Писмо од главниот уредник 2013/SPOENO 4... · на Анализа на финансиски извештаи во продолжение Целта на овој

Писмо од главниот уредник

REPREZENT APRIL 4/2013 1

Носител на материјалните права на написите е издавачот. Забрането е препечатување, копирање и

умножување на написите или нивни делови без претходно обезбедена

согласност од издавачот.

ИздавачРАФАЈЛОВСКИ КОНСАЛТИНГ

Сметка210-0522737201-81

во НЛБ Тутунска банка АД - СкопјеДаночен број МК4030998343900

Главен и одговорен уредникД-р Горан Рафајловски

УредникЈасмина РафајловскаИздавачки советВера Рафајловска

М-р Трајан НиколоскиД-р Горан Рафајловски

Јанче ЛековскиД-р Борче ДавитковскиРедакциски одборВојко Рафајловски

Јасмина РафајловскаСтојко ПауновскиМ-р Етем Исени

Софија Јанчева БелчеваТехнички уредникЛеополдина Гаќева

Адресаул. Орце Николов бр. 190

П. фах 710 Скопјеwww.rafajlovski.com.mk

e-mail: [email protected]

ТелефониПретплата:

02/3088-900;Економски совети:

078/220-443; 078/220-469;078/385-507

Правни совети:078/385-511

Факс02/3088-912

Печати

ПОЧИТУВАНИ КОМИНТЕНТИ!

Дој де про лет, вре ме то е по топ ло, искре-но оваа го ди на и не ви дов ме баш не ко ја зи ма. Но, се ко гаш е по до бро ко га до а ѓа про лет та, пред сé зо што при ро да та поч ну ва да жи вее со пол на плу ќа.

Во ис че ку ва ње сме на Ин сти ту тот за сме тко во ди те ли и ов ла сте ни сме тко во-ди те ли, би деј ќи не го во то фор ми ра ње е од иск лу чи тел на важ ност. Со не го ќе за поч не еден дол го тра ен и те жок про цес што не оче ку ва за раз вој на ед на мно гу се ри оз на стру ка - сме тко водс тво то. Не е ед нос тав-но да се по ста ват те ме ли, па от та му не тре ба да по стои ни ту нер во за што не кои ра бо ти доц нат. Нај важ но од се е да си ве ру ва ме, зо што са мо за ед но ќе би де ме се ко гаш по сил ни и по ве ќе ќе по стиг не ме.

Ние про дол жу ва ме и Ве уве ру ва ме де ка се ко гаш ка ко и до се га ќе за ста не ме по за ди Ва ши те ин те ре си. Про дол жу ва ме со она што нај-мно гу зна е ме да го ра бо ти ме, а тоа е со кон ти ну и ра на та еду ка ци ја за ко ја Ве уве ру ва ме де ка тоа што ние го ра бо ти ме е во сог лас ност со но ви от За кон за вр ше ње на сме тко водс тве ни ра бо ти и де ка по се-та та на на ши те со ве ту ва ња си гур но ќе вле зе во зби рот на ча со ви кои Ви се по треб ни за за др жу ва ње на Ва ши те при вре ме ни и трај ни уве ре ни ја за ов ла стен сме тко во ди тел или сме тко во ди тел.

Ка ко дел од она што со си гур ност мо же ме да ка же ме е де ка пред-мет на кон ти ну и ра на та еду ка ци ја е при ме на та на Ме ѓу на род ни те Стан дар ди за Фи нан си ско Из ве сту ва ње.

Во ова спи са ние се оп фа те ни след ни те те ми: ана ли за и тол ку ва-ње на фи нан си ски те из ве штаи врз ос но ва на ос нов ни те по ка за те ли на ус пеш но ста на ра бо те ње то на друш тво то - про фи та бил но ста и по вра тот, дол го роч на та сол вент ност и ста бил но ста, кра тко роч-на та сол вент ност и ли квид но ста, што е за жал сé по го лем проб лем во мо мент на та си ту а ци ја на свет ска та па и ма ке дон ска та еко но ми-ја, ка ко и по ка за те ли те на вло жу ва ња та. Про дол жу ва ме по на та му со пла ти те и на до ме сто ци те и пред сé ми ни мал на та пла та за 2013 го-ди на, за но ви те квар тал ни из ве штаи за вло жу ва ња та од странс тво чиј што кра ен рок за под не су ва ње е 20 Април 2013 го ди на, ка ко и спе-ци фич но сти те при по пол ну ва ње то на по ле то 14 во еле ктрон ска та да ноч на при ја ва Обра зе цот ДДВ-04.

По себ но акту ел но пра ша ње е за дол жи тел на та ко та ци ја на ак ци о нер-ски те друш тва. Со но ви те Пра ви ла за ко та ци ја на Ма ке дон ска та бер за во ве де ни се но ви два под сег мен ти на офи ци јал ни от па зар, а тоа се за-дол жи тел на ко та ци ја и ко та ци ја на ма ли те ак ци о нер ски друш тва.

Ве по ви ку вам на април ски от се ми нар, пред сé да ги раз ра бо ти ме те ми те за кои што Вие нај че сто пра шу ва те. На кра јот уште ед наш да Ви ука жам де ка и овие со ве ту ва ња ќе вле зат во вкуп ни от број на ча со ви по треб ни за Ва ша та кон ти ну и ра на еду ка ци ја ко ја е со ста вен дел на на ше то ид но за ед нич ко ра бо те ње.

Со почитД-р Горан Рафајловски

2 REPREZENT APRIL 4/2013

Содржина

СМЕТКОВОДСТВОСМЕТКОВОДСТВОАНАЛИЗА И ТОЛКУВАЊЕ НА ФИНАНСИСКИТЕ ИЗВЕШТАИОсновните показатели на успешноста на работењето на друштвото може да се групираат во пет основни категории: профитабилност и поврат; долгорочна солвентност и стабилност; краткорочна солвентност и ликвидност; ефикасност (показатели на обрт); и показатели на акционерски вложувања. .......................3

ДАНОЦИДАНОЦИДАНОЧНА ПРИЈАВА ЗА ДДВ - ОБРАЗЕЦ ДДВ-04 ПОПОЛНУВАЊЕНА ПОЛЕ 14Начинот на пополнување наДаночната пријава е пропишан со Упатството за пополнување кое е составен дел на Даночната пријава и Упатството за пополнување на Даночната пријава на данокот на додадена вредност "ДДВ-100". Пополнувањето на полето 14 од Даночната пријава се врши само во специфични случаи. .............................21

ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИМИНИМАЛНА ПЛАТА ЗА 2013 ГОДИНАМинималната плата е најнискиот месечен износ на основна плата која работодавачот е должен да му ја исплати на работникот за работа извршена со полно работно време и со исполнет нормиран учинок. .................41

ДЕЛОВНО ПРАВОДЕЛОВНО ПРАВОИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊА НА ЗАКОНОТ ЗА ТРГОВСКИТЕ ДРУШТВАСо измените и дополнувањата на Законот за трговските друштва пропишана е постапка за заштита на имотот на друштвото и можност акционер или содружник кој смета дека е склучен нефер договор со заинтересирана страна, со тружба до надлежен суд да бара поништување на договорот. Пропишана е постапка за бришење на неактивните друштва од трговскиот регистар. ..............................43

СМЕТКОВОДСТВО

Јасмина Рафајловска

АНАЛИЗА И ТОЛКУВАЊЕНА ФИНАНСИСКИТЕ ИЗВЕШТАИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

ДАНОЦИ

Вера Рафајловска

ДАНОЧНА ПРИЈАВА ЗА ДДВ - ОБРАЗЕЦ ДДВ-04ПОПОЛНУВАЊЕ НА ПОЛЕ 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

ПЛАТИ И НАДОМЕСТОЦИ

Дејан Ничевски

МИНИМАЛНА ПЛАТА ЗА 2013 ГОДИНА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

