1 

 

                                                                                                           

 

 

 

 

دستورالعمل مالحظات ارگونومي محيطهاي اداري : عنوان

در شركت ملي نفت ايران

NIOC.MH.H.W.02.V0 :شماره سند

 

 

 

 

2 

 

 هدف - 1

 حدود - 2

 تصويب و اجرا مسئوليتهاي - 3

مسئوليت تصويب -1- 3 مسئوليت اجرا -2- 3

HSEواحد - 3-2-1 واحد تداركات و خريد - 3-2-2

 فرمها - 4

 مراحل اجرايي - 5

كليات و الزامات محيطهاي اداري -1- 5 الزامات فضاي كار براي كارهاي اداري - 5-1-1

ميزهاي اداري - 5-1-2 صندليهاي اداري - 5-1-3 محل قرار گيري مانيتور - 5-1-4 رنگ مانيتور كامپيوتر و نمايشگر -5-1-5

انتخاب و خريد وسائل اداري ارگونوميك - 5-1-6 بازرسي محيط كار - 2- 5 نگهداري سوابق - 3- 5

مشخصات انتخاب صندلي -1ست شماره پيو چگونگي تنظيم صندلي بر اساس قد : 2پيوست شماره مالحظات ارگونوميك د ركار با كامپيوتر : 3پيوست شماره

ساختمانهاي اداري HSEچك ليست بازرسي : 4پيوست شماره اليتهاي دفتري عرايط كار در فپرسشنامه ارزيابي ارگونوميكي ش: 5پيوست شماره

 

3 

 

 هدف -1

شركت ملي نفت ايران اداريهدف از تدوين اين دستورالعمل ، در نظر گرفتن مالحظات ارگونوميكي در محيطهاي .عضالني مي باشد -جهت پيشگيري و كنترل اختالالت اسكلتي

 :ه شمول ندام -2 شركتهاي تابعه شركت ملي نفت ايران مي باشد دامنه كاربرد اين دستورالعمل كليه

مسئوليتهاي تصويب و اجرا -3 :سئوليت تصويب م -1- 3

شركت ملي نفت ايران مي باشد HSEمسئوليت تصويب اين دستورالعمل بر عهده مديريت :مسئوليت اجرا -2- 3

HSEواحد - ا استفاده از چك ليستهاي ارائه شده بررسي محيطها و ايستگاهها ي كاري ب عضالني در پرسنل –تدوين الزامات ارگونوميك جهت پيشگيري از آسيبهاي اسكلتي صدور تائيد يه جهت خريد تجهيزات اداري توسط واحد تداركات و خريد

 واحد تداركات و خريد -

رالعمل تهيه و خريد تجهيزات اداري مطابق الزامات اين دستو اخذ تائيديه واحدHSE قبل از خريد

 فرمها -4

 مراحل اجرايي - 5

 كليات و الزامات محيطهاي اداري -1- 5

 الزامات فضاي كار براي كارهاي اداري -1-1- 5

 : فضاي كار -1-1-1- 5. م آن كاردر نظر گرفته شود فضاي الزم براي كار بايد همه ابزار ها ، تجهيزات و اثاثيه الزم براي انجاهنگام طراحي

يا ليتهاي اصلي يك شغل اداري روي ميز فعا. مشاغل اداري شامل انواع زيادي از فعاليتهاي فيزيكي و ذهني مي باشندعالوه بر ابعاد فيزيكي فضاي كار ، خصوصيات ديگري نيز بايد در طراحي ، سازماندهي .ايستگاه كاري انجام مي شود

: دد يا جابجايي در نظر گرفته شود كه اهم آنها عبارتند از مج بر ) به طور خصوصي ( مثال افراد بتوانند در خلوت .فضاي كار حريم اختصاصي شنوايي را براي افراد ايجاد كند

 .اساس سطح قابل اعتماد الزم با هم صحبت كنند د را بهم نزندصداها و گفتگوها تمركز افرا.  صداها و گفتگوها در شنيدن يا فهم كلمات هنگام استفاده از تلفن مشكل ايجاد نكند.  فضاي كاري حريم اختصاصي بينايي را فراهم كند 

يك فرد بتواند فضاي كاري خود را فقط به خودش اختصاص دهد. 

 

4 

 

د داشته باشد به روشنايي طبيعي و مصنوعي دسترسي وجو 

تسهيل تماس هاي بين افراد طراحي شده باشد برايجانمايي محل كار 

: ميزان فضاي مورد نياز - 1-2- 5-1 :تعيين ميزان فضاي مورد نياز بايد جنبه هاي زير در نظر گرفته شود براي

:ماهيت كار -الف يت ، جلسات ، بازرسي از سايت و مشاوره صرف مي شود ، فضاي اداري كوچك تر اگر بيشتر روز كاري به صورت مامور

اگر چه براي كاركنان اداري كه بيشتر اوقات ، كارشان را در ايستگاه كاري خود انجام مي دهند ، يك . كامال مناسب است براي برخي مشاغل كه شامل جلسات ،داني بودن شودفضاي كوچك ممكن است باعث ناراحتي به علت ايجاد احساس زن

هستند ... مشاهده ، تحقيق ، نوشتن و براي مكرر در فضاي اداري خود مي باشند يا نيازمند استفاده از منابع متعدد اسنادي .، ممكن است فضاي كاري بيشتر در نظر گرفته شود

: جنبه هاي فرهنگي -ب .درك ما از فضاي كافي اثر مي گذارد كه بر

: درك فردي - ج طبيعي است كه افراد تالش مي كنند تا فضاي بيشتري . مقدار فضاي در دسترس مي تواند مفهوم روانشناسي داشته باشد

.د در محيط كار مقدار فضا اغلب با وضعيت سازماني فرد ارتباط دار. را اشغال كنند )ابعاد بدن ( آنتروپومتري -د زيرا دفتر كار بايد با افراد مطابقت داشته باشد و . نيازهاي واقعي فضاي اداري به سايز و شكل بدن افراد بستگي دارد

ادارت بزرگ . جازه انجام كار را بدهد مانع ايجاد نكنند و نيز به آنها ا. آنها را قادر سازد تا به طور ايمن حركت كننداداره بايد با تعداد مالقات كنندگان و انبار نگهداري ملزومات مختلف مطابقت .هميشه اجازه حركت آسان به افراد را مي دهد

