1
Κβητος θηναου Πναξ (ed. K. Prächter) et Cebetis Tabula (Versio Odaxii)
Διαλγου πρσωπα Ξνος κα Πρεβτης.
I. [1] τυγχνομεν περιπατοντες ν τι το Κρνου ερι, ν ι πολλ μν κα λλα ναθματα θεωρομεν νκειτο δ κα πναξ τις μπροσθεν το νε, ν ι ν γραφ ξνη τις κα μθους χουσα δους, ος οκ δυνμεθα συμβαλεν, τνες κα ποτε σαν. [2] οτε γρ πλις δκει μν εναι τ γεγραμμνον οτε στρατπεδον, λλ περβολος ν ν ατι χων τρους περιβλους δο, τν μν μεζω, τν δ λττω. ν δ κα πλη π το πρτου περιβλου. πρς δ τι πληι χλος δκει μν πολς φεστναι, κα νδον δ ν τι περιβλωι πλθς τι γυναικν ωρτο. [3] π δ [τς εσδου] το [πρτου] πυλνος [κα περιβλου] γρων τις στς μφασιν ποει ς προστττων τι τι εσιντι χλωι.
II. [1] ποροντων ον μν περ τς μυθολογας πρς λλλους πολν χρνον πρεσβτης τις παρεστς, Οδν δεινν πσχετε, ξνοι, φη, ποροντες περ τς γραφς τατης. οδ γρ τν πιχωρων πολλο οδασι, τ ποτε ατη μυθολογα δναται [2] οδ γρ στι πολιτικν νθημα λλ ξνος τις πλαι ποτ φκετο δερο, νρ μφρων κα δεινς περ σοφαν, λγωι τε κα ργωι Πυθαγρειν τινα κα Παρμενδειον ζηλωκς βον, ς τ τε ερν τοτο κα τν γραφν νθηκε τι Κρνωι.
[3] Πτερον ον, φην γ, κα ατν τν νδρα γινσκεις ωρακς;
Colloquuntur hospes et senex. 1. Casu evenerat, ut in Saturni sacello deambularemus ubi cum pleraque alia consecrata, tum tabulam quandam pro templo positam intuebamur, in qua pictura quaedam erat peregrina, et quae peculiares fabulas contineret, quas conjicere non poteramus, quaenam tandem essent. Neque enim civitas, neque vallum pictura illa nobis esse videbatur. Ceterum muri ambitus erat qui duos alios ambitus amplectebatur; alterum majorem, minorem alterum. Porta etiam erat in primo ambitu, ubi nobis turba ingens insistere videbatur. Intra vero ambitum multitudo quaedam mulierum visebatur. Primi autem vestibuli et ambitus ingressum senex quidam occupabat, qui turbae ingredienti quasi imperare aliquid videbatur. 2. Cujus fabulae rationem nobis invicem addubitantibus, quidam natu grandior assistens, Nequaquam, inquit, hospites, absurde facitis, qui de pictura hac addubitetis. Non multi enim vel indigenae, quid hujus fabulae ratio valeat, intelligunt. Quippe quam non civis, sed peregrinus quidam dedicarit, qui huc jampridem advenerat; vir et magna prudentia et sapientia praeditus: qui cum sermone, tum opere quandam Pythagorae aut Parmenidis vitam fuerat aemulatus. Is utique sacellum et picturam hoc Saturno consecravit. HOSPES. Utrum igitur, inquam ego, nosti etiam virum ipsum, vidistique?
2
Κα θαμασ γε, φη, ατν πολυχρονιτατον νετερος ν. πολλ γρ κα σπουδαα διελγετο. ττε δ κα περ τατης [δ] τς μυθολογας πολλκις ατο κηκειν διεξιντος.
III. [1] Πρς Δις τονυν, φην γ, ε μ τις σοι μεγλη σχολα τυγχνει οσα, διγησαι μν πνυ γρ πιθυμομεν κοσαι, τ ποτ στιν μθος.
Οδες φθνος, ξνοι, φη. λλ τουτ πρτον δε μς κοσαι, τι πικνδυνν τι χει ξγησις.
Οον τ; φην γ.
τι ε μν προσξετε, φη, κα συνσετε τ λεγμενα, φρνιμοι κα εδαμονες σεσθε, ε δ μ, φρονες κα κακοδαμονες κα πικρο κα μαθες γενμενοι κακς βισεσθε. [2] στι γρ ξγησις οικυα τι τς Σφιγγς ανγματι, κενη προεβλλετο τος νθρποις. ε μν ον ατ συνει τις, σζετο, ε δ μ συνει, πλετο π τς Σφιγγς. σατως δ κα π τς ξηγσεως χει τατης. γρ φροσνη τος νθρποις Σφγξ στιν. [3] ανττεται δ τδε, τ γαθν, τ κακν, τ οτε γαθν οτε κακν στιν ν τι βωι. τατ ον ν μν τις μ συνιι, πλλυται π ατς, οκ εσπαξ, σπερ π τς Σφιγγς καταβρωθες πθνησκεν, λλ κατ μικρν ν λωι τι βωι καταφθερεται καθπερ ο π τιμωραι παραδιδμενοι. [4] ν δ τις γνι, νπαλιν μν φροσνη πλλυται, ατς δ σζεται κα μακριος κα εδαμων γνεται ν παντ τι βωι. μες ον προσχετε κα μ παρακοετε.
