ระบบการบร�การสุ�ขภาพ (Health Care Delivery Systems)

รองศาสุตราจารย์�อรพ�นธ์� เจร�ญผล

ระบบการบร�การสุ�ขภาพ (Health Care Delivery Systems)

วั�ตถุ�ประสุงค์� เมื่ !อเร"ย์นจบน�กศ#กษาสุามื่ารถุ 1. อธ์�บาย์ระบบสุ�ขภาพ/ระบบสุาธ์ารณสุ�ขไทย์ได้)ถุ*กต)อง2. บอกระด้�บของการบร�การสุาธ์ารณสุ�ขได้)3. อธ์�บาย์แผนการขย์าย์บร�การสุาธ์ารณสุ�ขไทย์/ การปฏิ�ร*ป

ระบบสุ�ขภาพ ไทย์ได้)4. อธ์�บาย์บทบาทพย์าบาลในการบร�การสุาธ์ารณสุ�ขไทย์ได้)5. บอกสุาขาวั�ชาช"พในการบร�การสุาธ์ารณสุ�ขไทย์ได้)ถุ*กต)อง6. บอกค์วัามื่สุ�มื่พ�นธ์�ระหวั0างวั�ชาช"พการพย์าบาลก�บระบบ

บร�การ สุาธ์ารณสุ�ขของประเทศไทย์ได้)

ระบบการบร�การสุ�ขภาพ (Health Care Delivery Systems)

ระบบสุ�ขภาพ (ระบบการสุาธ์ารณสุ�ข)วิ�วิ�ฒนาการของระบบสุ�ขภาพไทย ระบบสุ�ขภาพของไทยในอดี�ตมี�

โรคบางโรคท��สุามีารถป้ องก�นไดี! แต#คนย�งขาดีควิามีร$! อ�ตราการตายบางสุ#วินสุามีารถป้ องก�นไดี! โดียมี�กเน!นการใช้!ภ$มี�ป้'ญญาพ)*นบ!าน เช้#น เจ็,บป้-วิยใช้!ยาสุมี�นไพร ใช้!ป้ระคบ ใช้!อบ นวิดี บางคร�*งใช้!การเป้-าคาถา น.*ามีนต/ มี�การบวิงสุรวิง การท.าบ�ญ สุ#วินการดี$แลสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพ ก,มี�การใช้!ยาสุมี�นไพรบ.าร�งร#างกาย เช้#น สุตร�วิ�ยมี�ป้ระจ็.าเดี)อนใช้!ยาเพ)�อให้!ป้ระจ็.าเดี)อนมีาเป้2นป้กต� สุตร�ต�*งครรภ/ก,มี�ยาบ.าร�งครรภ/ สุตร�ห้ล�งคลอดีบ�ตรก,มี�ยาข�บน.*าคาวิป้ลาให้!มีดีล$กเข!าอ$ #เร,วิ การคลอดีบ�ตรก,มี�ห้มีอต.าแยท.าคลอดีท��บ!าน สุถานท��ท.าการร�กษาพยาบาลค)อ บ!านของผู้$!เจ็,บป้-วิยเอง บ!านของห้มีอป้ระจ็.าห้มี$#บ!านห้ร)อในวิ�ดี ต#อมีาเร��มีมี�การแพทย/แผู้นป้'จ็จ็�บ�น จ็5งเก�ดีการผู้สุมีผู้สุานระห้วิ#างการแพทย/แผู้นไทยก�บการแพทย/แผู้นตะวิ�นตก เร��มีมี�โรงพยาบาล มี�สุ�ขศาลา มี�องค/กรของร�ฐเป้2นผู้$!วิางนโยบายบร�ห้ารจ็�ดีการระบบสุ�ขภาพ

ระบบการบร�การสุ�ขภาพ (Health Care Delivery Systems)

ในป้8พ.ศ. 2485 ไดี!ป้ระกาศพระราช้บ�ญญ�ต�จ็�ดีต�*งกระทรวิงสุาธารณสุ�ขข5*น จ็นถ5งป้8 พ.ศ. 2505 กระทรวิงสุาธารณสุ�ขไดี!แบ#งระบบบร�การสุ�ขภาพออกเป้2นดี!านการร�กษาและการป้ องก�น ป้ระช้าช้นมี�ควิามีร$!มีากข5*น โดียแบ#งระบบบร�การเป้2นล.าดี�บข�*นตามีควิามีซั�บซั!อนของโครงสุร!างและระบบงานจ็ากน!อยไป้มีากดี�งน�*

1. สุ.าน�กงานผู้ดี�งครรภ/2. สุ.าน�กอนามี�ยช้�*น 23. สุ.าน�กอนามี�ยช้�*น 14. โรงพยาบาลจ็�งห้วิ�ดี

ระบบการบร�การสุ�ขภาพ (Health Care Delivery Systems)

การจ็�ดีระบบสุ�ขภาพในป้ระเทศไทย ในป้8 2543 ไดี!มี�การป้ฏิ�ร$ป้ระบบสุ�ขภาพข5*น กระทรวิงสุาธารณสุ�ขไดี!มี�การจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ข โดียแบ#งตามีระดี�บการให้!บร�การ ( Level of care) มี� 5 ระดี�บค)อ

1. การดี$และสุ�ขภาพดี!วินตนเองในครอบคร�วิ (Self care Level) ห้มีายถ5งการพ�ฒนาศ�กยภาพให้!ป้ระช้าช้นสุามีารถดี$แลสุ�ขภาพดี!วิยตนเอง รวิมีท�*งการต�ดีสุ�นใจ็เล)อกป้ฏิ�บ�ต�ในเร)�องท��เก��ยวิข!องก�บสุ�ขภาพอนามี�ย ไดี!แก# การสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพ การป้ องก�นโรค การร�กษาโรค และการฟื้>* นฟื้$สุภาพ ภายห้ล�งการเจ็,บป้-วิยห้ร)อเมี)�อมี�ควิามีพ�การเก�ดีข5*น ซั5�งการดี$แลสุ�ขภาพดี!วิยตนเองของป้ระช้าช้น น�บเป้2นมีาตรการเสุร�มีการจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขมี$ลฐาน

