ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΦΕ Κ …mkoniari/docs/KoniarisDIPLOEAP.pdf · ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ Φ.Ε.Κ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΑΝΟΙΚΤΟΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗΘΕΤΙΚΩΝΕΠΙΣΤΗΜΩΝΚΑΙΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΠΟΥΔΩΝΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΤΕΧΝΙΚΩΝΕΡΓΩΝ(ΔΧΤ)

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΕΡΓΑΣΙΑ

ΟΡΓΑΝΩΣΗΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΚΑΙΑΝΑΚΤΗΣΗΦ.Ε .Κ. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣΤΟΥΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ

ΙΣΤΟΥ

ΚΟΝΙΑΡΗΣΜΑΡΙΟΣΗλ/γοςΜηχ/κος&Μηχ/κοςΗ/ΥΕΜΠ‐ΜΒΑ

Επιβλέπων: ΒΟΥΛΓΑΡΙΔΟΥΔΗΜΗΤΡΑ

ΑΘΗΝΑΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ,2012

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΤΗΣΗ Φ.Ε.Κ. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

[2]


[3]

Η παρούσα διπλωματική έγινε υπό την επίβλεψη της κ Βουλγαρίδου Δήμητρας,

μέλος Σ.Ε.Π. του Ε.Α.Π., την οποία και ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε

με την ανάθεση του θέματος, για την άριστη συνεργασία που είχαμε καθ’ όλη τη

διάρκεια εκπόνησης της εργασίας και τις εύστοχες παρατηρήσεις της για την καλύτερη

παρουσίαση της ύλης. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Ιωάννη Τσώλα,

Επίκουρο Καθηγητή της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστήμων

του Ε.Μ.Π. για την αξιολόγηση της παρούσας εργασίας, τις εύστοχες παρατηρήσεις του

και την συμμετοχή του στην εξεταστική επιτροπή.

Στις κόρες μου Σωτηρία & Ευαγγελία


[4]

Copyright © –All rights reserved

Μάριος Π. Κόνιαρης

Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ

ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση,

αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής

φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το

παρόν μήνυμα.

Ερωτήματα που αφορούν στη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να

απευθύνονται προς τον συγγραφέα.


[5]

Περίληψη

Η δημοσίευση δεδομένων της Δημόσιας Διοίκησης στο Διαδίκτυο με την μορφή

ανοιχτών δεδομένων είναι μια πρακτική στην οποίο στρέφονται όλο και περισσότερες

κυβερνήσεις προκειμένου να ενισχύσουν τη διαφάνεια, την αξιοπιστία και την καλύτερη

εξυπηρέτηση των πολιτών. Ιδιάζουσα, εκ φύσεως, κατηγορία δεδομένων της Δημόσιας

Διοίκησης αποτελούν οι νομικές πληροφορίες, ιδιαίτερα δε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο όπου

υπάρχει η ανάγκη εναρμόνισης και εφαρμογής της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο με την

Ευρωπαϊκής νομοθεσία.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις στο επίπεδο του σημασιολογικού ιστού (semantic web),

όπου τα δεδομένα έχουν καθορισμένο νόημα και μπορούν να τύχουν αυτόματης

επεξεργασίας ανάλογα με το νόημα τους, παρέχουν το κατάλληλο υπόβαθρο για τον

«νομικό» σημασιολογικό ιστό (legal semantic web) όπου τα δεδομένα που αναπαριστούν

τους κανόνες του δικαίου, έχουν καθορισμένο νόημα και μπορούν να τύχουν αυτόματης

επεξεργασίας ανάλογα με τη νομική υφή τους

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται ένα σύστημα οργάνωσης, διαχείρισης και

ανάκτησης διαχείρισης νομοθετημάτων με χρήση τεχνολογιών του σημασιολογικού

ιστού. Η υλοποίηση ενός τέτοιου συστήματος που χρησιμοποιεί τα κυριότερα πρότυπα

αναπαράστασης των νομικών μεταδεδοµένων που έχουν προταθεί διεθνώς θα επιτρέψει

την μετάπτωση των ελληνικών νομοθετημάτων στον χώρο του νομικού σημασιολογικού

ιστού.

Με τον τρόπο αυτό οι κανόνες του δικαίου καθίστανται προσιτοί στους πολίτες,

καθώς μπορούν να έχουν ολοκληρωμένη πρόσβαση σε αυτούς, ενώ ταυτόχρονα τα

νομοθετικά και εκτελεστικά όργανα μπορούν να παρέχουν ποιοτικότερες υπηρεσίες

καθώς έχουν στη διάθεσή τους ένα συνεκτικό νομοθετικό πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο

καλούνται να δράσουν.

Λέξεις Κλειδιά: Σημασιολογικός Ιστός, Συνδεδεμένα Δεδομένα, Νομικός

Σημασιολογικός Ιστός, Νομοθεσία, Διαχείριση, Οργάνωση, Ανάκτηση


[6]

Abstract

The publication of Public Administration data on the Internet in the form of open data

is a practice in which many governments revolve in order to enhance transparency and

provide better service to citizens. Legal information is a special by nature form of Public

Administration data, particularly in the European area, where there is the need to

harmonize and implement legislation at national level with the European legislation.

Resent technological developments in terms of the semantic web, a web of data that

can be processed directly and indirectly by machines, provide a solid background for the

foundation of legal semantic web, where (legislative) information is machine

understandable, automatically processable according to its legal meaning.

In this dissertation we are studying the case of a system that can help the organization,

management and retrieval of law sources by utilizing technologies of the semantic web.

The implementation of such a system, implementing state of the art standards in the field

of legal representation metadata will allow the migration of Greek legislation in the field

of legal semantic web.

By doing so the rules of law will become accessible to citizens, as they can have full

access to them, while the legislative and executive institutions can provide quality

services as they have at their disposal a coherent legislative framework under which they

are asked to act.

Keywords: Semantic Web, Linked Data, Legal Semantic Web, Law, Management,

Organization, Retrieval


[7]

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1 Εισαγωγή ....................................................................................................................................... 11

1.1 Περιγραφή Προβλήματος ............................................................................................................ 11

1.2 Διεθνής Ανασκόπηση ................................................................................................................... 12

1.3 Ελληνική Ανασκόπηση ................................................................................................................. 15

1.4 Στόχοι της εργασίας ..................................................................................................................... 18

1.5 Μεθοδολογία Έρευνας ................................................................................................................ 20

1.6 Δομή της Εργασίας ....................................................................................................................... 21

2 Βιβλιογραφική Επισκόπηση .......................................................................................................... 23

2.1 Σημασιολογικός Ιστός .................................................................................................................. 23 2.1.1 O Παγκόσμιος Ιστός ................................................................................................................. 24 2.1.2 Τεχνολογίες στον Παγκόσμιο Ιστό ........................................................................................... 30 2.1.3 Αρχιτεκτονική του Σημασιολογικού Ιστού .............................................................................. 35 2.1.4 Τεχνολογίες στον Σημασιολογικό Ιστό .................................................................................... 43 2.1.5 Συνδεδεμένα Ανοιχτά Κυβερνητικά Δεδομένα ....................................................................... 58

2.2 «Νομικός» Σημασιολογικός Ιστός Legal Semantic Web ............................................................... 67 2.2.1 Πρότυπα Αναπαράστασης ....................................................................................................... 68 2.2.2 Νομικά Συστήματα Γνώσης Και Πληροφορίας ........................................................................ 78

3 Σύστημα Διαχείρισης και Ανάκτησης Φ.Ε.Κ. .................................................................................. 85

3.1 Περιγραφή Υπάρχουσας Κατάστασης στην Ελλάδα .................................................................... 85 3.1.1 Πληροφοριακά Συστήματα για τη Νομοθεσία / Τράπεζες Νομικών Δεδομένων ................... 85 3.1.2 Ανοιχτά κυβερνητικών δεδομένων ......................................................................................... 87 3.1.3 Πρόσβαση στην Εθνική Νομοθεσία ........................................................................................ 88 3.1.4 Δομή Φ.Ε.Κ. ............................................................................................................................. 90 3.1.5 Αναζήτηση ΦΕΚ ....................................................................................................................... 92 3.1.6 Συμπεράσματα ........................................................................................................................ 95

3.2 Στόχοι του Συστήματος ................................................................................................................ 97

3.3 Αρχιτεκτονική Λογισμικού ........................................................................................................... 98

3.4 Ανάλυση Υποσυστημάτων ......................................................................................................... 101 3.4.1 Υποσύστημα Εισαγωγής Δεδομένων ..................................................................................... 101 3.4.2 Υποσύστημα Διαχείρισης Δεδομένων ................................................................................... 109 3.4.3 Υποσύστημα Αναζήτησης ...................................................................................................... 111 3.4.4 Υποσύστημα Παρουσίασης ‐ User Interface ......................................................................... 111

3.5 Σενάριο Χρήσης .......................................................................................................................... 122

4 Συμπεράσματα ............................................................................................................................ 127

4.1 Συμπεράσματα από την ανάπτυξη‐εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας .................... 128

4.2 Μελλοντικές Ερευνητικές Κατευθύνσεις ................................................................................... 130

5 Βιβλιογραφία .............................................................................................................................. 133


[8]

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ

Σχήμα 1‐1 Το "νέφος" των πηγών συνδεδεμένων νομικών δεδομένων (Legal Data Cloud) (Agnoloni et al.