SENEX. Immo, inquit, eum multo tempore etiam sum admiratus, adolescens adhuc: multa quippe studiose disputabat: et ego hujusce praesertim fabulae rationem ex eo disserente saepius audieram. 3. HOSPES. Per Jovem, inquam ego, nisi quaepiam magna occupatio te detinet, expone nobis. Audire enim magnopere concupiscimus, quidnam hoc fabulae sit. SENEX. Perlibenter, o hospites, inquit. Atqui hoc prius admonendi estis: periculi quippiam inesse huic expositioni. HOSPES. Quodnam? inquam ego. SENEX. Quoniam, inquit, si, quae dicuntur, attendetis, intelligetisque, prudentes atque felices evadetis: si minus; insipientiam, infortunium, calamitatem, atque ignorantiam consecuti male vitam degetis. Haec enim expositio Sphingis aenigmati, quod illa hominibus proponebat, persimilis est. Nam quicumque ipsum intellexerat, salutem; qui non intellexerat, exitium consequebatur. Eadem est hujus enarrationis conditio. Sphinx est enim hominibus ipsa Insipientia. Haec autem proponit, quid bonum, quid malum, quid neque bonum, neque malum in vita sit. Quae si quis minus intellexerit, ab ea interimitur; neque id semel, sicut is qui depastus a Sphinge moriebatur: sed per omnem vitam paullatim absumitur, tanquam perpetuis suppliciis addictus. Contra vero, si quis agnoverit, occidit Insipientia, atque salutem ipse consequitur, et beatus felixque per omnem vitam evadit. Quamobrem vos attendite, ac diligenter audite.
3
IV. [1] ρκλεις, ς ες μεγλην τιν πιθυμαν μββληκας μς, ε ταθ οτως χει.
λλ στιν, φη, οτως χοντα.
Οκ ν φθνοις τονυν διηγομενος ς μν προσεξντων ο παρργως, πεπερ κα τ πιτμιον τοιοτν στιν.
[2] ναλαβν ον βδον τιν κα κτενας πρς τν γραφν, ρτε, φη, τν περβολον τοτον;
ρμεν.
Τοτο πρτον δε εδναι μς, τι καλεται οτος τπος Βος. κα χλος πολς παρ τν πλην φεστς ο μλλοντες εσπορεεσθαι ες τν Βον οτο εσιν. [3] δ γρων νω στηκς χων χρτην τιν ν τι χειρ κα τι τραι σπερ δεικνων τι, οτος Δαμων καλεται προστττει δ τος εσπορευομνοις, τ δε ατος ποιεν, ς ν εσλθωσιν ες τν Βον δεικνει δ ποαν δν ατος δε βαδζειν, ε μλλουσι σζεσθαι ν τι Βωι.
V. [1] Ποαν ον δν κελεει βαδζειν πς; φην γ.
ρις ον, επε, παρ τν πλην θρνον τιν κεμενον κατ τν τπον, καθ ν εσπορεεται χλος, φ ο κθηται γυν πεπλασμνη τι θει κα πιθαν φαινομνη, ν τι χειρ χει ποτριν τι;
[2] ρ. λλ τς στιν ατη; φην.
πτη καλεται, φησν, πντας τος νθρπους πλανσα.
4. HOSPES. O Hercules, quam magnum nos in desiderium conjecisti! si haec ita se habent. SENEX. Atqui ita se habent, inquit. HOSPES. Nequaquam igitur nos oratio tua praeveniet attente audituros, quum praesertim hujusmodi et praemium et poena proponatur. SENEX. Sumpta itaque virga quadam et ad picturam intenta, Videtisne, inquit, ambitum hunc? HOSPES. Videmus. SENEX. Hoc imprimis animadvertere vos oportet: locum scilicet istum Vitam vocari. Turba porro illa ingens, quae portae insistit, hi sunt omnes in vitam aliquando ingressuri. Senex autem ille superiore loco stans, qui manu altera chartam quandam tenet, altera quiddam quasi demonstrat, is Genius appellatur. Hic imperat introeuntibus, quid eos agere oporteat, ut ad vitam ingrediantur; et qualem viam perrecturi sint, ostendit, ut salutem in vita consequantur. 5. HOSPES. Qualem igitur eos jubet vitam carpere, aut quo pacto? inquam ego. SENEX. Videsne, inquit, juxta portam solium quoddam eo loco constitutum, ubi turba ingreditur? in quo sedet suavibus moribus et fidem facile inveniens mulier, quae poculum manu tenet? HOSPES. Video: sed quaenam haec est? interrogabam. SENEX. Fallacia, inquit, vocatur, quae mortales omnes seducit.
4
[3] Τοτο δ τ στι τ ποτν;
Πλνος, φη, κα γνοια.
Πτερον ον πντες πνουσι τν πλνον ο;
VI. [1] Πντες πνουσιν, φη, λλ ο μν πλεον, ο δ ττον. τι δ οχ ρις νδον τς πλης πλθς τι γυναικν τρων παντοδαπς μορφς χουσν;
ρ.
[2] Αται τονυν Δξαι κα πιθυμαι κα δονα καλονται. ταν ον εσπορεηται χλος, ναπηδσιν αται κα πλκονται πρς καστον, ετα πγουσι.
Πο δ πγουσιν ατος;
Α μν ες τ σζεσθαι, φη, α δ ες τ πλλυσθαι δι τν πτην.
δαιμνιε, ς χαλεπν τ πμα λγεις.
[3] Κα πσα γε, φη, παγγλλονται ς π τ βλτιστα ξουσαι κα ες βον εδαμονα κα λυσιτελ. ο δ δι τν γνοιαν κα τν πλνον, ν πεπκασι παρ τς πτης, οχ ερσκουσι ποα στν ληθιν δς ν τι Βωι, λλ πλαννται
HOSPES. Quid tum postea haec agit? SENEX. Ingredientes ad vitam de suo medicamento bibere compellit. HOSPES. Quaenam vero haec est potio? SENEX. Error, inquit, atque Ignorantia. HOSPES. Quid tum postea? SENEX. Ubi hanc ebiberunt, vitam ingrediuntur. HOSPES. Nunquid omnes eum errorem bibunt, necne? 6. SENEX. Omnes, inquit, bibunt: sed plus alii, minus. Non vides praeterea intra portam mulierum, multitudinem quandam, aspectus meretricum vados praeferentium ? HOSPES. Video. SENEX. Istae igitur Opiniones et Concupiscentiae et Voluptates vocantur; qua turba ingrediente statim prosiliunt unumquemque amplectuntur, ac deinde abducunt. HOSPES. Et quonam eos abducunt? SENEX. Aliae, inquit, ut salvent; aliae, ut per deceptionem interimant: HOSPES. O vir mirande, quam acerbam potionem dicis! SENEX. Atqui omnes, inquit, pollicentur, se eos ad optima quaeque, ad felicem atque conducibilem vitam esse perducturas. Illi vero per ignorantiam et errorem, quem ab ipsa Fallacia combiberunt, quaenam vera via sit in vita, non inveniunt: sed inconsulto errant,
5
εκ, σπερ ρις κα τος πρτερον εσπορευομνους ς περιγονται ποι ν τχηι.
