33
ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣ ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﻧﺮژي/ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ/ ﺷﻤﺎره ي50 / ﭘﺎﯾﯿﺰ1395 / ﺻﻔﺤﺎت84 - 53 ﺑﺎﯾﻮﻓﯿﻮل) ﺑﺮرﺳﯽ ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻮﺧﺖ زﯾﺴﺘﯽ: ﭼﺎﻟﺶ( ﻫﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻘﺪم ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑ ﯿﻦ اﻟﻤ ﻠﻠﯽ اﻧﺮژي و ﻣﻌﺎون ﻣﻬﻨﺪﺳ، ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎور ي وزارت ﻧﻔﺖ، [email protected] ﺣﺠﺖ ا.. ﻏﻨﯿﻤﯽ ﻓﺮد ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺎت ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ و رﯾﯿﺲ ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﻔﺖ ﺳﺎزﻣﺎ ن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺻﺎدر،(اوﭘﮏ) ﮐﻨﻨﺪه ﻧﻔﺖ[email protected] ﺣﺴﯿﻦ ﻣﻘﺪم1 داﻧﺸﺠﻮي دﮐﺘﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻧﺮژي و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ داﻧﺸﮕﺎه وﯾﻦ، ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﯿﻦ اﻟﻤ ﻠﻠﯽ اﻧﺮژي، [email protected] ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ:20 / 08 / 1394 ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش:05 / 05 / 1395 ﭼﮑﯿﺪه اﻓ اﯾﺶ روز اﻓﺰون ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي و اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ ي ﻓﺴﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺒـﻊ ﻣﯿﻦ اﻧﺮژي و ﻣﺤﺪود ﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ ي ﻓﺴﯿﻠﯽ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣـﻮرد ﻣﺴـﺎﯾﻞ زﯾﺴـﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ وﺟﻮد دارد، ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻌﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ از اﻫﻤﯿﺖ و ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد. از اﯾﻦ رو ﺗﺤ ﻘﯿﻘﺎت، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺴﺘﺮده اي در ﺟﻬﺎن ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﻠـﯽ و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﺮﺧﯽ روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺎﯾﻮﻓﯿﻮل ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾﮑـﯽ از ﮔﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ و ﺟـﺪي ﺟﻬﺖ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ ي ﻓﺴﯿﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺿﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑـﺎﯾﻮﻓ ﯿﻮل ﻫـﺎ و ﻣﺰاﯾـﺎ و ﻣﻌﺎﯾﺐ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ، ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ از دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ ه اﺳﺖ . ﺑﻪ ﻋـﻼوه ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﮐﺸـﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺎﯾﻮﻓﯿﻮل ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ . ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽ دﻫـ ﺪ ﮐـﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺎﯾﻮﻓﯿﻮل ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎي آﯾﻨﺪه ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎك ﺑـﻮدن و ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻣﻨﯿﺖ اﻧﺮژي در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ، رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪيJEL : P16, P25, P28, Q20, Q50, Q57 ﮐﻠﯿﺪ واژ ه ﻫﺎ: ﺑﺎﯾﻮﻓﯿﻮل، اﻧﺮژي ﻫﺎي ﺗﺠﺪﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮ، ﺳﺒﺪ اﻧﺮژي، ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺤـﺪوﯾﺖ ﻫـﺎي ﺗﻮﻟﯿـﺪ و ﻣﺼﺮف ﺑﺎﯾﻮﻓﯿﻮل1 - ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴ ﻮل

ﻊﻧاﻮﻣ و ﺎﻫﺶﻟﺎﭼ :(لﻮﯿﻓﻮﯾﺎﺑ) ﯽﺘﺴﯾز …iiesj.ir/article-1-431-en.pdf · 1395 ﺰﯿﯾﺎﭘ /50 يهرﺎﻤﺷ /ﻢﻫدزاود لﺎﺳ

  • Upload
    lamnhu

  • View
    222

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

53- 84 / صفحات1395 / پاییز50ي شماره/ دوازدهم مطالعات اقتصاد انرژي/ سالي هنام فصل

ها و موانع): چالشبررسی صنعت سوخت زیستی (بایوفیول

محمدرضا مقدم يفناور و پژوهش ،یمهندس معاونللی انرژي و الم ینمطالعات بمؤسسه عضو هیات علمی

[email protected]، نفت وزارت

فردحجت ا.. غنیمی

ن کشورهاي عضو هیات علمی دانشگاه صنعت نفت و رییس گروه مطالعات نفت سازما

[email protected]کننده نفت (اوپک)، صادر

1حسین مقدم

مطالعات مؤسسه کارشناس دانشجوي دکتراي مدیریت انرژي و محیط زیست دانشگاه وین،

[email protected]، للی انرژيالم ینب 05/05/1395تاریخ پذیرش: 20/08/1394تاریخ دریافت:

چکیدهترین منبـع ي فسیلی به عنوان اصلیها سوختایش روز افزون مصرف انرژي و استفاده از زاف

هایی که در مـورد مسـایل زیسـت ي فسیلی و نگرانیها سوختمنابع یتمین انرژي و محدودأتیافتن منـابعی هاي اخیر طی سالموجب شده وجود دارد، ها سوختمحیطی پیرامون این قبیل

قیقات، مطالعات و کارهاي عملی از این رو تح اي برخوردار شود. ویژهاهمیت و توجه جایگزین از آشنایی کلـی و ،گرفته است. هدف از این تحقیق انجاماي در جهان بر روي این موضوع گسترده

هـاي مهـم و جـدي ها به عنـوان یکـی از گزینـه هاي مختلف تولید بایوفیولمعرفی برخی روشهـا و مزایـا و یولبـایوف در این مقاله ضمن معرفی باشد.ي فسیلی میها سوختجهت جایگزینی

هاي توسـعه ، موانع و محدودیتهاي آنهاهاي مختلف تولید و تفاوتموجود در تکنولوژي معایب. به عـالوه سیاسـت کشـورهاي مختلـف در ه استشدهاي مختلف بررسی این صنعت از دیدگاه

د کـه دهـ . نتـایج مطالعـه نشـان مـی رفته اسـت گزمینه تولید بایوفیول مورد نقد و بررسی قرار وجود موانع متعدد به دالیلی از جمله پاك بـودن و باهاي آینده صنعت تولید بایوفیول طی سال

اي خواهد داشت. مالحظه رشد قابل ،یافته مباحث امنیت انرژي در کشورهاي توسعه JEL: P16, P25, P28, Q20, Q50, Q57بندي طبقه

هـاي تولیـد و سبد انرژي، موانع و محـدویت پذیر،هاي تجدیدانرژي بایوفیول،: ها هکلید واژ مصرف بایوفیول

ولئنویسنده مس - 1

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 54

مقدمه - 1

ي فسیلی تجدیدناپـذیر (نفـت و ها سوختي مایع به دو دسته عمده شامل ها سوخت

شـوند. بـایوفیول و هاي نفتی و گازي) و بایوفیول که تجدیدپذیر است تقسیم میفرآورده

یژه در بخش حمل و نقل هستند. سهم هاي نفتی رقیبی جدي براي یکدیگر به وفرآورده

درصد از کل عرضه میعانـات سـوختی در جهـان 97ي فسیلی همواره بیش از ها سوخت

سهم بایوفیول به تدریج در حال افزایش است. توسعه، تولید و مصـرف بـایوفیول امابوده

شـته باشـد دا خـام نفتهاي انرژي و به ویژه بازار اي در بازارتواند اثرات قابل مالحظهمی

). از این رو تحوالت این بـازار بـه دقـت توسـط کشـورهاي 2009(سندویک و همکاران،

و خـام نفـت . گیـرد به دقت مـورد بررسـی قـرار مـی خام کننده نفتتولیدکننده و مصرف

د بر تحوالت آتی مصرف هر یـک از ایـن توانمزایا و معایبی دارند که میبایوفیول هر یک

ي نفتی کـه باعـث ها هو فرآورد خام نفتین ویژگی تر مهمذار باشد. دو حامل انرژي تأثیرگ

و انـرژي خام نفتتوسعه تولید و مصرف آن شده، ارزش افزوده معموال بسیار باالي تولید

بـا آالینـدگی بسـیار زیـاد خام نفتباالي آن است. این در حالی است که تولید و مصرف

پیامـدهاي منفـی ،ي فسیلی طـی زمـان ها سوختسایر در کنارو مصرف آن ه همراه بود

هاي نفتـی از نفت و فرآوردهاي همحیطی بسیاري داشته است. به عالوه بخش عمدزیست

هـاي زیـادي را در د که این موضوع نگرانیشوشورهاي در حال توسعه تولید میتوسط ک

اي کشورهاي توسعه یافته در مورد امنیت عرضه انرژي به دنبال داشته اسـت. تـالش بـر

رسیدن به منابع انرژي با شدت آالیندگی کمتر و همچنین کاهش وابسـتگی بـه واردات

ه کشـورهاي صـنعتی بـه تولیـد انـرژي سـبب شـد با هدف تأمین امنیت انرژي خام نفت

. تولیـد و مصـرف بـایوفیول بـر توجه خاصی داشته باشـند تجدیدپذیر از جمله بایوفیول

یار پرهزینه و نیازمند سطح قابل توجهی از دانش هاي نفتی بسو فرآورده خام نفتخالف

به مراتب بیشتر از تولید بایوفیول اسـت خام نفتاست. از این رو ارزش افزوده تولید فنی

ترین موانع توسعه بازار بایوفیول بوده وخواهـد بـود. رقابـت بـا یکی از عمده مسألهو این

موانـع تولیـد بـایوفیول دیگـر از بخش کشاورزي و محدودیت منابع آبی و نظایر آن نیـز

).2012باشد (مکفیل و همکاران، می

در هر حال کشورهاي توسعه یافته به دو دلیل (تأمین امنیت عرضه انـرژي و کـاهش

هـاي ها) انگیزه کافی براي حمایت از تولید بایوفیول و سـایر انـرژي شدت انتشار آالینده

55 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

در این بخش وجود ،ی قیمتی و غیرقیمتیهاي حمایتتجدیدپذیر دارند و در نتیجه بسته

صـنعت شـود (لونـدو و ایـن ممکن است در آینده منجر به رونـق هـر چـه بیشـتر ،دارد

). عــالوه بــر ایـن، تحــوالت اخیــر در 2010و جوســلینگ و همکـاران، 2010همکـاران،

در ایـن .تواند بر سرعت توسعه آن تأثیر به سزایی داشته باشدفناوري تولید بایوفیول می