2011) ....................................................................................................................................... 14

Σχήμα 2‐1: Η εξέλιξη του Διαδικτύου (RadarNetworksandNovaSpyvak,2007‐http://novaspivack.typepad.com/RadarNetworksTowardsAWebOS.jpg) ....................... 24

Σχήμα 2‐2 Ιστός εγγράφων (Bizer et al. 2008) ............................................................................................... 25

Σχήμα 2‐3 Ιστός συνδεδεμένων δεδομένων (Bizer et al. 2008) .................................................................... 29

Σχήμα 2‐4 Οι τέσσερις εκδοχές για την αρχιτεκτονική του Σημαντικού Ιστού κατά τον Berners‐Lee (Gerber et al. 2008) .............................................................................................................................. 36

Σχήμα 2‐5 Η προσαρμοσμένη αρχιτεκτονική CFL (Gerber et al. 2008) ......................................................... 37

Σχήμα 2‐6 Η προσαρμοσμένη αρχιτεκτονική ESLAM (Harb & Abdel‐Mageid 2010) ..................................... 37

Σχήμα 2‐7 Σχήμα OWL ενός εγγράφου του σχήματος Akoma Ntoso (Barabucci et al. 2010) ...................... 48

Σχήμα 2‐8 Σύννεφο Linking Open Data project, Μάιος 2007 (Bizer et al. 2008) ........................................... 52

Σχήμα 2‐9 Το νέφος των πηγών Συνδεδεμένων Δεδομένων (http://richard.cyganiak.de/2007/10/lod/) ... 53

Σχήμα 2‐10 Αρχιτεκτονική Σημασιολογικού Ιστού για Κυβερνητικά Δεδομένα (Ding et al. 2009) ............... 65

Σχήμα 2‐11 Αρχιτεκτονική Νομικού Σημασιολογικού Ιστού ‐ Legal Semantic Web Layers (Benjamins & Casanovas 2005) ..................................................................................................................... 67

Σχήμα 2‐12 Χρονικά χαρακτηριστικά νομικού εγγράφου (European project for Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D1.1‐LKIF‐Specification 2007) ....................................................................................................................................... 74

Σχήμα 2‐13 Μοντέλο ενός Έμπειρου Νομικού Συστήματος (Andre Valente & Breuker 1996) ..................... 80

Σχήμα 2‐14 Το LKIF στην στοίβα του Σημασιολογικού Ιστού (European project for Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D1.1‐LKIF‐Specification 2007) .................................................................................................................. 83

Σχήμα 3‐1 Ιστοσελίδα Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων http://www.ministryofjustice.gr ............................................................................................. 89

Σχήμα 3‐2 Παρουσίαση αποτελεσμάτων αναζήτησης από το Εθνικό Τυπογραφείο ................................... 94

Σχήμα 3‐3 Η εικόνα ενός Φ.Ε.Κ σε μορφή pdf. ............................................................................................. 95

Σχήμα 3‐4 Αρχιτεκτονική Λογισμικού προτεινόμενου συστήματος ............................................................. 99

Σχήμα 3‐5 Αρχιτεκτονική Απεικόνιση προτεινόμενου συστήματος ανά επίπεδα ...................................... 100

Σχήμα 3‐6 Εξαγωγή κειμένου από αρχείο pdf ............................................................................................ 102

Σχήμα 3‐7 Ορισμός συντακτικού των αρχείων Φ.Ε.Κ. ................................................................................. 104

Σχήμα 3‐8 Συντακτικό διάγραμμα κανόνων λεξιλογίου ΦΕΚ ...................................................................... 105

Σχήμα 3‐9 Παράθυρο ελέγχου γραμματικών κανόνων ............................................................................... 105

Σχήμα 3‐10 Αρχικός XML μετασχηματισμός Φ.Ε.Κ...................................................................................... 106

Σχήμα 3‐11 Δομή στοιχείου act του σχήματος Akoma Ntoso (Τεκμηρίωση Σχήματος Akoma Ntoso ‐ http://examples.akomantoso.org/categorical.html) ............................................................ 107

Σχήμα 3‐12 Το κείμενο Φ.Ε.Κ μετασχηματισμένο σε οντότητα ................................................................. 108


[9]

Σχήμα 3‐13 Το κεντρικό στοιχείο akomaNtoso (Τεκμηρίωση Σχήματος Akoma Ntoso ‐ http://examples.akomantoso.org/categorical.html) ............................................................ 110

Σχήμα 3‐14 Αναζήτηση με όψεις (Faceted search) ..................................................................................... 112

Σχήμα 3‐15 Clustering αποτελεσμάτων με βάση τον τίτλο ......................................................................... 113

Σχήμα 3‐16 Αυτόματη αναζήτηση κατά την πληκτρολόγηση στον τίτλο .................................................... 113

Σχήμα 3‐17 Αυτόματη αναζήτηση λέξεων κλειδιών κατά την πληκτρολόγηση .......................................... 114

Σχήμα 3‐18 Αυτόματη αναζήτηση παρομοίων νομοθετημάτων ................................................................ 114

Σχήμα 3‐19 Προβολή με βάση τα σημασιολογικά δεδομένα ..................................................................... 115

Σχήμα 3‐20 Προβολή του Κειμένου ενός Νομοθετήματος με Πίνακα Περιεχομένων ............................... 116

Σχήμα 3‐21 Αναφορά σε άρθρο άλλου νομοθετήματος ............................................................................. 117

Σχήμα 3‐22 Πλοήγηση στο αναφερόμενο άρθρο ....................................................................................... 117

Σχήμα 3‐23 Προβολή Συγκεκριμένης Ενότητας ενός νομοθετήματος ........................................................ 117

Σχήμα 3‐24 Επεξήγηση του αναγνωριστικού πρόσβασης (URI) ................................................................. 119

Σχήμα 3‐25 Παράδειγμα χρήσης του αναγνωριστικού πρόσβασης ........................................................... 120

Σχήμα 3‐26 Παράδειγμα χρήσης του αναγνωριστικού πρόσβασης ........................................................... 121

Σχήμα 3‐27 Πρόσβαση σε συγκεκριμένη ενότητα με χρήση του αναγνωριστικού πρόσβασης ................. 121

Σχήμα 3‐28 Υποστήριξη QR Code ................................................................................................................ 122


[10]

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΚΡΩΝΥΜΙΩΝ

Ε.Π. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Ε.Τ. Εθνικό Τυπογραφείο

Φ.Ε.Κ. Φύλλα Εφημερίδας της Κυβερνήσεως

API Application Programming Interface

CMS Content Management System

CSS Cascading Style Sheets

DOM Document Object Model

DTD Document Type Definition

HTML HyperText Markup Language

KIF Knowledge Interchange Format

LKIF Legal Knowledge Interchange Format

OWL Ontology Web Language

PDF Portable Document Format

QR Code Quick Response Code

RDF(S) Resource Description Framework (Schema)

SGML Standard Generalized Markup Language

SPARQL SPARQL Protocol and RDF Query Language

URI Unique Resource identifier

URL Unique Resource Locator

XML eXtensible Markup language

XSL Extensible Stylesheet Language

W3C World Wide Web Consortium


[11]

1 Εισαγωγή

1.1 Περιγραφή Προβλήματος

Στην σημερινή εποχή υπάρχει διαθέσιμη, μέσω του διαδικτύου, μια μεγάλη ποσότητα

από πληροφορίες νομικού περιεχομένου. Οι πληροφορίες αυτές είναι διαθέσιμες σε

διαφορετικές μορφές (word, pdf, HTML, XML, κλπ) και συνήθως προέρχονται μέσω

των μηχανών αναζήτησης, οι οποίες προσφέρουν πολύ καλή ανάκληση, αλλά

ταυτόχρονα συνοδεύονται από θέματα θορύβου και αξιοπιστίας του περιεχομένου. Οι

σελίδες που ανακτώνται μέσω της προαναφερθείσας διαδικασίας είναι μεμονωμένες,

καθώς δεν περιέχουν κάποια εννοιολογική σύνδεση μεταξύ τους και δεν μπορούν να

επεξεργαστούν με αυτόματο τρόπο.

Ταυτόχρονα οι κανονισμοί και οι οδηγίες που επηρεάζουν τις διάφορες πτυχές των

καθημερινών δραστηριοτήτων (επιχειρηματικές, οικονομικές) αυξάνονται συνεχώς. Οι

κανονισμοί αυτοί, που προέρχονται από τις αρχές σε Ευρωπαϊκό, Εθνικό και Τοπικό

επίπεδο, παρά τις προσπάθειες εναρμόνισης και απορρύθμισης, αυξάνουν σε τόσο σε

ποσότητα όσο και σε πολυπλοκότητα των αλληλο-συσχετίσεων και αλληλο-συνδέσεων

τους.

Το πρόβλημα αυτό επηρεάζει εκτός από τους πολίτες και τα νομοθετικά και

εκτελεστικά όργανα. Όσο πολύπλοκος φαντάζει, στο προαναφερθέν πλαίσιο, ο σεβασμός

και η εφαρμογή του ισχύοντος δικαίου άλλο τόσο περίπλοκη γίνεται και η διαδικασία

σύνταξης μιας συνεπής και συνεκτικής νομοθεσίας. Η σύνταξη νέων νομοθετικών

κειμένων καθώς και ο σχεδιασμός τροποποιήσεων στην υφιστάμενη νομοθεσία γίνεται

χρησιμοποιώντας γενικής χρήσεως επεξεργαστές κειμένου και όχι εξειδικευμένο

λογισμικό για τη δημιουργία νομικών εγγράφων. Οι επεξεργαστές κειμένου δεν

παρέχουν στους χρήστες ολοκληρωμένη υποστήριξη για τη διευκόλυνση της


[12]

νομοθετικής διαδικασίας. Η σύνταξη της νομοθεσίας αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία,

που λαμβάνει χώρα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και ο νομοθέτης θα

πρέπει να είναι πλήρως ενήμερος για τις συσχετίσεις μεταξύ των πηγών δικαίου.

Η επιστήμη της πληροφορικής και οι τεχνολογίες του σημασιολογικού ιστού

μπορούν να συνδράμουν στην βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης τόσο από την

πλευρά της διοίκησης, όσο και από αυτή του πολίτη. Αναλυτικότερα μπορούν να

υποβοηθήσουν αποτελεσματικά σε τομείς, όπως :

Σύνταξη νομοθεσίας (εργαλεία σύνταξης, γλωσσικά εργαλεία, διαχείριση

αλλαγών)

Πρόσβαση στην νομοθεσία (Information Retrieval – IR, νομικές βάσεις

πληροφοριών)

Προσομοίωση νομικών και κοινωνικών επιπτώσεων

Διαχείριση ροών εργασίας (workflow management)

Διαθεσιμότητα της νομοθεσίας από τους ενδιαφερόμενους (πολλαπλοί

δίαυλοι διανομής)

Ενίσχυση διαδικασιών και θεσμών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-

Government)

Αλληλεπίδραση μεταξύ νομοθετικών σωμάτων (κοινοβούλιο, υπουργεία,

δημοτικά συμβούλια)

1.2 Διεθνής Ανασκόπηση

Η δημοσίευση στο Διαδίκτυο των νομικών πηγών (Νομοθεσία – Νομολογία) από τις

κυβερνήσεις, καθώς και πρωτοβουλίες σχετικές με ανοιχτή πρόσβαση στα δεδομένα


[13]

αυτά δεν είναι κάτι πρόσφατο. Σήμερα μέρος από τα δεδομένα αυτά είναι διαθέσιμα σε

μορφή σημασιολογικών εγγράφων (Semantic Web Documents), αν και τα περισσότερα

νομικά δεδομένα αντιμετωπίζονται ακόμη σε μεγάλο βαθμό ως συλλογές μεμονωμένων

εγγράφων ή κειμένων.