VII. ρ τοτους, φην. δ γυν κενη τς στιν σπερ τυφλ κα μαινομνη τις εναι δοκοσα κα στηκυα π λθου τινς στρογγλου;
Καλεται μν, φη, Τχη στι δ ο μνον τυφλ κα μαινομνη, λλ κα κωφ.
[2] Ατη ον τ ργον χει;
Περιπορεεται πανταχο, φη κα παρ ν μν ρπζει τ πρχοντα κα τροις δδωσι παρ δ τν ατν πλιν φαιρεται παραχρμα δδωκε κα λλοις δδωσιν εκ κα βεβαως. δι κα τ σημεον καλς μηνει τν φσιν ατς.
[3] Ποον τοτο; φην γ.
τι π λθου στρογγλου στηκεν.
Ετα τ τοτο σημανει;
Οκ σφαλς οδ βεβαα στν παρ ατς δσις. κπτσεις γρ μεγλαι κα σκληρα γνονται, ταν τις ατι πιστεσηι.
VIII. [1] δ [τν νθρπων] πολς χλος οτος περ ατν στηκς τ βολεται κα τνες καλονται;
Καλονται μν οτοι προβολευτοι ατοσι δ καστος ατν πτει.
quemadmodum etiam eos, qui prius ingressi sunt, vides veluti vagantes fortuito. 7. HOSPES. Video, inquam, hos: sed mulier illa quaenam est, quae veluti caeca atque insana super lapide quodam rotundo consistere videtur? SENEX. Fortuna, inquit, vocatur. Ea vero non solum caeca; sed insana etiam et surda est. HOSPES. Quaenam hujus sunt partes? SENEX. Obambulat, inquit, quocumque gentium, et aliis quidem facultates eripit, aliis tradit; ab eisdemque rursus aufert illico, quae tradiderat, atque aliis temere instabiliterque concedit. Quapropter ex eo argumento ipsius ingenium facile indicatur. HOSPES. Qualenam hoc est? inquam ego. SENEX. Quoniam in rotundo lapide consistit. HOSPES. Quid tunc ex re significatur? SENEX. Quod parum certa atque instabilia sunt illius munera. Calamitates enim magnae et durae oriuntur, ubi quis in ea fidem collocarit. 8. HOSPES. Turba vero haec ingens, quae eam circumstat, quid sibi vult, et quinam vocantur? SENEX. Vocantur hi quidem Inconsulti, quorum nemo non petit, quae projicit illa.
6
Πς ον οχ μοαν χουσι τν μορφν, λλ ο μν ατν δοκοσι χαρειν, ο δ θυμοσιν κτετακτες τς χερας;
[2] Ο μν δοκοντες, φη, χαρειν κα γελν ατν ο εληφτες τι παρ ατς εσιν οτοι δ κα γαθν Τχην ατν καλοσιν. ο δ δοκοντες κλαειν [κα κτετακτες] εσ παρ ν φελετο δδωκε πρτερον ατος. οτοι δ πλιν ατν κακν Τχην καλοσι.
[3] Τνα ον στιν δδωσιν ατος, τι οτως ο μν λαμβνοντες χαρουσιν, ο δ ποβλλοντες κλαουσι;
Τατα, φη, παρ τος πολλος νθρποις δοκε εναι γαθ.
Τατα ον τνα στ;
[4] Πλοτος δηλοντι κα δξα κα εγνεια κα τκνα κα τυραννδες κα βασιλεαι κα τλλα σα τοτοις παραπλσια.
Τατα ον πς οκ στιν γαθ;
Περ μν τοτων, φη, κα αθις κποισει διαλγεσθαι, νν δ περ τν μυθολογαν γινμεθα.
στω οτως.
IX. [1] ρις ον, ς ν παρλθηις τν πλην τατην, νωτρω λλον περβολον κα γυνακας ξω το περιβλου στηκυας κεκοσμημνας σπερ ταραι εθασι;
Κα μλα.
HOSPES. Cur vero aspectu haudquaquam simili sunt, sed eorum alii gaudere, alii sublatis manibus tristari videntur? SENEX. Quicumque, inquit, eorum gaudere ac ridere videntur, hi sunt qui a Fortuna quippiam acceperunt, a quibus etiam Bona Fortuna nuncupatur. Qui vero flere ac manus protendere videntur, hi sunt a quibus abstulit, quae tradiderat antea, a quibus Fortuna Mala nominatur. HOSPES. Et quaenam sunt quae illis elargitur, propter quae tantopere, quum accipiunt, laetantur; quum amittunt, lugent? SENEX. Haec, inquit, ea sunt, quae a plerisque hominibus bona existimantur. HOSPES. Et quaenam sunt ea? SENEX. Divitiae scilicet, et gloria, et nobilitas, et liberi, et tyrannides, et regna, et alia quaecunque id genus. HOSPES. Haec autem nunquid bona non sunt? SENEX. De his quidem, inquit, deinceps disserere licebit: nunc circa fabulae narrationem versemur. HOSPES. Ita, inquit, sit. 9. SENEX. Vides igitur, ubi portam hanc praeterieris, ambitum alterum superiorem; mulieresque extra ambitum collocatas, meretricio ornatu insignes? HOSPES. Sane quidem.
7
Αται τονυν μν κρασα καλεται, δ σωτα, δ πληστα, δ Κολακεα.
[2] Τ ον δε στκασιν αται;
Παρατηροσιν, φη, τος εληφτας τι παρ τς Τχης.
