وزارت جهاد كشاورزي

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي

مؤسسه تحقيقات اصالح و تهيه نهال و بذر

دستورالعمل كاشت، داشت و

برداشت ذرت

: نگارش

زيبنده دهقانپور

1393

- 1339 دهقانپور، زيبنده، : سرشناسهنگارش زيبنده دهقـانپور / و برداشت ذرت دستورالعمل كاشت، داشت : عنوان و نام پديدآور

وزارت جهاد كشاورزي، سـازمان تحقيقـات، آمـوزش و ] به سفارش [؛ .ترويج كشاورزي، موسسه تحقيقات اصالح و تهيه نهال و بذر

معاونـت كـشاورزي، ، آمـوزش و تـرويج تحقيقـات سازمان : كرج : مشخصات نشر .1392 ، نشر آموزش كشاورزي، ترويج و آموزش

.م س19×9/5 ؛ )رنگي(مصور : . ص100 : مشخصات ظاهري 5-250-520-964-978 : شابك فيپا : وضعيت فهرست نويسي دسـتورالعمل فنـي كاشـت، داشـت و برداشـت ذرت : عنوان ديگر : يادداشت

).اي اي و علوفه دانه( .100 - 99. ص: كتابنامه : يادداشت ).اي اي و علوفه دانه(ل فني كاشت، داشت و برداشت ذرت دستورالعم : عنوان ديگر كشت و اصالح--ذرت : موضوع ها ها و آفت بيماري--ذرت : موضوع موسسه تحقيقات اصالح و تهيه نهال و بذر : شناسه افزوده معاونت ترويج و كشاورزي، ، آموزش و ترويج سازمان تحقيقات : شناسه افزوده

وزش كشاورزي، نشر آمآموزش633/15 : رده بندي ديويي : رده بندي كنگره SB 191 / 9د 3ذ 1392 3365767 : شماره كتابشناسي ملي

)اياي و علوفهدانه(دستورالعمل فني كاشت، داشت و برداشت ذرت

زيبنده دهقانپور :نويسنده

و ، علي مقدممحمدرضا جالل كمالي بهمن اهدايي، :انويراستار

اسماعيل بيضايي نشر آموزش كشاورزي : ناشر

موسسه تحقيقات اصالح و تهيه نهال و بذر :چاپ به سفارش

ناديا اكبريه :صفحه آرا

جلد1000 :تيراژ

:قيمت

محفوظ ©حق چاپ

باشدمسئوليت صحت مطالب با نويسنده مي

.باشد مي19/6/92 به تاريخ 43467كشاورزي شماره ثبت در مركز اسناد و مدارك علمي

جاده ماهدشت، معاونت ترويج و آموزش، نشر آموزش كشاورزي7كيلومتر

026-36705025: تلفن

978- 964-520-250- 5 :شابك

ISBN:978-964-520-250-5

139 3چاپ اول:

ريال100000

تقديم به پدرم، دهقان بزرگ زندگيم كه عشق "

كار را به من آموخت و چراغ راه تحصيل و به

"زندگي من شد

راهش پررهرو، يادش گرامي

1

پيشگفتار

اقليميتغييرات و جهان جمعيت در حال افزايش با توجه به

يكي از مهمترين مسائلي است ي كافيتوليد غذا ،چند دهه اخير

ها را فراهم آورده كه موجبات نگراني جوامع بشري و دولت

طبق سپارند وهر سال عده كثيري در اثر گرسنگي جان مي. است

براي. برندهاي ناشي از آن بطور محسوس رنج ميتغذيه و بيماري

ها افزايش رفع اين كمبودها و بمنظور تأمين غذاي مورد نياز انسان

توليدات كشاورزي همراه با كنترل جمعيت، بهترين و مؤثرترين

هاي از فرآوردهغذاي اصلي انسان عمدتا. آيدراه حل بشمار مي

مهم اي ليد در دنيا دومين محصول غلهتوذرت از نظر .شودمي

محسوب شده و غذاي اصلي جمعيت زيادي از مردم در آمريكاي

هائي از بلوك شرق را تشكيل التين، آسيا و آفريقا و قسمت

در كشور آمريكا بطور كلي ذرت بعنوان غذاي دام و نيز . دهدمي

براي توليد آرد ذرت، سبوس، نشاسته و ساير فرآورده هاي

در آمريكا مقدار قابل اخيرا.شودهي و صنعتي استفاده ميگيا

از دانه ذرت توليدي براي توليد سوخت ) درصد33(توجهي

.اختصاص داده شده است) اتانول(

حاصل از گياهان خانواده غالت بويژه ذرت، گندم و برنج تأمين

حدود 3/7 ميليون نفر در گوشه و كنار جهان از سوء ، برآوردي

،

تــرين منبــع تــأمين پــروتئين و انــرژي در تغذيــه دام و عنــوان مهــم

) شودتامين ميز طريق دانه ذرت تغذيه پرورش طيور ا % 70(طيور

كه شرايط محيطي بـراي كـشت و توليـد ذرت در ايـران مناسـب

هاي اخير بيـشتر بـدليل باشد، ولي عملكرد دانه آن در اين سال مي

) هـاي بـه زراعـي رعايت جنبه (عدم مديريت صحيح مزارع ذرت

ــت دارا ــوده اس ــديدي ب ــانات ش ــدليل . ي نوس ــر، ب ــوي ديگ از س

افزايش تقاضا براي دانـه و علوفـه ذرت و بـدنبال آن افـزايش

ــران و ــدانســطح زيركــشت ذرت در اي ــدون ي دســتورالعملفق م

مناسب در زمينه كاشت، داشت و برداشت ذرت در كشور، زمينـه

نشريه حاضر شامل خـصوصيات . ساز تهيه و تدوين اين نشريه شد

گياه شناسي ذرت، اقلـيم و الگـوي مناسـب كاشـت آن و توصـيه

هاي مختلف به هاي مهم مبتني بر نتايج تحقيقاتي در رابطه با جنبه

يـاز كـشاورزان عزيـز ذرت كـار، زراعي و مديريت مزرعه مورد ن

نيز بدليل رشد صـنعت طيـور و دامپـروري ، ذرت بـه در ايران

شده است. بررسي ها نشان داده استي ژه اي برخوردار از اهميت و

هـاي گـذاري سرمايه آب در كشور و نياز به محدوديت منابع خاك و

سنگين در امور زير بنائي براي افزايش سطح زيـر كـشت و توليـد

ذرت، عالوه بر استفاده بهينه از پتانـسيل ارقـام موجـود و افـزايش

در واحد سطح، مديريت صحيح زراعـي در مراحـل عملكرد دانه

كاشت، داشت و برداشت جهت رسيدن بـه حـداكثر محـصول بـا

.نمايدكيفيت مطلوب و سالم را ضروري مي

ــت و ــت، داش ــف كاش ــل مختل ــان در مراح ــروجين و كارشناس م

برداشت ذرت، يعني از انتخاب زمين، انتخاب رقم مناسب منطقه،

اين نشريه كه به اهتمام سركار خانم مهندس زيبنـده دهقـانپور

وسـسه تحقيقـات م عضو هيات علمـي و بـه نژادگـر ارشـد ذرت

اصالح و تهيه نهـال و بـذر تهيـه و تـدوين شـده اسـت بـراي

ــ ــاير اســتفاده ك ــان، كارشناســان و س ــشرو، مروج شاورزان پي

.باشدعالقمندان مفيد مي

اهداييبهمن

هـاي تراكم بوته مطلوب، تاريخ كاشت، تغذيه گياه، آفات و بيماري

خصوصيات زراعـي . باشدمهم ذرت در ايران و برداشت ذرت مي

ذرت كـه در شـرايط كنـوني امكـان كـشت آنهـا در ارقام هيبريد

. كشور وجود دارد نيز براي عالقمندان ارائه شده است

مقدمه نگارنده

دستورالعمل مدون و كاربردي در زمينه كاشت، داشت فقدان

و برداشت ذرت براي اسـتفاده مروجين،كارشناسـان وكـشاورزان

ذرت كــار كــشور موجــب شــد تــا نتــايج كــاربردي تحقيقــات و

ين ساله به زباني ساده و كاربردي در اين نشريه تهيه مطالعات چند

اي تهيــه و نگــارش شــده انــد كــه مطالــب بگونــه. و تــدوين شــود

توانند به آساني آنـرا بـه كاشناسان، مروجان و كشاورزان عزيز مي

عنــوان يــك راهنمــاي عملــي بــراي مــديريت مزرعــه در مراحــل

اميـد . دهند مختلف از كاشت تا برداشت ذرت مورد استفاده قرار

است كه ايـن مجموعـه بتوانـد مـورد اسـتفاده عالقمنـدان و ذرت

كاران عزيـز كـشور قـرار گيـرد و از ايـن طريـق گـامي هـر چنـد

كوچك در راه بهبود شـرايط كـشت ذرت و افـزايش عملكـرد و

.خودكفايي نسبي كشور برداشته شود

در نگارش اين نشريه كوشش شده است از واژه ها و عبـارت

. اده استفاده شود و مطالب از سادگي الزم برخوردار باشـد هاي س

البته اين نشريه بدون نقص و اشكال نيست و نظرات و پيـشنهادات

ــراي بهبـــود و ــرم بـ ــرداران محتـ ــره بـ ارزنـــده عالقمنـــدان و بهـ

. باشدارتقاءكيفيت آن موجب سپاسگزاري مي

دهقانپورزيبنده

اريزسپاسگ

آقـاي جنـاب محتـرم همكـاران از دانـد مـي الزم نگارنـده

دكتـر آقـاي گياهپزشـكي، تحقيقـات مؤسسه از بصيري مهندس

از مستوفي دكتر آقاي آب، و خاك تحقيقات مؤسسه از مشيري

كـشاورزي و همكـاران محتـرم مهندسي و فني تحقيقات مؤسسه

آقايان مهندس افشار استخر از مركز فارس، مهندس هـادي حـسن

زاده مقــدم از مركــز خراســان، مهنــدس علــي شــيرخاني از مركــز

كرمانشاه، مهندس محمدحسين سبزي از مزكز اصـفهان، مهنـدس

و دكتـر محمـد برزگـري از مركـز يد نجفـي از مركـز كرمـان حم

. نمايد قدرداني خوزستان تشكرو

موسـسه محترم رياست گودرز نجفيان دكتر آقاي جناب از

نـشريه فـوق چـاپ در كـه بـذر ونهـال تهيهو اصالح تحقيقات

.شـود مـي سپاسـگزاري ،هـاي الزم را مبـذول فرمودنـد همكـاري

اهـدايي، بهمن دكتر آقاي جناب محترم، ويراستاران از همچنين

دكتـر آقـاي جناب كمالي، جالل رضا محمد دكتر آقاي جناب

مطالعه بخاطر بيضايي اسماعيل مهندس آقاي جناب و مقدم علي

آنهـا، علمـي نظرهـاي از شـدن منـد بهـره و فـوق نـشريه دقيـق

.شودمي قدرداني و سپاسگزاري

مطالبفهرست

صفحه عنوان

1 مقدمه-1

3 گياهشناسي ذرت -2

3 گل آذين ذرت -2-1

6 برگ-2-2

7 ه ساق-2-3

7 ريشه-2-4

9 ذرت اكولوژي گياه -3

10 دما -3-1

10 رطوبت -3-2

11 نور -3-3

12 خاك مناسب -3-4

12 ذرت اهميت و ارزش غذايي-4

13 ذرت انواع-5

14 ن اسبي ذرت دندا-5-1

14 ذرت سخت -5-2

15 اقليم و الگوي كاشت-6

16 انتخاب زمين-6-1

18 )خاك ورزي( تهيه بستر كاشت -6-2

19 انتخاب رقم هيبريد مناسب-6-3

20 نتخاب بذر ا-6-4

21 عمق كاشت-6-5

21 تاريخ كاشت -6-6

22 مناطق معتدل - 1- 6- 6

23 مناطق گرم- 2- 6- 6

24 مناطق سرد- 3- 6- 6

توصيه هاي تحقيقاتي تاريخ كاشت -6-4- 6

24

40 تراكم بوته-6-7

41 تناوب-6-8

42 كاشت بذر-6-9

43 مرحله داشت -7

43 آبياري-7-1

45 مصرف كودهاي شيميايي-7-2

45 ازت -7-2-1

47 فسفر -7-2-2

49 پتاس-7-2-3

51 كودهاي كم مصرف -7-2-4

53 مزرعه ذرتهاي هرز علف-7-3

56 هاي هرز كنترل علف-7-4

57 كنترل علف هاي هرز قبل از كاشت-7-4-1

57 ترل علف هاي هرز پس از كاشت كن-7-4-2

59 آفات و بيماري هاي مهم ذرت در ايران-7-5

59 آفات مهم ذرت-7-5-1

67 بيماريهاي مهم ذرت در ايران -7-5-2

مناطق عمده ذرت كاري كشور

براي

74 برداشت -8

74 داشتبر تاريخ -8-1

74 برداشت براي دانه -8-1-1

75 برداشت براي علوفه-8-1-2

76 برداشت پس از -8-2

76 اي خشك كردن ذرت دانه-8-2-1

78 حفظ كيفيت سيلو-8-2-2

80 مشخصات ارقام هيبريد ذرت استاندارد كشور -9

منابع مورد استفاده 98 - 10

1

مقدمه -1

در . ذرت يكي از محصوالت غله اي مهم در جهان است ــلي درآمـــد ــعه ذرت منبـــع اصـ ــال توسـ كـــشورهاي در حـ

. كشاورزان و قـوت قلـب بـسياري از كـشاورزان فقيـر اسـت پتانسيل توليد باالي ذرت و اهميت آن در تغذيـه دام و طيـور

.ورد توجه بسياري از كشورهاي جهان قرار گيردذرت م در سـال FAOكل توليد ذرت در دنيـا بـر اسـاس آمـار

3/4944 ميليون تن بـا متوسـط عملكـرد 875، بيش از 2012بزرگتـرين توليـد . كيلوگرم در هكتـار گـزارش شـده اسـت

كننده ذرت طبق آمـار فـوق ايـاالت متحـده امريكاسـت كـه 2/7744وليد با ميانگين عملكرد دانـه ميليون تن ت 354حدود

ــت ــته اس ــار داش ــرم در هكت ــو گ ــار و .كيل ــازمان خواروب س

گرديد ، سـبب و همچنين تنوع فرآورده هاي حاصل از ذرت

2

را در ســال توليـد ذرت ايـران ) فـائو (كـشاورزي ملـل متحـد ايـن . هزار تـن اعـالم كـرد 223 ميالدي يك ميليون و 2012

كاهش ميزان توليد درصدي را نسبت به توليد سال 25د حدو 2009 در سـال توليـد ذرت ايـران فـائو . دهـد نشان مي 2009

تـن بـرآورد كـرده 657هزار و 642ميالدي را يك ميليون و در كـشت ذرت همچنين بر اساس اعالم فائو سـطح زيـر . بود

بـا كـاهش 2009 ميالدي نسبت بـه سـال 2012ايران در سال فـائو همچنـين . هزار هكتار رسـيد 180رصدي به د 26 حدود 8/6معـادل 2012در سال در ايران را ذرتمحصول ميانگين

ايـن كـاهش توليـد، .ر هكتار اعالم كرده است تن د محــدوديت منــابع آبــي، كــاهش نــزوالت آســماني و

. درجه حرارت بوده است نـشان داد ق مختلـف كـشور مطالعات انجام شده در منـاط

كـشت ذرت در اكثـر منـاطق شرايط محيطي براي توسعه كه روند رو به رشد سطح زير كـشت ذرت در دهـه مهيا است و

توجـه بـه نيـاز بـا .گذشته نيز نشان دهنده ايـن واقعيـت اسـت جهت رسيدن بـه حـداكثر توليـد، رعايـت همچنين، كشور و

برداشـت نكات فنـي در مراحـل مختلـف كاشـت، داشـت و عـالوه بـر اسـتفاده بهينـه از بنـابراين . ذرت حائز اهميت است

بــدليلافزايش

پتانسيل ارقـام موجـود و افـزايش محـصول در واحـد سـطح،

،

3

هـاي آموزش و تربيت نيروي انساني ماهر و بكارگيري روش تمـام مكـانيزه بـودن ايـن هنوين در زراعت ذرت بـا توجـه بـ

رد در تواند گام مهمي در جهت افـزايش عملكـ محصول، مي در جهـت رسـيدن بـه آن افـزايش توليـد واحد سطح و نهايتا .خودكفايي باشد

در اين نشريه سـعي شـده اسـت بـه نكـات فنـي كاشـت، داشت و برداشت ذرت جهت استفاده بهينه از عوامل توليـد و

. رسيدن به عملكرد مطلوب اشاره گردد شناسي ذرت گياه -2

ه بزرگ غالت متعلق به خانواد (.Zea mays L)ذرت (Poaceae) زير خانواده ،Panicoideae تيره ،

Andropogineae جنس ،Zea و گونهMaysباشد مي.