ДЕЛОВНО ПРАВО

Д-р Горан Рафајловски

ИЗМЕНИ И ДОПОЛНУВАЊАНА ЗАКОНОТ ЗА ТРГОВСКИТЕ ДРУШТВА . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

БЕРЗА

Иван Штериев

НОВИТЕ ПРАВИЛА ЗА КОТАЦИЈАНА МАКЕДОНСКАТА БЕРЗА АД СКОПЈЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

ДЕВИЗНО РАБОТЕЊЕ

М-р Александар Ивановски

НОВ КВАРТАЛЕН ИЗВЕШТАЈ ЗА ВЛОЖУВАЊАТАОД СТРАНСТВО КРАЕН РОК 20 АПРИЛ 2013 ГОДИНА . . . . . . . . . . . . . . . 52

БУЏЕТСКИ КОРИСНИЦИ И ФОНДОВИ

Бранислав Гулев

ПРОЦЕНУВАЊЕ НА ЗАЛИХИТЕКАЈ БУЏЕТСКИТЕ КОРИСНИЦИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

НЕПРОФИТНИ ОРГАНИЗАЦИИ

Тина Марковиќ

30 АПРИЛ - КРАЕН РОК ЗА ПОДНЕСУВАЊЕ НАДЕЛОВЕН И ФИНАНСИСКИ ИЗВЕШТАЈ НАЗДРУЖЕНИЈАТА И ФОНДАЦИИТЕ СО СТАТУС НА ЈАВЕН ИНТЕРЕС . . . . . 58

ПРАШАЊА И ОДГОВОРИРАДИОДИФУЗНА ТАКСА, ДАНОКНА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ И ТРГОВСКИ ДРУШТВА . . . . . . . . . . . . . . . . 62

CONTENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64


Сметководство

11

АНАЛИЗА И ТОЛКУВАЊЕНА ФИНАНСИСКИТЕ ИЗВЕШТАИ

Јасмина РАФАЈЛОВСКА Про фи та бил ност и по врат; Дол го роч на сол вент ност и ста бил ност; Кра тко роч на сол вент ност и ли квид ност; Ефи кас ност (по ка за те ли на обрт); По ка за те ли на ак ци о нер ски вло жу ва ња.

Клу чот за до би ва ње на зна чај ни ин фор ма ции од ана ли за та на по ка за те ли е спо ред ба та (утвр ду ва ње на трен до ви). Спо ред ба та мо же да вклу чу ва спо ре ду ва ње на по ка за те ли низ вре ме то во рам ки те на исто друш тво за да се утвр ди да ли де лов но то ра бо те ње се по до бру ва или вло шу ва, и спо ре ду ва ње на по ка за те ли по ме ѓу слич-ни Друш тва за да се ви ди да ли Друш тво то кое е пред мет на ана ли за е по до бро или по ло шо од про се кот во рам ки те на не го ви от спе ци фи чен де ло вен се ктор на ра бо те ње.

Тре ба да се ука же де ка ана ли за та на по ка за те ли са ма за се бе не е до вол на за тол ку ва ње на из ве шта-и те на друш тво то, и де ка по сто јат дру ги ви до ви на ин фор ма ции кои тре ба да се зе мат во пред вид при ана ли за та, на при мер:

Со др жи на та на при друж ни те бе ле шки кон фи-нан си ски те из ве штаи;

Ста ро ста и при ро да та на средс тва та на друш-тво то;

Те ков ни и ид ни про ме ни на па за рот (до ма шен и стран ски) на кој ра бо ти друш тво то;

Ско реш ни стек ну ва ња или оту ѓу ва ња на по друж-ни ци од стра на на друш тво то;

Не во о би ча е ни ста вки по себ но обе ло де не ти во Би лан сот на ус пех;

Некои дру ги важ ни ин фор ма ции ка ко што се на ста ни пос ле да ту мот на известување, не из вес ни об вр ски, ква ли фи ку ван ре ви зор ски из ве штај, да ноч-на та со стој ба на друш тво то,

Ин фор ма ции од бер за та за па зар на та вред ност на ак ци и те и дру ги јав но пуб ли ку ва ни ин фор ма ции за ин ве сти то ри те.

ИЛУСТРАТИВЕН ПРИМЕР

Со цел по лес но да ја илу стри ра ме ме то до ло ги ја та на Ана ли за на фи нан си ски из ве штаи во про дол же ние

Цел та на овој на пис е им обез бе ди на на ши-те чи та те ли фун да мен тал ни зна е ња во од нос на aна ли за та и тол ку ва ње то на фи нан си ски те из ве штаи. На ве де но то е ре зул тат на по тре ба та ко ја ја на мет ну ва по стој но то ди на мич но де лов-но оп кру жу ва ње во кое друш тва та ра бо тат и се којд нев ни те пре диз ви ци со кои се со о чу ва ат при но се ње то на де лов ни те од лу ки.

Во про дол же ние на овој на пис, по себ но ќе се освр не ме на на чи нот на прес ме тка и на чи нот на тол ку ва ње на ре зул та ти те од прес ме тка та на по ка за те ли за се ко ја ка те го ри ја по себ но. Се-пак мо ра да се на по ме не де ка се кое друш тво тре ба по себ но да се разг ле ду ва и да се има ат пред вид спе ци фи ки те и деј но ста во ко ја исто-то ра бо ти, би деј ќи на при мер по ка за тел кој е зна ча ен за про из вод но друш тво мо же да би де со се ма нез на ча ен за фи нан си ска ин сти ту ци ја и обрат но. При прес ме тка та на по ка за те ли те не тре ба да се при ста пи ме ха нич ки ка ко мо дел на ма те ма тич ка опе ра ци ја, ту ку на про тив не оп-ход но е се ко гаш да се има пре двид цел та ко ја са ка да се по стиг не со ана ли за та.

Овој на пис тре ба да по мог не, пре ку ана ли за на фи нан си ски те из ве штаи (Из ве штај за фи нан-си ска со стој ба и Би лан сот на ус пех), да се да де ква ли та тив на оцен ка да ли друш тво то ра бо ти до бро или ло шо, од нос но да ли исто то е фи нан-си ски сил но или фи нан си ски ран ли во?

Фун да мент на та ква та ана ли за ќе би де прес-ме тка та на ана ли тич ки те по ка за те ли и оце ну ва ње да ли тие по ка за те ли ука жу ва ат на сла бо сти или сил ни стра ни во ра бо те ње то на друш тво то.

ВИДОВИ ПОКАЗАТЕЛИ

Ос нов ни те по ка за те ли мо же да се гру пи ра ат во пет ос нов ни ка те го рии:



22

при ло жу ва ме фи нан си ски из ве штаи на две про из вод-ни друш тва кои ра бо тат во ист про из во ден се ктор и се предмет на котација на Македонската берза за хартии од вредност. Тоа се друш тва та Флеет АД - Скоп је и Брансис АД - Скоп је за кои пре ку спо ред ба на нив ни те по ка за те ли тре ба да до не се ме од лу ка кое друш тво по ка жу ва по до бри пер фор ман си на ра бо те ње.

При мер:

Друштва: Флеет АД - Скопје и Брансис АД - Скопје

БИЛАНСИ НА УСПЕХза годината завршена на 31 Декември 2012

(во денари)

Флеет АД -Скопје

Брансис АД- Скопје

Приходи од продажба 150.000 700.000

Трошоци за реализација (60.000) (210.000)

Бруто добивка 90.000 490.000

Трошоци за дистрибуција (13.000) (72.000)

Административни расходи (15.000) (35.000)

Трошоци од финансирање (камати) (500) (12.000)

Добивка пред оданочување 61.500 371.000

Данок на добивка (16.605) (71.000)

Добивка за годината од континуирани активности 44.895 300.000

Загуба за годината од прекинато работење - -

ДОБИВКА ЗА ГОДИНАТА 44.895 300.000

ИЗВЕШТАИ ЗА ФИНАНСИСКА СОСТОЈБАна 31 Декември 2012

(во денари)

Флеет АД- Скопје


СРЕДСТВАНетековни средстваНедвижности - 500.000Постројки и опрема 190.000 280.000

190.000 780.000

Флеет АД- Скопје


Тековни средстваЗалихи 12.000 26.250Побарувања од купувачи 37.500 105.000Пари и парични еквиваленти 500 22.000

50.000 153.250Вкупни средства 240.000 933.250ГЛАВНИНА И ОБВРСКИАкционерски капитал 156.000 174.750Задржана добивка 51.395 390.830Вкупна главнина 207.395 565.580Нетековни обврскиДолгорочни заеми 10.000 250.000Вкупни нетековни обврски 10.000 250.000Тековни обврскиОбврски кон добавувачи и други обврски 22.605 117.670Вкупни тековни обврски 22.605 117.670Вкупни обврски 32.605 367.670Вкупна главнина и обврски 240.000 933.250

