«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

การทำสำเนา ลอกเลยน ดดแปลงหนงสอเลมน ไมวาเพยงบางสวนหรอทงหมดเปนการละเมดลขสทธ มความผดทงทางแพงและอาญา ผละเมดลขสทธจะถกดำเนนคดจนถงทสด

ผใดใหเบาะแสของผละเมดลขสทธ จะไดรบรางวลเปนเงน 10,000 บาท หลงจากผละเมดลขสทธถกจบกมแลวและจะไดรบเงนอก 20,000 บาท หลงจากการดำเนนคดถงทสดโดยศาลพพากษาลงโทษในทางอาญาผละเมดลขสทธแลว

พยาบาลฟสกสสำหรบ

PHYSICS FOR

NURSEรองศาสตราจารยกอบศร วรศร

อาจารยมาล สทธโอภาส

Chapter1 D4 (1-280).indd 1 4/10/2556 10:19:48

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

ฟสกสสำหรบพยำบำล

รศ. กอบศร วรศร และ อ. มาล สทธโอภาส

ฉบบพมพท 1 พมพครงแรก ตลาคม 2556

พมพซาครงท 3 มกราคม 2559

สงวนสทธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

หามทาซา ดดแปลง คดลอก ลอกเลยน หรอนาไปเผยแพรในสอทกประเภท ไมวาสวนใดสวนหนง

ของหนงสอเลมน ตลอดจนหามมใหสแกนหนงสอหรอคดลอกสวนใดสวนหนงเพอสรางฐานขอมล

อเลกทรอนกส นอกจากจะไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากบรษทวทยพฒน จากด

จดทารปเลม จดพมพ และจาหนายโดย

บรษทวทยพฒน จากด

52/103-104 บางกะปสแควร ถนนรามคาแหง

เขตบางกะป กรงเทพฯ 10240

โทรศพท 02 3749915 (หลายคสาย)

โทรสาร 02 3746495

ทอยอเมล contact@wphat.com

พมพท บรษท ส. เอเซยเพรส (1989) จากด

143, 145 ซอยรามคาแหง 42 แขวงหวหมาก เขตบางกะป กรงเทพฯ 10240

ราคา 190 บาท

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต

กอบศร วรศร.

ฟสกสสาหรบพยาบาล.--กรงเทพฯ: วทยพฒน, 2559.

280 หนา.

1. ฟสกส. I. มาล สทธโอภาส, ผแตงรวม. II. ชอเรอง.

530

ISBN 978-616-7136-59-2

ทานทตองการสงซอหนงสอเลมน กรณาสอบถามหรอสงซอไดทบรษทวทยพฒน จากด โทร. 02 3749915 หรอตามทอยดานบน

หากทานมขอตชม หรอคาแนะนาเกยวกบหนงสอหรอบรการของบรษทฯ กรณาสงจดหมายถงผจดการฝายลกคาสมพนธตามทอยดานบน หรอสงอเมลท admin@wphat.com จกเปนพระคณยง

Chapter1-10 (1-280).indd 2 14/12/2558 15:56:15

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

คำนำ

าราฟสกสสำหรบพยำบำลเลมนไดรวบรวมเนอหาและหลกสาคญในฟสกสพนฐาน

ทนกศกษาพยาบาลหรอนกศกษาทวไปควรจะทราบ โดยใชทฤษฎและการคานวณ

ทไมยงยากจนเกนไปเพอใหนกศกษาพยาบาลหรอนกศกษาทวไปสามารถทาความ

เขาใจไดดวยตนเอง นอกจากนนยงไดเพมเนอหาของฟสกสในชวตประจาวนดวย เพอใหเขาใจเกยวกบ

สงรอบตวในชวตประจาวนได รวมทงไดเพมตวอยางทางการพยาบาลเพอใหนกศกษาพยาบาลเขาใจวา

ฟสกสเกยวของกบการพยาบาลไดอยางไร และรางกายของมนษยนนสามารถอธบายดวยหลกฟสกส

ไดอยางไร นอกจากจะศกษาเนอหาในตาราเลมนแลว ควรจะฝกทาแบบฝกหดทายบทของแตละบทดวย

เพอใหสามารถทาความเขาใจทฤษฎไดดยงขน

นกศกษาพยาบาลทเรยนวชา ฟสกสในชวตประจำวน ฟสกสทำงกำรพยำบำล สามารถนาตาราเลมนไปใชประกอบการเรยนได เพราะตาราเลมนไดครอบคลมเนอหาของวชานไวทงหมด และ

สามารถเพมพนความรในวชาฟสกสไดดยงขน

ผเขยนหวงเปนอยางยงวาตารา ฟสกสสำหรบพยำบำล เลมนจะเปนประโยชนแกนกศกษาพยาบาลและนกศกษาทวไปทสนใจ สามารถนาความรไปใชในชวตประจาวนได และขอขอบคณทกทาน

ในการจดทาตาราเลมน

(รองศาสตราจารยกอบศรวรศร)

(อาจารยมาลสทธโอภาส)