.داشته باشد :ده است در جدول زير برخي الزامات حداقل د رمورد ابعاد دفاتر كاري ارائه ش

)ابعاد دفاتر كاري مورد نياز در الزامات (1جدول شماره ) m² متر مربع: واحد ( حداقل )m متر: واحد(حدود الزامات كاربرد

(مالقات دو نفر در يك اتاق با يك ميز بين آنها )مانند سرپرست و كارگر

3.2-2.3×1.8-1.5 11.7 -5.78

ارد و يك سطح ثانويه فرد يك ميز اوليه د مانند قفسه يا كتابخانه

2.1- 1.5×1.8-1.5 7.8- 5.78

9.75- 11.4 2.6-3.3× 2.4 – 3.1 نفر دور ميز نشسته باشند 3-4: اداره اجرايي

3.9 -6.7 1.1 -1.3× 1.5-1.8 ايستگاه كاري اوليه ، مانند مركز تلفن

: فضاي مورد نياز هر فرد راهنماهاي موجود از ميزان -1-1-2- 5

 

5 

 

به طور كلي اختصاص ميزان فضاي كاري براي ادارات و محيط كار ، بسيار پيچيده است ، به اين علت استانداردها و راهنماهاي ي حداقل در نظر گرفته شده كه بر اساس ابعاد متوسط بدني هستند ، به عنوان نيازها 1موجود شبيه موارد ذكر شده د رجدول شماره

است كه براي يك دفتر كا رشخصي پيشنهاد )ft10×8( متر مربع 2.5×3استاندارد فضاي حداقل هيأت خزانه داري فدرال كانادا . اند . است شده

دفاتر مي توانند بزرگتر از متوسط و برخي حداقل مقادير ميانگين به ازاي هر فرد مي باشد و به اين معني است كه برخي ،اين ابعاد اختصاص مي يابند و ) راهروها ، دستشويي ها ( اين ابعاد همچنين شامل نواحي هستند كه براي قسمتهاي عمومي . كوچكتر باشند

.اقعي كمتر از ابعاد توصيه شده خواهد بود به عبارت ديگر فضاي كاري و. نواحي خالي بوسيله ديوارها و يا ستون ها اشغال شده اند صاصي پيشنهادي به وسيله سرويس هاي دولتي و كارهاي عمومي كانادا كه از مدارك هيأت خزانه داري استخراج شده تراهنماي اخ

كد ساختمان ملي كانادا راهنماي عمومي .كند را براي كاركنان اداري پيشنهاد مي ) فوت مربع 89.3( متر مربع 3.8، مقدار فضاي به جز ( در هر مورد مقادير و استاندارد هاي ذكر شده . را به ازاي هر فرد ارائه داده است ) فوت مربع 100حدود ( متر مربع 9.3

.بايد فقط به عنوان راهنماها به كار روند ) استانداردهاي مطلق متر مكعب د نظر گرفته شده است به 12ور ميزان فضاي مورد نياز هر فرد بر اساس آئين نامه هاي بهداشت كار حداقل در كش

.متر باشد 3شرطي كه ارتفاع آن حداقل ميزهاي اداري -2- 5-1

- 2 و 9698 - 1ندارها ي شماره استادر انتخاب ميز بايد استانداردهاي الزم در نظر گر فته شود به اين منظور به در شركت به كتاب مجموعه قوانين و مقررات بهداشت حر فه ايو همچنين از موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران 9698

.مراجعه نماييد 54تا 40فصل سوم ماده ملي نفت ايران صندلي هاي اداري -1-3- 5 :هاي كار ي مناسب ايستگا - 1- 1-3- 5

در يك محيط اداري مهمترين بخش داشتن يك ايستگاه كاري مناسب است ايستگاه كاري اداري بايد به فرد اجازه دهد كه در حالت .همچنين به او اجازه اعمال تغييرات اختياري را در وضعيت كاري خود بدهد . راحت بنشيند و وظايفش را انجام دهد

معموال ميز كار يا ( نشيمنگاه ، سطح كار: سه ناحيه تماس در فضاي كاري وجود دارد كه پوسچر فرد را تحت تاثير قرارا مي دهد ن براي اطمينان از راحت ترين پوسچر ممكن دو مورد از اين فاكتورها بايد قابل تنظيم باشد اگر نتوا. و كف اتاق ) صفحه كليد است

را ه دوم استفاده از ميز كار كامال قابل تنظيم است اگر . چنين كاري انجام داد ، بايد از يك صندلي كامال قابل تنظيم استفاده شود صندلي قابل ، استفاده از يك) و البته ارزان تر ( چه چنين ميزي ممكن است باعث شود اين گزينه عملي نباشد گزينه موثر ديگر

. تنظيم و تكيه گاه پا براي وضعيت راحت و ايمن مي باشد :نكات الزم در انتخاب صندلي -1-3-2- 5

نكته مهم در ارگونومي اين است كه فرد متوسط وجود ندارد به هر حال ، فراهم كردن يك صندلي كه براي هر فرد طراحي شود ، پنج  )%90حدود ( قابل ارائه ، صندلي هاي قابل تنظيم است كه با حداكثر افراد مطابقت داشته باشد عملي نيست و تنها راه حل

. به صندلي هاي مخصوص نياز خواهند داشت ) كوتاه ترين و بلند ترين ( درصد بقيه افراد

 : مشخصات انتخاب صندلي -

 

6 

 

مراجعه نمائيد 1 رهفته شود به اين منظور به پيوست شمارنظر گ براي انتخاب صندلي چندين نكته بايد دراز موسسه استاندارد و تحقيقات 9697- 1همچنين در انتخاب ميز و صندلي مراكز آموزشي بايد استاندارد شماره

. صنعتي د رنظر گرفته شود

: تكيه گاه بازو -1-3-3- 5تكيه گاه هاي بازو . زيرا از نزديك شدن كاربران به ميز جلوگيري مي كند . وصيه نمي شود تكه گاه بازو عموما ت

يا كمتر از عقب صندلي طول دارند باعث مي شود كه كاربر بيشتر به ايستگاه كاري ) اينچ 10( سانتيمتر 25كه بازو ها ايجاد كرده و بخشي از بار شانه ها و گردن را كم استراحت براي تكيه گاه بازو محلي . خود نزديك شود