ระบบการบร�การสุ�ขภาพ (Health Care Delivery Systems)

การจ็�ดีระบบสุ�ขภาพในป้ระเทศไทย 2. การบร�การสุาธารณสุ�ขมี$ลฐาน ( Primary health

care Level) ห้มีายถ5งการบร�การสุาธารณสุ�ขท��ดี.าเน�นการโดียป้ระช้าช้นดี!วิยก�นเอง และสุามีารถจ็�ดีท.าไดี!ในระดี�บช้�มีช้น เป้2นงานสุาธารณสุ�ขแบบผู้สุมีผู้สุานท�*งการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพ การป้ องก�น การร�กษาโรคและการฟื้>* นฟื้$สุภาพ ใช้!วิ�ทยากรทางการแพทย/และการสุาธารณสุ�ขไมี#มีากน�ก ผู้$!ให้!บร�การค)อ อาสุาสุมี�ครสุาธารณสุ�ข (อสุมี)

3. การจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขระดี�บต!น ( Primary care Level) เป้2นการจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขท��ดี.าเน�นการโดียเจ็!าห้น!าท��มีาธารณสุ�ขป้ระเภทต#างๆ และแพทย/ท��วิไป้ ป้ระกอบดี!วิยห้น#วิยบร�การดี�งน�*

การจ็�ดีระบบสุ�ขภาพในป้ระเทศไทย 3. การจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขระดี�บต!น

3.1 สุถานบร�การสุาธารณสุ�ขช้�มีช้น (สุ.สุ.ช้) เป้2นห้น#วิยบร�การสุาธารณสุ�ขระดี�บห้มี$#บ!านซั5�งจ็�ดีต�*งข5*นเฉพาะพ)*นท��ก�นดีารห้#างไกล และเข!าถ5งบร�การไดี!ยาก ครอบคล�มีป้ระช้ากร 500-1000คน มี�พน�กงานสุ�ขภาพช้�มีช้น (พ.สุ.ช้) ป้ฏิ�บ�ต�งาน การบร�การเน!นการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพ และการป้ องก�นโรค รวิมีท�*งการร�กษาพยาบาลง#ายๆเบ)*องต!น

3.2 สุถาน�อนามี�ย (สุ.อ) เป้2นห้น#วิยบร�การสุาธารณสุ�ขระดี�บต.าบล ห้ร)อระดี�บห้มี$#บ!านท��วิไป้ ท��อย$#ใกล!ช้�ดีช้�มีช้นมีากท��สุ�ดี (First line Health Service) ครอบคล�มีป้ระช้ากร 1000-5000คน มี�เจ็!าห้น!าท��บร�ห้ารงานสุาธารณสุ�ข น�กวิ�ช้าการสุาธารณสุ�ข เจ็!าพน�กงานสุาธารณสุ�ขช้�มีช้นร�บผู้�ดีช้อบ และบางแห้#งมี�พน�กงานท�นตสุาธารณสุ�ข บรรจ็�เข!าท.างานดี!วิย การให้!บร�การเน!นการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพ และการป้ องก�นโรค และการร�กษาพยาบาลซั5�งเจ็!าห้น!าท��สุาธารณสุ�ขดี.าเน�นการ ภายใต!การน�เทศงานและการสุน�บสุน�นทางวิ�ช้าการจ็ากโรงพยาบาลช้�มีช้น

การจ็�ดีระบบสุ�ขภาพในป้ระเทศไทย

3.3 ศ$นย/บร�การสุาธารณสุ�ขของเทศบาล แผู้นกผู้$!ป้-วิยนอกของโรงพยาบาลต#างๆท�*งของร�ฐและเอกช้นท�กระดี�บ เป้2นการบร�การผู้$!ป้-วิยนอกท��วิไป้โดียแพทย/และบ�คลากรระดี�บวิ�ช้าช้�พ

4. การจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขในระดี�บกลาง ( Secondary Care Level) เป้2นการจ็�ดีบร�การทางการแพทย/และสุาธารณสุ�ขท��ดี.าเน�นการโดียแพทย/ท��มี�ควิามีร$!ควิามีช้.านาญสุ$งป้านกลาง ป้ระกอบดี!วิยห้น#วิยบร�การท��วิไป้ และแพทย/เฉพาะทางสุาขาห้ล�กดี�งน�*

4.1 โรงพยาบาลช้�มีช้น(ร.พ.ช้) ให้!บร�การดี!านการแพทย/และสุาธารณสุ�ขระดี�บอ.าเภอห้ร)อก��งอ.าเภอ มี�เต�ยงสุ.าห้ร�บผู้$!ป้-วิยต�*งแต# 5 เต�ยง-150 เต�ยง ครอบคล�มีป้ระช้ากร ต�*งแต# 1000 คนข5*นไป้ มี�แพทย/และเจ็!าห้น!าท��อ)�นๆป้ฏิ�บ�ต�งานป้ระจ็.า การบร�การเน!น ดี!านการร�กษามีากกวิ#าสุถานบร�การระดี�บต!น

การจ็�ดีระบบสุ�ขภาพในป้ระเทศไทย4. การจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขในระดี�บกลาง 4.2 โรงพยาบาลท��วิไป้ห้ร)อโรงพยาบาลศ$นย/และ

โรงพยาบาลขนาดีให้ญ#อ)�นๆของร�ฐ ต�*งอย$#ในระดี�บจ็�งห้วิ�ดีห้ร)ออ.าเภอขนาดีให้ญ# มี�จ็.านวินเต�ยงผู้$!ป้-วิย 200-500 เต�ยง สุ#วินโรงพยาบาลศ$นย/ ค)อโรงพยาบาลในระดี�บจ็�งห้วิ�ดีท��มี�ขนาดีเก�น 500 เต�ยง และมี�แพทย/เฉพาะทางต#างๆครบถ!วิน

