รายงานผลการปฏิ�บั ติ�งานเพื่��อพื่ ฒนาระบับังานให้�มี�ประสิ�ทธิ�ภาพื่

เร��อง

การประย�กติ ใช้�โปรแกรมี Excel ในการออกแบับั

การใช้�วั ติถุ�ระเบั�ดในงานเห้มี�องแร(

ของนายวั� จาร�ร กษาเพื่��อประกอบัการแติ(งติ ,งให้�ด-ารงติ-าแห้น(งวั�ศวักรเห้มี�องแร( 8

วัช้.ติ-าแห้น(งเลขท�� 109

สิ-าน กงานอ�ติสิาห้กรรมีพื่�,นฐานและการเห้มี�องแร(เขติ 1 สิงขลา

อธิ�บัด�กรมีอ�ติสิาห้กรรมีพื่�,นฐานและการเห้มี�องแร(นายอน�สรณ์ เน� องผลมาก

ผ0�อ-านวัยการสิ-าน กงานอ�ติสิาห้กรรมีพื่�,นฐานและการเห้มี�องแร(เขติ 1 สิงขลานายธวั�ช ผลควัามดี�

ห้ วัห้น�ากล�(มีสิ(งเสิร�มีและพื่ ฒนาเทคโนโลย�นายสมศั�กดี�� หวัลกส�น

จ ดพื่�มีพื่ โดย ส�าน�กงานอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%เขต 1

133 ถนนกาญจนวัน�ช ต�าบลเขาร+ปช-าง อ�าเภอเม�อง

จ�งหวั�ดีสงขลา 90000

โทรศั�พื้ท 0-7431-1412 โทรสาร 0-7432-2189

ก�นยายน 2551

สิารบั ญห้น�า

สารบ�ญ I

ค�าน�า II

1. บทน�า 1

2. แนวัค�ดีในการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม 2

3. ป2จจ�ยในการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม 8

4. วั�ธ�การออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม 17

5. การประย�กตใช-โปรแกรม Excel เพื้� อการออกแบบ 21

6. สร�ป อภ�ปรายและข-อเสนอแนะ 28

7. เอกสารอ-างอ�ง 29

รายการติารางประกอบัห้น�า

ตารางท� 1 แสดีงองคประกอบของวั�ตถ�ระเบ�ดีแต%ละประเภทตารางท� 2 แสดีงควัามเร3วัอน�ภาคและการขจ�ดี (ตามมาตรฐานควัามส� นสะเท�อนของไทย)

ตารางท� 3 แสดีงค%าการตรวัจวั�ดีและค%าท� ไดี-จากการประเม�นควัามเร3วัอน�ภาค ของ สนง.สรข.1

ตารางท� 4ตารางท� 5ตารางท� 6ตารางท� 7ตารางท� 8

รายการร0ปประกอบัห้น�า

ร+ปท� 1 แนวัค�ดีในการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสมร+ปท� 2 การตรวัจวั�ดีควัามส� นสะเท�อนตามมาตรฐานของ DIN4150 หร�อ

USBM BI8507 And OSMRร+ปท� 3 ล�กษณ์ะของร+เจาะและส%วันประกอบต%างๆ

ค-าน-า

การประย�กตใช-โปรแกรม Excel ในการออกแบบการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%ฉบ�บน�-ต-องการน�าเสนอแนวัค�ดีในการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีในงานเหม�องแร% ท� เหมาะสมท�!งในแง%ของประส�ทธ�ภาพื้และประส�ทธ�ผล โดียค�าน8งถ8งป2จจ�ยท� ม�ผลกระทบในดี-านต%างๆ โดียเฉพื้าะอย%างย� งป2จจ�ยดี-านส� งแวัดีล-อม จ8งเป9นประโยชนต%อผ+-ประกอบการและผ+-ปฏิ�บ�ต�งานดี-านการเจาะระเบ�ดี ในการน�าไปประย�กตใช-ในสถานประกอบการของตนเอง อ�นเป9นการส%งเสร�มสน�บสน�นการประกอบก�จกรรมอ�ตสาหกรรมเหม�องแร%อ�กทางหน8 ง ตรงตามเป;าประสงคของกรมอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%ในการยกระดี�บสถานประกอบการให-ม�มาตรฐานย� งข8!น

จ�ดีเดี%นของรายงานฉบ�บน�! ค�อการประย�กตใช-โปรแกรม Excel

ช%วัยในเร� องของการออกแบบร+เจาะระเบ�ดี โดียลดีข�!นตอนการค�านวัณ์ท� ย�%งยากออก เพื้� อผ+-ประกอบการเหม�องแร%และเหม�องห�น สามารถน�าไปประย�กตใช-ไดี-อย%างง%ายดีาย และน�าไปประย�กตใช-ต%อเน� องในเร� องของการรายงานผลการเจาะระเบ�ดี รวัมถ8งการน�าไปใช-ในการบร�หารจ�ดีการไดี- จ8งคาดีหมายวั%ารายงานฉบ�บน�!จะเป9นประโยชนต%อผ+-ประกอบการและผ+-ท� ม�หน-าท� ปฏิ�บ�ต�งานตามสมควัร สามารถน�าไปใช-ประโยชนไดี-จร�งและเป9นการยกระดี�บมาตรฐานสถานประกอบการให-ส+งข8!น

(นายธวั�ช ผลควัามดี�)ผ+-อ�านวัยการส�าน�กงานอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%เขต 1

สงขลา

1. บัทน-า

การท�าเหม�องแร%และเหม�องห�นในป2จจ�บ�น จ�าเป9นต-องใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในการท�าให-ห�นหร�อแร%แตกร-าวั

ก%อนท� จะน�า เข-าส+%กระบวันการบดีย%อย ค�ดีขนาดีและแต%งแร% ดี�งน�!นผ+-ประกอบการต-องม�การวัางแผนและออกแบบการเจาะระเบ�ดีท� ถ+กต-องตามหล�กวั�ศัวักรรมและเหมาะสมต%อสภาพื้พื้�! นท� ท� เหม�องต�!งอย+% โดียการวัางแผนและออกแบบการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีท� เหมาะสมต-องค�าน8งถ8งป2จจ�ยหลายดี-าน โดียเฉพื้าะอย%างย� งป2จจ�ยทางดี-านผลกระทบส� งแวัดีล-อมท� เก�ดีจากการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดี ป2จจ�ยรองลงมาเป9นป2จจ�ยทางดี-านวั�ชาการ กล%าวัค�อการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีต-องใช-หล�กวั�ศัวักรรมท� เหมาะสม จ8งจะท�าให-ผลผล�ตท� ไดี-จากการระเบ�ดีม�ขนาดีและปร�มาณ์ตามท� ต-องการ พื้ร-อมท� จะเข-าส+%ข� !นตอนของการบดีย%อยหร�อแต%งแร% ส�ดีท-ายเป9นป2จจ�ยทางดี-านค%าใช-จ%าย กล%าวัค�อต-นท�นการเจาะระเบ�ดีต%อหน%วัยผล�ตม�ควัามเหมาะสมท� ให-ประส�ทธ�ภาพื้ส+งส�ดี ดี�งน�!นการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� ม�ประส�ทธ�ภาพื้ต-องค�าน8งถ8งป2จจ�ยท�!ง 3

ประการดี�งท� กล%าวัมา ส�าน�กงานอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%เขต 1 สงขลา ใน

ฐานะต�วัแทนของกรมอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร% จ8งไดี-จ�ดีท�ารายงานฉบ�บน�!ข8!นมาโดียผสมผสานก�บข-อม+ลการเจาะระเบ�ดีในอดี�ตของส�าน�กงานฯก�บแนวัค�ดีดี�งท� กล%าวัมา เพื้� อเสนอร+ปแบบ/วั�ธ�การการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม โดียต�ดีทฤษฎี�และการค�านวัณ์ท� ย�%งยากออก แล-วัดี�ดีแปลงให-เป9นแนวัทางการออกแบบอย%างง%าย โดียประย�กตใช-โปรแกรม Excel มาใช-ในเร� องของการค�านวัณ์ ซึ่8 งจะท�าให-ผ+-ประกอบการหร�อผ+-ท� ม�หน-าท� เก� ยวัข-องในการปฏิ�บ�ต�งานระเบ�ดี สามารถน�าไปประย�กตใช-ในทางปฏิ�บ�ต�ไดี-อย%างม�ประส�ทธ�ภาพื้

2. แนวัค�ดในการออกแบับัร0เจาะระเบั�ดท��เห้มีาะสิมี

ก%อนท� จะกล%าวัถ8งแนวัค�ดีของการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม ขอกล%าวัถ8งส%วันประกอบของวั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ในงานเหม�องแร%และเหม�องห�นพื้อส�งเขป เพื้� อจะไดี-ม�ควัามเข-าใจตรงก�นในกรณ์�ท� กล%าวัอ-างถ8งในการออกแบบ

2.1 ประเภทของวั ติถุ�ระเบั�ดท��ใช้�งานเห้มี�องแร(และเห้มี�องห้�นโดยท �วัไป ประกอบดี-วัย 2 ส%วัน

ห ล� ก ค� อ เ ช�! อ ป ร ะ ท� ห ร� อ แ ก@ ป (Detonator, gap) แ ล ะ วั� ต ถ�ระเบ�ดี(Explosive)

2.1.1 เช้�,อปะท�ห้ร�อแก4ป (Detonator, gap) เป9นอ�ปกรณ์ท� ใช-ในการกระต�-นให-ระเบ�ดีแรงส+ง

เก�ดีการระ เบ�ดี ม�ดี- วัยก�นหลายประ เภทเช%น แก@ปธรรมดีา(Plain

Detonator) แก@ปไฟฟ;า(Electric Detonator) แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังหร�อแก@ปถ%วังเวัลา(Electric Delay Detonator) และแก@ปท� จ�ดีระเบ�ดีโดียไม%ใช-ไฟฟ;าหร�อแก@ปนอนอ�เลคตร�ก(Non-Electric Detonator)

แก4ปธิรรมีดา(Plain Detonator) แก@ปประเภทน�!ท�าข8!นเพื้� อใช-ร%วัมก�บสายชนวันธรรมดีา

หร�อสายชนวันเวัลา(Safety Fuse) และม�พื้ล�งการระเบ�ดีส+งต� าต%างก�น โดียท� วัไปม�การแบ%งออกเป9น 12 ขนาดี จากเบอร 1-12 โดียท� ต�วัเลขย� งมากย� งม�ขนาดีควัามร�นแรงของการระเบ�ดีมาก ใช-งานก�นอย+%ในป2จจ�บ�นค�อเบอร 6 และ 8 โดียแก@ปธรรมดีาเบอร 6 น�ยมใช-ในงานเหม�องและงานโยธาท� วัไป หากต-องการใช-ในการระเบ�ดีใต-น�!าหร�อท� ช�!นแฉะมากควัรใช-เบอร 8

หร�อใช-กระต�-นระเบ�ดี ANFO ท� อย+%ในร+ขนาดีเล3กไดี- โดียไม%ต-องใช-ร%วัมก�บวั�ตถ�ระเบ�ดีแรงส+ง