هتوسـع وي اقتصـاد هـاي يهمکـار سـازمان حالی است کـه کشـورهاي عضو 1

(OECD) ،

عنوان مثال کنند. بههاي نفتی وضع میسنگینی بر مصرف نفت و فرآورده همواره مالیات

بیشتر از درآمد ایران از محـل ،2014آمریکا از محل مالیات بنزین در سال دولت درآمد

). در هـر حـال بـدیهی 1393آورد شده است (دهنوي، بر 2012در سال خام نفتفروش

است تحوالت آتی بازارهاي نفت و بایوفیول به شدت تابعی از سیاست کشورهاي مختلف

و بـایوفیول و همچنـین خـام نفـت کننده، صـادرکننده و واردکننـده تولیدکننده، مصرف

قیمـت ول،یفویبـا هـا، فنـاوري تولیـد هاي حمایتی دولتعوامل دیگري از جمله سیاست

مطالعـه و شـناخت بـدون که بود خواهد ... و صنعت نیا يکشاورز هاي نهاده و خام نفت

مقالـه ایـن در. دنمو ترسیم ولیوفیبا صنعت و بازار آینده از روشنی تصویر تواننمی آنها،

خـام نفـت بـازار بـر آن اثرات و ولیوفیبا صنعت روي پیش مسایل به دادن پاسخ هدف با

و پس از مقدمه، معرفی بایوفیول در بخش دوم .است شده گرفته نظر در لذی يها بخش

ها، مزایا و معایب ها، چالششود. بررسی نهادهطرح میمو سیر تحوالت فناوري تولید آن

تولید این صنعت موضوع بخش سوم مقاله است. در بخش چهـارم، بـه بررسـی وضـعیت

هـاي تولیـد بـایوفیول در وانـع و محـدودیت تولید، تقاضا و تجارت بایوفیول پرداخته و م

شـود. بخـش پـنجم، بـه سطح جهان و در مناطق و کشورهاي مختلف نقد و بررسی مـی

از پـردازد. مـی ها و استراتژي کشورهاي مختلف در حوزه تولید بـایوفیول بررسی سیاست

یر ترسیم آینده صـنعت بـایوفیول و تـأث برايتوان نتیجه به دست آمده در این بخش می

هـاي مختلـف در ایـن حـوزه در این موضوع و دیـدگاه نمود.استفاده خام نفتآن بر بازار

هـا شود. در بخش هفتم اثر بایوفیول بر امنیت انرژي، صرفهبخش ششم مقاله بررسی می

گیري و پیشنهادات سیاستی در بندي، نتیجههاي تولید بایوفیول بررسی و جمعو ریسک

ه است. ی مقاله آمدیبخش انتها

1- Organization for Economic Co-operation and Development-(OECD)

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 56

معرفی بایوفیول و سیر تحوالت فناوري تولید آن -2

تواند با بنزین و گازوییل بایوفیول سوخت مایعی براي بخش حمل و نقل است که می

ها از گیاهانی که انرژي خورشید را جذب کرده و به فرم شـیمیایی مخلوط شود. بایوفیول

بنـدي آیـد. در خصـوص طبقـه مـی دست به ،اندشکر یا سایر اشکال در خود ذخیره کرده

انواع بایوفیول مباحثاتی وجود دارد. وجه تمایز انواع بایوفیول در تکنولوژي تولید، میـزان

بنـدي اسـاس طبقـه باشـد. بر اولیه مورد استفاده می اي و نوع موادانتشار گازهاي گلخانه

المللی انرژيآژانس بین1بنـدي تقسیم 3تهو پیشرف 2ي سنتیبه دو دستهدر کل بایوفیول

بـه چهـار هـا بـایوفیول شود. براساس تکنولوژي تولید و سایر وجوه تمایز اشاره شـده می

گردد. بایوفیول تکنولوژي نسل اول معادل نوع سنتی و بـایوفیول نسل مختلف تقسیم می

ي دوم تا چهارم معادل نوع پیشرفته هستند. همچنـین شـایان توجـه اسـت کـه ها نسل

ند. نسـل اول بـایوفیول شـو در سـطح تجـاري تولیـد نمـی هنوز هارم ي سوم و چها نسل

آید. مواد اولیـه بـراي می دست به(سنتی) مستقیماً از مواد غذایی از طریق فرآیند تخمیر

ها عبارتند از: ذرت، گندم، نیشکر، سویا، کلزا و تخم آفتـابگردان. تولید نسل اول بایوفیول

آمده است. )1(ل و دوم در جدول ي اوها نسلدر مورد تر بیش اطالعات

1- International Energy Agency 2- Conventional Biofuels 3- Advanced Biofuels

57 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

ي اول و دوم بایوفیولها نسلي فسیلی با ها سوختۀ مقایس - 1جدول

هاي نفتیپاالیشگاه هابایوفیول

نسل اول نسل دوم و عات ارزانیضـا مواد غیر غذایی، وجود

، 2ی، لیگنیناهیگ و 1توده ستیز فراوانــلولز ــلولز 3س ــی س ــماندهاي 4، هم ، پس

جنگلــی، علــف و گیاهــان کشــاورزي و 5یآب سنبلآبزي مانند

، شـکر، 6)دیسـر یگل يتری (نبات روغن) و دیپیلهاي حیوانی (نشاسته، چربی

غیره

خام نفت

نهادهها

ك)خورا

)

آمــده از فراینــد دســت بــهســوخت ، روغـن اف 8، بایواویـل 7کـاري هیدروژن

ــی ، 10اتـــانول کیگنوســـلولوزیل، 9تـ 11ترکیبی هاي الکل

بایودیزل اتانول تولیدشده از ذرت -

الکل تولیدشده از شکر

سـی ان جـی، ال پــی جی، گازوییل، بنزین،

سـوخت و نفت سفید جت

تال

صوح

م

ــزایش - ــارایی و اف ــود ک ــرهبهب ي ور به استفاده از زمین

قابلیت مصرف مستقیم بوسیله وسایل - نقلیه سنتی

گازکربنیککاهش قابل توجه - عدم رقابت با مواد غذایی

وجود تکنولوژي پیشرفته - دوستدار محیط زیست -

تکنولـوژي شــناخته شــده و نســبتاً - ساده

گذاري نسبتاً کم براي تولیدسرمایه -پـذیري بـا تولیـد در مقیـاس انعطاف کوچک

دوستدار محیط زیست - تأمین امنیت اقتصادي و اجتماعی -

دیتول نییپا نهیهز - باال افزوده ارزش -

مزایا

هـاي حال توسعه بوده و هزینه هنوز در تبدیل آن رو به کاهش است

هـا (غـذا در محدودیت تأمین نهاده - برابر سوخت)

شتاب گرفتن جنگل زدایی - کمبود منابع آبی -ي ســنتی هــا سـوخت تاحـدودي بــا -

شود می ترکیبنسبتاً زیاد تولید به دلیل هاي هزینه -

هاي غذاییرقابت با نهاده

هش اســتخراج و کــا - ذخایر نفتی

ــودگی محـــیط - آلـ زیست

مشکالت اقتصادي و - یستیط زیمح

بمعای

هاي تحقیق یافتهمنبع:

1- Biomass 2 - Lignin ( ستا يآوند اهانیگ تمام یاصل باتیترک از یکی و ایدن فراوان یعیطب مریپل نیدوم ) 3- Cellulose 4- Hemi-cellulose ( دارد حضور اهانیگ اختهی وارهید در سلولز همراه به )

5- Water hyacinth ( یعلم نام : Eichhornia crassipes) 6- Vegetable oils 7- Hydrotreating oil 8- Bio-oil 9- FT Oil

10- Lignocellulosic ethanol 11- Mixed alcohol

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 58

. این شـیوه ه استبنا شد 1پیشرفت در تولید زیست توده اساسنسل سوم بایوفیول بر

دریایی بـه عنـوان جلبککند. به عنوان منبع انرژي استفاده می 2(خزه) دریایی جلبکاز

جلبـک شـود. مالً تجدیدشونده با انرژي بـاال و هزینـه پـایین کشـت مـی یک خوراك کا

هایی که براي کشـت مـواد غـذایی مناسـب دریایی همچنین قابلیت رشد در زمین و آب

دیگـر یـت شـود. مز نیستند را دارد. بنابراین منجر به کـاهش اسـتفاده از منـابع آب مـی

توانـد بـه اشـکال متنـوعی یـدي مـی دریایی این است که بایوفیول تول جلبکاستفاده از

). میـزان انـرژي 2007همچون دیزل، بنزین و سـوخت جـت فـرآوري شـود (چیسـتی،

برابر انـرژي در واحـد سـطح خـوراك بـایوفیول 30تولیدي از بایوفیول نسل سوم تقریباً

.)2009نسل اول یا بایوفیول سنتی است (الرسن و همکاران،

جهت تولید انرژي پایـدار اسـت بلکـه روشـی بـراي نسل چهارم بایوفیول نه تنها در

دي باشد. مواد زیسـت تـوده کـه در حـال رشـد هسـتند، نیز می اکسید کربن ديجذب

هـاي نسـل دوم را بـه را جذب کرده و با اسـتفاده از همـان روش بـایوفیول اکسید کربن

متفـاوت کنند. این فرآیند از این جهت با نسـل دوم و سـوم بـایوفیول سوخت تبدیل می

3فیـول -از طریق فرآیند احتـراق اکسـی اکسید کربن دياست که در تمام مراحل تولید

نمایـد بلکـه بـا را جذب و ذخیره می اکسید کربن ديشود. این سیستم نه تنها جذب می

ذخیـره اکسـید کـربن ديدهـد. را کاهش می آن ي فسیلی انتشارها سوختجایگزینی با

یق به میادین نفـت و گـاز اسـتفاده شـود (گـري و همکـاران، تواند براي تزرشده نیز می

ارایـه شـده ي فسیلی بـا بـایوفیول ها سوختجانشینی انواع ة ). در نمودار یک نحو2007

است.

