ΠΥΡΗΝΙΚΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η πυρηνική ενέργεια από τον 20ο αιώνα µέχρι σήµερα.

Συντονισµός Επίβλεψη: Μποζάς Λεωνίδας Καθηγητής Μαθηµατικών.

Το θέµα είναι η πυρηνική ενέργεια και οι εφαρµογές της

Το τµήµα αποτελείται από τους µαθητές:

1. Θεοδωρα ∆ιαµαντοπουλου 2. Κωνσταντινα Ταουξη 3. Παντελη Ιωαννιδη 4. Κωνσταντινο Μπακα 5. Κωνσταντινο Εµανουηλιδη 6. Ηλιανα Θεοδωρου 7. Βασιλικη ∆ουλαµη 8.∆ηµητρα Ευγενικου 9.Νικος ∆ριβας 10.Μιχάλη Πετρογιάννη 11.Βασιλινα Πετοβιτς 12.Κατερινα Παπαζογλου 13.Αστερω Τσιρκα 14.Παντελη Αλεξανδρο 15.Ιφιγενεια Παπαντωνατου 16.Ελενη Ραπτη 17.Σαλουστρο Φιλιππο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το ζήτηµα που διαπραγµατεύτηκε η εργασία είναι αυτό της πυρηνικής ενέργειας από την θεωρία στην πράξη µέσα στον 20ο αιώνα . Είναι ενδιαφέρον θέµα αφού για την πλειοψηφία από εµάς δεν αποτελεί γνωστό ή διδαγµένο στα πλαίσια κάποιου µαθήµατος αντικείµενο. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό αφού όπως διαπιστώσαµε στην πορεία της έρευνας µας η ενέργεια που είναι εγκλεισµένη στους πυρήνες των ατόµων και οι διαδικασίες που την απελευθερώνουν είναι κοσµικές σηµασίας αφού αυτές δηµιούργησαν το σύµπαν και κατ επέκταση τον κόσµο µας και αντίστοιχα αυτές που µπορούν να τον καταστρέψουν. Έτσι λοιπόν σκοπός µας ήταν να γνωρίσουµε και να διερευνήσουµε θέµατα που άπτονται της πυρηνικής ενέργειας και µας ήταν σε µικρό βαθµό ή καθόλου γνωστά . Κινηθήκαµε λοιπόν από την µια στο θεωρητικό µέρος δίνοντας απαντήσεις σε ερωτήµατα όπως : Τι είναι πυρηνική ενέργεια , τι πυρηνικές αντιδράσεις ,τι ραδιενέργεια κλπ. Εµπλουτίσαµε τις γνώσεις µας βρίσκοντας πληροφορίες για τις εφαρµογές του φαινοµένου είτε αυτές χαρακτηρίζονται Ειρηνικές-θετικές είτε πολεµικές -αρνητικές Είδαµε τις διαφορές πλευρές και προεκτάσεις των εφαρµογών αυτών (πολιτικές, κοινωνικές, οικονοµικές, περιβαλλοντικές) και µε αφορµή το πυρηνικό ατύχηµα στην Φουκουσίµα το 2011,αλλά όχι µόνο αυτό πήραµε θέση ως οµάδα σε σχέση µε την λεγόµενη «φτηνή ,καθαρή και πράσινη» Ηλεκτρική ενέργεια που προέρχεται από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Έτσι µέσα από ψάξιµο, συζητήσεις ,διαφωνίες, αλλαγή αρχικών αντιλήψεων συγκρίνοντας διάφορες πηγές πληροφόρησης και µαθαίνοντας για τα επιχειρήµατα αυτών που

τάσσονται υπέρ ή κατά καταλήξαµε στις θέσεις και τις προτάσεις µας

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

1) Ποιες είναι οι επιπτώσεις της χρήσης ενός πυρηνικού όπλου στον άνθρωπο και το περιβάλλον ; 2) Τι είναι η ραδιενέργεια ; 3) Τι είναι η πυρηνική σχάση και η πυρηνική σύντηξη; 4)Πως λειτουργούν τα πυρηνικά εργοστάσια ; 5) που οφείλονται τα πυρηνικά ατυχήµατα; 6) Είναι ασφαλής η πυρηνική τεχνολογία; 7) Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις των εφαρµογών της πυρηνικής ενέργειας και ποιες οι θετικές; 8) Είναι ασφαλής ,καθαρή και φτηνή η πυρηνική ενέργεια; 9) Ποιες είναι οι σύγχρονες τάσεις που διαµορφώνονται µετά το πυρηνικό ατύχηµα στην Φουκοσήµα το 2011; 10) Τι θα µπορούσαµε να προτείνουµε εναλλακτικά στην θέση της πυρηνικής ενέργειας; 11) Ο Ελλαδικός χώρος είναι κατάλληλος για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου; 12) Ποια προβλήµατα προκύπτουν κατά την διάρκεια και κατόπιν από ένα ατύχηµα;

Πυρηνική Ενέργεια

Πυρηνική Ενέργεια Πυρηνική ενέργεια ονοµάζεται η ενέργεια που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια µιας πυρηνικής αντίδρασης, ως αποτέλεσµα της σχάσης ή της σύντηξης. Πυρηνική αντίδραση ονοµάζεται η διαδικασία οποιασδήποτε µετατροπής των πυρήνων των ατόµων ενός στοιχείου, που συµβαίνει κυρίως µέσα σε ειδικό χώρο αντιδραστήρα . Η αντίδραση αυτή συµβαίνει µεταξύ του πυρήνα και ενός σωµατιδίου – βλήµατος που εισέρχεται σ’ αυτό από την οποία και προκύπτει µετάπτωση του στοιχείου µε διαφορετικό ατοµικό πυρήνα. ∆ιακρίνονται τρεις τύποι πυρηνικών αντιδράσεων: -Η πυρηνική σχάση -Η πυρηνική σύντηξη και

-Η πυρηνική διάσπαση Ο Enrico Fermi θεωρείται ως η πιο σηµαντική φυσιογνωµία στην ανακάλυψη της πυρηνικής ενέργειας. Ο Fermi γεννηµένος στη Ρώµη της Ιταλίας ήταν ο πρώτος επιστήµονας που κατάφερε την διάσπαση του ατόµου κατά την έρευνα του και οδήγησε αργότερα στην παραγωγή της πυρηνικής ενέργειας.

Πυρηνική σχάση Πυρηνική σχάση ονοµάζεται η διαδικασία κατά την οποία ένας ασταθής ατοµικός πυρήνας χωρίζεται σε δύο ή περισσότερους πυρήνες και σε µερικά παραπροϊόντα σώµατα, όπως τα νετρόνια. Η σχάση αποτελεί µια περίπτωση µεταστοιχείωσης κατά την οποία παράγονται δύο θραύσµατα µε συγκεκριµένες µάζες. Στα βαρύτερα στοιχεία η σχάση είναι εξώθερµη αντίδραση αποδίδοντας στο περιβάλλον ενέργεια ως ακτινοβολία και ως κινητική ενέργεια θραυσµάτων. Αν η σχάση δεν είναι ελεγχόµενη αποτελεί την αρχή λειτουργίας της ατοµικής βόµβας. Πυρηνική σύντηξη Πυρηνική σύντηξη είναι µηχανισµός παραγωγής ενέργειας µε τη συνένωση πυρήνων υδρογόνου. Είναι τρόπος που παράγεται η ενέργεια στον ήλιο και για νε επιτευχθεί η αντίδραση πρέπει να πετύχουµε συνθήκες παρόµοιες µε αυτές που επικρατούν στην καρδιά του ήλιου. ∆ηλαδή θερµοκρασία 100 εκατοµµυρίων βαθµών και πίεση εκατοµµυρίων ατµοσφαιρών.

Oι αρχαίοι Έλληνες και το άτοµο Πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν µε το πρόβληµα των συστατικών της ύλης. Ο Λεύκιππος και ο ∆ηµόκριτος υποστήριζαν ότι η ύλη αποτελείται από πολύ µικρά σωµατίδια , τα οποία δεν µπορούν να διαιρούνται απεριόριστα γι’ αυτό ονοµάστηκαν άτοµα. Υποστήριξαν ότι η ύλη αποτελείται από άτοµα που διαφέρουν µεταξύ τους κατά το σχήµα και το µέγεθος. Τα άτοµα δε δηµιουργούνται ούτε καταστρέφονται και εποµένως είναι άφθαρτα και αιώνια. Τα άτοµα είναι πάρα πολλά και βρίσκονται σε διαρκή κίνηση µέσα στο κενό. Τα διάφορα φυσικά φαινόµενα οφείλονται στην κίνηση των ατόµων. Ο σχηµατισµός των υλικών σωµάτων οφείλεται στις ενώσεις των ατόµων µε άλλα άτοµα, ενώ αντίθετα η καταστροφή των σωµάτων οφείλεται στο διαχωρισµό των ατόµων. Η θεωρία αυτή ήταν φιλοσοφική θεωρία χωρίς καµία πειραµατική απόδειξη. Καταπολεµήθηκε σκληρά από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και έπεσε σε αφάνεια µέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Πυρηνική Φυσική Η Πυρηνική Φυσική είναι τοµέας της φυσικής που ασχολείται µε την µελέτη των φαινοµένων που συσχετίζονται µε τον πυρήνα του ατόµου, τα στοιχειώδη σωµατίδια που τον αποτελούν καθώς και τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ τους (δοµή, χαρακτηριστικά, συµπεριφορά κλπ.). Σαν επιστηµονικός κλάδος αναπτύχθηκε τον 20ο αιώνα , µετά την ανακάλυψη της ραδιενέργειας από τον Ανρύ Μπεκερέλ και του πυρήνα του ατόµου από τον Ράδερφορντ. Από την δεκαετία του 1930 κι έπειτα δηµιουργήθηκε ένας από τους κλάδους της Σύγχρονης Φυσικής , καθώς διαπιστώθηκε η δυνατότητα εφαρµογής της στην παραγωγή ενέργειας αλλά και την κατασκευή όπλων. Το πρώτο πρότυπο του Thomson O Thomson πρότεινε ένα πρότυπο σύµφωνα µε το οποίο το άτοµο αποτελείται από µία σφαίρα θετικού φορτίου , οµοιόµορφα κατανεµηµένου, µέσα στο οποίο είναι ενσωµατωµένα ηλεκτρόνια , όπως οι σταφίδες µέσα σε ένα σφαιρικό σταφιδόψωµο.

Έρνεστ Ράδερφορντ Ο Έρνεστ Ράδερφορντ, 1ος Βαρώνος Ράδερφορντ του Νέλσον, Μέλος του Τάγµατος της Αξίας, Μέλος της Βασιλικής Εταιρείας ήταν Νεοζηλανδός φυσικός και χηµικός. Γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου του 1871 και πέθανε στις 19 Οκτωβρίου του 1937. Ο Ράδερφορντ ανακάλυψε ότι το άτοµο έχει συγκεντρωµένο το θετικό φορτίο στο κέντρο του και το αρνητικό περιφερειακά και δηµιούργησε το πλανητικό µοντέλο του ατόµου, που διαδέχτηκε το µοντέλο της "σταφίδας" του Τόµσον. Το µοντέλο του Ράδερφορντ τροποποιήθηκε αργότερα από τον Νιλς Μπόρ (Bohr), που δηµιούργησε το τροχιακό µοντέλο του ατόµου. Πήρε το βραβείο Νόµπελ Χηµείας το 1908 για την εργασία του σχετικά µε την δοµή του ατόµου και ηγήθηκε της πρώτης προσπάθειας διάσπασης του ατόµου το 1918.