Το εθνικό τυπογραφείο στις ΗΠΑ, διαμέσου της υπηρεσίας Federal Digital System

(FDsys) (http://www.gpo.gov/fdsys/search/home.action), προσφέρει πρόσβαση σε όλες

τις νομικές συλλογές ομοσπονδιακού υλικού, ενώ το υλικό είναι διαθέσιμο και σε μορφή

σημασιολογικών εγγράφων (XML μορφή). Η υπηρεσία εκδόσεων της Ευρωπαϊκής

Ένωσης προσφέρει δωρεάν πολύγλωσση πρόσβαση στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο διαμέσου της

υπηρεσίας EUR-Lex (http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm), σε διάφορες μορφές (html,

pdf, tiff) ενώ η πρόσβαση στο αντίστοιχο σημασιολογικό περιεχόμενο (σε XML μορφή)

είναι διαθέσιμη μόνο στους εγγραμμένους χρήστες της υπηρεσίας (δωρεάν εγγραφή).

Πρόσφατα, κάποιες πρωτοβουλίες για ανοιχτά κυβερνητικά δεδομένα (Public Sector

Information), όπως το legislation.gov.uk (http://www.legislation.gov.uk) και το

Govtrack.us (http://www.govtrack.us/share/usbill.rdf, με το SPARQL σημείο πρόσβασης

http://www.govtrack.us/developers/rdf.xpd.), προσφέρουν πρόσβαση στην Νομοθεσία

των χωρών τους σε μορφή RDF δεδομένων. Η δημοσίευση των Νομικών Πηγών ως

Νομικά Δεδομένα (Legal Data) με την εφαρμογή των κανόνων των Συνδεδεμένων

Δεδομένων (Linked Open Data) συνδράμουν στην μετάβαση της υφιστάμενης

νομοθεσίας στο πεδίο του «Νομικού Σημασιολογικού Ιστού», η οποία θα προσφέρει νέες

δυνατότητες καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση σε αυτήν, μειώνοντας την

πολυπλοκότητα των αλληλο-συσχετίσεων και αλληλο-συνδέσεων και θα ενισχύσει την

κατανόηση των νομικών πληροφοριών.

Η υιοθέτηση των αρχών των Συνδεδεμένων Δεδομένων στις Νομικές πηγές θα

επιτρέψει επίσης τη διασύνδεση των υφιστάμενων νομικών συλλογών που σχετίζονται

σημασιολογικά σχηματοποιώντας το "νέφος" των πηγών συνδεδεμένων νομικών

δεδομένων (Legal Data Cloud).


[14]

Σχήμα 1-1 Το "νέφος" των πηγών συνδεδεμένων νομικών δεδομένων (Legal Data Cloud) (Agnoloni et al. 2011)

Στο σχήμα απεικονίζεται η διασύνδεση συλλογών δεδομένων (datasets) νομικής υφής

από διαφορετικές νομικές πηγές (νομοθεσία, νομολογία, νομική βιβλιογραφία) σε

διαφορετικό επίπεδο δικαιοδοσίας (Ευρωπαϊκή Ένωση, Κράτος μέλος) και σε

διαφορετικά στάδια του κύκλου ζωής τους:

Διαβούλευση

o Pre-Lex (http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm?CL=el)

παρακολούθηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων μεταξύ των

θεσμικών οργάνων.


[15]

o OEIL (http://www.europarl.europa.eu/oeil) το νομοθετικό

παρατηρητήριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Δημοσίευση

o Eur-Lex (http://eur-lex.europa.eu/el/index.htm) υπηρεσία εκδόσεων

της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

o πύλες – portals για πρόσβαση στην εθνική νομοθεσία πχ NormAttiva

στην Ιταλία (http://www.normattiva.it/), LegiFrance στη Γαλλία

(http://www.legifrance.gouv.fr/), legislation.gov.uk στο Ηνωμένο

Βασίλειο (http://www.legislation.gov.uk/)

Ερμηνεία και σχόλια σε πύλες που παρέχουν ενημερωτικές υπηρεσίες

(EuropeDirect - http://europa.eu/europedirect/index_el.htm, Νομικά blogs).

1.3 Ελληνική Ανασκόπηση

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η βελτίωση της ποιότητας των νόμων αποτελεί κεντρική

προτεραιότητα για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβόνας. Στην Ελλάδα για τις

αντίστοιχες πρακτικές έχει επικρατήσει ο όρος καλή νομοθέτηση, ο οποίος αποδίδει την

πολιτική για τη βελτίωση τόσο της ποιότητας των νομοθετικών και κανονιστικών

ρυθμίσεων, αλλά και των θεσμών και της διαδικασίας παραγωγής τους.

Η καλή νομοθέτηση στην Ελλάδα αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μεταρρυθμιστικού

σχεδιασμού που αναπτύσσεται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, κυρίως ως

αποτέλεσμα της εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρόλα αυτά η εξέλιξη στην Ελλάδα

δεν ήταν τόσο γρήγορη όσο σε άλλες χώρες. Μόλις πρόσφατα, με τη θέσπιση του Ν.

4048/2012 (ΦΕΚ 34 Α΄/23-02-2012) «Ρυθμιστική Διακυβέρνηση: Αρχές, Διαδικασίες

και Μέσα Καλής Νομοθέτησης», κατοχυρώθηκαν και νομοθετικά οι αρχές, οι

διαδικασίες και τα μέσα καλής νομοθέτησης. Μέσα της καλής νομοθέτησης είναι η


[16]

διαβούλευση, η ανάλυση συνεπειών ρυθμίσεων, η αιτιολογική έκθεση των νόμων, η

απλούστευση, η κωδικοποίηση, η αναμόρφωση του δικαίου και η αξιολόγηση των

αποτελεσμάτων εφαρμογής των ρυθμίσεων.

Σύμφωνα δε και με την ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης της δημόσιας διοίκησης

στην διακήρυξη του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Διοικητική Μεταρρύθμιση»,

(Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Ε.Π.

Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007) το κανονιστικό πλαίσιο της Δημόσιας Διοίκησης

χαρακτηρίζεται από σοβαρές δυσλειτουργίες, όπως είναι:

η πολυπλοκότητα των ρυθμίσεων, οι ασάφειες των ρυθμίσεων, οι αντιφάσεις

μεταξύ ρυθμίσεων, η ύπαρξη περιττών ρυθμίσεων και η αποσπασματικότητα

παραγωγής ρυθμίσεων

η ύπαρξη απαρχαιωμένων ρυθμίσεων οι οποίες δεν έχουν προσαρμοσθεί προς

τα σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα και τις νέες κοινωνικο-οικονομικές

απαιτήσεις

η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των νομοθετικών ρυθμίσεων σε ότι αφορά την

έκδοση των κανονιστικών πράξεων, προεδρικών διαταγμάτων και

υπουργικών αποφάσεων που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή των νόμων,

η απουσία συγκροτημένου μηχανισμού και διαδικασιών συστηματικής

αξιολόγησης της ποιότητας και των επιπτώσεων των παραγόμενων ρυθμίσεων

και βελτίωσης των υφιστάμενων ρυθμίσεων,

η απουσία κωδικοποίησης των ισχυουσών ρυθμίσεων

Μερικές από τις συνέπειες των ως άνω δυσλειτουργιών (Υπουργείο Διοικητικής

Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση –

Επιτελική Σύνοψη 2007) είναι:

Η επιβάρυνση των συναλλασσόμενων με τις δημόσιες υπηρεσίες, είτε

πρόκειται για τους πολίτες, είτε πρόκειται για τις επιχειρήσεις, με υπέρογκο


[17]

διαχειριστικό κόστος για τη συμμόρφωσή τους με τις ρυθμίσεις. Το

διαχειριστικό αυτό κόστος συνιστά σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα για την

επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις και την οικονομική ανάπτυξη, σε ότι

αφορά τις συναλλαγές των επιχειρήσεων με το κράτος, αλλά και σε ότι αφορά

τις συναλλαγές των πολιτών.

Η επιβάρυνση της ίδιας της δημόσιας διοίκησης με περιττό εσωτερικό κόστος

διεκπεραίωσης περιττών γραφειοκρατικών διαδικασιών.

Ο προσανατολισμός των δημοσίων υπαλλήλων προς ένα πρότυπο ρόλου που

θεωρεί ως πρωτεύοντα στόχο τη διασφάλιση της τυπικής νομιμότητας και όχι

την παραγωγή υπηρεσιών και έργου.

Η μειονεκτική θέση των συναλλασσομένων με το κράτος έναντι των

δημοσίων υπηρεσιών με τις οποίες συναλλάσσονται, ιδίως αυτών που δεν

διαθέτουν αυξημένη ικανότητα ή γνώσεις διαχείρισης των υποθέσεών τους,

όπως είναι διάφορες κατηγορίες πολιτών (π.χ. άτομα χαμηλής μόρφωσης)

αλλά και επιχειρήσεων (π.χ. οι πολύ μικρές επιχειρήσεις).

Η δημιουργία πρόσφορου εδάφους που καθιστά δύσκολη τη διασφάλιση της

διαφάνειας στις πράξεις της Δημόσιας Διοίκησης και την αντιμετώπιση της

διαφθοράς.

Για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων δυσλειτουργιών και την γενικότερη

βελτίωση της ποιότητας της διακυβέρνησης, το Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση έχει ως

Γενικό στόχο Ι την «Αναβάθμιση των δημοσίων πολιτικών, εκσυγχρονισμό του

ρυθμιστικού πλαισίου και των δομών της δημόσιας διοίκησης», με ειδικό στόχο (Ειδικός

Στόχος 1.3) την «Βελτίωση της ποιότητας των νομοθετικών και κανονιστικών

ρυθμίσεων.»

Οι κύριες παρεμβάσεις που προβλέπονται ενδεικτικά, στους κατά προτεραιότητα τομείς παρέμβασης του Ε.Π., είναι οι εξής:

Αναμόρφωση – απλούστευση του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου και

ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών.