1- Biomass 2- Oil of Algae, “Oilgae”, Algae Fuels. 3- Oxy-Fuel

59 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

اتانول اتانول

نولبوتا بوتانول

هاي مخلوطالکل

متانول

یشرتروپشف

بایو دیزل

دي متیل اتر

بایوکرود

سبز دیزل دیزل سبز

بایوفیول هاي فسیلیسوخت

پارافین

یدنفت سف

دیزل

جییپال یع یاگاز ما

خامنفت

گازوییل

نسل

نسل

فسیلی جیراي ها سوخت بابایوفیول ینیگزیجا -1مودار ن

)2008( کیار ن،والرس: منبع

ها، مزایا و معایب آنها، چالشنهاده :لتولید بایوفیو -3

در برابـر غذاسـت. ازآنجـایی کـه سـوخت مسأله ،ین چالش بایوفیول نسل اولتر مهم

هـا شوند، افزایش تقاضا براي بایوفیولها مستقیماً از مواد غذایی تولید میغالب بایوفیول

در برخـی مقـاالت شود. ایـن موضـوع منجر به افزایش خروج مواد غذایی از بازار غذا می

مسألههاي اخیر تلقی شده است. عنوان عامل اصلی افزایش قیمت مواد غذایی در سال به

دیگر در خصوص نسل اول بایوفیول کمبود منابع آبی در برخی مناطق اسـت. بسـته بـه

هایی که به لحـاظ تجـاري موجـود هسـتند از محصـوالت خصوصیات محصول، بایوفیول

ـ غذایی به طور عمده نی ي روغنـی بـه عنـوان خـوراك هـا هشکر، چغندر قنـد، ذرت و دان

زنجیـره عنوان مثال ، بههم نیستند شبیهها ). بایوفیول2008کنند. (الرسون، استفاده می

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 60

تولید اتانول1

اروپـا برمبنـاي ۀ اتحادیـ در برزیل براساس نیشکر، در آمریکـا از ذرت و در

).2013هستند (هورتا ناگویرا و همکاران، شباهتگندم و چغندر قند است که کامالً بی

، وضــعیت تولیــد بــایوفیول (اتـانول و بــایودیزل) در کشــورهاي عمــده )1(در شـکل

ه اسـت. بـا توجـه بـه شـکل، عمـده محصـوالت نشـان داد کننـده تولیدکننده و مصـرف

سـویا و کشاورزي مورد استفاده براي تولید بایوفیول عبارتنـد از: ذرت، چغنـدر، نیشـکر،

. خطی که در قطر نمودار وجود دارد، خط خود کفایی است که ارتباط بـین تولیـد و کلزا

طورکـه مشـاهده همـان دهد. مصرف اتانول و بایودیزل را در کشورهاي مختلف نشان می

تقریباً همه کشورها در زمینه تولید اتانول و بایودیزل خودکفا هسـتند (آمریکـا و شود می

ـ برزیل صادرکننده و اتحا ص بـایودیزل در حجـم خصـو هدیه اروپا واردکننده بـایوفیول (ب

ریـزي تولیـد و مصـرف در کشـورهاي توان گفـت برنامـه محدود هستند) و در نتیجه می

روند و هیچ کشوري بـه بـایوفیول کننده بایوفیول همزمان پیش میتولیدکننده و مصرف

هـاي بـاالي تولیـد هزینـه نگاه تجاري نداشته و بیشتر مباحث امنیت انرژي با توجـه بـه

مطرح است. از بین کشورهاي مختلف جهان، آمریکا و برزیل به ترتیـب اولـین و دومـین

کننده اتانول هستند. کشور بزرگ تولیدکننده و مصرف

تولید بایوفیول در کشورهاي مختلف -1شکل

Source: IISD–GSI visualization of data from OECD/FAO, 2012.

1- C2H5OH

61 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

که در سـطح ) به طور کلی به چالشی2012مزرعتی در گزارش بررسی انرژي اوپک (

پردازد. این چالش عبارت است از این کـه آیـا تولیـد بـایوفیول المللی وجود دارد میبین

اساسـاً دو دیـدگاه بـه ایـن سـئوال دهد؟ وي در پاسـخ مواد غذایی را افزایش می قیمت

کند که استفاده از مواد غـذایی کند: دیدگاه اول بیان مییرا مطرح م وجودمکه تلفمخ

) 2008ي مواد غذایی اسـت. نظـر تـانگرمن ( ها قیمتبراي سوخت عامل محرك افزایش

هـاي اخیـر بـه طـور عمـده در نتیجـه افزایش قیمت مواد غذایی در سال«این است که

غـذایی در بازارهـاي بایوفیول بوده که منجر به کاهش دسترسی بـه عرضـه مـواد توسعه

».مللی و افزایش قیمت مواد غذایی شده استال بین

گیـرد. نفت را در بلندمدت محرك قیمـت بـایوفیول در نظـر مـی دیدگاه دوم قیمت

ین عوامل موثر بر تولید بایوفیول، زمین مورد اسـتفاده، تر مهم) به بررسی 2009آژانویچ (

ین نتـایج مطالعـه وي عبارتسـت تر مهماست. پرداخته خام نفتبازده، مواد اولیه و قیمت

قیمـت مـواد اولیـه را ،هـا مواد اولیه بـراي تولیـد بـایوفیول از طور طبیعی، استفاده به :از

هـا) نـه نوسان قیمت مواد اولیه (نهـاده 2009تا 2000 دوره یافزایش خواهد داد. در ط

این نوسـانات بـه دلیـل تر گبزرتنها به دلیل افزایش پیوسته بایوفیول نبوده، بلکه بخش

تـوان هـیچ اثـر سایر عوامل از قبیل قیمت نفت و سفته بازي بوده است. به عـالوه، نمـی

زمـان د. بنابراین وجـود هـم نموداري از تولید بایوفیول بر قیمت مواد اولیه مشاهده معنی

فیول.است به خصوص براي نسل پیشرفته بایو پذیر تولید بایوفیول و مواد غذایی امکان

هـا بـه کنند کـه وضـعیت کشـورهایی کـه در آن ) بیان می2012بریدل و همکاران (

گیرد به صورت دو قطب عمده است. این دوقطبـی بـا دو کشـور بایوفیول یارانه تعلق می

میلیـارد 20بـیش از برزیل و مکزیک قابل توضیح است. در ایـن مقالـه وضـعیت یارانـه

خالصـه طـور بـه از تولید و مصرف بایوفیول بررسی و دالري و سایر اشکال حمایت دولت

مجادلـه غـذا در :اند که سه عامل عمده شـامل شده است. نویسندگان نتیجه گرفته ارائه

هاي ریاضتی ضروري بـا توجـه بـه هاي پیشرفته و سیاستبرابر سوخت، توسعه بایوفیول

داشت. خواهد ها سوختبحران اقتصادي، نقش به سزایی بر توسعه آتی این

هـاي تولیـد ها، بایوفیول نسـل اول هسـتند. تمـام سیسـتم بخش بزرگی از بایوفیول

باشند. فسـفر یـک مـاده مغـذي بـراي بایوفیول نسل اول نیازمند بارورسازي فسفري می

) بـه 2012پذیر است. هین الرس و ریک لیمانز (گیاهان است که ذخایر جهانی آن پایان

هـا در حـال حاضـر که بایوفیول ندوع نهاده پرداخته و دریافتن 7آزمون تولید بایوفیول از

کنند. در نتیجه با درصد تولید کودهاي فسفر غیرارگانیک را مصرف می 2طور تقریبی به

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 62

ایی تمـام ذهاي تولید جاري، تولید بایوفیول نسل اول به قیمت تولید آتی مواد غسیستم

شود.می

پیامدهاي مثبت بسیاري در پی دارد که این د که تولید بایوفیولده نشان میشواهد

به تولید بایوفیول در جهان شده است. همان طور که در ابتـدا توجهباعث افزایش مسأله

امنیت انرژي و تـالش ۀ مسألین دالیل توجه به تولید بایوفیول تر مهماشاره شد، از جمله

ي هـا سـوخت مصـرف کشورهاي مختلف براي کاهش انتشـار گازهـاي آالینـده ناشـی از

آمده است. )2(در این رابطه در جدول تر بیش فسیلی است. جزییات

منافع بایوفیول به تفکیک اثرات اقتصادي، زیست محیطی و امنیت انرژي -2جدول

پایداري اثرات اقتصادي

تنوع سوختی

افزایش شمار مشاغل تولیدي روستایی

افزایش درآمدهاي مالیاتی

ها و تجهیزاتدر نیروگاه گذاريافزایش سرمایه

توسعه اقتصادي

المللیپذیري بینرقابت

کاهش وابستگی به واردات و صادرات نفتی (در کشورهاي مصرف-

ي فسیلی)ها سوختکننده و تولیدکننده

اثرات زیست

محیطی

ايکاهش گازهاي گلخانه

کاهش آلودگی هوا

ي زیستیپذیر تجزیه

کارایی باالتر احتراق

اده از آب و زمینبهبود استف

جلوگیري از انتشار کربن

اثرات مرتبط با

امنیت انرژي

اهداف داخلی

امنیت عرضه

ي فسیلیها سوختکاهش استفاده از

دسترسی بهتر

توزیع داخلی

يپذیر تجدید

هاي تحقیق یافتهمنبع:

63 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

هاي زیر مواجه است:در مقابل تولید بایوفیول با ریسک

اري و امنیت تقاضا.گذ استسیژیکی، کشاورزي، قیمتی، تکنولو هاي ریسک -

رقابت بین محصوالت غذایی و ریسک افزایش قیمت محصوالت غـذایی در نتیجـه -

ي.کشاورزهاي تبدیل محصوالت غذایی موجود به بایوفیول و رقابت آتی براي زمین

.رو پیشهاي تکنولوژیکی و غیر تکنولوژیکی محدودیت -

هـاي ز صنعت بایوفیول بـه تغییـرات احتمـالی در یارانـه انداچشمحساسیت باالي -

اسـتفاده از ین انگیـزه بـراي تـر مهـم هاي دولت و الزامـات مختلفـی کـه دولتی، سیاست

.بایوفیول است

مروري بر وضعیت بایوفیول در جهان -4

تولید

1پـی در بولتن آمـاري بـی بر اساس آمار منتشره(BP) میـزان تولیـد 2015در سـال

30983بوده است کـه از ایـن میـزان خام نفتهزار تن معادل 74847ول در دنیا بایوفی

بنـدي رتبـه )2(در ایـاالت متحـده تولیـد شـده اسـت. نمـودار خام هزار تن معادل نفت

دهد.کشورها را در تولید بایوفیول نشان می

کشورهاي عمده تولیدکننده بایوفیول -2نمودار

) 2016( پی یب يآمار بولتنمنبع:

1- BP Statistical Review of World Energy, June 2016

30983

17636

3130 2592 2430 1961 1749 1508 1344 10590

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 64

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

197

5

197

7

197

9

198

1

198

3

198

5

198

7

198

9

199

1

199

3

199

5

199

7

199

9

200

1

200

3

200

5

200

7

200

9

201

1

میلیون (تولید اتانول )گالن

افزایش یافته، به طـوري کـه اي طی ده سال اخیر تولید بایوفیول به شکل قابل توجه

میلیارد لیتـر و 3/98 میلیارد لیتر به 5/28تولید اتانول از 2015تا 2004هاي بین سال

).REN21, 2016میلیارد لیتر افزایش یافته است ( 1/30 به 4/2بایودیزل از

2012تا سال 1975روند تولید اتانول و بایودیزل از سال -3رنمودا

Source: F.O. Licht, World Ethanol and Biofuels Report, and Earth Policy Institute, 2012

تقاضا

تـا سـال 2014در سال ١میلیون بشکه معادل نفتی در روز 9/1ها از مصرف بایوفیول

. در حال حاضر بـایوفیول خواهد یافتافزایش فت خام تن معادل ن میلیون 6/3به 2040

بینـی پـیش دهـد کـه درصد کل تقاضاي انرژي را در بخش حمل و نقـل پوشـش مـی 3

ۀ اتحادیـ درصد افزایش یابد. ایاالت متحده، برزیل و 5میزان این 2040شود در سال می

خـود اختصـاص بـه 2013درصد تقاضـاي بـایوفیول جهـان را در سـال 86اروپا تقریباً

1- Million barrel oil equivalent per day

65 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

اروپـا در طـول همـین بـازه زمـانی سـهم ۀ اتحادی شود درآمریکا ومی بینی پیش. اند هداد