ข�อด�ในการใช้�แก4ปธิรรมีดา - ง%ายต%อการใช-งาน สามารถปร�บให-เหมาะก�บควัามล8กของหล�มเจาะ

ไดี-โดียง%าย

- สามารถปร�บการหน%วังเวัลาไดี- โดียการจ�าก�ดีควัามยาวัของสายชนวันเวัลา

- ลดีอ�นตรายอ�นอาจเก�ดีจากการจ�ดีระเบ�ดีดี-วัยไฟฟ;า- ราคาถ+กข�อจ-าก ดในการใช้�แก4ปธิรรมีดา - ม�ค�ณ์สมบ�ต�ในการก�นน�!าต� า- ใช-เวัลาจ�ดีระเบ�ดีนาน- ม�ควัามแม%นย�าในการหน%วังเวัลาต� า

แก4ปไฟฟ6า(Electric Detonator) แก@ปประเภทน�!ม�ล�กษณ์ะคล-ายคล8งก�บแก@ปธรรมดีา

จะจ�ดีระเบ�ดีไดี-เม� อม�กระแสไฟฟ;าในปร�มาณ์เพื้�ยงพื้อ วั� งผ%านเส-นลวัดีควัามต-านทานท� ฝั2งอย+%ในห�วัจ�ดีของแก@ป กระแสไฟฟ;าท� ผ%านวังจรจะท�าให-เส-นลวัดีควัามต-านทาน ร-อนจนท�าให-สารประเภทต�ดีไฟง%ายในห�วัจ�ดีล�กไหม-และลามออกไปจ�ดีสารท� เคล�อบอย+% ซึ่8 งจะต�ดีไฟและพื้%นลงไปจ�ดีประจ�บนและประจ�ล%างของแก@ป ท�าให-เก�ดีการจ�ดีระเบ�ดีข8!น

แก4ปไฟฟ6าจ งห้วัะถุ(วังห้ร�อแก4ปถุ(วังเวัลา(Electric

Delay Detonator) แก@ปประเภทน�!คล-ายคล8งก�บแก@ปไฟฟ;าท� กล%าวัมา จะแตกต%างก�นตรงท� แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังม�สารเผาไหม-ท� ช-ากวั%าแก@ปไฟฟ;าธรรมดีา เพื้� อถ%วังเวัลาค� นอย+%ระหวั%างห�วัจ�ดีก�บประจ�บน และในส%วันของประจ�บนใช-สารท� เผาไหม-ร�นแรงกวั%าและเม� อไหม-ไฟก3จะไม%ม�ก@าซึ่หร�อควั�น เพื้� อป;องก�นไม%ให-ก@าซึ่ดี�นหลอดีแตกก%อนจะไปถ8งประจ�ล%าง ประเภทของแก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังย�งแบ%งออกไดี-เป9น 2 ชน�ดี ค�อ แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังชน�ดีม�ลล�เซึ่คก�ล(Milli-second Delay) และแก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังชน�ดีฮาฟเซึ่คก�ล(Half-second Delay) ซึ่8 งชน�ดีแรกจะม�เวัลาถ%วังในแต%ละเบอร 0.025 วั�นาท� เหมาะสมต%อการใช-งานในเหม�องแร%และเหม�องห�นประเภทเหม�องเปDดีท� ม�หน-าอ�สระของการระเบ�ดี ส%วันชน�ดีหล�งจะม�เวัลาถ%วังในแต%ละเบอร 0.5 วั�นาท� เหมาะสมต%อการใช-งาน

ในเหม�องอ�โมงคท� ต-องการสร-างหน-าอ�สระของการระเบ�ดี จ8งจ�าเป9นต-องใช-แก@ปหน%วังเวัลาให-นานข8!น

ข�อด�ในการใช้�แก4ปไฟฟ6าจ งห้วัะถุ(วัง - ง%ายต%อการจ�ดีระเบ�ดี ใช-เวัลาในการจ�ดีระเบ�ดีน-อย- ม�ควัามแม%นย�าในการถ%วังเวัลาส+ง- ง%ายต%อการใช-งาน สามารถปร�บให-เหมาะก�บควัามล8กของหล�มไดี-

โดียง%าย- สามารถเจาะร+ระเบ�ดีไดี-หลายแถวั การจ�ดีระเบ�ดีไม%พื้ร-อมก�นของ

แก@ปจะท�าให-เก�ดีหน-าอ�สระในแถวัท� อย+%ดี-านหล�ง ท�าให-การแตกห�กของห�นจากการระเบ�ดีดี�

- หน- า เหม�องม�ควัามเร�ยบ การแตก ร-าวัของห�นหล� งแนวัระเบ�ดี(Back break) น-อยลง

- สามารถลดีผลกระทบท� เก�ดีจากการระเบ�ดี เช%น ส� นสะเท�อน เส�ยง ห�นปล�วั และก@าซึ่พื้�ษไดี-ดี�

ข�อจ-าก ดในการใช้�แก4ปไฟฟ6าจ งห้วัะถุ(วัง - ท�!งแก@ปไฟฟ;าธรรมดีาและจ�งหวัะถ%วัง อาจม�อ�นตรายจากส� อทาง

ไฟฟ;า ควัามถ� หร�อกระแสไฟฟ;าสถ�ตย รวัมถ8งการใช-งานในช%วังท� ม�พื้าย�ฝันฟ;าคะนอง ดี�งน�!นจ8งต-องใช-งานอย%างระม�ดีระวั�งในเร� องดี�งกล%าวั

- อาจเก�ดีการข-ามของแก@ป ซึ่8 งเก�ดีจากกระแสไฟฟ;าร� วั- ม�จ�านวันเบอรของการหน%วังเวัลาจ�าก�ดี

แก4ปท��จ�ดระเบั�ดโดยไมี(ใช้�ไฟฟ6าห้ร�อนอนอ�เลคติร�ก(Non-Electric Detonator)

แก@ปประเภทน�!จะประกอบดี-วัย 2 ส%วันหล�กท� ส�าค�ญ ค�อ ส%วันต�วัแก@ปและส%วันสายจ�ดีชนวัน ส%วันต�วัแก@ปเป9นหลอดีอล+ม�เน�ยม ต-องจ�ดีดี-วัยแรงจ�ดีระเบ�ดีจากสายจ�ดีระเบ�ดีเท%าน�!น สายจ�ดีระเบ�ดีเป9นหลอดีพื้ลาสต�กส�ขนาดีเส-นผ%าศั+นยกลางประมาณ์ 3 ม�ลล�เมตร ซึ่8 งจะม�ควัามยาวัของสายให-เล�อกตามควัามล8กของหล�มเจาะ ภายในหลอดีพื้ลาสต�กจะเคล�อบผงวั�ตถ�ระเบ�ดีแรง

ส+ง เพื้� อใช-ส%งผ%านแรงระเบ�ดีภายในหลอดีสาย ไปท�าการจ�ดี Starter โดียแรงระเบ�ดีจะไม%ท�าลายต�วัหลอดีสายพื้ลาสต�กน�! การจ�ดีระเบ�ดีแก@ปประเภทน�! สามารถจ�ดีไดี- 2 แบบค�อ

1. ใช-เคร� องจ�ดีระเบ�ดีโดียเฉพื้าะ2. จ�ดีระเบ�ดีโดียใช-แก@ปธรรมดีาก�บสายชนวันเวัลา

แก@ปนอนอ�เลคตร�ก ม� 2 แบบ แบบต%อวังจรในหล�มและในแถวัเดี�ยวัก�น(Down line) และแบบต%อวังจรระหวั%างแถวั(Surface delay) แก@ปประเภทน�!ม�ราคาแพื้งกวั%าแก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังหลายเท%า จ8งย�งไม%เป9นท� น�ยมใช-งานในเหม�องขนาดีเล3ก ป2จจ�บ�นม�ท� ใช-งานในเหม�องขนาดีใหญ% เช%นโรงป+นซึ่�เมนตท� ท�%งสง จ�งหวั�ดีนครศัร�ธรรมราช เป9นต-น

ข�อด�ในการใช้�แก4ปนอนอ�เลคติร�ก - ควัามปลอดีภ�ยส+ง ลดีอ�บ�ต�เหต�อ�นอาจเก�ดีจากกระแสไฟฟ;า กระแส

ไฟฟ;าสถ�ตย รวัมถ8งคล� นควัามถ� ต%างๆ นอกจากน�!ย�งทนต%อแรงกระแทกและแรงเส�ยดีทานต%างๆ

- ประส�ทธ�ภาพื้ของการระเบ�ดีส+ง ไม%ท�าให-เศัษห�นอ�ดีปากหล�มและ ANFO เส�ยหายในจ�งหวัะเก�ดีการระเบ�ดี สามารถหน%วังเวัลาให-ระเบ�ดีท�ละหล�มไดี-โดียไม%ม�ข�ดีจ�าก�ดี ซึ่8 งจะเพื้� มการแตกของห�นและลดีรอยร-าวัของหน-าผา พื้ร-อมท�!งลดีแรงส� นสะเท�อนและเส�ยงในการระเบ�ดี

- สะดีวักในการปฏิ�บ�ต�งานในหน-างาน ง%ายต%อการต%อวังจรและแก-ไขวังจรระเบ�ดี ใช-แก@ปเบอรเดี�ยวัก�นในการบรรจ�หล�ม จ8งไม%ส�บสนเวัลาบรรจ�

ข�อจ-าก ดในการใช้�แก4ปแก4ปนอนอ�เลคติร�ก- ไม%สามารถปร�บสายให-เหมาะสมก�บควัามล8กของหล�มต%างๆไดี- - หากส%วันหน� งส%วันใดีในวังจรเก�ดีป2ญหา จะท�า ให-หล�มท� เหล�อไม%

ระเบ�ดี- ราคาค%อนข-างส+ง

2.1.2วั ติถุ�ระเบั�ด (Explosive) วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ในงานเหม�องแร%และเหม�องห�นม�ดี-วัยก�น

หลายประเภท เช%น ไดีนาไมท (Dynamite) วัอเตอรเจล(Watergel)

อ� ม� ล ช� น (Emulsion) เ พื้ น โ ท ไ ล ท (Pentolite) แ อ น โ ฟ (ANFO-

Ammonium Nitrate & Fuel oil) ซึ่8 งค�ณ์สมบ�ต�ของวั�ตถ�ระเบ�ดีในแต%ละประเภทไม%เหม�อนก�น อย%างไรก3ตามวั�ตถ�ระเบ�ดีจะต-องม�องคประกอบ 3 ส%วัน จ8งจะถ�อวั%าเป9นวั�ตถ�ระเบ�ดี กล%าวัค�อ ต-องม�ส%วันท� เป9นสารเช�!อเพื้ล�ง สารน�าออกซึ่�เจน และสารเร%งปฏิ�ก�ร�ยา รายละเอ�ยดีองคประกอบของวั�ตถ�ระเบ�ดีแต%ละประเภทดี�งแสดีงในตารางท� 1