[18]

Κωδικοποίηση της νομοθεσίας ανά πεδίο πολιτικής

Αναλυτικότερα, οι κατηγορίες δράσεων που θα αναπτυχθούν στο Ε.Π. για την

εκπλήρωση του Ειδικού Στόχου 1.3 αναμένεται να στοχεύσουν στα κάτωθι:

Εφαρμογή πολιτικής για την αξιολόγηση της ποιότητας και

αποτελεσματικότητας νομοθετικών ρυθμίσεων βάσει της εγκυκλίου του

Πρωθυπουργού Υ190/2006.

Παρακολούθηση, συντονισμός και επίσπευση της ενσωμάτωσης του

Κοινοτικού Δικαίου με εφαρμογή των Αρχών της Εγκυκλίου του

Πρωθυπουργού Υ190/2006.

Διοικητικές κωδικοποιήσεις του ρυθμιστικού πλαισίου της δημόσιας δράσης

Επιπρόσθετα έργο σημαία για τον ειδικό στόχο 1.3 είναι οι «Κωδικοποιήσεις στους

τομείς κυβερνητικής προτεραιότητας: Δάση, Τουρισμός, Δημόσια Υγεία και Κοινωνική

Ασφάλιση».

1.4 Στόχοι της εργασίας

Κίνητρο της παρούσας εργασίας αποτελεί η διαχείριση και ανάκτηση της ελληνικής

νομοθεσίας (νόμοι, προεδρικά διατάγματα) χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του

σημασιολογικού ιστού.

O τρόπος με τον οποίο μπορεί να έχει κάποιος πρόσβαση στην εθνική νομοθεσία

είναι μέσω των Φ.Ε.Κ. Σε ηλεκτρονική μορφή τα Φ.Ε.Κ. είναι διαθέσιμα μέσω της

ηλεκτρονικής φόρμας αναζήτησης του Εθνικού Τυπογραφείου, όπου για την εύρεση ενός

συγκεκριμένου Φ.Ε.Κ., κανείς θα πρέπει να γνωρίζει το έτος κυκλοφορίας, το τεύχος, τον

αύξοντα αριθμό Φ.Ε.Κ., και προαιρετικά λέξεις κλειδιά, και ημερομηνία κυκλοφορίας

και δημοσίευσης.


[19]

Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο αν αναλογισθεί κανείς το συχνό

φαινόμενο στην ελληνική νομοθεσία των συχνών τροποποιήσεων και των αντίστοιχων

εξαρτήσεων τους από άλλους νόμους/αποφάσεις. Στην Ελληνική έννομη τάξη, το

φαινόμενο της πολυνομίας έχει χαρακτήρα διαχρονικό. Τα όργανα της νομοθετικής,

αλλά και της εκτελεστικής εξουσίας, παράγουν ετησίως σημαντικό αριθμό ρυθμίσεων

είτε για να καλύψουν κενά της νομοθεσίας είτε για να τροποποιήσουν ή για να

καταργήσουν υφιστάμενους κανόνες. Στο πλέγμα των κανόνων, που θεσπίζονται με

διατάξεις νόμων και κανονιστικών πράξεων της διοίκησης, εντοπίζονται ασάφειες και

επαναλήψεις και ενίοτε αντιφάσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει συχνά αβεβαιότητα ως

προς τον κανόνα δικαίου που ισχύει σε κάθε περίπτωση. Τα φαινόμενα αυτά οδηγούν σε

αρνητικά αποτελέσματα όπως:

Επιβάρυνση των συναλλασσόμενων πολιτών και επιχειρήσεων με τις

δημόσιες υπηρεσίες, με υπέρογκο διαχειριστικό κόστος για τη συμμόρφωσή

τους με τις ρυθμίσεις,

Επιβάρυνση της ίδιας της δημόσιας διοίκησης, με εσωτερικό κόστος

διεκπεραίωσης περιττών γραφειοκρατικών διαδικασιών,

Δυσχέρεια στη διασφάλιση της διαφάνειας των πράξεων της δημόσιας

διοίκησης και της αντιμετώπισης της διαφθοράς.

Αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας αποτελεί η χρήση τεχνολογιών του

Σημασιολογικού Ιστού για την διαχείριση της ελληνικής νομοθεσίας. Σκοπός της είναι η

υλοποίηση ενός συστήματος λογισμικού που θα επιτρέψει την οργάνωση, διαχείριση και

ανάκτηση της ελληνικής νομοθεσίας χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού

Ιστού.

Οι επιμέρους στόχοι αυτής είναι:

Η μελέτη των μεθοδολογιών και των εργαλείων που σχετίζονται με τις

τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού.


[20]

Η ανάλυση των διεθνών προτύπων για την επίτευξη του «Νομικού»

Σημασιολογικού Ιστού.

Η αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης στον ελληνικό χώρο.

Η διερεύνηση των ωφελειών από την χρήση των τεχνολογιών αυτών στην

ελληνική νομοθεσία.

Η σχεδίαση ενός συστήματος διαχείρισης της ελληνικής νομοθεσίας με βάση

τα διεθνή πρότυπα του Σημασιολογικού Ιστού.

Επιπρόσθετα και πέραν του επιστημονικού ενδιαφέροντος του συγγραφέα για το

ερευνητικό πεδίο του Σημασιολογικού Ιστού, ισχυρό κίνητρο για την επιλογή του

αντικειμένου αποτέλεσε η πρωτοτυπία του, καθότι δεν εντοπίστηκαν έρευνες που να

καλύπτουν το εν λόγω ζήτημα στο πλαίσιο της Νομοθεσίας. Ειδικότερα δεν

εντοπίστηκαν προσπάθειες αναπαράστασης της Ελληνικής Νομοθεσίας με βάση διεθνή

πρότυπα του Νομικού Σημασιολογικού Ιστού, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει προταθεί /

υλοποιηθεί η οργάνωση, διαχείριση και ανάκτησης της ελληνικής νομοθεσίας

χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού.

1.5 Μεθοδολογία Έρευνας

Για την ανάπτυξη του θέματος έγινε αρχικά περιγραφή του προβλήματος,

προσδιορίστηκε το αντικείμενο της μελέτης και διασαφηνίστηκαν οι στόχοι της.

Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε έρευνα της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με τις

σύγχρονες μεθόδους αναπαράστασης των νομικών μεταδεδοµένων και το πώς αυτές

εφαρμόζονται. Παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική του Σημασιολογικού Ιστού, οι

τεχνολογίες που τον πραγματώνουν και οι μέθοδοι δημοσίευσης των κυβερνητικών

δεδομένων στον σημασιολογικό ιστό ως συνδεδεμένα δεδομένα. Παράλληλα αναλύονται

τα κυριότερα πρότυπα αναπαράστασης των νομικών μεταδεδοµένων που έχουν προταθεί


[21]

διεθνώς, ενώ ταυτόχρονα εξετάζονται οι προσπάθειες μοντελοποίησης του συνόλου της

νομικής γνώσης, με το σκοπό τη δημιουργία νομικών συστημάτων γνώσης και

πληροφορίας.

Με βάση τα παραπάνω, και με βάση την εμπειρία του συγγραφέα στην μελέτη και

υλοποίηση πληροφοριακών συστημάτων, πραγματοποιείται η ανάλυση της μεθοδολογίας

που προτείνεται από την παρούσα εργασία. Αποτυπώνεται η υπάρχουσα κατάσταση

διαχείρισης των ΦΕΚ, αναλύεται η αρχιτεκτονική του προτεινόμενου συστήματος,

περιγράφονται τα οφέλη υιοθέτησης του συστήματος και παρουσιάζεται ένα σενάριο

χρήσης αυτού.

1.6 Δομή της Εργασίας

Η εργασία χωρίζεται εννοιολογικά σε τέσσερα (4) μέρη. Στο εισαγωγικό μέρος

οριοθετείται το αντικείμενο και σκιαγραφούνται οι στόχοι της.

Εν συνεχεία ο αναγνώστης εισάγεται στην έννοια του Σημασιολογικού Ιστού.

Αναλύεται η αρχιτεκτονική του Σημασιολογικού Ιστού και παρουσιάζονται οι

τεχνολογίες που τον πραγματώνουν. Επιπρόσθετα αποσαφηνίζονται οι έννοιες των

ανοιχτών κυβερνητικών δεδομένων και των συνδεδεμένων δεδομένων και περιγράφονται

οι διεθνείς μέθοδοι δημοσίευσης των κυβερνητικών δεδομένων στον σημασιολογικό ιστό

ως συνδεδεμένα δεδομένα.

Ακολούθως αναλύεται ο νομικός σημασιολογικός ιστός. Γίνεται μια αποτύπωση των

κυριότερων προτύπων αναπαράστασης των νομικών μεταδεδοµένων που έχουν προταθεί

διεθνώς και παράλληλα επιχειρείται μια σκιαγράφηση των προσπαθειών μοντελοποίησης

του συνόλου της νομικής γνώσης, με το σκοπό τη δημιουργία νομικών συστημάτων

γνώσης και πληροφορίας.


[22]

Στο τέταρτο μέρος της μελέτης περιγράφεται η υλοποίηση ενός συστήματος

διαχείρισης και οργάνωσης της Ελληνικής νομοθεσίας χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του

Σημασιολογικού Ιστού. Ειδικότερα αποτυπώνεται η υπάρχουσα κατάσταση διαχείρισης

των ΦΕΚ, αναλύεται η αρχιτεκτονική του προτεινόμενου συστήματος, περιγράφονται τα

οφέλη υιοθέτησης του συστήματος και παρουσιάζεται ένα σενάριο χρήσης αυτού.

Τέλος ακολουθεί σύνοψη των κυριότερων ευρημάτων που προέκυψαν από τα

εξεταζόμενα ζητήματα.


[23]

2 Βιβλιογραφική Επισκόπηση

2.1 Σημασιολογικός Ιστός

Στην παράγραφο αυτή γίνεται μια εισαγωγή στην ιδέα του Σημασιολογικού Ιστού και

την πορεία του, από το όραμα του εφευρέτη του Παγκόσμιου Ιστού Tim Berners - Lee,

(«Έχω ένα όνειρο σύμφωνα με το οποίο οι υπολογιστές γίνονται ικανοί να αναλύσουν

όλα τα δεδομένα του Παγκόσμιου Ιστού, τα περιεχόμενα, τις συνδέσεις και τις

συναλλαγές ανάμεσα στους ανθρώπους και τις μηχανές. Ένας σημασιολογικός Ιστός που

θα το κάνει όλο αυτό δυνατό δεν έχει εμφανιστεί ακόμα, αλλά όταν κάνει την εμφάνισή

του η διαχείριση καθημερινών συναλλαγών και θεμάτων, με όλη την γραφειοκρατία που

μπορεί να τα διακατέχει θα πραγματοποιείται από μηχανές που επικοινωνούν με μηχανές.