-IEA, WEO( افـزایش یابـد درصـد 14درصد به 5از اي هبایوفیول در حمل و نقل جاد

درصد بـوده 20اي ل و نقل جادهدر برزیل سهم بایوفیول در حم 2013). در سال 2015

هـاي درصـد خواهـد رسـید. برزیـل در سـهم انـرژي 31بـه 2040 که این رقم تا سـال

مصرف اتانول و بـایودیزل در ) 3(تجدیدپذیر در میان سایر کشورها پیشگام است. جدول

دهد.اي را به تفکیک کشورها نشان میبخش حمل و نقل جاده

یون بشکه (میل اي به تفکیک کشورهامصرف اتانول و بایودیزل در حمل و نقل جاده - 3جدول

خام) معادل نفت

سهم از کل انرژي مصرفی

(درصد) در حمل و نقل

کشور اتانول بایودیزل کل بایوفیول

سال

2013 2040 2013 2040 2013 2040 2013 2040 کشور

ایاالت متحده 6/0 2/1 1/0 3/0 6/0 5/1 5% 14%

چین 0 4/0 0 0 0 4/0 1% 4%

هند 0 2/0 0 0 0 2/0 0% 4%

برزیل 2/0 6/0 0 2/0 3/0 8/0 20% 31%

اتحادیه اروپا 0 2/0 2/0 5/0 3/0 7/0 5% 16%

Source: IEA, world energy outlook, 2015

درصـد سـوخت بخـش 92.10 حـدود ،2014بر اساس آمار دبیرخانه اوپک در سال

درصد 7/2ا بایوفیول در همان سال تنه که درحالیآمده، دست به خام نفتحمل و نقل از

هـاي مزیـت ). با توجه به WOO 2015داده است (ا به خود اختصاص بخش این سوخت

رشـد تیدهه آ طی نقلیهزیست محیطی بایوفیول، سهم بایوفیول در بازار سوخت وسایل

). 4(نمودار داشتخواهد يتر بیش

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 66

Source: IEA, Technology Roadmap, Biofuels for Transport, 2011

تولید و تقاضاي داخلی بایوفیول در مناطق منتخب

ین کشـورها و تـر مهـم انداز تولید و تقاضاي بایوفیول در برخـی از در این بخش چشم

، 5شـود. بـا توجـه بـه نمـودار کننده بـایوفیول بررسـی مـی مناطق تولیدکننده و مصرف

از ایـن رو در ادامـه .ین تولیدکننده بایودیزل در جهان خواهـد بـود تر بزرگاتحادیه اروپا

شود. وضعیت تولید و مصرف بایوفیول در اتحادیه اروپا به طور اجمالی بررسی می

هیدروژن

7%

بنزین

13%

)دیزل(گازوئیل

23%

سوخت جت

13%سوخت سنگین

2%

سی ان جی و

ال پی جی

2%

برق

13%

بایوفیول

27%

67 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

)روز در بشکه هزاراروپا و جهان (ۀ اتحادی تولید بایودیزل در -5نمودار

Source: EIA (US. energy information administration), 2015.

انرژي مصرفی کل جهان را بـه خـود اختصـاص داده درصد 30اروپا بیش از ۀ اتحادی

ي فسیلی است. موتورهاي احتراق داخلـی تـا سـال ها سوختدرصد آن متکی بر 98که

ي مـایع هـا سـوخت تکنولوژي غالب در بخش حمـل و نقـل خواهنـد بـود کـه از 2030

شوند. بـا توجـه بـه رونـد تأمین می ،ي فسیلی و منابع تجدیدشوندهها سوختتولیدي از

کاهشی ذخایر هیدروکربنی این منطقه، بایوفیول بهترین گزینـه بـراي جـایگزینی سـهم

عنـوان شرق اروپا بـه .IEA, WEO-2013)قه است (ي فسیلی در این منطها سوختزیاد

شود. برآوردهـا مبـین آن اسـت کـه هاي زیر کشت فراوان شناخته میاي با زمینمنطقه

این منطقه که در جغرافیاي اعضاء جدید این اتحادیه هاي میلیون هکتار زمین 40تقریباً

تواند براي کشت مواد اولیه (خوراك) بایوفیول مورد استفاده قرار و اوکراین قرار دارد، می

-اروپا دسترسی به زمین به طور بالقوه عامل محدودکنندهۀ اتحادی گیرد. در سایر مناطق

بخـش تـر بـیش ي را بـراي توسـعه تـر ممهـ اي بوده و استفاده بهینه از پسماندها نقـش

اروپـا بـراي ۀ اتحادیـ هاي کشاورزيدرصد کل زمین 13تا 4. بین نماید ایفا میبایوفیول

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

)کشور 27(اتحادیھ اروپا جھان

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 68

ي فسیلی مایع در بخش حمل و نقل مـورد ها سوختتولید بایوفیول به منظور جایگزینی

.1(IEE 2012)نیاز خواهد بود

باشد. کل و سومین بازار بایوفیول در جهان می ین بازار بایودیزلتر بزرگاروپا ۀ اتحادی

1/30میلیارد لیتـر و کـل بـایودیزل تولیـدي 3/98تقریباً 2015اتانول تولیدي در سال

میلیارد لیتر بوده 5/11اروپا ۀ اتحادیبایودیزل تولیدي از آن مقدار میلیارد لیتربوده است

اروپـا تولیـد ۀ اتحادیـ لیدي جهان در). تقریباً نیمی از بایودیزل توREN21, 2016است (

اروپـا از محـل واردات ۀ اتحادی درصد بایودیزل مصرفی 30شود. شایان توجه است که می

ین واردات بایودیزل از کشـورهاي آرژانتـین و انـدونزي اسـت. در تر بیش گردد.تأمین می

ل وارداتـی از انـدونزي و اي را بر بایودیزساله 5هاي اروپا تعرفهۀ اتحادی 2013نوامبر 27

اثـرات ایـن دو کشـو دامپینگ زیرا ، وضع نمودسیاست ضددامپینگ توجه به آرژانتین با

ياقتصـاد تیسـا منفی قابل توجهی بر عملکـرد مـالی تولیدکننـدگان اروپـایی داشـت (

).2013، نوامبر بلومبرگ

دل، واقـع هایی با یـک اسـتراتژي متعـا بایوفیول هاي دسترسی به در راستاي سیاست

دهـد کـه گیـري) نشـان مـی (سـوخت » ریفیـول «پـروژه يهاگرایانه و بلندمدت، تحلیل

از تـأمین سـهم قابـل تـوجهی د در دهه آینده تواناروپا میۀ اتحادی يهاي تولیدبایوفیول

د (بـا توجـه بـه اعضـاي جدیـد و دهـ را به خود اختصاص میتقاضاي انرژي این اتحادیه

هـاي جـاري و توانـد بـا آب احی امید بخش آتی). این پتانسـیل مـی اوکراین به عنوان نو

هاي کشاورزي موجـود بـدون هیچگونـه تغییـري در ذخـایر طبیعـی انجـام شـود زمین

اروپـا یکـی از ۀ اتحادیـ تـوان گفـت کـه ). در نتیجـه مـی 2012(کاوالکانتی و همکاران،

ش بـه میـزان قابـل تـوجهی بـر هایسیاست وین بازیگران در بازار بایوفیول است تر بزرگ

المللـی اروپـا در بـازار بـین ۀ اتحادیـ با توجه به موقعیت ممتاز بازار تأثیر خواهد گذاشت.

د. از طرف یوفیول نقش مهمی را ایفا خواهد نمودر آینده توسعه بااین اتحادیه ، بایوانرژي

ي بخـش هـا سـوخت ر ها در بازاکننده، بایوفیولدیگر با ایجاد امکان انتخاب براي مصرف

شـوند. چنانچـه ایـن رقابـت منجـر بـه ي فسیلی وارد رقابت میها سوختحمل و نقل با

نیـز اروپا شـود، باعـث کـاهش قیمـت جهـانی نفـت ۀ اتحادی کاهش در تقاضاي نفت در

1- Intelligent Energy Europe Programme

69 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

خواهد شد. این اثر در صورت تغییر جهت سـایر کشـورها بـه سـمت بـایوفیول ترکیبـی

ی ضمن اینکه عدم اطمینان در مورد قیمـت جهـان ). 2008، (بیکر و همکاران خواهد بود

ي جایگزین اسـت (کـروزر، ها سوختگذاري در سرمایه نفت تنها عامل مهم محدودکننده

2013 .(

تجارت بایوفیول

در ایاالت متحده و اروپا، فرصـت » یارانه سنگین«ها به بازارهایی با صادرات بایوفیول

گان بایوفیول در کشورهاي در حال توسعه است. براي مثال ار جذابی براي تولیدکنندبسی

اند. (سـوردا و شـو مـی هاي تولیدي در آرژانتین و گواتماال بـه اروپـا صـادر تمام بایوفیول

، تولید، صادرات و واردات بایوفیول در چند کشور منتخـب را 4). جدول 2010همکاران،

دهد. نشان می

( هزار تن) 2010بایوفیول در کشورهاي منتخب در سال تولید، واردات و صادرات -4جدول

واردکنندگان خالص صادرکنندگان خالص کشورها

ایاالت

متحده

بریتانیا ایتالیا اسپانیا فرانسه آلمان مالزي اندونزي برزیل

379 1712 126 2742 596 80 5/359 6/5091 5/40695 تولید

1040 799 594 456 674 0 0 2/616 - واردات

0 101 494 309 732 90 7/185 1/1512 - صادرات

خالص

واردات

4/3648 - 9/895- 7/185- 90- 58- 147 451 698 1040

2012بریدل و همکاران منبع:

اروپـا، ۀ اتحادی اندار انرژي جهانی در میانبر اساس اطالعات منتشره در گزارش چشم

، تنهـا دو کشـور چـین و هنـد تولیـد 2020ایاالت متحده، برزیل، چین و هند در سـال

ول یداشته و برزیل تولیدي باالتر از تقاضـاي بـایوف خود بایودیزلی معادل تقاضاي داخلی

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 70

تنها برزیل مازاد تولید بایوفیول داشته و بقیـه کشـورها بـا 2050خواهد داشت. در سال

مازاد تقاضاي بایوفیول مواجه خواهند بود.