Chapter1 D4 (1-274).indd 3 3/10/2556 9:05:50 dummy 2

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

สารบญ

บทท 1 บทนำ 7

1.1 ฟสกสกบการประยกตใชทางการพยาบาล 7

1.2 ระบบของหนวยมาตรฐาน 11

1.3 การวดและเลขนยสำาคญ 13

1.4 การวดความยาวปรมาตรนำาหนก อณหภม และการวดชพจร 15

แบบฝกหด 27

บทท 2 กรเคลอนทและแรง 28

2.1 ปรมาณของการเคลอนท 28

2.2 ตวอยางการเคลอนทในชวตประจำาวน 34

2.3 แรง 42

2.4 กฎของนวตน 47

2.5 ตวอยางของแรงทางการพยาบาล 52

แบบฝกหด 60

บทท 3 งน พลงงน และกำลง 63

3.1 งานพลงงาน และกำาลง 63

3.2 การใชหลกของงานพลงงาน และกำาลงทางการพยาบาล 72

3.3 เครองกลอยางงายและการประยกตทางการพยาบาล 77

แบบฝกหด 83

บทท 4 สมบตของสสร 86

4.1 สถานะและสมบตของสสาร 87

4.2 สภาพยดหยน 92

4.3 ความหนด 99

4.4 การประยกตทางการพยาบาล 104

แบบฝกหด 111

Chapter1 D4 (1-273).indd 4 4/9/2556 11:09:34 dummy 2

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 5 ของไหล 113

5.1 ความดนและการประยกตทางการพยาบาล 113

5.2 หลกอารคมดส 119

5.3 กฎพาสคล 122

5.4 พลศาสตรของไหล 124

5.5 การไหลเวยนของเลอดในรางกายมนษย 130

แบบฝกหด 134

บทท 6 ควมรอนและอณหพลศสตร 137

6.1 ความรอนและอณหภม 137

6.2 ความรอนในรางกายมนษย 142

6.3 กฎของอณหพลศาสตร 146

6.4 อณหพลศาสตรกบการดำารงชวตของมนษย 154

แบบฝกหด 160

บทท 7 คลนและเสยง 162

7.1 สมบตของคลน 162

7.2 คลนเสยง 167

7.3 คณภาพของคลนเสยงและการไดยน 171

7.4 ประโยชนของคลนเสยงในการรกษาพยาบาล 173

แบบฝกหด 176

บทท 8 ทศนศสตร 177

8.1 ธรรมชาตของแสง 177

8.2 การเกดภาพของกระจกและเลนส 189

8.3 นยนตาและการมองเหน 195

8.4 เลเซอรและการประยกตใชในการรกษาพยาบาล 198

8.5 เสนใยแกวนำาแสงและการประยกตในการตรวจวนจฉยโรค 198

8.6 ทศนอปกรณทางการแพทย 199

แบบฝกหด 201

Chapter1 D4 (1-273).indd 5 4/9/2556 11:09:34 dummy 2

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทนำ

ฟสกสเปนวทยาศาสตรพนฐานสาหรบวทยาศาสตรทกสาขา โดยเฉพาะนาไปประยกตทางดาน

วทยาศาสตรเทคโนโลย และมความสาคญกบการแพทยและการพยาบาลทงในการอธบายปรากฏการณ

ตางๆทเกดขนในธรรมชาตและการทดลองเพอตรวจสอบสมมตฐาน ในบทนจะกลาวถงความสาคญของ

ฟสกสทประยกตใชกบชวตประจาวนและการพยาบาล เรองการวดและเลขนยสาคญ ซงดเหมอนเปน

เรองงายแตหากไมเขาใจหรอเขาใจคลาดเคลอนอาจทาใหเกดความผดพลาดได

1.1 ฟสกสกบการประยกตใชทางการพยาบาล

คนโดยสวนใหญคดวา การพยาบาลเกยวของกบวทยาศาสตรสาขาชวภาพและเคมมากกวา

สาขาอน และคดวามความเกยวของกบฟสกสนอยมากหรอไมเกยวของเลย แตเนองจากฟสกสเปน

พนฐานของวทยาศาสตรและเทคโนโลย การพยาบาลเปนทงวทยาศาสตรและศลปะ อกทงยงเปน

เทคโนโลยดวยดงนนการมความรพนฐานทางฟสกสกจะทาใหเขาใจการนามาประยกตใชทางการพยาบาล

ไดดขน

ฟสกสมความสาคญตอการพยาบาล เมอพจารณาจากโรงพยาบาลสวนใหญจะพบทางลาดทอย

หนาโรงพยาบาลทางลาดนใชผอนแรงซงเปนหลกการของพนเอยงเมอผปวยพบพยาบาลแลวพยาบาล

มกใหผปวยชงนาหนก ซงเปนการใชหลกของความโนมถวง หากผปวยมไขกใชเทอรมอมเตอรวดไข

ซงมหลากหลายชนดและตางกใชหลกการทางฟสกส แตทนยมใชเปนเทอรมอมเตอรแบบทประกอบดวย

กระเปาะของเหลวโดยใชหลกการสมดลความรอน คอเมออณหภมสงขนของเหลวจะขยายตว และเมอ

อณหภมลดลงของเหลวจะหดตว ถาพบวามไขจะมการลดความรอนโดยการเชดตวผปวย เหตใดการ

เชดตวนจงทาใหลดอณหภมได และในการเชดตวควรใชนาอนหรอนาเยนเชดตวผปวย และควรเชดตว

จากไกลหรอใกลหวใจกอน จากคาถามดงกลาวลวนตองใชฟสกสอธบาย

บทท 9 แมเหลกไฟฟาและอเลกทรอนกส 203

9.1 สมบตของแมเหลกไฟฟาและไฟฟาสถตกบการนำาไปใช

ประโยชนในการรกษาพยาบาล 203

9.2 ไฟฟากระแสและกฎของโอหม 211

9.3 ไฟฟากบมนษยและการนำาไปใชในการรกษาพยาบาล 219

9.4 เครองใชไฟฟาทใชในการวนจฉยและรกษาโรค 220

9.5 อนตรายจากไฟฟาและการปองกน 222

9.6 อเลกทรอนกส สารกงตวนำา ไดโอดผลก ออสซลโลสโคป

และการนำาไปใชประโยชน 225

แบบฝกหด 228

บทท 10 นวเคลยรฟสกส 230

10.1 สารรงสและกมมนตภาพรงส 230

10.2 สมบตของสารรงสและกมมนตภาพรงส 234

10.3 หนวยวดและเครองมอวดกมมนตภาพรงส 240

10.4 แหลงทมาและปรมาณกมมนตภาพรงสและสารรงสทยอมรบได

ตามขอกำาหนดของคณะกรรมการวาดวยการปองกนรงส

ระหวางประเทศ (ICRP) 247

10.5 ปฏกรยาของรงสตอรางกายมนษย 248

10.6 ผลกระทบตออวยวะตางๆทถกรงส รวมทงอาการปวยจากรงส 249

10.7 การปองกนรงส 254

10.8 การขจดสารปนเปอนสารรงส 258

10.9 เวชศาสตรนวเคลยร 259

แบบฝกหด 265

ดรรชน 267

บญชคำาศพท 270

บรรณานกรม 275

Chapter1 D4 (1-274).indd 6 6/9/2556 15:26:57 dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทนำ

ฟสกสเปนวทยาศาสตรพนฐานสาหรบวทยาศาสตรทกสาขา โดยเฉพาะนาไปประยกตทางดาน

วทยาศาสตรเทคโนโลย และมความสาคญกบการแพทยและการพยาบาลทงในการอธบายปรากฏการณ

ตางๆทเกดขนในธรรมชาตและการทดลองเพอตรวจสอบสมมตฐาน ในบทนจะกลาวถงความสาคญของ

ฟสกสทประยกตใชกบชวตประจาวนและการพยาบาล เรองการวดและเลขนยสาคญ ซงดเหมอนเปน

เรองงายแตหากไมเขาใจหรอเขาใจคลาดเคลอนอาจทาใหเกดความผดพลาดได

1.1 ฟสกสกบการประยกตใชทางการพยาบาล

คนโดยสวนใหญคดวา การพยาบาลเกยวของกบวทยาศาสตรสาขาชวภาพและเคมมากกวา

สาขาอน และคดวามความเกยวของกบฟสกสนอยมากหรอไมเกยวของเลย แตเนองจากฟสกสเปน

พนฐานของวทยาศาสตรและเทคโนโลย การพยาบาลเปนทงวทยาศาสตรและศลปะ อกทงยงเปน

เทคโนโลยดวยดงนนการมความรพนฐานทางฟสกสกจะทาใหเขาใจการนามาประยกตใชทางการพยาบาล

ไดดขน

ฟสกสมความสาคญตอการพยาบาล เมอพจารณาจากโรงพยาบาลสวนใหญจะพบทางลาดทอย

หนาโรงพยาบาลทางลาดนใชผอนแรงซงเปนหลกการของพนเอยงเมอผปวยพบพยาบาลแลวพยาบาล

มกใหผปวยชงนาหนก ซงเปนการใชหลกของความโนมถวง หากผปวยมไขกใชเทอรมอมเตอรวดไข

ซงมหลากหลายชนดและตางกใชหลกการทางฟสกส แตทนยมใชเปนเทอรมอมเตอรแบบทประกอบดวย

กระเปาะของเหลวโดยใชหลกการสมดลความรอน คอเมออณหภมสงขนของเหลวจะขยายตว และเมอ

อณหภมลดลงของเหลวจะหดตว ถาพบวามไขจะมการลดความรอนโดยการเชดตวผปวย เหตใดการ

เชดตวนจงทาใหลดอณหภมได และในการเชดตวควรใชนาอนหรอนาเยนเชดตวผปวย และควรเชดตว

จากไกลหรอใกลหวใจกอน จากคาถามดงกลาวลวนตองใชฟสกสอธบาย

Chapter1 D3.indd 7 28/8/2556 17:19:57

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

8

การวดความดนโลหตนกนาสนใจ ความดนโลหตนนเปนความดนทอยในระบบปดของรางกาย

เปนความดนดานใน แตเหตใดจงมาวดทดานนอกได วดแลวจะทราบความดนดานในไดอยางไร การท

พยาบาลบอกวา “110-70 ความดนปกตคะ” ตวเลขเหลานมหนวยอะไร หมายถงอะไร เปนคาความดน

อะไรในรางกาย คาถามเหลานกตองใชฟสกสอธบายเชนกน

ผปวยทมอาการทองเสยและมอาการขาดนามากทาไมจงใหนาเกลอแกผปวยทาไมไมใหนาเปลา

ทราบหรอไมวาหากฉดนาเปลาเขาเสนเลอดของผปวยจะมอนตรายอยางไรอกทงการใหนาเกลอทาไมตอง

วางขวดนาเกลอไวในทสงๆและสงเทาไรจงจะพอถาผปวยตองถอขวดนาเกลอไปกบตวเชนไปหองนา

ควรแนะนาผปวยหรอญาตของผปวยใหถอขวดนาเกลอในลกษณะใด เหตใดจงตองทาเชนนน การปรบ

อตราการไหลของนาเกลอมวธอยางไรบาง วธเหลานนอาศยหลกการอะไร ลวนเปนหลกการทางฟสกส

การประยกตความรเรองการถายเทความรอนในการรกษาพยาบาล ตวอยางเชน กรณเดก

แรกเกดทไมคอยแขงแรง มกใชความรอนอบเดกทารก แหลงกาเนดของความรอนนนมาจากไหน อก

กรณหนงคอ บาดแผลทสมผสกบความเปยกชนอยบอยๆ เชน แผลทชองคลอดหลงคลอดบตร มกใช

ความรอนอบแผลหลงคลอดบตร อปกรณทประหยดและสะดวกพยาบาลมกนาโคมไฟทมหลอดไฟมาตง

ไวบนเตยงผปวย จากนนใหผปวยนอนในทาชนเขาและองแผลระหวางขาทชองคลอดครงละประมาณ

15-20 นาท การทาเชนนมกทาใหผปวยเปนกงวลวาโคมไฟจะลมมาลวกชองคลอด พยาบาลทมความร

สามารถลดความกงวลของผปวยโดยทาฐานใหมจดศนยถวงตา ฐานกวางและลมยาก หรอออกแบบให

ไมตองวางบนเตยง ในการใชความรอนบาบดทมมาแตโบราณเปนภมปญญาดงเดมคอ การใชลกประคบ

ซงมทงการประคบรอนและการประคบเยน การประคบรอนและเยนตางกนอยางไร เมอไรจงควรประคบ

รอนและเมอไรจงควรประคบเยน เปนเรองทนาสนใจ

ในการเกบตวอยางเลอด มกเจาะเลอดเพอนาไปวเคราะหในหองปฏบตการ บางครงถาตองการ

ตวอยางเลอดในปรมาณทไมมากนกอาจใชเขมเลกๆเจาะทผวหนงและบบใหเลอดออกแลวนาหลอดรเลก

มาวางบรเวณนนจะทาใหเลอดขนไปตามหลอดโดยทไมตองใชอปกรณในการดดเลย ความรนเปนความร

เกยวกบการซมตามรเลกหรอสภาพแคพลลาร ในเรองความตงผวของของเหลว

เกยวกบเรองความเสยดทานในหองนาผปวยควรปพนหองนาดวยหนออนหรอไมเพราะเหตใด

ประตควรเปดเขาหรอเปดออก เพราะเหตใด ควรมอปกรณทชวยเหลอผปวยในหองนาอยางไรบาง

เวลาตงครรภจะทราบเพศหรอความผดปกตของทารกไดอยางไร เมอมคนตงครรภสมยนมก

ทกกนวา“อลตราซาวนดมาหรอยง”ทราบหรอไมวาอลตราซาวนดคออะไร เกดขนไดอยางไร เปนเสยง

หรอไม เหตใดเสยงจงแปลขอมลเปนสญญาณภาพได

การใชดนตรบาบด เสยงทไดยนนอกจากเสยงในธรรมชาต เสยงสนทนา เสยงทมนษยสรางขน

เสยงทเปนระบบระเบยบฟงแลวไพเราะเสนาะหเรยกเปนเสยงดนตร เสยงทไมมระเบยบฟงแลวราคาญใจ

เรยกวาเสยงรบกวน เสยงดนตรทาใหรสกผอนคลาย ในการใชดนตรบาบด เชน ใหจตใจสงบ มกจะ

นยมใชคลนเสยงททาใหคลนสมองตาระดบแอลฟา ทาใหใจเยน อารมณด มสมาธ เปนอกศาสตรหนงท

นาสนใจ

Chapter1 D2.indd 8 4/6/2556 15:51:54

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

91.1 ฟสกสกบการประยกตใชทางการพยาบาล

การฆาเชอโรคมหลายวธ แตถาจะฆาในวงกวาง เชน หองผาตดกอนทาการผาตด อาจใชรงส

อลตราไวโอเลต นกศกษาคดวาอลตราไวโอเลตคออะไร ทาไมฆาเชอโรคได และจะฆาคนดวยหรอไม

รงสนมองเหนหรอไม ถาไมสามารถมองเหนไดจะทราบไดอยางไรวากาลงมอลตราไวโอเลตอย

จากความรเรองแรงตานการเคลอนทหรอแรงเสยดทาน จงสามารถประยกตใชในการทาวาสลน

กอนทาการสวน เชน สวนอจจาระ สวนปสสาวะ การใหอาหารทางสายยาง เปนตน

ความรดานการลอยและการจมของวตถในของไหล จากหลกอารคมดสสามารถนามาประยกต

กบการบาบดดวยนา การออกกาลงกายในนา (under water exercise) สาหรบผปวยทไมแขงแรงนก

นาจะมแรงพยงชวยใหผปวยไมตองออกแรงในการออกกาลงกายมากนก

การผาตดในสมยกอนเปนเรองนากลวมาก แผลใหญ หายชา และเสยโลหตมาก ในสมยใหมน

มการนาความรดานฟสกสเกยวกบแสงเลเซอรมาประยกตใชทางการแพทย โดยเฉพาะการผาตดสามารถ

ผาตดไดเฉพาะจดและแผลเลก พกฟนไดไว เสยโลหตนอย นกศกษาลองคดดวาแสงเลเซอรไมใชมดแต

ทาไมผาตดได สมบตของแสงเลเซอรเปนอยางไร ลวนแลวแตนาศกษาทงสน

ในการตรวจวนจฉยโรคหรอการผาตดนน อปกรณทสาคญคอกลองขนาดเลกทใชเสนใยแกวนา

แสงเปนตวนาสญญาณ นกศกษาทราบหรอไมวาเสนใยแกวนาแสงเปนอยางไร มสมบตอยางไร นาแสง

ไดอยางไร สงสญญาณดกวาแบบเดมอยางไร

จากความรเรองแรงและการเคลอนท สมดลของแรงสามารถนามาประยกตดานการพยาบาล

เชน การดง (traction) การดงกระดกใหเขาทแบบตางๆ หรอการดแลแผลกดทบ หรอกรณทผปวยได

รบอบตเหตขาหกไมสามารถเดนแบบปกตได มการเขาเฝอก การใชอปกรณชวยคาประเภทตางๆ ซงก

อาศยเรองแรงและการเคลอนท เปนตน

การวดปรมาตรเปนเรองสาคญในทางการพยาบาลอยางมาก ตงแตปรมาตรโลหตทเจาะหรอเกบ

ตวอยางจากผปวย ปรมาตรยาทฉดใหผปวยในแตละครง ปรมาตรยาทผปวยรบประทาน ปรมาตรนาท

จากดใหผปวยบางกรณดม ปรมาตรปสสาวะของผปวย ปรมาตรนาเกลอทผปวยไดรบ ของเหลวเขาและ

ออกจากผปวยมความสาคญในการรกษา ถาหากดแลไมดคนไขบางกรณอาจมอาการนาทวมปอดจนเสย

ชวตได ปรมาตรตางๆนอาจวดโดยใชเครองมอวดตางๆกนไป เชน ชอนอาจเปนชอนชาหรอชอนโตะ

ถวยตวง เขมฉดยา หลอดหยด ขวดนาเกลอขนาดตางๆพรอมสเกลบอกปรมาตร เปนตน แตยงมสง

สาคญอกสงหนงคอระบบหนวยการวดถาหากเปลยนหนวยหรอเปรยบเทยบหนวยผดพลาดอาจทาใหเกด

อนตรายได พยาบาลบางคนมกสบสนกบบางหนวย เชน ซซ (cc) มลลลตร (ml) ลกบาศกเซนตเมตร

(cm3) เปนตน ถานกศกษาเขาใจในระบบหนวยกจะทาใหไมเกดการผดพลาดและสามารถใหความร

แกประชาชนได เคยมเหตนาเศราใจทมารดาใหยาแกบตรเกนขนาดจนเปนเหตใหบตรเสยชวตดวยนามอ

ของตน เนองจากความเขาใจผดในระบบหนวยการวดปรมาตรนเอง

ทนตแพทยนอกจากใชเกาอทมระบบไฮดรอลก (hydraulic) แลว เครองมอตางๆกใชหลกการ

ทางฟสกสแทบทงสน ตงแตกระจกเงาทใชสองดดานในปากของผรบบรการทางทนตกรรม กระจกสองด

ฟนเปนกระจกชนดใดทราบหรอไม คดวานาจะเปนกระจกเวา กระจกนน หรอกระจกราบ นอกจากน

เครองดดนาลายใชหลกการอะไรจงดดนาลายได มการใชเครองพนลม และยงมอปกรณทใชระบบคาน

ระบบผอนแรงตางๆ

Chapter1 D2.indd 9 2/8/2556 15:22:27 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