ประเภท องค ประกอบัของวั ติถุ�ระเบั�ดสิารเช้�,อเพื่ล�ง สิารน-าออกซิ�เจน สิารเร(ง

ปฏิ�ก�ร�ยาไดนาไมีท สารประกอบคารบอน

เช%นข�!เล� อยโ ซึ่ เ ดี� ย ม ไ น เ ต ร ทหร�อแอมโมเน�ยมไนเตรท

สารไนโตรกร�เซึ่อร�นและผงแก-วัโปร%ง

วัอเติอร เจล

น�!าม�น ผงอล+ม�เน�ยม แ อ ม โ ม เ น� ย ม ไ นเตรท แคลเซึ่�ยมไนเตรท

สารท�เอ3นท�หร�อผงแก-วัโปร%ง

อ�มี ลช้ �น น�!า ม�น ข�! ผ8! ง ผงอ ล+ม�เน�ยม

โ ซึ่ เ ดี� ย ม ไ น เ ต ร ทหร�อแอมโมเน�ยมไนเตรท

ฟองอากาศั ผงแก-วัโปร%ง

แอนโฟ น�!าม�นดี�เซึ่ล แ อ ม โ ม เ น� ย ม ไ นเตรท

ช%องวั%างอากาศัในเม3ดีป�E ยและระหวั%างเม3ดี

ติารางท�� 1 แสิดงองค ประกอบัของวั ติถุ�ระเบั�ดแติ(ละประเภท

ไดนาไมีท (Dynamite)

- เน�!อวั�ตถ�ระเบ�ดีม�ควัามอย+%ต�วั สามารถต�ดีแบ%งเพื้� อใช-งานไดี-- ควัามแรงในการระเบ�ดี ควัามไวัต%อการจ�ดีระเบ�ดี ควั�นพื้�ษจากการ

ระเบ�ดีและการก�นน�!า ข8!นอย+%ก�บปร�มาณ์การผสมของสารไนโตรกล�เซึ่อร�น

- ประส�ทธ�ภาพื้ของไดีนาไมทลดีลงไดี-ง%าย เน� องจากสารไนโตรกล�เซึ่อร�นแยกต�วัจากเน�!อวั�ตถ�ระเบ�ดีไดี-ง%าย

- สารไนโตรกล�เซึ่อร�นเป9นสารระเหย ซึ่8 งท�าให-บ�คคลท� ส�มผ�สถ+กหร�อส+ดีดีมม�อาการปวัดีห�วั

- สารไนโตรกล�เซึ่อร�นท� แห-งเป9นสะเก3ดี ม�ควัามไวัต%อการกระแทก และเส�ยดีส�ส+ง

วัอเติอร เจล (Watergel)

- เน�! อวั�ตถ�ระเบ�ดีม�ล�กษณ์ะเป9นผล8กของแข3งในสารละลาย ท� ม�ล�กษณ์ะข�%นข-น จ8งสามารถก�นน�!าไดี- แต%ไม%สะดีวักในการต�ดีแบ%งเพื้� อใช-งาน

- ควัามไวัต%อการจ�ดีระเบ�ดี และควัามแรงข8!นอย+%ก�บสารเร%งปฏิ�ก�ร�ยาในเน�-อวั�ตถ�ระเบ�ดีรวัมถ8งควัามหนาแน%น

- เน�!อวั�ตถ�ระเบ�ดีหากแยกออกจะม�ของเหลวัไหลออกมา ซึ่8 งจะท�าให-ควัามไวัต%อการจ�ดีระเบ�ดี ควัามแรง ล�กษณ์ะการก�นน�!าต� าลง เก�ดีข8!นเม� อเม� อวั�ตถ�ระเบ�ดีไดี-ร�บแรงกระแทก ควัามช�!น หร�อควัามร-อน

อ�มี ลช้ �น (Emulsion)

- เน�!อวั�ตถ�ระเบ�ดีม�ล�กษณ์ะเป9นสารละลายท� ห%อห�-มดี-วัยน�!าม�นหร�อข�!ผ8!ง โดียม�สารอ�ม�ลซึ่�ไฟเออรเป9นต�วัประสาน ซึ่8 งท�าให-ก�นน�!าไดี-ดี� และสามารถต�ดีแบ%งเพื้� อใช-งานไดี-

- ควัามเร3วัของการระเบ�ดี ควัามไวัต%อการจ�ดีระเบ�ดีส+งข8!นเม� อปร�มาณ์ผงแก-วัโปร%งเพื้� มข8!น แต%

ควัามหนาแน%นจะลดีลง- ควัามเร3วัของการระเบ�ดี ควัามไวัต%อการจ�ดีระเบ�ดีและการก�นน�!า จะ

ลดีลง และเส� อมสภาพื้เร3วัข8!น เม� อสารละลายแยกต�วัออกจากน�!าม�นหร�อข�!ผ8!ง ซึ่8 งเก�ดีจากควัามช�!น ควัามร-อน และแรงกระแทก

เพื่นโทไลท (Pentolite)

- เป9นของผสมซึ่8 งประกอบไปดี-วัยวั�ตถ�ระเบ�ดี 2 ชน�ดี ค�อ TNT และ PETN

- เน�!อวั�ตถ�ระเบ�ดีม�ล�กษณ์ะเป9นข�!ผ8!งแข3ง จ8งก�นน�!าไดี-ดี�มาก แต%ไม%สามารถต�ดีแบ%งเพื้� อใช-งานไดี-

- ควัามแรงในการระเบ�ดีข8!นอย+%ก�บส�ดีส%วันการผสมระหวั%าง TNT

และ PETN

- สามารถเก3บร�กษาไดี-นานถ8ง 5 ปF ในคล�งเก3บสภาพื้แห-งและเย3น

แอนโฟ (ANFO- Ammonium Nitrate & Fuel oil)

- แอมโมเน�ยมไนเตรทท� ใช-ในงานระเบ�ดีม�ล�กษณ์ะเป9นเม3ดีกลมม�ร+พื้ร�น

- ปกต�แอมโมเน�ยมไนเตรทจะปGนเป9นผงและจ�บต�วัเป9นก-อน ถ-าอ�ณ์ภ+ม�การเก3บเปล� ยนแปลงบ%อย (ส+งและต� ากวั%า 32 องศัาเซึ่ลเซึ่�ยส)

- แอมโมเน�ยมไนเตรทสามารถดี+ดีควัามช�!นไดี-ดี�ท�าให-จ�บต�วัเป9นก-อน ซึ่8 งจะท�าให-การดี+ดีซึ่8มน�!าม�นลดีลง ส%งผลให-ประส�ทธ�ภาพื้การระเบ�ดีลดีลง

- แอมโมเน�ยมไนเตรทท� ไม%ดี+ดีซึ่8มน�!าม�น ม�สาเหต�มาจากปร�มาณ์สารเคล�อบผ�วั(เพื้� อก�นการจ�บต�วัเป9นก-อน)ม�มากเก�นไป

- พื้ล�งงานการระเบ�ดีและควัามไวัในการระเบ�ดี ข8!นอย+%ก�บอ�ตราส%วันของการผสมน�!าม�นดี�เซึ่ล(ท� ดี�ท� ส�ดี แอมโมเน�ยมไนเตรท : ดี�เซึ่ล ประมาณ์ 94 : 6 % โดียน�!าหน�ก หร�อ ผสมน�!าม�น 1.88 ล�ตรต%อ

25 ก�โลกร�มป�Eย)และการกระจายต�วัของน�!าม�นดี�เซึ่ลในแอมโมเน�ยมไนเตรท

- การกระจายต�วัของน�!าม�นในแอมโมเน�ยมไนเตรท สามารถตรวัจสอบไดี-โดียใช-ส�ละลายในน�!า ม�นท� ผสม และตรวัจดี+จากควัามสม� าเสมอของส�ในเม3ดีแอมโมเน�ยมไนเตรท

การจ�ดีระเบ�ดีแรงส+งม�ข� !นตอนการจ�ดีระเบ�ดีโดียท� วัไปค�อ แก@ปจะถ+กจ�ดีระเบ�ดีเพื้� อไปกระต�-นให-ระเบ�ดีแรงส+ง เก�ดีการระเบ�ดีแล-วัไปกระต�-นให- ANFO เก�ดีการระเบ�ดี ในส%วันท� แก@ปก�บระเบ�ดีแรงส+งเม� อถ+กจ�ดีให-อย+%รวัมก�นเร�ยกวั%าไพื้รเมอร (Primer) ส%วัน ANFO ปกต�ถ�อวั%าเป9นสารระเบ�ดี (Blasting Agent)

ส�าหร�บรายละเอ�ยดีและร+ปล�กษณ์ะของแก@ปและวั�ตถ�ระเบ�ดี สามารถศั8กษาเพื้� มเต�มจากเอกสารท� ระบ�ไวั-ในเอกสารอ-างอ�ง

2.2 แนวัค�ดในการออกแบับั แนวัค�ดีในการออกแบบท� วัๆไป โดียมากม�%งเน-นในเร� องของปร�มาณ์ผลผล�ตภายใต-ต-นท�นท� ต� า จ8งน�าไปส+%การใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ไม%ถ+กต-องและไม%ม�มาตรฐาน เช%นการใช-แก@ปเบอรเดี�ยวัในการระเบ�ดีร+เจาะจ�านวันมาก เป9นต-น จ8งเก�ดีป2ญหาการร-องเร�ยนเร� องเส�ยงและควัามส� นสะเท�อนอย+%เน�องๆ ดี�งน�!นแนวัค�ดีท� น�า เสนอการออกแบบในรายงานน�! ไดี-ใส%ป2จจ�ยทางดี-านส� งแวัดีล-อมรวัมถ8งป2จจ�ยท� เก� ยวัข-องเข-าไปร%วัมออกแบบดี-วัย ล�กษณ์ะของแนวัค�ดีดี�งแสดีงในร+ปท� 1

ป2จจ�ยดี-านส� งแวัดีล-อม การท�าเหม�องไม%ม�ผลกระทบส� งแวัดีล-อม

ควัามต-องการ ในการผ ล� ตแร% ป2 จจ�ยดี- านวั�ช าการ การออกแบบระเบ�ดีท� ไดี-ผลผล�ตท�

ขนาดีและปร�มาณ์ตามต-องการ

ป2จจ�ยดี-านค%าใช-จ%าย ต- น ท� น ต� า (เ ห ม า ะสม)ประส�ทธ�ภาพื้ส+งส�ดี

ร0ปท�� 1 แนวัค�ดในการออกแบับัร0เจาะระเบั�ดท��เห้มีาะสิมี

3. ป8จจ ยในการออกแบับัร0เจาะระเบั�ดท��เห้มีาะสิมี

ดี�งท� ไดี-กล%าวัมาในห�วัข-อท� แล-วั ป2จจ�ยในการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสมประกอบดี-วัย ป2จจ�ยดี-านส� งแวัดีล-อม ป2จจ�ยดี-านวั�ชาการ และป2จจ�ยดี-านต-นท�นค%าใช-จ%าย ซึ่8 งม�รายละเอ�ยดีท� ส�าค�ญดี�งน�!