4.3 โรงพยาบาลเอกช้น ท��ดี.าเน�นการโดียธ�รก�จ็ มี�แพทย/มีาป้ฏิ�บ�ต�ป้ระจ็.าห้ร)อท.านอกเวิลาท.างาน ป้ระช้าช้นจ็ะต!องเสุ�ยค#าบร�การเมี)�อไป้ร�บบร�การ

การจ็�ดีระบบสุ�ขภาพในป้ระเทศไทย5. การจ็�ดีบร�การสุาธารณสุ�ขในระดี�บสุ$ง (Tertiary Care

Level) เป้2นการจ็�ดีบร�การดี!านการแพทย/และการสุาธารณสุ�ขอ)�นๆท��ต!องป้ฏิ�บ�ต�งานโดียผู้$!เช้��ยวิช้าญพ�เศษ ป้ระกอบดี!วิยห้น#วิยบร�การดี�งน�*

5.1 โรงพยาบาลท��วิไป้ 5.2 โรงพยาบาลศ$นย/ 5.3 โรงพยาบาลมีห้าวิ�ทยาล�ย 5.4 โรงพยาบาลเอกช้นขนาดีให้ญ# ซั5�งมี�แพทย/เฉพาะสุาขา

ต#างๆครบถ!วิน สุ#วินมีากเป้2นโรงพยาบาลเอกช้นขนาดีมีากกวิ#า 100 เต�ยง

นอกจ็ากการจ็�ดีบร�การท�*ง 5 ระดี�บน�*แล!วิ ย�งมี�ร!านขายยาและสุถานบร�การอ)�นๆเช้#น โรงพยาบาลสุ�งก�ดี กร�งเทพมีห้านคร กระทรวิงกลาโห้มี มีห้าดีไทย ฯลฯ

ระบบสุ�ขภาพระบบสุ�ขภาพ ห้มีายถ5ง ระบบท�*งห้มีดีท��เก��ยวิข!องก�นเป้2นห้น5�งเดี�ยวิ

ท��มี�#งไป้สุ$#สุ�ขภาพของป้ระช้าช้นท�*งป้ระเทศ เน!นเร)�องท��เก��ยวิข!องก�บบ�คคล สุ�ขภาพของป้ระช้าช้นท�*งป้ระเทศ เน!นเร)�องท��เก��ยวิข!องก�บ

นโยบาย การป้ระสุานงาน การสุ#งต#อ การบร�ห้ารจ็�ดีการ การต�ดีต#อสุ)�อสุาร ทร�พยากรบ�คคล ควิามีร$! เทคโนโลย� ท�*งห้มีดีน�*เก��ยวิข!องสุ�มีพ�นธ/ก�นอย#างมี�ระบบแบบแผู้น เป้2นระบบซั!อนระบบ ( โกเมีตร จ็5งเสุถ�ยรทร�พย/และสุ�มีาภรณ/ แซั#ล�*มี.2545:4)

ระบบสุ�ขภาพ ห้มีายถ5ง ระบบการจ็�ดีการท�*งมีวิลท��เก��ยวิข!องสุ�มีพ�นธ/ก�น สุ#งผู้ลกระทบต#อสุ�ขภาพและป้'จ็จ็�ยต#างๆท��เก��ยวิข!องก�บสุ�ขภาพ ไดี!แก# ป้'จ็จ็�ยดี!านบ�คคล สุภาพแวิดีล!อมีทางกายภาพ ช้�วิภาพ รวิมีท�*งป้'จ็จ็�ยดี!านระบบบร�การสุาธารณสุ�ขดี!วิย (Ministry of Public Health,2006)

ระบบสุ�ขภาพ

ระบบสุ�ขภาพภาคป้ระช้าช้น ห้มีายถ5ง กระบวินการท��สุมีาช้�กของสุ�งคมีห้ร)อช้�มีช้นน�*นมี�ควิามีร$! ควิามีเข!าใจ็ ร#วิมีมี)อก�นดี$แล และบร�ห้ารจ็�ดีการให้!เก�ดีสุ�ขภาวิะท��ดี�ข�*นพ)*นฐานดี!วิยตนเอง ดี!วิยการสุน�บสุน�นองค/ควิามีร$! เทคโนโลย�และทร�พยากรท��จ็.าเป้2นจ็ากภาคร�ฐ ภาคเอกช้น และองค/กรป้กครองสุ#วินท!องถ��น

ระบบสุ�ขภาพวิ�ตถ�ป้ระสุงค/ของระบบสุ�ขภาพในระยะแรก ค)อเพ)�อให้!

เก�ดีสุ�ขภาวิะท��ดี�ของป้ระช้าช้นในร$ป้แบบของการซั#อมีสุ�ขภาพ และการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพ ซั5�งป้'จ็จ็�บ�นเน!นสุร!างสุ�ขภาพมีากกวิ#าการซั#อมีสุ�ขภาพ

องค/ป้ระกอบองค/ป้ระกอบ ของระบบสุ�ขภาพป้ระกอบดี!วิย เร)�องภาวิะ

สุ�ขภาพ บ�คคล สุ��งแวิดีล!อมี และบร�การสุ�ขภาพ โดียมี�ภาวิะสุ�ขภาพเป้2นศ$นย/กลางและมี�ป้ฏิ�สุ�มีพ�นธ/ก�บองค/ป้ระกอบอ)�นๆ ค)อ บ�คล สุ��งแวิดีล!อมีและบร�การสุ�ขภาพ

ดี$ภาพป้ระกอบ

ภาพแสุด้งค์วัามื่สุ�มื่พ�นธ์� ของระบบสุ�ขภาพ

บ�คคลสุ��ง

แวิดีล!อมี

บร�การสุ�ขภาพ

ภาวิะสุ�ขภาพ

บร�การสุ�ขภาพเน)�องจ็ากระบบสุ�ขภาพเป้2นระบบซั!อนระบบ การบร�การ

สุ�ขภาพก,เป้2นอ�กระบบห้น5�งท��กระทรวิงสุาธารณสุ�ขไดี!แบ#งระบบบร�การสุ�ขภาพออกเป้2น 5 สุ#วิน ค)อ

