предѕидува надлежност на определена меѓународна арбитража во случај на спор no тој договор.

26. Арбитражен компромис? Арбитражниот компромис е таков облик на арбитражна спогодба во кој странките на договорот во

меѓународниот промет, од кога веќе спорот настанал, се спогодуваат истиот да и го доверат на решавање на одредена мегународна арбитража.

27. Што е потребно за да може да функционира меѓународната стопанска арбитража? За да може меѓународната стопанска арбитража да функционира, основно е, странките со арбитражна

спогодба да определат надлежност на конкретна арбитража, дека во случај на спор, спорниот однос ќе и го препуштат на решавање.

28. Од колку арбитри се состои советот за одлучување во решавањето на спорови кај арбитражата? По правило, арбитражата одлучува во совет од тројца арбитри и тоа така што секоја странка во спорот

именува по еден, a двете странки заеднички го именуваат третиот арбитар. Но, советот може да има и поголем непарен состав, а за определени спорови е можна арбитража од арбитар поединец.

29. Како го решава спорниот однос арбитражата? Спорниот однос арбитражата го решава или преку усна расправа или по пат на разгледување на списите во

предметот.

30. Врз која основа арбитражата може да донесува одлуки? Арбитражата може да донесува одлуки врз основа на законски пролиси и тргоѕски обичаи. Но, постои

можност доколку странките се договориле, арбитрите при донесувањето на одлуките да се базираат исклучиво на начелото на правичност, по своја совест, и да не се врзани да се придржуваат врз правни прописи. Меѓутоа, и во вакви случаи арбитрите мора да ги лочитуваат принудните прописи и правила на јавниот поредок, бидејќи судењето no "ex aekuo et bono" претставува многу широко овластување на арбитрите. Поради тоа, во определени земји судењето no правичност не е дозволено.

31. Кое е основното правило кај извржувањето на арбитражните одлуки? Основно правило кај извршувањето на арбитражните одлуки е тоа што арбитражните одлуки се конечни и

странките се обврзуваат доброволно да ги извршат, бидејќи доброволно пристапиле кон изнесување на спорот пред арбитража. Доколку странките доброволно ја извршат одлуката, не настанува никаков лроблем во признавањето и извршувањето на арбитражната одлука.

32. Што ќе се случи ако странката одбие да ја изврши арбитражната одлука? Ако странката која го изгубила спорот пред арбитража, одбие на доброволен начин да ja изврши

арбитражната одлука. прниудното извршување може да се спроведе само преку национален судна таа странка (во Република Македонија Осиовните судови). Co тоа арбитражните одлуки се подложуваат во

фаза на извршување под контрола на редовните судови, чија надлежност странките токму сакале да ја избегнат со договарање на арбитража.

33. На кои принцпи е заснован постојаниот избран суд арбитража при Стопанската комора на Македонија?Постојниот избран суд (Арбитража) при Стопанската комора на Македонија е постојана арбитража заснована

на принципите на: доброволност, независност и самостојиост. Таа всушност ги решава споровите што настануваат во прометот со стоки и услуги во внатрешниот и меѓународниот промет.

34. Во што се состои надлежноста на арботражата на стопанската комора во Македонија? Надлежност - Во надлежност иа арбитражата при Стопанската комора на Македонија спага посредување,

слогодување, односно решавање на спорови настанати од меѓусебни односи на стопанските субјекти во областа на прометот на стоки и услуги (трговски спорови), што самостојно ги уредуваат или што произлегуваат од правата со кои што слободно располагаат, освен оние за кои со закон или друг пропис е утврдена исклучителна надлежност на редовните судови.

35. Кој може да ја користи надлежноста на арбитражниот суд во Македонија? Надлежноста на арбитражата можат да ја користат Република Македонија, правните лица основани од

Република Македонија, сите други државни органи, единиците на локалната самоуправа и правните лица основани од нив {чл.6 од Правилникот на постојаниот избран суд (Арбитража) при Стопанската комора на Македонија).