.مي كند : چگونگي تنظيم صندلي بر اساس قد -5-1-3-4 مراجعه 2هنگام تنظيم صندلي بر اساس قد چندين نكته بايد در نظر گرفته شود به اين منظور به پيوست شماره

. نمائيد

) ميز كار ( الزم در صورت ثابت بودن ارتفاع ايستگاه تنظيمات - 3-5- 1- 5

 

7 

 

حركت آزادانه آنها وجود ندارد ، ايستگاه كاريتان براي اگر نمي توانيد پاهايتان را زير ايستگاه تنظيم كنيد يا فضاي كافي  . بسيار كوتاه است و نبايد از چنين ايستگاه كاري استفاده كنيد

قرار دادن روي سطح كار باال ببريد ، ايستگاه كاريتان بسيار رايهايتان را بواگر مي توانيد راحت بنشينيد ولي الزم است باز  .ارتفاع صندلي را طوري تنظيم كنيد كه بازو ها حدود ارتفاع سطح كار باشد . بلند است

 . روي سطح زمين قرار دهيد ، از تكيه گاه پا استفاده كنيد اگر نمي توانيد پاهايتان را صاف

. پاهايتان را صاف روي آن قرار دهيد . و از هر دو پا حمايت كند شدتكيه گاه پا بايد قابل تنظيم با : خالصه ويژگي هاي يك صندلي مناسب اداري -1-3-6- 5

 .مراجعه نماييد 80تا 76فصل سوم ماده در شركت ملي نفت ايران داشت حر فه ايبه كتاب مجموعه قوانين و مقررات به محل قرار گيري مانيتور -1-4- 5

اپراتور نيرو وارد اگر در محل نامناسب قرار گيرد باعث مي شود به. مانيتور جزء مكمل يك ايستگاه كاري كامپيوتري است در اين وضعيت چانه فرد رو به باال و سر و قسمت فوقاني بدن به طرف جلو يا . اسب بدني قرار گيرد شده و در وضعيتهاي نامن

عضالني ناشي از كار –چنين وضعيتهايي باعث ناراحتي اپراتور شده و مي تواند باعث آسيبهاي اسكلتي . طرفين خم مي شود )WMSD ( سوزش چشم ها ، سردرد كه مجموعا خستگي چشم ناميده مي شود ، مي باشد : امل ساير عوارض آن ش. گردد اين امر نشان مي . شكايات عمومي اپراتورهاي كامپيوتر عالوه بر خستگي چشم ، شامل ناراحتي ، درد در گردن و شانه است

. ايستگاه كاري كامپيوتري توجه كافي نمي شود كهم در چيدمان يور به عنوان يك فاكتور مانيتدهد كه به موقعيت درست م

:فاكتور هاي موثر در وضعيت قرار گيري مانيتور -1-4-1- 5زاويه باالئي يا پائيني خط افقي فرضي در سطح چشم هاي بيننده و مركز . زاويه ديد و فاصله ديد : دو عامل مهم عبارتند از

)1شكل ( در مورد كامپيوتر منظور مركز صفحه كامپيوتر است . ع مورد ديدن است موضواين فاكتور ها در اصالح وضعيت قرار گيري ) 1شكل ( فاصله ديد عبارتست از فضاي بين چشم هاي اپراتور و صفحه كامپيوتر

و فاصله نامناسب مي تواند باعث ) گردن و شانه ( امناسب باعث ناراحتي وضعيتي زاويه ن. مانيتور كامپيوتر بسيار مهم هستند . خستگي چشم شود

)1شكل شماره (

 

8 

 

به همين دليل آنها . راهنماها و توصيه هاي موجود در مورد زاويه ديد از يك فرد به فرد ديگر متفاوت مي باشد .نقطه شروع براي ساماندهي يك وضعيت مورد استفاده قرار گيرند مي توانند به عنوان يك

:نكات الزم در تنظيم زاويه ي ديد مناسب - الف ) 1شكل ( محققين معتقدند كه درحالت استراحت ، چشم ها به طور طبيعي مستقيم رو به جلو و رو به پائين

تجربي محدود ه ي رو به پائين را هاي يافته. ميزان رو به پائين مشخص نيست . در خط ديد نرمال قرار دارند . درجه نشان مي دهند 10-30حدود

درجه 60را تا حدود نصف تمام محدوده در دسترس ) حركات چشمي رو به پائين ( افراد وظايف بينايي خود درجه 15احت تصاوير صفحه ي كامپيوتر احتماال قرار دادن مانيتور در زاويه بنابراين براي ديدن ر. محدود مي كنند

تا -15از (درجه 30چنين موقعيتي يك ناحيه بينايي قابل قبول . زير خط افقي منطقي مي باشد ) كمي كمتر ( . ايجاد مي كند ) درجه از خط نرمال بينايي + 15

)2شكل (

به . ته كننده است سدر كارهاي بينايي شديد خ) باالي خط افقي ( لعات نشان داده است كه نگاه كردن رو به باال مطا . خسته كننده نمي باشد . درجه زير خط افقي باشد 15عبارت ديگر نگاه كردن رو به پائين كه كمتر از

ناحيه بينايي قابل ( درجه ديگر گسترش دهد 15تا ناحيه بينايي رو به پائين را تا اين يافته ها به فرد اجازه مي دهد )3شكل (قبول

 

9 

 

: هشدارها قرار مي گيرد كه اين امر يعني قرار ) Case( در بسياري موارد محدوديت فضا وجود دارد و مانيتور روي كيس -1

–نبع ناراحتي بوده ، و در طوالني مدت مي تواند باعث مشكالت اسكلتي گرفتن مانيتور در باال ، خود يك ممانيتور بايد . در ايستگاه كاري كه ارتفاع ميز و صندلي به خوبي تنظيم مي شوند. عضالني د رگردن و شانه ها شود

باالي ( ه وسيله قرار گرفتن مانيتور در باال در همان حدود بر حسب صفحه كليد قرار گيرد ناراحتي ايجاد شده بو بايد هنگام قرار دادن مانيتور ) زير ناحيه بينايي قابل قبول ( ، بدتر از وقتي است كه پائين قرار گيرد ) خط افقي

 .در هر ايستگاه كاري در نظر گرفته شود ، . يا آنهايي كه در وضعيت عمودي قرار مي گيرند ) اينچ و يا بزرگتر 19يا 17( هنگام استفاده از مانيتورهاي بزرگتر -2