3.1 ป8จจ ยด�านสิ��งแวัดล�อมีผลกระทบส� งแวัดีล-อมท� เก�ดีข8!นจากการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%

และเหม�องห�น ประกอบดี-วัยควัามส� นสะเท�อน เส�ยง คล� นอ�ดีอากาศั ห�นปล�วักระเดี3น แก@สพื้�ษ และท�ศัน�ยภาพื้ท� ไม%สวัยงาม ซึ่8 งผ+-ประกอบการต-องปฏิ�บ�ต�ตามกฎีข-อบ�งค�บของงานส� งแวัดีล-อม เพื้� อลดีป2ญหาผลกระทบท� เก�ดีข8!นต%อส�งคมและช�มชน โดียแนวัทางหล�กของการปฏิ�บ�ต�เพื้� อลดีป2ญหาดี�งกล%าวั ดี�งน�!

3.1.1 ควัามีสิ �นสิะเท�อน การป;องก�นการส� นสะเท�อนท� เก�ดีจากการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%และห�น สามารถท�าไดี- 2 วั�ธ� ค�อ

1. การตรวัจวั�ดีโดียใช-เคร� องตรวัจวั�ดีควัามส� นสะเท�อนโดียตรง ซึ่8 งค%าท� ตรวัจวั�ดีไดี-จะต-องม�ค%าไม%เก�นค%ามาตรฐานท� ก�าหนดีไวั-ในตารางท� 2

(ค%าท� ตรวัจวั�ดีเป9นค%าควัามเร3วัอน�ภาคและการขจ�ดี) นอกจากน�!แล-วัค%าของก า ร ต ร วั จ วั�ดี อ า จ พื้ ล3 อ ต อ อ ก ม า ใ น ร+ ป ข อ ง ก ร า ฟ ต า ม ม า ต ร ฐ า นของ DIN4150 หร�อ USBM BI8507 And OSMRE หร�อ มาตรฐานอ� นๆ เป9นต-น ล�กษณ์ะดี�งแสดีงในร+ปท� 2

2. การใช-ค%าอ�ตราส%วันระยะทาง (Scaled Distance, SD) ซึ่8 งวั�ธ�น�!เป9นการควับค�มปร�มาณ์การใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ท�าให-เก�ดีควัามเร3วัคล� นของการระเบ�ดี ม�ค%าไม%เก�นค%ามาตรฐานท� ก�า หนดีและไม%เป9นอ�นตรายต%อโครงสร-างอาคารบ-านเร�อนหร�อโบราณ์สถาน โดียหล�กปฏิ�บ�ต�จะก�าหนดีค%าควัามปลอดีภ�ยไวั-ดี�งน�!

บร�เวัณ์ร+ระเบ�ดีท� อย+%ใกล-บ-านเร�อนอาคารส� งปล+กสร-างท� วัไป ก�า หนดีค%าอ�ตราส%วันระยะทาง(Scaled Distance) ไม%

น-อยกวั%า 70 ฟ�ต / √ ปอนดี ท� ท�าให-เก�ดีควัามเร3วัอน�ภาคส+งส�ดี(Peak Partical velocity) ไม%เก�น 0.18 น�!วัต%อวั�นาท�( 4.5 ม�ลล�เมตรต%อวั�นาท�)

บร�เวัณ์ร+ระเบ�ดีท� อย+%ใกล-โบราณ์สถาน ก�าหนดีค%าอ�ตราส%วันระยะทาง(Scaled Distance) ไม%น-อยกวั%า 120 ฟ�ต / √

ปอนดี ท� ท�าให-เก�ดีควัามเร3วัอน�ภาคส+งส�ดี(Peak Partical

velocity) ไม%เก�น 0.075 น�!วัต%อวั�นาท�( 1.88 ม�ลล�เมตรต%อวั�นาท�)

หมายเหต� ค%าควัามเร3วัอน�ภาคท� ก�าหนดีน�! จะม�ควัามปลอดีภ�ยในท�กค%าควัามถ� ท� เก�ดีข8!น

ควัามีถุ��(Hz)

ควัามีเร9วัอน�ภาค

(mm/s)

การขจ ด(mm)

ควัามีถุ��(Hz)

ควัามีเร9วัอน�ภาค

(mm/s)

การขจ ด(mm)

1 4.7 0.75 21 26.4 0.202 9.4 0.75 22 27.6 0.203 12.7 0.67 23 28.9 0.204 12.7 0.51 24 30.2 0.205 12.7 0.40 25 31.4 0.206 12.7 0.34 26 32.7 0.207 12.7 0.29 27 33.9 0.208 12.7 0.25 28 35.2 0.209 12.7 0.23 29 36.4 0.2010 12.7 0.20 30 37.7 0.2011 13.8 0.20 31 39.0 0.2012 15.1 0.20 32 40.2 0.2013 16.3 0.20 33 41.5 0.2014 17.6 0.20 34 42.7 0.2015 18.8 0.20 35 44.0 0.2016 20.1 0.20 36 45.2 0.2017 21.4 0.20 37 46.5 0.2018 22.6 0.20 38 47.8 0.2019 23.9 0.20 39 49.0 0.2020 25.1 0.20 40 50.8 0.20

ติารางท�� 2 แสิดงควัามีเร9วัอน�ภาคและการขจ ด (ติามีมีาติรฐานควัามีสิ �นสิะเท�อนของไทย)

ร0ปท�� 2 การติรวัจวั ดควัามีสิ �นสิะเท�อนติามีมีาติรฐานของ DIN4150

ห้ร�อ USBM BI8507 And OSMR

จากการตรวัจวั�ดีค%าควัามส� นสะเท�อนหร�อควัามเร3วัอน�ภาคส+งส�ดี (Peak Particle Velocity) จ�านวัน 30 คร�!ง ในพื้�!นท� ควัามร�บผ�ดีชอบของส�าน�กงานอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%เขต 1 สงขลาท� ผ%านมาเปร�ยบเท�ยบก�บค%าควัามเร3วัอน�ภาคท� ไดี-จากการศั8กษาของส�าน�กเหม�องแร%ประเทศัสหร�ฐอเมร�กา พื้บวั%า ส+ตรท� ใช-ในการค�านวัณ์ควัามส� นสะเท�อนหร�อควัามเร3วัอน�ภาคส+งส�ดี (( V = 160 x ( d / √ W) – 1. 6 ) ซึ่8 งเป9นสมการเส-นตรงในกราฟ log-log ท� ลากอย+%เหน�อ(Upper-Limited Line)ค%าควัามส� นสะเท�อนจากการตรวัจวั�ดีจ�านวันประมาณ์ 10,000 ค%า จากเหม�องแร%-ห�น จ�านวัน 700 แห%งท� วัโลก ) ม�ค%ามากกวั%าค%าท� ตรวัจวั�ดีไดี-จากส�าน�กงานอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%เขต 1 สงขลาท�กค%า ดี�งแสดีงในตารางท� 3 ซึ่8 งแสดีงให-เห3นวั%าส+ตรการประเม�นค%าควัามส� นสะเท�อนของส�าน�กเหม�องแร% ประเทศัสหร�ฐอเมร�กา สามารถน�ามาประย�กตใช-ในเหม�องแร%และเหม�องห�นในประเทศัไทยไดี- ดี�งน�!นเม� อก�าหนดีค%า Scaled

Distance ไดี- ก3สามารถน�ามาประเม�นค%าควัามส� นสะเท�อนไดี- โดียท� ค%าท� ประเม�นไดี-จะม�ค%ามากกวั%าท� ตรวัจวั�ดีไดี-จร�ง ในรายงานฉบ�บน�!จ8งอ�งส+ตรการ

ประเม�นของส�าน�กเหม�องแร% ประเทศัสหร�ฐอเมร�กา เป9นหล�กในการประเม�นค%าควัามส� นสะเท�อนหร�อควัามเร3วัอน�ภาคส+งส�ดี

3.1.2 เสิ�ยงห้ร�อคล��นอ ดอากาศ ในท�านองเดี�ยวัก�นในเร� องของเส�ยงหร�อคล� นอ�ดีอากาศั ก3ใช-อ�ตราส%วันระยะทาง (รากท� 3) ในการประเม�นค%าเส�ยงหร�อคล� นอ�ดีอากาศั และประเม�นค%าโดียใช-ส+ตร dBl = 165 – 25 log [ ( d) / 3 √ W ] โดียม�หน%วัยเป9นเดีซึ่�เบลแอล แต%ไม%เน-นในรายงานน�!มากน�ก เพื้ราะค%าท� ไดี-จากการตรวัจวั�ดีก�บค%าท� ประเม�นไดี- ม�ควัามคลาดีเคล� อนค%อนข-างมาก และส%วันใหญ%ค%าท� ตรวัจวั�ดีไดี-ม�ค%ามากกวั%าค%าท� ประเม�นจากส+ตร อย%างไรก3ตาม ควัรก�าหนดีค%าควัามดี�งเส�ยงหร�อคล� นอ�ดีอากาศัไม%เก�น 120 dBl(เดีซึ่�เบลแอล) ซึ่8 งค%าดี�งกล%าวัจะไม%ท�า ให-เก�ดีควัามร�าคาญแก%ช�มชนใกล-เค�ยง สามารถดี�า เน�นการไดี-โดียควับค�มค%าอ�ตราส%วันระยะทาง(รากท� 3) ไม%น-อยกวั%า 250 ฟ�ต / 3√ ปอนดี นอกจากน�!ในการปฏิ�บ�ต�งานจร�ง ควัรดี�าเน�นการดี�งน�!

อ�ดีร+เจาะระเบ�ดีให-แน%น ใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังท� เหมาะสม พื้ยายามใช-ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีต%อจ�งหวัะถ%วังให-น-อยท� ส�ดี หน-าผาระเบ�ดีไม%ควัรม�ควัามส+งมากเก�นไป ไม%ห�นท�ศัทางของการระเบ�ดีไปในท�ศัทางท� ช�มชนต�!งอย+% ลดีควัามถ� ในการระเบ�ดีให-น-อยท� ส�ดี ฯลฯ

ล�าดี�บท�

ค%าท� ไดี-จากการตรวัจวั�ดี

ระยะห%าง วั�ตถ�ระเบ�ดี

อ�ตราส%วัน

อ�ตราส%วัน ค%าจากการ

PPVAir

Blast

ท� ระเบ�ดี ท� ใช-

ระยะทาง ระยะทาง

ค�านวัณ์ PPV

น�!วัต%อวั�นาท� dbl ฟ�ต

ปอนดี/ดี�เลย

(รากท� 2)

(รากท� 3)

น�!วัต%อวั�นาท�

1 0.035 106 3280 358.4173.2

6461.7

6 0.042

2 0.035 110 3280 367.36171.1

3457.9

8 0.043

3 0.015 122 1968 392.22 99.37268.8

5 0.102

4 0.010 127 984 602.11 40.10116.5

3 0.4365 0.130 130 656 602.11 26.73 77.69 0.8336 0.233 134 656 456.96 30.69 85.17 0.668

7 0.010 122 1968 57.12260.3

9511.0

1 0.022

8 0.015 125 2460 67.20300.0

9605.0

8 0.017

9 0.010 120 1804 201.60127.0

5307.6

6 0.069

10 0.005 128918.

4 201.60 64.68156.6

3 0.203

11 0.008 110918.

4 298.37 53.17137.4

4 0.277

12 0.030 116 2132 604.80 86.69252.1

1 0.127

13 0.030 126 1804 604.80 73.36213.3

2 0.166

14 0.025 130754.

4 101.92 74.73161.5

0 0.161

15 0.008 124852.