36. Кои се органите на арбитражата при стопанската комора на Македонија? Арбитражата при Стопанската комора на Македонија има свој претседател, заменик претседател и (листа на)

арбитри. Нив ги именува Управниот одбор на Комората со мандат од четири години.Претседателот и заменикот претседател на Арбитражата можат да бидат именувани најмногу два мандати едноподруго.

Арбитражата може да има и почесен претседател кој го избира Управниот одбор на Комората жија функцша е доживотна.

Арбитражата има и секретар кој го именува претедателот на Столанската комора на Македонија, кој е вработен во Комората на неопределено време

37. Покренвање на постапка за арбитража? Постапката пред Арбитражата се покренува со тужба. Тужбата обврзно треба да ги содржи следните

податоци: име и адреса на странките во спорот; во што се состои тужбеното барање; факти на кои се базира тужбеното барање; докази; арбитражна спогодба од KOja е видливо дека странките се спогодиле евентуалниот спор да го решава таа арбитража, ако таква Е склучена; име на арбитарот КОЈ се предлага за член на арбитражниот совет; ознака за вредноста на предметот на спорот итн. Кон тужбата мора да се приложи препис на главниот или на арбитражниот договор, ако тој не е содржан во главниот договор.

38. Тек на постапката за арбитража? По приемот на тужбата, арбитражата може да ja спроведува постапката на начин што го смета најсоодветен,

под услов со странките да се постапува рамноправно и во сите стадиуми на постапката на секоја странка да и биде дадена можност да ги изнесе своите факти и правни наоди, барања и гледишта.

Тужбата со сите исправи се доставува до спротивната странка со рок за одговор по истата и предлагање арбитар во арбитражниот совет. Одговорот на тужбата исто така се доставува до тужителот. Секретарот на Арбитражата го определува рокот за поднесување одговор на тужбата.

39. Каде се поднесува барањето за посредување за спогодбено решавање на спорови?Барањето за посредување за спогодбено решавање на спорот се поднесува до секретарот на Арбитражата.

ТОЈ, штом го добие барањето, примерок од истото и упатува на спротивната странка при што ќе побара истата да се изјасни no барањето во рок од 30 дена одприемот.

40. Како е уредена во нашиот правен систем заштитата на правата во сите свери?Заштитата на правата во сите сфери, следствено на тоа и во договорните односи во нашиот правен систем е

уредено со Уставот на Република Македонија, со законите и меѓународните договори. Таа се остварува пред судовите на Република Македонија и пред арбитражите како избрани судови.

Заштитата на правата на субјектите како договорни страни кај договорите се остварува во граѓанско судска постапка пред судовите, односно во арбитражна постапка лред арбитражите како избрани судови.

41. Пред кого субјектите кај договорите во граѓанско судската постапка ги остваруваат своите права? Во граганско судската постапка субјектите кај договорите своите права ги остваруваат пред Основните

судови, Апелационите судови и Врховниот суд на Република Македонија, а во арбитражната постапка пред Постојаниот избран суд (Арбитража) на Република Македонија.

42. На кој начин може да се реши спорот настанат меѓу субјекти во чиј договорен однос се јавува страснки елемент?

Доколку настане спор во врска со договорен однос меѓу субјекти во кој договорен однос се јавува (постои) странски елемент, субјектите имаат можност спорот да го решат пред еден од националните судови на субјектите на спорниот однос или пред меѓународна трговска арбитража.При секој настанат спор кај договорите со странски елемент,а со тоа и кај договорите во областа на туризмот, за решавање наспорот рефлектираат, односно се сметаат за надлежни најмалку две национални права. Поради тоа се јавува потреба, евентуалните спорови кои произлегуваат од договорните одиоси, да се решаваат на побрз, поевтин и не така формален начин, од страна на суд кој нема да применува одредено национално лраво, кој, пред се, ќе води сметка и ќе ги усогласи економските интереси на странките. Од овие причини, особено по Првата светска војна, договорните странки ги расправаат споровите со странски елемент на ТОЈ начин што им ги доверуваат на посебни институции - арбитражи, создавајќи свое судство и своја, сопствена "судска" постапка, вон националното судство.