1. ทร�พยากรสุาธารณสุ�ข 2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ 3. ห้น#วิยงานท��เก��ยวิข!องในการดี.าเน�นการ 4. การเง�นและการคล�ง 5. การจ็�ดีบร�การสุ�ขภาพ

ดี$ภาพแสุดีงควิามีสุ�มีพ�นธ/

The Structure of Health Service System

ห้น#วิยงานท��เก��ยวิข!อง

การจ็�ดีบร�การสุ�ขภาพ

การเง�นและการคล�ง

การบร�ห้ารจ็�ดีการ

ทร�พยากรสุาธารณสุ�ข

1. ทร�พยากรสุาธารณสุ�ขทร�พยากรสุาธารณสุ�ข ค)อบ�คลห้ร)อก.าล�งคน เช้#นแพทย/

ท�นตแพทย/ เภสุ�ช้กร พยาบาล น�กสุ�ขศ5กษา เจ็!าห้น!าท��อนามี�ย เป้2นต!น บ�คลากรเห้ล#าน�*มี�ผู้ลกระทบต#อระบบสุ�ขภาพมีาก ถ!าไดี!ล�กษณะค�ณธรรมีน.าป้'ญญาจ็ะท.าให้!เก�ดีการพ�ฒนาท��ดี� และถ!าไดี!จ็.านวินท��มีากพอต#อการให้!บร�การก,จ็ะท.าให้!พ�ฒนาระบบไป้ไดี!เร,วิ

ทร�พยากรอ�กสุ#วินห้น5�ง ค)อ สุถานบร�การสุ�ขภาพ เช้#น โรงพยาบาล สุถาน�อนามี�ย ร!านขายยา เวิช้ภ�ณฑ์/ เทคโนโลย�สุน�บสุน�นการร�กษาและองค/ควิามีร$! ซั5�งระบบน�*ย�งมี�ป้'ญห้า ค)อไมี#สุามีารถกระจ็ายทร�พยากรไป้ไดี!ท��วิถ5ง แต#ก,ไดี!พ�ฒนาอย$#อย#างต#อเน)�อง และมี�ศ$นย/ท��เช้��ยวิช้าญเฉพาะสุาขา เช้#น ศ$นย/ห้�วิใจ็ ศ$นย/อ�บ�ต�เห้ต� เป้2นต!น และมี�สุถาบ�นวิ�จ็�ยทางสุ�ขภาพเช้#น ค!นควิ!าวิ�จ็�ยวิ�คซั�นป้ องก�นโรคไข!ห้วิ�ดีนก และโรคเอดีสุ/

2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ การบร�ห้ารจ็�ดีการ ป้ระกอบดี!วิยระบบ 3 สุ#วิน และนโยบาย 1 สุ#วิน

ดี�งน�*1. นโยบายและแผู้นสุาธารณสุ�ข ต!องมี�ควิามีสุอดีคล!องตามี

แบบแผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต� เช้#น ป้8พ.ศ. 2504-2518 เป้2นระยะท��มี�การต�*งคณะแพทยศาสุตร/ใน

มีห้าวิ�ทยาล�ยต#างๆ ผู้ล�ตบ�คลากรเพ��มี มี�นโยบายเร)�องการวิางแผู้นครอบคร�วิ การอนามี�ยแมี#และเดี,ก ควิบค�มีและป้ องก�นโรคต�ดีต#อ สุงเคราะห้/ป้ระช้าช้นท��มี�รายไดี!น!อย

ป้8พ.ศ. 2519-2534 เป้2นระยะของแผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต�ฉบ�บท�� 4-6 ท��มี�#งเน!นการกระจ็ายการบร�การสุ$#ช้นบท มี�การกระจ็ายอ.านาจ็บร�ห้ารสุ$#ท!องถ��น สุ#งเสุร�มีให้!ป้ระช้าช้นแก!ป้'ญห้าดี!วิยตนเอง มี�แนวิค�ดีเร)�องสุาธารณสุ�ขมี$ลฐานเพ)�อการบรรล�เป้ าห้มีาย สุ�ขภาพดี�ถ!วินห้น!าในป้8 2543 ( Health for All by The Year 2000)

2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ ป้8พ.ศ. 2540-2544 เป้2นระยะของแผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต�ฉบ�บท�� 8 เน!นพ�ฒนาค�ณภาพบร�การดี.าเน�นการป้ระก�นสุ�ขภาพให้!ครบ 100 % เพ��มีป้ระสุ�ทธ�ภาพการบร�ห้ารจ็�ดีการ ป้ร�บเป้ล��ยนพฤต�กรรมีเพ)�อการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพและการป้ องก�นโรค ป้8พ.ศ. 2545-2549 เป้2นระยะของแผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต�ฉบ�บท�� 9 ไดี!วิางนโยบายพ�ฒนาสุ�ขภาพระดี�บช้าต� ให้!ควิามีสุ.าค�ญก�บป้ระเดี,นท��เก��ยวิข!องก�บสุ�ขภาพ

มีอบห้มีายงานให้!น�กศ5กษาแบ#งเป้2น 10 กล�#มี ไป้ค!นควิ!าและท.ารายงานเร)�อง

ป้ระเดี,นสุ.าค�ญดี!านสุ�ขภาพอนามี�ยของแผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต�

ฉบ�บท�� 10 และฉบ�บท�� 11สุ#งเป้2นรายงานฉบ�บสุมีบ$รณ/

วิ�นท��25 ก�นยายน 2557

2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ

2. ระบบกฎห้มีาย ป้8พ.ศ. 2522-2540 มี� พ.ร.บ ห้ลายฉบ�บดี�งน�*

* พ.ร.บ ท��เก��ยวิข!องก�บการสุาธารณสุ�ขมี$ลฐาน

* พ.ร.บ ค�!มีครองผู้$!บร�โภคดี!านสุาธารณสุ�ข 9 ฉบ�บ

* พ.ร.บ ควิบค�มีและป้ องก�นโรค 3 ฉบ�บ * พ.ร.บ สุ��งแวิดีล!อมี * พ.ร.บ ป้ระก�นสุ�งคมี * พ.ร.บ ค�!มีครองผู้$!ป้ระสุบภ�ยจ็ากรถ