در جهان انداز تولید بایوفیولچشم

المللی انـرژي آمـده اسـت کـه انداز انرژي جهانی آژانس بینچشم 2015در گزارش

درصـد در 14هـاي جدیـد از هاي نو در مصارف اولیه در سـناریوي سیاسـت سهم انرژي

. ایـن افـزایش در نتیجـه خواهـد یافـت افزایش 2040درصد در سال 19به 2013سال

پذیر جدید است. همچنین عنوان شده که تـا سـال هاي تجدیدتقاضاي رو به رشد انرژي

تـراوات سـاعت افـزایش 8784از منابع تجدید شونده به رقمی بالغ بر برقتولید 2025

بـرق از منـابع تجدیدپـدیر در کشـورهاي غیـر خواهد یافت. دو سوم افـزایش در تولیـد

OECD تحـده و ژاپـن اروپا، ایاالت مۀ اتحادی است. افزایش در چین بیش از مجموع کل

در بـازار سـوخت آنهاي زیست محیطـی بـایوفیول، سـهم مزیت جه بهوتبا .خواهد بود

2050رود که تـا سـال د. انتظار مینموخواهد تر بیشرشد دهه آینده طی نقلیهوسایل

درصد کل سوخت بخش حمل و نقل را پوشـش داده و تقریبـاً از انتشـار 27ها بایوفیول

.)2009در سال جلوگیري نمایند (آرنت و همکاران، سیدکربناک دي گیگا تن 1/2

مروري بر سیاست کشورهاي مختلف در زمینه تولید بایوفیول -5

ي غیرفسـیلی هـا سـوخت به نفع اسـتفاده از را هایی سیاست جهانکشورهاي سراسر

ان، ین تولیدکننده سـوخت اتـانول در جهـ تر بزرگاند. ایاالت متحده به عنوان عرفی کردهم

هاي مالی زیادي را براي تولیدکنندگان بایوفیول در نظـر گرفتـه اسـت. در اتحادیـه مشوق

از متـأثر ین تولیدکننده بایودیزل در جهان است، مصرف بـایوفیول بیشـتر تر بزرگاروپا که

هـاي مالیـاتی بـه طـور مـوفقی در الزاماتی است که در آلمان و فرانسه وجود دارد. مشـوق

هـا و کـاهش تولید بـایوفیول منظور تشویق بهایاالت متحده و سایر کشورها برزیل، آلمان،

سازي منـابع انـرژي و ها هم به منظور متنوع. این حمایتاستفاده شده استي آن ها قیمت

هایی اغلب بر اهداف و . چنین سیاستبوده است هم به منظور کسب منافع زیست محیطی

ـ الزامات گسترده ، بخشـش یارانـه هـایی از قبیـل اعطـاي ا برنامـه اي متمرکز هستند که ب

71 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

ها، ضـمانت خریـد محصـوالت و نظـایر آن همـراه اسـت. ایـن مالیاتی، توسعه زیرساخت

ي سطوح بـاالي حمایـت از تولیدکننـدگان نسـل اول گیر ابزارهاي سیاستی منجر به شکل

را گسترش داد. هاي کشاورزي مورد استفاده در تولید بایوفیولبایوفیول شد و بازار نهاده

البته باید توجه داشت که به تمام منابع انرژي در جهان یارانه پرداخـت شـده و طـی

شده اسـت. آژانـس می ي فسیلی پرداختها سوختها به ین یارانهتر بیش سالیان گذشته

ي فسـیلی در سـال هـا سوختکنندگان المللی انرژي میزان یارانه پرداختی به مصرفبین

. این میـزان یارانـه پرداختـی )2015IEAیارد دالر برآورد کرده است (میل 493را 2014

میلیارد دالر بـرآورد شـده بـود 550بالغ بر 2013در سال OECDبراي کشورهاي غیر

)2014IEA(. کـه یارانـه در حـالی ،لذا میزان یارانه اعطا شده رقـم قابـل تـوجهی بـوده

میلیـارد دالر بـوده اسـت. 24نقل بخش حمل و همان سال در پرداختی به بایوفیول در

ي فسـیلی هـا سـوخت شود که یارانه پرداختی به بایوفیول در مقایسـه بـا لذا مالحظه می

هـاي ا در تولید انـرژي ه یارانه)، و از این رو با افزایش میزان 6چندان زیاد نیست (نمودار

توان انتظار شکوفایی دو چندان این صنعت را داشت.تجدیدپذیر می

) دالر اردیلیم( 2013در سال ها سوختمیزان یارانه پرداختی به انواع - 6نمودار

Source: WEO-IEA, 2014.

ي زیستی در کشـورهاي مختلـف ها سوختهاي حمایتی از در ادامه به بررسی برنامه

پرداخته شده است.

0 200 400 600

هـاي پرداخت یارانه به سـوخت

فسیلی

هاي نه به تکنولوژيپرداخت یارا

هاي تجدیدپذیرانرژي

بایوفیول Cپرداخت یارانه

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 72

هـان دارد. ي بـایوفیول را در ج هـا سـوخت ترین برنامه ترین و یکپارچهبرزیل پیشرفته

برنامـه ملـی 1975گردد. این کشور در سـال برمی 1970بحران نفتی دهه این برنامه به

را معرفی کرد که برتولید اتانول از نیشـکر متمرکـز بـود. هـدف ایـن بـود کـه 1پروالکول

هاي عرضه انرژي برطرف شده و یک تقاضاي داخلی با ثبات براي مازاد تولیـد محدودیت

المللـی از بـین و اختالف قیمت بین شکر داخلی و سطح قیمـت بـین نیشکر فراهم شود

اي بـا نامـه موافقـت در جهـت اهـداف خـود ). همچنین دولت 1999برود (والتر و کورتز،

د.امضاء نمومنظور توسعه بازار وسایل نقلیه اصالح شده بهها هکارخان

هـاي تولیـد اسـت. ینـه اي هزگذار بر ارزیابی اقتصادي هر پروژهتأثیراز عوامل مهم و

اسـت. تـر کـم هاي تولید بایوفیول به طور نسبی در برزیل از سایر کشورهاي جهان هزینه

هـاي مواد اولیه، زمین، نهـاده هزینه :ین عوامل در هزینه تولید بایوفیول عبارتند ازتر مهم

) در 2010سوردا و همکـاران ( هاي دولتی و تکنولوژي تولید.حمایت ،هاکشاورزي، یارانه

انـد. هاي تولیـد بـایوفیول در برزیـل اشـاره کـرده مقاله خود به دالیل پایین بودن هزینه

نخستین دلیل این است که نیشکر به عنوان نهاده تولید در این کشور نسبتاً ارزان اسـت.

هـاي نهایتاً حمایـت است.وري زمین و عدم نیاز به آبیاري عامل دیگري سطح باالي بهره

هاي زیادي را در توسـعه تکنولـوژي و تحقیقـات گذاريدولت برزیل سرمایه چندین ساله

را به همـراه داشـته ها هتر کردن این پروژپذیر تولید و توجیهایجاد کرده که کاهش هزینه

از قبیل آب و هـواي مناسـب، زمـین حاصـلخیز و در ي است. البته برزیل شرایط مساعد

سـایر منـاطق د.دار بـراي پـرورش نیشـکر هدسترس فراوان، رشد سـریع نیشـکر و غیـر

مرطوب شبیه برزیل براي این مورد مناسب خواهند بود.

هـاي درصد اتومبیـل 96ها با موفقیت انجام شد و سازي بایوفیولدر دهه بعد تجاري

ي هـا قیمتکردند. کاهش با سوخت اتانول کار می 1985فروخته شده در برزیل در سال

نشینی در گسترش اتانول شد. دولت تـالش منجر به یک عقب 1985نفت در اواخر سال

22دولت الزام کرد تـا 1993گذاري کاهش دهد. در سال کرد تا این بازگشت را با قانون

ی درصد افزایش یافت. در ط 25به میزاناین 2003درصد بنزین اتانول باشد و در سال

1998به کار گرفته شد. در سـال زدایی در بازارهاي سوخت و انرژي مقررات 1990دهه

1- National Alcohol Program (PROALCOOL)

73 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

گرفـت آزاد کـرد. مورد اسـتفاده قـرار مـی ها سوختدولت قیمت الکل هیدراته را که در

هاي رخ داد اتانول را به موفقیت 2008تا 2003 هاي ي نفت که در سالها قیمتافزایش

وه بـر ایـن یافتنی شـده بـود. عـال تر و دست اولیه خود بازگرداند. اتانول یکبار دیگر ارزان

که به رانندگان امکان رانندگی با سوخت اتانول یا بنزین 1منعطف -معرفی موتور سوخت

درصـد از خودروهـاي 83 حـدود 2006ود. در سـال نم تر بیش این موفقیت را ،دادرا می

در ییخودکفـا به این کشورند و زیل وسایل نقلیه سوخت منعطف بودفروخته شده در بر

برزیل فراتـر از مرزهـاي ایـن در ). اثر تولید بایوفیول2010وس (باره بود افتی دست نفت

پذیرترین بایوفیول از نظر قیمت در جهان است. کشور است. اتانول برزیل به عنوان رقابت

هاي متوسط تولید اتانول بـین هزینه 2006بر اساس مطالعه جانسون و کوجیما در سال

ي نفـت هـا قیمـت اتانول را بـا ،ر است. این قیمتدالر آمریکا براي هر لیت 29/0تا 23/0

آمده در برنامـه بایواتـانول، برزیـل دست بههاي پذیر کرده است. بر اساس موفقیترقابت

کند. برنامه ملی تولید و استفاده بـایودیزل در سـال گذاري میاکنون در بایودیزل سرمایه

آیـد. بـر خـالف اتـانول مـی دسـت بـه افتتاح گردید. بایودیزل در برزیـل از سـویا 2005

شـود. دو برنامـه پـذیر نیسـت و بـه آن یارانـه داده مـی اي رقابـت بایودیزل از نظر هزینه

حمایتی عبارتند از خرید تضمینی بایودیزل توسط آژانس نفت ملی بـا قیمتـی بـاالتر از

هاي مالیاتی.هاي تولید و معافیتهزینه

پـردازد. وي ابتکارات بایوفیول در ژاپن مـی اي به بررسی ) در مقاله2009ماتسوموتو (

هاي مرتبط با بـایوفیول هاي ملی و برنامهبیان نموده که ژاپن دامنه متنوعی از استراتژي

کنند توسعه داده است. ایـن اهـداف شـامل کـاهش که چهار هدف سیاستی را دنبال می

ن جامعه مبتنی بـر اي، امنیت عرضه، توسعه روستایی و عملی کردانتشار گازهاي گلخانه

هـا در اهـداف که در بلندمـدت پتانسـیل بـایوفیول گیرد میشود. وي نتیجه بازیافت می

اي نه تنها بستگی به میزان توسـعه تکنولـوژیکی بـایوفیول کاهش انتشار گازهاي گلخانه

مدت پتانسـیل بـایوفیول دارد. در میانبستگی نسل دوم، بلکه به توسعه وسایل نقلیه نیز

سعه روستایی و عملی کردن جامعه مبتنی بر بازیافت به روند پیشـرفت تکنولـوژي در تو

آوري و انتقال مواد اولیـه آنهـا بسـتگی خواهـد داشـت. تولید بایوفیول نسل دوم و جمع

