Το Κάστρο τηςΝαυπάκτου

Ερευνητική εργασία της Α τάξης 2ου ΓΕΛ ΝαυπάκτουΚαθηγητής :κ. Γούλας Γεώργιος

Το Κάστρο της Ναυπάκτου είναι ένα απ’ τα πλέον καλοδιατηρημένα παραδείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, ίσως και στην Ευρώπη.

Τη σημερινή του γενική μορφή την οφείλει στους Ενετούς που έχτισαν πάνω στην αρχαία οχύρωση.Δύο βραχίονες που ακολουθούν την κλίση του εδάφους, κατεβαίνουν από την κορυφή του λόφου, ο ένας ανατολικά και ο άλλος δυτικά και κοντά στη θάλασσα κάμπτονται και κλείνουν την είσοδο του λιμανιού. Τέσσερα εγκάρσια τείχη ενώνουν τους δύο αυτούς βραχίονες και σχηματίζουν πέντε διαζώματα. Η οχύρωση στο Κάστρο της Ναυπάκτου ενισχύεται με πύργους κυκλικούς και τετράγωνους.Ο χώρος του Κάστρου της Ναυπάκτου, όμως, δεν έχει ανασκαφεί συστηματικά.

Ποία ήταν η μορφή του κάστρου στους αρχαίους χρόνους δεν μπορούμε με ακρίβεια να ξέρουμε. Είναι βέβαιο όμως ότι υπήρχαν τα τείχη. Υπολείμματα αρχαίων τειχών βρίσκονται και σήμερα κατά τη μεριά της θάλασσας και στη δυτική πλευρά. Το πιθανότερο είναι το κάστρο να μην είχε τη σημερινή του μορφή με τα πέντε διαζώματα

Tα διαζώματα του κάστρου

Το κάστρο αποτελείται από πέντε διαζώματα

• Πρώτο διάζωμα: Αρχίζει από το λιμάνι και καταλήγει στο τείχος που απλώνεται κατά μήκος του ρολογιού. Το λιμανάκι έχει σχήμα πετάλου με άνοιγμα εισόδου 35m. Στο στόμιο υπάρχουν δύο πυργίσκοι. Στον ανατολικό πυργίσκο υπάρχει ναυτικός φάρος και εντοιχισμένη μαρμαρόπλακα αναμνηστική της ναυμαχίας του 1571.

• Δεύτερο διάζωμα: Το τμήμα αυτό αποτελείται από τα παλιά παραδοσιακά σπίτια. Η νότια πύλη του διαζώματος βρίσκεται στο διαχωριστικό τείχος δίπλα σε μια παλιά λιθόκτιστη βρύση. Το τείχος παίρνει μια κατεύθυνση ανατολική και καταλήγει σε μεγάλο πύργο με καμπυλωτή πόρτα.

• Τρίτο διάζωμα: Δεν υπάρχουν σπίτια αλλά μόνο η δεξαμενή νερού και παλιές αποθήκες πολεμοφοδίων. Στο διάζωμα υψώνεται τεράστιος ορθογώνιος πύργος και καμπυλοειδής πυλώνας.

• Τέταρτο διάζωμα: Το τμήμα αυτό είναι το περισσότερο οχυρωμένο και δυσπρόσιτο τμήμα του φρουρίου. Εδώ βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, που οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν στο παρελθόν σαν τζαμί .Υπάρχουν τεχνητές στοές, αποθήκες πυρομαχικών, υπόγειες δεξαμενές νερού.

• Πέμπτο διάζωμα: Το τελευταίο τμήμα του κάστρου. Στο πρώτο επίπεδο υπάρχει υπόγεια δεξαμενή νερού, καθώς και δύο στοές μεγάλης χωρητικότητας για ανάγκες αποθήκευσης κ.τ.λ. Το τμήμα τούτο είναι το υψηλότερο του φρουρίου Δίπλα από αυτό, νότια, βόρεια και δυτικά υπάρχει απόκρημνο έδαφος που καθιστούσε αδύνατη την προσβολή του φρουρίου.

• Χτισμένο στον λόφο πάνω απ’ την πόλη, το Κάστρο της Ναυπάκτου δελέασε κάθε τύπου και διαθέσεων λαούς να το αποκτήσουν. Έλληνες, Τούρκοι, Ενετοί, Άγγλοι, πειρατές κ.α. το χρησιμοποίησαν σαν ορμητήριό τους, βάζοντας ο καθένας και τη δική του σφραγίδα στην σημερινή εικόνα.

• Η Ναύπακτος είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για τη Βενετία και κατά την πρώτη περίοδο της Ενετοκρατίας (1407-1499) προσπάθησαν να την προστατέψουν από τους προελαύνοντες Οθωμανούς χτίζοντας ισχυρό κάστρο.

• Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο ήταν η σημαντικότερη ναυτική βάση των Αθηναίων. Το 191 π.Χ. κατελήφθη από τους Ρωμαίους. Το 553 μ.Χ. η Ναύπακτος καταστράφηκε από σεισμό.

• Ως το 1204 βρισκόταν υπό την βυζαντινή κυριαρχία (με την ονομασία «Έπαχτος»).

• Το 1204, στη μοιρασιά που ακολούθησε την πτώση της Κωνσταντινούπολης, η Ναύπακτος παραχωρήθηκε στους Ενετούς. Το 1210 ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός την περιέλαβε στις κτήσεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Το 1294 δόθηκε προίκα στο Φίλιππο Ανδηβαγό (πρίγκιπα του Τάραντος) και το 1360 καταλήφθηκε από τον Αλβανό ηγεμόνα Γκίνο Μπούα Σπάτα.

• Φεύγοντας οι κατακτητές, άφησαν πίσω τους ελάχιστες οικογένειες Ελλήνων οι οποίες, μάλιστα, ήρθαν σε αντιπαράθεση με τις Σουλιώτικες οικογένειες (Μποτσαραίοι, Τζαβελαίοι κλπ), στις οποίες το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε παραχωρήσει τα τουρκικά αρχοντικά, ως αντιστάθμισμα για την προσφορά τους στον Αγώνα.

Από το 1407 έως το 1499 διήρκεσε η Α' Ενετοκρατία ενώ ως το 1687 ήταν υπό Τουρκική κυριαρχία. Από το 1687 έως το 1699 ήταν η περίοδος της Β' Ενετοκρατίας για να ακολουθήσει η Τουρκική κατάκτηση ως το 1829.Στις 18 Απριλίου 1829, απελευθερώθηκε οριστικά από τους Τούρκους, όταν ο Ανδρέας Μιαούλης απέκλεισε το λιμάνι της πόλης και ανάγκασε τους Τούρκους να παραδώσουν το φρούριο.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΩΣ

ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ Το κάστρο της Ναυπάκτου υπήρξε στο παρελθόν, αποτελεί σήμερα και θα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες και στο μέλλον. Η ματιά που το βλέπει ο καθένας είναι διαφορετική. Χαρακτηριστική είναι αυτή του Γιάννη Ροντίρη, την οποία εκφράζει στο ακόλουθο ποίημα.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ: Aνώφελα· το σύμβολο δεν είσαι πώχω πλάσει,ιδέα μιας ανώτερης ειρηνικής ζωής.H βία και η προσταγή τυράννου σ’ έχει φκιάσειμε λάσπη από δάκρυα των σκλάβων να χτιστείς.

Δεν ξέρω αν σε τραγούδησαν άλλοι και τι να γράψαν,θριάμβους αν σου ύμνησαν, τι λεν’ οι ιστορικοί...Aίσχος είσαι ανθρώπινο, για σένα πολλοί κλάψαν,γιατ’ άλλος Nέρων το ’θελε και μερικοί τρελοί.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ•ΖΩΓΡΑΦΟΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΟΥΡΛΗΣ

ΖΩΓΡΑΦΟΣ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

COLLAGE

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥΕίσαι: □ αγόρι □ κορίτσι Είσαι μαθητής: □ γυμνασίου □ λυκείουΤάξη: □ α’ □ β’ □ γ’(βάλε √ στο ανάλογο τετραγωνάκι)Ερώτηση 1η

Θεωρείς ότι γνωρίζεις την ιστορία του κάστρου;□ ναι □ όχι □ γνωρίζω ελάχιστα

Ερώτηση 2η

Γνωρίζεις πόσα διαζώματα/αμυντικές ζώνες έχει το κάστρο;□ 3 □ 4 □ 5

Ερώτηση 3η

Έχεις ποτέ επισκεφθεί το επάνω τμήμα του κάστρου;□ ναι □ όχιΕρώτηση 4η

Ποια από τις παρακάτω ημερομηνίες πιστεύεις ότι έγινε η Ναυμαχία της Ναυπάκτου;□ 1789 □ 1571 □ 1453Ερώτηση 5η

Γνωρίζεις αν το κάστρο έχει ποτέ κατακτηθεί;□ ναι έχει □ όχι δεν έχει □ δεν γνωρίζω

Ερώτηση 6η

Γνωρίζεις ότι υπάρχει εκκλησία (προφ. Ηλίας) στην κορυφή του κάστρου;□ ναι □ όχι

Μαθητές ΓυμνασίουΕρώτηση 1η

Θεωρείς ότι γνωρίζεις την ιστορία του κάστρου;

31%

16%

53% ΝΑΙ

ΌΧΙ

ΓΝ. ΕΛΑΧ.