2. ระบบกฎห้มีาย

2. ระบบกฎห้มีาย (ต#อ)กฎห้มีายร�ฐธรรมีน$ญไทยฉบ�บป้8 2540 มีาตรา 52 ระบ�วิ#า บ�คคลย#อมีมี�สุ�ทธ�เสุมีอ“ก�นในการร�บบร�การสุาธารณสุ�ขท��ไดี!มีาตรฐานและผู้$!ยากไร! มี�สุ�ทธ�Eไดี!ร�บการร�กษาพยาบาลจ็ากสุถานบร�การสุาธารณสุ�ขของร�ฐโดียไมี#เสุ�ยค#าใช้!จ็#าย”

2. ระบบกฎห้มีาย 2. ระบบกฎห้มีาย (ต#อ) กฎห้มีายมีาตราท�� 52 ในห้มีวิดีห้ล�กการพ)*นฐานในการก.าห้นดีนโยบายของร�ฐระบ�วิ#า ร�ฐต!องจ็�ดีและสุ#ง“เสุร�มีการสุาธารณสุ�ขให้!ป้ระช้าช้นไดี!ร�บบร�การท��ไดี!มีาตรฐานและมี�ป้ระสุ�ทธ�ภาพอย#างท��วิถ5ง จ็5งไดี!มี�โครงการ”ป้ระก�นสุ�ขภาพถ!วินห้น!า ห้ร)อโครงการบ�ตรทอง 30 บาทต#อคนต#อคร�*ง (กระทรวิงสุาธารณสุ�ขร#วิมีก�บมีห้าวิ�ทยาล�ยขอนแก#น,2544:177)

2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ

3. ระบบต�ดีตามี ก.าก�บและป้ระเมี�นผู้ล ระยะแรกๆจ็ะป้ระเมี�นดี!านป้ร�มีาณมีากกวิ#าค�ณภาพ เน!นวิ�ดีผู้ลสุ.าเร,จ็ของก�จ็กรรมี ต#อมีาจ็5งมี�#งเน!นการป้ระเมี�นผู้ลล�พธ/และผู้ลกระทบท��เก�ดีข5*นอย#างแท!จ็ร�ง ป้ระเมี�นผู้ลการท.างานของเจ็!าห้น!าท�� ต�ดีตามีป้ระเมี�นผู้ลโครงการต#างๆ มี�การป้ระเมี�นค�ณภาพเพ��มีข5*น

2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ 4. วิ�วิ�ฒนาการของระบบข!อมี$ลข#าวิสุารสุาธารณสุ�ข มี�ควิามี

สุ.าค�ญมีากและเป้2นเคร)�องมี)อท��สุ.าค�ญมีากในการบร�ห้ารจ็�ดีการ สุมี�ยท��ย�งไมี#มี�แผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต� ฉบ�บท�� 4 ย�งไมี#มี�การจ็�ดีเก,บรวิบรวิมีข!อมี$ลอย#างมี�ระบบ แต#เมี)�อมี�แผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต� ฉบ�บท�� 4 แล!วิไดี!ป้ร�บป้ร�งระบบจ็�ดีเก,บข!อมี$ลข#าวิสุารสุาธารณสุ�ขข5*น โดียจ็�ดีต�*งศ$นย/ข!อมี$ลข#าวิสุารสุาธารณสุ�ขข5*นในสุ#วินกลางเพ)�อรวิบรวิมีข#าวิสุารไวิ!เป้2นแห้ล#งเดี�ยวิ กระทรวิงสุาธารณสุ�ขไดี!ใช้!ระบบคอมีพ�วิเตอร/เข!ามีาช้#วิยจ็�ดีท.าระบบข!อมี$ลข#าวิสุารเพ)�อการบร�ห้าร (management information system) ซั5�งเป้2นระบบท��ท�นสุมี�ย ครอบคล�มี เพ)�อควิามีเป้2นธรรมีในสุ�งคมี ป้'จ็จ็�บ�นมี� website ค)อ http//www.moph.go.th และมี� e-health ไวิ!ให้!การร�กษาทางไกล

2. การบร�ห้ารจ็�ดีการ กระทรวิงสุาธารณสุ�ขไดี!ใช้!ระบบคอมีพ�วิเตอร/

เข!ามีาช้#วิยจ็�ดีท.าระบบข!อมี$ลข#าวิสุารเพ)�อการบร�ห้าร (management information system) ซั5�งเป้2นระบบท��ท�นสุมี�ย ครอบคล�มี เพ)�อควิามีเป้2นธรรมีในสุ�งคมี ป้'จ็จ็�บ�นมี� website ค)อ http//www.moph.go.th และมี� e-health ไวิ!ให้!การร�กษาทางไกล

3. หน0วัย์งานท"!เก"!ย์วัข)องก�บแผนและนโย์บาย์

ห้น#วิยงานน�*สุ#งเสุร�มีและสุน�บสุน�นโดียตรง ค)อ กระทรวิงสุาธารณสุ�ข ทบวิงมีห้าวิ�ทยาล�ย กระทรวิงมีห้าดีไทย กระทรวิงกลาโห้มี กร�งเทพมีห้านคร

รองลงมีาค)อ กระทรวิงอ�ตสุาห้กรรมีกระทรวิงวิ�ทยาศาสุตร/เทคโนโลย�และสุ��งแวิดีล!อมี กระทรวิงเกษตรและสุห้กรณ/ กระทรวิงศ5กษา สุ.าน�กนายกร�ฐมีนตร� สุ.าน�กงานคณะกรรมีการพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต� กระทรวิงแผู้นงานและสุวิ�สุดี�การสุ�งคมี