1- Flex-fuel engine

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 74

بایوفیول بر امنیت انرژي ژاپن به وسیله واردات و پتانسـیل تولیـد داخلـی محـدود تأثیر

شود.می

ی سیاست بایوفیول در فرانسه پرداخته اسـت. در ایـن مقالـه ) به بررس2007برنارد (

اروپا، فرانسه یک برنامه بایوفیول برمبناي دو ۀ اتحادی آمده که به منظور انطباق با اهداف

،ايهاي تجدیدپـذیر و نگهداشـت انتشـار گازهـاي گلخانـه معافیت مالیاتی انرژي :معیار

هـاي بـایوفیول فرانسـه در رزیـابی برنامـه آمـده از ا دسـت بـه ده است. نتـایج نموتنظیم

ي بـایوفیول بسـتگی بـه پـذیر کند کـه رقابـت بیان می 2012و 2010، 2008هاي سال

LCAو تقاضا براي محصوالت نفتی دارد. نتایج خام نفتي ها قیمتدهـد کـه نشان می 1

ی اش دولت فرانسه با اهداف زیست محیطـ رسیدنتواند تولید و استفاده از بایوفیول می

تـا سـال اي هدر بخش حمل و نقل جـاد اي هدرصدي انتشار گازهاي گلخان 5را با کاهش

تسهیل نماید. 2020

را ریدپـذ یتجد هـاي انـرژي مدت انیم و بلندمدت توسعه برنامه نیچ 2007 سال در

در زمینـه 2020 و 2010 هـاي سـال يبـرا را تـري کامـل اهداف برنامه نیا. کرد منتشر

ظرفیـت از يبـرآورد و شـود مـی شـامل پـذیر دیـ تجد هـاي يانرژ مختلف هاي يتکنولوژ

و منـابع وجـود لیپتانس به توجه با 2020 اهداف به یابی دست يبرا يتکنولوژ هاي روش

اتیـ ادب مـرور اسـاس بر ها تیمحدود و یاستیس هاي نهیگز. نماید یم هئارا ،عرضه نهیهز

توانـد یمـ نیچـ بـالقوه طور به که دهد یم نشان مطالعه نیا. اند هشد ییشناسا یموضوع

بـه یابیدسـت که یحال در. سازد محقق 2020 سال تا را اتانولاي هردانیغ سوخت اهداف

زیـ ن یاضاف یاستیس اقدامات یبرخ ،است محتمل اریبس زلیودیبا دیتول به مربوط اهداف

).2011خواهد بود (چن و همکاران، ازین مورد

RED(2انـرژي تجدیدشـونده ( هاي اروپا دستورالعملۀ یاتحاد هايگذارياساس قانون

تـا REDاند. بر اسـاس تنظیم شده 2009است که در سال FQD( 3و کیفیت سوخت (

-درصد تقاضاي ملی انرژي در بخش حمل و نقل جاده 10اعضا باید حداقل 2020سال

5/8اسـتفاده از ، FQDاي را از منابع انرژي تجدیدشونده تـأمین نماینـد. دسـتورالعمل

1- Life Cycle Assessment of 1st generation biofuels used in France 2- Renewable energy directive 3- Fuel quality directive

75 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

-درصد الکتریسیته را الزامی می 1درصد بایوفیول نسل دوم و 1درصد بایوفیول سنتی،

کند.

گـذاري و بـه منظـور دسـتیابی بـه اهـداف، کشـورهاي در راستاي چهارچوب قـانون

هـاي مالیـاتی، اسـتفاده از رهیافـت اروپا سطوح مختلفی از یارانه از قبیل مشوقۀ اتحادی

شکاف قیمت1

هـاي تخصـیص المللی انرژي میزان یارانـه کار گرفتند. آژانس بین هب و... را

میلیـارد 11میلیارد یورو (معادل 4/8را 2011اروپا در سالۀ اتحادی یافته به بایوفیول در

بـا هـدف اغنـاي منتقـدین بـه کـارایی پـایین 2012دالر) برآورد کرده است. در اکتبـر

).2014وانین را مورد بازبینی قرار داد (فالش و همکاران، اروپا قۀ اتحادی بایوفیول

مصـرف هـا بایـد اري بایوفیول باید گفت کـه دولـت گذ سیاستدر نهایت در خصوص

هـا بـه تنهـایی مشـکالت بـایوفیول .بخش حمل و نقل تشـویق نماینـد در ها را بایوفیول

تیابی به پتانسـیل به منظور دس ،مربوط به بخش حمل و نقل جهان را حل نخواهند کرد

هـا بـایوفیول ،منافع اجتماعی و زیست محیطی ،کامل آنها در تأمین امنیت عرضه اهداف

سوخت بخـش حمـل و نقـل نشـان دهنـد (بـراون و تأمین باید سهم فزآینده خود را در

)2012همکاران،

بسـیار اهمیـت هـا دولـت اري گـذ سیاسـت و لذا توجه به نکات زیر در

دارند:

باید اقداماتی را دنبال کنند که منجر بـه تنـوع منـابع سـوختی در بخـش ها دولت -

حمل و نقل براي بهبود اقتصاد، امنیت محیط زیست و انرژي شود.

هـا متـوازن آب را با تولید بایوفیول و هاي کشاورزي باید نیاز به عرضه غذاسیاست -

کنند.

گـذاري کننـد تـا سـرمایه هـا ها و صنعت باید در تحقیق و توسـعه بـایوفیول دولت -

را در تولیـد و هـا پیشرو را تشویق نموده و بهترین عملکردها و تکنولـوژي هاي تکنولوژي

ها به اشتراك بگذارند.ولیاستفاده از بایوف

گذاري بخش خصوصی در تولید بـایوفیول هاي تشویق سرمایهها باید سیاستدولت -

تــر از مقیــاس ســریع ،جدیــد هــاي يدر مقیــاس تجــاري را دنبــال نماینــد تــا تکنولــوژ

عبور کنند. آزمایشگاهی

1- The price-gap approach

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 76

ها توسعه دهد. هر کشور باید تالش کند تا بازارهاي باز و آزاد را براي بایوفیول -

خام نفتتقاضا و قیمت اثرات تولید و مصرف بایوفیول بر عرضه، - 6

خـام نفـت همانطور که در مقدمه اشاره شد بین مصرف و تولید بـایوفیول و تقاضـاي

ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. به عبارت دیگر افزایش تقاضا براي بـایوفیول باعـث کـاهش

حاضر گذارد. از این رو در بخش ب ثراتواند بر قیمت نفت شود که میمی خام نفتتقاضاي

شـوند. جانـدا و همکـاران انـد بررسـی مـی که به این موضوع پرداخته یبرخی از مطالعات

هاي زمـانی ها از رهیافت تحلیل سريکه در آن اند هایی پرداختهسی مدل) به برر2012(

بین قیمت انواع بایوفیول، قیمت محصوالت کشاورزي به کار رفتـه در و بررسی وابستگی

. ایـن مقالـه عنـوان اسـتفاده شـده اسـت ي فسـیلی ها سوختها و قیمت تولید بایوفیول

هـاي زیسـت محیطـی، هـا بـه مشخصـه کند که موفقیت و شکست نهـایی بـایوفیول می

هاي زیست محیطی تولید و توزیع این محصـوالت بسـتگی تکنولوژیکی و مدیریت هزینه

هاي مذکور در مورد انواع بـایوفیول در گـذار از نسـل دارد. نکته مهم این است که هزینه

ي فسـیلی هـا سـوخت ي انواع بوده، در صورتی که هزینه نامشخصي دیگر ها نسلاول به

منـابع انـد. لـذا بـا حرکـت بـه سـمت شـکافت هیـدرولیکی و نتی کامالً شناخته شدهس

در ي را تـر بـیش هـاي که هزینه ي فسیلی (مانند نفت و گاز شیل)،ها سوختغیرمتعارف

کاهش یابد. خام نفتها افزایش و در نتیجه تقاضاي رود سهم بایوفیولانتظار می بردارد،

دهند که بـا در نظـر هاي عددي نشان میبیه سازياز طرف دیگر، نتایج تحلیلی و ش

ي فسیلی را ها سوختنرخ استخراج ،هاي بایوفیولگرفتن تعداد زیادي از پارامترها، یارانه

هـاي ناشـی از تغییـرات مدت افزایش خواهد داد و احتمـاالً آسـیب مدت و کوتاهدر میان

). 2013(ون رینسوور و همکاران، نماید تشدید میاقلیمی

توانـد نقـش مهـم و ) قیمت نفت مـی 2012بر اساس مطالعه تیمیلسینا و همکاران (

ي نفـت بـر توسـعه هـا قیمتداشته باشد. این مطالعه اثر گذاري بر توسعه بایوفیولتأثیر

65دهد کـه داده و نشان میبایوفیول و متعاقباً بر عرضه مواد غذایی را مورد بررسی قرار

توانـد مـی 2009از سـطح قیمـت در سـال 2020ت در سال درصد افزایش در قیمت نف

2020درصـد در سـال 4/5بـه 2009درصـد در سـال 4/2نفوذ جهانی بـایوفیول را از

2020برابـر تـا سـال 5/1بـه میـزان 2009افزایش دهد. اگر قیمت نفت از سطوح سال

77 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

از سطحی است که درصد خواهد بود که این میزان باالتر 9افزایش یابد نفوذ بایوفیول تا

است.معرفی شده کشور جهان 40در نتیجه تعهدات و اهداف جاري در بیش از

در مطالعه دیگري عنوان شده که تولید بایوفیول شدیداً به قیمت نفت حساس است.

درصدي در قیمت نفت از سـال 25) افزایش 2011بر اساس مطالعه تیمیلسینا و میول (

درصـد افـزایش در تولیـد جهـانی بـایوفیول 4/20ر به منج 2020) تا سال 2009مبنا (

منجـر 2020درصدي در قیمت نفت از سال مبنا تا سال 100خواهد شد و یک افزایش

درصدي در تولید جهانی بایوفیول خواهد شـد. همچنـین ایـن مطالعـه 3/77به افزایش

هد یافت، دهد که تولید کل کشاورزي در نتیجه افزایش قیمت نفت کاهش خوانشان می

است. تر کماما این کاهش در کشورهاي عمده تولیدکننده

هـا از مـواد غـذایی و افـزایش تولیـد جـاري بـایوفیول و افزایش اخیـر قیمـت نفـت

ي مواد غذایی باعث ایجاد یک آگاهی در مورد پتانسـیل بـروز یـک تضـاد بـین ها قیمت

توانـد بـه کشـورها در مـی فیولشود. بایوها و دسترسی به مواد غذایی میتولید بایوفیول

اکسـید ديو موجـب کـاهش در انتشـار کند شان به واردات نفت کمک کاهش وابستگی

شود.کربن

سازي براي بررسی این موضـوع از یک مدل شبیه )2009در مطالعه اسوِن و ماکسنز (

د و که چگونه بازارهاي نفت، بایوفیول و مواد غذایی ممکن است اثر متقابل داشـته باشـن

شـود. در نتیجـه و کاهش منابع را توسعه دهند استفاده مـی نفت گیري تولید جهانی اوج

را شدیداً سودآور خواهد کرد و منجـر بـه خیـزش این مقاله کمبود نفت، تولید بایوفیول

کند شود و پیشنهاد میصنعت بایوفیول و در نتیجه کمبود مواد غذایی و بروز قحطی می

ر این است که منبع انرژي جایگزینی توسعه یابد که نیازمند زمین اري بهتگذ سیاستکه

کشاورزي نباشد.