Μαρί Κιουρί Η Μαρία Σκουοντόφσκα-Κιουρί ήταν Γαλλίδα φυσικός και χηµικός πολωνικής καταγωγής. Σε συνεργασία µε το σύζυγό της, Πιερ Κιουρί, ανακάλυψε το ράδιο και µελέτησε τα φαινόµενα της ραδιενέργειας. Ανακάλυψε επίσης το πολώνιο και υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε Καθηγήτρια στο πανεπιστήµιο της Σορβόνης, ενώ τιµήθηκε δυο φορές µε το βραβείο Νόµπελ για τη Φυσική (1903) και τη Χηµεία(1911). Ήταν γνωστή επίσης και ως Μαντάµ Κιουρί.

Ραδιενέργεια Ραδιενέργεια είναι το φαινόµενο της

εκποµπής σωµατιδίων ή ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας από τους πυρήνες ορισµένων χηµικών στοιχείων , που γι' αυτό το λόγο ονοµάζονται ραδιενεργά. Από τα περίπου 2500 νουκλίδια που είναι γνωστά στην επιστήµη, λιγότερα από 300 είναι ραδιενεργά.

Τα άτοµα των ραδιενεργών στοιχείων φέρουν ασταθείς πυρήνες. Τούτο σηµαίνει πως αυτοί µπορούν να διασπασθούν αυθόρµητα, απελευθερώνοντας πυρηνική ακτινοβολία , που συνήθως λέγεται ακτινοβολία. Η ακτινοβολία συνίσταται σε σωµατίδια άλφα (ή ακτίνες α), σωµατίδια βήτα (ή ακτίνες β) και ακτινοβολία γάµµα (ή ακτίνες γ). Η ακτινοβολία γάµµα φέρει συνήθως την περισσότερη ενέργεια από τα προϊόντα των ραδιενεργών διασπάσεων. Γενικά όλα τα προϊόντα της διάσπασης µπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα για την ισορροπία της λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισµού.

Ο πυρήνας του ατόµου του ραδιενεργού στοιχείου εκπέµποντας ακτίνες α ή β µεταστοιχειώνετε , δηλαδή υφίσταται αλλαγή στον ατοµικό αριθµό , οπότε ο πυρήνας που εξέπεµψε το σωµατίδιο άλφα ή βήτα, µετατρέπεται σε πυρήνα κάποιου άλλου χηµικού στοιχείου.

Μεταστοιχείωση Η διαδικασία κατά την οποία ένας πυρήνας µετατρέπεται σε έναν άλλο διαφορετικού στοιχείου ονοµάζεται µεταστοιχείωση. Η άποψη των ερευνητών Αµέσως µετά την ανακάλυψη της ατοµικής ενέργειας , πολλοί ερευνητές έσπευσαν να την χαρακτηρίσουν ως ιδιαίτερα <<φιλική>> για τον άνθρωπο. Υπήρξαν όµως και οι αντίθετες απόψεις , όπως του γερµανού Otto Hahn , εφευρέτη της ατοµικής ενέργειας. Οι ερευνητές αγωνίζονται επίµονα για τη σωστή αξιοποίηση της ατοµικής ενέργειας , στοχεύοντας στην ειρηνική διαχείριση της , προτείνοντας µια <<πυρηνική>> συνεννόηση ανάµεσα στα έθνη. Σηµαντικοί επιστήµονες όπως ο Bohr και ο Einstein αποδείχθηκαν πρωτεργάτες σε αυτόν τον

αγώνα και υπογράµµισαν ξεκάθαρα πως η πολεµική ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας θα αποτελέσει σκληρό δρόµο για την ανθρωπότητα. Με αφορµή την έρευνα γύρω από την πυρηνική ενέργεια παρουσιάστηκε στους κόλπους της επιστηµονικής κοινότητας το ζήτηµα της σχέσης της επιστηµονικής έρευνας µε τους κανόνες ηθικής στους οποίους πρέπει να υπόκεινται. Οι επιστήµονες νιώθοντας βαρύ το χρέος της κοινωνικής τους αποστολής εξέφρασαν από νωρίς την άποψη , για το πώς τα µεγάλα επιτεύγµατα της επιστήµης θα πρέπει να προσανατολίζονται προς την σωστή κατεύθυνση µέσα στον στίβο της ζωής.

Η πυρηνική ενέργεια κατά τον Β’ Παγκόσµιο πόλεµο Από την έναρξη του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου, πολλοί ερευνητές εργάστηκαν για την γρήγορη κατασκευή του ατοµικού όπλου , µε σκοπό να προλάβουν τον Αδόλφο Χίτλερ από κάτι ανάλογο. Η

Ιαπωνική κυβέρνηση αποφάσισε την ένοπλη σύγκρουση µε τις ΗΠΑ καθώς η χώρα αυτή στεκόταν εµπόδιο στην επέκταση της στην Άπω Ανατολή. Για τον λόγο αυτό η Αµερική επιτάχυνε τις διαδικασίες ανάπτυξης ατοµικών όπλων. Τον Ιούνιο του 1942 άρχισε η διεξαγωγή του σχεδίου <<Μανχάταν>> για την κατασκευή ατοµικής βόµβας. Συνεργάστηκαν πάρα πολλοί ερευνητές και επιστήµονες σε αυτό το σχέδιο και τελικά µετά από πολλές προσπάθειες και αποτυχίες κατασκευάστηκαν τα πρώτα ατοµικά όπλα. Έτσι στις 6 Αυγούστου 1945 ένα βοµβαρδιστικό έριξε µια ατοµική βόµβα στην πόλη Χιροσίµα. Η βόµβα κατέστρεψε τελείως την πόλη. Εξήντα χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν αµέσως και άλλοι εξήντα εννέα χιλιάδες τραυµατίστηκαν. Λόγω της ραδιενέργειας πάνω από εξήντα χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν από το 1946 ως το 1951 από ασθένειες που οφείλονταν στην έκθεση τους στην ραδιενέργεια. Λίγες µέρες µετά , στις 9 Αυγούστου 1945 , ένα δεύτερο βοµβαρδιστικό έριξε µία βόµβα στην πόλη Ναγκασάκι. Η βόµβα αυτή εξερράγη σε ύψος 500m περίπου πάνω από την πόλη. Παρά το ότι απέκλινε 1,6km από τον στόχο της, κατέστρεψε τη µισή πόλη. Τριάντα εννέα χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και άλλοι εικοσιπέντε χιλιάδες τραυµατίστηκαν. Μέχρι το τέλος του 1945 άλλοι τριάντα χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν στο Ναγκασάκι λόγω της ραδιενέργειας. Κα αυτή ήταν η αρχή του <<πυρηνικού πολέµου>> Πυρηνικές δοκιµές Οι πυρηνικές δοκιµές είναι πειράµατα τα οποία διεξάγονται για τον προσδιορισµό της αποτελεσµατικότητας και της δυνατότητας των πυρηνικών όπλων. Κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα πολλά έθνη έχουν αναπτύξει πυρηνικά όπλα και τα έχουν δοκιµάσει. ∆οκιµάζοντας τα πυρηνικά όπλα αποδίδονται πληροφορίες σχετικά µε το πώς τα όπλα δουλεύουν, καθώς και µε το πώς τα όπλα συµπεριφέρονται ανάλογα µε τις συνθήκες που επικρατούν. Επιπλέον η πυρηνική δοκιµή έχει συχνά χρησιµοποιηθεί ως δείκτης της επιστηµονικής και στρατιωτικής δύναµης και πολλές δοκιµές έχουν πολιτικές προθέσεις.

Η πρώτη πυρηνική όπλο πυροδοτήθηκε ως δοκιµή από τις ΗΠΑ στην περιοχή Trinity στις 16 Ιουλίου το 1945. Η πρώτη βόµβα υδρογόνου που έφερε το κωδικό όνοµα Mike δοκιµάστηκε στα Νησιά Μάρσαλ την 1η Νοεµβρίου του 1952 από τις ΗΠΑ. Το µεγαλύτερο πυρηνικό όπλο που έχει ποτέ δοκιµαστεί λεγόταν ‘’ Tsar Bomba aπ’την Σοβιετική Ένωση στο Novaya Zmlya στις 30 Οκτωβρίου του 1961. Το 1963 όλα τα πυρηνικά και µη πυρηνικά κράτη υπέγραψαν την Περιορισµένη Συνθήκη απαγόρευσης πυρηνικών δοκιµών. Η Γαλλία συνέχισε τις ατµοσφαιρικές δοκιµές µέχρι 1974, ενώ η Κίνα συνέχισε µέχρι το 1980. Η οµάδα των χωρών που διαθέτουν πυρηνικά όπλα διαρκώς διευρύνεται. Οι χώρες σήµερα διαθέτουν πυρηνικά όπλα είναι : Η Ρωσία: 11.000 πυρηνικές κεφαλές Η.Π.Α: 8.500 Γαλλία:300 Κίνα: 240 Αγγλία: 225 Ινδία:80-100 Πακιστάν: 90-110 Β.Κορέα :1-10 Πυρηνικά όπλα επίσης βρίσκονται ή ακόµα βρίσκονται αναπτυγµένα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες στα πλαίσια του ΝΑΤΟ ή του Συµφώνου της Βαρσοβίας παλαιότερα. Πυρηνικά

όπλα υπήρχαν και στην Ελλάδα ως χώρα µέλος του ΝΑΤΟ µέχρι το 2001.

Γενικότερα , η πυρηνική ενέργεια είναι το ‘’θέµα του αιώνα’’ και είναι πολύ δύσκολο ο άνθρωπος να κατορθώσει να χαλιναγωγήσει την επιθυµία του να εκµεταλλευτεί την τεράστια δύναµη που του δίνει η πυρηνική ενέργεια ώστε να µην την στρέψει εναντίον του. Γιατί τότε οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές και ίσως να κρίνουν αν θα συνεχιστεί η ύπαρξη του ανθρώπου αλλά και της Γης.

1.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΥΡΗΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ

Για ασφαλή τιθάσευση της ενέργειας, στις εγκαταστάσεις της πυρηνικής ενέργειας πρέπει να ελέγχεται ο ρυθµός της διάσπασης. Κι αυτό κατορθώνεται εισάγοντας ειδικούς ελεγκτές ράβδους κατασκευασµένους από υλικό απορρόφησης νετρονίων για να αφαιρέσει τα επιπλέον νετρόνια. Τα υλικά αυτά απορροφούν τόσα νετρόνια ώστε να υπάρχει ένα νετρόνιο για κάθε άτοµο που διασπάται. Αυτό διατηρεί µια ελεγχόµενη αλυσιδωτή αντίδραση, στο πυρηνικό αντιδραστήρα, και είναι γνωστό σαν έλεγχος κρίσιµης κατάστασης.

Το πυρηνικό καύσιµο και οι ελεγκτές ράβδοι περιέχονται σε ένα δοχείο-αντιδραστήρα που επιτρέπει σε νερό να ρέει µέσα στο δοχείο και να ψύχει το καύσιµο. Το νερό φυσικά θερµαίνεται σε πολύ ψηλή θερµοκρασία, και χρησιµοποιώντας ένα ειδικό εναλλάκτη θερµότητας, ο ατµός που δηµιουργείται χρησιµοποιείται για να λειτουργεί µια τουρµπίνα. Έτσι τότε στρέφεται µια ηλεκτρική γεννήτρια.

Αρχή λειτουργίας του πυρηνικού αντιδραστήρα

Σε έναν τυπικό πυρηνικό αντιδραστήρα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ο πυρήνας του αντιδραστήρα (reactor core) αποτελείται από 80 µε 100 τόνους ουρανίου σε παραπάνω από 30 000 ράβδους καυσίµων.

