-Elementy do przenoszenia -Elementy do przenoszenia ruchu obrotowegoruchu obrotowego

-Sprzęgła-Sprzęgła

Spis treściSpis treści

•Wałki i osieWałki i osie

•ŁożyskaŁożyska

•SprzęgłaSprzęgła

Wałki i osieWałki i osie

WWałkiałki i osie i osie są to części maszyn osadzone w są to części maszyn osadzone w łożyskach i otrzymujące inne elementy łożyskach i otrzymujące inne elementy

wykonujące ruch obrotowy (np. koła pasowe wykonujące ruch obrotowy (np. koła pasowe lub zębate, tarcze sprzęgieł, koła jezdne).lub zębate, tarcze sprzęgieł, koła jezdne).

Wałek przenosi moment obrotowy z jednego Wałek przenosi moment obrotowy z jednego elementu maszyny na drugi. Natomiast oś, elementu maszyny na drugi. Natomiast oś,

mimo że współpracuje z elementami mimo że współpracuje z elementami obracającymi się, nie przenosi momentu obracającymi się, nie przenosi momentu

obrotowego.obrotowego.

Wałki i osieWałki i osie• Zastosowanie:Zastosowanie:

- Silnikach elektrycznych- Silnikach elektrycznych- Przekładniach- Przekładniach- Sprzęgłach- Sprzęgłach

• Wady:Wady:- Wysoki koszt produkcji- Wysoki koszt produkcji- Skomplikowana produkcja- Skomplikowana produkcja- Możliwość ukręcenia się wałka lub osi- Możliwość ukręcenia się wałka lub osi

• Zalety:Zalety:- Duża sprawność mechaniczna- Duża sprawność mechaniczna- Łatwy montaż- Łatwy montaż- Prosta konstrukcja - Prosta konstrukcja

FotografieFotografie

ŁożyskaŁożyska• Łożyska służą do podtrzymywania Łożyska służą do podtrzymywania

obracających się osi i wałków. obracających się osi i wałków. Konstrukcja łożyska powinna zapewnić Konstrukcja łożyska powinna zapewnić możliwość przejęcia obciążenia możliwość przejęcia obciążenia elementów podtrzymywanych oraz zapewnić elementów podtrzymywanych oraz zapewnić możliwie małe straty energii wywodowane możliwie małe straty energii wywodowane tarciem. Zależnie od rodzaju tarcia, które tarciem. Zależnie od rodzaju tarcia, które występuje w łożysku, rozróżniamy łożyska występuje w łożysku, rozróżniamy łożyska ślizgoweślizgowe i i toczonetoczone. Pod względem . Pod względem kierunku przenoszonych obciąż łożyska kierunku przenoszonych obciąż łożyska dzieli się ponadto na dzieli się ponadto na poprzecznepoprzeczne, , wzdłużnewzdłużne i i poprzeczno- wzdłużnepoprzeczno- wzdłużne. .

Łożysko ślizgoweŁożysko ślizgowe• Przenoszą siły poprzeczne F1 i wzdłużaną F2 Przenoszą siły poprzeczne F1 i wzdłużaną F2

przedstawia rysunek A. Łożyska takie nie mogą przedstawia rysunek A. Łożyska takie nie mogą przenosić znacznych obciążeń i dlatego są przenosić znacznych obciążeń i dlatego są stosowane w drobnych mechanizmach. Łożyska stosowane w drobnych mechanizmach. Łożyska stosowane w maszynach mają bardziej stosowane w maszynach mają bardziej skomplikowaną budowę. W łożysku ślizgowym skomplikowaną budowę. W łożysku ślizgowym przedstawionym na rysunku 1 czop wału przedstawionym na rysunku 1 czop wału współpracuje bezpośrednio z otworem (panwią) współpracuje bezpośrednio z otworem (panwią) łożyska. Aby zmniejszyć występujące tu tarcie, łożyska. Aby zmniejszyć występujące tu tarcie, odpowiednio dobiera się materiał czopa i panwi , odpowiednio dobiera się materiał czopa i panwi , ponadto między współ pracującymi ponadto między współ pracującymi powierzchniami wprowadza się smar.powierzchniami wprowadza się smar.