Ετα τ;
ναπηδσι κα συμπλκονται ατος κα κολακεουσι κα ξιοσι παρ ατας μνειν λγουσαι τι βον ξουσιν δν τε κα πονον κα κακοπθειαν χοντα οδεμαν. [3] ν ον τις πεισθι π ατν εσελθεν ες τν δυπθειαν, μχρι μν τινος δεα δοκε εναι διατριβ, ως ν γαργαλζηι τν νθρωπον, ετ οκτι. ταν γρ νανψηι, ασθνεται τι οκ σθιεν, λλ π ατς κατησθετο κα βρζετο. [4] δι κα ταν ναλσηι πντα σα λαβε παρ τς Τχης, ναγκζεται ταταις τας γυναιξ δουλεειν κα πνθ πομνειν κα σχημονεν κα ποιεν νεκεν τοτων πντα σα στ βλαβερ, οον ποστερεν, εροσυλεν, πιορκεν, προδιδναι, ληζεσθαι κα πνθ σα τοτοις παραπλσια. ταν ον πντα ατος πιλπηι, παραδδονται τι Τιμωραι.
X. [1] Ποα δ στιν ατη;
ρις πσω τι, φη, ατν νω σπερ θυρον μικρν κα τπον στενν τινα κα σκοτεινν;
[Κα μλα.]
Οκον κα γυνακες ασχρα κα υπαρα κα κη μφιεσμναι δοκοσι συνεναι;
SENEX. Ex his haec Incontinentia, haec Luxuria, haec Avaritia; haec Assentatio nuncupatur. HOSPES. Quid hic potissimum astant? SENEX. Eos, inquit; observant, qui a fortuna quippiam acceperunt. HOSPES. Quid tum deinde? SENEX. Exsiliunt atque amplexantur eos, et adulantur, et ut penes se maneant, obtestantur; vitam jucundam atque labore omni et. incommodo vacuam illis affore promittentes. Si quis itaque persuasus earum blanditiis eo se contulerit; tantisper illi suavis videtur ea conversatio, quoad hominem titillaverit deliniveritque; postea secus. Ubi enim resipiscere coeperit, tum demum ab ea se non tam oblectatum, quam absumptum et contumeliis affectum intelligit. Quo fit ut, quum omnia dilapidarit quae a fortuna fuerat consecutus, tunc illis mulieribus inservire atque inhonesta omnia sustinere, et turpia quaeque ac perniciosa illarum gratia cogatur admittere, veluti furtum, sacrilegium, perjurium, proditionem, depraedationem, et quaecunque his similia. Ubi Vero eos omnia defecerint, Punitioni addicuntur. 10. HOSPES. Et quaenam haec est? SENEX. Videsne retro eas quoddam veluti ostiolum, locumque pariter angustum et tenebrosum? HOSPES. Sane quidem. SENEX. Ergo etiam mulieres turpes ac sordidae, et pannis indutae, tibi conspiciuntur cum illis versantes?
8
[2] Κα μλα.
Αται τονυν, φη, μν τν μστιγα χουσα καλεται Τιμωρα, δ τν κεφαλν ν τος γνασιν χουσα Λπη, δ τς τρχας τλλουσα αυτς δνη.
[3] δ λλος οτος παρεστηκς ατας δυσειδς τις κα λεπτς κα γυμνς, κα μετ ατο τις λλη μοα ατι ασχρ κα λεπτ, τς στιν;
μν δυρμς καλεται, φη, δ θυμα, δελφ δ στν ατη ατο. [4] τοτοις ον παραδδοται κα μετ τοτων συμβιο τιμωρομενος ετα νταθα πλιν ες τν τερον οκον πτεται, ες τν Κακοδαιμοναν, κα δε τν λοιπν βον καταστρφει ν πσηι κακοδαιμοναι, ν μ Μετνοια ατι πιτχηι κ προαιρσεως συναντσασα.
XI. [1] Ετα τ γνεται, ν Μετνοια ατι συναντσηι;
ξαιρε ατν κ τν κακν κα συνστησιν ατι τραν Δξαν [κα πιθυμαν] τν ες τν ληθινν Παιδεαν γουσαν, μα δ κα τν ες τν Ψευδοπαιδεαν καλουμνην.
[2] Ετα τ γνεται;
ν μν, φησ, τν Δξαν τατην προσδξηται τν ξουσαν ατν ες τν ληθινν Παιδεαν, καθαρ θες π ατς σζεται κα μακριος κα εδαμων γνεται ν τι βωι ε δ μ, πλιν πλανται π τς Ψευδοδοξας.
HOSPES. Sane. SENEX. Ex his igitur, inquit, quae flagellum tenet, Punitio nuncupatur: quae caput intra genua habet, Tristitia quae Vero capillos suos evellit, Dolor. HOSPES. Hic alius vero, qui deformitatem, macilentiam, et nuditatem praeferens, juxta eas accubat; et cum eo quaedam similis illi, turpis et macilenta, quinam sunt? SENEX. Hunc sane, inquit, Luctum appellant, illam vero ipsius sororem, Moestitiam. His itaque traditur, et eorum contubernio cruciatur. Post denuo in aliud Infelicitatis domicilium traditur, atque ita reliquam vitam in omni miseria traducit; nisi Poenitentia eum adierit, consulto occurrens. 11. HOSPES. Quid tum postea contingit, si Poenitentia illi obviam fuerit? SENEX. Eripit eum ex infortuniis, et alteram illi Opinionem alterumque Desiderium addit comites, quae ipsum ad Veram Disciplinam perducunt, sed simul etiam ad illam, quae Falsa Disciplina nuncupatur. HOSPES. Quid fit deinde? SENEX. Si, inquit, eam Opinionem susceperit, quae ad Veram Disciplinam pervehat, ab ea mundatus expiatusque salutem, beatitudinem, felicitatem in universa vita lucratur: si secus, denuo a Falsa illa Opinione seducitur.
9
XII. [1] ρκλεις, ς μγας κνδυνος λλος οτος. δ Ψευδοπαιδεα ποα στν; φην γ.
Οχ ρις τν τερον περβολον κενον;
[2] Κα μλα, φην γ.
Οκον ξω το περιβλου παρ τν εσοδον γυν τις στηκεν, δοκε πνυ καθριος κα ετακτος εναι;
Κα μλα.