Οι ράβδοι καυσίµων αποδίδουν τη θερµότητα που παράγουν στο νερό, σε µια σειρά ατµοπαραγωγών (µπόϊλερ) (σύστηµα τύπου PWR, σχήµα 1) ή άµεσα (το δοχείο του αντιδραστήρα είναι και δοχείο ατµοπαραγωγής, σύστηµα τύπου BWR, σχήµα 2). Ο ατµός συνεχίζει την πορεία του για την κίνηση ατµοστροβίλων (τουρµπίνες) που συνδέονται µε µια ηλεκτρική γεννήτρια. Ακολουθεί ψύξη του κορεσµένου ατµού που εξέρχεται από τους ατµοστροβίλους, ο οποίος συµπυκνώνεται και διοχετεύεται και πάλι στο σύστηµα. Ο διαχωρισµός του νερού ψύξης σε δακτυλίους συµβάλει στην ελαχιστοποίηση του ρίσκου να φτάσει το µολυσµένο νερό στο

περιβάλλον. Οι µεγάλες ποσότητες ατµού που βλέπουµε να εξέρχονται από τους πύργους ψύξης προέρχονται από κύκλωµα νερού ψύξης που είναι ανεξάρτητο από το σύστηµα ατµοπαραγωγής.

Ο παραγόµενος ηλεκτρισµός είναι του ιδίου τύπου µε αυτόν που δηµιουργείται µε άλλους τρόπους, το λιγνίτη, το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο. Απλώς η διαφορά τους οφείλεται στην πηγή της θερµότητας που χρησιµοποιείται για να παράγει τον ατµό.

Η πυρηνική ενέργεια είναι µια καθαρή µορφή ενέργειας, από την άποψη ότι το ραδιενεργό υλικό παράγει πολύ περισσότερη ενέργεια συγκριτικά µε τα ορυκτά καύσιµα. Από τα πυρηνικά εργοστάσια εκλύονται φυσικά λιγότερα αέρια του θερµοκηπίου απ' ό,τι από τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε τη χρήση ορυκτών καυσίµων.

Όµως η εξόρυξη του ουρανίου δεν είναι και πολύ καθαρή υπόθεση για το περιβάλλον. Τα κατάλοιπα από τα πυρηνικά εργοστάσια είναι τοξικά και δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος για τη µόνιµη αποθήκευσή τους. Η µεταφορά του πυρηνικού καυσίµου ενέχει κινδύνους.

Σε πυρηνικά εργοστάσια τα οποία δεν έχουν κατασκευασθεί µε τις προβλεπόµενες - απαραίτητες υποδοµές ασφαλείας ή δεν συντηρούνται σωστά, ενδέχεται να σηµειωθούν δυστυχήµατα µε καταστροφικές συνέπειες.

Σύµφωνα δε µε µια πρόσφατη έρευνα της Βασιλικής Ακαδηµίας της Βρετανίας η ενέργεια που παράγουν τα πυρηνικά εργοστάσια κοστίζει 0,156 ευρώ ανά KWh. Η ενέργεια που παράγουν εργοστάσια µε φυσικό αέριο κοστίζει 0,249 ευρώ και µε άνθρακα 0,228 ευρώ ανά KWh. Ένα δισκίο πυρηνικού καυσίµου διαµέτρου δύο εκατοστών παράγει την ίδια ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που αποδίδει 1,5 τόνος άνθρακα.

Σχήµα 1

Σχήµα 2

2.ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ

Ήταν ξηµερώµατα της 26ης Απριλίου 1986 όταν οι εργαζόµενοι στον πυρηνικό σταθµό «Βλαντιµίρ Ίλιτς Λένιν», στο Τσέρνοµπιλ της Ουκρανίας, άρχισαν τις προγραµµατισµένες εργασίες για ένα πείραµα, που σκοπό είχε να ελέγξει τα συστήµατα ασφαλείας, αλλά οδήγησε στο µεγαλύτερο πυρηνικό ατύχηµα.

Στο πλαίσιο του πειράµατος αυτού, οι τεχνικοί έκλεισαν τα αυτόµατα συστήµατα ρύθµισης της ισχύος της τέταρτης µονάδας του σταθµού, καθώς και τα συστήµατα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα να λειτουργεί µε το 7% της ισχύος του. Στη 1:23 το πρωί, η αλυσιδωτή αντίδραση στον τέταρτο αντιδραστήρα προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυµµα του αντιδραστήρα, βάρους χιλίων τόνων. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού σκορπίστηκε στον αέρα, µέσω του οποίου µεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές µε ταχείς ρυθµούς.

Στις 28 Απριλίου, σουηδικοί σταθµοί παρατήρησης άρχισαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας και απαίτησαν µια εξήγηση. Παρότι η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε αρχικώς να συγκαλύψει το γεγονός, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι υπήρξε ένα «µικρό ατύχηµα».

Επί δέκα ηµέρες, τα φλεγόµενα πυρηνικά καύσιµα απελευθέρωναν στην ατµόσφαιρα εκατοµµύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόµβες σαν αυτή της Χιροσίµας. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και µέχρι το Βόρειο Πόλο. Χρειάστηκαν 7.000 τόνοι µετάλλου και 400.000 κυβικά µέτρα σιδηροπαγούς σκυροδέµατος, προκειµένου να θαφτούν οι εκατοντάδες τόνοι πυρηνικών καυσίµων και ραδιενεργών συντριµµιών µέσα σε µια σαρκοφάγο.

Επισήµως, 31 άνθρωποι πέθαναν λίγο µετά την έκρηξη. Όµως, από το 1986 έως σήµερα έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 25.000 στρατιώτες και πολίτες από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη

Λευκορωσία και άλλες ∆ηµοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εστάλησαν στις εργασίες αποκατάστασης του σταθµού. Σύµφωνα µε τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατοµµύρια άνθρωποι στις τρεις αυτές χώρες έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια, από την οποία έχει µολυνθεί έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιοµέτρων, ίση µε τη µισή έκταση της Ιταλίας. Τετρακόσιες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους, αλλά περίπου 6 εκατοµµύρια εξακολουθούν να ζουν σε µολυσµένες ζώνες.

Οι ακριβείς λόγοι που οδήγησαν σ' αυτή την τραγωδία παραµένουν άγνωστοι. ∆ιαφαίνεται, όµως, ότι σηµαντικό ρόλο έπαιξε µία σειρά αλυσιδωτών παραγόντων, όπως τα ανεπαρκή συστήµατα ασφαλείας και προστασίας του αντιδραστήρα, καθώς και οι λανθασµένοι χειρισµοί (ίσως και χωρίς σχετική εξουσιοδότηση) των ελλιπώς καταρτισµένων εργαζοµένων.

Το µοιραίο εργοστάσιο του Τσερνοµπίλ έκλεισε οριστικά το ∆εκέµβριο του 2000, ύστερα από διεθνείς πιέσεις που δέχθηκε η κυβέρνηση της Ουκρανίας και υπό το φόβο νέων πιθανών εκρήξεων στους πεπαλαιωµένους αντιδραστήρες του.

2.Φουκουσίµα

Η αλληλουχία των γεγονότων στο εργοστάσιο της Φουκουσίµα Ι δεν είναι ξεκάθαρη, φαίνεται όµως πως τα προβλήµατα επιδεινώθηκαν από το τσουνάµι που χτύπησε τις εγκαταστάσεις λίγες ώρες µετά το σεισµό.

Η µονάδα περιελάµβανε 6 αντιδραστήρες ζέοντος ύδατος. Την ηµέρα του σεισµού λειτουργούσαν οι αντιδραστήρες 1, 2 και 3 ενώ οι υπόλοιποι είχαν τεθεί εκτός λειτουργίας για συντήρηση. Με το σεισµό εισήχθηκαν επιτυχώς οι ράβδοι ελέγχου ανάµεσα στα πυρηνικά καύσιµα σε όλους τους αντιδραστήρες, ώστε να τα καλύψουν και να διακοπεί η άµεση θέρµανση του νερού από τις αλυσιδωτές αντιδράσεις. Παρόλα αυτά τα καύσιµα στον πυρήνα του αντιδραστήρα είχαν ακόµη την ανάγκη ψύξης, το ελάχιστο για µερικές ηµέρες ώστε να αποφευχθεί, έστω, το λιώσιµο της κατασκευής από την αναµενόµενη άνοδο της θερµοκρασίας και κατ' επέκταση η διαρροή ραδιενέργειας στο περιβάλλον.

Αµέσως µετά το σεισµό διακόπηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος και βγήκε εκτός λειτουργίας το σύστηµα ψύξης µε τις αντλίες νερού. Ρυθµίστηκαν και τέθηκαν τότε σε λειτουργία οι ντήζελ ηλεκτρογεννήτριες οι οποίες λειτούργησαν για µερικές ώρες, συντηρώντας το σύστηµα ψύξης, ως και τη στιγµή που εισέβαλε το τσουνάµι και τις έθεσε εκτός λειτουργίας καταστρέφοντάς τις. Οι υπεύθυνοι αποφάσισαν τότε να εκτονώσουν την ολοένα αυξανόµενη πίεση στον πυρήνα των αντιδραστήρων 1 και 3, αφήνοντας να διαφύγει ραδιενεργός ατµός, για να αποτρέψουν ενδεχόµενη έκρηξη που θα οδηγούσε στην τήξη του κελύφους τους. Προφανώς οι ενέργειες δεν ήταν επαρκείς και η θερµοκρασία συνέχισε να αυξάνει µε αποτέλεσµα η επένδυση (ράβδοι ελέγχου) των πυρηνικών καυσίµων από ζιρκόνιο να θερµανθεί στους 1200°C και το ζιρκόνιο να αντιδράσει µε το νερό δίνοντας οξείδιο του ζιρκονίου και υδρογόνο. Όταν ο ραδιενεργός ατµός, που περιείχε υδρογόνο, βγήκε από τις βαλβίδες εκτόνωσης στην ατµόσφαιρα, το υδρογόνο αντέδρασε µε το οξυγόνο είτε του αέρα είτε και του νερού του ατµού και ακολούθησε έκρηξη. Σύµφωνα µε µαρτυρίες το κέλυφος του πυρήνα δεν καταστράφηκε, κατέρρευσε όµως µερικώς το εξωτερικό περίβληµα που ήταν έτσι σχεδιασµένο για να αποµακρύνει την πίεση.

Χωρίς ηλεκτρική ισχύ και χωρίς το σύστηµα σωληνώσεων και αντλιών που καταστράφηκε από την έκρηξη του περιβλήµατος των αντιδραστήρων οι αρχές αποφάσισαν να ψύξουν τα υπέρθερµα πυρηνικά καύσιµα µε την εισαγωγή θαλασσινού νερού σε µια τελευταία προσπάθεια να αποφευχθεί η πλήρης τήξη του κελύφους του πυρήνα των αντιδραστήρων. Στο σηµείο αυτό φαίνεται να έχει επέλθει ήδη τήξη στο εσωτερικό των πυρήνων καταστρέφοντας τα πυρηνικά καύσιµα και ο ατµός που αναγκαστικά εκτονώνεται συνεχώς είναι ραδιενεργός, προφανώς περιέχοντας καίσιο-137 και ιώδιο-131 µε χρόνο ηµιζωής 30 χρόνια και 8 ηµέρες, αντίστοιχα, που τα κάνει άκρως επικίνδυνα κατά περίπτωση.

Σύµφωνα µε αναφορές οι ηλεκτρικοί πίνακες που ήταν αναγκαίοι για τη λειτουργία των ηλεκτρογεννητριών ώστε να επανενεργοποιηθεί το σύστηµα ψύξης βρίσκονταν σε υπόγειο χώρο που πληµµύρισε από το τσουνάµι.

Η πρώτη έκρηξη σηµειώθηκε µια µέρα µετά τον σεισµό (στις 12 Μαρτίου) και η ραδιενέργεια που εκλύθηκε σε µία ώρα αντιστοιχούσε στο ανώτατο ετήσια αποδεκτό όριο.

Η περιοχή κηρύχθηκε σε κατάσταση ανάγκης και διατάχθηκε η εκκένωση των κοντινών κατοικιών σε ακτίνα 20 χιλιοµέτρων (12 µίλια). Αργότερα, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κηρύχθηκε επίσης το κοντινό Φουκουσίµα II σε ακτίνα 3 χιλιοµέτρων (1,9 µίλια).