43. Кои се некои од поважните меѓународни правосудни институции кои решаваат спорови настанати по договорите во прометот?Меѓу најважните мегународни правосудни институцим кои решаваат спорови настанати по договорите во

прометот се: Меѓународниот суд на правдата; Постојаниот арбитражен суд во Хаг; Судот на лравдата при Европската унија и др.

44. Која е основната карактеристика во работата на Меѓународниот суд на правдата во решавањето на спорови од договорите во меѓународниот промет?

Основна карактеристика во работата на ОВОЈ суд во решавањето на спорови од договорите во меѓународниот промет е таа што парнични странки пред ОВОЈ суд можат да бидат само државите кои не ретко се јавуваат како субјекти ка/ договорите во меѓународниот промет. Судот на правдата во својата работа донесува одлуки и мислења. Одлуките на судот имаат задолжителна сила само кон ларничните странки во спорот, само за конкретниот спор за КОЈ е донесена одлуката. Но, исто така, со оглед на значењето на судот таквите одлуки се и извор на право во меѓународното стопанско право, односно за Правото на договорите во меѓународниот промет.

45. Кој е клучниот фактор за да може да функционира меѓународната стопанска арбитража?За функционирање на арбитражата е потребна претходна спогодба на странките, таа во својата работа решава спорни правни односи со странски елемент и таа е институција на меѓународното право, односно на правото на договорите во меѓународниот промет.

46. Каква е по правило постапката пред меѓународните трговски арбитражиПостапката лред меѓународните трговски арбитражи по правило е тајна, доколку странките поинаку не се договорат

47. Денес во светот постојат два мулитирателарни режими за признавање и извршување на арбитражните одклуки. Кои се тие?

Денес во светот постојат два мултилатерални режими за признавање и извршување на арбитражните одлуки: Женевскиот и Њујоршкиот режим, кои произлегуваат од потпишувањето на двете конвенции за признавање и извршување на странски арбитражни одлуки, Женевската конвенција од 1927 год. и Њујоршката конвенција од 1958 год.

48. Постојниот избран суд (Арбитража) при Стопанската комора на Македонија е постојана арбитража заснована на принципите на?

: доброволност, независност и самостојиост

49. Со што е регулирана работата на арбитражата?Работата на арбитражата е регулирана со Правилникот на арбитражата. Ако со Правилникот не е поинаку

одредено, Арбитражата може да ја спроведува постапката на начин што го смета за најсоодветен, под услов со

странките да се постапува рамноправно и во сите стадиуми на постапката на секоја странка да и биде дадена мпожност да ги изнесе своите факти, правни наоди( барања и гледишта.

50. Јазик на арбитражата?Постапката пред Арбитражата на Стопанската комора на Македонија по правило се води на службениот

македонски јазик. Но, странките можат да се спогодат истата да се води и на друг јазик за кој сметаат дека нив повеќе ќе им одговара.

Доколку странките не се договориле поинаку, арбитерот поединец односно, Арбитражниот совет веднаш по своето именување, го определува јазикот на којшто ќе се води постапката, при што особено ќе се земе предвид јазикот или јазиците на главниот договор од кој произлегува Арбитражата. ТОЈ договор или одлука, ако во нив не е поинаку одредено, ќе се применува на сите писмени изјави на странките, усната лосталка и на сите одлуки, решенија или Други соопштенија на Арбитражата.