[3] Τατην τονυν ο πολλο κα εκαοι τν νδρν Παιδεαν καλοσιν οκ στι δ, λλ Ψευδοπαιδεα, φη. ο μν τοι σωζμενοι πταν βολωνται ες τν ληθινν Παιδεαν λθεν, δε πρτον παραγνονται.
Πτερον ον λλη δς οκ στιν π τν ληθινν Παιδεαν γουσα;
[Οκ] στιν, φη.
XIII. [1] Οτοι δ ο νθρωποι ο σω το περιβλου νακμπτοντες τνες εσν;
Ο τς Ψευδοπαιδεας, φη, ραστα πατημνοι κα ομενοι μετ τς ληθινς Παιδεας συνομιλεν.
Τνες ον καλονται οτοι;
[2] Ο μν ποιητα, φη, ο δ τορες, ο δ διαλεκτικο, ο δ μουσικο, ο δ ριθμητικο, ο δ γεωμτραι, ο δ στρολγοι, ο δ κριτικο, ο δ δονικο, ο
HOSPES. O Hercules! quam magnum est hoc aliud discrimen! Haec autem, inquam ego, Falsa Disciplina quaenam est? SENEX. Nonne vides alterum illum ambitum? HOSPES. Video, inquam ego. SENEX. Atque extra ambitum in vestibulo mulier quaedam assistit, quae munditiem decentiamque non mediocrem praetendit? HOSPES. Sane, inquam. SENEX. Hanc igitur, inquit, plerique homines et vulgus vocant Disciplinam: non est autem, sed Falsa potius Disciplina. Huc sane se prius applicant qui salvi fiunt, ubi ad Veram Disciplinam pervenire voluerint. HOSPES. Nunquid alius ad Veram Disciplinam aditus non patet? SENEX. Patet, inquit. HOSPES. Hi vero intra ambitum obambulantes; quinam sunt homines? SENEX. Falsae, inquit, Disciplinae sunt amatores decepti, seque opinantes Verae Disciplinae contubernio frui. HOSPES. Et quinam vocantur hi? SENEX. Alii, inquit, Poetae, alii Oratores, alii Dialectici, alii Musici, alii Arithmetici, alii Geometrae, alii Astrologi, alii Voluptuarii, alii Doctores
10
δ περιπατητικο κα σοι λλοι τοτοις εσ παραπλσιοι.
XIV. [1] Α δ γυνακες κεναι α δοκοσαι περιτρχειν μοιαι τας πρταις, ν ας φης εναι τν κρασαν [κα α λλαι α μετ ατν] τνες εσν;
Ατα κενα εσιν, φη.
[2] Πτερον ον κα δε εσπορεονται;
Ν Δα κα δε, σπανως δ κα οχ σπερ ν τι πρτωι περιβλωι.
Πτερον ον κα α Δξαι; φην.
[3] Μνει γρ κα ν τοτοις τ πμα, πιον παρ τς πτης, κα γνοια μνει [ν τοτοις ν Δα] κα μετ ατς γε φροσνη, κα ο μ πλθηι π ατν οθ δξα οθ λοιπ κακα μχρι ν πογνντες τς Ψευδοπαιδεας εσλθωσιν ες τν ληθινν δν κα πωσι τς τοτων καθαρτικς δυνμεις. [4] ετα ταν καθαρθσι κα κβλωσι τ κακ πνθ σα χουσι κα τς δξας κα τν γνοιαν κα τν λοιπν κακαν πσαν, ττε ν οτω σωθσονται. δε δ μνοντες παρ τι Ψευδοπαιδεαι οδποτε πολυθσονται οδ λλεψει ατος κακν οδν νεκα τοτων τν μαθημτων.
XV. [1] Ποα ον ατη δς στιν φρουσα π τν ληθινν Παιδεαν; [φην].
ρις νω, φη, τπον τιν κενον, που οδες πικατοικε, λλ ρημος δοκε εναι;
in xystis, alii Critici, et quicunque ejusmodi aunt. 14. HOSPES. Illae autem mulieres, quae videntur circumcurrere, prioribus illis similes, in quibus Incontinentiam affirmabas, et reliquae una cum illis, quaenam sunt? SENEX. Illae ipsae sunt, inquit. HOSPES. Nunquid etiam huc ingrediuntur? SENEX. Ita per Jovem, etiam huc: sed raro, et non quemadmodum in primum ambitum. HOSPES. Nunquid etiam Opiniones? SENEX. Ita, inquit. Manet enim et in his adhuc potio, quam a Fallacia biberunt; et Ignorantia manet quoque, per Jovem, in his, insimulque etiam Insipientia: neque ab Opinione ac reliquis Malis evadent, priusquam repudiata Falsa Disciplina, veracem viam ingressi fuerint, et purgatoriam eorum medicamenta biberint. Deinde, quando purgati, mala omnia, quibus involvuntur, et opiniones ignorantiam, et reliquam omnem Pravitatem abjecerint, tum demum ita salvi et incolumes erunt. Verum manent in Falsae Disciplinae commercio, non unquam liberari poterunt; neque horum studiorum gratia ullum ab ipsis malum recedet. 15. HOSPES. Et quaenam haec est via, quae ad Veram Disciplinam fert? inquam ego. SENEX. Vides, inquit, locum illum superiorem, ubi nullus inhabitat; sed solitudo ingens esse videtur?
11
ρ.
[2] Οκον κα θραν τιν μικρν κα δν τινα πρ τς θρας, τις ο πολ χλεται, λλ λγοι πνυ πορεονται σπερ δι νοδας τινς κα τραχεας κα πετρδους εναι δοκοσης;
Κα μλα, φην.
[3] Οκον κα βουνς τις ψηλς δοκε εναι κα νβασις στεν πνυ κα κρημνος χουσα νθεν κα νθεν βαθες.
ρ.
Ατη τονυν στν δς, φη, γουσα πρς τν ληθινν Παιδεαν.
[4] Κα μλα γε χαλεπ προσιδεν.