Други информации и соопштенија од друштвото и Македонската берза за хартии од вредностБрој на обични акции 1.560 3.495Номинална вредност по акција 100 50Пазарна вредност по акција на берзата во момент на анализа 40 200Дел од добивката која ќе се исплаќа за дивиденда на акционерите за годината 40.000 200.000

ПОКАЗАТЕЛИ НА ПРОФИТАБИЛНОСТИ ПОВРАТ НА КАПИТАЛ

По ка за те ли те на про фи та бил ност прет ста ву ва ат гру па на фи нан си ски ме ри ла кои се ко ри стат за оцен ка на спо соб но ста на друш тво то да ос тва ру ва до би вки, од нос но ви шок на при хо ди спо ре де но со рас хо ди те на ра бо те ње и дру ги те тро шо ци кои на ста ну ва ат во опре де лен пер и од на вре ме. Ка ко поз на чај ни по ка за-

При мер:



те ли на про фи та бил ност: се по врат на ан га жи ра ни от ка пи тал, по врат на ак ци о нер ска глав ни на, бру то про-фит на мар жа и не то про фит на мар жа.

2.1. По врат на ан га жи ра ни от ка пи тал(Return on ca pi tal emp lo yed ROCE)

По вра тот на ан га жи ра ни от ка пи тал (ROCE) е еден од нај важ ни те по ка за те ли на про фи та бил-ност кој мо же да им да де мно гу важ ни ин фор ма ции на сопс тве ни ци те (ак ци о не ри те и со друж ни ци те) во оцен ка та на ус пеш но ста на ра бо те ње на ме наџ мен тот на Друш тво то. Де фа кто нe е воз мож но да се оце нат пра вил но до би вки те или рас тот на до би вка та без тие да се по вр зат со из но сот на ка пи та лот на Друш тво то кој бил ан га жи ран за ос тва ру ва ње на до би вка та.

Во прес ме тка та на по ка за те лот по врат на ан га-жи ран ка пи тал (ROCE), се ко ри сти до би вка та пред ода но чу ва ње за ко ја се сме та де ка да ва по до бри ин фор ма ции откол ку да се ко ри сти до би вка та пос ле ода но чу ва ње. При чи на та за на ве де но то е тоа што, мож но е да по сто јат не во о би ча е ни про ме ни ка ко пос-ле ди ца на да но кот на до би вка од ед на до дру га го ди на кои не ма ат вли ја ние врз ос нов на та про фи та бил ност на ра бо те ње то на друш тво то.

Друг из нос кој тре ба да се прес ме та е до би вка пред ка ма та и да нок (Pro fi t be fo re in te rest and tax - PBIT). Тоа е из но сот на до би вка ко ја друш тво то ја за ра бо ту ва пред да пла ти ка ма та на обез бе ду ва чи те на зај мо вен ка пи тал, ка ко што се об врз ни ци и сред но роч ни бан кар-ски за е ми, кои ќе би дат при ка жа ни во Из ве шта јот за фи нан си ска со стој ба ка ко не те ков ни об вр ски.

До би вка та пред ка ма та и да нок (PBIT) ја оп фа ќа до би вка та од ре дов но то ра бо те ње пред ода но чу ва ње; плус тро шо кот за ка ма та на зај мо вен ка пи тал.

По ка за те лот, по врат на ан га жи ран ка пи тал (ROCE) ја при ка жу ва до би вка та на Друш тво то ка ко про цент од из но сот на ан га жи ран ка пи тал и се прес-ме ту ва спо ред след на та фор му ла:

ROCE =Добивка пред камата и даноци

x 100Ангажиран капитал

Ангажиран капитал =

Акционерска главнина плуснетековни обврски

(или вкупни средства минустековни обврски

Ос нов ни от прин цип при прес ме тка та на по ка за-те ли е де ка мо ра да спо ре ду ва слич на со слич на ка те го ри ја, па та ка до кол ку ка те го ри ја та ан га жи ран ка пи тал ги оп фа ќа ак ци о нер ски от ка пи тал и ре зер ви плус не те ков ни те об вр ски и зај мов ни от ка пи тал, то-гаш и до би вка та во бро и те лот на фор му ла та мо ра да пре ста ву ва до би вка ос тва ре на (за ра бо те на) од вкуп-ни от (сопс тве нич ки и зај мо вен) ка пи тал за ед но. Та ква ка те го ри ја е до би вка та пред ка ма та и да нок (PBIT) би деј ќи ка ма та та пре ста ву ва при нос на сопс тве ни ци те на зај мов ни от ка пи тал.

Во на ши от при мер, за друш тва та Флеет АД - Скоп-је и Брансис АД - Скоп је, по вра тот на ан га жи ра ни от ка пи тал (ROCE) е след ни от:

Флеет АД - Скопје =

ROCE61.500 + 500

x 100 = 28,5%207.395 + 10.000

Брансис АД - Скопје =

ROCE371.000 + 12.000

x 100 = 47%565.580 + 250.000

Спо ред до би е ни те ре зул та ти од на ши от при мер, друш тво то Брансис АД - Скоп је има зна чи тел но по ви-сок по врат на ан га жи ра ни от ка пи тал (47,0% > 28,5%) во од нос на друш тво то Флеет АД - Скоп је што во нај го ле ма ме ра се дол жи на ви со ка та До би вка пред ка ма ти и да но ци во из нос од 383.000 де на ри ко ја ја ге не ри ра друш тво то Брансис во од нос на не го ви от вку пен ан га жи ран (сопс тве нич ки и зај мо вен ка пи тал) во из нос од 815.580 де на ри.

2.2 По врат на ак ци о нер скаглав ни на (Re turn on equ ity - ROE)

По ка за те лот по врат на ак ци о нер ска глав ни на (ROE) да ва по о гра ни чен при каз на при но сот на ка пи-та лот откол ку по ка за те лот по врат на ан га жи ра ни от ка-пи тал (ROCE). Име но овој по ка за тел по ка жу ва кол ка ва рас по ло жи ва (не то) до би вка ко ја и ќе би де пред мет на рас пре дел ба на ак ци о не ри те ге не ри ра иск лу чи во сопс тве нич ки от ка пи тал на друш тво то (ак ци о нер ски от ка пи тал, од нос но ка пи та лот на со друж ни ци те, вклу чу-вај ќи ги ре зер ви те и аку му ли ра на та до би вка).

Ме ѓу тоа и овој по ка за тел се те ме ли на исти те прин ци пи и исти от се прес ме ту ва спо ред след на та фор му ла:



ROE =Добивка после даноци и приоритетна

дивиденда x 100Вкупна главнина

Повратот на акционерската главнина (ROE) е пресметан на следниов начин:

Флеет АД - Скопје =

ROE44.895

x 100 = 21,6%207.395

Брансис АД - Скопје =

ROE300.000

x 100 = 53,0%565.580

Врз основа на добиените резултати, друш тво то Брансис АД - Скоп је има зна чи тел но по ви сок по врат 53,0% > 21,6%) на глав ни на во од нос на друш тво то Флеет АД - Скоп је што во нај го ле ма ме ра се дол жи на ви со ка та не то до би вка во из нос од 300.000 де на ри ко ја ја ге не ри ра друш тво то Брансис.

Ме ѓу тоа, мо ра да се на по ме не де ка по ка за те лот по врат на ак ци о нер ска глав ни на (ROE) не се ко ри сти мно гу че сто во ана ли за та на про фи та бил но ста на Друш тва та, би деј ќи по сто јат по ко рис ни по ка за те ли кои ука жу ва ат на при но сот на ак ци о не ри те, ка ко што се за ра бо ту вач ка по ак ци ја, ди ви ден да по ак ци ја, при-нос на ди ви ден да и при нос на за ра бо ту вач ки, кои се обра бо те ни во на та мош ни от текст.