 مطمئن شويد كه باالي صفحه باالتر از حد چشم اپراتور نباشد

  : انتخاب فاصله ديد مناسب -ب

ي نزديك باعث تالش ماهيچه اي متمركز شدن روي اشياء در فاصله. نگاه كردن به فواصل دور باعث خستگي چشم نمي شود  مي شود كه به چشم ها فشار وارد مي كند تمايز بين اين دو مشخص نيست و در طول زمان بر حسب سن مي تواند تغيير

. كند ستند كوتاه تر شدن فاصله ي كه در ديدن اشياء در فواصل نزديك تر موثر هتطابق و همگرايي دو عملكرد مهم هستند

بيشتر . ديد باعث بزرگ تر شدن تالش ماهيچه اي الزم براي تطابق و همگرايي فرد و افزايش ريسك ناراحتي چشم مي شود سيار اما ديدن تصاوير كوچك تر يا كاراكتر هاي روي صفحه ي كامپيوتر ب. شدن فاصله ي ديد ، ريسك خستگي را حذف مي كند

. در زاويه ديد مناسب اپراتور كامپيوتر مي تواند به راحتي بدون خستگي چشم بخواند . مشكل مي شود پيش فرض ) RPV(2ناميده مي شود و يك نقطه ي همگرايي ) RPA(1چشم ها يك فاصله ي تطابق پيش فرض كه نقطه ي تطابق

تحت اين شرايط ، افراد با . ، نيازي به تطابق يا همگرايي وجود ندارد RPVو  RPAزرگتر از ل بصدر موارد عملي در فوا. دارند .يا افراد با بينايي تصحيح شده ، احتماال چار خستگي چشم نمي شوند ) 20/20(بينايي

                                                            1 -Resting Point of Accommodation  

 

10 

 

، به هم نزديك هستند ) اينچ 32د حدو( سانتيمتر 80حدود RPVو ) اينچ 30حدود ( سانتيمتر 75حدود PRAمقادير عمودي . كه باعث تنظيم فاصله ي بينايي صحيح مي شود

راحتي بينايي را براي اكثريت كاربران كامپيوتر ايجاد مي كند در ) اينچ 24- 32حدود ( سانيمتر 60- 80ي بينايي محدود هسبت به اعمال ، بهتر است اندازه ي فونت تصاوير نربسيار زياد است كه فاصله ي بينايي توصيه شده براي ديدن تصاويوضعيتي

. كردن فاصله بينايي افزايش يابد يا كوتاهه نيرو ببه دست مي آيد ) شكل آن ( تغيير تحدب عدسي چشم تطابق ، تنظيم خودكار چشم براي تمركز بر اشياء نزديك است كه بوسيله

. ها به سمت بيني به هنگام ديدن اشياء نزديك است همگرايي گردش چشم . آورده شده است 3مالحظات ارگونوميك در كا ربا كامپيوتر در پيوست شماره رنگ مانيتور كامپيوتر و نمايشگر ها -5- 5-1 ستگي دارد در هر حال چندين جنبه از به نظر كاربر ب )VDT(انتخاب رنگ كاراكتر ها صفحه نمايشگر يا پايانه ها ي نمايش تصويري

VDT و كنتراست بين رنگ كاراكترها و ) خوانايي كاراكتر ها ( قبل از انتخاب رنگ بايد در نظر گرفته شود ، وضوح .صفحه مي باشد رنگ زمينه

:رنگ كاراكترها -1- 1-5- 5اين رنگ ها د رناحيه . د ، سبز و نارنجي قابل قبول مي باشد توافق بر بدون رنگ ، سياه و سفيد است و عموما رنگ زر

به رنگ هايي در انتهاي محدود طيف هاچشم . مياني طيف بينايي قرار دارند و راحت ترين ناحيه براي ديدن چشم ها هستند از كاراكتر هايي با اين رنگ ها بايد خودداري گردد ، از استفاده ) مثل رنگ هاي آبي ، بنفش و قرمز ( نيستند حساس بينايي

. با آن كنتراست داشته باشد ، نمايش داده شوند مگر اينكه در زمينه روشن يا در زمينه اي كه ردن به يك تصوير سبز مثال بعد از نگاه ك براي . رنگ ها ممكن است به دنبال ديدن طوالني مدت ، تصاويري ايجاد كنند به نظر برسد ( يك دوره زماني ، هنگامي كه به يك تصوير سفيد نگاه مي كنيد ، ممكن است صورتي كم رنگ ظاهر شود براي

و نه فقط ) مثل يك سطح رنگي ( اين امر زيان آور است و اثر بسيار كوتاه مدتي دارد كه مي تواند به وسيله هر منبع رنگي ) VDT ها ايجاد شود .

:نمايشگر ) قطبيت ( پالريته -2- 1-5- 5يا مانيتور ، كاركترهاي تاريك را روي زمينه روشن نمايش داده و قطبيت منفي VDTقطبيت مثبت به اين معني است كه

. ، كاراكتر هاي روشن را روي زمينه تاريك نمايش مي دهدكاراكترهاي تاريك روي . تحت تاثير قرار مي گيرد ) انعكاسات صفحه ( صفحات با قطبيت مثبت ، كمتر به وسيله خيرگي وضوح

به عبارت ديگر سوسو زدن صفحه نمايشگر بيشتر . چه د ربيشتر مواد پرينت استفاده مي شود ، است ‹زمينه روشن مشابه آ . نمايان است

قطبيت ) نصب ( كاراكترها ايجاد كرده و سوسو زدن كمتر مي شود هنگام تنظيم براي منفي كنتراست بهتري را قطبيت . نمايشگر اين فاكتور ها بايد مشخص شوند

                                                                                                                                                                                 2 ‐ Resting Point of vergence 

 

11 

 

: كنتراست تصوير و وضوح -5-1-5-3 باسد آنچه كه براي يك 1به 10است نسبت كنتراست براي سهولت خواندن آنچه يك نمايشگر نشان مي دهد ، معموال الرم

فرد قابل قبول است به سايز كاراكتر ، فاصله ي ديدن و نوع وظيفه اي كه انجام مي شود بستگي دارد يك مانيتور . كاربر ايجاد كند براي بايد وضوح كافي