8 101.92 84.47182.5

7 0.132

16 0.020 118754.

4 136.19 64.64146.6

3 0.203

17 0.030 121852.

8 136.19 73.08165.7

5 0.167

18 0.010 136 1968 50.40277.2

1532.7

8 0.020

19 0.008 112 1968 208.32136.3

5331.9

8 0.061

20 0.011 104 4920 208.32340.8

8829.9

6 0.014

21 0.015 112852.

8 208.32 59.09143.8

6 0.234

22 0.030 111 820 208.32 56.81138.3

3 0.249

23 0.783 134311.

6 232.96 20.42 50.64 1.283

24 0.010 123 1476 232.96 96.70239.8

8 0.107

25 0.040 126852.

8 232.96 55.87138.6

0 0.256

26 0.165 110721.

6 232.96 47.28117.2

7 0.335

27 0.007 1221443

.2 232.96 94.56234.5

5 0.110

28 0.007 1201377

.6 232.96 90.26223.8

9 0.119

29 0.567 123295.

2 232.96 19.34 47.98 1.39930 1.560 122 164 232.96 10.74 26.65 3.583

ติารางท�� 3 แสิดงค(าการติรวัจวั ดและค(าท��ได�จากการประเมี�นควัามีเร9วัอน�ภาค ของ สินง.สิรข. 1

3.1.3 ห้�นปล�วั (Fly Rock) จากการศั8กษาระยะห�นปล�วักระเดี3นในประเทศัไทยพื้บวั%า โดียส%วันใหญ%ห�นปล�วักระเดี3นอย+%ในช%วัง 100-

350 เมตร โดียเฉพื้าะในช%วัง 100-200 เมตรค%อนข-างถ� ส%วันในระยะ 300 เมตร ข8!นไปจะม�จ�านวันประมาณ์ 3 % ดี�งน�!นในการแก-ไขป2ญหาห�นปล�วักระเดี3นจากการระเบ�ดีควัรดี�าเน�นการดี�งน�!

ระยะอ�ดีปากร+เจาะ(Stemming)ควัรมากกวั%าหร�อเท%าก�บ ระยะห%างระหวั%างร+เจาะก�บหน-าอ�สระ(Free face)

วั�สดี�ท� ใช-อ�ดีปากร+เจาะไม%ควัรเป9นวั�สดี�ประเภทกลมมนเช%น ทราย แต%ควัรเป9นประเภทห�นเกล3ดี

ก%อนการจ�ดีระเบ�ดีควัรเก3บกวัาดีห�นท� วัางระเกะระกะอย+%บนหน-าระเบ�ดีออก

ระยะ Burden น-อยกวั%า Spacing เสมอ ใช-ร+เจาะระเบ�ดีให-เล3กท� ส�ดี ร+เจาะระเบ�ดีท� ดี�ไม%ควัรเก�น 2 แถวั ก�นระยะระเบ�ดีในร�ศัม�ไม%ต� ากวั%า 400 เมตร เพื้� อป;องก�น

อ�นตรายจากการปล�วัของห�น ฯลฯ

3.1.4 ฝุ่�;นและแก4สิพื่�ษ ใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ม�ค�ณ์ภาพื้และไดี-มาตรฐาน ผสมอ�ตราส%วันของสารระเบ�ดี (ANFO) ก�บน�!าม�นดี�เซึ่ลท� เหมาะสม ก%อนการระเบ�ดีอาจต-องท�าการสเปรยน�!า การใช-วั�สดี�ปDดีคล�มร+เจาะ ฯลฯ ซึ่8 งสามารถแก-ไขป2ญหาฝั�Gนและแก@สไดี-ในระดี�บหน8 ง

3.1.5 ท ศน�ยภาพื่ ควัรออกแบบหน-าเหม�องให-สวัยงามม�ล�กษณ์ะข�!นบ�นไดี เร� มจ�ดีการท�าเหม�องในบร�เวัณ์ท� อย+%ในส�ดีหร�อบนส�ดี พื้ยายามใช-พื้�!นท� ก�นชน(Buffer zone) เพื้� อบดีบ�งท�ศัน�ยภาพื้ท� ไม%สวัยงาม ท�!งน�!ข8!นอย+%ก�บล�กษณ์ะของพื้�!นท� และวั�ธ�การออกแบบหน-าเหม�อง

การใช-ค%าอ�ตราส%วันระยะทาง (Scaled Distance) เป9นการควับค�มปร�มาณ์การใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีให-เหมาะสมก�บระยะทางจากจ�ดีระเบ�ดีถ8งจ�ดีท� คาดีวั%าจะม�ผลกระทบ เพื้� อให-ค%าควัามส� นสะเท�อนและคล� นอ�ดีอากาศัท� เก�ดีข8!นอย+%ในเกณ์ฑ์มาตรฐานท� ก�าหนดี ซึ่8 งจะอย+%ในส%วันของการออกแบบ ส%วันในเร� องของการแก-ไขป2ญหาห�นปล�วั (Fly Rock) ฝั�Gน แก@สพื้�ษ และท�ศัน�ยภาพื้ จะอย+%ในส%วันของการปฏิ�บ�ต�และควัามใส%ใจของผ+-ประกอบการ ดี�งน�!นการป;องก�นผลกระทบส� งแวัดีล-อมต-องไปพื้ร-อมก�นท�!งการออกแบบท� ดี� และการปฏิ�บ�ต�งานท� ดี�จ8งจะส�มฤทธ��ผล

3.2 ป8จจ ยด�านวั�ช้าการการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีน�!น ม�ต�วัแปรท� เก� ยวัข-อง 2 ประเภทค�อ

ต�วัแปรท� ควับค�มไม%ไดี-และต�วัแปรท� ควับค�มไดี- ต�วัแปรท� ควับค�มไม%ไดี-เช%น ล�กษณ์ะธรณ์�วั�ทยา โครงสร-างของช�!นห�นหร�อช�!นแร% เป9นต-น ส%วันต�วัแปรท� ควับค�มไดี-เช%น ขนาดีร+เจาะระเบ�ดี ควัามล8กร+เจาะ ระยะห%างระหวั%างหล�ม ฯลฯ เป9นต-น ดี�งน�!นในการออกแบบตามหล�กวั�ชาการหร�อวั�ศัวักรรม จะพื้�จารณ์าใช-ต�วัแปรท� ควับค�มไดี- โดียประย�กตใช-ส+ตรของการค�านวัณ์ค%าระยะต%างๆ ส�า หร�บรายงานฉบ�บน�!จะใช-ส+ตรของ O.Andersen เป9นหล�กในการค�านวัณ์และออกแบบ ซึ่8 งรายละเอ�ยดีของส+ตรม�ดี�งน�!

1. ระยะ Burden (B) = 0.11 √ Dd

โดียท� B = ระยะระหวั%างหน-าผาถ8งร+เจาะระเบ�ดีแถวัแรกหร�อหน-าอ�สระ หน%วัยเป9น เมตร

D = ควัามล8กของร+ระเบ�ดี หน%วัยเป9น เมตรd = ขนาดีของร+เจาะ หน%วัยเป9น ม�ลล�เมตร

2. ระยะ Spacing (S) = 1.2 B

โดียท� S = ระยะห%างระหวั%างร+เจาะ หน%วัยเป9น เมตรB = Burden หน%วัยเป9น เมตร

3. ระยะ Sub-drilling (J) = 0.3 B

โดียท� J = ระยะท� เจาะต� ากวั%าต�นหน-าผา หน%วัยเป9น เมตรB = Burden หน%วัยเป9น เมตร

4. ควัามล8กร+เจาะรวัม (H) = h + J

โดียท� H = ระยะควัามล8กของร+เจาะรวัม หน%วัยเป9น เมตรh = ระยะควัามส+งของหน-าผา

5. ระยะ Stemming (T) ≥ ระยะ Bโดียท� T = ระยะท� อ�ดีปากร+เจาะ หน%วัยเป9น เมตร

B = Burden หน%วัยเป9น เมตร6. การค�านวัณ์หาร+เจาะท� ใช-ท�!งหมดี

B x S x ควัามส+งของหน-าผา(h) x จ�า นวันร+เจาะ =

ปร�มาณ์ผลผล�ตท�!งหมดีโดียท� B = Burden หน%วัยเป9น เมตร

S = Spacing หน%วัยเป9น เมตร7. ค�านวัณ์ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีต%อร+เจาะ

ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีท�!งหมดีต%อร+เจาะ=(d2/4) x ระยะอ�ดีวั�ตถ�ระเบ�ดี x ควัามหนาแน%นของ ANFO

โดียท� = ม�ค%าประมาณ์ 3.14

d = ขนาดีร+เจาะ หน%วัยเป9น เซึ่นต�เมตร

ระยะอ�ดีวั�ตถ�ระเบ�ดี = H – T หร�อ ควัามล8กของร+เจาะรวัม – ระยะอ�ดีปากร+เจาะ

ม�หน%วัยเป9น เซึ่นต�เมตรควัามหนาแน%นของ ANFO = 0.82 กร�มต%อ ล+กบาศักเซึ่3นต�

เมตรหมายเหต� ค%าท� ค�านวัณ์ไดี-จากส+ตร ม�หน%วัยเป9น กร�ม ต-องท�าให-เป9น

ก�โลกร�มโดียหารดี-วัย 1000

8. อ� ต ร า ก า ร ใ ช- วั� ต ถ� ร ะ เ บ� ดี (Explosive Consumption)

=ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ท�!งหมดี/ห�นหร�อแร% ท� ร ะ เ บ� ดี ไ ดี- ต% อ 1

ลบ.เมตรหมายเหต� ม�หน%วัยเป9น ก�โลกร�มต%อ ลบ.เมตร

ร0ปท�� 3 ล กษณะของร0เจาะและสิ(วันประกอบัติ(างๆ

hExplosive Charge

B

J

T

S

ส+ตรในการค�านวัณ์ท� กล%าวัมาน�! อน�มานวั%าให-ใช-ไดี-ท�!งร+เจาะในแนวัดี� งและร+เจาะเอ�ยงเพื้� อควัามสะดีวัก เน� องจากในทางปฏิ�บ�ต�จร�งน�!นร+เจาะเอ�ยงโดียท� วัไปประมาณ์ 75-80 องศัา ซึ่8 งผลการค�านวัณ์จะไม%แตกต%างก�นมากน�กก�บร+เจาะดี� ง ถ-าหากร+เจาะเอ�ยงมากกวั%าน�!จะม�ผลต%อการปล�วักระเดี3นของห�น

ไดี-ม�การศั8กษาปร�มาณ์การใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีท� เหมาะสมพื้บวั%า ปร�มาณ์การใช-วั�ตถ�ระเบ�ดี(Explosive Consumption) ควัรม�ค%าอย+%ในช%วัง 0.30-

0.60 ก�โลกร�มต%อการระเบ�ดีห�นปร�มาณ์ 1 ลบ.เมตร ส%วันขนาดีของการแตกห�กของห�นเป9นส� งท� ย�%งยากในการศั8กษามาก เพื้ราะต-องค�าน8งถ8งป2จจ�ยหลายดี-านประกอบก�น อย%างไรก3ตามในรายงานน�! ขอน�าเสนอส+ตรเช�งประสบการณ์ของน�กวั�จ�ย Kuznetsov(1973) ดี�งน�!