Η ∆ιεθνής Επιτροπή Aτοµικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) ζήτησε επειγόντως ενηµέρωση για την κατάσταση που επικρατεί στην Ιαπωνία. Σύµφωνα µε τους Ιάπωνες δεν εµφανίστηκε κάποια ζηµιά στο ατσάλινο κέλυφος του αντιδραστήρα και δεν υπάρχει κίνδυνος πυρηνικής καταστροφής όπως στο Τσέρνοµπιλ το 1986 και στη Πενσιλβάνια το 1979. Στη διεθνή κλίµακα για περιστατικά που αφορούν πυρηνική ενέργεια και ραδιενέργεια (INES), από το 1 µέχρι το 7, η έκρηξη στη Φουκοσίµα αξιολογήθηκε αρχικά ως κατηγορίας 4, αλλά αργότερα, µετά την αξιολόγηση των γεγονότων που ακολούθησαν, ανέβασαν αρχικά το επίπεδο στο 5 και τελικά στο 7, τον ανώτατο βαθµό επικινδυνότητας, που µέχρι τότε µόνο το ατύχηµα στο Τσέρνοµπιλ είχε αξιολογηθεί ως τέτοιο.

Σύµφωνα µε τις αναφορές τοπικών µέσων, περίπου 190 κάτοικοι της περιοχής εκτέθηκαν σε ραδιενέργεια, ενώ το ραδιενεργό σύννεφο που προκάλεσε η έκρηξη κατευθυνόταν προς τη ρωσική χερσόνησο Καµτσάτκα σύµφωνα µε Ρώσους αξιωµατούχους.

Στις 13 Μαρτίου η ΙΑΕΑ ανακοίνωσε πως κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και το πυρηνικό εργοστάσιο της Οναγκάουα,µετά την καταγραφή επιπέδων ραδιενέργειας που ξεπερνούν τα επιτρεπόµενα όρια στη ζώνη κοντά στον πυρηνικό σταθµό.

Στις 14 Μαρτίου, κατά τη διάρκεια ισχυρού µετασεισµού µεγέθους 6,2 βαθµών, σηµειώθηκαν δύο νέες εκρήξεις, αυτή την φορά στον αντιδραστήρα 3. Αργότερα ανακοινώθηκε πως πρόβληµα µε το σύστηµα ψύξης αντιµετωπίζει και ο τρίτος αντιδραστήρας, ο αντιδραστήρας 2.

Το πρωί της 15ης Μαρτίου σηµειώθηκε νέα έκρηξη στον αντιδραστήρα 2, ενώ προηγουµένως είχε ξεσπάσει πυρκαγιά στον αντιδραστήρα 4 του πυρηνικού εργοστασίου. Από την έκρηξη υπέστη βλάβη ακόµα και το εσωτερικό χαλύβδινο προστατευτικό κέλυφος του αντιδραστήρα. Η έκρηξη στον αντιδραστήρα 2 κατέστρεψε το περίβληµα του πυρήνα µε αποτέλεσµα να σηµειωθεί διαρροή ραδιοενεργών υγρών, αλλά και ραδιενεργού ατµού. Στην περιοχή έχουν µετρηθεί τιµές ραδιενέργειας, οι οποίες ξεπερνούν κατά 400 φορές το ανώτατο ετήσιο επιτρεπτό όριο.

ΕΛΛΑ∆Α-ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

«Πριν από λίγα χρόνια που είχε ανακινηθεί το θέµα της κατασκευής πυρηνικών σταθµών παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα, το κύριο επιχείρηµα των δήθεν "λογικών" έλεγε ότι εφόσον γύρω από την Ελλάδα όλοι έχουν πυρηνικούς σταθµούς τότε γιατί δεν κάνουµε και εµείς µερικούς αφού ούτως ή άλλως ο κίνδυνος υπάρχει στη γειτονιά µας. Τώρα όµως αποκαλύφθηκε η αθλιότητα τους, καθώς οι ίδιοι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να µας καθησυχάσουν για τις επιπτώσεις από την διαρροή ραδιενέργειας από τα Ιαπωνικά πυρηνικά εργοστάσια µας λένε ότι οι συνέπειες θα είναι µόνο τοπικές και σε αποστάσεις 20 χιλιοµέτρων γύρω από τις εκεί εγκαταστάσεις. Άρα λοιπόν το πρώτο τους επιχείρηµα, ότι δηλαδή αφού όλοι οι γείτονές µας έχουν πυρηνικά εργοστάσια τότε δεν αποφεύγουµε τον κίνδυνο αν µόνο εµείς δεν έχουµε πυρηνικούς σταθµούς,

πάει περίπατο. Και αυτό γιατί αν γίνει ένα τέτοιο ατύχηµα στα Βαλκάνια ή την Τουρκία είναι πολύ πιθανό όπως οι ίδιοι λένε να έχει µόνο τοπικές συνέπειες στο επίπεδο των λίγων δεκάδων χιλιοµέτρων. Άρα καλύτερα να µην έχουµε και εµείς πυρηνικά εργοστάσια για να γλιτώσουµε και εµείς από έναν τέτοιο αναπόφευκτο τοπικό κίνδυνο. ∆ικά τους επιχειρήµατα ήταν και το πρώτο και το δεύτερο. Το σίγουρο είναι ότι η ανθρώπινη βλακεία κρατάει καλά καθώς ο άνθρωπος δεν υπολογίζει τις συνέπειες των πράξεών του σαν σοφός αλλά σαν χαζό παιδάκι. Και έτσι βλέπουµε κατά τα άλλα σοβαρούς επιστήµονες στους τοµείς τους να µην µπορούν να στερεώσουν µια στοιχειώδη λογική στα επιχειρήµατά τους σε ό,τι αφορά τις συνέπειες της επιστήµης τους πάνω στην κοινωνία. Αυτό συµβαίνει σε όλους τους επιστηµονικούς τοµείς λόγω των πολύ ισχυρώνοικονοµικών συµφερόντων.»

ΟΙ ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Πυρηνική ενέργεια

Ιστορία της πυρηνικής ενεργείας

Παρά το γεγονός ότι έχουµε την τάση να σκεφτόµαστε την πυρηνική ενέργεια ως µια σχετικά νέα µορφή ενέργειας, η ιστορία της ξεκινά από τα πρώτα ευρήµατα των ατόµων και ακολουθεί µια σειρά από ανακαλύψεις που χρονολογείται από το 500π.Χ. έως τις αρχές του 1900 µε την ανάπτυξη της κβαντικής θεωρίας και στη συνέχεια µε την θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Τα γεγονότα αυτά άνοιξαν τον δρόµο για τους επιστήµονες της δεκαετίας του 1940 και τους έφεραν σε επαφή µε ένα παγκόσµιο πόλεµο, µε βασικό στόχο τη δηµιουργία ενός πυρηνικού όπλου.

Ορισµός της πυρηνικής ενέργειας

Πυρηνική ενέργεια ονοµάζεται η ενέργεια που απελευθερώνεται όταν µετασχηµατίζονται ατοµικοί πυρήνες. Είναι δηλαδή η δυναµική ενέργεια που είναι εγκλεισµένη στους πυρήνες των ατόµων λόγω της αλληλεπίδρασης των σωµατιδίων που τα συνιστούν. Η πυρηνική ενέργεια απελευθερώνεται κατά τη σχάση η σύντηξη των πυρήνων και εφόσον οι πυρηνικές αντιδράσεις είναι ελεγχόµενες(όπως συµβαίνει στη καρδιά ενός πυρηνικού αντιδραστήρα) µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να καλύψει ενεργειακές ανάγκες.

Τα µειονεκτήµατα της πυρηνικής ενέργειας

Το κόστος και η διάρκεια εγκατάστασης των πυρηνικών εργοστασίων

Το κόστος των πυρηνικών εγκαταστάσεων είναι τεράστιο αποτελεί σηµαντικό ποσοστό του προϋπολογισµού µιας χώρας και συνήθως οδηγεί σε δυσβάσταχτο δανεισµό. Η ενέργεια που ξοδεύεται και το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται προκαταβολικά για να κατασκευαστεί µια πυρηνική µονάδα είναι

τεράστια. Ειδικά, η ενέργεια που ξοδεύεται εξαρχής είναι συγκρίσιµη µε την ενέργεια που θα παράγουν καθ’ όλη την διάρκεια λειτουργίας τους των 30 χρόνων. Ο χρόνος που απαιτείται για την κατασκευή ενός εργοστάσιου από την στιγµή λήψης της απόφασης υπερβαίνει τα δέκα έτη. Το κόστος διάλυσης του πυρηνικού εργοστάσιου µετά το πέρας του κύκλου ζωής του και διατήρησης των ραδιενεργών µερών του επιβαρύνει σχεδόν πάντα τον κρατικό προϋπολογισµό, έτσι τα θετικά οικονοµικά αποτελέσµατα υποκρύπτουν τεράστιες κρατικές επιδοτήσεις. Είναι όλα αυτά στοιχεία αποτρεπτικά στην βραχυπρόθεσµη ή µεσοπρόθεσµη επίλυση του ενεργειακού ή του περιβαλλοντικού προβλήµατος µιας χώρας και του πλανήτη συνακόλουθα.

Η ραδιενέργεια που εκλύεται στο περιβάλλον κατά την λειτουργία

Η ακτινοβολία που συνοδεύει αναγκαστικά κάθε πυρηνική διάσπαση είναι έντονα ιοντίζουσα και επιβλαβής για την ανθρώπινη υγειά. Ανάλογα µε την δόση µπορεί να προκαλέσει τον άµεσο θάνατο, την βραχυπρόθεσµη ή µακροπρόθεσµη ανάπτυξη καρκίνου και να καταστρέψει τον γενότυπο των ζωντανών κυττάρων. Στην έκθεση ραδιενέργειας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα τα παιδιά και οι έγκυες γυναίκες, όπου φαίνεται ότι τα όρια επίδρασης στην υγειά µπορεί να είναι έως και 1000 φορές µικρότερα από τα διεθνώς υποδειχθέντα όρια.

Τα πυρηνικά απόβλητα

Η διαχείριση των αποβλήτων είναι το µεγαλύτερο, ίσως, και έως τώρα άλυτο πρόβληµα της πυρηνικής ενέργειας. Τα πυρηνικά απόβλητα διακρίνονται σε απόβλητα χαµηλής, µεσαίας και υψηλής ραδιενέργειας, τα οποία ανάλογα µε την κατηγορία τους πρέπει να φυλάσσονται για µερικές δεκάδες έως µερικές χιλιάδες χρόνια υπό ελεγχόµενες συνθήκες. Ένα σύνηθες

πυρηνικό εργοστάσιο ισχύος 1000 MW παράγει ετησίως 30 τόνους απόβλητα υψηλής ραδιενέργειας, 300 τόνους µέσης και 450 τόνους χαµηλής ραδιενέργειας. Σε κάθε τόνο πυρηνικού απόβλητου περιέχονται 10 κιλά πλουτώνιου, ποσότητα αρκετή για την κατασκευή µιας πυρηνικής βόµβας. Το απεµπλουτισµένο ουράνιο που περιέχεται στα απόβλητα χρησιµοποιείται για την κατασκευή συµβατικών και ραδιενεργών όπλων µεγάλης αποτελεσµατικότητας.