انتخاب و خريد وسائل اداري ارگونوميك -1-6- 5 :نكات زير بايد در نظر گرفته شود اداريدر خريد لوزام

 فاكتورهاي فردي -1

اندازه : در اين زمينه نكات مهم عبارتند از . دانستن مشخصات افرادي كه از وسائل استفاده مي كنند بسيار مهم است جنس و چپ دست يا راست دست بودن فرد بدن ، ارتفاع ،

 ماهيت وظايف -2

در ك اساس كاري كه انجام مي . مختلف نياز به تجهيزات متفاوت ، لوازم مختلف و جانمايي هاي مختلف دارد اداريوظايف . مي كند ، به آن نيار دارد ، كمك شود به فرد ، در فهم بيشتر آنچه كارگر براي انجام بهتر شغل از نظر ارگونوميكي

:ماهيت وظايفي كه انجام مي شود و بايد در نظر گرفته شود ، عبارتند از  نياز به تايپ كردن زياد يا كم

 ... ) مانند يادداشت برداشتن ، استفاده از تلفن و ( تايپ كردن همراه با ساير كارها

 ...) مانند اسپيكر ها و ( يگر وسائل ورودي داده ها استفاده از موشواره يا د

 فاكتورهاي محيطي مهم -3

:بسياري از جنبه هاي محيط كار كه بايد در نظر گرفته شود عبارنتد از  فضاي در دسترس و ابعاد اداره

 جانماي يا ترتيب وسايل موجود

 منابع نور، بخصوص المپ ها

 امپيوتر هاي مورد استفاده نوع و اندازه ك

 كيس هايي كه روي ميز يا كف اتاق قرار مي گيرند

 ...وسايل ذخيره و موشواره ها و  ديسكت ها ي سخت مستقل لوزام جانبي همچون

 تعامل با همكاران

:هنگام انتخاب وسائل اداري نكات زير بايد در نظر گرفته شود تنظيم كه بتواند همه كاربران را پوشش دهد داشتن قابليت . 

برخي صندلي ها سيلندرهاي قابل تنظيم دارند كه براي تطابق با افراد خيلي بلند يا خيلي كوتاه به كار مي .روند

يك صندلي كامال قابل تنظيم با قابليت ارتفاع تكيه گاه آرنج 

ترجيحا ميز قابل تنظيم   اگر تصميم به استفاده از ميز غير قابل تنظيم گرفتيد ، تكيه گاه پا را فراموش نكنيد 

 

12 

 

در اين زمينه استفاده از نظرات ... ( استفاده از لوازم جانبي همچون كتابيار ، موشواره ، المپ هاي وظيفه و ) كاركنان بسيار مهم است

به طور مثال رنگ ميز و صندلي باعث ايجاد ( زاتي كه داراي سطح انعكاسي نباشند استفاده از وسائل يا تجهي ) انعكاس شود

 

: نكات مهم در نگهداري صندلي ها برخي سازندگان صندلي ، برنامه . هنگام خريد صندلي ها ، هزينه هاي تعمير و نگهداري را در نظر بگيريد

:گهداري صندلي را توصيه مي كنند مشكالت معمول مي تواند شامل موارد زير باشد بازرسي و تعمير و ن پيچ ها و مهره ها شل شده و پائين افتند -

 سيلندرهاي هيدروليك در نگهداري دچار نقص شود يا گير كند -

 صندلي به درستي نچر خد -

:اقدام بعدي پس از انتخاب محصول مناسب در مورد آن اخذ شود درگير كردن افراد در فرآيند كاركنان راقبل از اينكه تصميم نهايي گرفته شود بايد نظر

. تصميم گيري براي اتنخاب وسائل و تجهيزات مناسب براي آنها و براي وظايف كاريشان بسيار مهم است جهيزات جديد نيز براي معرفي موفقيت آميز تجهيزات ووسايل جديد آموزش چگونگي استفاده ، تنظيم مجدد ت

. مهم است بسياردر محيط كار بايد به خاطر داشته باشيد كه ادعاي فروشنده مبني بر ارگونوميك بودن تجهيرات ، راحتي آنرا تضمين نمي

مي كند و اين امر بل اطمينان به سرمايه گذاري درست كمك از منابع قا صحيحكند كسب اطالعات معتبر و هم براي كارفرما و هم كاركنان به طور يكسان مفيد خواهد بود مشورت با متخصص نيز در اين زمينه مفيد است

بازرسي محيط كار -2- 5ح الزامات جهت بهبود شرايط كاري موظف است سالي يكبار جهت اطمينان از اجراي صحي  HSEواحد

5و 4پرسنل ، محيطها و ايستگاههاي كاري را با استفاده از چك ليست هاي ارائه شده در پيوست هاي شماره . بررسي كرده و از نتايج آنها جهت انجام اقدامات مناسب استفاده نمايد

. ايت از طرف كار كنان الزم است بازرسي مجدد صورت گيرد همچنين در صورت وجود هر گونه شك

 

13 

 

نگهداري سوابق -5-3 سوابق مربوط به ارزيابي و ضعيت ارگونوميك اتاقهاي كنترل و محيط هاي اداري بايد بر اساس جدول زير

تامدت زمان ذكر شده در مكانهاي مشخص شده نگهداري شود

. مدت زمان نگهداري مكان نگهداري سوابق

اداريچك ليست هاي بررسي محيط هاي

ساختمان هاي اداري HSEچك ليست بازرسي

 HSEواحد

سال 5

 

:عمناب  

 

 كتابچه مجموعه دستورالعملهاي بهداشت صنعتي در صنايع پتروشيمي -1

 3فصل / داشت حر فه اي در شركت ملي نفت ايران كتاب مجموعه قوانين و مقررات به -2

٣- http://www.hse.gov.uk/comah/sragtech/techmeascontrol.htm - ٤- - http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/vdtcolor.html ٥- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/monitor_positioning.html ٦- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/working_space.html 7- - http://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/purchase.html 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14 

 