Οι ευφυείς πράκτορες για τους οποίους οι άνθρωποι μιλάνε εδώ και τόσο καιρό θα είναι

μία πραγματικότητα.») για ένα διαδίκτυο δεδομένων (Web of Data) αυτόματα

επεξεργάσιμων από τις εφαρμογές, στην σημερινή του μορφή.

Το όραμα του Σημασιολογικού Ιστού, «μια επέκταση του σημερινού ιστού όπου η

πληροφορία έχει καλά καθορισμένο νόημα, καθιστώντας τη συνεργασία μεταξύ

ανθρώπων και υπολογιστών πιο αποτελεσματική», γίνεται όλο και περισσότερο

πραγματικότητα. Τεχνολογίες που επιτρέπουν την περιγραφή της πληροφορίας με τρόπο

επίσημο και κατανοητό από μηχανές, όπως η RDF (Resource Description Framework)

και η OWL (Web Ontology Language), έχουν πλέον καθιερωθεί. Ακόμη σημαντικότερα,

το ποσό της γνώσης που δημοσιεύεται στον Σημασιολογικό Ιστό δηλαδή, ο αριθμός των

οντολογιών και των σημασιολογικών εγγράφων (Semantic Web Documents) αυξάνεται

ραγδαία, πλησιάζοντας το απαιτούμενο κρίσιμο μέγεθος που θα οδηγήσει σε ένα

πραγματικά μεγάλης κλίμακας, κατανεμημένο ετερογενές Διαδίκτυο Γνώσης.


[24]

2.1.1 O Παγκόσμιος Ιστός

Το διαδίκτυο εισέρχεται σε μια νέα φάση εξέλιξης. Η υιοθέτηση μιας νέας

προσέγγισης στη διαχείριση της πληροφορίας είναι αναγκαία αν αναλογιστεί κανείς το

μέγεθος της πληροφορίας που διακινείται σήμερα στο διαδίκτυο. Απαιτείται ένα είδος

σημασιολογικού φιλτραρίσματος της πληροφορίας.

2.1.1.1 Η αρχική πρόταση του WWW

Σχήμα 2-1: Η εξέλιξη του Διαδικτύου (RadarNetworksandNovaSpyvak,2007‐http://novaspivack.typepad.com/RadarNetworksTowardsAWebOS.jpg)

Το 1989, όταν δηλαδή το Διαδίκτυο έκανε τα πρώτα βήματα του, η ανακάλυψη και

ανάκτηση πληροφοριών από απομακρυσμένα συστήματα ήταν κάτι που μόνο ένας

ειδικός μπορούσε να κάνει. Η δυσκολία είχε να κάνει με τα διαφορετικά πρωτόκολλα

πρόσβασης που χρησιμοποιούνταν από σύστημα σε σύστημα. Με την ανάπτυξη του


[25]

Παγκόσμιου Ιστού, που είχε ως βασική ιδέα «έγγραφα που παραπέμπουν το ένα στο

άλλο μέσω συνδέσμων», δημιουργήθηκε ένα πλέγμα πληροφορίας, προσβάσιμης

ανεξάρτητα από το που ή πώς είναι αποθηκευμένη ή ποιό σύστημα πρόκειται να τη

διαχειριστεί. Η ανάπτυξη των διεπαφών ιστού (Web Interfaces) κάλυψε τις λειτουργικές

διαφορές των εφαρμογών (διαφορετικά πρωτόκολλα ή λειτουργικά συστήματα) και η

εξάπλωση του ως μέσο διάδοσης παντός τύπου πληροφορίας ήταν ραγδαία. Το 1998 η

Google μετρούσε ήδη 26 εκατομμύρια σελίδες, και μέχρι το 2000, έφτασε στο ένα

δισεκατομμύριο. Τελευταία δημοσιευμένη μελέτη της Yahoo! το 2005 υπολόγισε

περίπου 19.2 δισεκατομμύρια σελίδες ενώ σε άρθρο στο επίσημο ιστολόγιο (blog) της

Google γίνεται λόγος για ένα τρισεκατομμύριο διαφορετικά (που δεν προσδιορίζουν το

ίδιο περιεχόμενο) Url.

Ο Παγκόσμιος Ιστός είναι ανάλογος με ένα παγκόσμιο σύστημα αρχείων, με

πρωταρχικά αντικείμενα τα έγγραφα και τους συνδέσμους μεταξύ αυτών. Τα αντικείμενα

αυτά είναι δομημένα σε πολύ μικρό βαθμό ενώ η σημασιολογία (semantic) του

περιεχομένου και των συνδέσμων δεν είναι φανερή. Ο Ιστός είναι κυρίως σχεδιασμένος

για ανθρώπινη κατανάλωση. Για τους λόγους αυτούς, ο Παγκόσμιος Ιστός λέγεται και

Ιστός των Εγγράφων (Web of documents)

Σχήμα 2-2 Ιστός εγγράφων (Bizer et al. 2008)

Αυτό που καθιστά περισσότερο εύκολη την αναζήτηση μέσα στον παγκόσμιο ιστό

είναι η ύπαρξη των μηχανών αναζήτησης. Παρόλο που ο Παγκόσμιος Ιστός δεν θα είχε


[26]

τόσο μεγάλη επιτυχία αν δεν ήταν οι μηχανές αναζήτησης, πλέον παρατηρούνται και

κάποια ελαττώματα αυτών:

Πολλά αποτελέσματα, Χαμηλή ακρίβεια. Μπορεί οι πιο σχετικές σελίδες να

έχουν ανακληθεί ύστερα από την αναζήτησή μας, αλλά και αυτές χάνονται

μέσα στο πλήθος των μη σχετικών που εμφανίζονται. Οι πάρα πολλές σελίδες

αποτελεσμάτων μπορεί να είναι το ίδιο κακές με τις πολύ λίγες.

Λίγα ή καθόλου αποτελέσματα. Πολλές φορές τυχαίνει να μην παίρνουμε

αποτελέσματα ή να μην εμφανίζονται καθόλου οι σημαντικές σελίδες.

Οι μηχανές αναζήτησης μπορεί να βοηθούν στην εύρεση περιεχομένου που

περιέχει συγκεκριμένες λέξεις, αλλά το περιεχόμενο μπορεί να μην είναι

ακριβώς αυτό που θέλουμε. Η αναζήτηση βασίζεται στα περιεχόμενα των

σελίδων και όχι στο εννοιολογικό νόημα των περιεχομένων της σελίδας ή των

πληροφοριών για τη σελίδα.

Το βασικό εμπόδιο για να παρέχεται καλύτερη υποστήριξη στους χρήστες του

διαδικτύου και να δίνονται ακριβέστερα αποτελέσματα, είναι το γεγονός ότι το

περιεχόμενο του διαδικτύου δεν είναι προσβάσιμο από τις μηχανές (machine accessible).

Οι πληροφορίες αναπαριστώνται σε φυσική γλώσσα, ως απλό κείμενο, καθώς και με τη

βοήθεια γραφικών και πολυμέσων. Με αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι μπορούν να

αντιληφθούν τις πληροφορίες, να βγάλουν συμπεράσματα και να κάνουν συνδυασμούς

πληροφοριών. Όμως ο συνδυασμός πληροφοριών δεν είναι το ίδιο εύκολος ούτε για τις

μηχανές καθώς απαιτείται η δύσκολη διαδικασία της ενοποίησης των διαφόρων βάσεων

δεδομένων.

Σύμφωνα με τον Tim Berners - Lee, ο Ιστός σήμερα είναι αρκετά αποτελεσματικός

στο να μας βοηθά να δημοσιεύουμε και να ανακαλύπτουμε έγγραφα, αλλά τα

μεμονωμένα στοιχεία πληροφοριών μέσα σε αυτά τα έγγραφα (είτε είναι η ημερομηνία

ενός γεγονότος, η τιμή ενός αντικειμένου σε ένα κατάλογο ή ένας μαθηματικός τύπος)

δεν μπορούν να υποστούν επεξεργασία απ’ ευθείας ως δεδομένα. Σήμερα μπορούμε να

δούμε τα δεδομένα με ένα φυλλομετρητή (browser), αλλά δεν μπορούμε να


[27]

χρησιμοποιήσουμε άλλα προγράμματα για το χειρισμό ή την ανάλυσή τους χωρίς πρώτα

να τα έχουμε επεξεργαστεί εμείς οι ίδιοι χειρωνακτικά. Αν λυθεί το πρόβλημα αυτό, ο

Ιστός θα αναμένεται να μοιάζει περισσότερο με μεγάλη βάση δεδομένων ή φύλλο

εργασίας (spreadsheet), παρά ως ένα απλό σύνολο συνδεδεμένων εγγράφων.

2.1.1.2 Web 2.0, ένα κοινωνικό φαινόμενο

Το Web 2.0 είναι μια φράση που επινοήθηκε από την O’Reilly Media το 2004. Η

O’Reilly Media (http://oreilly.com/) είναι μια εταιρεία που εκδίδει βιβλία κατασκευάζει

δικτυακούς τόπους και διοργανώνει συνέδρια για θέματα τεχνολογίας των υπολογιστών.

Το Web 2.0 αναφέρεται σε μια υποτιθέμενη δεύτερη γενιά υπηρεσιών - όπως τόπους

κοινωνικής δικτύωσης (social networking sites) wikis, εργαλεία επικοινωνίας – στις

οποίες δίνεται έμφαση στην συνεργασία μεταξύ των χρηστών και καθιστούν

περισσότερο δυναμικό το περιεχόμενο του διαδικτύου. Επίσης εφαρμογές όπως, flickr

(http://flickr.com/) και Del.icio.us (http://delicious.com/) είναι αρχέτυπα του Web 2.0

καθώς επιτρέπουν στους χρήστες την εύκολη δημιουργία και επισημείωση του

περιεχομένου. Αυτή είναι και βασική ιδέα του Web 2.0, ότι οι χρήστες μπορούν να

συμβάλλουν στην δημιουργία και την διαχείριση του περιεχομένου στο διαδίκτυο με τη

δημιουργία ιστοχώρων (blogs) και δικτυακών εγκυκλοπαιδειών (wikipedia). Επίσης η

δημιουργία δικτυακών χώρων όπως το MySpace (http://www.myspace.com/) και

Facebook (http://www.facebook.com/) βοήθησε και σε ένα βαθμό καθόρισε την

ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών διαμορφώνοντας ένα κοινωνικό διαδίκτυο όπου το

περιεχόμενο διακινείται μέσα από κοινότητες χρηστών (web communities).