51. Организација на арбитражата?Арбитражата при Стопанската комора на Македонија има свој претседател, заменик претседател и (листа на)

арбитри. Нив ги именува Управниот одбор на Комората со мандат од четири години.Претседателот и заменикот претседател на Арбитражата можат да бидат именувани најмногу два мандати едноподруго.Арбитражата може да има и почесен претседател кој го избира Управниот одбор на Комората жија функцша е доживотна.Арбитражата има и секретар кој го именува претедателот на Столанската комора на Македонија, кој е вработен во Комората на неопределено време. Тој може да присуствува на сите рочишта и седници на Арбитражата, но е должен да присуствува на рочиштата и седниците на Арбитражата ако арбитерот-поединец или барем еден член од Арбитражниот совет не е дипломиран правник. Тој има овластување да им укаже на арбитрите за лрашања кои се битни за одлучување на предметот, а особено за содржината и формата на процесните дејствија што ги презема Арбитражата.Арбитражата работи во совет составен од тројца арбитри или од арбитар поединец. Арбитрите, страиките на спорот по правило ги избираат од списокот (листата) на арбитри кој постои при Арбитражата, но странките можат да лредложат арбитри и вон таа листа. За да се состави советот, кога се предлага арбитер надвор од листата на арбитри потребна е и согласност од арбитарот предложен надвор од листата.

52. При определбата на арбитер поединец, што се должни странките да направат?При определбата за арбитер поединец, странките се должни на секретарот на Арбитражата да му го достават

името на арбитерот. Доколку тоа не го сторат во рок од 30 дена од денот на предавањето на одговорот на тужбата, арбитерот поединец го определува претседателот на Основниот суд Скопје или од судија од тој суд определен од претседателот.

53. Кога завршува арбритажната постапка?Арбитражната посталка завршува со донесување пресуда од страна на арбитражниот совет. Пресудата (и другите одлуки) советот ги донесува со мнозинство на гласови. Пресудите можат да бидат конечни и делумни. Co конечната пресуда арбитражниот совет одлучува целосно по тужбеното барање на странката, a со делумна пресуда одлучува за дел од тужбеното барање во текот на постапката, за она за кое смета дека е неспорно

54. Какви може да бидат пресудите?Пресудите можат да бидат конечни и делумни.

55. Штом ќе биде потпишана спогодбата што се случува понатаму со нејзнита соджина?Странките штом ја потпишат спогодбата, содржината од истата се внесува во записник кој го потпишуваат

странките и лицето посредник. Овој записник има сила на правосилна судска одлука.

56. Што спаѓа во надлежност на арбитражата при Стопанската комора на Македонија?Во надлежност иа арбитражата при Стопанската комора на Македонија спага посредување, слогодување,

односно решавање на спорови настанати од меѓусебни односи на стопанските субјекти во областа на прометот на стоки и услуги (трговски спорови), што самостојно ги уредуваат или што произлегуваат од правата со кои што слободно располагаат, освен оние за кои со закон или друг пропис е утврдена исклучителна надлежност на редовните судови.

Надлежноста на арбитражата можат да ја користат Република Македонија, правните лица основани од Република Македонија, сите други државни органи, единиците на локалната самоуправа и правните лица основани од нив {чл.6 од Правилникот на постојаниот избран суд (Арбитража) при Стопанската комора на Македонија).

8о надлежност на Арбитражата спаѓа и решавање на спорови кои настануваат од договорите во меѓународниот промет (спорови со меѓународен елемент). За решавање на овие спорови, кумулативно треба да се исполнети следните услови:

1) да станува збор за трговски спор, за права со кои странките слободно располагаат;2) странките да договориле надлежност на оваа Арбитража;3) барем една од странките, во време на склучувањето на арбитражната спогодба е физичко лице со

живеалиште или со трајно лрестојувалиште надвор од територијата на Република Македонтаили е лравно лице со седиште во странство,

4) местото каде треба да се изврши значителен дел од обврските на трговскиот однос или местото со кое предметот на спорот е во најтесна врска, не се наога на територија на Република Македонија и

5) за спорот да не е предвидена исклучителна надлежност на редовен македонски суд. (чл,7 од Правилникот на постоаниот избран суд (Арбитража) при Стопанската когиора на Македонија).