مشخصات انتخاب صندلي: 1پيوست شماره

: اداري ، صندلي را با در نظر گرفتن نكات زير انتخاب كنيد / هاي دفتري براي كاربرد

داشتن كنترل هايي كه به آساني در وضعيت نشسته عمل كنند 

قابل تنظيم باشد ) زاويه انحراف ( نشيمنگاه كه از نظر ارتفاع و شيب 

وارد نكند كه به پشت رانها يا زانو ها فشار نشيمنگاه 

انحنا داشته باشد ( نشيمنگاه كه لبه ي جلو به سمت كف زمين خم شده باشد ( 

را داشته و لغزنده نباشد 3بليت عبور هوااپوشش روي صندلي ق 

داراي تكيه گاه كمر براي حفاظت از بخش پائيني كمر باشد 

داراي پايه پنج قسمتي متعادل باشد 

صندلي متناسب با نوع كف سازي ساختمان باشد هايخ چر 

باشد ) گردشي ( داري مكانيسم چرخشي 

در جه با 90تكيه گاه بازو كه بتواند با ارتفاع آرنج هنگامي كه بازوها به سمت پائين آويزان هستند و ساعدها زاويه تقريبا

 بازوها دارند ، تنظيم شود

گاه ها با جابجايي آزاد در ايستگاه كاري تداخل نداشته باشد تكيه 

: در مورد صندلي ها ي مورد استفاده در آزمايشگاه نكات زير بايد در نظر گرفته شود

كمر و جهت كار در آزمايشگاه از صندليهاي ارگونوميك كه مجهز به يك حلقه جهت نگهداري پاها در پائين ، پشتي

 نشيمنگاه قابليت تنظيم باشد ، استفاده كنيد

بطور كلي ابعاد صندلي بايد تا حد امكان مطابق استانداردANSI/HFS100‐1988  باشد

                                                            ١ - Breatable  

 

15 

 

)چگونگي تنظيم صندلي بر اساس قد (2پيوست شماره : ظيم صندلي بر اساس قد مطابق زير عمل نمائيد تنجهت

درست زير كاسه ي زانو باشد ) در حالت افقي ( بايستيد ، به طوري كه بلند ترين نقطه نشيمنگاه جلوي صندلي.

روي صندلي بنشينيد و پاهايتان را صاف روي كف زمين قرار دهيد 

به اندازه ي يك مشت گره ) ق پا ماهيچه ي سا( ي جلويي نشيمنگاه صندلي و قسمت پائين تر ساق پا فضاي بين لبه )اينچ 2حدود ( كرده باشد

تكيه گاه كمر را طوري تنظيم كنيد كه گودي كمر را در بر گيرد .  

 

 

16 

 

درجه خم كنيد و ارتفاع 90صاف روي صندلي بنشينيد بطوري كه بازوها از دو طرف آويزان باشد آرنج را به اندازه ي  گاه هاي بازو را طوري تنظيم كنيد كه كمتر با سطوح زيرين آرنج ها تماس داشته باشد تكيه

اگر اين حد نتواند رعايت شود يا اگر تكيه گاههاي بازو ، در پائين ترين حد تنظيم خود ، حتي به مقدار كمي آرنج ها را . ز صندلي برداريد ببرد تكيه گاه بازو ها ، را ا

كنيد ) خم ( اگر الزم مي دانيد نشيمنگاه را به طرف جلو باعقب كج . 

 

17 

 

مالحظات ارگونوميك در كار با كامپيوتر: 3پيوست شماره

 موقعيت مانيتور -1

مانيتور بايد مستقيما در . تنظيم باشد مانيتور بايد عمود بر پنجره قرار گيرد و در سطح عمودي ، افقي و طرفين قابل فاصله بين مانيتور و چشم ها بايد . لبه بااليي آن بايد در امتداد ديد چشمها قرار گيرد. جلوي صفحه كليد قرار گيرد

. سانيمتر است 46البته بهترين فاصله چشم تا مانيتور حدود . تقريبا به اندازه طول شانه باشد

 خيرگي - 2

براي روشنايي روي ميز كار خود مي توانيد از . خيرگي سطح كار را مي توان با كاهش نور باالي سر و استفاده از پرده كاهش داد . استفاده كنيد ) چراغ مطالعه ( روشنايي موضعي

 انعكاس صفحه مانيتور - 3

مانيتور مي توانيد آنرا به سمت باال پائين يا چپ و راست بچر خانيد و يا از فيلتر هاي براي كاهش درخشندگي و انعكاسات صفحه . مخصوص استفاده كنيد

 موقعيت قرار گيري مدارك - 4

توجه داشته . براي قرار دادن مدارك خود در نزديكي صفحه مانيتور استفاده كنيد) نگهدارنده ( در صورت امكان از يك هولدر . باشيد كه افصله و ارتفاع اين هولدر بايد با فاصله و ارتفاع مانيتور يكسان باشد

 موس و تجهيزات ورودي - 5

. موس و ديگر تجهيزات ورودي را در مجاورت صفحه كليد قرار دهيد تا ميز ان تنش هاي وارده به شانه ها ي شما كاهش يابد وقتي كه دست . از يك تكيه گاه در زير مچ استفاده كنيد . انچه در هنگام تايپ مجبور هستيد دستان خود را باال نگه داريد چن

ع واقكاربر روي مس قرار دارد انگشتان ، مچ و ساعد دست بايد تقريبا در يك خط مستقيم قرار گرفته و آرنج ها نزديك به بدن . شده باشند

 موقعيت قرار گيري پاها - ۶

.در اين حالت پاها بايد روي كف يا زير پايي قرار گيرند. رانها بايد به حالت موازي باشند و ساق پاها به طور عمودي قرار گيرند

 موقعيت قرار گيري سر ، گردن و شانه ها - ٧

شانه هاي خود را شل و راحت نگه داريد و آرنج . قرار گيرد ) رو به جلو ( لت مستقيم طوري بنشينيد كه سر و گردن شما به حا . ها را تا حد ممكن به بدن نزديك كنيد

 

18 

 

 فضاي كافي براي پاها - 8

.اجازه دهيد فضاي كافي براي زانو ها و ران هايتان در زير صفحه كليد وجود داشته باشد

  انتخاب صندلي - 9

: صندلي شما بايد داراي ويژگي هاي زير باشد

 . داراي پشتي باشد كه به عنوان تكيه گاه مورد استفاده قرار گيرد

 .ارتفاع نشيمنگاه آن در حدي باشد كه به پشت ران يا زانو فشاري وارد نشود

 .يين داشته باشد لبه جلويي نشيمنگاه صندلي بايد كمي انحنا رو به پا

 . داراي دسته باشد و شكل آن از نزديك شدن صندلي به ميز كار جلوگيري نكند

  تنظيم صندلي و ميز كار -10

سپس بر روي . در جلوي صندلي بايستيد ، ارتفاع نشيمنگاه صندلي را به صورتي تنظيم كنيد كه لبه آن در زير كشكك زانو قرار گيرد .د به صورتي كه فضاي آزاد بين لبه جلويي صندلي و قسمت پايين پا به اندازه يك مشت گره كرده باشد آن بنشيني