X m = A ( V0 / Q) 0.8 Q 1/

6…………………………………..(1)โดียท� X m = ช�!นส%วันเฉล� ยของห�นท� แตกห�ก

A = Rock Factor (ห�นป+น = 7, ห�นแกรน�ต = 10)

V0 = ปร�มาณ์ห�นท� ไดี-ต%อร+เจาะ (ลบ.เมตร/ร+เจาะ)Q = น�!าหน�กของวั�ตถ�ระเบ�ดี(หน%วัยเป9นก�โลกร�ม)ซึ่8 งสมดี�ลก�บพื้ล�งงานของวั�ตถ�ระเบ�ดีใน แต%ละร+เจาะ

จากวังเล3บในส+ตรเป9นส%วันกล�บของ Explosive Consumption

ดี�งน�!น สมการท� 1 สามารถเข�ยนใหม%ไดี-ดี�งน�!X m = A ( q ) - 0.8 Q e

1 / 6 ( 115 / S t ) …………………………………..(2)

โดียท� X m = ช�!นส%วันเฉล� ยของห�นท� แตกห�ก(เซึ่3นต�เมตร)

A = Rock Factor (ห�นป+น = 7, ห�นแกรน�ต = 10)

q = Explosive Consumption (ก�โลกร�ม/ลบ.เมตร)

Q e = ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ต%อร+เจาะ

S t = ค%า Relative Weight Strength โดีย ANFO

ม�ค%า S = 100 และ TNT = 115

ดี�งน�!น หากต-องการออกแบบขนาดีของห�นท� แตกห�กจากการระเบ�ดี สามารถประย�กตใช-ส+ตรในสมการท� 2 ในการประเม�นเบ�!องต-น ซึ่8 งค%าท� ไดี-เป9นค%าเฉล� ยของห�นท�!งหมดี ค%าท� ประเม�นไดี-น�!จ�าเป9นต-องตรวัจสอบก�บผลท� ไดี-ในทางปฏิ�บ�ต�จร�ง ซึ่8 งจะท�าให-ผ+-ปฏิ�บ�ต�งานสามารถน�าไปประย�กตใช-งานไดี-อย%างถ+กต-องและเหมาะสมต%อไป

3.3 ป8จจ ยด�านค(าใช้�จ(ายการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีม�ควัามจ�าเป9นต-อง ควับค�มค%าใช-จ%ายต%อ

หน%วัยต� าท� ส�ดีท� ให-ประส�ทธ�ภาพื้ส+งส�ดี จากการศั8กษาของกรมอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร% ค%าใช-จ%ายในการเจาะระเบ�ดีประกอบดี-วัย

ค%าเส� อมราคาเคร� องเจาะ 20 %

ค%าแรงงาน 10 %

ค%าน�!าม�นหล%อล� น 20 %

ค%าอะไหล% 15 %

ค%าวั�ตถ�ระเบ�ดี 30 %

อ� นๆ 5 %

จะเห3นไดี-วั%า ส�ดีส%วันค%าใช-จ%ายในส%วันของวั�ตถ�ระเบ�ดีม�ค%ามากท� ส�ดี(ประมาณ์ 30%) และเป9น

ค%าใช-จ%ายประเภทต-นท�นผ�นแปร(Variable Cost) ส�าหร�บค%าใช-จ%ายในส%วันอ� นน�!นอาจเป9นไดี-ท�!งค%าใช-จ%ายคงท� (Fixed Cost) หร�อผ�นแปร ข8!นอย+%ก�บ

ล�กษณ์ะของงาน การใช-งานของเคร� องจ�กรและหน%วัยท� ใช-ในการค�านวัณ์ เช%น ถ-าหน%วัยน�บเป9นรายปFหร�อรายเดี�อน ก3อาจถ�อวั%าเป9นค%าใช-จ%ายประเภทคงท� แต%ถ-าหน%วัยท� ใช-ในการค�านวัณ์เป9นต%อช� วัโมงการท�างาน ก3จะถ�อวั%าเป9นค%าใช-จ%ายประเภทผ�นแปรท�นท� เป9นต-น ดี�งน�!นการควับค�มต-นท�นค%าใช-จ%ายในรายงานน�! จะพื้�จารณ์าเฉพื้าะในส%วันของค%าวั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ในการปฏิ�บ�ต�งานเท%าน�!น

4. วั�ธิ�การออกแบับัร0เจาะระเบั�ดท��เห้มีาะสิมี

จากห�วัข-อท� กล%าวัมาท�!งหมดีจะเห3นไดี-วั%า การออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม ควัรเร� มจากการต�!งวั�ตถ�ประสงคของการออกแบบไวั-ก%อน โดียม�ล�าดี�บข�!นตอนการออกแบบดี�งต%อไปน�!

4.1 การก-าห้นดข�อมี0ลพื่�,นฐานเพื่��อการออกแบับั

4.1.1 ก-าห้นดข�อมี0ลป8จจ ยด�านสิ��งแวัดล�อมี หาระยะห%างท� ใกล-ท� ส�ดีระหวั%างจ�ดีท� ท�าการระเบ�ดีก�บจ�ดีท� ต-อง

ท�าการควับค�ม ก�าหนดีค%าของการควับค�ม

จากข-อม+ลท�!งหมดีในห�วัข-อน�! สามารถหาค%าอ�ตราส%วันระยะทาง(Scaled Distance) และปร�มาณ์การใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีต%อจ�งหวัะถ%วังไดี-

4.1.2 ก-าห้นดข�อมี0ลป8จจ ยด�านวั�ช้าการ(ข�อมี0ลร0เจาะระเบั�ด)

เช%น ควัามส+งของหน-าผาระเบ�ดี เส-นผ%าศั+นยกลางร+เจาะระเบ�ดี ปร�มาณ์ผลผล�ตท� ต-องการต%อวั�น ฯลฯ

จากข-อม+ลท�!งหมดีในห�วัข-อน�! สามารถหาร+ปแบบร+เจาะระเบ�ดีท� ใช-ไดี-

4.1.3 ก-าห้นดข�อมี0ลป8จจ ยด�านค(าใช้�จ(าย เช%น ราคาวั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ต%อหน%วัย ซึ่8 งในห�วัข-อน�!จะท�าให-ทราบถ8งต-นท�นของวั�ตถ�ระเบ�ดีต%อการระเบ�ดีห�นหน8 งหน%วัย ข-อม+ลเหล%าน�!จ�าเป9นต-องเก3บรวับรวัมไวั-อย%างเป9นระบบ เพื้� อใช-ในการเปร�ยบเท�ยบและปร�บปร�งการบร�หารต-นท�นให-ม�ควัามเหมาะสมและม�ประส�ทธ�ภาพื้

4.2 ติ วัอย(างการออกแบับัสมมต�ต�วัอย%างของเหม�องห�นอ�ตสาหกรรมชน�ดีห�นป+นแห%งหน8 ง

ต-องการผล�ตห�นเข-าปากโม%วั�นละ 2,000 เมตร�กต�น หน-าผาม�ควัามส+ง 10

เมตร เจาะระเบ�ดีดี-วัยเคร� องเจาะขนาดีร+เจาะ 3 น�!วั โดียท� ต-องการขนาดีของห�นหล�งการระเบ�ดีม�ค%าเฉล� ยไม%เก�น 40 เซึ่นต�เมตร บร�เวัณ์หน-าเหม�องท� ท�าการระเบ�ดีน�!นอย+%ห%างจากศัาสนสถานประมาณ์ 1,000 เมตร ให-ออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม ไดี-ผลผล�ตตามต-องการและไม%ม�ผลกระทบต%อส� งแวัดีล-อม

วั�ธิ�การออกแบับั1.ข�อมี0ลป8จจ ยด�านสิ��งแวัดล�อมี

ร ะ ย ะ ห% า ง จ า ก จ� ดี ท� ท�า ก า ร ร ะ เ บ� ดี ถ8 ง จ� ดี ท� ต- อ ง ท�า ก า รควับค�ม(ศัาสนสถาน) 1,000 เมตร

ค%าควัามส� นสะเท�อนท� ใช-ควับค�ม(ข-อ 3.1.1 ข-อ 2 ) เท%าก�บ 0.075 น�!วัต%อนาท�

ใช-ค%าอ�ตราส%วันระยะทาง(Scaled Distance) ของควัามส� นสะเท�อน =120 ฟ�ต/√ ปอนดี/จ�งหวัะถ%วัง (ข-อ 3.1.1 ข-อ 2)

ดี�งน�!นสามารถหาปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ต%อจ�งหวัะถ%วัง = ระยะทางจากจ�ดีระเบ�ดีถ8งจ�ดีควับค�ม / (Scaled Distance) = 1,000 x 3.28 / √ 120 = 299.42 ปอนดี/จ�งหวัะถ%วัง หร�อเท%าก�บ 133.67

ก�โลกร�ม/จ�งหวัะถ%วัง หาค%าอ�ตราส%วันระยะทาง(Scaled Distance) ของคล� นอ�ดี

อากาศั = (d / 3√ W) = 3280 / 3√299.42= 490.28 ฟ�ต/ 3√ ปอนดี/จ�งหวัะถ%วัง

2.ข�อมี0ลป8จจ ยด�านวั�ช้าการ(ข�อมี0ลร0เจาะระเบั�ด)

ควัามส+งของหน-าผา 10 เมตร เส-นผ%าศั+นยกลางร+เจาะระเบ�ดี 76.2 ม�ลล�เมตร (3 น�!วั)

ปร�มาณ์ผลผล�ตท� ต-องการต%อวั�น 2,000 เมตร�กต�น (หร�อประมาณ์ 800 ลบ.เมตร)

ชน�ดีของวั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช- ANFO ควัามหนาแน%น 0.82 กร�มต%อ ลบ.เซึ่3นต�เมตร

วั�ตถ�ระเบ�ดีแรงส+ง ( เช%น Emulsion ) ประมาณ์ 5

% ของ ANFO

แก@ปไฟฟ;าประ เภท Milli-second เป9นต� วัจ� ดีระเบ�ดี

ร+ปแบบร+เจาะระเบ�ดี1. ระยะ Burden = 0.11 √ Dd

= 0.11 x √ 10 x 76.2= 3.04 เมตร

2. ระยะ Spacing = 1.2 B= 1.2 x 3.04= 3.65 เมตร

3. ระยะ Sub-drilling = 0.3 B

= 0.91 เมตร4. ควัามล8กร+เจาะรวัม (H) = 10 + 0.91

= 10.91 เมตร5. ระยะอ�ดีปากร+เจาะ (Stemming) ≥ ระยะ Burden

= 3.04 เมตร6. ค�านวัณ์หาร+เจาะท� ใช-ท�!งหมดี

B x S x ควัามส+งของหน-าผา x จ�านวันร+เจาะ = ค วั า มต-องการปร�มาณ์ผลผล�ตต%อวั�น

3.04 x 3.65 x 10 x N = 800จ�านวันร+เจาะท� ใช-ท�!งหมดี (N) = 800 / 110.96

= 7.23 หร�อประมาณ์ 8 ร+เจาะ

7. ค�านวัณ์ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีต%อร+เจาะปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีท�!งหมดีต%อร+เจาะ = ( d2 / 4) x ระยะอ�ดีวั�ตถ�ระเบ�ดี x