گل آذين ذرت -1- 2 ذرت گياهي است يكپايه كه در آن آرايـش گـل آذيـن

شـكل (اي در قسمت انتهاي ساقه قرار دارد نر بصورت خوشه . گيرند

هر سنبلچه دو گل دارد و هر گل آذين نـر داراي سـه مي

پرچم .باشد

1-2). روي خوشه نر سنبلچهها بصورت جفت قرار مي

4

شكل 1-

2 - نمايي

از گل آذين نر در ذرت )

دهقانپور(

5

-2شـكل (شـوند گلهاي ماده روي ساقه ذرت ظـاهر مـي روي . ، گل آذين ماده محوري قطور بنام چوب بـالل دارد )2

هر سنبلچه دو گل دارد كه يكي بارور و ديگري عقيم . ارندد

.است

مراحل اوليه گل ماده در

بالل و محل و نحوه قرارگرفتن گل ماده -2-2شكل )دهقانپور(برروي ساقه گياه ذرت

پهلـوي هم قـرار ، اين محور سنبلچههاي ماده بصورت جفـت

6

ــاد صــورت ــيله ب ــي در ذرت بوس ــشاني طبيع عمــل گــرده اف

درصد گلهاي ماده بطور دگرگـشني و 95حدود و گيردمي .شوند درصد بصورت خودگشني تلقيح مي5 برگ-2- 2

هـا در بـرگ . گيـرد ـي -3شـكل (گيرنـد روي ساقه قرار مـي ذرت به طور متناوب بر

عــدد بــرگ 18تــا 12 گيــاه ذرت بطــور متوســط داراي ).2 تعـداد ودرس تعداد برگ كمتر و ارقام ديررس ارقام ز .است

.برگ بيشتري دارند

محل و طرز قرار گرفتن برگ ها روي ساقه ذرت - 2-3شكل ).دهقانپور(

،كه غالف ساقه را در بر م غالف است

داراي پهنك بـرگ و برگهاي ذرت مشابه ساير غالت

7

ساقه-3- 2ضخامت . متر قطر دارد سانتي 2-4ساقه ذرت توپر بوده و

تـوپر . ساقه بستگي به واريتـه و شـرايط محيطـي مزرعـه دارد ذرت يكي از داليـل بـا ارزش بـودن ذرت از نظـر بودن ساقه . باشد علوفه مي

ريشه-2-4ساختار سيستم ريشه ذرت متشكل از انواع مختلف ريـشه

شـود است كه در طي مراحل مختلف رشد ريشه تشكيل مـي ).2-4شكل (

سيستم ريشه در ذرت- 2-4شكل

8

ايـن ريـشه هـا، : (Seminal Roots)هاي اوليـه ريشه- الفهنگام جوانه زدن بذر از بذر خارج شده و آب و مواد غذايي

. عـدد اسـت 5 تـا 3تعـداد آنهـا . كننـد را از خاك جذب مي اگرچه نقش مهمي در جذب مواد غذايي و آب نهـال جـوان را به عهده دارد، ولي زماني كـه ذرت بـه مرحلـه سـه برگـي

. شودهاي اوليه متوقف ميرسد، رشد ريشهمي

ـ هــا از ايــن ريــشه: )Brace Roots(هــاي هــوايي ريــشهج شوند كـه عـالوه بـر هاي نزديك سطح خاك خارج مي گره

جــذب آب و مــواد غــذايي، باعــث اســتحكام گيــاه نيــز ). 2-5شكل ( شوندمي

:ذرت داراي سه نوع ريشه است

ـ چنـد روز پـس از ):Corwn roots (هـاي ثانويـه ريـشه ب ــشه ــاك، ري ــه ذرت از خ ــدن جوان ــارج ش ــري خ ــاي ديگ ه

2در دومين گره ساقه و معموال در عمق ) هاي گره اي ريشه(تعداد ايـن . شوند متري زير سطح خاك تشكيل مي سانتي 5تا

. رسد هاي اوليه مي برابر ريشه20 تا 15ريشه ها به

9

ريشه هاي هوايي در ذرت- 2-5شكل گياه ذرت اكولوژي -3

وجود تنوع زياد در گيـاه ذرت، از نظـر گـروه رسـيدگي امكـان رشـد ) از فوق العاده زودرس تا فوق العـاده ديـررس (

آن را در محدوده وسيعي از شرايط محيطـي و اقليمـي حتـي سـازگاري وسـيع گيـاه . مناطق سردسير فـرآهم آورده اسـت

اسـبي ذرت و از طرفي، شرايط آب و هوائي بسيار متنوع و من كــه در كــشور ايــران بــراي توليــد ذرت وجــود دارد، امكــان

گـرم، معتـدل و (كشت ذرت را در اكثر مناطق و اقليم هـاي .كشور فرآهم نموده است) سرد

10

)حرارت( دما -3-1ذرت گياه مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري اسـت و در

در مرحلـه گياهچـه نـسبت بـه تمام مراحل رشـد، مخـصوصا برخالف سـاير گياهـان خـانواده غـالت، .ستسرما حساس ا

ذرت از زمان كاشت تا برداشت، احتياج به گرمـا و حـرارت بنابراين حـرارت يكـي از عوامـل اصـلي . زياد خورشيد دارد

همچنــين، در مرحلــه .محــدود كننــده رشــد و نمــو آن اســتگرده افشاني درجه حرارت زياد و كاهش رطوبت نسبي هـوا

گرده افشاني ولقاح خواهد داشت و در آثار نامطلوبي برعمل وقتـي ميـانگين . گـردد نهايت سبب كاهش عملكرد دانـه مـي

درجـه 20درجه حرارت روزانه در طول فصل رشد بيـشتر از ارقام زودرس سانتي روز و ارقـام 115 تـا 80 به مدت گراد باشد

روز بـراي رسـيدن 140 تـا 120 به مـدت متوسط رس تا ديررس

. شود تر مي روز كوتاه15 ـ 20 به مدتطول دوره رشد رطوبت-2- 3

ذرت در . رطوبت يك عامل مهم در زراعت ذرت اسـت رابطه با توليد ماده خشك نسبت بـه سـاير نباتـات زراعـي بـه

در پاره اي از مراحل رشد از جمله . آب كمتري احتياج دارد

،

،

ذرت به عنوان علوفه كشت مـي شـود دانه زمان نياز دارند. وقتي

11

ه افـشاني و پـر شـدن دانـه، كـه گسترش سـريع برگهـا، گـرد گياه به آب مصادف با ماه بيشتري نياز هاي گرم تابستان است

افـزايش يافتـه ودر نتيجـه فتوسنتز و همچنـين تبخيـر و تعـرق

ــصرف آب آن از ســاير غــالت مــاده خــشك توليــدي، م .كمتر است

نور-3-3

ــا روز از نظــر طــول روز ذرت در محــدوده بــي تفــاوت تهـا بـراي در تراكم زياد، رقابت بـين بوتـه . كوتاهي قرار دارد

رسيدن به نور و استفاده بيـشتر از نـور خورشـيد باعـث رشـد علفــي گيــاه شــده و ضــمن اينكــه عمــل فيزيولــوژيكي گيــاه

زمـان رسـيدن دانـه نيـز ميزان رشد ذرت نه تنهـا بـه طـول روز بلكـه . افتد به عقب مي

يابـد و نور شديد ارتفاع بوته و تعداد برگ ذرت كاهش مـي ســـاقه تـــشكيل تـــر هـــاي پـــايين و بـــالل هـــا در گـــره

.شوند مي

،

،

ــدار ــرگ در ذرت، مق ــطح ب ــودن س ــاد ب ــت زي ــه عل دارد. ب

مجمــوع آب مــصرفي آن افــزايش مــييابــد ولــي نــسبت بــه .

.

به نحـو مطلـوب انجـام ن مـي گيـرد

به شدت و كيفيت نور نيـز بـستگي دارد در روزهـاي كوتـاه

12

اسب خاك من-3-4كاشت ذرت در خاك هائي كه داراي عمق كافي، نرم و

باشـند قـادر بـه رشـد بـوده و محـصول قابـل 7 تا 6آنها بين

ذرت به رطوبت اضافي خاك بـسيار .نمايدتوجهي توليد مي بي حساس بوده و به همين دليل مزارع بايـد از زهكـشي مناسـ

.برخوردار باشند اهميت و ارزش غذايي ذرت -4

گياه ذرت بدليل دارا بـودن مـواد قنـدي و نـشاسته زيـاد، يكي از بهترين گياهان براي توليـد علوفـه سـبز، سـيلو و دانـه

جهت گاو و گوسـفند . است علوفه ذرت بسيار و غني از مـواد گلوسـيدي و انـرژي زا ولـي فقيـر از پـروتئين

كه غني از پروتئين هستند، بطور مخلوط در جيره غـذايي دام

در ضمن ذرت فـوق العـاده سـهل الهـضم بـوده و . وارد نمود

ه و عالوه بر موارد ياد شده عوامل ديگـري نيـز در توسـع يسيلوي آن براي دامهاي پرواري غذا بسيار مطلوبي است.

. pH قابل نفوذ باشند امكانپذير است در خـاك هـائي كـه

خوراك خوش

ب ه همين دليل اين نوع علوفه را بايد همراه با علوفههائي . است

تــرين ايــن عوامــلعمــده. دارنــدگــسترش ايــن گيــاه نقــش

:از عبارتند

13

عملكرد باالي در هكتار آن -1 امكــان اســتفاده از مكانيزاســيون در مراحــل مختلــف -2

كاشت، داشت و برداشت آنــواد -3 ــأمين م ــزون ذرت در ت ــده و نقــش روز اف ســهم عم

تغذيه (غذايي مورد نياز انسان، دام و طيور و مصارف صنعتي درصــد و 70-75 درصــد، تغذيــه دام و طيــور 20-25 انــسان

). درصد5مصارف صنعتي

انواع ذرت-5

و گونـــه Zea ارقـــام مختلـــف ذرت متعلـــق بـــه جـــنسmaysــستند ــو . هـ ــد و نمـ ــول دوره رشـ ــر طـ ذرت را از نظـتوان به سه گروه زودرس، متوسط رس و ديـررس تقـسيم مي

هـاي هايي با دانه اي و ذرت كه شامل ذرت سفيد ، زرد، قهوه در ذرت بـر بندي انجام شده ترين طبقه مهم. است. . . الوان و

شـوند اشـاره نيا كشت مي ز ذرت كه بطور رايج در د ي ا انواعذرت دنـدان اسـبي، ذرت دانـه : انـواع ذرت شـامل . شودمي

ســـخت، ذرت آردي، ذرت شـــيرين، ذرت آجيلـــي و ذرت

كرد. همچنين از نظر رنگ دانه نيز تقسيم بنـد ي شـده اسـت

ــه طبقــه اســاس ويژگــي ــدي هــا و تركيبــات آندوســپرم دان بن

، در اينجـا بـه ذرت داراي انواع مختلف دانـه اسـت . شودمي

14

Dent Corn ذرت دندان اسبي -1- 5

(Zea mays indenata) ذرت دندانه اسبي داراي دو نوع نشاسته است، نشاسته نرم كه در قسمت وسط و انتهاي دانه و نـشاسته سـخت يـا سـفت

بـدليل از دسـت دادن آب در . كه در اطراف دانـه قـرار دارد فرورفتگـي )تـاج دانـه (زمان رسيدن، در قـسمت بـاالي دانـه

شـود كـه بـه آن دنـدان يه دندان مي شب شود و تقريبا ايجاد مي

هـاي انـساني و براي اسـتفاده بيشتر شود كه اي توليد مي دندانه

.گيردصنعتي و براي خوراك دام مورد استفاده قرار مي

Flint Cornذرت سخت -2- 5(Zea mays indurate)

(Indians corn)ذرت سخت بعـضي مواقـع ذرت بـومي دانه اين نوع ذرت سخت، صـاف، شـفاف . شودنيز ناميده مي

داراي نـشاسته نـرم .هـا اسـت و داراي دامنـه وسـيعي از رنـگ

ذرت دنــدان اســبي و ذرت نــشريه در ايــن.دار اســتغــالف

در كـشور سخت كه مورد استفاده در زراعـت معمـول ذرت

.شود شرح داده مي،را دارند

اسبي مي گويند. بيشترين سطح زير كشت را تشكيل مي دهد و.به رنگ زرد و سفيد ديده ميشود ميليونها تن دانـه از ذرت

15

اطــراف دانــه واطــراف نــشاسته ســفت كـامال .كمتـري اســت هـاي آن بـراي تغذيـه ز دانها .نشاسته نرم را احاطه كرده است

.شوددام استفاده مي اقليم و الگوي كشت -6

برخالف ساير گياهـان ست گرما دوست و ا ذرت گياهي خانواده غالت از زمان كاشت تا برداشت، احتياج بـه گرمـا و

حرارت از عوامـل . حرارت زياد خورشيد دارد به همين دليل ذرت در .شـود محدود كننده رشـد و نمـو آن محـسوب مـي

19مناطقي كه ميـانگين درجـه حـرارت روزانـه آن كمتـر از هاي درجه

شــرايط آب و هــوائي بــسيار متنــوع و مناســبي در .شــودنمــي

فـي بـدليل از طر كشور ايران براي توليد ذرت وجـود دارد و تـوان در اكثـر وجود تنوع و سازگاري وسيع گياه ذرت، مـي