2.3. Бру то про фит на мар жаи не то про фит на мар жа

Бру то про фит на та мар жа и не то про фит на та мар жа исто та ка прет ста ву ва ат зна чај ни по ка за те ли на про-фи та бил но ста на ра бо те ње то на друш тво то. Исти те се прес ме ту ва ат спо ред след ни те фор му ли:

Бруто профитна маржа =

Бруто добивкаx 100

Приходи од продажба

Нето профитна маржа =

Нето добивка(добивка по оданочување)

x 100Приходи од продажба

На по ме на: Прес ме тка та на бру то про фит на мар жа е по ед но став но ко га Би лан сот на ус пех на друш тво то кое се ана ли зи ра е при ка жан спо ред функ ци ја. Ко га Би лан сот на ус пех е при ка жан спо ред ви до ви на тро-шо ци по не ко гаш се по треб ни до пол ни тел ни ин фор-

ма ции со цел да се утвр дат тро шо ци те на про даж ба, од нос но бру то до би вка та ка ко бро и тел во фор му ла та за прес ме тка.

Во на ши от при мер, за друш тва та Флеет АД - Скоп је и Брансис АД - Скоп је, бру то про фит на та и не то про-фит на та мар жа из не су ва ат:

Бруто профитна маржа

Флеет АД - Скопје =90.000

x 100 = 60%150.000

Бруто профитна маржа

Брансис АД - Скопје =490.000

x 100 = 70%700.000

Нето профитна маржа

Флеет АД - Скопје =44.895

x 100 = 30%150.000

Нето профитна маржа

Брансис АД - Скопје =300.000

x 100 = 42,9%700.000

Спо ред до би е ни те ре зул та ти, друш тво то Брансис АД - Скоп је има по ви со ка бру то про фит на мар жа (70,0% > 60,0%) во од нос на друш тво то Флеет АД - Скоп је што во нај го ле ма ме ра е ре зул тат на ни ско то учес тво на тро шо ци те на про даж ба во од нос на при-хо ди те на про даж ба. Ни ско то ни во на тро шо ци на про-даж ба кај Брансис ба ра и до пол ни тел на ква ли та тив на ана ли за со цел да се утвр ди на што се дол жи на ве де-но то имај ќи во пред вид де ка и две те друш тва ра бо тат во иста про из вод на гран ка. Да ли при чи ни те ле жат во по до бра та тех но ло ги ја на про из водс тво ко ја мо же би ге не ри ра ма ли тро шо ци на про из водс тво или мо же-би по сто јат не кои дру ги при чи ни. На по ме ну ва ме де ка мно гу е важ но да се има во пред вид и кои ме то ди на вред ну ва ње на за ли хи те се ко ри стат од стра на на две-те друш тва. На при мер мож но е друш тво то Брансис во за ли хи те да ги вклу чу ва са мо ди рект ни те тро шо ци на про из водс тво (директните материјали, директен труд и варијабилни општи трошоци на производство - мар ги нал на ме то да), што е за бра не то спо ред МСС 2, до де ка друш тво то Флеет да ги вред ну ва за ли хи те вклу чу вај ќи ги по крај ди рект ни те тро шо ци на про из-водс тво и со од ве тен дел на фикс ни оп шти тро шо ци на про из водс тво (што се ба ра со МСС 2). Зна чи при



но се ње то на со од вет ни зак лу чо ци осо бе но е важ но и да се про у чат сме тко водс тве ни те по ли ти ки кои ги ко-ри стат друш тва та при под го то вки те на фи нан си ски те из ве штаи.

Ана ло ген зак лу чок мо же да се изв ле че и во однос на не то про фит на та мар жа што по ка жу ва де ка друштво то Брансис има ре ла тив но ни ски тро шо ци на ра бо те ње спо ре де но со обе мот на при хо ди кој го ге не ри ра.

2.4 Ана ли зи ра ње на про фи та бил но стаи по вра тот во по ве ќе де та ли:

вто ро сте пе ни по ка за те ли

Че сто по ка за те лот за по врат на ан га жи ра ни от ка пи тал (ROCE) е пред мет на под-ана ли за, за да се открие зо што исти от е ви сок или ни зок, или по до бар или по лош. По сто јат два фа кто ри кои при до не су ва ат за раст на по вра тот на ан га жи ра ни от ка пи тал, и два та се од не су ва ат на при хо ди те од про даж ба.

а) Про фит на мар жа. Ед но друш тво мо же да ос тва-ру ва ви со ка или ни ска про фит на мар жа на про даж ба. На при мер, ед но друш тво кое ос тва ру ва до би вка од 25 де на ри на 100 де нари про даж ба пра ви по го лем по врат на не го ви от при ход откол ку дру го друш тво кое ос тва ру ва до би вка од са мо 10 де на ри на 100 де нари про даж ба.

б) Обрт на средс тва. Обрт на средс тва е мер ка за тоа кол ку до бро средс тва та на друш тво то се ко ри стат за соз да ва ње на при хо ди од про даж ба. На при мер, да зе ме ме две друш тва кои има ат иден ти чен ан га жи ран ка пи тал од 100.000 де на ри, но друш тво то А има при-хо ди од про даж ба во из нос од 400.000 де на ри го диш но до де ка друш тво то Б ос тва ру ва са мо 200.000 де на ри при хо ди од про даж ба. Спо ред по да то ци те во при ме-рот иа ко и две те друш тва има ат иден ти чен ан га жи ран ка пи тал се пак друш тво то А ос тва ру ва по ви сок при ход од исти от из нос на средс тва (два па ти по го лем обрт во од нос на друш тво то Б). На ве де но то му овоз мо жува на друш тво то А да ос тва ри и по ви сок по врат на ан га жи ран ка пи тал во од нос на друш тво то Б. Обр тот на средс тва се изра зу ва ка ко "х па ти" та ка што средс тва та ја ге не-ри ра ат х па ти нив на та вред ност во од нос на из но сот на го диш на та про даж ба. Ту ка, обр тот на средс тва та на друш тво то A е 4 па ти, а на Б е 2 па ти.

Про фит на мар жа и обрт на средс тва за ед но го об јас ну ва ат ROCE, и до кол ку ROCE е при ма рен по ка-за тел на про фи та бил ност, дру ги те два се се кун дар ни по ка за те ли. Од но сот по ме ѓу три те по ка за те ли би мо-жел да се при ка же ма те ма тич ки.

Профитна маржа х Обрт на средство = ROCE

PBITх

Продажба=

PBIT

Продажба Ангажиран капитал Ангажиран капитал

Флеет АДСкопје

Профитна маржа62.000

х

Обрт на средство150.000

=

ROCE62.000

150.00041,3% х

217.3950,69 пати =

217.39528,5%

Брансис АДСкопје

Профитна маржа383.000

х

Обрт на средство700.000

=

ROCE383.000

700.00054,7% х

815.5800,86 пати =

815.58047,0%

Во на ши от при мер, по до бри от по врат на ан га жи-ра ни от ка пи тал - ROCE на друш тво то Брансис АД - Скоп је во од нос на Флеет АД - Скоп је е ре зул тат и на по ви со ка та про фит на мар жа (54,7 > 41,3), ка ко и на по ви со ки от обрт на средс тва (0,86 па ти > 0,69 па ти) на друш тво то Брансис АД - Скоп је.

Се пак би би ло не ре ал но до кол ку се оце ни де ка ви со ка про фит на мар жа е до бро, а ни зок обрт на средс тва зна чи ло шо ра бо те ње. Мо ра да се има во пред вид де ка по стои ко ре ла ци ја по ме ѓу про фит на та мар жа и обр тот на средс тва, и исти те не тре ба да се разг ле ду ва ат по е ди неч но.

а) Ви со ка про фит на мар жа зна чи ви со ка до би вка на 1 де нар про даж ба, но до кол ку ова исто та ка зна чи де ка про даж ни те це ни се ви со ки, по стои сил на ве-ро јат ност де ка при хо ди те од про даж ба во ид ни на ќе би дат на ма ле ни па та ка и обр тот на средс тва та ќе би де по ни зок.

б) Ви сок обрт на средс тва зна чи де ка друш тво то ге-не ри ра го лем обем на про даж ба, но за да го ос тва ри тоа Друш тво то мо же би ги др жи це ни те ни ско и со тоа при фа-ќа по ни ска про фит на мар жа на 1 де нар про даж ба.