Ερώτηση 2η

Γνωρίζεις πόσα διαζώματα / αμυντικές ζώνες έχει το κάστρο;

18%

49%

33%

τρια

τέσσερα

πέντε

Ερώτηση 3η

έχεις ποτέ επισκεφθεί το επάνω τμήμα του κάστρου;

76%

24%

ναι

όχι

Ερώτηση 4η

ποια από τις παρακάτω ημερομηνίες πιστεύεις ότι έγινε η Ναυμαχία της Ναυπάκτου;

16%

72%

12%

το 1789

το 1571

το 1453

Ερώτηση 5η

γνωρίζεις αν το κάστρο είχε ποτέ κατακτηθεί;

45%

20%

35%

ναι έχει

όχι δεν έχει

δεν γνωρίζω

Ερώτηση 6η

γνωρίζεις ότι υπάρχει εκκλησία (ο προφ. Ηλίας) στην κορυφή του κάστρου;

78%

22%

ναι

όχι

Μαθητές ΛυκείουΕρώτηση 1η

Θεωρείς ότι γνωρίζεις την ιστορία του κάστρου

16%

19%

65%ΝΑΙ

ΌΧΙ

ΕΛΑΧΙΣΤΑ

Ερώτηση 2η

Γνωρίζεις πόσα διαζώματα / αμυντικές ζώνες έχει το κάστρο;

14%

31%55% τρια

τέσσερα

πέντε

Ερώτηση 3η

έχεις ποτέ επισκεφθεί το επάνω τμήμα του κάστρου;

86%

14%

ναι όχι

Ερώτηση 4η

ποια από τις παρακάτω ημερομηνίες πιστεύεις ότι έγινε η Ναυμαχία της Ναυπάκτου;

14%

72%

14%

το 1789

το 1571

το 1453

Ερώτηση 5η

γνωρίζεις αν το κάστρο είχε ποτέ κατακτηθεί;

37%

33%

30%

ναι έχει

όχι δεν έχει

δεν γνωρίζω

Ερώτηση 6η

γνωρίζεις ότι υπάρχει εκκλησία (ο προφ. Ηλίας) στην κορυφή του κάστρου;

78%

22%

ναι

όχι

Οι πολλοί σεισμοί και το γεγονός ότι η πόλη κατοικούταν συνεχώς, έχουν ως αποτέλεσμα να μην έχουν διασωθεί αρχαία

μνημεία εκτός του φρουρίου. Αρχικά, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν τα μακρά τείχη του κάστρου.

Υπολείμματα τειχών βρίσκονται σήμερα στη δυτική μεριά του φρουρίου. Στον σημερινό χώρο που

βρίσκεται το τζαμί στο λιμάνι, υπήρχε ο ναός του Ποσειδώνα με ένα χάλκινο άγαλμά του. Υπήρχε

επίσης και το ιερό της Άρτεμις με το άγαλμά της . Η ακριβής θέση του μνημείου αυτού δεν είναι γνωστή.

Μέσα στα όρια του κάστρου υπάρχουν μαγαζιά/επιχειρήσεις για την κάλυψη αναγκών. Το

στοιχείο αυτό, είναι ένα από τα θετικά, αφού οι κάτοικοι δεν χρειάζεται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις για τον

εφοδιασμό τους.

Ωστόσο αυτοί που κατοικούν στο επάνω τμήμα του κάστρου, αντιμετωπίζουν προβλήματα με την μεταφορά αντικειμένων και προϊόντων, αλλά το

πρόβλημα αυτό καλύπτει η μαγευτική θέα.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

• Αναπαράσταση ναυμαχίας Ναυπάκτου (1571).• Εορτασμός προφήτη Ηλία.• Ριζικάρια• Παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού.• Θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες στην

θερινή πανσέληνο.

Μία από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις είναι αυτή της αναπαράστασης της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Η ναυμαχία έγινε στις 7 Οκτωβρίου 1571 μεταξύ των ενωμένων στόλων Ισπανίας, Βενετίας, και του Πάπα έναντι του οθωμανικού στόλου, ο οποίος και νικήθηκε.

Μετά από συνέντευξη που πήραμε από τον επιχειρηματία Θεόδωρο Κωνσταντόπουλο και συζητήσεις με άλλους εντοπίσαμε τα θετικά και τα αρνητικά του να διατηρεί κανείς κατάστημα εντός του κάστρου.

ΘΕΤΙΚΑ •Προνομιακή θέση (θέα)•Τουριστικό μέρος (επισκεψημότητα από ξένους)

ΑΡΝΗΤΙΚΑ•Ύπαρξη κάγκελων που εμποδίζουν την πρόσβαση σε όλους τους χώρους του κάστρου.•Πεζοδρόμηση που εμποδίζει τον ανεφοδιασμό καταστημάτων.