Οκον κα νω π το βουνο ρις πτραν τιν μεγλην κα ψηλν κα κκλωι πκρημνον;
ρ, φην.
XVI. [1] ρις ον κα γυνακας δο στηκυας π τς πτρας λιπαρς κα εεκτοσας τι σματι, ς κτετκασι τς χερας προθμως;
ρ, λλ τνες καλονται, φην, αται;
[2] μν γκρτεια καλεται, φη, δ Καρτερα εσ δ δελφα.
Τ ον τς χερας κτετκασι προθμως οτως;
HOSPES. Video. SENEX. Praeterea januam quandam pusillam, ante quam via quaedam est, quae non multum admodum frequentatur; quippe quam pauci admodum terunt, quod invia et aspera et saxosa videatur? HOSPES. Sane, inquam. SENEX. Collis praeterea quidam excelsus apparet; ad eumque angustua admodum adscensus , et qui multa profunda hinc inde praecipitia offerat? HOSPES. Video. SENEX. Haec igitur, inquit, via est, quae ad Veram Disciplinam ducit. HOSPES. Aspectu quidem inprimis formidolosa. SENEX. Porro circa collis superiorem partem, saxum ingens et praealtum usquequaque praeruptum vides? HOSPES. Video, inquam. 16. SENEX. Vides praeterea mulieres duas supra saxum constitutas, pulchritudine atque habitudine corporis excellentes; ac manus perquam alacriter protendentes? HOSPES. Video: sed quaenam, inquam, vocantur? SENEX. Altera, inquit, Continentia, altera Constantia nuncupatur: sunt autem germanae. HOSPES. Curnam igitur manus tam alacriter protendunt ?
12
[3] Παρακαλοσιν, φη, τος παραγινομνους π τν τπον θαρρεν κα μ ποδειλιν λγουσαι τι βραχ τι δε καρτερσαι ατος, ετα ξουσιν ες δν καλν.
[4] ταν ον παραγνωνται π τν πτραν, πς ναβανουσιν; ρ γρ δν φρουσαν οδεμαν π ατς.
Αται π το κρημνο προσκαταβανουσι κα λκουσιν ατος νω πρς ατς, ετα κελεουσιν ατος διαναπασασθαι. [5] κα μετ μικρν διδασιν σχν κα θρσος κα παγγλλονται ατος καταστσειν πρς τν ληθινν Παιδεαν κα δεικνουσιν ατος τν δν, ς στι καλ τε κα μαλ κα επρευτος κα καθαρ παντς κακο, σπερ ρις.
μφανει ν Δα.
XVII. [1] ρις ον, φη, κα μπροσθεν το λσους κενου τπον τιν, ς δοκε καλς τε εναι κα λειμωνοειδς κα φωτ πολλι καταλαμπμενος;
Κα μλα.
[2] Κατανοες ον ν μσωι τι λειμνι περβολον τερον κα πλην τραν;
στιν οτως. λλ τς καλεται τπος οτος;
[3] Εδαιμνων οκητριον, φη δε γρ διατρβουσιν α ρετα πσαι κα Εδαιμονα.
SENEX. Hortantur, inquit, eos qui ad eum locum veniunt , ut bono animo atque intrepido sint, admonentque ut paululum quippiam adhuc sustineant: venturos enim paullo post ad pulcherrimam viam. HOSPES. Ubi vero ad saxum pervenerint, quomodo ascendunt? nullam enim eo ferentem viam animadverto. SENEX. Hae mulieres a praecipitio illo descendunt, eosque sursum ad se trahunt. Deinde recreari et quiescere jubent, ac paullo post Fortitudinem Audaciamque addunt; eosque ad Veram Disciplinam deducere se profitentur, et viam ostendunt quam sit pulchra, quam plana, quam?pervia, quam nullis malis obnoxia , ut vides. HOSPES. Ita, per Jovem, videtur. 17. SENEX. Videsne, inquit, ante illud nemus locum quendam, qui pulchritudinem amoenitatemque pratorum praefert, multoque lumine collustratur? HOSPES. Sane video. SENEX. Animadvertis igitur in prati meditullio ambitum alium et portam aliam? HOSPES. Ita sane: sed quonam pacto locus hic nuncupatur? SENEX. Fortunatorum, inquit, domicilium: hic enim Virtutes omnes et Felicitas versantur.
13
Εεν, φην γ, ς καλν λγεις τν τπον εναι.
XVIII. [1] Οκον παρ τν πλην ρις, φη, τι γυν τις στ καλ κα καθεστηκυα τ πρσωπον, μσηι δ κα κεκριμνηι δη τι λικαι, στολν δ χουσα πλν τε κα καλλπιστον; στηκε δ οκ π στρογγλου λθου, λλ π τετραγνου σφαλς κειμνου. [2] κα μετ τατης λλαι δο εσ θυγατρες τινς δοκοσαι εναι.
μφανει οτως χειν.
Τοτων τονυν μν ν τι μσωι Παιδεα στν, δ λθεια, δ Πειθ.
[3] Τ δ στηκεν π λθου τετραγνου ατη;
Σημεον, φη, τι σφαλς τε κα βεβαα πρς ατν δς στι τος φικνουμνοις κα τν διδομνων σφαλς δσις τος λαμβνουσι.
[4] Κα τνα στν, δδωσιν ατη;
Θρσος κα φοβα, φη κενος.
Τατα δ τνα στν;
πιστμη, φη, το μηδν ν ποτε δεινν παθεν ν τι βωι.