3. หน0วัย์งานท"!เก"!ย์วัข)องก�บแผนและนโย์บาย์

ฝ่-ายสุน�บสุน�นค)อ สุ.าน�กงบป้ระมีาณ สุ.าน�กงานข!าราช้การพลเร)อน กรมีวิ�เทศสุห้การ สุ.าน�กงานสุถ�ต�แห้#งช้าต� สุภาวิ�จ็�ยแห้#งช้าต�

สุ#วินงานท��เก��ยวิข!องอ)�นๆเช้#น สุ.าน�กงานป้ระก�นสุ�งคมีและกรมีป้ระก�นภ�ย กระทรวิงพาน�ช้ย/ ซั5�งเก��ยวิข!องเร)�องการป้ระก�นอ�บ�ต�เห้ต�และอ�นตราย

สุ.าห้ร�บภาคเอกช้น ค)อมี$ลน�ธ�และสุมีาคมี โรงพยาบาลเอกช้น คล�น�กเอกช้น

4. การคล�งสุาธารณสุ�ขแห้ล#งการเง�นท��เป้2นค#าใช้!จ็#ายของระบบภาพสุ�ข มีาจ็าก

ภาคร�ฐ ภาคเอกช้น และเง�นช้#วิยเห้ล)อจ็ากต#างป้ระเทศควิามีเป้2นธรรมีและค�ณภาพในการบร�การดี!านสุ�ขภาพ

เร��มีมี�ควิามีเป้2นไป้ไดี!มีากข5*น ร�ฐบาลเพ��มีงบป้ระมีาณทางดี!านสุาธารณสุ�ขมีากข5*น ซั5�งงบป้ระมีาณสุ#วินให้ญ#ใช้!เป้2นค#าร�กษา เพราะป้ระช้าช้นย�งมี�ป้'ญห้าสุ�ขภาพอย$#มีาก เมี)�อใดีท��ป้'ญห้าสุ�ขภาพลดีลง งบป้ระมีาณน#าจ็ะน.ามีาใช้!ในดี!านการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพและการป้ องก�นโรค แต#โครงการ 30 บาทก,เป้2นการสุร!างห้ล�กป้ระก�นสุ�ขภาพแก#ป้ระช้าช้นไดี!สุ#วินห้น5�ง

4. การคล�งสุาธารณสุ�ขภาคเอกช้น ท��เป้2นแห้ล#งการเง�นในการใช้!จ็#าย

เมี)�อร�บการร�กษาพยาบาลค)อ การท.าป้ระก�นสุ�ขภาพก�บบร�ษ�ทเอกช้น กองท�นช้#วิยค#าร�กษาพยาบาล มี$ลน�ธ�และโครงการบร�จ็าคเพ)�อสุาธารณก�ศล

ภาคต#างป้ระเทศ ไดี!งบป้ระมีาณสุน�บสุน�นสุ�ขภาพดี�ถ!วินห้น!าจ็าก WHO ควิามีช้#วิยเห้ล)อบางสุ#วินมีาจ็าก UNICEF และโครงการเง�นก$!จ็ากต#างป้ระเทศ

5. การจ�ด้บร�การสุ�ขภาพ หร อ ระบบบร�การสุ�ขภาพ

มี�ท�ศทางมี�#งสุ$#การสุร!างเสุร�มีสุ�ขภาพ และมี�ควิามีป้ลอดีภ�ย โดียใช้!แผู้นพ�ฒนาเศรษฐก�จ็และสุ�งคมีแห้#งช้าต� เป้2นกรอบแนวิทางท.าให้!เก�ดีการพ�ฒนาอย#างต#อเน)�อง แต#การจ็�ดีบร�การดี!านสุ�ขภาพของไทยย�งมี�ป้'ญห้าอย$#ห้ลายป้ระการ ค)อ

1. การกระจ็ายทร�พยากรสุาธารณสุ�ขย�งไมี#ท��วิถ5ง2. การเข!าถ5งบร�การสุ�ขภาพย�งไมี#เท#าเท�ยมีก�น3. การบร�การสุ�ขภาพย�งมี�#งเน!นการร�กษาพยาบาล

มีากกวิ#าการท.าให้!มี�สุ�ขภาพดี� โดียการสุ#งเสุร�มีสุ�ขภาพและการป้ องก�นโรค

5. การจ�ด้บร�การสุ�ขภาพ หร อ ระบบบร�การสุ�ขภาพ

4. สุถานะทางสุ�ขภาพของคนในเมี)องแตกต#างก�บคนช้นบท

5. ค�ณภาพมีาตรฐานของการให้!บร�การย�งต!องพ�ฒนา

6. การเข!าถ5งบร�การในยามีฉ�กเฉ�น ย�งไมี#ค#อยมี�ควิามีพร!อมี

7. ห้ล�กป้ระก�นดี!านสุ�ขภาพดี�ข5*นจ็ากโครงการ 30 บาท แต#ในทางป้ฏิ�บ�ต�ย�งมี�ป้'ญห้าควิามีไมี#คล#องต�วิในการต�ดีต#อป้ระสุานงานป้ระช้าช้นย�งขาดีควิามีเข!าใจ็ไมี#ค#อยยอมีร�บกต�กา แต#จ็ะท.าตามีควิามีต!องการ

ภาพรวัมื่ของระบบการจ�ด้บร�การสุ�ขภาพในประเทศ

อ�ตราสุ#วิน/ จ็.านวินป้ระช้ากรระบบบร�การสุ�ขภาพ

ในกร�งเทพมีห้าน

คร

ท�*งป้ระเทศ

จ็.านวินเต�ยง 1: 205 1: 457

แพทย/ 1:720 1:3649

พยาบาลวิ�ช้าช้�พ

1:7368 1: 1073

ท�นตแพทย/ 1: 205 1:17711

เภสุ�ช้กร 1:3389 1: 10178

ภาพรวัมื่ของระบบการจ�ด้บร�การสุ�ขภาพท�2งประเทศ

ท�*งป้ระเทศ

(International Medical Foundationof Japan, 2003)