10

ปญหาทางสายตา เชน คนสายตาสน สายตายาว สายตาผสงอาย สายตาเอยง แกไขอยางไร

เปนการประยกตดานทศนศาสตรกบการแพทยสาหรบจกษแพทยมการพฒนาวธตางๆบนพนฐานฟสกส

นนเอง

ทางฟสกสนอกจากศกษาวตถทมขนาดใหญแลว ยงมการศกษาลกลงไปในระดบอะตอมและ

เลกลงไปอกเปนระดบนวเคลยสดวย เปนฟสกสทชอวานวเคลยร นามาประยกตใชดานเวชศาสตร

นวเคลยรทรจกกนมากคอการรกษามะเรงแตกยงมอกหลายโรคทใชเวชศาสตรนวเคลยรทงวนจฉยโรค

และบาบดรกษานกศกษาทราบหรอไมวาเวชศาสตรนวเคลยรรกษาโรคเหลานนไดอยางไรสารกมมนตรงส

และกมมนตภาพรงสทใชมสมบตอยางไร ผลตหรอไดมาจากทใด ประเทศไทยมแหลงผลตอยทไหน

ผลตไดอยางไร และรงสเหลานอนตรายหรอไม ควรทราบวธปองกนใหแกตนเองและผอนอยางไร

เครองมออะไรทจะตรวจวดกมมนตภาพรงสได เครองมอเหลานนมหลกการทางานอยางไร

การใชรงสเอกซตรวจวนจฉยโรคชวยใหเหนความผดปกตบางอยางภายในรางกายได เชน

กระดก รงสเอกซคออะไรและมสมบตอยางไร การฉายรงสเอกซมขอดหรอขอเสยอยางไร มขอจากด

หรอไม มอนตรายหรอไม มวธปองกนอยางไร

ไฟฟามความสาคญตอการดาเนนชวตและมความจาเปนอยางยงสาหรบการแพทย ไฟฟาชวย

ใหเกดความสะดวกสบายและชวยชวตผปวยจานวนมาก แตไฟฟากมโทษมหนตเชนกน การทาความ

เขาใจเรองไฟฟาจงมประโยชนมากทเดยว ไฟฟาทใชในทางการแพทย เชน การรกษาผปวยทางจตเวช

โดยใชไฟฟาทาใหสะดง (electric shock therapy) การใชเครองออสซลโลสโคป (oscilloscope)

ในการวดและแสดงผลปรมาณตางๆซงแปรผลเปนสญญาณไฟฟา เครองมอจบและบนทกคลนไฟฟาของ

กลามเนอหวใจ (electrocardiograph, ECG) เครองมอวดและบนทกกจกรรมทางไฟฟาของเซลลสมอง

(electroencephalogram, EEG) เครองวดการเปลยนแปลงทางไฟฟาของกลามเนอและประสาททมา

เลยงกลามเนอ (electromyograph, EMG)

นอกจากนยงมการจดทานอนทเหมาะสมสาหรบผปวย ทานอนทเหมาะสมมความสาคญมาก

เชน ในกรณหลงการผาตดแตละชนดตองจดทานอนตางๆกนไป อาจเพอดงของเหลวสวนเกนออกจาก

บรเวณทตองการ เครองชวยการไดยน (hearing aid) ผปวยทหพการมทางเลอก 2 ทาง คอ การเขา

สโลกทสงบใชชวตกบพวกเดยวกนโดยภาษามอ แตถาจะเลอกใหมการดาเนนชวตปกตกตองฝกการใช

เสยงเพอการสอสาร เครองชวยการไดยนเปนอปกรณทางไฟฟาทใชในการขยายสญญาณใหมากขน ใช

สาหรบผปวยทยงพอไดยนอยบาง

ในการรกษาพยาบาล หองตรวจตองสวางและไมมเสยงรบกวน เสยงทดงรบกวนจะทาใหตรวจ

ไมไดยนหรอไดยนไมชดเชนเสยงแผวคลายเสยงถอนหายใจ(murmur)ทไดยนจากเครองฟงหวใจปอด

หรอเยอหมปอด เสยงกระหมหรอเสยงกองทพบในการตรวจฟง โดยในรายทผดปกต (bruit) แสงสวาง

ทไมเพยงพอจะทาใหพลาดการตรวจพบความผดปกตบางอยางไป สวนการตรวจใตแสงไฟจากหลอด

แสงสวางไฟฟาบางชนด อาจทาใหสทเหนผดเพยนไปจากความเปนจรง หากไมแนใจหรอเหนไมชดเจน

ตองตรวจผปวยซาในแสงธรรมชาตเสมอ

Chapter1-10 (1-280).indd 10 14/12/2558 15:56:15

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

111.2 ระบบของหนวยมาตรฐาน

สวนใหญเครองมอเครองใชในการตรวจรางกายใชหลกการทางฟสกส เชน เครองฟงตรวจหรอ

หฟง (stethoscope) ไฟฉาย เทปสาหรบวด เทอรมอมเตอร มาตรความดนเลอดหรอสเฟกโมแมนอมเตอร

(sphygmomanometer) กลองสองตรวจในตา (ophthalmoscope) กลองสองตรวจห (otoscope)

ไมกดลน (tongue blade) ไมเคาะรเฟลกซ (percussion hammer) สอมเสยง (tuning fork) เปนตน

จะเหนวาฟสกสมความสาคญกบทางการพยาบาลมาก หากเรามความรความเขาใจในฟสกสก

จะทาใหมความเขาใจและประยกตใชไดมากขน

1.2 ระบบของหนวยมาตรฐาน

การวดมหลายระบบหนวย หนวยเฉพาะถน ไดแก ระบบของไทย เชน บาท คบ วา ศอก

โยชน ไร ตารางวา เฟอง ระบบองกฤษ (British units) เชนฟตปอนด วนาท (FPS) ระบบเมตรก

(metric units) เชน เซนตเมตร กรม วนาท (c.g.s) เมตร กโลกรม วนาท (MKS) ระบบเหลาน

แตละถนตงขนเอง บางครงสอสารเขาใจกนคอนขางลาบาก จงมการตงหนวยทเปนมาตรฐานและเปน

สากลเรยกวา ระบบเอสไอ (International System of Units) เรยกยอวา SI Units จาก System