پشتي صندلي را به صورتي تنظيم كنيد كه گودي كمر را در بر گيرد و همچنين آنرا به نحوي محكم كنيد كه در اثر وزن بدن حركت . نكند

اگر از سطح كاري كه ارتفاع . آرنجها در حالتي كه دستها از طرفين آويزان است تنظيم كنيد رتفاع اندازه اارتفاع سطح كار را به ارتفاع صندلي را به اندازه اي باال ببريد كه وضعيت مناسبي مناسبي براي بازوها و باال استفاده مي كنيد ) مثل يك ميز ( ثابتي دارد

: جهت انجام اين كار به ترتيب زير عمل كنيد .تنه ايجاد شود

 . برابر شود ) سطح ميز ( ارتفاع صندلي را به صورتي تنظيم كنيد كه ارتفاع آرنجها با ارتفاع سطح كار -1

ي استفاده كنيد در صورتي كه در اين وضعيت پاها بر روي زمين قرار نگرفت و به پشت پاها فشار وارد مي شود ، از يك زير پاي -2 . زير پايي بايد قابل تنظيم بوده و تمامي سطح كف پا بايد روي آن قرار گيرد .

 ميز كار - 11

ارتفاع سطح ميز بايد مناسب باشد و فضاي كافي براي تمام . مشخصات ميز كار با توجه به مشخصات صندلي تعيين مي شود اين فضا براي انجام وظايفي مثل نوشتن و يا كنترل كامپيوتر و همچنين براي قرار . شد وسايل كار بر روي ميز وجود داشته با .در نظر گرفته مي شود ... دادن اشيايي مثل كتاب ، كاغذ و

و انبار نمودن اشياء روي قرار دادن. سطح زير ميز بايد به گونه اي باشد كه اپراتور مجبور به جمع كردن پاها در زير ميز نشود . ميز ابيد به گونه اي طراحي شود كه فرد مجبور به خم شدن روي سطح كار نشود . ميز صحيح نيست

 

19 

 

ساختمانهاي اداريHSEچك ليست بازرسي - 4پيوست شماره

توضيحات 

 خير  بلي  سوال  رديف

      ويس هاي ساختمان مطابق استاندارد است ؟آيا ساختمان از نظر كاربرد ، اشغاليت و سر   ١

      آيا براي پوشش كف از مواد مناسب استفاده شده است ؟   ٢

      آيا كف ساختمان تميز و عاري از مواد لغزنده است ؟   ٣

       آيا راههاي عبور ، عاري از موانع است ؟ ۴

      بل ها ي شبكه و سيستم هاي الكتريكي آيا نواحي كاري و محل هاي عبور ، عاري از كا است ؟

۵

      آيا شرايط كاري به گونه اي است كه در حين كار نياز به خم شدن مكرر وجود ندارد؟

۶

      آيا ميز و صندلي متناسب با كار است ؟ ٧

      ري نزديك شود ؟آيا كاربر مي تواند به اندازه كافي و بدون مانع به ايستگاه كا   ٨

      داراي ارتفاع مناسب هستند ؟) ميز ، قفسه ( آيا سطوح كاري   ٩

       آيا امكان دسترسي آسان به تلفن ، كامپوتر يا قفسه ها وجوددارد؟ ١٠

       آيا شرايط كاري به گونه اي است كه در حين كار نياز به بلند كردن بار زياد نيست ؟ ١١

      قابل تنظيم هستند ؟...آيا صندلي ها از نظر ارتفاع ، تكيه گاه كمر ، تكيه گاه بازو و   ١٢

       آيا تكيه گاه پا وجود دارد؟ ١٣

       آيا كار فرد،جزء كارهاي غير تكراري محسوب مي شود ؟ ١۴

      ١۵ وجوددارد؟)Rotation(آيا در كارهاي تكراري گردش

      يري از خستگي افراد ، زمان استراحت كافي در نظر گرفته شده است؟آيا براي جلوگ   ١۶

      ١٧ دارند ؟)دقيقه5هر يك ساعت(زمان استراحت منظمي)VDTكار با ( آيا كاركنان اداري

      وجوددارد؟)درجه90زانو(آيا زير ميز ،فضاي كافي براي زاويه مناسب پا   ١٨

      مرتب كردن ايستگاه كاري خود را مي دانند ؟.قه تنظيم صنولي آيا تمام كاركنان ، طري   ١٩

      آيا اثاثيه و لوازم موجود مناسب هستند ؟ ٢٠

       آيا اثاثيه و لوازم موجود براي آن وظيفه كاري كافي است ؟ ٢١

       آيا اثاثيه و لوازم موجود قابل تنظيم هستند ؟ ٢٢

      في و بدون استفاده از محيط خارج شده اند ؟آيا در اتاق تجهيزات ا ضا   ٢٣

       آيا تجهيزات معيوب و خراب يا قديمي جمع آوري شده اند ؟ ٢۴

       در صورت آسيب صندلي يا لوازم اداري ، آيا تعمير و يا تعويض مي شوند؟ ٢۵

      ؟آيا تجهيزات و وسايل براي كاربردي اصلي نها به كار مي روند ٢۶

      آيا اثاثيه طوري چيده شده اند كه دسترسي به راه هاي خروجي به سادگي امكان پذير  باشد ؟

٢٧

       آيا اطالعات اضطراري در جاهاي مناسبي نصب شده اند ؟ ٢٨

       آيا شماره تلفن هاي اضطراري به آساني در دسترس است ؟ ٢٩

      به آساني قابل دسترسي هستند ؟آيا نقاط ورودي وخروجي   ٣٠

 

20 

 