ระบบบร�การสุ�ขภาพ จ็.านวิน อ�ตราสุ#วินต#อป้ระช้ากร

มี�โรงพยาบาล 1293 โรง

มี�เต�ยง 136201

เต�ยง

1:454

มี�แพทย/ 18025 คน

1:3427

ท�นตแพทย/ 2529 คน

1:33516

เภสุ�ช้กร พยาบาลวิ�ช้าช้�พ ผู้$!ช้#วิยพยาบาล

อ�ตราสุ#วินทางการพยาบาลต#อป้ระช้าช้น

6384 คน

70987 คน

29465 คน

1:9675

1:9615

ระบบสุ#งต#อ (Referal System)การแก!ป้'ญห้าการกระจ็ายทร�พยากรการ ให้!บร�การไมี#ท��วิ

ถ5งอ�กวิ�ธ�ห้น5�งค)อ ต!องมี�ระบบสุ#งต#อท�*งข!อมี$ลข#าวิสุารและสุ#งต�วิผู้$!ป้-วิย ต!องมี�ควิามีเช้)�อมีโยงและควิามีสุ�มีพ�นธ/ท��ดี�ในแต#ละระดี�บ ในการสุ#งไป้และสุ#งกล�บ และท��ขาดีไมี#ไดี!ค)อการพ�ฒนาค�ณภาพ ระบบสุ#งต#อเป้2นห้�วิใจ็สุ.าค�ญท��จ็ะท.าให้!ป้ระช้าช้นเข!าถ5งบร�การไดี!ขณะท��ทร�พยากรไมี#ท��วิถ5ง ซั5�งมี�ล�กษณะสุ#งจ็ากท��ต.�ากวิ#าไป้ท��สุ$งกวิ#า ห้ร)อการสุ#งกล�บจ็ากท��สุ$งกวิ#าค)นสุ$#ท��ต.�ากวิ#าเมี)�อไดี!ร�บการร�กษาท��เห้มีาะสุมีแล!วิ นอกจ็ากน�*ย�งสุามีารถสุ#งไป้ใยระดี�บเดี�ยวิก�นไดี!ถ!าอ�กแห้#งมี�ทร�พยากรท��ดี�กวิ#า

ล�กษณะระบบสุ#งต#อ ระบบสุ#งต#อเป้2นล�กษณะของระบบซั!อนระบบ ค)อ เป้2น

ระบบของการป้ระสุานงานในระบบการให้!บร�การสุ�ขภาพ เป้2นระบบการใช้!ทร�พยากรร#วิมีก�น และเป้2นเสุมี)อนระบบพ��ช้#วิยน!อง

การปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพเห้ต�ผู้ลของการป้ฏิ�ร$ป้ระบบสุ�ขภาพ แมี!วิ#าสุ�ขภาพคนไทยโดีย

รวิมีจ็ะดี�ข5*นมีากตามีล.าดี�บ อาย�เฉล��ยยาวิข5*น โรคต�ดีต#อ โรคต�ดีเช้)*อและป้'ญห้าสุาธารณสุ�ขเดี�มีๆลดีลงไป้มีาก ระบบบร�การสุาธารณสุ�ขมี�พ�ฒนาการและการกระจ็ายต�วิอย#างกวิ!างขวิาง งบป้ระมีาณเพ��มีข5*น แต#ก,พบวิ#าเก�ดีป้'ญห้าวิ�กฤต�ข5*นในระบบสุ�ขภาพ เน)�องจ็ากสุภาพแวิดีล!อมีและป้'จ็จ็�ยต#างๆ เป้ล��ยนแป้ลงไป้อย#างมีาก ค)อ

1. เน!นต�*งร�บเพ)�อซั#อมีสุ�ขภาพเสุ�ย2. ค#าใช้!จ็#ายเพ)�อสุ�ขภาพแพงมีาก แต#ไดี!ผู้ลต.�า3. คนไทยป้-วิยและตายโดียไมี#จ็.าเป้2น เป้2นจ็.านวินมีาก4. ระบบบร�การสุ�ขภาพมี�ป้'ญห้า5. คนไทยจ็.านวินมีากขาดีห้ล�กป้ระก�นสุ�ขภาพ

การปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพ ท��สุ.าค�ญค)อระบบป้ระก�นสุ�ขภาพท�กระบบท��

มี�อย$# เป้2นการป้ระก�นเพ)�อการร�กษาเมี)�อยามีเจ็,บป้-วิย แล!วิ ไมี#มี�ระบบใดีท��ให้!ควิามีสุ.าค�ญก�บการบร�การเพ)�อ

สุร!างสุ�ขภาพ และเพ)�อการป้ องก�นโรค ท�*งท��ใช้!เง�น น!อยกวิ#าแต#ไดี!ผู้ลล�พธ/ดี!านสุ�ขภาพมีากกวิ#า

ประเด้3นหล�กของการปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพ

การป้ฏิ�ร$ป้ระบบสุ�ขภาพเป้2นการเป้ล��ยนแป้ลงแนวิค�ดี มี�มีมีอง การวิางนโยบาย การจ็�ดีองค/กร ระบบและกระบวินการท��มี�ต#อ

สุ�ขภาพของป้ระช้าช้นในป้ระเทศ เป้ าห้มีายและป้ระเดี,นห้ล�กของการป้ฏิ�ร$ป้ระบบสุ�ขภาพมี�ดี�งน�*1. ระบบสุ�ขภาพท��มี�#งการสุร!างสุ�ขภาพมีากกวิ#าการซั#อมี

สุ�ขภาพ เน!น Health Promotion and Disease prevention

2. การสุร!างห้ล�กป้ระก�นสุ�ขภาพถ!วินห้น!า ห้มีายถ5งสุ�ทธ�ของ ป้ระช้าช้นคนไทย ท�กคนท��จ็ะไดี!ร�บบร�การสุ�ขภาพท��มี�มีาตรฐาน