Łożysko ślizgoweŁożysko ślizgowe• Zastosowanie:Zastosowanie:• - W mechanizmach drobnych lub skomplikowanych- W mechanizmach drobnych lub skomplikowanych

• Wady:Wady:• - Duże strata energii po przez tarcie- Duże strata energii po przez tarcie• - Możliwość zatarcia się łożyska- Możliwość zatarcia się łożyska• - Mała wydajność- Mała wydajność

• Zalety:Zalety:• - Cicha praca- Cicha praca• - Łatwość wykonania- Łatwość wykonania• - Tani koszt produkcji- Tani koszt produkcji

FotografieFotografie

Łożysko toczneŁożysko toczne

• Składa się z dwóch pierścieni o elementów tocznych w Składa się z dwóch pierścieni o elementów tocznych w postaci kulek, wałeczków, stożków itd. Jeden pierścieni postaci kulek, wałeczków, stożków itd. Jeden pierścieni wtłacza się na czop, a drugi wciska np. w otwór wtłacza się na czop, a drugi wciska np. w otwór korpusu maszyny. W ceku zachowania stałych korpusu maszyny. W ceku zachowania stałych odległości między elementami tocznymi są one odległości między elementami tocznymi są one umieszczone w tzw. koszyczku. Dzięki zastosowaniu umieszczone w tzw. koszyczku. Dzięki zastosowaniu elementów tocznych tarcie ślizgowe zostaje zastąpione elementów tocznych tarcie ślizgowe zostaje zastąpione znacznie mniejszym tarciem tocznym. Łożyska toczne znacznie mniejszym tarciem tocznym. Łożyska toczne są produkowane w wyspecjalizowanych zakładach. są produkowane w wyspecjalizowanych zakładach. Zakłady produkujące maszyny kupują gotowe łożyska Zakłady produkujące maszyny kupują gotowe łożyska o wymiarach znormalizowanych.o wymiarach znormalizowanych.

Łożysk toczneŁożysk toczne• Zastosowanie:Zastosowanie:• - W maszynach przemysłowych- W maszynach przemysłowych• - W samochodach- W samochodach• - Elementach chłodniczych- Elementach chłodniczych• - Silnikach elektrycznych- Silnikach elektrycznych• Wady:Wady:• - Duża cena- Duża cena• - Duży koszt produkcji- Duży koszt produkcji• - Są głośne- Są głośne• - Trudność wykonania- Trudność wykonania

• Zalety:Zalety:• - Duża wytrzymałość- Duża wytrzymałość• - Małe straty energii tarcia- Małe straty energii tarcia• - Wytrzymują duże obciążenia- Wytrzymują duże obciążenia

FotografieFotografie

SprzęgłaSprzęgłaSprzęgła służą do przenoszenia momentu Sprzęgła służą do przenoszenia momentu obrotowego z jednego wałka na drugi. Dzieli obrotowego z jednego wałka na drugi. Dzieli się je nasię je na::

stałe wyłączalne

Sprzęgła stałeSprzęgła stałeSprzęgła stałe przedstawiają rysunki. Na pierwszym z nich Sprzęgła stałe przedstawiają rysunki. Na pierwszym z nich (rys.A) na dwa łączone wały nasunięta jest tuleja. Elementami (rys.A) na dwa łączone wały nasunięta jest tuleja. Elementami łączącymi każdy z wałów z tuleją są dwa kołki usytuowana w łączącymi każdy z wałów z tuleją są dwa kołki usytuowana w płaszczyznach, uniemożliwiające łączonym wałom płaszczyznach, uniemożliwiające łączonym wałom przesunięcie zarówno w kierunku promieniowym, jak i przesunięcie zarówno w kierunku promieniowym, jak i osiowym. Natomiast sprzęgło przedstawione na rys. B osiowym. Natomiast sprzęgło przedstawione na rys. B zapewnia w pełnym zakresie możliwość zmian wzajemnego zapewnia w pełnym zakresie możliwość zmian wzajemnego położenia wałów.położenia wałów.

Sprzęgła wyłączalneSprzęgła wyłączalneSprzęgła wyłączalne stanowią sprzęgła kłowe. Wśród sprzęgieł Sprzęgła wyłączalne stanowią sprzęgła kłowe. Wśród sprzęgieł

wyłączalnych najszersze zastosowanie znalazły sprzęgła wyłączalnych najszersze zastosowanie znalazły sprzęgła cierne. W tym przypadku na obu sprzęganych wałkach są cierne. W tym przypadku na obu sprzęganych wałkach są

osadzone tarcze wyposażone w powierzchnie cierne (płaskie osadzone tarcze wyposażone w powierzchnie cierne (płaskie lub stożkowe). Ich sprzęgnięcie polega na dociśnięciu do siebie lub stożkowe). Ich sprzęgnięcie polega na dociśnięciu do siebie

powierzchni ciernych. Tarcze sprzęgłowe są najczęściej powierzchni ciernych. Tarcze sprzęgłowe są najczęściej dociskane za pomocą sprężyn. Wywołane w ten sposób tarcie dociskane za pomocą sprężyn. Wywołane w ten sposób tarcie

umożliwia przeniesienie ruchu obrotowego z jednego wałka na umożliwia przeniesienie ruchu obrotowego z jednego wałka na drugi. Wyłączenie sprzęgła polega na odblokowaniu sprężyn drugi. Wyłączenie sprzęgła polega na odblokowaniu sprężyn

dociskowych za pomocą ukł. dźwigni. dociskowych za pomocą ukł. dźwigni.