كـشور اقـدام بـه ) سـرد .كشت ذرت نمود

اسـاس تـاريخ كاشـت و كشت ذرت در هر اقلـيم بايـد بـر رشد و نمو مناسب منطقه باشد و انتخـاب رقـم و گـروه دوره

نيز بـه شـرايط ) ديررس، متوسط رس و زودرس (رسيدن آن

(گـرم، معتـدل و مناطق و اقلـيمهـاي

،

اهـ

رارت مـ

سانتيگراد، يا مناطقي كه ميانگين درجه حيگـراد اسـت توصـيه ت ه سان ر از 23 درج ان آن كمت ت ـ تابس ــ ـ

16

صـورت عـالوه بـر افـت در غيـر ايـن . هر منطقه بستگي دارد

مثـل منـاطق معتـدل اسـتان (برداشت گندم در مناطق معتـدل

خواهــد شـــد و ســـبب كـــاهش كمـــي و كيفـــي محـــصول بنابراين ارقـام مناسـب بـراي منـاطق فـوق و مـشابه

تـر تـر و بـا دوره رشـد و نمـو كوتـاه آن، هيبريدهاي زودرس .خواهد بود

انتخاب زمين -6-1

ي عمق كافي، نـرم و هائي كه دارا كاشت ذرت در خاك

نيـز قادر بـه رشـد بـوده و محـصول قابـل تـوجهي 7 تا 6بين هـايي بـا از نظر شوري خاك، ذرت در خـاك .كندتوليد مي

كنـد ودر شـد مـي رمتر موس بر سانتي ميلي 1 -4دامنه شوري بايـد متـر يلي موس بر سانتي م 4هايي با شوري باالتر از خاك

6 هايي با شوري بـاالتر از در خاك .ميزان بذر را افزايش داد .يستاقتصادي نمتر، كشت ذرت موس بر سانتيميلي

KSC704) ماننـــــد( اگـــــر ارقـــــام ديـــــررس) فـــــارس

كمي

كلزا) نيز با تـأخير مواجـه خواه نـد شـد. بعنـوان مثال بعـد از :(گنـدم يـا پـائيزه و كيفي محـصول ذرت، كـشت هـاي

،

،

كشت گردد قبـل از رسـيدن فيزيولوژيـك بـا سـرما مواجـه

.شـود مـي

pH امكانپذير است در خـاكهـائي بـا .قابل نفوذ باشند

17

بـه بايـد جهـت توليـد ذرت در انتخاب زمـين عالوه بر اين، : توجه شود نيز زير مهمنكات

تهويه مناسب خاك به عنـوان يـك : خاكمناسب تهويه - ــادي ــد محــصول از اهميــت زي ــزان تولي ــوثر در مي ــاكتور م ف

ــه از زهكــش مناســب . برخــوردار اســت ــايي ك ــين ه در زم

از رشـد رويـشي گيـاه نيـز مـي

خواهد كـرد و گـاهي نمايد

جلوگيري .

بدليل مكانيزه بـودن زراعـت :و تسطيع مزرعه وسعت -

حداكثر درجـه حـرارت زمـان گـرده :منطقه كشت دماي -درجه باشد40ش از افشاني نبايد بي .

و تناوب مناسب را بايد در نظـر محصول سال قبل :تناوب - .گرفت

برخوردار نيستند، بدليل مانـدابي در مزرعـه و فـراهم نبـودن

تـسطيح نـسبي نيـز بايد از وسعت كافي عالوه بر زمين ،ذرت

انجام نخواهد شد و مزرعه مشكالت بد سـبزي يـا عـدم سـبز

. يكنواخت را بدنبال خواهد داشت

سانتي گراد

ــدا ، ــاهش پي ــشدت ك ــصول ب ــب در خاك مح ــه مناس تهوي

. برخوردار باشد در غير ايـن صـورت آبيـاري بطـور صـحيح

18

)خاك ورزي ( كاشتتهيه بستر -2- 6انجـام عمليات تهيه زمـين در زراعـت ذرت اگـر بخـوبي

فعاليـت ايجاد يك شـرايط مطلـوب جهـت رشـد ريـشه هـا، هـاي هـرز و زيـر خـاك بـردن ميكروارگانيسمي، دفع علف

بـودن زراعـت مكـانيزه . مي گردد ي كشت قبلي گياه بقايايشــت آن بطــور ا مراحــل ككنــد كــه كليــه ايجــاب مــيذرت

در تهيه بـستر كاشـت نكـات زيـر . اجرا شود و كامل صحيح .گيردر بايد مورد نظر قرا

استفاده از ساقه خردكن قبل از بكـارگيري گـاو آهـن در -1كه بقاياي محصول قبلي خـشبي بـوده و در عمليـات صورتي

.تهيه بستر و كاشت بذر مشكل ايجاد كنددر صورت نياز هر چهـار (متر سانتي 55زيرشكني به عمق -2

)سال يكبار

25حداقل عمق شخم -3

)دو مرحله عمود برهم(تسطيح زمين با استفاده از لولر -4

هاي مؤسسه تحقيقات فنـي و مهندسـي كـشاورزي توصيه -5 . در نظر گرفته شوددر هر منطقه بايد

شود باعث نرم شدن خاك در عمق مورد نياز، ذخيـره آب ،

چنگك و

ديسك

.شود استفاده سانتيمتر باشد و سپس از

19

انتخاب رقم هيبريد مناسب -6-3

ــزا ذرت ــدم و كل ــل از گن ــران معمــوال محــصول قب در اي

ـستي از

تـر اسـتفاده نمـود تـا هيبريدهايي با دوره رشـد و نمـو كوتـاه

بتوان بـا رطوبـت مناسـب، برداشـت را انجـام داد و از تـأخير

گــروه انتخــاب . جلـوگيري نمــود كـشت محــصوالت بعــدي

ــه ــه، از جمل ــر منطق رســيدگي مناســب جهــت كاشــت در ه

.شودترين مراحل توليد ذرت محسوب ميكليدي

هـاي مختلــف بـه اخـتالف عملكـرد بـين گـروه توجـه بـا

ــروه ــا گ ــب ب ــم مناس ــاب رق ــت انتخ ــيدگي ذرت، اهمي رس

رسيدگي منطبق بـا شـرايط محيطـي هـر منطقـه، جـاي تأمـل

در كاشـت تـأخيري در ديـررس ارقام عملكرد . بيشتري دارد

تــر بــه شــدت رشــد كوتــاهةمقايــسه بــا ارقــامي بــا طــول دور

ي در منـاطقي بـا خطـر وقـوع سـرما بنابراين،. يابدكاهش مي

ةزودرس پاييزه، موضوع انتخـاب رقـم مناسـب بـا طـول دور

ــع بايـ ــه موق ــت ب ــور برداش ــه منظ ــابراين، ب ــت. بن اس

بخش مهمي از برنامه ريزي توليد را تشكيل ،نتخاب رقم ا

هـاي رقام هيبريد ذرت با توجه به تنوع زياد در ويژگي ا. دهدمي

اين تفاوت بـين ارقـام، بـه توليـد كننـده . اوتندآنها، با هم متف

اجازه ميدهد كه از اين تنوع استفاده بهينه نمايد.

20

نتخاب بذرا -6-4ــت ــد دق ــذر باي ــاب ب ــدر انتخ ــرددك ــال افي گ ــا احتم ت

ه بـ . هش يابـد پوسيدگي بذور و حمله آفات و بيمـاري هـا كـا بذر ذرت بايستي منظور جلوگيري از حمله احتمالي قارچ ها،

ــشتري ــت بي ــي از اهمي ــرايط محيط ــر ش ــق ب ــيدگي منطب رس

.برخوردار است

ــه عمــدهاز ــد ذرت دان ــرين مــسائل و مــشكالت تولي اي ت

هـاي ارقـام ديـررس در كـشت توان بـه كاشـت در كشور مي

اشـــت ديرهنگـــام و در نتيجـــه بردن، و در پـــي آديرهنگـــام

. كاهش كميت و به ويژه كيفيـت ذرت توليـدي اشـاره كـرد

موجـب شـده اسـت كـه بيـشتر مـزارع ذرت بـا موضـوع اين

رطوبت باال برداشت شـده و سـپس بـه كمـك دماهـاي بـاال

كيفيت، به تعويق افتادن كشت محصول كاهش . خشك شود

با توجه بـه ( هيو آتش زدن بقاياي گيا ) عمدتا گندم ( بعدي،

هاي غيرمستقيم برداشـت از جمله خسارت ) محدوديت زماني

.ديرهنگام ذرت است

بـه منـاطق مختلـف و دوره رشـد وارقام مناسب سـيلويي

نمو هر منطقه بستگي دارد و ميتوان از هيبريدهاي ديـررس

متوسط رس استفاده نمود.

و

21

. گـردد ضد عفـوني ، مناسب يهاكش قارچ از كاشت، با قبلكـشت هيبريـدي كـه بـراي جه خلوص و قوه ناميـه بـذور در

ــرار مــي ــورد اســتفاده ق ــذرت م ــرد باي بترتيــب حــداقلدگي كـشت مقـدار بـذر مـورد نيـاز بـراي . درصد باشـد 90و 98

ــه ذرت ــهدان ــه ترتيــب اي و علوف ــوگرم 30 و 25اي ب در كيل .هكتار است

عمق كاشت -6-5

رعت و يكنواختي جوانه زدن نه تنها به درجـه حـرارت سعمـق مناسـب .لكه به عمق كاشت نيـز بـستگي دارد خاك، ب

در شرايط .متر است سانتي 5-7كاشت بسته به نوع خاك بين 5 تـا 4بت خاك، عمق كاشـت مناسب درجه حرارت و رطو

متـر مناسـب سـانتي 4 تـا 5/2اگر خاك سرد باشد، عمق كاشـت كشت بـا زماني كه در مواقعي كه خاك خشك است و يا . است

5/7 تـا 5/6شـود، نيـاز اسـت كـه بـذر در عمـق تأخير انجـام مـي .مايدن رطوبت الزم را جذب متر كشت شود تا بذرسانتي

تاريخ كاشت -6- 6ــاهي ــه ذرت گي ــه اينك ــه ب ــا توج ــت، اب ــا دوس ــت گرم س

درجه حرارت خاك 10-12بـه در سـه روز متـوالي

لآ ايده سانتي متر

كههنگامي

خواهـد بـود . دركـشت هـاي زود، بخـصوص

22

گندم و يا در بعضي از مناطق كـه بيـشتر مـشكل آب آبيـاري

انجـام ) مثـل خراسـان (گنـدم و جـو بعد از قطـع آب ،دارند

بنـابراين تـاريخ كاشـت بايـد بـر اسـاس رقـم مـورد .شود مي

بعـدي محـصول كـشت كشت، نـوع اقلـيم و زمـان مناسـب

تاريخ كاشـت مناسـب ارقـام ذرت در . تعيين گردد ،)پائيزه(

:باشداقليم هاي مختلف به شرح زير مي

هايتان زرقان فارس، اس:مانند( :مناطق معتدل -1- 6- 6

)اصفهان و خراسان

:كشت اول

ــررس در ــام دي ــه اي و ســيلويي، ارق كــشت اول ذرت دان

تـاريخ . نسبت به ارقام متوسط رس و زودرس اولويت دارنـد

زماني است كـه درجـه حـرارت خـاك مناسـب ،كاشت اول

فارس و اصـفهان هاي در مناطق معتدل استان . )10-12 (باشد

مي توان ،بر ذرت جهت فرار از بيماري ويروسي كوتولگي ز

ــداكثر ــشت را ح ــاريخ ك ــا ت ــ 20 ت ــأخير 30ا ي ــه ت ــرداد ب خ

. انداخت

،،

مي تـوان اقـدام بـه كـشت نمـود . از درجه سانتي گراد رسـيد

عمده كشت ذرت بعنوان كشت دوم بعـد از برداشـت طرفي

23

:كشت دوم

تاريخ كاشت بالفاصله بعد از قطع آب گندم و جو ويا بعد از ارقـام دانـه اي .باشـد مـي زمـين برداشت گندم و جـو و تهيـه

20تا تاريخ حداكثر ) مثل هيبريد فجر (مناسب، ارقام زودرس را نيـز ) مثل هيبريـد دهقـان (ارقام زودرس متوسط رس تير و

10 حداكثر تاريخ تا كـشت تـوان تير مـي در صـورت . نمـود مي علوفه كشت ذرت توان از ارقام ديررس و متوسط رس اي

.مناسب استفاده نمود

) كرمان واستان هاي خوزستان :مانند( :مناطق گرم -6-6-2 بدليل جلوگيري از همزمـاني دوره ،در مناطق گرم كشور

و بـاالتر، گـراد درجه سانتي 40زايشي گياه با درجه حرارت خير در .شـود كشت با تاخير انجام مي بـراي جلـوگيري از

ارقـام ،كشت گندم پائيزه و برداشت ذرت با رطوبت مناسـب .دنـ گردديررس توصيه مي -متوسط رس و متوسط

تـأ

،

ــابراين . ــشتر در كــشت دوم كــشت مــيگـردد بن ذرت بي

25ترين تاريخ كاشـت ارقـام ديـررس در خوزسـتان مناسب

در صـورت نيـاز بـه كـشت ارقـام . باشـد مـي مـرداد 5تير ماه تـا

تـاريخ در اسـتان كرمـان . مرداد مناسب است 15زودرس تاريخ

ارقام تير و30يمه دوم تيرماه حداكثر تا ن، ارقام ديررسكاشت

24

حـداكثر ، مـرداد و ارقـام زودرس 5 حداكثر تـا ،متوسط رس . مناسب است مرداد10تا

) دشت اردبيل:مانند( :مناطق سرد -6-6-3

،اي بعنـوان كـشت اول در مناطق سرد كـشور، ذرت دانـه بعد از گرم شدن و رسـيدن درجـه حـرارت . گردد كشت مي

اد كـشت گر درجه سانتي10-12خاك در سه روز متوالي به .شود انجام ميذرت

ارقـام در ايـن منـاطق، بـراي كاشـت اي ارقام مناسب دانه ــد هيبريـــــد فجـــــر ( زودرس -و ارقـــــام زودرس) ماننـــ