XIX. [1] ρκλεις ς καλ, φην, τ δρα. λλ τνος νεκεν οτως ξω το περιβλου στηκεν;
HOSPES. Esto, inquam ego, eam esse loci quam dicis pulchritudinem. 18. SENEX. Quin, inquit, aspicis prope portam, quam formosa et constanti facie mulier adstet, media et stata jam aetate, stolam simplicem gestans et ornatus expertem eaque non in rotundo, sed in quadrato lapide secura et munita constitit. Duae praeterea sunt aliaa, quae tanquam filiae ejus esse videntur. HOSPES. Ita prorsus apparet. SENEX. Harum igitur quae medium locum tenet, Disciplina est; eam Veritas, et Persuasio comitatur. HOSPES. Cur autem haec quadrato lapidi potissimum insistit ? SENEX. Ex eo, inquit, arguitur, quod ad eam pervenientes secura et certa via proficiscuntur, et ab ea quae donantur, munus esse certum accipientibus. HOSPES. Et quaenam illis ab ea dono dantur? SENEX. Confidentia, inquit, atque Animus imperterritus. HOSPES. Haec vero quaenam sunt? SENEX. Scientia, inquit, per quam grave nihil in vita perpeti unquam posse se intelligunt. 19. HOSPES. Quam praeclara, inquam, Hercule, munera! Sed quamobrem illa sic extra ambitum moratur?
14
πως τος παραγινομνους, φη, θεραπεηι κα ποτζηι τν καθαρτικν δναμιν. εθ ταν καθαρθσιν, οτως εσγει τοτους πρς τς ρετς.
[2] Πς τοτο; φην γ, ο γρ συνημι.
λλ συνσεις, φη. ς ν, ε τις φιλοτμως κμνων τγχανε, πρς ατρν ν δπου γενμενος πρτερον καθαρτικος ξβαλλε τ νοσοποιοντα, ετα οτως ν ατρς ατν ες νληψιν κα γεαν κατστησεν, [3] ε δ μ πεθετο ος πταττεν, ελγως ν δπου πωσθες ξλετο π τς νσου. –
Τατα μν συνημι, φην γ.
[3] Τν ατν τονυν τρπον, φη, κα πρς τν Παιδεαν ταν τις παραγνηται, θεραπεει ατν κα ποτξει τι αυτς δυνμει, πως κκαθρηι πρτον κα κβληι τ κακ πντα σα χων λθε.
Ποα τατα;
[4] Τν γνοιαν κα τν πλνον, ν πεπκει παρ τς πτης, κα τν λαζονεαν κα τν πιθυμαν κα τν κρασαν κα τν θυμν κα τν φιλαργυραν κα τ λοιπ πντα, ν νεπλσθη ν τι πρτωι περιβλωι.
XX. [1] ταν ον καθαρθι, πο ατν ποστλλει;
νδον, φη, πρς τν πιστμην κα πρς τς λλας ρετς.
Ποας τατας;
SENEX. Ut, inquit; advenientes excipiat accurate, ac medicamentum illud purgatorium instillet: atque its purgatos et emendatos ad Virtutes introducit. HOSPES. Quonam pacto? inquam ego: non enim intelligo. SENEX. At intelliges, inquit. Quemadmodum, si quis luxuriosus aegrotans medicum accersiverit, purgatoriis statim medicamentis aegritudinis causas eximit: atque ita demum a medico reparatus in sanitatem restituitur. Qui si medici praeceptis minus obtemperaverit, merito repudiatus ab ea aegritudine conficitur. HOSPES. Haec intelligo, inquam ego. SENEX. Eodem itaque pacto, ubi quis ad Disciplinam pervenerit, haec eum probe curat, et medicina sua irrorat, ut quamprimum mala omnia expurget ejiciatque, quibus adveniens implicabatur. HOSPES. Quaenam haec? SENEX. Ignorantiam, Errorem, quem apud Fallaciam biberat; Arrogantiam, Concupiscentiam, Intemperantiam, Furorem, Avaritiam, et reliqua omnia, quibus in primo ambitu fuerat repletus. 20. HOSPES. Ubi vero satis emundatus fuerit, quonam eum mittit? SENEX. Intro, inquit, ad Scientiam, ceterasque Virtutes. HOSPES. Quasnam eas ?
15
[2] Οχ ρις, φη, σω τς πλης χορν γυναικν, ς εειδες δοκοσιν εναι κα ετακτοι κα στολν τρφερον κα πλν χουσιν τι τε ς πλαστο εσι κα οδαμς κεκαλλωπισμναι καθπερ α λλαι;
[3] ρ, φην. λλ τνες αται καλονται;
μν πρτη πιστμη, φη, καλεται, α δ λλαι τατης δελφα νδρεα, Δικαιοσνη, Καλοκγαθα, Σωφροσνη, Εταξα, λευθερα, γκρτεια, Πραιτης.
[4] κλλιστε, φην γωγε, ς ν μεγληι λπδι σμν.
ν συντε, φη, κα ξιν περιποισησθε ν κοετε.
λλ προσξομεν, φην γωγε, ς μλιστα.
Τοιγαρον, φη, σωθσεσθε.
Πρς τν μητρα, φη.
Ατη δ τς στιν;
Ποα δ στν ατη;
[2] ρις τν δν κενην τν φρουσαν π τ ψηλν κενο, στιν κρπολις τν περιβλων πντων;
SENEX. Videsne intra portam coetum mulierum? quam formosae atque modestae videntur, nec nimis culto, sed simplici habitu praeditae , nihil in se aut fictum aut accuratios ornatum more aliarum praetendentes? HOSPES. Video, inquam. Sed quaenam hae vocantur? SENEX. Prima inquit, Scientia nuncupatur: ceterae vero hujus germanae, sunt, Fortitudo , Justitia , Probitas, Temperantia, Modestia, Libertas , Continentia, Mansuetudo. HOSPES. Heus, inquam, optime, quam magna in spe sumus! . SENEX. Modo, inquit, intelligatis, et quae auditis, studiose percipiatis teneatisque. HOSPES. Atqui, inquam ego, accurate ac diligenter attendemus. SENEX. Salvi igitur, inquit, eritis. 21. HOSPES. Ubi ergo eum ipsae acceperint, quonam abducunt? SENEX. Ad matrem, inquit. HOSPES. Ea vero quaenam est? SENEX. Felicitas, inquit. HOSPES. Cujusmodi autem haec est? SENEX. Videsne viam istam ad sublimem ilium verticem ferentem, quem omnes ambitus veluti arcem suam amplectuntur?
16
ρ.
[3] Οκον π το προπυλαου γυν καθεστηκυα εειδς τις κθηται π θρνου ψηλο κεκοσμημνη λευθρως κα περιργως κα στεφανωμνη στεφνωι εανθε πνυ καλι;
μφανει οτως.