International d’ Units โดยมหนวยมลฐาน (base units) ดงตาราง 1.1

ตาราง 1.1 แสดงหนวยมลฐานในระบบเอสไอ

หนวย สญลกษณ ปรมาณ

กโลกรม kilogram kg มวล

เมตร metre m ความยาว

วนาท second s เวลา

เคลวน kelvin K อณหภมอณหพลวต

แอมแปร ampère A กระแสไฟฟา

แคนเดลา candela cd ความเขมของการสองสวาง

โมล mole mol ปรมาณของสาร

Chapter1 D4 (1-273).indd 11 5/9/2556 10:55:45 dummy 4

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

12

ตาราง 1.2 แสดงหนวยอนพทธในระบบเอสไอบางหนวย

ปรมาณ ชอหนวย สญลกษณแสดงในรปของหนวยมลฐาน

แสดงในรปของหนวย เอสไอรปแบบอน

มมระนาบ เรเดยน rad m/m -

ความถ เฮรตซ Hz 1/s -

แรง นวตน N kg⋅m/s2 -

ความดน พาสคล Pa kg/m⋅s2 J/m

พลงงาน, งาน จล J kg⋅m2/s2 N⋅m

กาลง วตต W kg⋅m2/s3 J/s

ประจไฟฟา คลอมบ C A⋅s -

ศกยไฟฟา โวลต V kg⋅m2/A⋅s3 W/A

ความจไฟฟา ฟารด F A2⋅s4/kg⋅m2 C/V

ความตานทานไฟฟา

โอหม Ω kg⋅m2/A2⋅s3 V/A

ฟลกซแมเหลก เวเบอร Wb kg⋅m2/A⋅s2 V⋅s

ความหนาแนนฟลกซแมเหลก

เทสลา T kg/A⋅s2 Wb/m2

ความเหนยวนา เฮนร H kg⋅m2/A2⋅s3 Wb/A

นอกจากหนวยมลฐานแลวกมหนวยอนพทธ (derived SI units) และหนวยอนๆซงไดจาก

ผลคณหรอผลหารหนวยมลฐาน เชน ความเรวมหนวยเปน เมตร/วนาท เปนหนวยทไดจากความยาว

ตอหนวยเวลาในหนวยมลฐาน หนวยอนพทธบางหนวยแสดงในตาราง 1.2 และเปรยบเทยบหนวยทใช

บอยทางการพยาบาลในตาราง 1.3

ตาราง 1.3 เปรยบเทยบหนวยทใชบอยทางการพยาบาล

1 l 1000ml

1ml 1 cc = 1 cm3

1 kg 1000 g

1mg 0.001 g

1 ชอนโตะ 15 cc (tablespoonful) = 60 หยด

1 ชอนหวาน 8 cc (dessertspoonful)

1 ชอนชา 4 cc (teaspoonful)

Chapter1 D2.indd 12 4/6/2556 15:51:54

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

131. การวละลขยสา

1.3 การวดและเลขนยสาคญ

เนองจากประสาทสมผสของคนเชอถอไมไดเสมอไป จงตองใชเครองมอมาชวยในการวด เชน

ถาตองการทราบวาผปวยมไขหรอไม สามารถวดไดโดยการใชมอสมผส หากพยาบาลลางมอมาใหม

หรออยในหองปรบอากาศทเยน มอกจะเยน ในขณะทคนไขมาจากภายนอก เมอนามอไปสมผสผปวย

จะรสกวาผปวยตวรอน แตถาพยาบาลอยในทรอนๆ จบคนไขคนเดยวกนกไมรสกวาตวรอน แตถาใช

เทอรมอมเตอรทดมาวดและวดอยางถกวธกจะไดอณหภมของคนไขทถกตอง ในการวดมองคประกอบ

ของการวด คอ สงทวด ปรมาณทวด เครองมอทใชวด และหนวยการวด ดงแสดงในตาราง 1.4

ตาราง 1.4 แสดงองคประกอบของการวด

องคประกอบของการวด

สงทวด ปรมาณทวด เครองมอวด หนวยการวด

ผปวย

อณหภม เทอรมอมเตอร องศาเซลเซยส

นาหนก เครองชง กโลกรม

ปรมาตรยาฉด เขมฉดยา มลลลตร

ชพจร มอและนาฬกา ครง/นาท

ความถกตองแมนยาของการวดเปนสวนสาคญของฟสกส แตไมมการวดใดทจะถกตองอยาง

สมบรณ เพราะมความไมแนนอนมาเกยวของกบทกๆการวด

ในการบนทกผลการวดควรบนทกแบบมนยสาคญ เลขนยสาคญเปนเลขทไดมาจากการวดและ

มหนวยเสมอ เลขทไมไดมาจากการวดไมมนยสาคญ การระบจานวนเลขนยสาคญมเกณฑพจารณาดงน

SS เลขศนยขางหนาทไมมเลขอนกอนหนาจะไมนบเปนเลขนยสาคญ

SS เลขศนยขางหลงทมเลขอนกอนหนาจะนบเปนเลขนยสาคญ

SS เลขสบยกกาลงไมนบเปนเลขนยสาคญ

ตวอยางเชน

23.56 เมตร มเลขนยสาคญ 4 ตว

0.00563 วนาท มเลขนยสาคญ 3 ตว

1.0050 กโลกรม มเลขนยสาคญ 5 ตว

4.5× 10-5 เซนตเมตร มเลขนยสาคญ 2 ตว

ในการคานวณเลขทไดจากการวดตองคานงถงหลกของเลขนยสาคญดวยหากนาตวเลขนยสาคญ

มาบวกกน คาตอบทไดมจานวนทศนยมเทาตวเลขทมทศนยมนอยทสด สวนการคณและการหารเลข

นยสาคญ ผลลพธทไดเปนไปตามตวเลขทมเลขนยสาคญนอยทสด

Chapter1 D2.indd 13 2/8/2556 15:22:27 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทา14

ตวอยาง 1.1 ผลบวกของ 2.35 เมตร กบ 0.015 เมตร

ววธทา 2.35 + 0.015

2.365

เนองจาก 2.35 เมตร มเลขนยสาคญ 3 ตว มทศนยม 2 หลก และ 0.015 เมตร มเลข

นยสาคญ 2 ตว มทศนยม 3 หลก ในการบวกและการลบเลขนยสาคญจะพจารณาตามตวเลขท

มจานวนทศนยมหลกนอยทสด ซงในตวอยางนคอ ทศนยม 2 หลก ดงนนตองทา 2.365 เมตร

ใหเปนทศนยม 2 หลกโดยใชหลกการปดเลขนยสาคญ คอ หากตวเลขทตองการปดเปนเลขท

มากกวา 5 ใหปดขน หากนอยกวา 5 ใหปดลง แตถาเทากบ 5 พอดตองพจารณากอนวา

หนาเลข 5 เปนเลขคหรอเลขค หากเปนเลขคใหปดลง หากเปนเลขคใหปดขน จากตวอยางน

คาทบวกได2.365เมตรตวเลขทตองการปดเปน5พอดและหนาเลข5เปนเลขคจงปดลงเปน

2.36 เมตร

ดงนนผลบวกทไดเทากบ 2.36 เมตร ตอบ

ตวอยาง 1.2 ผลตางของ 453.05 cc กบ 3.467 cc

ววธทา 453.05 - 3.467

449.583

ดงนนผลตางทไดเทากบ 449.58 cc ตอบ

จากภาพ1.1จะเหนวาเปนการคานวณจากเครองคดเลขทไดคาไมถกตองตามหลกเลขนยสาคญ

โดยทเครองทางซาย 2.0 หารดวย 3.0 ควรมคาเทากบ 0.67 และเครองทางขวา 25 หารดวย 3.2

ควรมคาเทากบ 8.0

Chapter1 D2.indd 14 2/8/2556 15:22:27 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

151. การววามยาว ปรมาตร าหก อหม ละการวชพร

ภาพ 1.1 แสดงคาทไดจากเครองคดเลขทไมตรงหลกเลขนยสาคญ

ตวอยาง 1.3 ความหนาแนนของมวล 63.25 กโลกรม ทมปรมาตร 0.02 ลกบาศกเมตร

ววธทา

ความหนาแนน = มวลปรมาตร

= 63 250 02

..