. است) مانند هيبريد دهقان( متوسط رس

هاي تحقيقاتي تاريخ كاشـت بـراي منـاطق توصيه -6-4- عمده ذرت كاري كشور

استان فارسكه در مناطق معتدل اسـتان هاي مختلفي براساس آزمايش

جـدول در معتـدل اسـتان منـاطق 1مناسب كشت براي

نـشان

. داده شده است

6

6 -فارس اجرا شده است و ج معبندي نتـايج آنهـا، تـاريخ هـاي

25

خ تاري

تكاش

زودتر از 15

/3

15/3

تا 20

/3

21/3

تا 30

/3

1/4

تا 10

/4

11/4

تا 20

/4

از 21

تير به بعد

خ تاري

تكاش

ت ضعي

و

عملكرد دانه

ي بدليل بيمار

ي ويروس

ت ي ذر

كوتلگ

ش ش بي

از و كاه60

%عملكرد

ي هر به ازا

روز زود

ت، حدود /6كاش2

%ش

كاه

عملكرد دانه

صيهقابل تو

ي هر به ازا

/5روز تأخير 1

صد در

ش كاه

عملكرد دانه

ي هر به ازا

روز تأخير دو

ش صد كاه

در

عملكرد دانه

بدليل برخورد با

ي پائيزه و سرما

ش از ش بي

كاه50

صيه % عملكرد دانه، تو

ي شودنم

ل و

جد1-

6-

صيه

وت

سن فار

ستال ا

ق معتدط

ت در مناش

ف كاختل

ي مها

خ تاري

ا (

خرست

شار اف

(

26

استان خوزستان

استان خوزستان با باالترين سطح زير كشت ذرت در بـين هاي كشور از پتانسيل بيشتري براي افزايش سـطح زيـر استان

هـاي جنـوب بخـش استان خوزستان . كشت برخوردار است از ) تـا شهرسـتان پلـدختر (شرق ايالم و جنوب استان لرسـتان

ه ب وهوايي جزء اقليم نيمه گرمسيري اسـت، بـ آنظر شرايط واكنش هيبريـدهاي ذرت ، ذكر شده هايطوري كه در اقليم

. به عامل تاريخ كاشت يكسان استدر شرايط استان خوزستان محدوده تاريخ كاشـت توصـيه

مــرداد تعريــف شــده 15 تيرمــاه لغايــت 20راي ذرت شــده بــ امـا عملكـرد قابـل برداشـت در كـل دوره ذكـر شـده است

،

ي اجـرا يا هـ چنـين آزمـايش فـارس در مناطق گرم استان

درجـه 40مـاي هاي هواشناسي نـشان از د اما دادهنشده است

هـاي تيـر و مـرداد در طـي و باالتر از آن در مـاه سانتي گراد

هاي مختلف داشته كه ايـن درجـه حـرارت بـراي تلقـيح سال

. ها مضر بوده و منجـر بـه كـاهش عملكـرد خواهـد شـد بالل

بايـد در تـاريخي ، در مناطق گرم اسـتان ذرتبنابراين كشت

م تير هاي گر انجام گيرد كه گلدهي و گرده افشاني آن با ماه

.د شهريور مواجه نشو10ي مناطق تا و مرداد و حتي در برخ

.

،

27

تيرماه تـا 28 روز از اين دوره كه 14در مدت . يكسان نيست

ــا رطوبــت 170 مقــدار 704كــراس 14 گــرم دانــه خــشك ب تيرمـاه هـر چـه زودتـر 20 تيرماه تا 28از . درصد خواهد بود

(اقدام به كشت

تابستانه (مناسب كشت ذرت و ترتيـب ) بهاره در جداول به

نشان داده شده است3و .

تـاريخ هاي. بالل با ضريب افزايـشي ، كـاهش خواهـد يافـت

6 - 6 - 2

10 مرداد مي باشد، عملكرد دانه هر بـالل ذرت رقـم سـينگل

بياري ذرت) نماييم، عملكرد دانـه هـر آ اولين

28

ي هر روز به ازا

ت 5تاخير در كاش

ش صد كاه

در

عملكرد دانه

ل و

جد2-

6 - ت

خاري

ي ها

ت

ش كا

تش

شده در كصيه

و ت

نستا

وزخ

ن ستا

بهاره در ا)

يحمد برزگر

م(

تاريخ

تكاش

قبل از

1/12

از

1/12

تا

29/

12

از 1/

1 تا

10/1

از

10/1

تا 31

/1

از 1/

2 به بعد

ت ضعي

و

عملكرد دانه

ت زودتر بدليل پايينكاش

صفر تر بودن دما از

ت، و ك ذر

فيزيولوژي

كاهتاخير در سبز شدن و صيه

ش شديد تراكم تو

نميشود

صيهقابل تو

ي هر روز

به ازا

ت تاخير در كاش

ش عملكرد كاه

دانه حدود 5/

برابر روز قبل 1

ي توليد دانه برا

صيه تو

نميشود

29 ل

وجد

3- 6

-

ختاري

ي ها

ت

ش كا

تش

شده در كصيه

و ت

س

وزخ

ن ستا

ستانه در اتاب

نتا

) ي

حمد برزگرم

(

تخ كاش

تاري

ي زودتر از ت ها

كش

15/4

از

15/4

تا 20

/4

از 20

/4 تا

25/4

از

25/4

تا 10

/5

از 10

/5 به بعد

ت ضعي

و

عملكرد دانه

ش شديد ل كاه

بدلي

ي صيه نم

عملكرد تو

شود

*ي هر روز

به ازا

ت زود كاش

2 برابر

ش صد كاه

در

لعملكرد دانه روز قب

ي هر روز به ازا

ت زود كاش

ش 5صد كاه

در

عملكرد دانه

صيهل تو

قاب

س ي ارقام ديرر

برا

)704

(ل

بدلي

ي پاييز و ي ها

بارندگ

ت تاخير در برداش

ي شودصيه نم

تو .

س را ط ر

ارقام متوس

ي توان تا م

15/5

ت نمودش

ك

•

خ ت در تاري

ال كاشت كه مث

صورن

به اي20

ش عملكرد تير ماه كاه

5خ

صد ، در تاري در

19ش عملكرد

تير ماه كاه10

صد ، در

تخ

اري18

ش عملكرد تير ماه كاه

20صد و

در ....

خواهد بود.

30

استان كرمانشاه كــشت ذرت مهـم اسـتان كرمانـشاه يكـي از اســتان هـاي

بدليل تنوع اقليم در اين استان هر يك از اقليم ها بطور . است .جداگانه شرح داده مي شود

كرمانــشاه، : اقلــيم معتــدل شــامل شهرســتان هــاي

ــاد، صــحنه، بيــستون و انــسر، هرســين، اســالمرو آب جوانرود

امكــان كاشــت در اول در منــاطق معتــدل ايــن اســتان حتـي عملكـرد بهتـري بدسـت و ردارديبهشت مـاه وجـود دا

امكـان و وقـوع سـرما، به دليـل بارنـدگي اما معموال .ديآمي . )4جدول (كاشت تا اواسط ارديبهشت مقدور نيست

6 -

31

ل و

جد4-

6-

شاه

ن كرمانستا

ل اشده در اقليم معتد

صيه و

ت تش

ي كاها

خ تاري

) ي

خانشير

ي عل

(

تتاريخ كاش

زودتر از 10

/2

10/2

/تا

20/2

21/2

تا 31

/2

1/3 /

تا 20

/3

از 21

/3 به بعد

ت ضعي

و

عملكرد دانه

بدليل وقوع

صيه سرما تو

نميشود.

صيهقابل تو

ي هر روز به ازا

تأخير 2

صد در

ش عملكرد كاه

دانه

ي هر روز به ازا

تأخير 4/

0صد

در

ش عملكرد دانه كاه

بدليل برخورد با

ي سرما وباران ها

ش شديد پائيزه و كاه

ت عملكرد دانه، ش

صيه ي تو

ت دانه اذر

نميشود.

32

سنقر وكنگاور: هاياقليم سرد شامل شهرستان بـه دليـل فـصل رشـد ،عايت تاريخ كاشت در اين اقلـيم ر

تاريخ كاشت مناسب ايـن اقلـيم . باشدكوتاه بسيار حساس مي تـاخير در كاشـت بـه . رديبهشت مـاه مـي باشـد ا 20 تا 15از

ــل ســ ــيم از دلي ــن اقل ــاييزه در اي ــا آخــر 21رماي زودرس پ تء هر روز بوده و پس از ارديبهـشت درصد به ازا 2ارديبهشت

20و در صورت كاشت در اوايل خرداد امكـان خـسارت تـا كاشت زودتر هـم بـه دليـل سـرماي هـوا . درصد وجود دارد

داده در تـاريخ هـاي .گـردد توصيه نمـي تجربـه نـشان درصـد هـم 40يبهـشت خـسارت سـرما تـا كاشت اوايـل ارد .)5جدول (مشاهده شده است

6 -

كه

33

ل و

جد5-

6-

شاهن كرمان

ستاسرد ا

شده در اقليم صيه

وت ت

شي كا

هاخ

تاري)

يخان

شيري

عل(

تتاريخ كاش

زودتر از 15

/2

15/2

/تا

20/2

21/2

تا 31

/2

از 1/

3 به بعد

ت ضعي

و

عملكرد دانه

بدليل وقوع سرما و

ش از ت بي

خسار40

%

صيه نميتو

شود.

صيهقابل تو

ي هر روز تأخير به ازا

2ش

صد كاهدر

عملكرد دانه

بدليل برخورد با سرما و

بارانش

ي پائيزه و كاهها

شديد عملكرد دانه، كا

ت صيه نميش

ي توت دانه ا

ذرشود.

34

سرپل ذهاب، : هاياقليم گرم شامل شهرستان صرشيرين، گيالن غرب و ثالثق

ذرت در منـاطق گـرم اسـتان كرمانـشاه از اول تـا كاشتكاشت زود تر از اين زمـان بـه دليـل . ستآخر تير ماه رايج ا

با گرماي شديد هـوا خـسارت زا ذرت دهيمواجه شدن گل آمـاده ،برداشت گندم تاريخ بوده و از طرف ديگر با توجه به

يـل لامـا بـه د . مقدور نيـست زودتر از تاريخ فوق سازي زمين طول فصل رشد طوالني اين اقلـيم، تـاخير در تـاريخ كاشـت

انجام شـده در اقلـيم تحقيقات. ر پي ندارد خسارت چنداني د كه بين كاشت در اول تيـر مـاه ه است گرم استان نشان داد

. اختالف معني داري وجود ندارد،اول مرداد ماه

استان كرمان قطب عمده توليـد ذرت در اسـتان كرمـان ،منطقه ارزوئيه

تــرين تــاريخ مناســب كــه،نــشان دادتحقيقــات نتــايج . اســتنگل كـراس بـراي رقـم هيبريـد دركاشت ،704سـ

درصـد كـاهش 2 ، تقريبـا تيـر 20ا تير تـ 10كاشت از تاريخ

همچنين بـه ازاي هـر روز تـأخير در . داشت يمعملكرد خواه در صـد كـاهش 5/2 حـدود ، مرداد 20 مرداد تا 5كاشت از

مـرداد بـدليل 20تاريخ كاشت بعد از . افتدرد اتفاق مي عملك .)6جدول (شودنمي كاهش شديد عملكرد توصيه

و

ارزوئيهتاريخ 20 تير ماه تا 5 مرداد است. به ازاي هر روز تعجيل در

ي

-6

35 ل

وجد

6-

6-

نن كرما

ستاشده در اقليم گرم ا

صيه ت تو

شي كا

هاخ

تاري)

ارزوئيه()

ي نژادجف

حميد ن(

تتاريخ كاش

زودتر از 10

/4

10/4

/تا

24/4

/ 25

/4 /

تا 5/

5/

6/5

تا 20

/5

از 21

مرداد به بعد

ت ضعي

و

عملكرد دانه

بدليل مواجه

شدن گرده

افشاني با گرما

صيه نميتو

شود.

ي هر روز زود به ازا

ت، حدود كاش

2ش عملكرد دانه%

كاه

صيهقابل تو

ي هر روز به ازا

تأخير 2

صد در

ش عملكرد كاه

دانه

بدليل برخورد با

ي پائيزه و باران ها

ش شديد كاه

صيه عملكرد دانه، تو

نميشود

36

استان اصفهانبه تاريخ ذرت هاي مختلف رسيدگي عكس العمل گروه

ين صورت اسـت كـه كاشت از لحاظ توليد عملكرد دانه، بد زودرس تـا (همـه ارقـام هاي زودتـر معمـوال در تاريخ كاشت

زبـر به دليل آلودگي به بيماري ويروسي كوتـولگي ) ديررس كاشـت زودتـر ذرت كاهش عملكرد شديدي دارند و هرچه

ميــزان انجـام شـود، ) خـرداد 25تــا15(تـاريخ توصـيه شـده از

در ). 6 - 7جــدول (يابــد كــاهش عملكــرد دانــه افــزايش مــي

لـف هـاي مخت تاريخ كاشت هـاي ديـر، عملكـرد دانـه گـروه

تـر شـده و در مـواردي ارقـامرسيدگي بـه يكـديگر نزديـك

بـدليل( دهنـد ميان رس و زودرس برتـري خـود را نـشان مـي

ــيدگي ــدم رسـ ــائيزه وعـ ــرماي زودرس پـ ــا سـ ــورد بـ برخـ

بعبـارت ديگـر، ارقـام). فيزيولوژيكي دانه ها درارقام ديررس

تــر در رونــد تغييــرات تــاريخ كاشــت، كمتــر دچــار زودرس

ــرات شــديد ــف عملكــرد مــيتغيي شــوند و در شــرايط مختل

.عملكردي نزديك به پتانسيل توليد خود را نشان مي دهند

37 ل

جدو7-

6 -

نصفها

ن استا

ل اطقه معتد

شده در منصيه

ت توش

خ كا تاري

)ي

سبزن

سيح

حمد م

(

تتاريخ كاش

قبل از

10/3

از

10/3

تا 15

/3

از 16

/3 تا

25/3

از

26/3

تا 30

/3

بعد از 30

/3

ش صد كاه

در

عملكرد دانه

رقم 704

ش بدليل كاه

ش از عملكرد بي

40

ط صد توس

در

س كوتولگي ويرو

تذر

توصيه

نميشود

.

ي هر روز زود به ازا

ت حدود كاش

4 در

ش عملكردصد كاه

صيه

قابل تو

10

صد در

ش عملكردكاه

ي هر روز به ازا

تدير كاش

بدليل مواجه

ي شدن با سرما

پائيزه قبل از

رسيدن

فيزيولوژيكي

38

از ارقـام ذرت سـيلوئي صـرفا وجود نداشـته و ارقام زودرس

در مناطق گرم استان، عامل محدود كننـده . گردداستفاده مي درجه درزمـان 38خطر برخورد با حرارتهاي باالي

بـدين لحـاظ انتخـاب تـاريخ كاشـت از . گرده افـشاني اسـت مناســبترين زمــان كاشــت .اي برخــوردار اســتاهميــت ويــژه .در اين مناطق دهه اول تير ماه است ذرت دانه اي

رضوياستان خراسانهـاي مختلـف رسـيدگي بـه در مورد عكس العمل گروه

تاريخ كاشت از لحاظ توليد عملكرد دانـه، مـشخص گرديـد ارقــام ديــررس معمــوال، كاشــت زودتــر هــايكــه در تــاريخ

هرچه از زمان مناسب كاشـت دورتـر .عملكرد باالتري دارند تر افزايش ، ميزان كاهش عملكرد دانه ارقام ديررس شويممي

سانتي گراد

در حدي كه در تاريخ كاشت هـاي ) 6 – 8جدول (يابدمي

هاي مختلـف رسـيدگي بـه يكـديگر دير، عملكرد دانه گروه

برتـري خـود را ،نزديكتر شـده و در مـواردي ارقـام زودرس

بعبـارت ديگـر، ارقـام زودرس تـر در رونـد . نشان مي دهنـد

تغييرات تاريخ كاشت، كمتر دچار تغييـرات شـديد عملكـرد

در شرايط مختلف عملكردي نزديك بـه پتانـسيل شوند و مي

. دهندتوليد خود را نشان مي

.