این است که آیا هماهنگی در حرکت رسداز سوي دیگر، سوال مهمی که به ذهن می

وجـود دارد؟ مقالـه هـوخمن و همکـاران خام نفتي آتی محصوالت کشاورزي و ها قیمت

و کاالهـاي کشـاورزي و خـام نفـت آتـی ) به طور خاص بر تغییرات بـین قیمـت 2011(

و خـام نفـت دهد که بـین قیمـت ي آتی طال متمرکز شده است. نتایج نشان میها قیمت

و خـام نفـت بایوفیول همگرایی وجود دارد که میزان آن به ازاي سـطوح مختلـف قیمـت

شرایط مختلف اقتصادي و سیاستی متفاوت خواهد بـود. در مجمـوع، انتظـار تأثیرتحت

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 78

گذار باشد و با جانشینی تأثیربر بازارهاي غیرانرژي خام نفتود نوسان قیمت در بازار رمی

هاي ایجاد مصـونیت در برابـر تـورم ناشـی از ي فسیلی با بایوفیول و استراتژيها سوخت

و بازارهاي کشاورزي و بـازار فلـزات افـزایش خام نفتقیمت باالي نفت، ارتباط بین بازار

یابد.

و بازار محصوالت غیرانـرژي را قبـل و خام نفتبازار تأثیر) 2012فان (کوانگ و ینگ

دهد که بازار نفـت اثـرات اند. نتایج نشان میبررسی کرده 2008بعد از بحران مالی سال

هاي کشاورزي) دارد کـه سرریز نوسانی مهمی بر بازار کاالهاي غیر انرژي (از جمله نهاده

دهد. به عالوه، همبستگی کلی بعـد از کاالها نشان می نقش کلیدي نفت را در میان بازار

بحران مالی تقویت شده است.

ــات ( ــه بررســی ) در مقالــه2010گرهــارد ن ــذایی از تأثیراي ب ــذیري قیمــت موادغ پ

ي ساز مدلپردازد. در ي فسیلی در بازار انرژي میها سوختعنوان جایگزین ها بهبایوفیول

وسیله یک کارتل نفتی که رهبـري قیمـت را بـر عهـده بازار انرژي توسط نات، انرژي به

شـود. نتـایج مقالـه نشـان کنند عرضـه مـی هاي پیرو که بایوفیول تولید میدارد و بنگاه

دهد که یک رابطه مثبت بین قیمت مواد غذایی و انرژي وجود دارد. به عالوه با وجود می

هـاي اسـتفاده از زمـین وريِکشـش مـواد غـذایی، افـزایش در بهـره تقاضاي شدیداً بـی

دهد و این در حالی است که در مدت کاهش میکشاورزي، قیمت مواد غذایی را در کوتاه

دهد.اند، آن را افزایش میي فسیلی تخلیه شدهها سوختبلندمدت، زمانی که ذخایر

هـاي مربـوط بـه گذاري سیاستتأثیر) به بررسی چگونگی 2012لیهونگ و بابکوك (

و تغییرات قیمـت بنـزین و RFS(1الزامات استاندارد سوخت تجدیدپذیر ( اتانول از قبیل

منجر به کاهش کشـش قیمتـی تقاضـا RFS. نتایج حاکی از آن بود که اند هذرت پرداخت

هـاي براي ذرت و بنزین شده و در نتیجه باعث افزایش تغییرات قیمت زمانی کـه شـوك

شود.افتد میعرضه در بازار اتفاق می

هاي تولید ها و ریسکیول، امنیت انرژي، صرفهبایوف -7

باعث کاهش امنیت انـرژي در کشـورهاي خام نفتوابستگی به واردات انرژي به ویژه

متـأثر شود. در چنین مواقعی شرایط اقتصادي داخلی یک کشور به شـدت واردکننده می

1- Renewable Fuel Standard

79 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

ده انـرژي و از تحوالت بازارهاي انرژي خواهد شد. از ایـن رو کشـورهاي بـزرگ واردکننـ

هـاي تجدیدپـذیر و در نتیجـه اتکـا بـه انگیزه زیادي براي توسعه انـرژي خام نفتویژه به

ي بـاالي نفـت، عـدم هـا قیمتها به دالیل منابع انرژي داخلی دارند. استفاده از بایوفیول

هاي زیسـت ثبات ژئوپولتیکی در کشورهاي داراي ذخایر عمده اثبات شده نفت و نگرانی

کننـد کـه اي بیان می) در مقاله2012. آبرلینگ و همکارن (شود پذیر می یهمحیطی توج

هـاي بـزرگ نفتـی ابع انـرژي شـرکت در راستاي تأمین امنیت عرضه و متنوع سازي منـ

هاي رو به رشد در قراردادهـاي مشـارکتی بـایوفیول، پشـتیبانی و گذاريول سرمایهمسئ

سـازي و اند که یکپارچـه ان نتیجه گرفتهتحقیق و توسعه در این زمینه هستند. نویسندگ

هاي عمده نفتی در حرکت به سمت سازي بخش مهمی از رفتار استراتژیک شرکت متنوع

ها از شرکتی به شرکتی دیگر متفاوت است.استراتژي زیراها است، بایوفیول

توانـد منجـر بـه رونـق شـدید در توسـعه گـذاري در بـایوفیول مـی همچنین سرمایه

هاي جدید و منابع جدید درآمدي بـراي کشـاورزان شـود. ز طریق ایجاد شغلاقتصادي ا

اي که بخـش زیـادي از جمعیـت آن تواند براي کشورهاي در حال توسعهاین موضوع می

در بخش کشاورزي فعال هستند مفید باشد. رشد اقتصاد جهانی با افزایش چشـمگیر در

در کشـورهاي در مصـرف انـرژي ه بینی شده کـ تقاضاي جهانی انرژي همراه است. پیش

د و در نتیجـه منـابع تجربه کنـ 2035درصد را تا سال 84حال توسعه رشدي در حدود

لـذا .جدید انرژي از قبیل بایوفیول نقش مهمـی در تـأمین ایـن تقاضـا خواهنـد داشـت

تـا 2013تریلیون دالري در منابع انرژي تجدیدپذیر از سـال 5/6گذاري تجمعی سرمایه

زایـی تولیـد بـایوفیول الزم و مورد نیاز است. برآورد شده است کـه اشـتغال 2035سال

در مناطق روستایی باشد. به عبـارت خام غل در ازاي هر هزار تن معادل نفتش 16تقریباً

75تـا 45ي فسـیلی بـین هـا سـوخت دیگر هر یک درصد سهم بایوفیول در کل مصرف

هد کـرد. کـل تعـداد شـغلی کـه بـه طـور هزار شغل جدید در بخش روستایی ایجاد خوا

ایجـاد شـد 2013مستقیم و غیرمستقیم از طریق بایوفیول در ایـاالت متحـده تـا سـال

شغل بـراي بـایودیزل 62200شغل براي اتانول و 173667شغل شامل هزار 236 حدود

هاي مستقیم و غیرمستقیمی کـه در نتیجـه رونـق اقتصـادي بود. با در نظر گرفتن شغل

453یـک میلیـون و هاي ایجاد شده از توسعه بایوفیول ایجادشده، تعداد کل شغلمنتج

.(Bio-era 2014)بود 2013شغل تا پایان سال هزار

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 80

در مجموع باید گفت چنانچه دولتی بخواهد بـراي صـرفه جـویی در مصـرف انـرژي،

ست که اري کند، ضروري اگذ سیاستافزایش کارایی و رفع نگرانی در مورد امنیت عرضه

از ابتدا دیدگاه درآمدي به اجراي برنامه سیاستی نداشته باشد. روند منطقـی ایـن اسـت

کنندگان به وجـود آورد و سـپس بـا هاي متعدد را براي مصرفکه در ابتدا امکان انتخاب

اري مناسب) الگوي بهینـه مصـرف گذ سیاستهاي انرژي (از طریق حامل تغییر در قیمت

ر جهت مناسب هدایت نمود.انرژي را در جامعه د

گیري بندي، نتیجه جمع -8

ههاي پیش روي صنعت بایوفیول پرداختدر این مطالعه به بررسی موانع و محدودیت

و سعی شد تا آینده صنعت بـایوفیول ترسـیم و اثـرات آن بـر بـازار نفـت بـا مـروري بـر

دپـذیر از سـبد هـاي تجدی مطالعات دیگران بررسی شود. طی دو دهه اخیر سـهم انـرژي

طور مداوم به ویژه در بخش تولید انرژي و حمـل و نقـل افـزایش یافتـه انرژي جهانی به

هاي تجدیدپذیر به ویژه طی چند سال اخیر سرعت است. نرخ رشد تولید و مصرف انرژي

هـاي موجـود ایـن رونـد رشـد تـا سـال بینیرود طبق پیشتري داشته و انتظار می بیش

انـداز آن در همـه هاي تجدیدپذیر و چشملبته روند رشد مصرف انرژيادامه یابد. ا 2035

یکسان نیست. تولید الکتریسیته از منابع تجدیدپذیر بـه سـرعت در حـال رشـد ها بخش

است، در حالی که استفاده از منابع تجدیدپذیر براي تولیـد حـرارت بـا سـرعت کمتـري

تـا 2006ي هـا رشد سریع (طی سالة دورپس از یک یابد. در مورد بایوفیول، افزایش می

آمریکـا و اروپـا بـه دلیـل تولید بایوفیول به دلیل رشـد سـریع تولیـد در برزیـل، 2010

سرعت رشد تولیـد بـایوفیول بـه دالیـل مختلفـی از ،هاي حمایتی دو برابر شد)سیاست

ین ها و محصوالت کشاورزي و همچنـ جمله شرایط بد آب و هوایی و افزایش قیمت نهاده

افـزایش قابـل ، بـا وجـود هاي توسعه پایدارها در مورد پایداري و سیاستافزایش نگرانی