       آيا راههاي خروجي مشخص شده اند ؟ ٣١

       آيا راههاي خروجي كافي هستند ؟ ٣٢

       آيا درب هاي خروجي به وضوح مشخص شده اند ؟ ٣٣

       آيا راهرو ها ي خروجي عاري از موانع هستند ؟ ٣۴

      داخل بدون استفاده از كليد باز مي شوند ؟آيا درب هاي خروجي به آساني از ٣۵

       آيا عاليم هشدار مر بوط به خطرات الكتريكي نصب شده اند ؟ ٣۶

      ٣٧ مي باشد ؟)ASHRAE(آيا ميزان تهويه كافي و بر اساس استانداردهاي پذيرفته شده

       آيا سيستم تهويه مطبوع به درستي كار مي كند ؟ ٣٨

       آيا سيستم تهويه مطبوع به درستي نگهداري مي شود ؟ ٣٩

      ، ميكرو اورگانيسم ها و گردو آزبست (عاري از منابع آلودگي HVACآيا سيستم است ؟) غبار

۴٠

      ، دود و فيوم را آنترل مي آند ؟آيا سيستم تهويه   ۴١

      كاركنان از خشكي يا تحريك چشم ها در پايانآيا هواي داخلي به گونه اي است كه روز شكايت نداشته باشند ؟

۴٢

      ؟)بدون احساس خفگي(آيا هواي اتاق يا محوطه اكسيژن كافي دارد   ۴٣

       آيا سيستم گرمايشي و سرمايشي به درستي كار مي كنند ؟ ۴۴

      هاي پذيرفته شده مي باشد ؟آيا دما و رطوبت در حد مطلوب و بر اساس استاندارد   ۴۵

       آيا فن هاي سقفي به درستي نصب شده اند ؟ ۴۶

      آيا ميزان روشنايي كافي است ؟ ۴٧

       آيا پنجر ه ها تميز هستند ؟ ۴٨

       آيا خيرگي و انعكاس وجو دارد؟ ۴٩

       براي حذف خيرگي چشم ها ،پنجر ه ها به پوشش هاي مناسب مجهز شده اند ؟ ۵٠

       آيا وسايل و تجهيزات به گو نه اي هستند كه باعث خيرگي نشوند ؟ ۵١

      آيا منابع روشنايي ژيوسته و بدون نور چشمك زن هستند ؟ ۵٢

      در اتاق وجود دارد ؟)بدون پنجر ه ها ( آيا روشنايي اضطراري   ۵٣

       آيا ارزيابي صدا انجام شده است ؟ ۵۴

      ميزان صدا در حد استاندارد است ؟آيا ۵۵

       آيا ميزان صدا به گون هاي است كه با سيگنالهاي اضطراري تداخل ندارد ؟ ۵۶

       آيا شنيدن صداي معمولي در فاصله يك متري امكان پذير است ؟ ۵٧

       آيا صداهاي مزاحم در اتاق حذف شده اند ؟ ۵٨

      ر محل مناسب نصب شده اند ؟آيا تجهيزات حفاظت فردي د   ۵٩

       آيا خاموش كننده هاي آتش و جعبه كمكهاي اوليه در محل مناسب نصب شده اند ؟ ۶٠

      آيا همه قسمت ها به طور منظم تميز مي شوند ؟ ۶١

       آيا سطلهاي زباله در نظر گرفته شده است و به طور مرتب و منظم تخليه مي شوند ؟ ۶٢

 

21 

 

 

 پرسشنامه ارزيابي ارگونوميكي شرايط كار در فعاليتهاي دفتري – 5پيوست شماره

: نام ونام خانوادگي شماره پرسنلي

 شغل  واحد سازماني

 كل سابقه كار  سابقه كار در شغل فعلي

 وزن  سال تولد

 در روز چند ساعت به اشكال زير به انجام وظيفه مشغول هستيد ؟

  نشسته ايستاده در حال حركت

       شما راست دست هستيد يا چپ دست ؟ 1 

 آيا از عينك طبي استفاده مي كنيد ؟ 2 

 در صورت مثبت بودن پاسخ باال ، نوع عينك شما چيست ؟ 3 

 آيا ارتفاع صندلي شما قابل تنظيم است ؟ 4 

 صندلي شما از نوع دسته دار است ؟آيا 5 

 در صورت مثبت بودن پاسخ باال ، آيا اين دسته ها مانع فعاليت شما مي شوند ؟ 6 

 آيا صندلي شما قابليت چرخش به طرفين را دارد؟ 7 

 پايه 5چرخدار  پايه 4چرخ دار  صندلي شما كداميك از شرايط مقابل را دارد؟ 8 

 ز شما قابل تنظيم است ؟آيا ارتفاع مي 9 

 آيا در هنگام كار در پشت ميز ، از زير پايي استفاده مي كنيد ؟ 10 

 اگر تايپيست يا اپراتور كامپيوتر هستيد ، از كتابيار استفاده مي كنيد ؟ 11 

 آيا وسايل روي ميز كار شما در محدوده دسترسي آسان قرار دارد؟ 12 

 پشت ميز ، ناچاريد با كمري خميده به جلو كار كنيد ؟آيا براي انجام كار در 13 

 آيا در هنگام كار در پشت ميز احساس راحتي مي كنيد ؟ 14 

 آيا براي كار در پشت ميز ناچاريد بدن را به طرفين بچرخانيد؟ 15 

 آيا براي انجام وظيفه از كامپيوتر استفاده مي كنيد ؟ 16 

 اده از كامپيوتر ، فاصله صفحه نمايش تا چشم شما چند سانتيمتر است ؟در صورت استف 17 

 آيا ارتفاع مانيتور به گو نه اي است كه ناچاريد سر را بيش از حد باال نگه داشته يا خم نمائيد ؟ 18 

ليت آيا نوع فعاليت شما اين اجازه را مي دهد تا جهت مطالعه نامه ها و اسناد اداري و يا فعا نوشتاري از سطح شيبدار روي ميز استفاده نمائيد ؟ 19 

 آيا رو شنايي محل كارتان كافي است ؟ 20 

 از كداميك از منابع روشنايي براي محل كارتان استفاده مي نمائيد ؟ 21 

 آيا در طول روز در اوقات پشت ميز نشيني حركات كششي و نرمشي انجام مي دهيد ؟ 22 

 يا از نرمش هاي فوق الذكر اطالعات علمي كافي داريد و آموزشي در اين زمينه ديده ايد ؟آ 23 

     

آيا در زمينه روش هاي صحيح پشت ميز نشيني و شرايط صحيح كار در فعاليت هاي دفتري  ، آموزش ديده ايد ؟ 24