استان امكان كشت ارقام دانه اي ذرت حتي در مناطق سرد

39 ل

جدو8 -

6 -

ي ضو

ن رسا

خراشده در

صيه ت تو

شي كا

هاخ

تاري)

شهدم

.()

ن زاده مقدمس

حي

هاد(

تتاريخ كاش

زود تر از

15/2

15

/2

تا 29

/2

حدود 30

/2

از 1/

3 تا

15/3

از

16/3

تا 30

/3

خ بعد از تاري

30/3

ت ضعي

و

عملكرد دانه

ي بدليل سرما

صيه هوا تو

ينم

شود

2/1

صد در

ش كاه

عملكرد به

ي هر روز ازا

تعجيل در

تكاش

.

با مساعد

شدن هوا

ت ت ذر

كش

صيه قابل تو

تاس

25/0

صد ش ع در

كاهملكرد

ي هر روز به ازا

تتأخير دركاش

.

حدود 5/

1

ش صد كاه

در

ي عملكرد به ازا

هر روز تأخير

تدركاش

.

ي آخر بدليل سرما

صل و محدود ف

شصل،

دن ف

ي ت دانه ا

كش

يصيه نم

توشود.

40

تراكم بوته -7- 6انتخاب تراكم مناسب نيز با توجه به شرايط اقليمي هر منطقـه

هيبريد مورد نظر يكي از عوامل مهم براي و مشخصات ارقام ــت ــت ذرت اســ ــصول در زراعــ ــداكثر محــ ــد حــ . توليــ

نـد ا در سالهاي اخيـر محققـان زراعـت بـه ايـن نتيجـه رسـيده

ــت ــأمين رطوب ــر ت ــه در اث ــادي ك ــالقوه زي ــصول ب ــه مح ك

بعد از تنظيم نمـودن شود، تنها ژنتيكي گياه زراعي حاصل مي . تراكم و آرايش گياهي مناسب در واحد سـطح ميـسر اسـت

خــسارت نيــستكــافي بوتــه تــراكم كــه مزارعــي در

توزيـع بلكـه اسـت، بوتـه كـاهش تعـداد از ناشـي تنهـا نـه

كـاهش ( خـسارت شـدت در نيـز هـا بوتـه كنواخـت يغير .است مهم)عملكرد دانه

تـه و عملكـرد بـين تـراكم بو اسـت، تحقيقات نـشان داده ذرت رابطه جالبي مشاهده شده است كه در آن تاكيد ويـژه

بر اثرات متقابل تعداد بوته اي

. عملكرد هر بوته شده است برشـود كـه حجـم اي يك گياه باعـث مـي كاهش فضاي تغذيه

خاك كمتري در اختيار گياه قرار گيرد و اين كاهش حجـم، اسـت كـه در ي كاهش ميزان آب و مـواد غـذايي بيان كننده

همچنـين افـزايش تـراكم موجـب . گيـرد اختيار گياه قرار مي

يزي خــاك و بــاالخره پتانــسيل خكــافي، افــزايش حاصــل

41

گـردد و رقابـت بيـشتر كاهش عبور نور بـه بخـش پـايين مـي ،هاي پائيني شود كه برگ ها جهت دريافت نور باعث مي بوته

تر به پيري رسيده و ريزش نمايند و اين امر باعث اصوال سريع .شودكاهش دوام سطح برگ مي

.كاشت توصيه شده در هر اقليم تعيين شود تناوب -6-8

گياهان مختلف براي يك يـا چنـد سـال نوبتي كاشت يـا

براسـاس نظـم و متـوالي / متناوب زراعت وآيش به طور

يكي از روش هاي مهم حفاظـت از تناوب زراعي .گويندميهاي كشاورزي است كه عالوه بر حفظ مـواد منابع در سيستم

هــا، هــاي آفــات و بيمــاريآلــي خــاك، كنتــرل علــف ســاختمان خــاك را بهبــود بخــشيده و ســبب افــزايش ميــزان

ــت ــال ازتتثبي ــوان مث ــه عن ــد، ب ــد ش ــسياري از : خواه در ب تنـاوب بـا ذرت قـرار در زت ا هـا، سـويا جهـت تـامين تناوب .گيردمي

و هرز

ــاوب زراعــي در يــك زمــين زراعــي را تن ترتيــب خــاص

بايد براساس گروه رسـيدن هيبريـد و تـاريخ تراكم بوته

42

توان منحـصرا بـراي هيچ تناوبي را نمي ،بايد توجه داشت

. انعطاف الزم را دارا باشدذيـل بايستي به عوامـل مي ، محصوالت تناوبدر انتخاب

توجه كرد كاشت نيازها و خصوصيات مجموعه محصوالت مورد -1

زمان براي تهيه ي بستر و پوسيدگي بقاياي گياهي -2

آفات و امراض،هاي هرزكنترل علف -3

مقدار باران -4

رطوبت خاك -5 كاشت بذر-9- 6 با عرض متناسب با استفاده از ماشين پشته و ايجاد جوي-1

آالت ويژه

مناسـب جهـت در موقع كشت ذرت، عالوه بر تهيه بـستر : كـشت و تــأمين حاصــلخيزي خــاك، بايــد بــه عــواملي مثــل

انتخاب رقم هيبريد مناسب، انتخاب بذر، عمق كاشت، تاريخ .كاشت و تراكم بوته توجه كافي گردد

)6-1شكل ( استفاده از رديف كار پنوماتيك-2

.

به عبارت ديگر تنـاوب بايد ،كليه شرايط زراعي توصيه نمود

43

-6شكل رديف كار پنوماتيك ذرت-1

داشتمرحله -7 آبياري -7-1

مختلـف رشـد ذرت گياهي است آبدوست و در مراحـل خـشكي در كليـه . باشـد نسبت به تـنش خـشكي حـساس مـي

ــد ــي نماي ــسارت م ــد ذرت ايجــاد خ ــرگ .مراحــل رش از مگياهچه هـاي جـوان در اوايـل رشـد و كـاهش تـراكم بوتـه، كاهش سطح برگ و بدنبال آن جذب كمتر نـور خورشـيد و

44

بـه تـنش افت عملكرد و در دوره گلـدهي كـه ذرت شـديدا ــد از د(خــشكي حــساس اســت ــه بع ــا دو هفت ــل ت ــه قب و هفت

ــدهي ــه گلــدهي خــشكي حــادث شــود، )گل ، اگــر در مرحلخـشكي .گيـرد عملكرد ذرت به شدت تحت تـأثير قـرار مـي

ها يا كوچك شدن آنها شـود، شديد كه باعث سوختن برگ بنـابراين در .بيشترين تاثير منفي را بر عملكرد خواهد داشـت

مقـدار آب موجـود انتخاب زمين و سطح زير كشت بايـد بـه عدم همـاهنگي بـين مقـدار آب و سـطح زيـر . نيز توجه شود

هاي پائيزه كه در اوايـل فـصل رشـد بـا كشت، چه در كشت شوند و چه در كشت بهاره و يا كمبود آب آبياري مواجه مي

تـداخل آبيـاري غـالت و كلـزا بـا آب اول تابستانه كه عمـال ب خـسارت بــه ســبذرت را بـدنبال خواهـد داشــت، معمـوال

ــا ــاوب و نهايتـ ــر در تنـ ــشاورزان محـــصوالت حاضـ ــه كـ بـ . خواهدشد

آب مورد نياز گياه ذرت بـستگي بـه روش آبيـاري، نـوع .و اقلـيم هـر منطقـه دارد ) ديـررس يـا زودرس (خاك، رقـم

8000 در كــشت اول در حــدودميــزان آب مــورد نيــاز ذرتدر مناطق گرم و خـشك كـشور ( است در هكتار متر مكعب

هـزار متـر مكعـب در 10 الـي 9 بـه ،آب مورد نياز گياه ذرت 6500 در كـشت دوم آب مـورد نيـاز ذرت . )رسـد هكتار مي

45

دور آبياري بـستگي بـه روش .متر مكعب گزارش شده است معمــوال دور . آبيــاري، بافــت خــاك و اقلــيم هــر منطقــه دارد

الزم بـه ذكـر . گـردد روز يكبار توصيه مي 8 -10آبياري بين آبياري اول و دوم گياه بخصوص در مناطق گرم كشور است

روز انجـام 3-4با فاصـله ) مثل خوزستان و اقليم گرم فارس ( . جلوگيري گردد،شود تا از بدسبزي و كاهش تراكم بوتهمي

مصرف كودهاي شيميايي -7-2

ذرت از جمله محـصوالت زراعـي اسـت كـه بـه عناصـر . دهـد ل نـشان مـي العمـ غذايي موجود در خاك سريعا عكس

باالي اين گياه، سبب جـذب زيـاد عناصـر سرعت رشد نسبتا .غذايي و واكنش سريع آن به كمبود مواد غذايي است

ازت -7-2-1

يكي از عناصر اصلي و مورد نيـاز بـراي رشـد ذرت ازت دانـه در بـالل، ، تعـداد رديـف تعداد بـالل .شودمحسوب مي

هـا و ميـزان پـروتئين دانـه دانـه ، انـدازه در رديـف تعداد دانه . در مراحل مختلف رشد ذرت اسـت ازت تحت همگياز خــاك در تمــام مراحــل رشــد گيــاه صــورت جــذب

ولي در مراحل اوليه رشـد مقـدار جـذب آن كمتـر ،گيرد مي نيتروژنثيرأ ت

46

ه نيتـروژن بـ هاي نر و مـاده جـذب در زمان ظهور گل .استرسد و بعد از مرحله گل دهي مجـددا جـذب آن حداكثر مي ارتفـاع بوتـه ( در مراحـل اوليـه ازتكمبـود . يابـد كاهش مي

دانــه تــاثير منفــي بــر روي تعــداد رديــف) متــر ســانتي30-20. گـردد در صورت كمبود شـديد، بـالل تـشكيل نمـي دارد و

توانــد تــاثير منفــي افــزايش نيتــروژن در مراحــل بعــدي نمــي كمبود مداوم و طـوالني نيتـروژن . مراحل اوليه را جبران كند

ــ ــا مي ــه را ت . درصــد كــاهش خواهــد داد70زان عملكــرد دانبايد در مراحل حساس رشد گياه كـه بيـشترين زتا بنابراين،

براي توليـد هـر تـن . مصرف نمود ،مقدار جذب را دارا است .شـود كيلوگرم نيتروژن مصرف مي 17 تا 15 بين ذرت تقريبا

ــماره ــكل شــ ــروژن را در )7-1(شــ ــود نيتــ ــم كمبــ عالئــ .هددهاي گياه ذرت نشان ميبرگ

.گردد مي و مصرفبا توجه به مواد آلي خاك تعيين و

نيتروژن كود نحوه مصرف ع از دسترس گياه خارج ري ودن س لول ب ل مح دلي روژن ب نيت

مصرف نيتروژن در هر منطقه بر اساس آزمـون خـاك مقدار

ـــ ــ ـ ـو رشد ذرت نـاچيز اسـت ميزان جذب نيتروزن در او ايل

47

يك دوم در زمان كاشت، يـك دوم (با دو تقسيط زتا. شود

يـك سـوم در زمـان (و يا سه تقـسيط ) برگي 6-7در مرحله برگـي و يـك سـوم قبـل از 6-7كاشت، يك سوم در زمـان

به كار ) در آب آبياري محلولظهور گل آذين نر به صورت .شودبرده مي

گياه زردي و خشكيدگي برگ هاي پايين تر - 7-1شكل .زتاذرت در اثر كمبود

فسفر -7-2-2فسفر از جمله عناصـر ضـروري بـراي رشـد و نمـو ذرت

صورت فسفات آمونيوم يا سوپر فسفات به كود فسفره . استدر فـصل كـود مـورد نيـاز درصـد 50.شودتريپل مصرف مي

ازت بـ ه صورت تقسيطي استفاده كود ميشود، بنـابراين بايـد

48

ذرت . شـود به زمين داده مـي پاييز و نيمي ديگر در فصل بهار خود مورد نياز ) درصد70 تا 60حدود (بيشترين ميزان فسفر

مـصرف . كندرا از زمان تلقيح تا زمان تشكيل دانه جذب مي حد بحراني فسفر براي . باشد فسفر بر اساس آزمون خاك مي

گرم ميلي 15-18ذرت در مناطق مختلف متفاوت بوده و بين 4 تـا 3 بـين به ازاي توليد هـر تـن ذرت .باشد بر كيلوگرم مي

عالئـم كمبـود .شـود كيلوگرم فـسفر از خـاك برداشـت مـي هـا ها سبز تيره و گاهي ارغواني شده، ساقه رنگ برگ (فسفر

) اننـد مهـا كوتـاه مـي گـردد روز بعد از سبز شدن ظاهر مـي 20-40 در گياه معموال

).7-2شكل (

در اثر ي گياه ذرتها ارغواني شدن حاشيه برگ- 7 - 2شكل كمبود فسفر

، در آمـده، و بوتـه نيز به رنـگ ارغواني

49

پتاس -7-2-3ــهذرت ــت از جمل ــيم دوس ــان پتاس ــت گياه ــه .اس تغذي

كافي و مناسب با اين عنصر باعث افـزايش كيفيـت و كميـت كــودتــر ازجــذب پتــاس زودتــر و ســريع . ددگــرذرت مــي

پتاس توسط گياه جـذب شـده و تـا حـدود سـه هفتـه بعـد از

عالئــم زردي .گــل دادن جــذب پتــاس ادامــه خواهــد يافــت و همچنـين هـا حاشيه و نوك برگ ) نكروزه(و خشك شدن

بندي كامل نـوك نين عدم دانه همچها، كوتاه شدن ميان گره كمبـود پتاسـيم در بالل و كاهش مقاومت در مقابل بيماريها،

). 7 -3شكل (دهد ذرت را نشان ميگردد مصرف پتاسيم نيز بر اساس آزمون خاك تعيين مي

هــاي مختلــف بــينو حــد بحرانــي آن بــراي منــاطق و خــاك

ــاه، . ــه زدن گي ــان جوان ــسفره شــروع مـ ـيشــود يعنــي از زم ف

يعني اگر مقـدار .استگرم بر كيلوگرم متغير ميلي 250-170

باشد، بايد بر اساس آزمـون پتاسيم خاك كمتر از اين مقادير

راي منـاطق، كـود پتاسـيم مـصرف ب هاي فنيخاك و توصيه

ــردد ــن ذرت . گ ــك ت ــد ي ــراي تولي ــارب ــدود در هكت 12 ح

.نياز است پتاس مورد در هكتاركيلوگرم

50

هاي پايين تر گياه زرد شدن نوك و حاشيه برگ- 7 -3كل ش . در اثر كمبود پتاسيمذرت

كودهاي فسفر و پتاس نحوه مصرفكاربرد نواري كودهاي فـسفره و پتاسـه در زمـان كاشـت

بـا اسـتفاده از دسـتگاه . روشي مناسـب و توصـيه شـده اسـت متـر از سـانتي 10 قرار دادن كود سـرك بـه فاصـله ،كمبينات