Η διαδικασία επεξεργασίας και ελεγχόµενης αποθήκευσης στην πραγµατικότητα είναι εξαιρετικά ακριβή και δύσκολη, γι αυτό και υπάρχουν µέχρι και “ηθεληµένα ατυχήµατα” για να τα ξεφορτωθούµε στο βάθος της θάλασσας ή σε άλλα αποµακρυσµένα σηµεία του πλανήτη, όµως σχεδόν πάντα υπάρχουν αντιδράσεις από τον κόσµο ή από περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Πυρηνικά όπλα

Τα πυρηνικά όπλα, τα χηµικά όπλα, τα βιολογικά όπλα και τα όπλα εξασθενηµένου ουρανίου είναι όλα τους όπλα µε σοβαρές βλαπτικές συνέπειες στους ανθρώπους και το περιβάλλον. Επιπλέον, αυτές οι συνέπειες διατηρούνται πολύ µετά το τέλος του πόλεµου. Για παράδειγµα, το εξασθενηµένο ουράνιο µπορεί να προκαλέσει θανάτους και σοβαρές ασθένειες, αναπηρίες και γενετικές ανωµαλίες, πολλά χρόνια µετά τη χρήση του στον πόλεµο. ∆ιατηρείται στο έδαφος, στα υπόγεια ύδατα και στην ατµόσφαιρα για πολλές γενεές, καθιστώντας ακατάλληλο για πόση το νερό και άχρηστη για καλλιέργειες τη γη. Σύµφωνα µε επίσηµα ντοκουµέντα της κυβέρνησης τον Η.Π.Α οι βραχυπρόθεσµες συνέπειες υψηλών δόσεων εξασθενηµένου ουρανίου µπορεί να οδηγήσουν σε θάνατο, ενώ η µακροπρόθεσµη κατάληξη µικρών δόσεων είναι ο καρκίνος.

Θερµική ρύπανση

Οι πυρηνικοί σταθµοί χρειάζονται τεράστιες ποσότητες νερού για την κάλυψη των αναγκών ψύξης τους. Για το λόγο αυτό τα πυρηνικά εργοστάσια χτίζονται κατά κανόνα κοντά σε λίµνες, ποτάµια η θάλασσες ενώ χρησιµοποιούν και τεράστιους πύργους ψύξης. Ως αποτέλεσµα της ανάγκης αυτής, µεγάλες ποσότητες θερµού ύδατος καταλήγουν σε υδάτινους αποδεκτές (ιδιαίτερα σε κλειστούς), ανατρέποντας την οικολογική ισορροπία της περιοχής (θερµική αλλοίωση του υδάτινου περιβάλλοντος). Επιπλέον, η χρήση πύργων ψύξης είναι δυνατόν να προκαλέσει πρόβληµα έλλειψης νερού, ιδίως τους ζεστούς µήνες.

Πλεονεκτήµατα της πυρηνικής ενέργειας

Συµβολή στον περιορισµό της ατµοσφαιρικής ρύπανσης

Χωρίς να παραγνωρίζονται οι κίνδυνοι που προέρχονται από την πυρηνική ενέργεια, πρέπει να αναγνωρισθεί ότι η υποκατάσταση συµβατικών καυσίµων µε βάση τον άνθρακα από αυτήν συνεισφέρει στον περιορισµό της εκποµπής αέριων ρύπων, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του θειου, η τέφρα κλπ. Πιο συγκεκριµένα, οι υπέρµαχοι της πυρηνικής ενέργειας υποστηρίζουν ότι ένας τυπικός σταθµός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε βάση το κάρβουνο εκπέµπει ετησίως περίπου 11 εκατοµµύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, 1 εκατοµµύριο τόνους τέφρας, 500 χιλιάδες τόνους γύψου, 29 χιλιάδες τόνους οξειδίων του αζώτου, 21 χιλιάδες λάσπης, 16.000 τόνους διοξειδίου του θείου, 1.000 τόνους σκόνης και µικρότερα ποσά άλλων χηµικών ουσιών, όπως τα ασβέστιο, το κάλιο το τιτάνιο και το αρσενικό. Με βάση ποσοτικά στοιχεία, περίπου 2600 TWh ηλεκτρικής ενέργειας καλύφθηκαν από τους σταθµούς πυρηνικής ενέργειας του πλανήτη το 2004. Η

πυρηνική ενέργεια συνεπώς υποκατέστησε την καύση 1200 εκατοµµυρίων τόνων άνθρακα ή 800 εκατοµµυρίων τόνων πετρελαίου. Βάσει των παραπάνω, αποφεύχθηκε η εκποµπή 4000 εκατοµµυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, επισηµαίνεται ότι η εκποµπή και άλλων επιβλαβών αερίων, όπως του διοξειδίου του θείου ή των οξειδίων του αζώτου, µειώνεται επίσης εντυπωσιακά µε τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Συµβολή στην ιατρική

Οι ιδιότητες των ραδιενεργών υλικών αξιοποιούνται σήµερα, εκτός του τοµέα της ηλεκτροπαραγωγής και σε πλήθος άλλων εφαρµογών. Στα πλαίσια αυτά, η πυρηνική ιατρική είναι ένα πεδίο της ιατρικής στο οποίο γίνεται χρήση µικρών ποσοτήτων ραδιοφαρµάκων ή ραδιοδιαγνωστικών αντιδραστηρίων (σε επίπεδο ιχνηθετών) για διαγνωστική υποστήριξη προς αντιµετώπιση πλήθους ασθενειών. Επιπλέον, γίνεται χρήση µεγαλύτερων δόσεων ραδιοφαρµάκων για θεραπευτικούς σκοπούς. Οι εξετάσεις της πυρηνικής ιατρικής είναι είτε σπινθηρογραφήµατα, είτε εξετάσεις στο αίµα, µε τις οποίες ανιχνεύονται µέχρι και απειροελάχιστα ποσά βιολογικών ουσιών και φαρµάκων. Τα σπινθηρογραφήµατα είναι ασφαλή και ανώδυνα και για να γίνουν εισάγεται στο σώµα του ασθενούς ένα “ραδιοφάρµακο” µε ενδοφλέβια ένεση, κατάποση ή εισπνοή. Σήµερα χρησιµοποιούνται διαφορετικά ραδιοφάρµακα για τη µελέτη διαφορετικών οργάνων του σώµατος ή και διαφορετικών παθήσεων του ίδιου οργάνου ή µέρους του σώµατος. Η ποσότητα του ραδιοφαρµάκου που χρησιµοποιείται επιλέγεται προσεκτικά, ώστε να επιτευχθεί η µικρότερη έκθεση του ασθενούς στην ακτινοβολία, άλλα και να γίνει µε αποτελεσµατικότητα και ακρίβεια µία εξέταση. Γενικά οι εξετάσεις της πυρηνικής ιατρικής, δεν συνιστώνται σε εγκύους, διότι τα έµβρυα έχουν µεγαλύτερη ακτινοευαισθησία από ότι τα παιδία και οι ενήλικες. Η πυρηνική ιατρική έχει επίσης

σηµαντικές θεραπευτικές εφαρµογές όπως για τη διόρθωση του υπερθυρεοειδισµού, τη θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς και τη θεραπεία του καρκίνου του µαστού. Επιπλέον, γίνονται θεραπευτικές εφαρµογές των ραδιοϊσοτόπων σε νόσους των ενδοκρινών αδένων, των αρθρώσεων και σε νεοπλασίες. Η επιλογή του κατάλληλου ραδιοφαρµάκου για κάθε θεραπεία εξαρτάται από τη βιολογική συµπεριφορά του φαρµάκου και τα φυσικά χαρακτηριστικά του ραδιονουκλεϊδίου µε το οποίο εντοπίζεται, ώστε να είναι επαρκής η δόση στο στόχο ακτινοβόλησης. Σήµερα, τέλος, είναι εκτεταµένη η χρήση ραδιοφαρµάκων και για τη θεραπεία του πόνου σε περιπτώσεις οστικών µεταστάσεων.

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Πυρηνική ενέργεια: µια αµφιλεγόµενη µορφή ενέργειας, ένα θέµα που έχει διχάσει την κοινωνία µας σε υπέρ και κατά της χρήσης της. Από την πρώτη στιγµή που εµφανίστηκε, έχουν εκφραστεί πάρα πολλά πράγµατα που άλλα είναι πραγµατικά και άλλα απλώς µύθοι. Μύθοι και πραγµατικότητα : Το πυρηνικό λόµπι στήριξε την επιχειρηµατολογία του σε τρεις µύθους. Η πυρηνική ενέργεια είναι, υποτίθεται , καθαρή, ασφαλής και φθηνή.

Τα δύο πρώτα επιχειρήµατα για καθαρή και ασφαλή ενέργεια καταρήφθηκαν µε τα πυρηνικά ατυχήµατα σε Τσέρνοµπιλ και Φουκοσίµα. Ας πάρουµε για παράδειγµα το πυρηνικό ατύχηµα στο Τσέρνοµπιλ. Το πυρηνικό ατύχηµα στο Τσέρνοµπιλ είχε σηµαντικές επιπτώσεις στην Σοβιετική Σοσιαλιστική ∆ηµοκρατία της Ουκρανίας και στην ευρύτερη περιοχή της ΕΣΣ∆. Επιστήµονες κατέγραψαν αποτελέσµατα για µόλυνση του αέρα, των καλλιεργήσιµων εκτάσεων, των προιόντων της καλλιέργειας, των τροφίµων και των κατοικηµένων περιοχών της ΣΣ∆Ο, ΣΣ∆Λ και της ΡΣΣΟΣ∆. Η χλωρίδα και η πανίδα

της περιοχής επηρεάστηκαν σηµαντικά µετά το ατύχηµα. Πευκοδάση στην περιοχή καταστράφηκαν από την ραδιενέργεια, ενώ υπήρξαν αναφορές για µεταλλάξεις σε ζώα. Ακόµη ως αποτέλεσµα του ατυχήµατος 237 άνθρωποι υπέφεραν από οξείας µορφής µόλυνση από ραδιενέργεια, από τους οποίους 31 πέθαναν µέσα στους τρεις πρώτους µήνες. Ο συνολικός αριθµός των θανάτων στην περιοχή είναι δύσκολο να καθοριστεί ακριβώς λόγω της µυστικοπάθειας του τότε καθεστώτος. Το ατύχηµα στο Τσέρνοµπιλ, όµως, είχε επιπτώσεις και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης µε τη δυτική, ανατολική και βόρεια Ευρώπη να δέχεται το µεγαλύτερο ποσοστό ραδιενεργών ισοτόπων. Εκτιµάται ότι περισσότερο από το µισό του ιωδίου 131 που διέφυγε από το Τσέρνοµπιλ κατέληξε εκτός ΕΣΣ∆. Το ραδιενεργό ιώδιο προκαλεί αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου του Θυρωειδούς και σύµφωνα µε εκτιµήσεις, παρουσιάστηκε αύξηση αυτή της µορφής καρκίνου σε Ηνωµένο Βασίλειο και Τσεχία. Κάποιες άλλες µελέτες αναφέρουν επίσης αύξηση της παιδικής λευκαιµίας σε ∆υτική Γερµανία, Ελλάδα και Λευκορωσία. Έχοντας υπόψη ότι τα περισσότερα είδη καρκίνου χρειάζονται 20 µε 60 χρόνια µεταξύ έκθεσης στο αίτιο και εκδήλωσης της ασθένειας, είναι προφανές ότι είναι ακόµα νωρίς για να εκτιµήσουµε τις πραγµατικές διαστάσεις των επιπτώσεων του ατυχήµατος. Από αυτό το παράδειγµα φαίνονται οι τεράστιες επιπτώσεις της πυρηνικής ενέργειας στο περιβάλλον και στον άνθρωπο.