Прет ход но то нај до бро мо же да го илу стри ра ме со след ни от при мер:

Друш тво А Друш тво БПри хо ди од про-даж ба 1.000.000

При хо ди од про-даж ба 4.000.000

Ан га жи ран ка-пи тал 1.000.000

Ан га жи ран ка-пи тал 1.000.000

PBIT 200.000 PBIT 200.000

При мер 1:



33

ROCE =200.000

=20% ROCE =200.000

=20%1.000.000 1.000.000

Про фит на мар жа =

200.000=20% Про фит на мар жа =

200.000=5%

1.000.000 4.000.000Обрт на с-ва =

1.000.000=1 Обрт на с-ва =

4.000.000=4

1.000.000 1.000.000

Друш тва та во при ме рот го има ат исти от по врат на ан га жи ра ни от ка пи тал (ROCE), но до не го се до а-ѓа на раз ли чен на чин. Друш тво то А ра бо ти со ни зок по ка за тел на обрт на средс тва и спо ред ли во ви со ка про фит на мар жа до де ка друш тво то Б има по го лем обем на ра бо те ње, но со по ни ска про фит на мар жа. Друш тво то А би мо же ло да го др жи паза рот на лу к-суз ни про из во ди доде ка друш тво то Б да ра бо ти на па за рот за оп шта потро шу вач ка.

2.5. Исто ри ска на бав на вред ностнас про ти те ко вен тро шок

Ка ко што и прет ход но на по ме нав ме при ана ли зи-ра ње то на фи нан си ски те из ве штаи осо бе но тре ба да се има пред вид ос но ва та на из го тву ва ње на фи-нан си ски те из ве штаи и кои ал тер на тив ни ме то ди на вред ну ва ње на средс тва та доз во ле ни спо ред МСС/МСФИ друш тва та ги ко ри сте ле. Во на ши от при мер, друш тва та Флеет АД - Скоп је и Брансис АД - Скоп је средс тва та и по по чет но то приз на ва ње ги вред ну ва ле спо ред исто ри ска та на бав на вред ност на ма ле ни за аку му ли ра на амор ти за ци ја и обез вред ну ва ње.

Вре ди да се на по ме не де ка ана ли за та зна чај но би се про ме ни ла до кол ку не те ков ни те средс тва (нед виж-но сти, по строј ки и опре ма) во фи нан си ски те из ве штаи се вред ну ва ни спо ред фер (об је ктив на) вред ност.

Во та ков слу чај на ве де но то би во де ло кон: На ма лу ва ње на по вра тот на ан га жи ра ни от

ка пи тал ROCE, би деј ќи вред но ста на не те ков ни те средс тва иска жа ни по об је ктив на вред ност е по го ле ма од амор ти зи ра на на бав на вред ност на не те ков ни те средс тва што ре зул ти ра со тоа да ан га жи ра ни от ка-пи тал е по ви сок (за бе ле шка: из но сот на сме тка та 930 - ре ва ло ри за ци о ни ре зер ви e дел од главнината);

На ма лу ва ње на не то до би вка та, би деј ќи по-ви со ка вред ност на ре ва ло ри зи ра но то средс тво би во де ло кон по ви сок тро шок за амор ти за ци ја и

Зго ле му ва ње на тро шо ци те на про даж ба и нама лу ва ње на не то до би вка та, е пос ле дица на иска-жу ва ње на по чет ни те за ли хи по те ков на вредност.

На тој на чин мо же да се зак лу чи де ка по вра тот на ан га-жи ра ни от ка пи тал (ROCE) ба зи ра но на исто ри ска на бав на вред ност е ве ро јат но пре це не то во ре ал ни изра зи.

ПОКАЗАТЕЛИ НА СОЛВЕНТНОСТ/ЗАДОЛЖЕНОСТ/ЛЕВЕРИЏИ ОБРТЕН КАПИТАЛ

Сол вент но ста е пер цеп ци ја на ни во на друш тво и во о би ча е но се де фи ни ра ка ко спо соб ност на друш тво то за пла ќа ње на дос пе а ни те об вр ски на по долг рок ка ко ре зул тат на ста бил ни из во ри на фи нан си ра ње. Од дру-га стра на ли квид но ста се пер це пи ра на ни во на сред-ства во друш тво то. Всуш ност ли квид но ста претста ву ва спо соб ност на средс тва та на кра ток рок да се пре тво рат во па рич ни средс тва. По ли квид ни се оние средс тва кои ре ла тив но бр зо мо же да се претворат во па ри.

За што по прег ле ден при каз на од но си те на позици-и те на Извештајот за финансиска состојба врз ос но ва на кои се прес ме ту ва ат по ка за те ли те на ли квид но ста и сол вент но ста до бро е да се утвр дат про цент ни те од но-си на глав ни те по зи ции во Извештајот за финансиската состојба до ба ву ва чи те, бан ки те и дру ги те за е мо да ва-те ли кои се ко гаш се жи во за ин те ре си ра ни за ни во то на за дол же ност на друш тво то со кое со ра бо ту ва ат. Во про дол же ние ќе се освр не ме на не кои поз на чај ни по ка за те ли на дол го роч на сол вент ност и ста бил ност, а по доц на и не кои по ка за те ли на ли квид ност.

3.1. Дол го роч на сол вент ност:по ка за те ли на долг и за дол же ност

По ка за те ли те на долг по ка жу ва ат кол ку мно гу друш тво то дол жи во од нос на не го ва та го ле ми на, да-ли тоа вле гу ва во по те шки дол го ви или се по до бру ва не го ва та си ту а ци ја, и да ли не го ви от долж нич ки то вар изг ле да те жок или ле сен. Во од нос на дол гот тре ба да се има ат во пред вид след ни те имп ли ка ции:

Друш тво то ко га е во те шки дол го ви, бан ки те и дру ги те по тен ци јал ни за е мо да ва чи не са ка ат да пре-зе ма ат го ле ми ри зи ци и не се под го тве ни да одо брат по на та мош ни кре ди ти и за е ми.

Друш тво то ко га за ра бо ту ва са мо уме ре на до би вка пред ка ма та и да нок, и има те жок долж нич ки то вар, ќе има мно гу ма ла до би вка ко ја ќе оста не за рас пре дел ба на сопс тве ни ци те пос ле пла ќа ње то на тро шо ци те за ка-ма та. До кол ку во ид ни на ка мат ни те стап ки се зго ле мат би мо же ло да се слу чи тро шо кот за ка ма та да ја над ми не



до би вка та пред ка ма ти и да но ци со што друш тво то би би ло во за гу ба што на долг рок би во де ло кон отво ра ње на сте чај и ли кви да ци ја на друш тво то.

Тоа се две те најважни при чи ни зо што друш твата тре ба да го чу ва ат нив ни от долж нич ки то вар под контро ла. По-сто јат че ти ри по ка за те ли кои се по себ но вред ни за разг-ле ду ва ње, по ка за тел на долг, по ка за тел на за дол же ност, по кри е ност на ка ма та и по ка за тел на го то вин ски тек.

3.2. По ка за тел на долг (Debt ra tio - DR)

По ка за те лот на долг е по ка за тел на вкуп ни те дол го-ви на друш тво то во од нос на не го ви те вкуп ни средс тва и се прес ме ту ва спо ред след на та фор му ла:

Показател на долг =

Вкупен долгx 100

Вкупни средства

Во фор му ла та за прес ме тка на вкупните средства се оп фатени не те ков ни те средс тва плус те ков ни средс тва, до де ка дол гот се со стои од си те об вр ски, не за вис но да ли тие дос пе ва ат во рам ки те на ед на го ди на или пос ле по ве ќе од ед на го ди на.

Нe по стои ап со лу тен кри те ри ум за без бе ден по ка-за тел на долг, но ка ко оп шта рам ка, мо же да се сме та 50% за без бед но ни во на долг. Во пра кса та, мно гу друш тва ра бо тат ус пеш но и со по ви сок по ка за тел на долг но се пак мо же да се сме та 50% за ко ри сен ре пер по ка за тел. До кол ку по ка за те лот на долг над ми не 50% и се зго ле му ва, со стој ба та со дол гот на друш тво то по-ка жу ва зна чи тел но вло шу ва ње што мо же да го на ру ши нор мал но то ра бо те ње на друш тво то.

Во на ши от при мер, за друш тва та Флеет АД - Скоп-је и Брансис АД - Скоп је, показателот на долг (Debt ra tio - DR) е след ни от:

Показателна долг =

Флеет АД - Скопје(22.605 + 10.000)

Брансис АД - Скопје(117.670 + 250.000)

240.00013,6%

933.25039,4%

Во овој слу чај, по ка за те лот на долг кај друш тво то Брансис АД - Скоп је е зна чај но по ви сок во од нос на Флеет АД - Скоп је, глав но за ра ди го ле ми от из нос на не те ков ни об вр ски на Друш тво то.