อย#างเสุมีอห้น!าดี!วิยเก�ยรต� ศ�กดี�Eศร�ท��เท#าเท�ยมีก�น โดียท��ค#าใช้!จ็#ายไมี#เป้2นอ�ป้สุรรค

ประเด้3นหล�กของการปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพ

วิ�ตถ�ป้ระสุงค/ของห้ล�กป้ระก�นสุ�ขภาพถ!วินห้น!า

2.1 ควิามีเสุมีอภาค (Equiry) 2.2 ป้ระสุ�ทธ�ภาพ ( Efficiency) 2.3 ทางเล)อกในการร�บบร�การ( Choice) 2.4 การสุร!างให้!มี�สุ�ขภาพดี�ถ!วินห้น!า เน!นสุ#วินท��

เป้2นบร�การสุ�ขภาพสุ#วินบ�คคล ( personal health care)

3. การกระจ็ายอ.านาจ็ในระบบสุ�ขภาพ4. การพ�ฒนาค�ณภาพของการบร�การ

ผลล�พธ์�ของการปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพแห0งชาต�

การป้ฏิ�ร$ป้ระบบสุ�ขภาพแห้#งช้าต� เป้2นการป้ฏิ�ร$ป้ 3 ระดี�บไป้ พร!อมีๆก�นค)อ

1. การป้ฏิ�ร$ป้ควิามีค�ดีจ็ากการมีองสุ�ขภาพในมี�ต�ท��แคบมีาสุ$#มี�ต�ท��กวิ!างข5*นและจ็ากการต�*งร�บมีาเป้2นการเร#งสุร!างสุ�ขภาพดี�โดียฝ่-าย

ป้ระช้าช้นท.าเอง โดียการสุน�บสุน�นของร�ฐ2. การป้ฏิ�ร$ป้ระบบ โครงสุร!าง กลไก กฎเกณฑ์/ กต�กาและ

เง)�อนไขต#างๆซั5�งท.าให้!มี��นใขวิ#าระบบต#างๆจ็จ็ะท.าให้!เก�ดีสุ�ขภาวิะ เก�ดี การร�กษาสุ�ขภาพท��ดี� ขณะเดี�ยวิก�นก,มี�ระบบซั#อมีสุ�ขภาพเสุ�ยควิบค$#ไป้

ดี!วิย3. การป้ฏิ�ร$ป้พฤต�กรรมีและการกระท.าของท�กคน รวิมีถ5งการ

ป้ร�บเป้ล��ยนก�จ็กรรมีการท.างานของท�กองค/กร ให้!สุอดีคล!องก�บแนวิค�ดีเช้�งร�กเพ)�อสุร!างสุ�ขภาพดี�น.าห้น!าการรอร�บเพ)�อซั#อมีสุ�ขภาพเสุ�ย

ดี$ภาพป้ระกอบ

ค์วัามื่เช !อมื่โย์งของการปฏิ�ร*ประบบ สุ�ขภาพ 3 ระด้�บ

ระดี�บควิามีค�ดี

ระดี�บระบบโครงสุร!างและกลไก ระบบพฤต�กรรมีและการกระท.า

การป้ฏิ�ร$ป้ท�*ง 3 ระดี�บต!องกระท.าไป้พร!อมีๆก�นเพราะ แต#ละระดี�บน�*มี�ควิามีเช้)�อมีโยง และมี�ผู้ลกระทบซั5�งก�นและก�น

( อ.าพล จ็�นดีาวิ�ฒนะ,2545)

ปฏิ�ร*ป

ผลประโย์ชน�ของการปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพแห0งชาต�

1. คนไทยไดี!เร�ยนร$!ร#วิมีก�น เก�ดีการระดีมีพล�งร#วิมี ในการพ�ฒนาสุ�ขภาพ ให้!มี�ระบบสุ�ขภาพท��เป้2นต�วิห้น�น

2. สุ�งคมีไทยย5ดีถ)อสุ�ขภาพเป้2นเป้ าห้มีายของการ พ�ฒนา แทนท��จ็ะมี�#งเน!นท��เร)�องเศรษฐก�จ็ เง�นทอง ควิามี

มี��งค��งแต#เพ�ยงอ#ายงเดี�ยวิ3. คนไทยน�ยมีสุร!างสุ�ขภาพก�นอย#างกวิ!างขวิาง มี�

สุ.าน5กสุ�ขภาพ พฤต�กรรมี และวิ�ฒนธรรมีสุ�ขภาพท��ดี�4. สุ�งคมีไทยมี�ระบบต#างๆ และป้'จ็จ็�ยแวิดีล!อมีท��เอ)*อ

ต#อการสุร!างสุ�ขภาพ สุามีารถค�!มีครองสุ�ขภาพป้ระช้าช้นอย#างไดี!ผู้ล

ผลประโย์ชน�ของการปฏิ�ร*ประบบสุ�ขภาพแห0งชาต�

5. คนไทยมี�สุ�ขภาพดี� สุ�งคมีไทยเป้2นสุ�งคมีสุ�ข ภาวิะ น#าอย$#อาศ�ย6. การป้-วิยและตายโดียไมี#จ็.าเป้2นของคนไทย ลดีลง7. คนไทยมี�ห้ล�กป้ระก�นการมี�สุ�ขภาพดี�ถ!วินห้น!า8. สุ�งคมีไทยมี�ระบบซั#อมีสุ�ขภาพท��ดี� มี�ค�ณภาพ

เป้2นธรรมีและใช้!เง�นค�!มีค#า เป้2นท��พ5�งแก#ป้ระช้าช้นเมี)�อจ็.าเป้2น

9. สุามีารถควิบค�มีค#าใช้!จ็#ายดี!านสุ�ขภาพไดี!อย#างสุมีเห้ต�สุมีผู้ล

โค์รงการ30 บาทช0วัย์ค์นไทย์ห0างไกลโรค์

ให้!น�กศ5กษาอ#านในเอกสุารสุ.าเนาท��แจ็กเพ��มีเต�มี