Το άλλο επιχείρηµα του πυρηνικού λόµπι είναι πως η πυρηνική ενέργεια είναι µια φθηνή µορφή ενέργειας. Με τα παρακάτω στοιχεία θα διαπιστώσετε το αντίθετο: Μία τακτική προπαγάνδας του πυρηνικού λόµπι είναι να αραδιάζει και να συγκρίνει νούµερα και µεγέθη που είναι ανόµοια µεταξύ τους. Έτσι, προκειµένου να εντυπωσιάσει κάποιους που επιθυµούν “φθηνή ενέργεια για το λαό”, εκδίδει ανακοινώσεις που διατείνονται ότι το κόστος κατασκευής ενός πυρηνικού σταθµού είναι χαµηλότερο από όλες τις τεχνολογίες. Η Παγκόσµια Ένωση Πυρηνικών έδινε µέσο κόστος κατασκευής πυρηνικών

σταθµών ίσο µε εύρος τιµών από 1.000 $/kW έως 2.500 $/kW. Για σύγκριση, οι πιο πρόσφατοι λιγνιτικοί σταθµοί που κατασκεύασε η ∆ΕΗ κόστισαν 2.000 €/kW (δηλαδή περίπου 2.800 $/kW). Ως κόστος βέβαια η έκθεση εννοεί το λεγόµενο “overnight cost”, το πόσο θα κόστιζε δηλαδή ένας σταθµός αν κατασκευαζόταν εν µία νυκτί. Μόνο όµως στην περίπτωση των οικιακών φωτοβολταϊκών και των µικρών οικιακών ανεµογεννητριών µπορεί να µιλά κανείς για “overnight cost”, αφού τα συστήµατα αυτά µπορούν κυριολεκτικά να εγκατασταθούν µέσα σε λίγες ώρες. Ως “overnight cost” νοείται λοιπόν το κόστος κτήσης και εγκατάστασης του βασικού εξοπλισµού, και κάποιες φορές (αλλά όχι πάντα) και το κόστος κτήσης και διαµόρφωσης της γης και των κτιριακών υποδοµών, ενώ δεν περιλαµβάνει τις προσαυξήσεις λόγω πληθωρισµού και λόγω καθυστερήσεων, καθώς και το κόστος της µακροχρόνιας χρηµατοδότησης του έργου. Συνήθως, το “overnight cost” δεν περιλαµβάνει επίσης το κόστος των απαραίτητων δικτύων, κόστος που στην περίπτωση των πυρηνικών µπορεί να ανέλθει σε αρκετά δις ευρώ ανά σταθµό. Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της Βουλγαρίας και συγκεκριµένα του νέου πυρηνικού σταθµού στο Μπέλενε που άρχισε να κατασκευάζεται το 1987 και ακόµη είναι στο αρχικό στάδιο. Ο Βούλγαρος υπουργός Οικονοµίας και Ενέργειας επιµένει πως το κόστος του έργου ανέρχεται σε 4 δις€ (2.100 €/kW ή αλλιώς 2.940 $/kW), η ρωσική κατασκευάστρια εταιρία το ανεβάζει σε 6,3 δις € και Βουλγαρικό Ινστιτούτο Οικονοµίας της Αγοράς σε 11,5 δις €. Ούτε η Ρώµη κτίστηκε σε µία µέρα Οι πολύχρονες καθυστερήσεις και ο µεγάλος χρόνος για την κατασκευή του έργου έχουν ως συνέπεια τη δραµατική αύξηση του επενδυτικού κόστους. Ο µακροχρόνιος δανεισµός και η

µακρά περίοδος αναµονής µέχρι να αρχίσουν να εµφανίζονται τα πρώτα έσοδα, έχουν ως αποτέλεσµα τα πραγµατικά κόστη της επένδυσης να αυξάνονται υπέρµετρα. Ακόµη κι αν υποθέσουµε ότι δεν υπάρχουν κοινωνικές αντιδράσεις (πράγµα απίθανο), ο σχεδιασµός και υλοποίηση ενός πυρηνικού σταθµού είναι µια µακροχρόνια διαδικασία. Στη Βρετανία, για παράδειγµα, τα business plan της πυρηνικής βιοµηχανίας υπολογίζουν 8 χρόνια για την ανάπτυξη και άλλα 6 έτη περίπου για την κατασκευή του σταθµού. Σύνολο 14 χρόνια σε µια χώρα µε εµπειρία δεκαετιών στα πυρηνικά! Ας ξαναδούµε τα νούµερα Πολλοί µεγάλοι συµβουλευτικοί οίκοι, όπως οι Moody’s Investors Service και Lazard, ανεβάζουν τα κόστη των πυρηνικών σταθµών σε 7.000 $/kW. Κάποιοι αναλυτές, συνυπολογίζοντας το κόστος των προσαυξήσεων (λόγω καθυστερήσεων) και το κόστος του χρήµατος κατά την περίοδο της κατασκευής, ανεβάζουν το συνολικό κόστος της επένδυσης σε 10.550 $/kW. λες οι εκτιµήσεις που είδαµε µέχρι τώρα, δεν περιλαµβάνουν κάποια κόστη που, είναι µεν αναπόφευκτα, η πυρηνική βιοµηχανία όµως θέλει να τα ξεχνά ή να τα υποτιµά. Αναφερόµαστε στα εξής διακριτά κόστη: - Κόστος διαχείρισης πυρηνικών αποβλήτων - Κόστος αποσυναρµολόγησης του πυρηνικού σταθµού µετά το πέρας του ωφέλιµου χρόνου ζωής του - Ασφαλιστικό κόστος σε περιπτώσεις ατυχηµάτων Ας τα δούµε λοιπόν ένα-ένα. Σύµφωνα µε στοιχεία της βρετανικής πυρηνικής βιοµηχανίας, το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων χαµηλής ραδιενέργειας κυµαίνεται περί τα £2.000/m³. Η διαχείριση των αποβλήτων

υψηλής ραδιενέργειας κοστίζει αντίστοιχα £67.000/m³ - £201.000/m³ . Η Moody’s Global Project Finance εκτιµά το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων σε περίπου 300 $/kW . Σε ό,τι αφορά στο κόστος αποσυναρµολόγησης του αντιδραστήρα µετά το πέρας του ωφέλιµου χρόνου ζωής του, η Moody’s Global Project Finance εκτιµά το κόστος αυτό σε περίπου 700 $/kW Έκθεση της ∆ιεθνούς Επιτροπής Ατοµικής Ενέργειας (2004) ανέλυε το κόστος αυτό σε 250-500 $/kW, παρόλο που οι πιο πρόσφατες αναλύσεις για τους βρετανικούς αντιδραστήρες Magnox κάνουν λόγο για 1.800 $/kW ! Σε ό,τι αφορά στην ασφάλιση σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήµατος, η αµερικανική νοµοθεσία προβλέπει ότι κάθε πυρηνική µονάδα θα συνεισφέρει έως 95,8 εκατ. $ ανά αδειοδοτηµένο αντιδραστήρα σε ένα κοινό ταµείο αντιµετώπισης της κρίσης. Η συνολική ευθύνη της πυρηνικής βιοµηχανίας δεν ξεπερνά όµως τα 10,2 δις $. Την ίδια στιγµή, εκτιµήσεις του Sandia National Laboratory δείχνουν ότι ένα µείζον πυρηνικό ατύχηµα θα µπορούσε να κοστίσει έως και 700 δις $. Με δεδοµένο ότι υπάρχει οροφή 10,2 δις $ στην ασφαλιστική κάλυψη, το υπόλοιπο κόστος καλείται να το πληρώσει η κοινωνία. Πριν προχωρήσουµε στην εκτίµηση του πραγµατικού κόστους της πυρηνικής κιλοβατώρας, ας δούµε κάποια άλλα λειτουργικά κόστη και συγκεκριµένα τα κόστη καυσίµου και τα κόστη συντήρησης Για να παραχθεί µία ηλεκτρική κιλοβατώρα απαιτούνται κατά µέσο όρο 0,0255 γραµµάρια ουρανίου. ∆εδοµένου ότι σήµερα η τιµή του ουρανίου στη διεθνή αγορά είναι περί τα 60 $/lb (156 $/Kg), τοκόστος καυσίµου για ένα πυρηνικό σταθµό ανέρχεται σε 0,4 US cents/kWh. Τυχόν αύξηση της τιµής του ουρανίου (όπως συνέβη στο πρόσφατο παρελθόν) σηµαίνει φυσικά και αυξηµένα κόστη καυσίµου. Σύνολο λειτουργικών λοιπόν (περιλαµβανοµένου του κόστους καυσίµου)

1,8-5 US cents/kWh. Το λογαριασµό παρακαλώ! Ήρθε η ώρα να τα βάλουµε όλα κάτω και να υπολογίσουµε το πραγµατικό κόστος της πυρηνικής κιλοβατώρας. Με βάση τα εξωπραγµατικά χαµηλά κόστη που δίνει η πυρηνική βιοµηχανία, το κόστος της παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας εκτιµάται σε µόλις 2,9-13,6 US cents/kWh φαντάζει δηλαδή χαµηλό. Όπως θα δούµε όµως παρακάτω, το πραγµατικό κόστος της πυρηνικής κιλοβατώρας είναι σηµαντικά υψηλότερο. Ας το δούµε λοιπόν. Κάνουµε τις εξής υποθέσεις: - Overnight cost: 4.100 $/kW (µέσος όρος διεθνώς από στοιχεία της Παγκόσµιας ΈνωσηςΠυρηνικών - Συνολικό κόστος (µε προσαυξήσεις και κόστος κεφαλαίου κατά τη διάρκεια κατασκευής): 8.500-10.500 $/kW (εύρος πρόσφατων εκτιµήσεων στη διεθνή βιβλιογραφία) - ∆ιάρκεια κατασκευής: 7 έτη - Έναρξη λειτουργίας: µετά το 2020 - Κόστος υποδοµών για διαχείριση αποβλήτων: 950 $/kW - Κόστος αποσυναρµολόγησης πυρηνικού σταθµού µετά από 40 έτη: 700-1.800 $/kW (15,5-40 $/kW σε σηµερινές τιµές) - Χρόνος ζωής πυρηνικού σταθµού: 40 έτη - Λειτουργικά κόστη: 5 US cents/kWh - Μέσος συντελεστής φόρτισης µονάδας: 85% - Επιτόκιο προεξόφλησης: 10% Με βάση τα παραπάνω, το ανηγµένο κόστος (levelized cost) της πυρηνικής κιλοβατώρας ανέρχεται σε 18-20,8 US cents/kWh ή αντίστοιχα σε 12,9-14,8 eurocents/kWh.

Τα κόστη που υπόσχεται η πυρηνική βιοµηχανία (2,9-13,6 US cents/kWh) προκύπτουν µόνο αν υποθέσει κανείς εξωπραγµατικά χαµηλό κόστος επένδυσης, δεν υπολογίσει το κόστος όλων των αναγκαίων υποδοµών για τη λειτουργία του εργοστασίου, το κόστος των δικτύων, το κόστος του χρήµατος, το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων, το κόστος αποσυναρµολόγης του σταθµού και θεωρήσει χαµηλές τιµές καυσίµου σαν αυτές που ίσχυαν µια δεκαετία πριν, αλλά έχουν πλέον αυξηθεί.

Από όλα τα παραπάνω και από αυτά που έχουµε µελετήσει τόσο καιρό καταλήγουµε σαν οµάδα στο ότι είµαστε κατά της πυρηνικής ενέργειας. Η πυρηνική ενέργεια µπορεί να έχει αρκετά µειονεκτήµατα αλλά κανένας δεν µπορεί να αρνηθεί πως η πυρηνική ενέργεια βασίζεται στην χρήση αναλώσιµων πρώτων υλών και έχει και την ευκολία της µεταφοράς των πρώτων υλών. Παράλληλα η πυρηνική ενέργεια παράγει το 20% του ηλεκτρισµού σε όλο τον κόσµο και συνεισφέρει σηµαντικά στην ιατρική και στην ανθρωπολογία. Ακόµη χωρίς

την πυρηνική ενέργεια θα πεθάνει η βιοµηχανία και θα ανέβει η ανεργία.