3.3. За дол же ност/ле ве риџ(Ge a ring /le ve ra ge ra tio)

Пока за те ли те на за дол же ност (Ge a ring) и ле ве риџ ја тре ти ра ат дол го роч на та стру кту ра на ка пи тал на друш тво то, од нос но дол го роч ни те из во ри на фи нан-си ра ње. Со цел да се обез бе ди ста бил ност на фи нан-си ра ње то на средс тва та на друш тво то по треб но е да се обез бе ди ко ре ла ци ја ме ѓу роч но ста на средс тва та и роч но ста на из во ри те на фи нан си ра ње. Име но не-те ков ни те средс тва е по треб но да се фи нан си ра ат од дол го роч ни из во ри на фи нан си ра ње, до де ка те ков ни те средс тва е по треб но да се фи нан си ра ат со од вет но и тоа не те ков ни от дел на овие средс тва е по треб но да се фи нан си ра со дол го роч ни из во ри на фи нан си ра-ње, до де ка те ков ни от дел со кра тко роч ни из во ри на фи нан си ра ње. Не те ко вен дел на те ков ни те средс тва е пер ма нент но то ни во на за ли хи и по ба ру ва ња кои друш тва та мо ра да ги одр жу ва на одре де но ни во за да се из бег нат одре де ни се зон ски те флу кту а ции и про ме ни те во по ну да та и по ба ру вач ка та во ра бо те-ње то на друш тво то.

Дол го роч ни от ка пи тал на друш тво то ка ко из вор на фи нан си ра ње се со стои од:

а) Aкци о нер ски ка пи тал кој мо же да се по де ли на:(i) Обич ни ак ции или уде ли плус дру га глав ни на (на

при мер, ре зер ви, аку му ли ра на до би вка и слич но) и (ii) Не о ткуп ли ви при о ри тет ни акции б) Дол го ро чен долг (не те ков ни об вр ски) вклу чу-

вај ќи и откуп ли ви при о ри тет ни ак ции.По ка за те лот на за дол же ност (ge a ring) го по ка жу ва

учес тво то на дол гот во ка пи та лот на друш тво то и се прес ме ту ва спо ред след на та фор му ла:

Показател на задолженост

=Долговен капитал кој носи камата

x 100Акционерска главнина +

долговен капитал кој носи камата

Ка ко и со по ка за те лот на долг (debt ra tio), та ка и за по ка за те лот на за дол же ност (ge a ring) не по стои ап со-лут на при фат ли ва мер ка ко ја би би ла уни вер зал на за си те друш тва. На при мер, друш тво со по ка за тел на за дол же ност (ge a ring) по го лем од 50 % се ве ли де ка е ви со ко за дол же но, до де ка ни ска за дол же ност зна-чи по ка за тел на за дол же ност по ни зок од 50%. Мно гу е ве ро јат но де ка друш тво со по ви сок по ка за тел на за дол же ност од 50% и на го ре ќе има проб ле ми во ид ни на ко га ќе са ка да зе ме кре дит, од нос но да се за дол жи, освен докол ку не ги зго ле ми глав ни ната и

www.rafajlovski.com.mk



резервите пре ку ви со ки до би вки од те ков но ра бо те ње кои не ма да ги рас пре де лу ва за ди ви ден да или пре ку но ва еми си ја на ак ции кај АД, од нос но уп ла та на вло-го ви од стра на на со друж ни ци те кај ДОО.

Ле ве риџ (le ve ra ge) е ал тер на ти вен по ка за тел на по-ка за те лот на за дол же ност и исти от уште се име ну ва ка ко по ка за тел на ак ци о нер ска глав ни на во од нос на средс-тва. Тој се прес ме ту ва спо ред след на та фор му ла:

Показател на левериџ

=Акционерска главнина

x 100Акционерска главнина +

долговен капитал кој носи камата

или

Показател на левериџ

=Акционерска главнина

x 100Вкупни средства минус

тековни обврски

Во на ши от при мер, за друш тва та Флеет АД - Скоп је и Брансис АД - Скоп је, по ка за те лот на за дол же ност и на ле ве риџ из не су ва ат:

Флеет АД - Скоп је Брансис АД - Скоп је

По ка за тел на за дол же ност =

10.000 ден 250.000 ден217.395 ден. 815.580 ден.

4,6% 30,7%

Ле ве риџ =207.395 ден 565.580 ден217.395 ден. 815.580 ден.

95,4% 69,3%

Ка ко што мо же да се за бе ле жи, ле ве ри џот е одраз во ог ле да ло на по ка за те лот на за дол же ност. Во на ши от при мер иа ко две те друш тва не ма ат ви со ки по ка за те ли на за дол же ност, се пак друш тво то Брансис АД - Скоп је е зна чи тел но по за дол же но од друш тво то Флеет АД - Скоп-је, од нос но учес тво то на дол гов ни от ка пи тал во вкуп ни от ка пи тал кај Брансис из не су ва ду ри 30,7% во од нос на 4,6 кај Флеет АД. На ве де но то мо же да е ре зул тат на тоа што Брансис АД - Скоп је мо же мно гу по лес но да се за дол жу ва кај бан ки те за ра ди по го ле ма та про фи та бил-ност и за ра ди вред но ста на нед виж но ста ко ја ја по се ду ва (500.000 де на ри) ко ја мо же да се ста ви ка ко обез бе ду ва-ње кај бан ка та од нос но да ја ста ви под хи по те ка.

3.4. Имп ли ка ци и те на ви сок или ни зокпо ка за тел на за дол же ност/ле ве риџ

Пока за те ли те на за дол же ност и ле ве риџ прет ста ву-ва ат ме ри ла за кван ти фи ци ра ње на сте пе нот на ри зик вклу чен во др же ње то на ак ции, од нос но уде ли на ед но

друш тво и тоа кван ти фи ци ра ње на ри зи кот во од нос на спо соб но ста на друш тво то да оп ста не во биз ни сот и ри зик во од нос на ви си на та на оче ку ва на та ди ви ден-да рас по ло жи ва за сопс тве ни ци те на обич ни ак ции на друш тво то. Проб ле мот со ви со ко за дол же но друш тво е по де фи ни ци ја тоа што по стои мно гу ви со ко ни во на дол го вен ка пи тал (кре ди ти) кои но сат фикс на ка ма та (или фикс на стап ка на ди ви ден да до кол ку е во фор ма на при о ри тет ни ак ции), па от ту ка по стои го лем из нос кој тре ба да се исп ла ти од до би вки те на тие кои се сопс тве-ни ци на дол гов ни от ка пи тал (во о би ча е но бан ки те) пред да се дој де до оста то кот од до би вка та рас по лож ли ва за рас пре дел ба на сопс тве ни ци на обич ни ак ции. На ве де-ни от ри зик ќе го илу стри ра ме со след ни от при мер.

Друш тво Аво'000

Друш тво Бво'000

Друш тво Вво'000

Ак ци о нер скаглав ни на 600 400 300За др жа ни до би вки 200 200 200Ре ва ло ри за ци о на ре зер ва 100 100 100

Вкуп но 900 700 600При о ри тет ни ак ции (откуп ли ви) со 6%ди ви ден да - - 100Дол го ро чен кре дит со 10% ка ма та 100 300 300Ан га жи ран ка пи тал 1.000 1.000 1.000По ка за тел на за-дол же ност 10% 30% 40%Ле ве риџ 90% 70% 60%

До кол ку прет по ста ви ме де ка се кое друш тво ос-тва ру ва до би вка пред ка ма та и да нок (PBIT) во из нос од 50.000 де на ри, и стап ка та на да нок на до би вка на Друш тво то е 10%. Рас по лож ли ви те из но си за рас пре-дел ба на има те ли те на ак ции ќе би дат след ни те:




До би вка пред ка ма-та и да нок (PBIT) 50 50 50Ка ма та/при о ри тет на ди ви ден да (10) (30) (36)Добивка пред оданочување 40 20 14Данок по 10% (4) (2) (1,4)Добивка за периодот 36 18 12,6

При мер 2:



На по ме на: Да но кот е прес ме тан ди рек но со при ме-на на стап ка од 10 % на до би вка та пред ода но чу ва ње за ра ди илу стри ра ње на при ме рот. На по ме ну ва ме де ка во РМ се при ме ну ва да нок на до би вка на не приз на ти тро шо ци сог лас но одред би те на За ко нот за да но кот на до би вка.