متر زير خاك سبب كاهش مصرف كود سانتي 6 و عمق بذرــزايش ــي و اف ــن روش، . شــود عملكــرد م ــا اي ــر ب ــالوه ب ع

، ) در صـد 30به ميـزان حـدود (جويي در مصرف كود صرفهــي ــز م ــست ني ــيط زي ــظ مح ــث حف ــود باع ــا .ش ــه ب در رابط

هاي سنگين كود قبـل از كاشـت در كودهاي پتاسه در خاك ــا ديــسك زيــر خــاك بــرده ــخم ي ــا ش ــين پخــش و ب زم

51

بـار تقـسيط هاي سبك به صـورت دو ولي در خاك . شودمي .شودانجام مي

كودهاي كم مصرف -7-2-4بر اساس آزمـون خـاك و سـابقه كمبـود ايـن عناصـر در

در ايـن بـين مـصرف روي و آهـن . گردد مزرعه مصرف مي هاي تحت كشت ذرت در كشور به دليل خصوصيات خاك

.اي برخوردار است از اولويت ويژه

روي .ي اسـت حساس به كمبـود رو گياهان از جمله ذرت

DTPAحد بحراني آن بسته به شرايط مختلف بـه روش .باشد متغير ميگرم بر كيلوگرم ميلي2 تا 8/0بين

از مشخصات اصلي كمبود ايـن عنـصر ايجـاد رنـگ زرد هـاي بـااليي بـه اي بـرگ، كـه از بـرگ بصورت اليه حاشـيه

در ).7 -4شـكل ( يابـد هـاي ميـاني گـسترش مـي سمت برگ كــه از لحـاظ روي قابـل اسـتفاده فقيــر هـايي ايـران درخـاك

كيلـوگرم 40-80باشند، بسته به ميزان روي خاك، مـصرف در هكتار سولفات روي، همزمان با كـشت و دو سـال يكبـار

.گرددبصورت نواري در خاك توصيه مي

52

ها در اثر كمبود رويزرد شدن حاشيه برگ - 7 - 4شكل

هنآگـرم ميلـي 5-8ر ميانگين حد بحراني آهن در خاك بطو

براي رفع كمبـود آهـن . است DTPAدر كيلو گرم به روش در 10توان از طريق محلول پاشي سولفات آهن با غلظـت مي

10-15 تـا سـه نوبـت بـه فاصـله ، برگي 6-7هزار در مرحله كاربرد سكوسترين آهن بـه صـورت . روز يكبار استفاده كرد

،ر جهت رفع كمبـود آهـن خاكي و يا همراه با آب آبياري د .مفيد است

53

منگنزگـرم ميلـي 10حراني اين عنصر در خـاك در ايـران حد ب

بسته بـه شـرايط و شـدت .باشدمنگنز در كيلوگرم خاك مي كيلوگرم در هكتار سـولفات منگنـز قبـل 25-50 ، بين كمبود

مـصرف ،يـا جايگـذاري عمقـي از كاشت بصورت نـواري و سـال 4 الـي 3ات باقيمانـده هـر اين كود بدليل اثـر . گرددمي

.شوديكبار مصرف ميهـا بـه طـور عمـومي الزم به توضيح است كه اين توصـيه

بوده و مصرف كودهاي حاوي عناصر مـورد نيـاز بـر اسـاس نوع هيبريد، آزمون خـاك، نيـاز گيـاه و شـرايط اقتـصادي و

.اجتماعي كشاورز متغير است

هاي هرز مزرعه ذرت علف-7-3 تــاج خــروس مزرعــه ذرت شــامل رز مهــمهــاي هــ علــف

، )7-7شـكل (، دم روبـاهي )7-6شـكل (، تـوق )7-5شكل (ــرهو )7-8 شــكل(پيچــك صــحرايي ــلمه ت ) 7-9شــكل (س

هـرز و هرز، ارتفـاع علـف در اين رقابت، تراكم علف . هستندبيشترين خسارت علـف . كننده هستند مرحله رشد ذرت تعيين

در . افتـد اتفاق مي برگي 6 تا 2هرز به مزرعه ذرت در مرحله هرز بسيار حساس است و اقـدامات اين مرحله ذرت به علف

.الزم براي مبارزه با آن بايد صورت گيرد

54

Xanthium strnmariumتوق - 7-6شكل

Amaranthus retrofluxus تاج خروس - 7-5 شكل

55

Convolvulus arvensis-چك پي- 7-8 شكل

myosuroidesAlopecurus دم روباهي - 7-7شكل

56

Chenopodium album L سلمه تره-7-9 شكل

كنترل علف هاي هرز-7-4

هاي هـرز از طريـق رقابـت بـراي نـور، آب و مـواد علفگيـاه ذرت . شـوند غذايي سبب خسارت به مزرعـه ذرت مـي

از حـساسيت ) برگـي تـا ن بـي ( در مراحل اوليه رشد خود رشـد . هاي هرز برخـوردار اسـت بيشتري نسبت به رشد علف

باشد و طـي همـين كند مي هفته اول نسبتا 3-4گياه ذرت در . شـوند هاي هرز رشد كرده و بـر ذرت غالـب مـي دوره علف

2-6هـاي هـرز بـا ذرت در طـي دوره حداكثر رقابـت علـف

6 2

57

ك نگـه داشــتن پـا . گيـرد هفتـه پـس از كاشـت صـورت مـي هاي هرز در اين دوره از اهميـت بـسيار مزرعه از وجود علف

هـا، استفاده از وجين دستي روي پشته . بااليي برخوردار است هـا و استفاده از وجين مكـانيكي ماننـد كولتيواتـور بـين پـشته

هـاي هـايي كـه قادرنـد از اسـتقرار بوتـه كش استفاده از علف ه اول رشـد گيـاه ذرت هفتـ 6هـاي هـرزدر طـول دوره علف

.جلوگيري كنند، در كشت اين گياه مفيد است

هاي هرز قبل از كاشت كنترل علف -7-4-1 از سـمپاش پـشت ،هـاي هـرز ذرت براي مبارزه با علـف

پيش كاشت پـس از ي در سمپاش .گردداز كاشت استفاده مي

ــه ــدهاي اولي ــمپاش، بازدي ــدن س ــاليبره ش ــب و ك ــع عي و رف. دهنـد ـي

از بايـد بالفاصله بعد از سمپاشي جهت اختالط سم بـا خـاك .عمليات ديسك زني استفاده شود

هاي هرز پس از كاشتكنترل علف -7-4-2هاي هـرز از روش مبـارزه امروزه به منظور مبارزه با علف

در ايـن روش . شـود استفاده مـي ) شيميايي -مكانيكي(تلفيقي

عمليات سمپاشي را بصورت سراسـر پاشـي انجـام م

(خاكي) و پـسم ار به دو صورت پيش كاشت دتراكتوري بو

58

توسـط كولتيواتورهـاي مرسـوم ،هاهاي هرز بين رديف علفهـاي هـرز روي علـف براي و )7-10عكس( شوندكنترل مي

.شود بصورت شيميايي مبارزه مي،)پشته(رديف اساس مطالعات انجام شده مبارزه پس رويشي بايد قبل از رب

ايـن .انجـام شـود متـر سانتي 11-13هرز به ارتفاع رسيدن علف ــا متوســط، ممكــن ــا آلــودگي پــايين ت ــيه در مــزارع ب توصاست خطر كاهش عملكرد هم به دنبال داشته باشد و در مـزارع

.داري ايجاد خواهد كردبا آلودگي باال كاهش عملكرد معنيــيه( ــسه توص ــاك و آب و مؤس ــات خ ــسه تحقيق ــاي موس ه

نظر در هر منطقه بايد در كشاورزي فني و مهندسي تحقيقات ).گرفته شود

استفاده ار كولتيواتور براي كنترل علف هرز – 7-10شكل در مزرعه ذرت

59

آفات و بيماري هاي مهم ذرت در ايران -7-5 در مراحـل ي زيـادي وجـود دارند،كـه هاآفات و بيماري

بــه محــصول خــسارت وارد ذرتمختلفــي از رشــد گيــاه ذرت كميـت و كيفيـت محـصول سـبب كـاهش وسازند مي بعضي از بيماري هـا و آفـات مهـم ذرت به در ذيل . شوندمي

. ده استشدر ايران اشاره

آفات مهم ذرت -7-5-1 Ostrinia nubilalis ساقه خوار اروپائي ذرت

اين حشره در حال حاضر مهمترين آفت ذرت در منـاطق ساقه خـوار . مي باشد ذرت كاري شمال و شمال غرب كشور

اروپائي ذرت در اين مناطق سه نـسل در سـال دارد كـه نـسل هــاي دوم و ســوم را روي ذرت گنــدم و نــسل اول را روي

الرو اين حشره پـس از خـارج شـدن از تخـم، و.گذراندمي

مختــصري تغذيــه از ســطح بــرگ، ســاقه را ســوراخ نمــوده و

كاهش اسـتحكام سـاقه سپس ايجاد كانال مي نمايد كه سبب

اين الرو عالوه بـر سـاقه از بـالل نيـز). 7-11شكل (شود مي

.كندتغذيه مي

60

خوار كامل كرم ساقهو حشره الرو - 7-11شكل اروپايي ذرت

كنترل كنترل زراعي

برداشت سريع مزارع گندم آلـوده بـه آفـت كـه در جـوار - مزارع ذرت قرار دارند

برداشت به موقع و سريع مزارع ذرت- برداشت ذرت حتي االمكان نزديك به سطح زمين- استفاده از ساقه خردكن پس از برداشت ذرت- چرانيدن بقاياي مزرعه پس از برداشت- حذف بقايا و كاه و كلش ذرت پس از برداشت- شخم عميق مزرعه پس از برداشت ذرت- رعهاي هرز ميزبان آفت در حاشيه مزا حذف علف-

.

61

كنترل شيميائي نحوه خسارت كرم سـاقه خـوار، با توجه به رفتار حشره و

الروهاي آفت پـس . مبارزه شيميائي با اين آفت مشكل است ــاهي وارد ســاقه ذرتاز تفــريخ از تخــم پــس از مــدت كوت

چنانچـه جمعيـت آفـت در حـد خـسارت بنابراين، .شوندمي درصـد 10-12مشاهده يك دسته تخم روي (اقتصادي باشد

ــا وجــود ــاي ذرت و ي ــه ه ــه1-5/1از بوت ــر بوت ،) الرو در ه. توان با استفاده از سموم توصيه شده اقدام به مبارزه نمود مي

پـائين اسـتفاده شـود، چنانچه از سموم نامناسـب و بـا كيفيـت .مبارزه شيميائي مؤثر واقع نخواهد شد

زمــان مناســب مبــارزه، كيفيــت ســم در مبــارزه شــيميائي . مصرفي و سرعت عمل بسيار مهم است

ظ زشـكي و سـازمان حفـ هپهاي مؤسسه گيا توصيه: نوع سم .نباتات در نظر گرفته شود

خواران ذرتبرگ و هـــــــاي گونـــــــه

Spodoptera exigua معمـــوال در اوايـــل فـــصل و در Spodoptera littoralis

62

به آن حمله كرده و ) برگي2-4( مراحل اوليه رشد بوته ذرت از پارانشيم برگ تغذيه كرده و آن را به 2و 1الروهاي سنين

الروهاي سنين بعـدي از پهنـك . آورندصورت توري در مي م برگ تغذيه

ئم اوليه خسارت را نشان دهند و الروهاي آفت نيـز روي عال .اقدام به مبارزه نمودبوته ها مشاهده شوند، بايد

كنترل

پزشـكي و سـازمان حفـظ هاي مؤسسه گيـاه توصيه :نوع سم .نباتات در نظر گرفته شود

Agrotis segetumهاي طوقه بر كرم

پـائين از هاي مختلف اگـروتيس در سـنين الروهاي گونه نمايند؛ امـا الروهـاي رشـد كـرده از برگهاي ذرت تغذيه مي

هاي جـوان ذرت باعـث قطـع طريق تغذيه از محل طوقه نهال ).7-13شكل (شوند شدن آن و افتادن بوته ذرت مي

25% بوتـ ههـا. 12-7) چنانچ ه ـينماينـد (شكل

63

شكل 12

-7 -

نحوه خسارت كرم برگ

خوار ذرت

64

شكل 13

- 7-

الرو كامل كرم طوقه

بر و خسارت آن روي بوته ذرت

65

توان اقـدام بـه هاي آفت مشاهده گردد، مي نشان دهند و الرو

.مبارزه نمود

كنترل كنترل زراعي

كنترل شيميايي

زمان حفـظ پزشـكي و سـا گيـاه هاي مؤسسه توصيه :وع سم ن

.در نظرگرفته شودنباتات

كنندمي خطرناك ويروسي را منتقل

Ribautodelphax و Laodelphax striatellus هاي گونه

notabilis بيماري بسيار خطرناك كوتولگي زبر ذرت ناقل

. هستند

36 در صد نهـالهـاي جـوان عالئـم خـسارت را تا چنانچه

هـاي هـرز بـه مـدت از علـف عاري بودن مزرعه -چند هفته قبل از كشت بـه منظـور جلـوگيري از

يـا حـذف منـابع غـذايي رات بالغ ريزي حش تخم الروهاي اين آفت

كولتيواتور و بـرهم زدن بـستر زيـست استفاده از -.الروها

زنجرك هاي ذرت

.

گونههائي از زنجـرك هـا در مـزارع ذرت ، بيمـاري هـاي

66

كنترل

شود، هاي ويروسي در ذرت مي به كاهش آلودگي به بيماري ــاي مختلـــف در قالـــب الزم اســـت روش ــه هـ يـــك برنامـ

مديريت مبارزه با اين دسـته از آفـات بـه كـار گرفتـه تلفيقي

:هستندهاي هرز اطراف مزرعه دو تا سه هفتـه از بين بردن علف -1

قبل از كشت

در صورت امكان ده تا چهارده روز تـأخير در تـاريخ كـشت طق معتـدل اين توصـيه مخـصوص منـا نسبت به عرف منطقه

.باشدمي يكنواختي تاريخ كاشت در يك منطقه حتي االمكان -3 فوني بذر ذرت با سموم توصيه شده ضد ع-4

هاي ذرتشته

Rhopalosiphum maidis باشدمي ــرگ ذرت، ــته ب ــزارع ذرت ش ــته، در م ــب ش ــه غال گون

،

نـوع زيـاد ت به دليل.