= 3162.5 = 3× 103 กโลกรม/ลกบาศกเมตร

ดงนนมวลมความหนาแนนเทากบ 3× 103 กโลกรม/ลกบาศกเมตร ตอบ

การลดความคลาดเคลอนหรอความไมแนนอนในการวดสามารถทาไดโดยเพมความระมดระวง

และใสใจในการวด ทาการวดซาหลายครง ใชเครองมอทเชอถอได และใชเครองมอทมการสอบเทยบ

มาตรฐานอยางเหมาะสม

1.4 การวดความยาว ปรมาตร นาหนก อณหภม และการวดชพจร

1.4.1 การวดความยาว

ความยาวมหนวยมาตรฐานเปนเมตร นยามใหมนนนยามจากการเดนทางของแสงใน

ชวงเวลาเฉพาะ คอ 1/299 792 458 วนาท การวดความยาวสามารถวดไดดวยเครองมอ

หลายอยางเชนวดโดยใชไมบรรทดจากภาพ1.2การวดความกวางของแผนไมดวยไมบรรทด

ในหนวยเซนตเมตร มความคลาดเคลอนประมาณ ±0.5 มลลเมตร จากภาพอานไดประมาณ

8.85 ± 0.05 เซนตเมตร ซงมคาระหวาง 8.80 เซนตเมตร ถง 8.90 เซนตเมตร

= 0.6666666662.0 ÷ 3.0

= 7.812525 ÷ 3.2

Chapter1 D2.indd 15 2/8/2556 15:22:28 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทา16

ภาพ 1.2 แสดงการวดความกวางของแผนไมดวยไมบรรทดในหนวยเซนตเมตร

เครองมอวดความยาวมหลากหลายชนด นอกจากนยงมชนดทวดละเอยดขนดงภาพ

1.3 ไมโครมเตอรเปนเครองมอการวดอยางละเอยด สามารถใชวดความหนาของกระดาษบาง

1 แผนได และใชวดความหนาของเสนผมไดดวย โดยอาศยหลกของสกร

ภาพ 1.3 การใชไมโครมเตอรวดความหนาของกระดาษ

ในการวดความยาวนนใชในทางการพยาบาล เชน วดสวนสง วดความยาวของทารก

แรกเกด เพอประเมนการเจรญเตบโตดงแสดงในภาพ 1.4 การวดความยาวรอบวงของขนาด

กะโหลกศรษะดงแสดงในภาพ 1.5 การวดความยาวของมดลกสาหรบคณแมทตงครรภดงแสดง

ในภาพ1.6เพอเปนการประเมนการหดรดตวของมดลกการวดใหวดเปนแนวเสนตรงไมโคงไป

ตามหนาทองการวดความยาวมหนวยเอสไอเปนเมตรแตในทางการวดสวนสงทไมถง 1 เมตร

หรอใกลเคยง 1 เมตรจะใชเปนเซนตเมตร ความสงของเดกปกตแสดงในตาราง 1.5

ภาพ 1.4 การวดการเจรญเตบโตโดยวดความยาวของทารก

6543210 987cm

05

20 25 30

Chapter1 D2.indd 16 2/8/2556 15:22:28 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

17. กรววมยว ปรมตร หก อหม ละกรวชพร

ภาพ 1.5 การวดความยาวรอบวงของขนาดกะโหลกศรษะ

ภาพ 1.6 การวดความยาวของมดลก

ตาราง 1.5 ความสงของเดกไทยปกต อาย 1 เดอน ถง 6 ป

อาย สวนสง (เซนตเมตร)

1 เดอน 52-60

2 เดอน 55-62

3 เดอน 57-68

4 เดอน 59-68

5 เดอน 61-71

6 เดอน 63-73

7 เดอน 65-75

8 เดอน 66-77

9 เดอน 68-78

10 เดอน 69-80

11 เดอน 70-81

1 ป 71-82

OF

OF

OM

OM SOM

SOF

SOB

Chapter1 D2.indd 17 4/6/2556 15:51:56

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทา18

อาย สวนสง (เซนตเมตร)

2 ป 81-95

3 ป 91-105

4 ป 98-111

5 ป 103-120

6 ป 108-125

1.4.2 การวดปรมาตร

ในทางการพยาบาลมการวดปรมาตรอยเสมอ เชน การใหยา การใหสารนา หรอการ

เกบตวอยางเลอด การวดปรมาตรอาจวดเปนหยดโดยใชหลอดหยด หรอเปนถวยสาหรบดม

สวนการวดปรมาตรโดยใชกระบอกฉดยาดงแสดงในภาพ 1.7 หรอการใหสารนาแกผปวยนน

วดโดยใชขวด เชนขวดนาเกลอถงหรอขวดบรรจโลหตดงแสดงในภาพ 1.8 ในการใหสารนาก

ตองใหในปรมาณทเหมาะสม และอตราการใหเหมาะสมตอการรกษาพยาบาล ดงนนการวด

ปรมาตรจงเปนสงทสาคญ เพราะถาหากผดพลาดอาจเปนอนตรายตอผปวยได ในกรณทผปวย

มปญหาเรองนาเกนอาจทาใหปอดบวมได จงถกจากดนา การวดปรมาตรของสารนาทเขาและ

ออกนนสาคญ การวดปรมาตรของเหลวทออกจากรางกายสามารถวดไดจากปสสาวะของผปวย

ถาผปวยปสสาวะเองไดกใหตวงใสขวดไวและพยาบาลทาการบนทกขอมล แตถาผปวยไม

สามารถปสสาวะเองไดกใชการสวนเพอสวนคาผปวย ถงรองรบปสสาวะมตวเลขสาหรบวด

ปรมาตรดงภาพ 1.9

ภาพ 1.7 การวดปรมาตรโดยใชกระบอกฉดยาขนาดตางๆ

515253545

50

40

30

20

10

UnitsUnits

515253545

5040302010

UnitsUnits

5

655545352515

758595 100

9080706050403020100

UnitsUnits

½ 1 1½ 2 2½ 3

30 m

UnitsUnits1010 2020 3030 4040 5050 6060 7070 8080 9090 100100

55 1515 2525 3535 4545 5555 6565 7575 8585 9595

cccc.10.10

44 88 1212 16 m16 m

.20.20 .30.30 .40.40 .50.50 .60.60 .70.70 .80.80 .90.90 1.001.00

ตาราง 1.5 (ตอ)

Chapter1 D2.indd 18 2/8/2556 15:22:29 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

19. กรววมยว ปรมตร หก อหม ละกรวชพร

ภาพ 1.8 การวดปรมาตรสารนาทใหแกผปวย

ภาพ 1.9 การวดปรมาตรปสสาวะของผปวย

หนวยและการเปลยนหนวยสาหรบการวดปรมาตร ในการวดปรมาตรนนมหนวยได

หลายหนวยและมการเปรยบเทยบหนวยตางๆ ดงน

1 เมตร = 100เซนตเมตร

1 เซนตเมตร = 1100 เมตร

1 เซนตเมตร = 10-2 เมตร

1 ตารางเมตร = (100 เซนตเมตร)(100 เซนตเมตร)

1 ตารางเมตร = 10000 ตารางเซนตเมตร

1 ตารางเมตร = 104 ตารางเซนตเมตร

1 ตารางเซนตเมตร = 110000 ตารางเมตร

1 ตารางเซนตเมตร = 10-4 ตารางเมตร

Chapter1 D2.indd 19 4/6/2556 15:51:57

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บ 1 บนา20

1 ลกบาศกเมตร = (100 เซนตเมตร)(100 เซนตเมตร)(100 เซนตเมตร)

1 ลกบาศกเมตร = 1000000 ลกบาศกเซนตเมตร

1 ลกบาศกเมตร = 106ลกบาศกเซนตเมตร

1 ลกบาศกเซนตเมตร= 11000000 ลกบาศกเมตร

1 ลกบาศกเซนตเมตร= 10-6 ลกบาศกเมตร

1 ซซ = 1 ลกบาศกเซนตเมตร

1 ลตร = 1000 มลลลตร

1 มลลลตร = 1 ลกบาศกเซนตเมตร = 1 ซซ

1.4.3 การวดนาหนก

ในการชงนาหนกโดยทวไป เชน การซอของในตลาด มกจะซอและใหชงเปนกโลกรม

และจะเขาใจวากโลกรมเปนหนวยของนาหนก ความจรงแลวกโลกรมเปนหนวยของมวล สวน

นาหนกมหนวยเปนนวตน ดงจะอธบายตอไปน

มวล (mass) มวลเปนปรมาณเนอสาร ไมขนกบสนามโนมถวง นยมใชตวยอเปนm

มวลมหนวยเปนกโลกรม(kg)หนวยกโลกรมนนยามเปนมวลของมาตรฐานแพลทนม-อรเดยม

(platinum-iridium standardmass) ทเกบไวใกลกรงปารส ประเทศฝรงเศส สวนมวลระดบ

อะตอมนน มกใชเปนมวลของคารบอน-12 ในหนวย u หรอดอลตน (dalton, D)