До кол ку во пос ле до ва тел ни от пер и од До би вка та пред ка ма та и да нок (PBIT) се на ма ли на 40 ил ја ди де на ри, из но си те рас по лож ли ви за обич ни те ак ци о-не ри ќе би дат ка ко што сле ди:




До би вка пред ка ма-та и да нок 40 40 40Ка ма та/при о ри тет на ди ви ден да (10) (30) (36)Оданочива добивка 30 10 4Данок по 10% (3) (1) (0,4)Добивка за периодот 27 9 3,6Забележи го следново:Показател на задолженост 10% 30% 40%Левериџ 90% 70% 60%Промена во добивка пред камата и данок PBIT(1) -20% -20% -20%Промена во добив-ката расположива за обичните акционери(2) -25% -50% -71,4%

1) На по ме на: Про ме на та во до би вка та пред ка ма та и да нок (PBIT) кај си те друш тва во иден ти чен из нос од 20% е прес ме та на со утвр ду ва ње на про цен тот на на ма лу ва ње на До би вка та пред ка ма та и да нок од еден во друг пер и од: (50 - 40)/50 х 100 = 20%.

2) На по ме на: Про ме на та во до би вка та рас по лож-ли ва за обич ни те ак ци о не ри кај си те друш тва е прес-ме та на со утвр ду ва ње на про цен тот на на ма лу ва ње на до би вка та пред ка ма та и да нок (36 - 27)/36 х 100 = 25% за друш тво А; (18 - 9)/18 х 100 = 50% за друш тво Б; и (12,6 - 3,6)/12,6 х 100 = 50% за друш тво Б.

Ка ко што мо же да се зак лу чи од при ме рот, кол ку ед но друш тво е по ве ќе за дол же но, тол ку е по го лем ри зи кот де ка мал дел (ако и во оп што не што оста не) ќе би де рас по лож ли во за рас пре дел ба за ди ви ден да на сопс тве ни ци те на обич ни ак ции. При ме рот јас но го по ка жу ва овој факт би деј ќи кол ку е по за дол же но друш тво то по го ле ма е про ме на та на про цен тот на

до би вка та рас по лож ли ва за обич ни те ак ци о не ри за би ло кој да ден про цент на про ме на во до би вка та пред ка ма та и да нок. Од но сот слич но се за др жу ва и ко га растат до би вки те и до кол ку доби вка та пред ка-ма та и да нок (PBIT) се зго ле ми за 20 % на ме сто да се на ма ли, и то гаш нај го ле ми от про цент на про ме на во до би вка та рас по лож ли ва за обич ни те ак ци о не ри (тоа зна чи зго ле му ва ње) ќе би де за нај за дол же но то друш-тво. Тоа зна чи де ка ќе има по го ле ма про мен ли вост на из но си те рас по лож ли ви на сопс тве ни ци те на обич ни ак ции и ве ро јат но за тоа по го ле ма про мен ли вост во ди ви ден ди те кои се пла ќа ат на тие ак ци о не ри, ка де друш тво то е ви со ко за дол же но. Тоа е ри зи кот: мо же да се ра бо ти иск лу чи тел но до бро или иск лу чи тел но ло шо со го ле ми ва ри ја ции во ра бо те ње то.

Ри зи кот по спо соб но ста на друш тво то да оп ста не во биз ни сот бе ше спом нат прет ход но. По ка за те лот на за дол же но ста и ле ве риџ да ва ат ре ле вант ни ин фор ма-ции во вр ска со на ве де но то. Ви со ко за дол же но друш тво има го лем из нос на ка ма та за пла ќа ње го диш но (прет-по ста ву вај ќи де ка дол гот е над во реш но по зај му ва ње на ме сто при о ри тет ни ак ции). До кол ку тие по зај му ва ња се "обез бе де ни" на би ло кој на чин (а во о би ча е но дол-го роч ни те за е ми се обез бе де ни со хи по те ка) то гаш тие кои се сопс тве ни ци на зај мов ни от ка пи тал се во по зи ци ја да има ат пра во да го при си лат Друш тво то да про да ва средс тва за да им ја пла ти ка ма та та до кол ку не по сто јат рас по лож ли ви средс тва од дру ги из во ри.

3.5. По кри е ност на ка ма та та

По ка за те лот за по кри е ност на ка ма та та по ка жу ва да ли друш тво то за ра бо ту ва до вол но до би вка пред ка-ма та и да нок (PBIT) за да мо же да ги пла ти тро шо ци те за ка ма та, или да ли не го ви те тро шо ци за ка ма та се го ле ми во од нос на не го ви те до би вки, та ка што на ма-лу ва ње то на до би вка та пред ка ма та и да нок (PBIT) би има ло зна ча ен не га ти вен ефект на до би вки те рас по-лож ли ви за обич ни те ак ци о не ри. Во прес ме тка та на по ка за те лот се ко ри сти след на та фор му ла:

Покриеност на каматата =

Добивка пред камата и даноци (PBIT)

Трошок за камата

По кри е ност на ка ма та од 2 па ти или по мал ку тре ба да се сме та за ни ско и би би ло при фат ли во по кри е но-ста на ка ма та та да из не су ва 3 па ти за да тро шо ци те за ка ма та на друш тво то се сме та ат де ка се во рам ки те на при фат ли ви те гра ни ци.



Докол ку ги зе ме ме по да то ци те од При ме рот 2 на друш тва та А, Б и В, по ка за те лот за по кри е ност на ка-ма та та би из не су вал:

Ко га до би вка та пред ка ма та ида но ци (PBIT)бе ше 50.000

Друш тво А Друш тво Б Друш тво В50.000 50.000 50.00010.0005 па ти

30.0001,67 па ти

30.0001,67 па ти

Ко га до би вка та пред ка ма та ида но ци (PBIT)бе ше 40.000

Друш тво А Друш тво Б Друш тво В40.000 40.000 40.00010.0004 па ти

30.0001,33 па ти

30.0001,33 па ти

Две те друш тва Б и В има ат ни ска по кри е ност на ка-ма та та, што пре ста ву ва пре ду пре ду ва ње за сопс тве ни-ци те на обич ни те ак ции де ка нив ни те до би вки се ви со ко чув стви тел ни, во про цен ту ал ни из но си, ду ри и на ма ли про ме ни на До би вка та пред ка ма та и да но ци (PBIT).

Да се вра ти ме на на ши от при мер, за друш тва та Флеет АД - Скоп је и Брансис АД - Скоп је, по ка за те лот за по кри е но ста на ка ма та та би из не су вал:

Покриеност на камата =

Флеет АД - Скопје62.000

Брансис АД - Скопје383.000

500124 пати

12.00032 пати

Флеет АД - Скоп је има по ве ќе од до вол на по кри е-ност на ка ма та та. Во од нос на ни ска та за дол же ност на друш тво то, тоа не е прем но гу из не на ду вач ки па та ка фи нал но до би ва ме сли ка за Флеет АД - Скоп је ка ко друш тво кое изг ле да де ка не ма проб лем со долг.

3.6 По ка за тел на го то вин ски тек

По ка за те лот на го то вин ски тек ги ста ва во од нос не то го то вин ски те при ли ви на друш тво то во од нос на не го ви от вку пен долг.

а) Не то го то вин ски при лив е из но сот на па рич ни средс тва ко и друш тво то ги за ра бо ту ва со не го ви те актив но сти. По да то кот за не то го то вин ски при лив мо-же да се до бие од из ве шта јот за го то вин ски те ко ви.

б) Вку пен долг се кра тко роч ни те и дол го роч ни те об вр ски, вклу чу вај ќи ре зер ви ра ња. Раз ли ка мо же да се на пра ви по ме ѓу дол го ви кои се пла ти ви во рам ки те на ед на го ди на и дру ги дол го ви и ре зер ви ра ња.