به منظور كنتـرل زنجـرك هـاي ناقـل كـه در واقـع منجـر

شود. روشهاي زير جهت كنتـرل زنجـركهـا قابـل توصـيه

هـــاي هـــرز حاشـــيه مـــزارع ذرت بـــا سمپاشـــي علـــف-2

.سيستميك مناسب هايكشحشره

67

زي بـه ها در مـزارع ذرت، معمـوال نيـا شكارچيها و پارازيتامـا چنانچـه بـه هـر دليلـي جمعيـت . ها نيست مبارزه عليه شته

تـوان مبـادرت بـه مبـارزه مـي ،آفت باال رفته و طغياني گردد .شيميائي نمود

هپزشـكي و سـازمان حفـظ هاي مؤسـسه گيا توصيه :نوع سم .نباتات در نظر گرفته شود

هاي مهم ذرت بيماري -7-5-2

Common smut بيماري سياهك معمولي ذرت Ustlago maydis عامـل بيمــاري قـارچي بــا نـام علمــي

ــت ــم، موقعيـ ــه رقـ ــستگي بـ ــاري بـ ــسارت بيمـ ــزان خـ ميـ تــشكيل گــال و انــدازه آن دارد و بــين جغرافيــايي محــل

ــد 100-40 ــي درصـ ــصول مـ ــاهش محـ ــث كـ ــود باعـ شـ(Pop and McCarter, 1992).

تــرين ســياهك معمــولي ذرت يكــي از شــايع . باشــد مــي

كاري وجـود هاي ذرت است كه در تمام مناطق ذرت بيماري

. )7-14 شكل (زند اي به محصول مي دارد و خسارات عمده

68

عالئم بيماري سياهك معمولي بالل ذرت - 7-14شكل )دهقانپور(

كنترل1-

ــدن ــاز شـ ــه و ) بـ ــداختناز مزرعـ ــا درانـ ــودال آنهـ ي و گـ اهن آنسوزاند

زيـاد، ايـن افـزايش از مصرف كـود اجتناب -2 .شود باعث حساس شدن گياه به اين بيماري مي

در صورت مبارزه مكانيكي (هاي هرز مبارزه با علف -3 ).به گياه صدمه وارد نشود

ضد عفوني بذر -4

استفاده از ارقام مقاوم-5

ازت

خـــارج كـــردن گـالهـاي بيمـــاري ســـياهك (قبـــل از

69

Fusarium ear rot ريومي باللپوسيدگي فوزاعامل عمده بيماري، قارچ فوزاريوم و غالـب تـرين گونـه اين قارچ هر ساله در منـاطق .است F. moniliformeآن

بهذرت خيز كشور هاي مختلف گيـاه توليـد در انداميرعامل بيما قارچ . مي زند

گياه ، اين قـارچ به خسارت مستقيم عالوه بر . كندبيماري مي بـاري روي سـالمت زيـان تـأثير )توكسين(ماده سميبا توليد

هـاي اين قارچ سطح انتشار وسيعي دارد و بيمـاري . عمومي دارد مهمي چون مرگ گياهچه ، پوسيدگي ريشه، پوسـيدگي سـاقه و

.كند را ايجاد مي)7-15شكل (پوسيدگي بالل

)زماني: عكس( ئم بيماري فوزاريومي باللعال - 7-15شكل

اندامهاي مختلف ذرت خـسارت زيـادي

70

كنترل

هـاي انجـام گرفتـه بـه منظـور كـاهش وجه به بررسـي با ت

ذرت بـالل آلودگي و كنترل بيماري پوسـيدگي فوزاريـومي

.گرددموارد زير توصيه مي

ــع -1 ــد از ذرت جمـ ــاهي بعـ ــاي گيـ ــرددبقايـ . آوري گـ

شــخم عميــق و مــدفون ســاختن بقايــا نيــز تــا حــدودي مــوثر

.است

كي بـه در صورت مبارزه مكـاني (هاي هرز مبارزه با علف -2

).گياه صدمه وارد نشود

ضد عفوني بذر-3

ــ- 4 ، آفــات ذرت در منطقــهر عليــه مبــارزه بموقــع و مــوثر ب

بخصوص ساقه خوار اروپايي و هليوتيس، كه شـيوع بيـشتري

.دارند، صورت گيرد

ني شده جهت كشت استفاده از بذر سالم و ضدعفو-5

شـروع و هاي وارده به گياه از جمله عوامـل مهـم در تنش -6

در ايـن ميـان تـنش . گسترش بيماري فوزاريومي بـالل اسـت

خشكي به خصوص پس از ظهور كاكل اهميت خاصـي دارد

هـا را بـه و بايد با يك برنامه منظم آبيـاري، ايـن گونـه تـنش

.حداقل رساند

71

ــدك -7 ــصرف ان ــه و م ــود ازت ــدازه ك ــيش از ان ــصرف ب م

ــه ــود پتاس ــاري كــ ،ك ــر بيم ــاه را در براب ــت گي اهش مقاوم

.دهدمي

بـذر برداشت طوري صورت گيرد كه حـداقل صـدمه بـه -8

هـاي در صورت امكان از ماشـين . كنندفوزاريوم را هموار مي . مخصوص برداشت ذرت استفاده گردد

متناسب با مقدار توصـيه شـده بـراي هـر ، بايد تراكم بوته -9تراكم بيش از حد، سبب افـزايش رطوبـت و مهيـا . م باشد رق

. شودشدن شرايط مناسب براي رشد و توسعه بيشتر قارچ مي

استفاده از ارقام مقاوم-10

اجـازه دانه ذرت برداشت ذرت به محض اينكه رطوبت -11طبق يك برنامه زمان بندي مشخص . دهد، بايد صورت گيرد

د، تا از توسعه بيشتر آلـودگي ابتدا مزارع آلوده برداشت گرد و بـالل بـراي در صـد 18رطوبـت زيـر . ممانعت بعمل آيـد

.باشد براي بذر در هنگام برداشت مناسب ميدر صد 15 -13

. خودداري كردا از انبار كردن بذور كپك زده بايد جد-12

ــشخص -13 ــه مـ ــشت ذرت در منطقـ ــب كـ ــاريخ مناسـ تـ

ــاهنگــام ســبب مــي گــاهي كــشت زود. گــردد ه ازشــود گي

هاي حاصل توسط حشرات بگريزد و لذا ميزان بيمـاري زخم .كاهش يابد

وارد شود . كمباينها با ايجاد تـرك در بـذر، راه ورود قـارچ

72

كوتولگي زبر ذرت ويروس

Maize rough dwarf virus (MRDV)

30بوتـه ذرت از شـود و گـاهي حتـي خيلي شديد ظاهر مـي

و بـــه مـــرور بوتـــه ذرت گـــردد ســـانتي متـــر بلنـــدتر نمـــي

شـود نمـي اي توليـد شود و عمـال هـيچ دانـه كامال خشك مي

ــكل ( ــه .)7-16شـ ــه گياهچـ ــد از مرحلـ ــر ذرت بعـ اي اگـ

تـر مورد هجـوم قـرار گيـرد، كوتـولگي ايجـاد شـده خفيـف

متـر برسـد و سـانتي 50است و ارتفاع ذرت ممكـن اسـت بـه

ــي )گــل آذيــن نــر (ل تــاجيگــ توليــد كنــد ولــي هــيچ بالل

ضخامت ساقه ذرت آلوده نسبت به طـول آن .كندتوليد نمي

رسـد و سـاقه ذرت مقـداري از زيادتر از معمول بـه نظـر مـي

فاصــله بــين . شــودحالــت گــرد بــه حالــت كتــابي تبــديل مــي

اين بوته نيز پس از مدتي شـروع بـه . شودها كوتاه مي ميانگره

اي از بـين مـي رود كند و بـدون توليـد دانـه دن مي خشك ش

).افشار استخر(

كنترل

مبارزه شيميائي با ناقلين بيماري-1

ضد عفوني بذر با سموم مناسب-2

( اگر گياهچه جوان ذرت (دو برگي در مرحلـه

ك لئوپتيـل

عالئم بـه صورت كوتـولگي ، قرار گيرد ويروس مورد هجوم

73

)شيميائي و مكانيكي(هاي هرز ميزبان مبارزه با علف-3

عدم كاشت برنج در نواحي آلوده به ويروس -4

شت ذرترعايت تاريخ كا -5

عالئم بيماري ويروس كوتولگي زبر ذرت - 7-16شكل

)دهقانپور(

برداشت -8

رداشتبتاريخ -8-1

زمان برداشت بستگي به نوع هيبريد مورد استفاده، تـاريخ

اگر كليه موارد رعايت . كاشت و نوع اقليم در هر منطقه دارد

ــ ،گــردد ــت مناس ــت و كيفي ــا كمي ــوان محــصولي ب ــي ت ب م

.برداشت نمود

74

دانه برداشت براي -8-1-1

تــشكيل اليــه ســياه(ذرت بعــد از رســيدن فيزيولــوژيكي

آب گيــاه قطــع ) در محــل اتــصال دانــه بــه چــوب بــالل

كــه رطوبــت دانــه بــه ميــزان قابــل ســپس زمــاني. گــردد مــي

ــرد ــدا ك ــاهش پي ــول ك ــد20 -23(قب ــوري) در ص ــه بط ك

مواجه نگـردد، دانـه ذرت با تاخير ) گندم يا كلزا (كشت بعد

ــاين ــا كمب ــد مخــصوص ذرت ( ب ــا اســتفاده از ه برداشــت ) ب

البتــه ايــن شــرايط مــستلزم انتخــاب ). 8-1شــكل (گــردد مــي

اسـتفاده از . باشـد تـاريخ كاشـت مناسـب و رقـم مناسـب مـي

بـــر عملكـــرد ،هــا بعـــد از برداشــت ذرت ســاقه خـــردكن

واهــد تــاثير خ كــه بعــد از آن كــشت مــي شــود،گنــدم آبــي

.داشت

برداشت ذرت دانه ايكامباينهد – 8 -1شكل

)عكس زينعلي(

75

علوفهبرداشت براي -8-1-2

زمـاني اي و، قبـل از دانـه اي بهترين زمـان برداشـت ذرت علوفـه

اوايـل مرحلـه خميـري اواخر مرحله شـيري و است كه دانه ذرت در

اسـت درصـد 30-35در اين مرحله ماده خشك گيـاه حـدود . است

كـه تـاثير خـوبي بـر كيفيـت ) درصد آب دارد 65-70يعني حدود (

. علوفه و نهايتا كيفيت سيلو خواهد داشت

اي دستگاه چاپر برداشت ذرت علوفه– 8 -2شكل

اي مــورد هــاي مختلفــي در برداشــت ذرت علوفــه ماشــين

تـوان بـه چـاپر بـا هـا مـي از ايـن ماشـين . گيرنـد استفاده قـرار مـي

هنگام برداشت ساقه ذرت را له كرده و نيز علوفه را بـه ذرات در

. )8-2شـكل ( اشـاره نمـود ،دنـ كنريزتر از حد معمول تبديل مـي

تـري را بـراي تخميـر علوفـه سـيلو موارد مذكور شـرايط مناسـب

تحقيقات نـشان داده اسـت كـه تغذيـه دام بـا . كندشده فراهم مي

.شود آن ميكارآيي موجب افزايش ،اين علوفه

رديفهاي مختلف برداشت و همچنين ماشين هاي برداشـتي كـه

76

پس از برداشت -8-2

ايخشك كردن ذرت دانه -8-2-1

با توجه به مطالعات انجام شده و منابع موجود در صورت

منــاطق مرطــوب و اي درنيــاز بــه خــشك كــردن ذرت دانــه

14ي الـ 12(ها جهت نگهـداري دستيابي به رطوبت بهينه دانه

، تكنيـك خـشك كـردن چنـد مرحلـه اي انبارهادر ) درصد

.شودپيشنهاد مي

ــه ــاي : 1مرحل ــصول در دم ــري مح ــه 80-90 قرارگي درج

ي هـا تغييـرات كاهـش با كاهش رطوبت سطحي دانه :2مرحله

درجه سانتي 50 - 70دما اعمال گردد و دماي خشك كن به

).محصول

هوا دهي يا خنك كردن دانـه بـا اسـتفاده از دمـاي :3مرحله

)از كل زمان خشك كردن محصول% 25(محيط

بنـدي كليـه مراحـل الزم بذكر است مقادير عددي زمـان

كـن مـورد اسـتفاده نـوع و ظرفيـت خـشك بستگي بـه ،فوق

. خواهد داشت

گـراد جهـت اسـتخراج رطوبـت از اليـه سانتي

هـاي سـطحي

) از كل زمان خشك كردن محصول% 25حداكثر (ها دانه

گـراد كـاهش داده شـود (50% از كـل زمـان خـشك كـردن

77

كـردن هاي پيـشنهادي بـراي خـشك در رابطه با ضخامت

هـاي نـازك توان اظهار نمود كه هر چه قدر به اليه ذرت، مي

هـا نزديك شويم يكنـواختي بهتـري در خـشك كـردن دانـه

كردن بذر ذرت نيز محدوده در رابطه با خشك

درجه 40 تا 35كردن دمايي مناسب براي خشك

.گراد مي باشدسانتي

حفظ كيفيت سيلو -8-2-2

اي مورد اسـتفاده در كـشور از مـاده خـشك ذرت علوفه

ه خـشك علوفـه منجـر بـه كاهش مـاد . كمي برخوردار است

. گـردد بروز خسارت و كيفي در علوفه سـيلو شـده مـي

خسارت به دليل پساب خروجي از سيلو است كه مـاده

رود و خـسارت كيفـي بـه دليـل غذايي با ارزشي از دست مي

توليد مواد نامطلوبي است كه در طي فرايند سيلو شدن توليـد

موجــب كــاهش هــر دو ايــن عوامــل در نهايــت. مــي گــردد

.گرددعملكرد دام مي

كيفيت علوفه سيلو شده به عوامل متعددي چـون كيفيـت

، سـاختمان سـيلو، )زمان برداشت، ميزان ماده خـشك (علوفه

كمي

كمي

بـا توجـه بـه خـشك شـدگي شـديد در . حاصل خواهد شـد

ا ضـخامت بـيش از كردن محصول ب زيرين، خشك هايهالي

.شود سانتي متر توصيه نمي50

78

ظرفيت سيلو، سرعت پركردن و كوبيدن و نيز افزودنـي هـاي

،عدم دقت در هـر يـك از مـوارد مـذكور . الزم بستگي دارد

و كيفي در علوفـه سـيلو تواند موجب بروز تغييرات مي

. شده گردد

ــه، الكتوباســيل هــاي ــد ســيلو كــردن علوف در طــي فراين

موجود در سطح علوفه، قندهاي محلـول در علوفـه را تبـديل

بـا . مـي شـود pHبه اسيدهاي آلي كرده و منجر بـه كـاهش

ميكروارگانيـــسم هـــا متوقـــف فعاليـــتpHپـــايين آمـــدن

ي مدت طوالني بدون تغيير در توان برا شود و علوفه را مي مي

هرچه سرعت فرايند سيلو كردن بيشتر . كيفيت آن حفظ كرد

بـراي نيـل بـه ايـن . رودباشد مواد مغذي كمتري از دست مي

هدف الزم اسـت كـه در هنگـام سـيلو كـردن علوفـه تـراكم

. هـا در علوفـه موجـود باشـد زيادي از گونه مناسـب بـاكتري

دارد كـه حـاوي بـاكتري محصوالت مختلفي در بازار وجود

به هنگام سيلو كردن به علوفه اضافه

اسـتفاده از ايـن مـواد موجـب جلـوگيري از افـت . نماينـد مي

.گرددكيفي علوفه سيلو شده مي

كمي

هاي مذكور است و را آن

79

مشخصات ارقام هيبريد ذرت استاندارد كشور-9

704هيبريد ذرت سينگل كراس

♂B73♀ × MO17 :شجره

704سينگل كراس :نام هيبريد

1359 :سال معرفي

متر سانتي300 :ارتفاع بوته

گرم 350 :وزن هزار دانه

كيلوگرم در هكتار25 :مقدار مصرف بذر

در شرايط استاندارد % 64/15 :درصد چوب بالل

در استان ( هاي كشور اكثر استان :مناطق كشت هاي سردسير

ــه و ــد علوف ــراي تولي در اســتانب ــه ــدل و گرمــسير ب هــاي معت

برداري استصورت دو منظوره قابل بهره

-در بهار بعد از سپري شدن سرما :تاريخ كاشت

براي كشت

دوم در مناطق گرمسير در اواخر تير تا اواسط مرداد

هزار بوته70 :تراكم مناسب كاشت

روز125-135 :طول دوره رشد

كتار تن در ه60 :عملكرد علوفه سيلوئي

.