นาหนก (weight) นาหนกเปนแรงดงดดทโลกกระทาตอวตถ มคาเปลยนตามคา

ความเรงโนมถวง มกใชตวยอเปนWมหนวยเปน นวตน (N) ความสมพนธระหวางมวลและ

นาหนกเปนดงสมการ

W = mg ...... (1.1)

หรอ นาหนก = (มวล)(ความเรงโนมถวงของโลก)

การชงนาหนกดวยเครองชงซงพฒนาในหลายระบบหลายชนดและหลายวตถประสงค

เชน เครองชงสปรง (spring balance) เครองชงแบบคนชง (beam balance) เครองชง

แบบจานสองแขน (platform balance) เปนตน

OO เครองชงสปรง ใชหลกการตามกฎของฮก(Hooke’slaw)เมอมนาหนกมาดงปลาย

สปรง สปรงจะมแรงคนตวดงกลบดวยแรง F เทากบผลคณของคาคงตวสปรง k กบ

ระยะทสปรงยดออกจากตาแหนงสมดล∆x ดงสมการ

F = -k∆x ...... (1.2)

Chapter1 D4 (1-273).indd 20 5/9/2556 10:55:45 dummy 4

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

21

เมอ k เปนคาคงตวของสปรง มหนวยเปน นวตน/เมตร ในภาพ 1.10

แสดงสวนประกอบของเครองชงสปรง ซงประกอบดวยสวนสาคญ คอ สปรง และ

สเกลมหนวยเปนนวตน ภาพ 1.11 แสดงการยดตวของสปรงเมอมนาหนกถวง และ

ภาพ 1.12 เปนการชงนาหนกเดกโดยใชเครองชงสปรง เมอพจารณาจากภาพ 1.12

ถาเปนการชงนาหนกสงของกคงไมตองคานงถงอนตรายทอาจเกดขน แตเมอเปนการ

ชงนาหนกเดกอนตรายอาจเกดขนไดตลอดเวลาดงนนหากมความจาเปนตองวดดวย

วธนกตองระมดระวงไมใหเดกตกจากเครองชง การใชเครองชงแบบนวดนาหนก คาท

วดไดแปรตามมวลของวตถและเปลยนตามความเรงโนมถวงแมมวลเทาเดมแตเมอไป

ชงทดาวดวงอนคาทไดอาจเปลยนไปถาความเรงโนมถวง (

g ) เปลยน

จาก

F = mg

จะได mg = -k∆x ...... (1.3)

ภาพ 1.10 สวนประกอบของเครองชงสปรง

ทแขวนทปรบคาศนยสปรง

ตวช

สเกล (นวตน)

ปลอกหม

ตวเลอน

012345

Chapter1 D4 (1-273).indd 21 5/9/2556 10:52:53 dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทา22

ตวอยาง 1.4 เครองชงสปรงอานคาได 60 N สปรงยดออกจากจด 0 N เปนระยะ 3 cm

จงหาวาเมอสปรงอานคาได 100N สปรงยดออกจากจดสมดล 0N เทาไร

ววธทา

จากสมการ

F = -k∆x

แทนคาจะได 60 = k(0.03)

คานจสปรงเทากบ k = 600 03. = 2000N/m

100 = (2000)∆x

∆x = 1002000 = 0.05m = 5 cm

ดงนนเมอสปรงอานคาได 100N สปรงยดออกจากจดสมดล 0N เปนระยะ 5 cm ตอบ

ภาพ 1.11 การยดตวของสปรงเมอมนาหนกถวงในเครองชงสปรง

∆x

Chapter1 D2.indd 22 2/8/2556 15:22:30 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

23

ภาพ 1.12 การชงนาหนกโดยใชเครองชงสปรง

OO เครองชงแบบคนชง ดงแสดงในภาพ 1.13 ใชหลกการของคานและหลกความสมดลเมอแขนของคานเครองชงเทากนและนาหนกของวตถสองขางเทากนดงนนขนาดของ

ทอรกทง 2 ขางกมคาเทากนดวย

ภาพ 1.13 เครองชงแบบคนชง

แรงปฏกรยาแรงกรยา ระบบ

W = mg

N0

4998

147196

05101520

kg

TT´

Chapter1-10 (1-280).indd 23 14/12/2558 15:56:15

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทา24

OO เครองชงแบบจานสองแขน ดงแสดงในภาพ 1.14 ใชหลกการของคานและหลก

ความสมดล

ภาพ 1.14 เครองชงแบบจานสองแขน

เครองชงแบบคนชงและแบบจานสองแขนเปนเครองชงชนดเปรยบเทยบนาหนก ซง

สามารถเปรยบเทยบมวลไดเพราะเปนเครองชงทใชชงมวลโดยมมวลททราบคามาเปรยบเทยบ

แมจะชงในทมสนามโนมถวงตางกนแตกยงสามารถเปรยบเทยบมวลได ดงสมการ

เมอนาหนกสองขางเทากน

m gR

1 = m gL

1

จะไดมวลทางซายเทากบมวลทางขวา

mR = mL

ตอมาชงในทมสนามโนมถวงเปลยนไป

m gR

2 = m gL

2

กยงคงไดมวลทางซายเทากบมวลทางขวา

mR = mL

จะเหนไดวาเครองชงแบบคนชงและแบบจานสองแขนเปนเครองชงทใชเปรยบเทยบทง

นาหนกและมวล

ถาเปนนาหนกตวมกใชหนวยเปนกโลกรมดงในภาพ1.15ทแสดงการชงนาหนกทารก

ภาพ 1.15 การชงนาหนกทารก

Chapter1 D2.indd 24 2/8/2556 15:22:31 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

251. การววามยาว ปรมาตร าหก อหม ละการวชพร

1.4.4 การวดอณหภม

การวดอณหภมรางกายโดยการใชเทอรมอมเตอรวดอณหภม มกใหผปวยอมใตลนซง

เปนวธทสะดวกและมความแมนยามากพอ วธการคอ สะบดเทอรมอมเตอรใหปรอทลงไปอยใน

กระเปาะแลวสอดเทอรมอมเตอรไวใตลนผปวย ใหผปวยหบปากแลวนามอจบเทอรมอมเตอรไว

หลงจากนน 2 นาทจงอานคาอณหภม

ในกรณทผปวยอมเทอรมอมเตอรไมได เชน ผปวยไมมสต หรอไมรสกตว หรอ

ไมรวมมอ ใหวดทางรกแร โดยการเหนบเทอรมอมเตอรไวใตรกแรลกประมาณ1.5นววดนาน

5 นาท อณหภมทไดตากวาวดทางปาก 0.5 C

การวดทางทวารหนกตองใชสารหลอลนเพอลดแรงเสยดทานการวดทาไดโดยการสอด

เทอรมอมเตอรเขาทางทวารหนกลกประมาณ 1.5-2 เซนตเมตร วดนาน 1-2 นาท โดยใช

มอจบปรอทไว อณหภมทไดสงกวาวดทางปาก 0.5 C

1.4.5 การวดชพจร (pulse)