Πυρηνική Ενέργεια: Τα υπέρ και τα κατά Η πυρηνική ενέργεια φαίνεται να έχει θερµούς υποστηρικτές αλλά και σφοδρούς πολέµιους Πράσινη, φθηνή, ασφαλής και καθαρή την χαρακτηρίζει το πυρηνικό λόµπι. Είναι η λύση στην ενεργειακή κρίση και η απάντηση στις κλιµατικές αλλαγές, λένε. Επικίνδυνη και ρυπογόνα την χαρακτηρίζουν οι περιβαλλοντολόγοι και οι οικολογικές οργανώσεις. ∆εν είναι λύση αλλά ένα ακόµα πρόβληµα, τονίζουν εµφατικά. Ποια είναι όµως η αλήθεια για την πυρηνική ενέργεια: Στις κλιµατικές αλλαγές: Κατά την παραγωγή της οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα είναι ελάχιστες και είναι το µόνο µέσο να αντιµετωπιστεί η έλλειψη ενεργειακών πόρων. Βέβαια ένα πυρηνικό εργοστάσιο εκπέµπει περισσότερη θερµότητα στο περιβάλλον από ένα συµβατικό εργοστάσιο ίσης ισχύς. Στο θέµα του κόστους: Το κόστος παραγωγής της πυρηνικής κιλοβατώρας είναι χαµηλό. ∆εν υπολογίζεται βέβαια το

υπέρογκο κόστος των ασφαλίστρων που καταβάλλονται για την µεταφορά του φορτίου, αλλά και αυτό της διαχείρισης παλαιών αντιδραστήρων. Η απόσταση: Η υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας υποστηρίζουν πως η Ελλάδα βρίσκεται σε πυρηνικό κλοιό αφού οι γειτονικές της χώρες έχουν πυρηνικούς σταθµούς, συνεπώς σε περίπτωση ατυχήµατος, η ραδιενέργεια δεν έχει σύνορα. ∆εν υπολογίζουν βέβαια πως η εγγύτητα σε ένα εργοστάσιο πυρηνική ενέργειας διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο. Έτσι η απόσταση 50 χιλιοµέτρων προκαλεί τετραπλάσιες επιπτώσεις από περιοχή που βρίσκεται στα 100 χιλιόµετρα. Στην ασφάλεια: Οι περισσότεροι συµφωνούν πως τα επίπεδα ασφαλείας είναι σήµερα πολύ υψηλά, χωρίς βέβαια να µπορούµε µε βεβαιότητα να πούµε πως αποκλείονται τυχόν ατυχήµατα Στο θέµα των αποβλήτων και των εκποµπών: Καµιά χώρα δεν έχει βρει αποτελεσµατικό τρόπο διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων ούτε µπορεί να µειωθεί η εκποµπή ραδιενεργών αερίων . Τα αποτελέσµατα από την χρήση της φαίνονται σε βάθος χρόνου, έτσι δεν µπορούµε να µιλάµε για πράσινη και καθαρή ενέργεια.

Η «βρώµικη» πυρηνική ενέργεια

Μπορεί η πυρηνική κρίση στην Ιαπωνία να είναι ένας εφιάλτης, αλλά δεν αποτελεί πρωτοφανές φαινόµενο. Στην πραγµατικότητα, είναι το τελευταίο από µια σειρά πυρηνικών ατυχηµάτων που περιλαµβάνουν τήξη πυρηνικών αντιδραστήρων, εκρήξεις, πυρκαγιές και διαρροές ψυκτικού υγρού. Πρόκειται για ατυχήµατα που έχουν προκύψει στη διάρκεια της φυσιολογικής λειτουργίας των σταθµών αλλά και σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης λόγω ξηρασίας ή σεισµού. Η πυρηνική ασφάλεια προϋποθέτει ακρίβεια στη χρήση της ορολογίας. Η Ρυθµιστική Επιτροπή Πυρηνικής Ενέργειας στις Ηνωµένες Πολιτείες συνήθως διαχωρίζει τα πυρηνικά γεγονότα σε δύο κατηγορίες, τα «συµβάντα» και τα «ατυχήµατα». Τα συµβάντα αφορούν σε απρόβλεπτα περιστατικά και τεχνικές

βλάβες που προκύπτουν στη διάρκεια της φυσιολογικής λειτουργίας του σταθµού και δεν συνοδεύονται από έκλυση ραδιενέργειας εκτός του σταθµού ή σοβαρή βλάβη του εξοπλισµού. Τα ατυχήµατα περιλαµβάνουν είτε έκλυση ραδιενέργειας εκτός σταθµού είτε σοβαρή βλάβη του εξοπλισµού του εργοστασίου. Η ∆ιεθνής Κλίµακα Πυρηνικών και Ραδιολογικών Συµβάντων είναι ένα σύστηµα ταξινόµησης των πυρηνικών και ραδιολογικών συµβάντων σε επτά βαθµίδες µε σειρά σπουδαιότητας. Στα επίπεδα 1-3 κατατάσσονται τα «συµβάντα», ενώ τα επίπεδα 4-7 ταξινοµούνται τα «ατυχήµατα». Στην έβδοµη βαθµίδα κατατάσσονται τα «Σοβαρά Ατυχήµατα Επιπέδου 7», τα οποία περιλαµβάνουν «έκλυση ραδιενεργούς υλικού σε µεγάλη κλίµακα µε διευρυµένες επιπτώσεις για την υγεία και το περιβάλλον, η οποία απαιτεί τη λήψη προγραµµατισµένων και εκτεταµένων αντιµέτρων». Με βάση αυτή την κατάταξη, ο αριθµός των πυρηνικών ατυχηµάτων, ακόµη και εάν συµπεριληφθούν οι τήξεις των πυρήνων των πυρηνικών αντιδραστήρων στους σταθµούς Νταϊτσι και Νταϊνί της Φουκουσίµα, είναι µικρός. Εάν, όµως, επαναδιατυπωθεί ο όρος του πυρηνικού ατυχήµατος έτσι ώστε να περιλαµβάνει τα συµβάντα που προκαλούν είτε απώλεια ανθρώπινων ζωών, είτε υλικές ζηµιές άνω των 50.000 δολαρίων, η εικόνα που προκύπτει είναι εντελώς διαφορετική. Τουλάχιστον 99 από τα πυρηνικά ατυχήµατα που κατεγράφησαν τα έτη 1952-2009 πληρούν τις προϋποθέσεις αυτού του ορισµού. Οι συνολικές ζηµίες που προκάλεσαν αποτιµώνται σε 20,5 δισ. δολάρια ή σε 330 εκατ. δολάρια ετησίως κατά µέσο όρο για τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Σε αυτόν τον απολογισµό δεν περιλαµβάνεται, ασφαλώς, η καταστροφή της Φουκουσίµα. Στην πραγµατικότητα, εάν συγκριθεί µε άλλες πηγές ενέργειας, η πυρηνική ενέργεια βρίσκεται υψηλότερα σε επίπεδο θανάτων από το πετρέλαιο, το λιγνίτη και το φυσικό αέριο και έρχεται δεύτερη µετά τα υδροηλεκτρικά φράγµατα. Μετά την

καταστροφή του Τσέρνοµπιλ το 1986 έχουν καταγραφεί 57 ατυχήµατα. Σε λίγα µόνο εξ αυτών υπήρξαν νεκροί, οι οποίοι όµως ξεπερνούν σε αριθµό τα θύµατα από αεροπορικά δυστυχήµατα αµερικανικών αερογραµµών µετά το 1982. Υπάρχει και µια άλλη κατάταξη πυρηνικών ατυχηµάτων, στην οποία συνυπολογίζονται και άλλες κατηγορίες κόστους, εκτός από τις ανθρώπινες ζωές και τις υλικές ζηµιές. Αυτές περιλαµβάνουν τον τραυµατισµό ή τη µόλυνση των εργαζοµένων µε ραδιενέργεια, καθώς και τις βλάβες που δεν προκάλεσαν απαραίτητα διακοπή της λειτουργίας του σταθµού ή διαρροή ραδιενέργειας. Η συγκεκριµένη κατάταξη περιλαµβάνει 956 συµβάντα για τα έτη 1942-2007. Σύµφωνα µε µία άλλη καταµέτρηση, στα πυρηνικά εργοστάσια µόνο των Ηνωµένων Πολιτειών έχουν καταγραφεί περισσότερα από 30.000 περιστατικά το διάστηµα που µεσολάβησε από το ατύχηµα του 1979 στο Three Mile Island της Πενσιλβάνια έως το 2009 -πολλά εκ των οποίων θα µπορούσαν να είχαν προκαλέσει την τήξη των πυρήνων των αντιδραστήρων. Τα λάθη, όµως, δεν περιορίζονται στα πυρηνικά εργοστάσια. Από τα ατυχήµατα που σηµειώθηκαν στο σταθµό επανεπεξεργασίας Savannah River έχει εκλυθεί δεκαπλάσια ποσότητα ραδιενεργού ιωδίου απ’ ό, τι στο ατύχηµα του Three Mile Island. Επίσης, µια φωτιά που ξέσπασε στο εργοστάσιο Gulf United στη Νέα Υόρκη το 1972 προκάλεσε τη διαρροή άγνωστης ποσότητας πλουτωνίου µε αποτέλεσµα τη µόνιµη διακοπή της λειτουργίας του εργοστασίου. Το 1957, στο συγκρότηµα επανεπεξεργασίας Mayak Industrial Reprocessing Complex στα νότια Ουράλια Όρη της Ρωσίας, εξερράγη µια δεξαµενή αποθήκευσης οξικών αλάτων του νατρίου απελευθερώνοντας µια τεράστια ποσότητα ραδιενεργού υλικού σε µια έκταση άνω των 20.000 τετραγωνικών χιλιοµέτρων, µε αποτέλεσµα 272.000 άνθρωποι να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Τον Σεπτέµβριο 1994, προκλήθηκε έκρηξη στον ερευνητικό αντιδραστήρα Serpong της Ινδονησίας από την ανάφλεξη αέριου µεθανίου που διέρρευσε

από έναν αποθηκευτικό χώρο όταν ένας εργαζόµενος άναψε το τσιγάρο του. Ατυχήµατα έχουν καταγραφεί ακόµη και όταν οι πυρηνικοί αντιδραστήρες βρίσκονται εκτός λειτουργίας για ανεφοδιασµό ή αποθήκευση του αναλωµένου πυρηνικού καυσίµου. Το 1999, κατά τη φόρτωση αναλωµένου πυρηνικού καυσίµου, οι διαχειριστές ανακάλυψαν ότι η προστατευτική επένδυση ψευδάργυρου-άνθρακα είχε αρχίσει να παράγει υδρογόνο µε αποτέλεσµα να προκληθεί µια µικρή έκρηξη. ∆υστυχώς, τα επιτόπια ατυχήµατα στους πυρηνικούς αντιδραστήρες και τις εγκαταστάσεις καυσίµου δεν αποτελούν τη µοναδική αιτία ανησυχίας. Τον Αύγουστο 2003, η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύµατος στις βορειοανατολικές πολιτείες της Αµερικής απέδειξε ότι σε περισσότερους από 12 πυρηνικούς αντιδραστήρες στις ΗΠΑ και τον Καναδά δεν λειτουργούν σωστά οι εφεδρικές ντιζελογεννήτριες. Στη διάρκεια της διακοπής, οι αντιδραστήρες στο Οντάριο αντί να αποσυνδεθούν αυτόµατα από το δίκτυο και να παραµείνουν σε κατάσταση αναµονής, βγήκαν εντελώς εκτός λειτουργίας. Μόνο δύο από τους δώδεκα αντιδραστήρες ανταποκρίθηκαν σύµφωνα µε τον σχεδιασµό τους. Όπως έλεγαν χαρακτηριστικά το 2008 οι νοµικοί σύµβουλοι σε θέµατα περιβάλλοντος, Ρίτσαρντ Γουέµπστερ και Τζούλι Λεµενς, «η πυρηνική βιοµηχανία µοιάζει µε τον χρηµατοοικονοµικό κλάδο πριν την κρίση: υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι για τους οποίους δεν έχει γίνει σωστή διαχείριση ή αξιολόγηση». Αυτή η κατάσταση είναι -τουλάχιστον- ανησυχητική, δεδοµένου του µεγέθους της ζηµιάς που είναι ικανό να προκαλέσει ένα πυρηνικό ατύχηµα. Η τήξη του πυρήνα ενός αντιδραστήρα 500 megawatt που βρίσκεται σε απόσταση 30 µιλίων από µία πόλη µπορεί να προκαλέσει τον ακαριαίο θάνατο περίπου 45.000 ανθρώπων και τον τραυµατισµό άλλων 70.000 ανθρώπων, ενώ οι υλικές ζηµιές που θα προκληθούν θα ξεπεράσουν τα 17 δισ. δολάρια.