K SC 704

80

647هيبريد ذرت سينگل كراس

K SC 647

: شجره♂

B73♀ × K1264/1

647سينگل كراس : نام هيبريد

1377: سال معرفي

متر سانتي285: ارتفاع بوته

گرم 325 :وزن هزار دانه

%16: درصد چوب بالل

هاي كشوراكثر استان: شتمناطق ك

د شدن درجه حرارتعبا مسا(اواسط بهار : تاريخ كاشت

(

هزار بوته70: راكم مناسب كاشتت

روز125: طول دوره رشد

تن در هكتار7: عملكرد دانه

تن در هكتار40: عملكرد علوفه سيلوئي

81

)چوكان: عكس (704 هيبريد سينگل كراس - 1-9شكل

)چوكان: عكس (647 هيبريد سينگل كراس - 2 -9شكل

82

)زرين (604هيبريد ذرت سينگل كراس

K SC 604

♂B73♀ × K722 :شجره

604سينگل كراس : نام رقم

1368: سال معرفي

انتيمتر س285: ارتفاع بوته

گرم330: وزن هزار دانه

تن در هكتار7: عملكرد دانه

تن در هكتار40: عملكرد علوفه

كيلوگرم در هكتار20: مقدار مصرف بذر

اكثر استانهاي كشور: مناطق كشت

اواسط بهار: تاريخ كاشت

هزار بوته70: تراكم مناسب كاشت

روز125: طول دوره رشد

83

700 كرج هيبريد جديد ذرت

K74/1 × K18 :شجره

700كرج : هيبريدنام

1382: سال معرفي

متر سانتي210: ارتفاع بوته

كيلوگرم در هكتار20: مقدار مصرف بذر

%21: درصد چوب بالل

مياندوآب، ارزوئيه كرمان و داراب

- نيمـه دوم ارديبهـشت كشت بهـاره : تاريخ كاشت

كـشت

در منــاطقي كــه محــدوديت فــصل نداشــته ( تابــستانه تيــر مــاه

)باشند

هزار بوته در هكتار65-70 :تراكم كاشت

تن8-10: عملكرد دانه

مناطق كشت: اصفهان، شيراز، خرم،آباد، كرج،

K SC 700

84

)چوكان: عكس (604هيبريد سينگل كراس - 3-9شكل

)چوكان( 700هيبريد سينگل كراس - 4-9شكل

85

706 كرجيد جديد ذرت هيبر

K3547/4 :شجره♀ × MO17

♂

706 كرج سينگل كراس:نام هيبريد

1391 :سال معرفي

كيلوگرم در هكتار25 :مقدار مصرف بذر

ــشت اول كرمانــشاه :منــاطق كــشت در كــشت اول تــأخيري و كشــمال ( فــارس و اصــفهان و كــشت دوم منــاطق ذرت كــاري كــشور

) ارزوئيه كرمان و مغانخوزستان

براي كـشت - در بهار بعد از سپري شدن سرما :تاريخ كاشت دوم در مناطق گرمسير در اواخر تير تا اواسط مرداد

هزار بوته70 :تراكم مناسب كاشت

روز125-135 :طول دوره رشد

تن در هكتار12 :عملكرد دانه

رسيدگي از ويژگي اصلي اين رقم در مقايسه بـا هيبريـد شـاهد

ترويجي –هاي تحقيقي در بررسي . باشد مي 704سينگل كراس . دهـد اي را از نظر عملكـرد دانـه نـشان مـي برتري قابل مالحظه

ـشاورزان، 280/12ميانگين توليـد با 706هيبريد اميد بخش سينگل كراس

بـا 704تن در هكتار در مقايسه با هيبريد شاهد سـينگل كـراس 9/15( تــن در هكتــار 683/1 تــن در هكتــار، 597/10توليــد

، جيرفت كهنوج ،،

درصد) افزايش توليد داشته است.

ويژگي رقم : افزايش عملكرد رقم جديـد بـدون تغييـر گـروه

هاييشبطــوريكــه در اجرا شــده در مــزارع كـ آزما

K SC 706

86

705 كرجهيبريد جديد ذرت

♀ ♂

705 كرج سينگل كراس:نام هيبريد

1391 :سال معرفي

كيلوگرم در هكتار25 :مقدار مصرف بذر

خراسـان مناطق معتدله فارس :مناطق كشت اصـفهان و همچنـين كـشت دوم شــمال لرسـتان رضـوي

خوزستان و جيرفت و كهنوج

بـراي در بهـار بعـد از سـپري شـدن سـرما :تاريخ كاشت ر تا اواسط مرداد كشت دوم در مناطق گرمسير در اواخر تي

هزار بوته70 :تراكم مناسب كاشت

روز125-135 :طول دوره رشد

تن در هكتار6/12 :عملكرد دانه

در . باشـد درصد كمتر مـي 2-3نيز آن رطوبت زمان برداشت

تن در هكتار نسبت به هيبريد شاهد سـينگل 617/12ميانگين 8/12حـدود تـن در هكتـار ، 188/11 با ميانگين 704كراس

.دارددرصد افزايش عملكرد

، ، ، ،

7 روز زودتر از هيبريـد شـاهد سـينگل ويژگي رقم : حدود

ش اه كرما ن

كــراس 704 بعــد از رســيدن فيزيولوژيــك خــشك شــده و

و

هاييش تحقيقي ترويجــي در مــزارع زارعــين بــا آزما شــرايط

هما

K3640/3 × MO17 شجره:

K SC 705

87

)چوكان (705هيبريد سينگل كراس - 6-9كل ش

)چوكان (706 هيبريد سينگل كراس – 5-9شكل

88

500 هيبريد جديد ذرت كرج

R59 :شجره♀× OH 43/1-42

500كرج : نام هيبريد

1382: سال معرفي

متر سانتي205- 210: ارتفاع بوته

گرم300: وزن هزار دانه

كيلوگرم در هكتار25: مقدار مصرف بذر

:تعداد برگ

، مشهد، نيشابور، براي كشت دوم در كرج: مناطق كشت

اصفهان و كرمانشاه

نيمه دوم خرداد تا اوايل تير ماه : تاريخ كاشت

هزار بوته در هكتار75 :تراكم مناسب كاشت

دوم روز در كشت120-130 :طول دوره رشد

تن8-11: عملكرد دانه

14

K SC 500

89

)دهقانپور( 500هيبريد سينگل كراس - 7-9شكل

90

هيبريد ذرت سينگل كراس فجر

K SC 260

K1264/5-1شجره

♀ ♂:

فجر: نام هيبريد

1386: سال معرفي

سانتيمتر206 :ارتفاع بوته

گرم290: وزن هزار دانه

كيلوگرم در هكتار25: مقدار مصرف بذر

14: تعداد برگ

%12: درصد چوب بالل

: مناطق كشت

دراكثر مناطق معتدل و معتدل سرد كشور

به عنوان كشت : تاريخ كاشت

دوم بعد از برداشت گندم و

كلزا

هزار بوته80: تراكم مناسب كاشت

روز110-115: طول دوره رشد

تن در هكتار10-11: عملكرد دانه

× K 615/1

91

)دهقانپور()فجر(260 هيبريد سينگل كراس - 8-9شكل

92

هيبريد ذرت سينگل كراس دهقان

K SC 400

♀ :شجره ♂

دهقان: نام هيبريد

1386: سال معرفي

سانتيمتر208 :ارتفاع بوته

گرم60/280: وزن هزار دانه

كيلوگرم در هكتار25: مقدار مصرف بذر

14: تعداد برگ

%16: درصد چوب بالل

اكثر مناطق معتدل و معتدل سرد كشور در: مناطق كشت

بـه عنـوان در بهـار، هـاي تـأخيري در كشت : تاريخ كاشت

كلـزا و در منـاطق بـسيار كشت دوم بعد از برداشت گنـدم و

سرد كشور بعنوان كشت اول

هزار بوته75- 80: تراكم مناسب كاشت

روز115-120: طول دوره رشد

تن در هكتار10-11: عملكرد دانه

× KE 72012/12 K 1263/1

93

)پوردهقان( )دهقان( 400 هيبريد سينگل كراس - 9 -9شكل

94

701كارون سينگل كراسهيبريد

SC karoun701

LSD45/1/2-1 ♀ × MO17♂ : رهشج

701 كارونسينگل كراس : نام هيبريد

1390: سال معرفي

كيلوگرم در هكتار26: مقدار مصرف بذر

مناطق نيمه مناسب براي كشت در : مناطق كشت

كشورگرمسيري

بر اساس تاريخ هاي ذكر شده براي مناطق : تاريخ كاشت

در هكتار هزار بوته80: تراكم مناسب كاشت

روز 117: طول دوره رشد

: و عملكرد علوفـه در هكتار كيلوگرم11700: عملكرد دانه

تن در هكتار52

: ويژگي رقم

خصوصيات مورفولوژيك حجم دانه گرده باال و فاصله

داراي ويژگي متحمل ،زماني كوتاهتر ظهور اندامهاي زايشي

تر و يك هفته زودرسهمچنين . نسبي به تنش خشكي است

نسبت به دانه بيشتر عملكرد در هكتار كيلوگرم1500-1000

در 701رقم كارون . توليد مي كند)KSC70 4( شاهدرقم

بدليل 701 هيبريد سينگل كراس كارون

95

نوبت آبياري كمتر نياز 2-3 نسبت به شاهد طول دوره رشد

زارعين در مناطق گرمسيري كشور براي صرفه جويي .دارد

از . نددر منابع آب ميتوانند از اين هيبريد استفاده كن

آن است محصول دانه و بذر مشخصات ديگر اين هيبريد،

از محصول دانه و بذر هيبريد درصد 50 و 20بترتيب كه

تر حدود بذر مصرفي اين هيبريد بدليل وزن هزار دانه باال

كيلوگرم بيشتر از شاهد است اما قدرت و سرعت 2حدود

. براي مناطق نيمه گرمسيري مناسب است اين رويش بيشتر

)محمد برزگري( هيبريد سينگل كراس كارون 10-9شكل

وزن هزار دانه و بذر اين هيبريد از شاهد است اگر چه

شاهد باالتر است (توليد بذر 3200 كيلوگرم در هكتار)

باالتر .

96

مبين سينگل كراسهيبريد

SC Mobin

LSD45/1/2/2-2 ♀ × LSH 2/29/14/2-4

♂ شجره :

مبينسينگل كراس : نام هيبريد

1389: سال معرفي

كيلوگرم در هكتار28: مقدار مصرف بذر

مناطق نيمه مناسب براي كشت در : مناطق كشت

كشورگرمسيري

بر اساس تاريخ هاي ذكر شده براي مناطق : تاريخ كاشت

گرمسيرينيمه

هزار بوته در هكتار80: تراكم مناسب كاشت

روز112: طول دوره رشد

كيلوگرم در هكتار10200: عملكرد دانه

:برخي خصوصيات هيبريد ذرت مبين عبارتند از

KSC(رقم شاهد روز زودرس تر از 12 اين هيبريد -1

است كه اين ويژگي براي مناطق گرمسيري كشور ) 704

سينگل كراس مبين بدليل برخي - 2. بسيار اهميت دارد

فاصله زماني خصوصيات مورفولوژيك همانند كوتاه بودن

97

به شاهد متحمل نسبي به تنش گرما است و در شرايط تنش

ميانگين عملكرد دانه هيبريد - 3.برتري آن مشخص تر است

. كيلوگرم در هكتار است10200 - 11200مبين

د ذرت برييهدو بالل هايمقايسه : 11 -9شكل

)محمد برزگري( )SC704( شاهد و)راست(مبين

زايشي (2 روز) و تعداد دانه گرده بيشتر نسبت هاياندام ظهور

98

منابع مورد استفاده -11

تعيين تاريخ كاشت مناسب براي . 1389. و دهقانپور، ز. استخر، ا-

.ارقام جديد زودرس ذرت در كشت دوم در مناطق معتدل استان فارس

.169-191: ص. 2شماره ، مجله به زراعي نهال و بذر

به نـژادي و توليـد ارقـام پروژه نهايي گزارش. 1386. ور، ز دهقانپ -

ســازمان تحقيقــات، آمــوزش و تــرويج . هيبريــد زودرس ذرت دانــه اي

كشاورزي، مركز اطالعات و مـدارك علمـي كـشاورزي، شـماره ثبـت

.16/3/88 مورخه 291/88

گزارش نهايي تهيه دستورالعمل گزارش نهايي . 1390. دهقانپور، ز -

ــل خــسارت زا اســتاندارد ــابي عوام ــزارع ذرتدر تــشخيص و ارزي .م

ســازمان تحقيقــات، آمــوزش و تــرويج كــشاورزي، مركــز اطالعــات و

.10/3/1390 مورخ 241/90مدارك علمي كشاورزي، شماره ثبت

ــانپور، ز - ــايي. 1391. دهق ــرآوردبررســي و گــزارش نه ــسيل ب پتان

ورزي، مركـز سازمان تحقيقات، آموزش و تـرويج كـشا . عملكرد ذرت

مــورخ 241/90اطالعــات و مــدارك علمــي كــشاورزي، شــماره ثبــت

10/3/1390.

تعيين : گزارش نهايي طرح تحقيقاتي. 1389. حسن زاده مقدم، ه-

اي مختلـف هاي حرارتي و مناسبت كـشت هيبريـدهاي گروهـه شاخص

در مرحله ثبت در مركـز (. رسيدگي ذرت براي مناطق مختلف در ايران

. گزارش مربوط به منطقه مشهد ) .اسناد

- http://faostat3.fao.org/faostat-gateway/go/to/download/Q/QC/E - Pope, D. D. and McCarter, 1992. Evaluation of inoculation. Methods for inducing comon smut on corn ears. Phytopathology 85: 950-955. - Corn Production Guide,1997.North Dakota State University Agriculture and University Extension. . www.ag.ndsu.edu/pubs/plantsci/.../a1130-8.htm