Σε αυτές το νόημα του περιεχομένου έχει να κάνει περισσότερο με το κοινωνικό

περιβάλλον και λιγότερο με τη καθαρά σημασιολογική ερμηνεία του. Μια ετικέτα σε ένα

βίντεο του YouTube ή μια φωτογραφία του flickr μπορεί να έχει διαφορετικό νόημα σε

διαφορετικές κοινότητες χρηστών. Επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα που δεν κατάφερε

να λύσει το Web 2.0 είναι ότι, αν και σε αρκετές τέτοιες εφαρμογές (όπως MySpace - και

Facebook) οι κοινωνικοί δεσμοί που δημιουργούνται είναι σημαντικοί, δεν παράγονται

δεσμοί μεταξύ ετικέτας (απλού κειμένου) και περιεχομένου (σημασίας) που να


[28]

καθοδηγούν τον χρήστη στην αναζήτηση σχετικής πληροφορίας, όπως για παράδειγμα

για ένα τουριστικό μέρος ή ένα πρόσωπο που απεικονίζεται σε μια φωτογραφία του

flickr.

2.1.1.3 Σημασιολογικός Ιστός

Ένα από τα αρχικά κίνητρα για την ανάπτυξη των τεχνολογιών του Σημασιολογικού

Ιστού ήταν η αντιμετώπιση του προβλήματος της επιτυχούς αναζήτησης, διαχείρισης και

αποθήκευσης της πληροφορίας που διακινούν πολλές από τις εφαρμογές του Web 2.0.

Χρειάζεται κάποια μορφή αναπαράστασης γνώσης για εφαρμογές του διαδικτύου,

δεδομένης της δυσκολίας χρήσης της πληροφορίας από απλό κείμενο. Με το

Σημασιολογικό Ιστό αυτή η αναπαράσταση είναι εφικτή με τη δημιουργία ενός

σημασιολογικού πλέγματος όπου οι έννοιες και οι σχέσεις μεταξύ τους περιγράφονται

μοναδικά.

Τεχνολογικές καινοτομίες, το RDF το οποίο είναι για τα δεδομένα ότι η HTML για

τα έγγραφα και η Web Ontology Language (OWL) η οποία μας επιτρέπει να εκφράσουμε

το πώς συνδέονται μεταξύ τους οι πηγές δεδομένων, σε συνδυασμό με τις πιο ανοιχτές

πρακτικές διαμοιρασμού πληροφοριών, μετακινούν τον Παγκόσμιο Ιστό προς αυτό που

ονομάζουμε Σημασιολογικό Ιστό. Η ύπαρξη του Σημασιολογικού Ιστού δίνει τη

δυνατότητα να τοποθετηθούν ετικέτες σε όλο το περιεχόμενο του Ιστού, να

περιγράψουμε τι είναι κάθε κομμάτι πληροφορίας και να δώσουμε σημασιολογικό νόημα

στο αντικείμενο του περιεχομένου. Έτσι, οι μηχανές αναζήτησης θα γίνουν πιο

αποτελεσματικές απ’ ότι είναι τώρα και οι χρήστες θα μπορούν να βρουν τις ακριβείς

πληροφορίες που ψάχνουν. Οι οργανισμοί που παρέχουν διάφορες υπηρεσίες μπορούν να

βάλουν ετικέτες με νόημα σε αυτές τις υπηρεσίες. Χρησιμοποιώντας πράκτορες

λογισμικού βασισμένους στον Ιστό, μπορούμε να βρούμε δυναμικά αυτές τις υπηρεσίες

και να τις χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας ή σε συνεργασία με άλλες υπηρεσίες.

Η πρόοδος προς την καλύτερη ολοκλήρωση των δεδομένων συντελείται μέσω της

χρήσης της τεχνολογίας που έκανε τον Παγκόσμιο Ιστό τόσο επιτυχημένο: το σύνδεσμο.

Η δύναμη του Ιστού σήμερα, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να βρούμε τη


[29]

σελίδα για την οποία ψάχνουμε, έγκειται στο γεγονός ότι τα έγγραφα τοποθετούνται στον

Ιστό σε πρότυπη μορφή και έπειτα συνδέονται μεταξύ τους. Ο Σημασιολογικός Ιστός θα

δώσει τη δυνατότητα καλύτερης ολοκλήρωσης των δεδομένων, επιτρέποντας στον

καθένα ο οποίος τοποθετεί μεμονωμένα στοιχεία δεδομένων στον Ιστό, να τα συνδέσει

με άλλα κομμάτια δεδομένων. Το αποτέλεσμα της χρήσης των τεχνολογιών του

Σημασιολογικού Ιστού για να δημοσιεύσουμε δομημένα δεδομένα στον Ιστό και να

θέσουμε συνδέσμους μεταξύ δεδομένων από μια πηγή δεδομένων προς δεδομένα μέσα

σε άλλες πηγές δεδομένων είναι τα Συνδεδεμένα Δεδομένα (linked data).

Ως αποτέλεσμα θα προκύψει ο Ιστός των Δεδομένων (Web of Data). Με τη

διασύνδεση συνόλων δεδομένων, οι μηχανές θα μπορούν να διασχίζουν έναν ανεξάρτητο

ιστό δομημένων πληροφοριών έτσι ώστε να συλλέξουν σημασιολογική γνώση από

αυθαίρετες οντολογίες και τομείς. Το αποτέλεσμα θα είναι μια μαζική βάση γνώσης με

ελεύθερη πρόσβαση η οποία θα αποτελέσει τα θεμέλια μιας νέας γενιάς εφαρμογών και

υπηρεσιών.

Σχήμα 2-3 Ιστός συνδεδεμένων δεδομένων (Bizer et al. 2008)

Το πρώτο βήμα στο μελλοντικό Παγκόσμιο Ιστό είναι η δημιουργία των λεγόμενων

νησίδων πληροφορίας με σημασιολογική οργάνωση. Οι νησίδες πληροφορίας θα

συνδεθούν μεταξύ τους με δυνατότητες για ανάπτυξη προηγμένων εφαρμογών. Το

επόμενο σημαντικό βήμα είναι η διαμόρφωση του νέου πλέγματος πληροφορίας με βάση

την σημασιολογική οργάνωση.


[30]

Η διάθεση μέσω του Παγκόσμιου Ιστού δεδομένων που έχουν οριστεί και

διασυνδεθεί μεταξύ τους αποτελεί τη βασική υποδομή για ότι υπόσχεται ο μελλοντικός

Παγκόσμιος Ιστός: αποτελεσματικότερη αναζήτηση δεδομένων και πληροφοριών,

αξιοποίηση της υπάρχουσας γνώσης σε ποικίλες εφαρμογές, αυτοματοποίηση και

ολοκλήρωση υπηρεσιών.

2.1.2 Τεχνολογίες στον Παγκόσμιο Ιστό

2.1.2.1 Γλώσσες Σήμανσης – Markup Languages

Πριν από την εφεύρεση του www είχαν γίνει προσπάθειες για την δημιουργία μιας

γλώσσας ικανής να περιγράφει ένα κείμενο με τρόπο ανεξάρτητο από την πλατφόρμα

που το επεξεργάζεται. Με την ανάπτυξη του Internet η έρευνα στον τομέα αυτόν

εντάθηκε και τα αποτελέσματα της έχουν καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την πορεία του

διαδικτύου.

2.1.2.1.1 ΗγλώσσαγενικούσκοπούSGML

Οι πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία μιας γλώσσας γενικού σκοπού ξεκίνησαν

το 1970, όταν ο Dr. Charles Goldfard και οι συνεργάτες του στην IBM πρότειναν μια

μέθοδο για τη περιγραφή κειμένου, η οποία δε θα αντιστοιχούσε σε συγκεκριμένη

μηχανή. Η προσπάθεια αυτή οδήγησε αρχικά στην δημιουργία της IBM GML, η οποία με

τον καιρό εξελίχθηκε στη γλώσσα που αποτελεί σήμερα τον κύριο εκπρόσωπο των

γλωσσών Γενικού Σκοπού, την SGML (Standard Generalized Markup Language). Η

πιστοποιημένη κατά ISO SGML (ISO 8879:1986) παρουσιάστηκε επίσημα το 1986.

Σύμφωνα με έναν γενικό ορισμό, η SGML αποτελεί «το διεθνές πρότυπο για τον ορισμό

περιγραφών της δομής και του περιεχομένου διαφορετικών τύπων ηλεκτρονικών

εγγράφων».

Η SGML διέπεται από δύο βασικές αρχές


[31]

Με τη σήμανση γίνεται η περιγραφή της δομής του εγγράφου και όχι της εικόνας

του.

Η σήμανση συμμορφώνεται με κάποιο μοντέλο, κάτι που είναι παρόμοιο με το

σχήμα μιας βάσης δεδομένων. Αυτό σημαίνει ότι είναι εφικτή η επεξεργασία από

κάποιο λογισμικό ή η αποθήκευση σε μια βάση δεδομένων.

Η SGML δεν έχει μια καθιερωμένη δομή που πρέπει κάθε έγγραφο να ακολουθήσει.

Η προσέγγιση της SGML δεν είναι να επιβάλει την δική της ομάδα ετικετών (tags) αλλά

να προτείνει μια γλώσσα για τους προγραμματιστές ώστε να περιγράφουν τη δομή των

εγγράφων τους. Είναι έτσι μια ένα εν δυνάμει πρότυπο και όχι μια πλήρης αρχιτεκτονική

ενός εγγράφου. Η δύναμη της έγκειται στο ότι είναι μια γλώσσα περιγραφής εγγράφων,

με πολλά στοιχεία παρόμοια με μια γλώσσα προγραμματισμού, καθιστώντας την

ευέλικτη σε νέες εφαρμογές. Για την περιγραφή της δομής ενός εγγράφου

χρησιμοποιείται ένα εξωτερικό αρχείο που καλείται DTD (Document Type Definition)

και ορίζει το σύνολο των στοιχείων, των σχέσεων που τους διέπουν και το σύνολο των

ετικετών (tags) που χρησιμοποιούνται για την σήμανση του εγγράφου. Το markup του

εγγράφου ακολουθεί δηλαδή ένα πρότυπο βάσει του οποίου επικυρώνεται και η

εγκυρότητα (validity) του εκάστοτε SGML εγγράφου. Η SGML δεν είναι απλά μια

καινούργια γλώσσα, αλλά μια μεταγλώσσα (metalanguage), δηλαδή μια γλώσσα που

προσφέρεται για τη δημιουργία άλλων γλωσσών. Η SGML είναι επεκτάσιμη ώστε με την

χρήση της να μπορούμε να εξάγουμε γλώσσες ειδικότερου σκοπού.