เปนการตรวจอาการแสดงชพ (vital signs) วธหนง เปนการหดตวและขยายตว

ของผนงหลอดเลอดแดง ซงเกดจากหวใจสบฉดโลหตไปเลยงสวนตางๆของรางกายทาใหผนง

หลอดเลอดแดงหดตวและขยายตวผปวยเกอบทกรายตองวดชพจรเพอตรวจสอบการทางานของ

หวใจ ตาแหนงทนยมวดชพจรคอ หลอดเลอดแดง (radial) ทขอมอ ดงแสดงในภาพ 1.16

ผวดใชนวช นวกลาง และนวนางของมอขวา คลาชพจรหลอดเลอดแดงซงอยตรงรองระหวาง

กระดกปลายแขนทอนนอก (radius) และเอนกลามเนอทดงขอตอ (flexor) จากนนนบการ

เตนของชพจรในหนงนาทและสงเกตวาการเตนสมาเสมอหรอไม ถาชพจรเตนสมาเสมออาจนบ

นาน 15วนาทแลวคณดวย4แตถาชพจรเตนไมสมาเสมอตองนบจนครบหนงนาทนอกจากน

ยงมหลอดเลอดแดงบรเวณอนๆทคลาพบไดงาย เชน หลอดเลอดแดงทขอศอกดานใน คอ

ใตคาง ขมบ ขาหนบ และขอเทา

ภาพ 1.16 วธการคลาชพจรทขอมอ

Chapter1 D2.indd 25 2/8/2556 15:22:31 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 1 บทา26

ตวอยาง 1.5 จงประมาณจานวนครงในการเตนของหวใจตลอดชวงชวตของคนเรา

ววธทา

การเตนของชพจรประมาณ70ครง/นาทเมอออกกาลงชพจรจะเตนเรวขนคดเปนคาเฉลย

ประมาณ 80 ครง/นาท ถาคนเรามอายประมาณ 70 ป จะมจานวนครงของการเตนของหวใจ

ประมาณ

8060( ) (70× 365× 24× 60× 60) = 2.9× 109 ครง ตอบ

ในบทนานจะไดเหนวา ฟสกสมความสาคญและเกยวของกบคนตลอดเวลา ทงยงมพนฐานใน

การวดปรมาณทางกายภาพและหนวยตางๆ การวดความยาว อณหภม ปรมาตร นาหนก เวลา ชพจร

เปนตน การวด การบนทก และการแปลความมผลตอการรกษาพยาบาล สวนในบทถดไปจะศกษาถง

แรงและการเคลอนท แรงโนมถวง และผลของแรงตอรางกายคนและผลในทางการรกษาพยาบาล

Chapter1 D2.indd 26 2/8/2556 15:22:31 Dummy 3

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

แบบฝกหด

1. จงยกตวอยางการนาฟสกสมาประยกตใชในการพยาบาลมาอยางนอย 5 ตวอยาง(1) การใชหลกการผอนแรงในการรกษาพยาบาล เชน เครองกลประเภทพนเอยง ระบบลอ

และเพลา สกร ไฮดรอลก เปนตน2) การใชวธลดความเสยดทาน เชน การใชวาสลนทากอนสวนทวาร หรอการใหอาหาร

ทางสายยาง เปนตน3) การใชประโยชนจากคลนแมเหลกไฟฟา เชน ใชแสงอลตราไวโอเลตในการฆาเชอโรค

เปนตน4) การใชรงสเอกซวนจฉยโรค5) การเกบตวอยางเลอดโดยใชหลอดแคพลลาร โดยอาศยสมบตของแรงตงผว)

2. จงเปลยนหนวยของปรมาณตอไปน1) ปรมาตร 3 ลตร เปนหนวย ลกบาศกเซนตเมตร (3000 ลกบาศกเซนตเมตร)2) ยาขนาด 50 ซซ 3 ขวด เปนหนวย มลลลตร 1 ขวด (150 มลลลตร 1 ขวด)3) ความเรว 80 กโลเมตร/ชวโมง เปนหนวย เมตร/วนาท (22.2 เมตร/วนาท)4) อณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนหนวย องศาฟาเรนไฮต (98.6 องศาฟาเรนไฮต)

3. จงระบจานวนเลขนยสาคญของปรมาณตอไปน1) 78.25 มลลกรม (4 ตว)2) 0.00156 วนาท (3 ตว)3) 40.018 กรม (5 ตว)4) 170.00 เมตร (5 ตว)5) 201.53 × 10-25 ลกบาศกเมตร (5 ตว)

4. จงยกตวอยางการวดทางการพยาบาลตอไปน1) การวดความยาว (การวดความสงของผปวย)2) การวดปรมาตร (การวดปรมาตรของเหลวทเขาออกรางกาย เชน นาทดม หรอปรมาตรปสสาวะ)3) การวดอณหภม (การวดอณหภมของผปวย)4) การวดนาหนก (การวดนาหนกของมารดาทตงครรภ)

5. จงคานวณปรมาณตอไปนตามหลกของเลขนยสาคญ1) ผลบวกของ 78.25 มลลกรม กบ 12.025 มลลกรม (90.27 มลลกรม)2) ผลตางของ 0.00156 วนาท กบ 2.003 วนาท (2.001 วนาท)3) ผลคณของ 170.00 เมตร กบ 5.1 เมตร (8.7 × 102 ตารางเมตร)4) ผลหารของ 201.53 × 10-25 ลกบาศกเมตร กบ 5.0 วนาท (4.0 × 10-26 ลกบาศกเมตร/วนาท)5) ความหนาแนนของวตถทมมวล 200.25 กโลกรม ปรมาตร 2.0 ลกบาศกเมตร (1.0 × 102 กโลกรม/ลกบาศกเมตร)

Chapter1-10 (1-280).indd 27 16/12/2558 11:35:45

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡

บทท 2 กรเคลอนทและแรง

ทกสงในจกรวาลลวนมการเคลอนทตงแตดาวเคราะหเคลอนทรอบดวงอาทตยจนถงอเลกตรอน

เคลอนทในอะตอม การศกษาการเคลอนทจงมความสาคญทจะทาใหเขาใจปรากฏการณตางๆได

สาหรบฟสกสการเคลอนทเปนสวนหนงของวชากลศาสตร (mechanics) การเคลอนทในทาง

ฟสกสคอการเปลยนตาแหนงของวตถ ปรมาณทจะอธบายการเคลอนทของวตถ คอ ตาแหนง ความเรว

และความเรงของวตถ สวนสาเหตททาใหวตถเกดการเคลอนทหรอเปลยนแปลงการเคลอนทคอแรง

ในบทนจงจะศกษาปรมาณทเกยวของกบการเคลอนทและแรงตางๆทเกยวของกบการเคลอนทในชวต

ประจาวน

2.1 ปรมาณของการเคลอนท

ปรมาณในทางฟสกสม2ปรมาณคอปรมาณสเกลาร(scalar)และปรมาณเวกเตอร(vector)

โดย ปรมาณสเกลาร เปนปรมาณทมแตขนาด สวน ปรมาณเวกเตอร เปนปรมาณทมทงขนาดและ

ทศทาง อาจแทนดวยเสนตรงทมหวลกศรอยทปลาย โดยความยาวของเสนตรงแทนขนาดและหวลกศร

แทนทศทาง ปรมาณทเกยวของกบการเคลอนทมทงปรมาณสเกลารและปรมาณเวกเตอร เชน วตถใช

เวลาในการเคลอนท t=2sเปนปรมาณสเกลารเพราะมแตขนาดสวนความเรว v ของวตถมขนาดv = v = 10m/s มทศไปทางขวามอ เปนปรมาณเวกเตอร เพราะมทงขนาดและทศทาง เปนตน

2.1.1 ตาแหนง ระยะทาง และการกระจด

ในการอธบายการเคลอนทของวตถจะตองมกรอบอางอง(frameofreference)สาหรบ

เปรยบเทยบตาแหนง (position) ของวตถ เชน นกศกษายนอยทปายรถประจาทาง ในทน

Chapter1 D3.indd 28 28/8/2556 17:19:57

«‘∑¬æ—≤πè

μ—«Õ¬ã“ß¿“

¬„π‡≈ã¡