XXII. [1] ταν ον δ τις παραγνηται, τ ποιε;
Στεφανο ατν, φη, τι αυτς δυνμει τε Εδαιμονα κα α λλαι ρετα πσαι σπερ τος νενικηκτας τος μεγστους γνας.
Κα ποους γνας νενκηκεν ατς; φην γ.
[2] Τος μεγστους, φη, κα τ μγιστα θηρα, πρτερον ατν κατσθιε κα κλαζε κα ποει δολον, τατα πντα νενκηκε κα πρριψεν φ αυτο κα κεκρτηκεν αυτο, στε κενα νν τοτωι δουλεουσι, καθπερ οτος κενοις πρτερον.
XXIII. [1] Ποα τατα λγεις θηρα; πνυ γρ πιποθ κοσαι.
Πρτον μν, φη, τν γνοιαν κα τν Πλνον. ο δοκε σοι τατα θηρα;
Κα πονηρ γε, φην γ.
[2] Ετα τν Λπην κα τν δυρμν κα τν Φιλαργυραν κα τν κρασαν κα τν
HOSPES. Video. SENEX. Ibi igitur mulier forma praecellens in vestibulo, constituta solium excelsum insidet, cultu non tam curioso quam liberali, corona florentissima et varia capiti imposita. HOSPES. Ita prorsus videtur. SENEX. Haec igitur, inquit, est Felicitas. 22. HOSPES. Ubi igitur ad eam quispiam accesserit quid rerum gerit? SENEX. Ipsa, inquit, Felicitas sum potentiae suae corona circumdat, et reliquae omnes Virtutes; perinde ac maximorum certaminum victores coronari solent. HOSPES. Et quaenam, inquam ego, certamina ipse vicit? SENEX. Maxima, inquit, et maxima etiam monstra quae prius ipsum absumebant, affligebant atque in servitutem redigebant. Omnia haec devicit, ac longe ab se repressit, adeoque ipsum se superavit, ita ut huic illa nunc serviant, quibus ipse antea in servitutem redactus fuerat. 23. HOSPES. Quaenam haec monstra dicis ? audire enim admodum cupio. SENEX. Inprimis, inquit, Ignorantiam et Errorem. An tibi monstra haec esse non videntur? HOSPES. Imo teterrima inquam ego. SENEX. Deinde Tristitiam, Luctum, et Insolentiam, et Avaritiam, et Incontinentiam, et reliquam omnem
17
λοιπν πασαν Κακαν. πντων τοτων κρατε κα ο κρατεται σπερ πρτερον.
[3] καλν ργων, φην γ, κα καλλστης νκης. λλ κενο τι μοι επ τς δναμις το στεφνου, ι φης ... στεφανον ατν;
[4] Εδαιμονικ, νεανσκε. γρ στεφανωθες τατηι τι δυνμει εδαμων γνεται κα μακριος κα οκ χει ν τροις τς λπδας τς εδαιμονας, λλ ν ατι.
XXIV. [1] ς καλν τ νκημα λγεις. ταν δ στεφανωθι, τ ποιε πο βαδζει;
[2] γουσιν ατν πολαβοσαι α ρετα πρς τν τπον κενον, θεν λθε πρτον, κα δεικνουσιν ατι τος κε διατρβοντας ς κακς διατρβουσι κα θλως ζσι κα ς ναυαγοσιν ν τι βωι κα πλαννται κα γονται κατακεκρατημνοι σπερ π πολεμων, ο μν π κρασας, ο δ π λαζονεας, ο δ π Φιλαργυρας, τεροι δ π Κενοδοξας, ο δ φ τρων Κακν. [3] ξ ν ο δνανται κλσαι αυτος τν δεινν, ος δδενται, στε σωθναι κα φικσθαι δε, λλ ταρττονται δι παντς το βου. τοτο δ πσχουσι δι τ μ δνασθαι τν νθδε δν ερεν πελθοντο γρ τ παρ το Δαιμονου πρσταγμα.
XXV. [1] ρθς μοι δοκες λγειν. λλ κα τοτο πλιν πορ, δι τ δεικνουσιν ατι τν τπον κενον α ρετα, θεν κει τ πρτερον.
[2] Οκ κριβς ιδει οδ πστατο, φη, οδν τν κε, λλ νεδοαζε κα δι τν γνοιαν κα τν πλνον, ν δ πεπκει, τ μ ντα γαθ νμιζεν γαθ εναι κα
Improbitatem. His omnibus non, ut antea, paret; sed jam imperat. HOSPES. O praeclara, inquam ego, facinora, et pulcherrimam victoriam! Illud autem mihi etiam expone, cujusmodi sit ejus coronae potentia, qua eum coronari dixisti? SENEX. Beatifica, inquit, o adolescens. Qui enim fuerit ea potentia coronatus, et felix et beatus evadit; neque alibi quam in se ipso spem felicitatis reponit. 24. HOSPES. Quam praeclaram victoriam dicis! Ceterum coronatus quid agit, aut quo vadit? SENEX. Suscipientes eum Virtutes ad illum locum ducunt, unde primum advenerat, eique commonstrant studia improborum; quam male degant, et misere vivant; quanta in vita naufragia patiantur; quantum aberrent; quam veluti hostium captivitatem perferant, alii Incontinentiae, alii Arrogantiae, alii Avaritiae, alii Inani Gloriae, alii aliis Malis inservientes; per quae a calamitatibus, quibus irretiti sunt, exsolvere se nequeunt, ut salventur et illo perveniant; sed in omni vita perturbantur. Atque hoc perpetiuntur, quod hanc viam invenire non possunt: mandatum enim a Genio traditum oblivioni mandaverunt. 25. HOSPES. Recte, inquam, dicere mihi videris; tametsi hoc rursus ambigo, curnam ei virtutes locum illum commonstrent, unde prius advenerat. SENEX. Nihil certi noverat, neque ullam eorum, quae ibi agerentur, scientiam tenebat; sed propter Ignoran