2.1.2.1.2 HypertextMarkupLanguage

Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα επέκτασης της SGML είναι η

HTML (Hypertext markup language). Η δομή ενός HTML εγγράφου ορίζεται σύμφωνα

με μια δήλωση τύπων (Document Type Definition – DTD) της SGML. Ένα παράδειγμα

ενός HTML εγγράφου δίνεται παρακάτω:

<html XML:lang="en" XMLns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="en"><head> <title>A Simple Guide to HTML - Welcome</title> <meta name="description" content="A simple html guide - An easy guide and cheat sheet for beginners to learn HTML, covering several topics on how to write the basic HTML tags and codes you are likely to need when learning how to make your own website </head>


[32]

<div id=" main-body"=""> </head><body><div id="content">  <div class="mainheading" style="background: url("./css-img/browser.gif") no-repeat scroll right top transparent;"> <h1>Welcome</h1> </div> <div class="chapter"> <strong>Welcome to my HTML Guide -- I hope you find it usefull :)</strong> <p>This easy guide for beginners covers several topics, with short and basic descriptions of the <a href="whatishtml.php#htmltags">HTML tags</a> you are likely to need when learning how to make your own website. A good place to start would be the <a href="essential.php"> essential tags </a> section, followed by <a href="basics.php"> the basics </a> , which should give you enough information to write your first page. </p> </div> </div>  </body></html>

Η HTML είναι μια εφαρμογή της SGML η οποία περιορίζεται κυρίως στην

μορφοποίηση και προβολή ενός εγγράφου κατά την παρουσίασή του σε έναν

φυλλομετρητή (Web Browser). Έχουν εισαχθεί για αυτόν τον σκοπό ειδικές ετικέτες

μορφοποίησης οι οποίες εμπλουτίζουν το κείμενο με στόχο την κατάλληλη προβολή

αυτού.

Η εν γένει απλότητα της γλώσσας με το περιορισμένο σύνολο ετικετών, δεν

προσφέρει την απαραίτητη ευελιξία στον προγραμματιστή να επεκτείνει τη γλώσσα και,

πιο σημαντικό, τον αποτρέπει από το να έχει πρόσβαση στη σημασιολογία του

περιεχομένου. Η HTML προσανατολίζεται αυστηρά και μόνο στην παρουσίαση ενός

κειμένου και δεν ασχολείται καθόλου με την οργάνωση της σημασιολογικής δομής του

εγγράφου. Συνεπώς μια μηχανή αναζήτησης (search engine) κατά την επεξεργασία ενός

εγγράφου δεν μπορεί να διαφοροποιήσει το κείμενο που συναντάει, ώστε να

πραγματοποιήσει μια σημασιολογική προσέγγιση των διαφόρων τμημάτων του

εγγράφου. Πρέπει να περιοριστεί στις λέξεις κλειδιά (keywords) που συναντάει, στα

μεταδεδομένα (meta tags) του HTML εγγράφου και στον κορμό του κειμένου. Μια


[33]

προσπάθεια για διαχωρισμό του περιεχομένου από τον τρόπο παρουσίασης του γίνεται

με την χρήση των CSS (Cascading Style Sheets). Η τεχνική αυτή απλά αφαιρεί την

επιπλέον πληροφορία της μορφοποίησης του κειμένου χωρίς να προσδίδει

σημασιολογική πληροφορία στο περιεχόμενο.

2.1.2.1.3 XML(ExtensibleMarkupLanguage)

Από μια προσπάθεια για την δημιουργία ενός λειτουργικού υποσυνόλου της

πολύπλοκης SGML προέκυψε η XML (Extensible Markup Language). Η πρώτη έκδοση

της XML 1.0 εκδόθηκε σαν σύσταση (recommendation) του W3C το 1998. Η XML όπως

και η HTML χρησιμοποιεί ετικέτες για την δημιουργία στοιχείων (elements) και είναι και

οι δύο κατανοητές από τον άνθρωπο. Η XML όμως σε αντίθεση με την HTML παρέχει

επιπλέον συντακτικές πληροφορίες, δηλαδή πληροφορίες για τα τμήματα του εγγράφου

και τις σχέσεις μεταξύ τους. Δίνει έτσι τη δυνατότητα για παράδειγμα σε μία εφαρμογή η

οποία ψάχνει τα ονόματα των συγγραφέων του παρακάτω βιβλίου να μπορεί να διαλέξει

τα στοιχεία author και να τα ξεχωρίσει από το υπόλοιπο έγγραφο, βλέποντας ότι

αναφέρονται στο στοιχείο book. Επίσης ένα άλλο βασικό στοιχείο της XML είναι ότι

διαχωρίζει το περιεχόμενο από την παρουσίασή του επιτρέποντας αλλαγές στην

μορφοποίηση ενός εγγράφου χωρίς αλλαγή στο περιεχόμενό του.

<?XML version="1.0"?> <catalog> <book id="bk101"> <author>Gambardella, Matthew</author> <title>XML Developer's Guide</title> <genre>Computer</genre> <price>44.95</price> <publish_date>2000-10-01</publish_date> <description>An in-depth look at creating applications with XML.</description> </book> <book id="bk102"> <author>Ralls, Kim</author> <title>Midnight Rain</title> <genre>Fantasy</genre> <price>5.95</price> <publish_date>2000-12-16</publish_date> <description>A former architect battles corporate zombies, an evil sorceress, and her own childhood to become queen of the world.</description> </book> <catalog>


[34]

Η XML αντιπροσωπεύει μια πλειάδα τεχνολογιών. Η προδιαγραφή XML 1.0 ως ο

πυρήνας καθορίζει τις αντίστοιχες ετικέτες και ιδιότητες. Η XML Schema 1 και 2

βοηθάει τους σχεδιαστές και τους προγραμματιστές να καθορίσουν τη δομή, το

περιεχόμενο και τη σημασιολογία των XML εγγράφων με έναν πιο αυστηρό και

περιεκτικό τρόπο. Η ονοματολογία (XML namespaces) προσφέρει μια λύση για να

συνδέσει μια URI αναφορά με κάθε ετικέτα και ιδιότητα σε ένα XML έγγραφο

επιτρέποντας στους σχεδιαστές / προγραμματιστές να χρησιμοποιήσουν την ίδια ετικέτα

και να αποδώσουν τις ίδιες ιδιότητες αλλά διαφορετικά namespaces ενισχύοντας έτσι τη

δυναμική διαμόρφωση του XML λογισμικού. Εκτός αυτού, υπάρχει ένα αυξανόμενο

σύνολο προαιρετικών δομημένων στοιχείων (modules) τα οποία παρέχουν σύνολα

ετικετών και ιδιοτήτων, ή οδηγίες για συγκεκριμένους στόχους. Ενδεικτικά αναφέρονται

τα παρακάτω:

Η CSS (Cascading Style Sheet language), στοχεύει κυρίως στην μορφοποίηση

και εμφάνιση επί της οθόνης του χρήστη. Αναπτύχθηκε πρώτα για την HTML

αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται και στην XML χωρίς

κάποια τροποποίηση.

Η XSL (XML Stylesheet Language) είναι μια προηγμένη γλώσσα για την

έκφραση των σελίδων μορφοποιήσεων βασισμένων σε XSLT (XSL

transformation) η οποία σχεδιάστηκε για την εκ νέου ρύθμιση, την προσθήκη

ή τη διαγραφή των ετικετών και των ιδιοτήτων.

Το XPATH το οποίο χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό ενός κόμβου με βάση

κάποια κριτήρια, όπως το περιεχόμενο, ο τύπος, η θέση.

Τα XML Pointer Language (xPointer) και XML Linking Language (XLink):

Ο xPointer περιγράφει πώς να αποκτήσεις πρόσβαση σε μια πηγή ενώ το

xLink πώς να συνδέσεις δύο ή περισσότερες πηγές.

Το DOM (document object model), το οποίο είναι ένα τυποποιημένο σύνολο

από συναρτήσεις για το χειρισμό των αρχείων XML μέσω μιας γλώσσας

προγραμματισμού.


[35]

2.1.3 Αρχιτεκτονική του Σημασιολογικού Ιστού

Ο Tim Berners-Lee πέρα από το όραμα του Σημαντικού Ιστού, πρόσφερε και την

θεωρητική θεμελίωσή του. Πρότεινε μια αρχιτεκτονική διαφορετικών επιπέδων για τον

Σημαντικό Ιστό, κατά την οποία μια γλώσσα υψηλότερου επιπέδου χρησιμοποιεί το

συντακτικό και τη σημασιολογία του αμέσως κατώτερου επιπέδου. Αυτό το σχήμα (το

οποίο εισήγαγε πρώτη φορά το 2000) αποκαλείται η "στοίβα" (stack) του Σημαντικού

Ιστού. Με την πάροδο των ετών, και καθώς οι σχετικές τεχνολογίες εξελίσσονταν, το

αρχικό όραμα γινόταν πιο συγκεκριμένο και κάποιες πτυχές του υλοποιούνταν.

Παράλληλα, ο Berners-Lee έκανε κάποιες τροποποιήσεις σε αυτό το σχήμα, με

αποτέλεσμα την δημιουργία άλλων τριών εκδοχών της αρχιτεκτονικής. Στο σχήμα που

ακολουθεί παρατίθενται όλες οι προτάσεις του Berners-Lee για την αρχιτεκτονική του

Σημαντικού Ιστού:


[36]

Σχήμα 2-4 Οι τέσσερις εκδοχές για την αρχιτεκτονική του Σημαντικού Ιστού κατά τον Berners-Lee (Gerber et al. 2008)

Μια ιδιομορφία της αρχιτεκτονικής που πρότεινε ο Berners-Lee είναι ότι κάποια

επίπεδα αναγράφουν την επιθυμητή λειτουργικότητα ενώ άλλα αναφέρουν την γλώσσα ή

την τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την υλοποίηση του επιπέδου. Αυτό συμβαίνει

επειδή το σχήμα αυτό δεν αποτελεί επίσημη οδηγία προδιαγραφών, αλλά περισσότερο

ένα προσχέδιο που αλλάζει δυναμικά, ανάλογα με την εξέλιξη των υπαρχόντων

τεχνολογιών ή την ανάπτυξη νέων, και την συμβολή ανεξάρτητων ερευνητών του τομέα.