ควัามหนาแน%นของ ANFO= (3.14 x (7.62)2 / 4 x ( 1091 – 304 ) x

0.82= 29,415 กร�ม หร�อ 29.42 ก�โลกร�ม

ปร�มาณ์การใช- ANFO ต%อร+เจาะ = 29.42 x 0.95

= 27.95 ก�โลกร�มปร�มาณ์การใช- High Explosive (ดี�นระเบ�ดี เช%น Emulsion) ต%อ

ร+เจาะ = 29.42 x 0.05= 1.47

ก�โลกร�มอ� ต ร า ก า ร ใ ช- วั� ต ถ� ร ะ เ บ� ดี (Explosive Consumption) =

29.42 / (3.04 x 3.65 x 10) = 0.27 ก�โลกร�ม /ระเบ�ดี

ห�น 1 ลบ.เมตร

8. หาขนาดีเฉล� ยของห�นหร�อแร%ท� แตกห�กX m = A (q) - 0.8 (Q e )

1/ 6 ( 115 / S t ) 19 / 30

= 7 x (0.27) - 0.8 (29.42) 1/ 6 (115 / 100)

19 / 30

= 38.76 เซึ่3นต�เมตร9. ค�า นวัณ์การใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังประเภท Milli-

second= (133.67) / 29.42= 4.54 หร�อ 4 ร+เจาะ/จ�งหวัะถ%วัง

ใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังส+งส�ดี 4 ร+เจาะต%อ 1 เบอร ในการระเบ�ดีคร�!งน�!ใช-ร+เจาะ 8 ร+เจาะ ดี�งน�!นต-องใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังอย%างน-อย 2 เบอร

หร�อ ถ-าใช-เบอรมากข8!นย� งเป9นผลดี� เช%นใช-แก@ป 1 เบอรต%อร+เจาะ เป9นต-น ค%าควัามส� นสะเท�อนและคล� นอ�ดีอากาศัจะย� งลดีน-อยลงจากท� ไดี-ค�านวัณ์ไวั-

3.ข�อมี0ลป8จจ ยด�านค(าใช้�จ(าย ค%าป�Eยแอมโมเน�ยมไนเตรท 775 บาท ต%อ 25 ก�โลกร�ม ค%าน�!าม�นดี�เซึ่ล(อ�ตราการใช- 94 : 6 โดียน�!าหน�ก หร�อ 1.88

ล�ตร ต%อ 25 ก�โลกร�มของป�Eย 1 กระสอบ ให-ราคาดี�เซึ่ลล�ตรละ 32 บาท ) = 1.88 / 25 x 32 = 2.41 บาทต%อก�โลกร�ม

ค%าวั�ตถ�ระเบ�ดีแรงส+ง 62.50 บาทต%อแท%ง (400 กร�ม)

แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังดีอกละ 39 บาท สามารถค�านวัณ์ค%าวั�ตถ�ระเบ�ดีต%อหน%วัยไดี-ดี�งน�!

= {(27.95x(775 / 25))+(27.95 x2.41))+(1.47x(62.5/0.400 ))+39 } / (3.04 x 3.65 x 10 )

= 10.84 บาทต%อลบ.เมตร หร�อ 4.34 บาทต%อเมตร�กต�น

4.สิร�ปร0ปแบับัร0เจาะระเบั�ด ระยะ Burden และ Spacing เท%าก�บ 3 และ 3.6 เมตร ตาม

ล�าดี�บ ขนาดีของร+เจาะล8ก 10.9 เมตร จ�านวันร+เจาะรวัม 7 ร+เจาะ ใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังอย%างน-อย 2 เบอรในการจ�ดีระเบ�ดี การ

วัางแนวัหล�มเจาะควัรเป9นแถวัเดี�ยวัแต%ไม%ควัรเก�น 2 แถวั ข8!นอย+%ก�บสภาพื้พื้�!นท� ของเหม�อง

ปร�มาณ์วั�ตถ�ระเบ�ดีท� ใช-ต%อร+เจาะ เท%าก�บ 29.42 ก�โลกร�ม แบ%งเป9น - ANFO 27.95 ก�โลกร�ม วั�ตถ�ระเบ�ดีแรงส+ง 1.47

ก�โลกร�ม (หร�อประมาณ์ 3- 4 แท%ง)

ควัามส� นสะเท�อนท� ควับค�มไม%เก�น 0.075 น�!วัต%อวั�นาท�

5. การประย�กติ ใช้�โปรแกรมี Excel เพื่��อการออกแบับั

ในการค�านวัณ์และออกแบบท� ซึ่�!าซึ่-อนและใช-งานอย+%เป9นประจ�า จะไม%สะดีวักเท%าท� ควัรหากต-อง

เส�ยเวัลาก�บการค�านวัณ์เป9นข�!นๆดี�งท� กล%าวัมาและม�โอกาสผ�ดีพื้ลาดีไดี-ง%าย ย� งผ+-ประกอบการหากน�าวั�ธ�การออกแบบท� น�าเสนอไปใช-งานจะสร-างควัามย�%งยากมาก ดี�งน�!นจ8งไดี-ม�การประย�กตใช-โปรแกรม Excel ในการค�านวัณ์และออกแบบเพื้� อแก-ไขป2ญหาดี�งกล%าวั เม� อผ+-ประกอบการหร�อผ+-ท� ปฏิ�บ�ต�งานดี-านระเบ�ดีน�าโปรแกรมส�าเร3จร+ปไปใช-ในการออกแบบ ส� งท� ต-องดี�าเน�นการค�อการป;อนข-อม+ลป2จจ�ยท� ควับค�มไดี-เข-าไปในโปรแกรมหล�งจากน�!นโปรแกรมก3จะดี�าเน�นการค�านวัณ์และออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสมออกมา แล-วัสามารถน�า ร+ปแบบท� ออกแบบไวั-ไปใช-ในการปฏิ�บ�ต�งานจร�ง อย%างไรก3ตามร+ปแบบท� ออกแบบไวั-และการปฏิ�บ�ต�งานจร�ง จะม�ค%าไม%เท%าก�นเสมอไม%วั%ากรณ์�ใดีๆ เน� องจากจะม�ควัามเบ� ยงเบนเก�ดีข8!นจากป2จจ�ยต�วัแปรท�!งท� ควับค�มไดี-และควับค�มไม%ไดี- ดี�งน�!นจะต-องม�ตารางการบ�นท8กค%าไวั-เพื้� อการเปร�ยบเท�ยบ ตรวัจสอบและการปร�บปร�งแก-ไขเสมอ

ล�กษณ์ะของแบบฟอรมการออกแบบท� สร-างข8!นดี-วัยโปรแกรม Excel

ดี�งแสดีงในตารางแบบฟอรมท� 4 ซึ่8 งในการใช-งานสามารถดี�าเน�นการไดี-ง%ายๆ โดียเร� มจากการใส%ข-อม+ลรายละเอ�ยดีในส%วันของห�วักระดีาษและข-อม+ลเบ�! องต-น(ท� เป9นช%องส� เหล� ยมท� วั%าง) หล�งจากน�!นค%าต%างๆจะถ+กค�านวัณ์ออกมา(ในช%องส�เทาท�!งหมดี) และเพื้� อให-เก�ดีควัามเข-าใจ ขอยกต�วัอย%างอ�กคร�!งในห�วัข-อ 4.2 ดี�งน�!ต�วัอย%าง ท� 1 สมมต�ต�วัอย%างของเหม�องห�นอ�ตสาหกรรมชน�ดีห�นป+นแห%งหน8 ง ต-องการผล�ตห�นเข-าปากโม%วั�นละ 2,000 เมตร�กต�น หน-าผาม�ควัามส+ง 10 เมตร เจาะระเบ�ดีดี-วัยเคร� องเจาะขนาดีร+เจาะ 3 น�!วั โดียท� ต-องการขนาดีของห�นหล�งการระเบ�ดีม�ค%าเฉล� ยไม%เก�น 40 เซึ่นต�เมตร บร�เวัณ์หน-าเหม�องท� ท�าการระเบ�ดีน�!นอย+%ห%างจากศัาสนสถานประมาณ์ 1,000 เมตร ให-

ออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม ไดี-ผลผล�ตตามต-องการและไม%ม�ผลกระทบต%อส� งแวัดีล-อมเร� มต-น ดี-วัยการกรอกข-อม+ลช� อหน%วัยงาน วั�นเดี�อนปF ภารก�จ ผ+-ออกแบบ จากน�!นจ8งใส%ค%าข-อม+ลเบ�!องต-น

ข-อ 1. ใส%ค%าเท%าก�บ 1000

ข-อ 2. เล�อกคล�Iกท� ศัาสนสถาน โบราณ์สถานท� ท� ต-องควับค�มข-อ 3. เล�อกคล�Iกท� ห�นหร�อแร%ท� อ%อน เช%น ย�ปซึ่�ม ห�นป+นข-อ 4. ใส%ค%าควัามส+ง เท%าก�บ 10 เมตร และใส%ค%า ถพื้.(ของห�นป+น)

เท%าก�บ 2.5

ข-อ 5. ใส%ค%าเท%าก�บ 3ข-อ 6. ใส%ค%าเท%าก�บ 800 ลบ.เมตร (2000 เมตร�กต�น)

ข-อ 7. ใส%ค%าเท%าก�บ 0.82 และ 1.88

ข-อ 8. ใส%ค%าเท%าก�บ 5ข-อ 10-13 ใส%ราคาของวั�ตถ�ระเบ�ดี และน�!าหน�กของวั�ตถ�ระเบ�ดีแรง

ส+งต%อแท%ง

เม� อใส%ข-อม+ลครบถ-วัน โปรแกรมจะท�าการค�านวัณ์ ค%าต%างๆออกมา ล�กษณ์ะดี�งแสดีงในตารางแบบฟอรมท� 5 ซึ่8 งค%าต%างๆท� ออกมาจะเหม�อนก�บค%าท� ไดี-จากการการค�านวัณ์ในห�วัข-อท� 4.2 ท�กประการ เม� อไดี-ค%าดี�งแสดีงในตารางแบบฟอรมท� 5 แล-วั หล�งจากน�!นจ8งน�าไปประย�กตใช-ก�บการปฏิ�บ�ต�งานจร�ง

ต�วัอย%าง ท� 2 จากต�วัอย%างท� แล-วั ถ-าค%าพื้าราม�เตอรต%างๆเหม�อนเดี�ม แต%สมมต�ให-ระยะหน-าเหม�องท� ท�าการระเบ�ดีน�!นอย+%ห%างจากศัาสนสถานประมาณ์ 200 เมตร ให-ออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท� เหมาะสม ไดี-ผลผล�ตตามต-องการและไม%ม�ผลกระทบต%อส� งแวัดีล-อม วั�ธ�การ การป;อนข-อม+ลเหม�อนเดี�มท�กประการ แต%ให-เปล� ยนแปลงระยะควับค�ม จาก 1000 เป9น 200 เมตรในข-อท� 1 ซึ่8 งผลไดี-ดี�งแสดีงในตารางแบบฟอรมท� 6 และพื้บวั%าในข-อ 12.4 แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วัง เท%าก�บ 0 ม�ควัามหมายวั%าในระยะน�! ไม%สามารถท� จะท�าการเจาะระเบ�ดีไดี- เพื้ราะค%าควัามส� นสะเท�อนท� เก�ดีข8!น อาจเก�นมาตรฐานท� ก�าหนดี ดี�งน�!นจ8งต-องท�าการปร�บแก-พื้าราม�เตอรบางต�วั เช%น ควัามล8กของร+เจาะเป9นต-น