مالحظه قیمت نفت کاهش شدیدي یافت. بررسی تحوالت صنعت بایوفیول از این منظـر

خـام نفـت ي فسیلی به ویـژه ها سوختحایز اهمیت است که بایوفیول رقیبی جدي براي

جه افزایش سهم بـایوفیول در سـبد مصـرفی انـرژي در بخش حمل و نقل است و در نتی

ي فسیلی خواهد شد و چنانچه این تغییرات بزرگ باشد، ها سوختمنجر به کاهش سهم

شواهد داللت بر تأثیرپـذیري شـدید تولیـد قیمت نفت کاهش خواهد یافت. در هر حال،

81 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

هـا تی دولـت هاي حمایبایوفیول از عوامل فیزیکی (از قبیل وضعیت آب و هوا) و سیاست

هاي تولید) در کشورها و مناطق مختلف دارد.(از قبیل یارانه

نتــایج مطالعــه مبــین آن اســت کــه تولیــد بــایوفیول بــا موانــع جــدي اقتصــادي و

تولید بایوفیول به دلیـل ،رود طی دو دهه آیندهانتظار می امامحیطی مواجه است زیست

هارم تولید و از جملـه تولیـد بـایوفیول ي سوم و چها نسلبهبود در فناوري تولید (ظهور

هاي الزم بـراي سلولوزي) و تولید تجاري بایوفیول نسل جدید، ایجاد بسترها و زیرساخت

هاي امنیت انرژي و توسـعه پایـدار کشـورهاي صـنعتی بـه توزیع آن و همچنین سیاست

از أثرمتـ رشد خود ادامه دهد، که البته سرعت رشد تولید و توسعه بـایوفیول بـه شـدت

ي تولیـد و توزیـع هـا بخـش اي) در کشـورهاي مختلـف در هاي حمایتی (یارانـه سیاست

ها و به خصوص نسل پیشرفته خواهد بود. و در نهایت اینکه در بسیاري از موارد بایوفیول

بـه حفاظـت از منـابع طبیعـی توانند سودمند بوده، توسعه پایدار را تشویق کرده، آن می

آمد ایجاد نموده و منجر به بهبود بهداشت و سـالمتی و تضـمین ، شغل و درمودهنکمک

امنیت غذایی شود.

فهرست منابع

Ajanovic, A. (2009). Country review report. ALTER-MOTIVE. org.

Akella, A. K., Saini, R. P., & Sharma, M. P. (2009). Social, economical and environmental impacts of renewable energy systems. Renewable Energy,34(2), 390-396.

Arent Douglas, Frank A. Verrastro, Jennifer L. Bovair, and Peterson Erik R., (2009) "Alternative transportation fuels and vehicle technologies, challenges and opportunities." The CSIS Press.

Babcock, B. A. (2015). Breaking the link between food and biofuels. Iowa Ag Review, 14(3), 1.

Baker, M. L., Hayes, D. J., & Babcock, B. A. (2008). Crop-based biofuel production under acreage constraints and uncertainty.

Barros, S. (2010). Brazil biofuels annual. United States Department of Agriculture, Washington, DC.

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 82

Bernard, F., & Prieur, A. (2007). Biofuel market and carbon modeling to analyse French biofuel policy. Energy Policy, 35(12), 5991-6002.

BP Statistical Review of World Energy, June 2016.

Browne, D., O'Mahony, M., & Caulfield, B. (2012). How should barriers to alternative fuels and vehicles be classified and potential policies to promote innovative technologies be evaluated?. Journal of Cleaner Production, 35, 140-151.

Cavalcanti, M., Szklo, A., Machado, G., & Arouca, M. (2012). Taxation of automobile fuels in Brazil: Does ethanol need tax incentives to be competitive and if so, to what extent can they be justified by the balance of GHG emissions?. Renewable energy, 37(1), 9-18.

Chen, H., & Chen, G. Q. (2011). Energy cost of rapeseed-based biodiesel as alternative energy in China. Renewable energy, 36(5), 1374-1378.

Chisti, Y. (2007). Biodiesel from microalgae. Biotechnology advances, 25(3), 294-306.

Earth Policy Institute with 1991-1999 data from F.O. Licht data, cited in Suzanne Hunt and Peter Stair, (2012), "Biofuels Hit a Gusher," Vital Signs Energy Working Group.

Flach, Bob, Karin Bendz, Karin and Lieberz, Sabine. (2014) "EU-28, EU Biofuels Annual 2014", USDA Foreign Agricultural Service.

F.O. Licht, World Ethanol and Biofuels Report, vol. 6, no. 4 (23 October 2007), p. 63; 1999-2002 from F.O. Licht, World Ethanol and Biofuels Report, vol. 7, no. 18 (26 May 2009), p. 365; 2003-2012 from F.O. Licht, World Ethanol and Biofuels Report, vol. 10, no. 16 (24 April 2012), p. 323.

Gerasimchuk, I., Bridle, R., Beaton, C., & Charles, C. (2012). State of Play on Biofuel Subsidies: Are policies ready to shift?. The International Institute for Sustainable Development, http://www. circleofblue. org/waternews/wp-content/uploads/2012/06/Biofuel-State-of-Play-final-1206. pdf.

Gray, D., White, C., & Tomlinson, G. (2007). Increasing security and reducing carbon emissions of the US transportation sector: a transformational role for coal with biomass.

Hein, L., & Leemans, R. (2012). The impact of first-generation biofuels on the depletion of the global phosphorus reserve. Ambio, 41(4), 341-349.

83 نعها و موازیستی (بایوفیول): چالشبررسی صنعت سوخت

Hochman, G., Rajagopal, D., & Zilberman, D. (2011). The effect of biofuels on the international oil market. Applied Economic Perspectives and Policy,33(3), 402-427.

Nogueira, L. A. H., Moreira, J. R., Schuchardt, U., & Goldemberg, J. (2013). The rationality of biofuels. Energy Policy, 61, 595-598.

IEA, Technology Roadmap, Biofuels for Transport, (2011).

IEA, World Energy Outlook, (2013, 2014 and 2015).

IISD–GSI visualization of data from OECD/FAO, 2012; F.O. Licht, 2012.

Janda, K., Kristoufek, L., & Zilberman, D. (2012). Biofuels: Policies and impacts. Agricultural Economics, 58(8), 372-386.

Ji, Q., & Fan, Y. (2012). How does oil price volatility affect non-energy commodity markets?. Applied Energy, 89(1), 273-280.

Johnson, T., & Kojima, M. (2006). Potential for biofuels for transport in developing countries.

Josling, T., Blandford, D., & Earley, J. (2010). Biofuel and biomass subsidies in the US, EU and Brazil: towards a transparent system of notification. IPC Position Paper, International Food and Agricultural Trade Policy Council, Washington, DC.

Knothe, G. (2010). Biodiesel and renewable diesel: a comparison. Progress in Energy and Combustion Science, 36(3), 364-373.

Krozer, Y. (2013). Cost and benefit of renewable energy in the European Union. Renewable energy, 50, 68-73.

Larsen, U., Johansen, T., & Schramm, J. (2009). Ethanol as a fuel for road transportation. Main Report. IEA-AMF report, 100.

Larson, E. D. (2008). Biofuel production technologies: status, prospects and implications for trade and development. United Nations Conference on Trade and Development.

Londo, M., Lensink, S., Wakker, A., Fischer, G., Prieler, S., Van Velthuizen, H., ... & Hansson, J. (2010). The REFUEL EU road map for biofuels in transport: Application of the project's tools to some short-term policy issues.Biomass and Bioenergy, 34(2), 244-250.

Matsumoto, N., Sano, D., & Elder, M. (2009). Biofuel initiatives in Japan: strategies, policies, and future potential. Applied Energy, 86, S69-S76.

1395 پاییز/ 50 ي شماره /دوازدهمي مطالعات اقتصاد انرژي/ سال نامه فصل 84

Mazraati, M. (2013). Decomposing oil use per vehicle in modelling oil demand in the US road transportation. OPEC Energy Review, 37(2), 194-219.

McPhail, L. L., & Babcock, B. A. (2012). Impact of US biofuel policy on US corn and gasoline price variability. Energy, 37(1), 505-513.

Nogueira, L. A. H., & Capaz, R. S. (2013). Biofuels in Brazil: evolution, achievements and perspectives on food security. Global Food Security, 2(2), 117-125.

Oberling, D. F., Obermaier, M., Szklo, A., & La Rovere, E. L. (2012). Investments of oil majors in liquid biofuels: The role of diversification, integration and technological lock-ins. biomass and bioenergy, 46, 270-281.

Renewables 2016, Global Status Report.

Sandvik, S., & Moxnes, E. (2009). Peak oil, biofuels, and long-term food security. In Proceedings of the 27 th International Conference of the System Dynamics Society, July 26-30, 2009, Albuquerque, New Mexico, USA.با

Sorda, G., Banse, M., & Kemfert, C. (2010). An overview of biofuel policies across the world. Energy policy, 38(11), 6977-6988.

Tangermann, Stefan. "Biofuels and food security." Rural 21 13, no. 2 (2008): 30-32.

Timilsina, G. R., Beghin, J. C., Van der Mensbrugghe, D., & Mevel, S. (2012). The impacts of biofuels targets on land‐use change and food supply: A global CGE assessment. Agricultural Economics, 43(3), 315-332.

Timilsina, G. R., Mevel, S., & Shrestha, A. (2011). Oil price, biofuels and food supply. Energy Policy, 39(12), 8098-8105.

van Rijnsoever, F. J., Hagen, P., & Willems, M. (2013). Preferences for alternative fuel vehicles by Dutch local governments. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 20, 15-20.

Walter, A., & Cortez, L. (1999). An historical overview of the Brazilian bioethanol program. Renewable Energy for Development.

World Oil Outlook, OPEC, 2015.

3 Abstract

A Review of Biofuels Industry: Challenges and Constraints

Mohammad Reza Moghaddam PhD, Economics, Research Institute of Petroleum Industry (RIPI),

[email protected]

Hojatollah Ghanimi Fard Faculty Member of Petroleum University of Technology, Tehran, Iran,

[email protected]

Hussein Moghaddam1 PhD. Student in Energy and Environmental Management, University of Vienna

[email protected] Received: 2015/11/10 Accepted: 2016/07/26

Abstract In recent years an increase in energy and fossil fuel consumption, along with

associated limitations and environmental concerns, have increased global efforts to access renewable energy sources. The development of renewable energies can have a considerable effect on future fossil fuel demand, both directly and indirectly. Among renewable energies, biofuels have a direct effect on oil demand and their expansion may reduce oil demand. A wide range of studies and research has been conducted on this issue around the world. There is some uncertainty about the future development of the biofuel industry and its effect on oil markets. This study looks at the pros and cons of biofuels given the various manners in which they are produced and discusses the potential challenges and limitations of the industry. We also review the biofuel policies of different countries. Our findings indicate that despite various challenges, biofuel production will experience significant growth, especially in developed economies, primarily due to their emissions reduction potential and contribution to national energy security.

JEL Classification: P16, P25, P28, Q20, Q50, Q57 Keywords: biofuels, renewable energy, energy mix, obstacles and limitations of

biofuels production and consumption.

1- Corresponding Author