Εάν είχε πετύχει η επίθεση της Αλ Κάιντα στο πυρηνικό εργοστάσιο του Indian Point κοντά στη Νέα Υόρκη, σύµφωνα µε το αρχικό σχέδιο για την 11η Σεπτεµβρίου 2001, 43.700 άνθρωποι θα είχαν βρει ακαριαίο θάνατο και άλλοι 518.000 θα πέθαιναν σταδιακά από καρκίνο, ενώ το κόστος της αποκατάστασης των υλικών ζηµιών θα ξεπερνούσε τα 2 τρισ. δολάρια. Για να µιλήσουµε µε συγκεκριµένους αριθµούς, ας δούµε ένα παράδειγµα από το βιβλίο µου µε τίτλο «Contesting the Future of Nuclear Power» που πρόκειται να κυκλοφορήσει σύντοµα. Ας υποθέσουµε ότι δέκα εκατοµµύρια άνθρωποι εκτίθενται στη ραδιενέργεια που εκλύεται από την πλήρη τήξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα (όταν δηλαδή οι προστατευτικές υποδοµές του αντιδραστήρα καταστρέφονται ολοσχερώς εκθέτοντας το εσωτερικό του αντιδραστήρα στην ατµόσφαιρα). Σε αυτή την περίπτωση, περίπου 100.000 άνθρωποι θα πέθαιναν εντός έξι εβδοµάδων από οξεία ακτινοπληξία. Περίπου 50.000 άνθρωποι θα βίωναν οξεία αναπνευστική δυσφορία και 240.000 θα παρουσίαζαν οξύ υποθυρεοειδισµό. Περίπου 350.000 άνδρες θα γίνονταν άµεσα στείροι, ενώ σε 100.000 γυναίκες θα διακοπτόταν η εµµηνόρροια και 100.000 παιδιά θα γεννιούνταν µε γνωστικές ανεπάρκειες. Τέλος, θα σηµειώνονταν χιλιάδες έκτακτες αποβολές και περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι θα εµφάνιζαν κάποια µορφή καρκίνου. Τα τελευταία χρόνια, οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας ανά τον κόσµο έχουν σηµειώσει σηµαντική πρόοδο σε πολιτικό επίπεδο, διατεινόµενοι ότι πρόκειται για µια ασφαλή, καθαρή και αξιόπιστη πηγή ενέργειας εναλλακτική των ορυκτών καυσίµων. Τα ιστορικά δεδοµένα, ωστόσο, δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Ίσως η τραγωδία που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ιαπωνία να σταθεί εµπόδιο στην υλοποίηση της πυρηνικής αναγέννησης.

• Πηγή: Ναυτεµπορική

Εναλλακτικές ιδέες και προτάσεις

Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας τα τελευταία χρόνια έχει κατακλύσει την αγορά Ευρώπης , Β. Αµερικής και άλλων αναπτυγµένων περιοχών. Εναλλακτική ιδέα- πρόταση είναι η χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας:

• Ηλιακή ενέργεια

• Αιολική ενέργεια

• Υδροηλεκτρικά εργοστάσια (χρήση υδατοπτώσεων)

Ηλιακή ενέργεια Ηλιακή ενέργεια χαρακτηρίζεται το σύνολο των διαφόρων µορφών ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Η ηλιακή ενέργεια στο σύνολό της είναι πρακτικά ανεξάντλητη, αφού προέρχεται από τον ήλιο, και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν περιορισµοί χώρου και χρόνου για την εκµετάλλευσή της. Για την Ελλάδα, η εξοικονόµηση που ήδη συντελείται είναι πολύ σηµαντική. Οι εγκατεστηµένοι ηλιακοί θερµοσίφωνες εξοικονοµούν ήδη 1,1 δισεκατοµµύρια κιλοβατώρες το χρόνο, όση ενέργεια παράγει δηλαδή ένας συµβατικός σταθµός ηλεκτροπαραγωγής, ισχύος 200 µεγαβάτ. Χωρίς τους ηλιακούς θερµοσίφωνες θα υπήρχε ένα σηµαντικό έλλειµµα ισχύος, ιδιαίτερα στα αποµονωµένα ηλεκτρικά δίκτυα των νησιών που θα αντιµετώπιζαν έτσι συχνές διακοπές ρεύµατος, ιδίως κατά την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο. Επιπλέον όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος χάρις την χρήση της, αποτρέπεται η κατανάλωση ενέργειας από ορυκτά καύσιµα και κατά συνέπεια οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που προκαλούν τις παγκόσµιες κλιµατικές αλλαγές. Ένα τυπικό θερµοσιφωνικό σύστηµα για οικιακή χρήση παράγει στην Ελλάδα ετησίως 840-1.080 κιλοβατώρες και αποσοβεί την έκλυση

925-1.200 κιλών CO2 το χρόνο, όσο δηλαδή θα απορροφούσε 1,5 στρέµµα δάσους.

Αιολική ενέργεια Αιολική ενέργεια ονοµάζεται η ενεργεια που παράγεται από την εκµετάλλευση του πνέοντος ανεµου. Απορρέοντας από τον άνεµο, η αιολική ενέργεια είναι µια καθαρή πηγή ενέργειας. Η αιολική ενέργεια δεν µολύνει την ατµόσφαιρα όπως τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισµού τα οποία στηρίζονται στην καύση ορυκτών καυσίµων, όπως άνθρακα ή φυσικό αέριο. Οι ανεµογεννήτριες δεν εκλύουν χηµικές ουσίες στο περιβάλλον οι οποίες προκαλούν όξινη βροχή ή αέρια του θερµοκηπίου. Στις Ηνωµένες Πολιτείες η αιολική ενέργεια είναι οικιακή πηγή ενέργειας, καθώς αφθονεί η διαθέσιµη πηγή, ο άνεµος. Η τεχνολογία που αναπτύσσεται περί την αιολική ενέργεια είναι µια από τις πιο οικονοµικές που υπάρχουν σήµερα στον χώρο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Κοστίζει ανάµεσα σε 4 και 6 cents ανά κιλοβατώρα· η τιµή εξαρτάται από την ύπαρξη/παροχή ανέµου και από τη χρηµατοδότηση ή µη του εκάστοτε προγράµµατος παραγωγής αιολικής ενέργειας. Οι ανεµογεννήτριες µπορούν να στηθούν σε αγροκτήµατα ή ράντσα, έτσι ωφελώντας την οικονοµία των αγροτικών περιοχών, όπου βρίσκονται οι περισσότερες από τις καλύτερες τοποθεσίες από την άποψη του ανέµου. Σήµερα, ο σχετικός τοµέας στη βιοµηχανία προσφέρει 400.000 θέσεις εργασίας παγκοσµίως. Οι δηµοσκοπήσεις σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως ∆ανία, Γερµανία, Ολλανδία, Μ. Βρετανία έδειξαν ότι το 70% του πληθυσµού προτιµά την παραγωγή και χρήση αιολικής ενέργειας . Ένα αιολικό πάρκο 50 MW αποτρέπει την έκλυση στην ατµόσφαιρα περίπου 2.300 τόνων το χρόνο διοξειδίου του θείου, 180 τόνων οξειδίων του αζώτου, 120 τόνων αιωρούµενων σωµατιδίων και 128.000 τόνων διοξειδίου του άνθρακα. Το συνολικό εκµεταλλεύσιµο αιολικό δυναµικό της Ελλάδας

µπορεί να καλύψει ένα µεγάλο µέρος των ηλεκτρικών αναγκών της. Στη χώρα µας, υπάρχει στόχος στην επόµενη δεκαετία πάνω από το 20% των αναγκών µας σε ενέργεια να καλύπτεται από τα αιολικά. Στα νησιά του Αιγαίου, στην Κρήτη και στην Αν. Στερεά Ελλάδα οι µέσες ταχύτητες ανέµου είναι 6 - 7 m/sec, µε αποτέλεσµα το κόστος της παραγόµενης ενέργειας να είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό, γι' αυτό παρατηρείται πληθώρα έργων εκµετάλλευσης στις περιοχές αυτές.

Υδροηλεκτρικά εργοστάσια Υδροηλεκτρικά εργοστάσια ονοµάζονται οι εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε την εκµετάλλευση της δυναµικής ενέργειας του νερού (π.χ ενός ποταµού, µιας λίµνης κτλ.).Τα υδροηλεκτρικά έργα παρουσιάζουν σηµαντικά πλεονεκτήµατα, όπως είναι η δυνατότητα άµεσης σύνδεσης - απόζευξης στο δίκτυο, ή η αυτόνοµη λειτουργία τους, η αξιοπιστία τους, η παραγωγή ενέργειας αρίστης ποιότητας χωρίς διακυµάνσεις, η άριστη διαχρονική συµπεριφορά τους, η µεγάλη διάρκεια ζωής, ο προβλέψιµος χρόνος απόσβεσης των αναγκαίων επενδύσεων που οφείλεται στο πολύ χαµηλό κόστος συντήρησης και λειτουργίας και στην ανυπαρξία κόστους πρώτης ύλης. Επίσης, η φιλικότητα προς το περιβάλλον µε τις µηδενικές εκποµπές ρύπων και τις περιορισµένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η ταυτόχρονη ικανοποίηση και άλλων αναγκών χρήσης νερού (ύδρευσης, άρδευσης, κλπ.), η

δυνατότητα παρεµβολής τους σε υπάρχουσες υδραυλικές εγκαταστάσεις, κ.α. Πρέπει να σηµειωθεί εδώ, ότι ενώ η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται τη στιγµή που απαιτείται από τους καταναλωτές, το νερό το οποίο αποταµιεύεται σε ταµιευτήρες για µελλοντική χρήση για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας µπορεί να χρησιµοποιηθεί για άρδευση κατά τη διάρκεια ξηρών περιόδων, σαν απόθεµα νερού, εµπλουτισµό λιµνών, αθλητικά γεγονότα, τουρισµό κ.λ.π. Στην Ελλάδα, σε αρκετά σηµεία, υπάρχουν κάποιες παραδοσιακές, αλλά και σύγχρονες εγκαταστάσεις µικρών υδροηλεκτρικών έργων οι οποίες αξιοποιούν την ενέργεια του νερού για την παραγωγή µηχανικού έργου, αλλά κυρίως πλέον για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύµατος. Το µέχρι σήµερα αναξιοποίητο υδροηλεκτρικό δυναµικό της ηπειρωτικής κυρίως Ελλάδος, θα µπορούσε να καλύψει σηµαντικό ποσοστό της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης. Μια από τις αναξιοποίητες πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ηπείρου αποτελεί το τεράστιο υδάτινο δυναµικό το οποίο σύµφωνα µε συντηρητικές εκτιµήσεις φαίνεται να πλησιάζει το 30% του συνολικού “φρέσκου” νερού της Ελλάδας. Όλοι οι ποταµοί της Ηπείρου έχουν τις πηγές τους στην οροσειρά της Πίνδου. Η οροσειρά της Πίνδου έχει σηµαντικές βροχοπτώσεις και εδαφολογία τέτοια ώστε να µπορούµε να εκµεταλλευτούµε το υδάτινο δυναµικό από µεγάλες υψοµετρικές διαφορές, ενώ από την άλλη πλευρά το έδαφος της οροσειράς είναι τέτοιο που ευνοεί τη δηµιουργία τεχνητών λιµνών και δεξαµενών ύδατος.