ในตารางแบบฟอรมท� 7 เม� อทดีลองแก-ไขหน-าผาระเบ�ดีเหล�อ 6 เมตร โดียท� ผลผล�ตย�งคงเท%าเดี�มค�อ 2000 เมตร�กต�น(800 ลบ.เมตร) ก3จะพื้บวั%าสามารถดี�าเน�นการไดี- โดียใช-ร+เจาะมากถ8ง 20-21 ร+เจาะ โดียใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังร+เจาะละเบอร ส� งท� เก�ดีข8!นอย%างเห3นไดี-ช�ดีค�อค%าใช-จ%ายในการเจาะระเบ�ดีเพื้� มข8!นจาก 10.87 บาทต%อลบ.เมตรของห�นท� ระเบ�ดี มาเป9น 17.14 บาทต%อลบ.เมตร

และในตารางแบบฟอรมท� 8 เม� อทดีลองแก-ไขหน-าผาระเบ�ดีเป9น 9

เมตร โดียท� ผลผล�ตย�งคงเท%าเดี�มค�อ 2000 เมตร�กต�น(800 ลบ.เมตร)

ก3จะพื้บวั%าสามารถดี�าเน�นการไดี- โดียใช-ร+เจาะเพื้�ยง 9 ร+เจาะ โดียใช-แก@ปไฟฟ;าจ�งหวัะถ%วังร+เจาะละเบอรเช%นก�น ค%าใช-จ%ายในการเจาะระเบ�ดีเท%าก�บ 11.95 บาทต%อลบ.เมตรของห�นท� ระเบ�ดี

ดี�งน�!นในระยะจ�ดีควับค�ม(โบราณ์สถาน)ท� ห%างจากจ�ดีระเบ�ดีเพื้�ยง 200 เมตร สามารถออกแบบให-ไดี-ผลผล�ตตามท� ต-องการพื้ร-อมท�!งสามารถควับค�มค%าควัามส� นสะเท�อนให-อย+%ในระดี�บท� ไม%เก�นค%ามาตรฐานไดี- โดียท� ต-นท�นสามารถควับค�มไดี-อย%างเหมาะสม เป9นต-น

จากต�วัอย%างท� ยกข8!นมา ท�า ให-เห3นวั%าโปรแกรมการค�า นวัณ์น�!ม�ประโยชนในการออกแบบและบร�หารจ�ดีการไดี-อย%างง%ายดีาย โดียเพื้�ยงป;อนข-อม+ลเบ�!องต-นท� เป9นป2จจ�ยต�วัแปรท� สามารถควับค�มเข-าไป หล�งจากน�!นก3จะไดี-ค%าของการค�านวัณ์ต%างๆ เพื้� อน�ามาประมวัลผลควัามเหมาะสมของการออกแบบ แล-วัจ8งน�ามาใช-งานในทางปฏิ�บ�ต�จร�ง ซึ่8 งเป9นการลดีควัามย�%งยากและป2ญหาต%างๆดี�งท� ไดี-กล%าวัมา

6. สิร�ป อภ�ปรายและข�อเสินอแนะ

ผ+-ประกอบการหร�อผ+-ปฏิ�บ�ต�งานเจาะระเบ�ดีของสถานประกอบการเหม�องแร%และเหม�องห�น ส%วันมากจะม�ควัามช�านาญเฉพื้าะในเร� องของการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีตามท� เคยปฏิ�บ�ต�ต%อๆก�นมา ซึ่8 งอาจจะไม%ถ+กต-องตามหล�กวั�ชาการเท%าท� ควัร นอกจากน�!ผ+-ประกอบการย�งขาดีในเร� องของทฤษฎี�การออกแบบและการวัางแผนการเจาะท� ดี� โดียเห3นวั%าในเร� องของทฤษฎี�การออกแบบเป9นเร� องของการค�านวัณ์ท� ย�%งยาก ดี�งน�!นเพื้� อเป9นการแก-ไขป2ญหาดี�งกล%าวั กรมอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%ไดี-จ�ดีโครงการข8!นทะเบ�ยนผ+-ควับค�มการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%ข8!นต�!งแต%ปF 2547 เป9นต-นมา เป9นการส%งเสร�มสน�บสน�นให-ผ+-ประกอบการม�ควัามร+ -ทางดี-านทฤษฎี�และปฏิ�บ�ต�ท� ถ+กต-องมากย� งข8!น อ�นจะท�า ให-ผ+-ประกอบการม�มาตรฐานการประกอบการท� ส+งข8!น ลดีป2ญหาผลกระทบส� งแวัดีล-อมท� เก�ดีข8!นจากการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดี รวัมถ8งการสร-างภาพื้ล�กษณ์ท� ดี�ให-เก�ดีข8!นต%อช�มชนและส�งคม จากวั�ตถ�ประสงคของกรมฯดี�งกล%าวั ส�าน�กงานอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร%เขต 1 สงขลา จ8งไดี-เสนอแนวัค�ดีในการพื้�ฒนาการออกแบบการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีน�!ข8!น โดียผนวักเอาควัามร+ -ควัามเข-าใจในเร� องของหล�กวั�ศัวักรรมเหม�องแร%เร� องการออกแบบร+เจาะระเบ�ดีก�บควัามร+ -พื้�!นฐานการใช-งานโปรแกรม Excel เข-าดี-วัยก�น ซึ่8 งท�าให-การวัางแผนและออกแบบการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%ม�ควัามสะดีวักและรวัดีเร3วั อ�กท�!งลดีควัามย�%งยากจากการค�านวัณ์

การออกแบบโปรแกรมการใช-งานน�! ต-องท�าการศั8กษาและรวับรวัมข-อม+ลผลการปฏิ�บ�ต�งานเจาะระเบ�ดีของสถานประกอบการในอดี�ต แล-วัน�ามาเปร�ยบเท�ยบก�บทฤษฎี�เพื้� อดี+ควัามสอดีคล-อง จากน�!นรวับรวัมป2จจ�ยท� เก� ยวัข-องก�บงานออกแบบร+เจาะระเบ�ดีท�!งหมดี หล�งจากน�!นจ8งส�งเคราะหข-อม+ลท�!งหมดีเข-าดี-วัยก�นเพื้� อสร-างโปรแกรมการออกแบบข8!นมา ซึ่8 งโปรแกรมท� ออกแบบมาน�!สามารถน�าไปใช-ในสถานประกอบการและน�าไปประย�กตใช-ต%อเน� องในเร� องของการบร�หารจ�ดีการไดี-โดียง%าย อย%างไร

ก3ตามโปรแกรมดี�งกล%าวัอาจย�งม�ข-อบกพื้ร%องอย+%หลายจ�ดีท� ต-องปร�บปร�งแก-ไข เช%นการใช-งานย�งไม%ครอบคล�มสภาพื้การท�างานท�!งหมดี โดียท� ย�งขาดีในเร� องของการออกแบบและการใช-งานส�าหร�บแก@ปนอนอ�เลคตร�ก ฯลฯ เป9นต-น ดี�งน�!นจ8งจ�าเป9นต-องใช-ระยะเวัลาในการปร�บปร�งพื้�ฒนาโปรแกรมต%อไป จ8งจะไดี-โปรแกรมท� ม�ควัามสมบ+รณ์มากย� งข8!น ในระบบบร�หารทางภาคเอกชนก3ม�การประย�กตใช- Software ของโปรแกรมต%างๆ ผนวักก�บภารก�จท� ดี�าเน�นการอย+% เพื้� อสร-างควัามไดี-เปร�ยบในการแข%งข�นและควัามรวัดีเร3วัในการแก-ไขป2ญหาทางธ�รก�จ บ%อยคร�!งพื้บวั%าโปรแกรมส�าเร3จร+ปเฉพื้าะสาขาท� ผล�ตออกมาจ�าหน%ายม�ราคาแพื้งมาก และอาจไม%เหมาะสมต%อการใช-งานในหน%วัยงาน เน� องจากป2จจ�ยพื้�!นฐานของการค�ดีและออกแบบของผ+-ผล�ตและผ+-ใช-งานไม%สอดีคล-องก�น ดี�งน�!นหน%วัยงานในภาคร�ฐจ8งจ�าเป9นต-องพื้�ฒนาข�ดีควัามสามารถทางดี-านน�!ให-ส+งข8!น จ8งเป9นไปไดี-ท� หลายๆภารก�จของภาคร�ฐ สามารถน�า Software ท� ม�อย+%ในป2จจ�บ�น มาประย�กตใช-ในการแก-ไขป2ญหาต%างๆ ซึ่8 งจะเป9นการประหย�ดีงบประมาณ์รายจ%าย และพื้�ฒนาศั�กยภาพื้ของภาคร�ฐให-ส+งข8!น

7. เอกสิารอ�างอ�ง

กองการเหม�องแร%และส�าน�กงานเลขาน�การกรม กรมทร�พื้ยากรธรณ์� (2540) เอกสารการอบรมเร� องการ ใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%และเหม�องห�น ม�นาคม 2540 103

หน-ากองการเหม�องแร% กรมทร�พื้ยากรธรณ์� (2541) มาตรการการป;องก�นผลกระทบจากการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีใน งานเหม�องแร%และเหม�องห�นในประเทศัไทย ส�งหาคม 2541 107

หน-าสง%า ต�!งชวัาลและคณ์ะ (2542) ผลกระทบอ�นเน� องมาจากการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร%และเหม�อง

ห�น คณ์ะวั�ศัวักรรมศัาสตร จ�ฬาลงกรณ์มหาวั�ทยาล�ย ก�มภาพื้�นธ 2542 176 หน-า

วั� จาร�ร�กษา (2544) การประย�กตข-อม+ลจากการปฏิ�บ�ต�งานเจาะระเบ�ดีเพื้� อใช-ในการแก-ไขป2ญหา

ผลกระทบส� งแวัดีล-อมและช�มชน ส�าน�กงานทร�พื้ยากรธรณ์�เขต 1

สงขลา มกราคม 2544 93 หน-า ไพื้ร�ตน เจร�ญก�จ (2547) ค+%ม�อการใช-วั�ตถ�ระเบ�ดีในงานเหม�องแร% กล�%มวั�ศัวักรรมและควัามปลอดีภ�ย

ส�าน�กเหม�องแร%และส�มปทาน กรมอ�ตสาหกรรมพื้�!นฐานและการเหม�องแร% 148 หน-า นวัพื้ล เอ�!อวั�ทยาและคณ์ะ (2547) การเจาะและอ�ปกรณ์การเจาะ บร�ษ�ทเอ�!อวั�ทยาแมช�นเนอร� จ�าก�ดี

กร�งเทพื้ 57 หน-า