Очиг лед но, ед но друш тво тре ба да за ра бо ту ва до-вол но го то ви на од ра бо те ње то за да би де во со стој ба да ги ис пол ни не го ви те дос пе а ни об вр ски и ид ни те об вр ски и по ка за те лот на го то вин ски тек и про ме ни те

во по ка за те лот на го то вин ски тек од ед на го ди на до дру га, прет ста ву ва ат ко ри сен по ка за тел за со стој ба та со го то ви на та на друш тво то.

3.7. Кра тко роч на сол вент ност и ли квид ност

Про фи та бил но ста е се ка ко ва жен ас пект за ус пеш-но ста на ра бо те ње на друш тво то, a за дол же но ста или ле ве ри џот друг ас пект. Ни ту еден од нив, се пак, не упа ту ва ди рект но на клуч но то пра ша ње кое има сил но вли ја ние врз де лов но то ра бо те ње на друш тво то, а тоа е ли квид но ста на средс тва та на друш тво то.

Ли квид ни те средс тва се со сто јат од:а) Па рич ни средс тва во го то во и на сме тка;б) Кра тко роч ни вло жу ва ња за кои по стои акти вен

па зар (на при мер бла гај нич ки за пи си или тре зор ски за пи си со кра ток рок на дос пе ва ње);

в) Де по зи ти во бан ка или дру га фи нан си ска ин сти-ту ци ја со фи ксен рок, на при мер, шест ме се чен ви со-ко-ка ма тен де по зит во бан ка;

г) По ба ру ва ња од ку пу ва чи (би деј ќи се оче ку ва да го пла тат тоа што го дол жат во рам ки те на раз ум но кра ток вре мен ски пер и од);

д) По ба ру ва ња по ме ни ци (би деј ќи ка ко и обич ни те по ба ру ва ња од ку пу ва чи, тие прет ста ву ва ат из но си на па рич ни средс тва кои тре ба да се при мат во рам ки те на ре ла тив но кра ток вре мен ски пер и од);

Ре зи ми ра но, ли квид ни средс тва се ста вки на те ков ни средс тва кои ќе или мо же на ско ро да се кон вер ти ра ат во па рич ни средс тва, ка ко и са ми те па рич ни средс тва во го то во или на сме тка.

Две те во о би ча е ни де фи ни ции на ли квид ни сред-ства се:

Вкуп ни те те ков ни средс тва без иск лу чок; Вкуп ни те те ков ни средс тва без за ли хи те.

Ед но друш тво мо же да до бие ли квид ни средс тва од из во ри кои не се пос ле ди ца на де лов но то ра бо те ње на друш тво то, од нос но од про даж ба на до бра и ус лу ги. Та ков при мер е при би ра ње то на па рич ни средс тва од из да ва ње на ак ции кај АД или зго ле му ва ње на вло го ви-те кај ДОО или пре ку зе ма ње на нов за ем или про даж ба на не те ков ни средс тва. Но, друш тво то не мо же да се пот пре на ва кви из во ри на ли квид ни средс тва во се кое вре ме и ге не рал но, до би ва ње то на па рич ни средс тва би тре ба ло да за ви си од де лов но то ра бо те ње, од нос но ос тва ру ва ње то на при хо ди од про даж ба и до би вки. Но мо ра да се на по ме не де ка ос тва ру ва ње то на при хо ди и до би вки не се ко гаш ја зго ле му ва ат ли квид но ста би деј ќи



средс тва та ге не ри ра ни со ра бо те ње то друш тва та не ги чу ва ат ту ку исти те во о би ча е но по втор но ги вло жу ва ат во те ков ни или не те ков ни средс тва или исти те мо жат ду ри и це лос но да го на пу штат друш тво то до кол ку се исп ла тат ка ко ди ви ден ди.

При чи на та зо што на друш тво то му се по треб ни ли-квид ни средс тва е за да мо же да ги под ми ри дол го ви те ко га тие дос пе ва ат за пла ќа ње. По сто ја но се пра ват пла ќа ња за опе ра тив ни рас хо ди и дру ги тро шо ци и за тоа по стои па ри чен опе ра ти вен цик лус од тр гов ски актив но сти кој се со стои од па рич ни средс тва кои ка ко при лив до а ѓа ат од про даж ба на до бра и ус лу ги и па рич ни средс тва кои се од ле ва ат за рас хо ди ка ко ре зул тат на де лов но то ра бо те ње.

3.8. Показатели на ликвидност

За да се раз бе рат по ка за те ли те на ли квид ност, ко рис но е да се за поч не и со кра тко об јас ну ва ње на па рич ни от опе ра ти вен цик лус кој го об јас ну ва те кот на па рич ни те средс тва над вор од друш тво то и нив но то вра ќа ње по втор но во друш тво то ка ко ре зул тат на ре-дов но то опе ра тив но ра бо те ње.

Од лив на па рич ни средс тва на ста ну ва за ра ди пла ќа ње на до ба ву ва чи, исп ла та на пла ти и дру ги на до ме сто ци на вра бо те ни ка ко и за дру ги рас хо ди, иа ко пла ќа ња та мо же да се од ло жат со ко ри сте ње на од ло жен рок на пла ќа ње (кре ди ти ра ње) од стра на на до ба ву ва чи те. Друш тво то мо же да др жи за ли хи за не кој пер и од и по тоа за ли ха та да ја про да де. Па-рич ни те средс тва ќе се вра тат во друш тво то со про-даж би те, иа ко ку пу ва чи те мо же са ми те да го од ло жат пла ќа ње то со ко ри сте ње на од ло жен рок на пла ќа ње (кре ди ти ра ње).

Во од нос на па рич ни от опе ра ти вен цик лус осо бе но е важ но да се по тен ци ра след но то:

а) Вре мен ски от рас по ред на па рич ни те те ко ви во и над вор од друш тво то не се ко гаш ко рес пон ди ра со вре ме то ко га се слу чу ва при хо дот од про даж ба и тро шо кот на про даж ба. Парич ни те од ли ви мо же да се од ло жат со ко ри сте ње на од ло жен рок на пла ќа ње (кре ди ти ра ње) од стра на на до ба ву ва чи те. Па рич ни те при ли ви мо же да се од ло жат со соз да ва ње на по ба ру-ва ња на кои им се одо бру ва од ло жен рок на пла ќа ње (кре ди ти ра ње).

б) Вре ме то по ме ѓу на ба вка та и про даж ба та исто та ка вли јае на па рич ни те те ко ви. До кол ку за ли хи се др жат по дол го вре ме, доц не ње то по ме ѓу пла ќа ње то

за за ли хи те и па рич ни те при ли ви од нив на про даж ба ќе би де, исто та ка, дол го.

в) Др же ње то на одре де но ни во на за ли хи и по ба-ру ва ња од ку пу ва чи исто та ка прет ста ву ва ат при чи ни зо што доц нат па рич ни те при ли ви. Де фа кто до кол ку друш тво то вло жу ва во обр тен ка пи тал (те ков ни средс-тва на ма ле но за те ков ни об вр ски), со стој ба та со па-рич ни средс тва ќе по ка же со од вет но на ма лу ва ње.

По ка за те ли те на ли квид ност и по ка за те ли те на обрт на обрт ни от ка пи тал се ко ри стат за те сти ра ње на ли квид но ста на друш тво то, дол жи на та на цик лу сот на го то ви на и за вло жу ва ње во обр тен ка пи тал.

3.9. Те ко вен по ка за тел (cur rent ra tio)и брз по ка за тел (qu ick ra tio)

Стан дар ден тест на ли квид но ста е те ков ни от по-ка за тел кој мо же да се прес ме та врз ос но ва на по да-то ци те од Из ве шта јот за фи нан си ска со стој ба.

Тековен показател =Тековни средства

Тековни обврски

Ин фор ма ци ја та ко ја ја да ва овој по ка за тел е де ка друш тво то рас по ла га со те ков ни средс тва кои ќе обез-бе дат во бли ска ид ни на да има при лив на па рич ни средс тва за да се ис пол нат дос пе а ни те и пре зе ме ни те ид ни об вр ски. Ка ко по во лен се сме та те ко вен по ка за-тел кој над ми ну ва 1. Во спро тив но, по сто јат изг ле ди де ка друш тво то мо же не би би ло во со стој ба да г

Documents

Писмо од главниот уредник 2013/SPOENO 4... · на Анализа на финансиски извештаи во продолжение Целта на овој