Ωστόσο υπήρξαν ομάδες ερευνητών που προσπάθησαν να μετασχηματίσουν το αρχικό

σχήμα του Berners-Lee και σε μία πιο επίσημη και συμπαγή αρχιτεκτονική, που θα

αποτελέσει το (απαραίτητο) θεμέλιο για την επόμενη μέρα του Σημαντικού Ιστού. Οι


[37]

Gerber, Barnard και Van der Merwe, τεκμηριώνουν την σύσταση ενός αρχιτεκτονικού

μοντέλου που αργότερα ονομάζουν Αρχιτεκτονική CFL (Comprehensive, Functional,

Layered) (σχήμα 2.5), ενώ πρόσφατα μια άλλη ομάδα βασίζεται σε αυτήν για να

προτείνει μια "βελτιωμένη" αρχιτεκτονική επιπέδων, την ESLAM (Enhanced Semantic

Layered Architecture Model - σχήμα 2.6)

Σχήμα 2-5 Η προσαρμοσμένη αρχιτεκτονική CFL (Gerber et al. 2008)

Σχήμα 2-6 Η προσαρμοσμένη αρχιτεκτονική ESLAM (Harb & Abdel-Mageid 2010)


[38]

Παρά τις διαφοροποιήσεις στο σχήμα της αρχιτεκτονικής του Σημαντικού Ιστού, η

λειτουργικότητα των διαφορετικών επιπέδων παραμένει περίπου η ίδια, ενώ ουσιαστικά

διατηρείται η φιλοσοφία που υπήρχε στις τέσσερις αρχικές προτάσεις - εκδοχές του

Berners-Lee. Κατά την τοποθέτηση ενός καινούργιου επιπέδου πάνω στο άλλο

ακολουθούνται πάντα δύο κανόνες:

Η προς τα κάτω συμβατότητα: Οι πράκτορες που αντιλαμβάνονται πλήρως

ένα επίπεδο θα πρέπει να μπορούν να μεταφράζουν και να χρησιμοποιούν

πληροφορίες που είναι γραμμένες σε χαμηλότερα επίπεδα. Για παράδειγμα,

πράκτορες που αντιλαμβάνονται την γλώσσα OWL των Οντολογιών θα

μπορούν να εκμεταλλευθούν και όλες τις πληροφορίες γραμμένες σε RDF και

RDF Schema.

Η προς τα πάνω μερική κατανόηση. Οι πράκτορες αντιλαμβάνονται ότι θα

πρέπει τουλάχιστον μερικώς να αντιλαμβάνονται τις πληροφορίες που

παρέχονται σε υψηλότερα επίπεδα. Για παράδειγμα, ένας πράκτορας που

αντιλαμβάνεται πληροφορία γραμμένη σε RDF και RDF Schema θα πρέπει να

μπορεί να μεταφράζει μερικώς και τη γνώση που είναι γραμμένη σε OWL.

Στη συνέχεια θα αναλυθεί η λειτουργία κάθε επιπέδου, αρχίζοντας από το κατώτατο

και πηγαίνοντας στο ανώτατο, βάσει των αρχιτεκτονικών CFL και ESLAM, οι οποίες

είναι οι πιο συμπαγείς και πιο πρόσφατες.

2.1.3.1 Επίπεδο 1: Μηχανισμός Αναγνώρισης Πόρων

Η λειτουργία αυτού του επιπέδου είναι να παρέχει ένα μηχανισμό μονοσήμαντης

αναγνώρισης πόρων για τις γλώσσες των ανώτερων επιπέδων. Τα πρότυπα που

χρησιμοποιούνται σε αυτό το επίπεδο είναι το URI ως αναγνωριστικό πόρων και το

σύστημα κωδικοποίησης χαρακτήρων Unicode.

Το ακρωνύμιο URI σημαίνει Uniform Resource Identifier (καθολικό αναγνωριστικό

πόρων) και χρησιμοποιείται για να αναγνωριστεί μονοσήμαντα κάθε πόρος στον Ιστό.


[39]

Πρακτικά, το URI είναι μια συμβολοσειρά. Ο πόρος μπορεί να είναι οτιδήποτε, όπως ένα

βιβλίο, ένα έγγραφο ή ένα βίντεο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι URI. Ο πιο γνωστός είναι το

URL (Uniform Resource Locator) που πληκτρολογείται σε έναν φυλλομετρητή για να

εντοπιστεί ο αντίστοιχος πόρος, και έχει δύο λειτουργίες: την αναγνώριση και τον

εντοπισμό του πόρου. Υπάρχουν άλλοι τύποι URI που μόνο αναγνωρίζουν τους πόρους,

αλλά δεν μπορούν να δηλώσουν τη θέση τους.

Το σύστημα κωδικοποίησης χαρακτήρων Unicode θεωρείται πλέον παγκόσμιο

πρότυπο. Υπάρχει τεράστια ποικιλία μεθόδων κωδικοποίησης χαρακτήρων που μπορούν

να χρησιμοποιήσουν οι ιστοσελίδες, όπως η ASCII ή η Latin-1. Όμως οι περισσότεροι

μέθοδοι κωδικοποίησης μπορούν να αναπαραστήσουν μόνο μερικές γλώσσες. Αντίθετα,

η πρότυπη μέθοδος κωδικοποίησης Unicode μπορεί να αναπαραστήσει όλες τις γλώσσες,

π.χ. Ελληνική, την Κινέζικη. Η κωδικοποίηση Unicode επίσης αναπαριστά κάθε

χαρακτήρα οποιασδήποτε γλώσσας μονοσήμαντα.

2.1.3.2 Επίπεδο 2: Γλώσσα Περιγραφής Συντακτικού

Η λειτουργία του 2ου επιπέδου είναι να παρέχει ένα αυτο-περιγραφόμενο συντακτικό

για τις τεχνολογίες των γλωσσών των ανώτερων επιπέδων. Πρακτικά, το συντακτικό

αυτό χρησιμοποιείται για την αναπαράσταση των δεδομένων που έχουν οριστεί

μονοσήμαντα στο 1ο επίπεδο. Αυτή η αναπαράσταση είναι αυτόματα αναγνώσιμη και

προσπελάσιμη από τους υπολογιστές. Τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται σε αυτό το

επίπεδο είναι οι XML, XML Schema και Namespaces.

Η XML είναι η γλώσσα σήμανσης που χρησιμοποιείται για την αναπαράσταση

δεδομένων σε δομημένη μορφή. Περιγράφει τι περιέχει το έγγραφο και όχι την εμφάνισή

του.

Το σχήμα XML (XML schema) είναι ένα έγγραφο XML που καθορίζει το

περιεχόμενο και τη δομή ενός ή περισσοτέρων παραγόμενων εγγράφων XML. Το Σχήμα

XML παρέχει τις γραμματικές για τα έγγραφα XML του ίδιου επιπέδου.


[40]

Οι Χώροι Ονομάτων (Namespaces) παρέχουν μια απλή μέθοδο για διευθέτηση της

αποδοχής ή όχι ονομάτων στοιχείων και μεταβλητών που χρησιμοποιούνται στα έγγραφα

XML. Οι Χώροι Ονομάτων αναγνωρίζονται από αναφορές URI. Ο Προτεινόμενος

Χώρος Ονομάτων της W3C ορίζει έναν Χώρο Ονομάτων XML ως μια συλλογή

ονομάτων, που αναγνωρίζεται από μία αναφορά URI, τα οποία χρησιμοποιούνται σε

έγγραφα XML ως τύποι στοιχείων και ονόματα μεταβλητών.

2.1.3.3 Επίπεδο 3: Μοντέλο Δεδομένων Μεταδεδομένων

Ο ρόλος του 3ου επιπέδου είναι να παρέχει ένα μηχανισμό περιγραφής

μεταδεδομένων για τις γλώσσες των ανώτερων επιπέδων. Επιβάλλει μία δομή για την

μονοσήμαντη έκφραση της σημασιολογίας των δεδομένων του προηγούμενου

στρώματος, με αποτέλεσμα τη συνοχή στην κωδικοποίηση, την ανταλλαγή και την

αυτόματη επεξεργασία τυποποιημένων μεταδεδομένων. Μπορεί να θεωρηθεί το πρώτο

επίπεδο που προσθέτει σημασία στα δεδομένα ορίζοντας συγκεκριμένα πρότυπα,

μοντέλα και συντακτικά. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση του

3ου επιπέδου είναι το Πλαίσιο Περιγραφής Πόρων RDF και το Σχήμα RDF (RDF

schema).

Το Πλαίσιο Περιγραφής Πόρων RDF (Resource Description Framework) είναι ένας

τρόπος αναπαράστασης, ανταλλαγής και επαναχρησιμοποίησης μεταδεδομένων. Ο

σκοπός του είναι η δήλωση μεταδεδομένων που είναι προσπελάσιμα από μηχανές. Το

RDF παρέχει ένα μηχανισμό δηλώσεων που περιγράφει πόρους με ένα βασικό μοντέλο:

μια δήλωση περιγράφει μια οντότητα (πόρο) βάσει ιδιοτήτων, οι οποίες έχουν τιμές. Για

την ακρίβεια, μια δήλωση RDF είναι μια τριάδα που περιλαμβάνει τα στοιχεία

υποκείμενο (subject), κατηγορούμενο (predicate) και αντικείμενο (object). Το

υποκείμενο είναι ο πόρος που περιγράφεται από τη δήλωση. Το κατηγορούμενο είναι η

ιδιότητα ή το χαρακτηριστικό του υποκειμένου που περιγράφεται (π.χ. δημιουργός,

ημερομηνία δημιουργίας, ή γλώσσα), και η τιμή της ιδιότητας είναι το αντικείμενο. Ένα

έγγραφο RDF περιλαμβάνει σειρά τέτοιων δηλώσεων-τριάδων.


[41]

Το Σχήμα RDF (RDF schema) καθορίζει επεκτάσεις του RDF που χρησιμοποιούνται

για να καθορίσουν συνήθη λεξιλόγια στις δηλώσεις μεταδεδομένων RDF. Από μόνο του

το πλαίσιο RDF παρέχει το μοντέλο δεδομένων και δεν υπαγορεύει συγκεκριμένες

κλάσεις και ιδιότητες για εφαρμογές. Αυτό το επιτυγχάνει το Σχήμα RDF, το οποίο

παρέχει ένα προκαθορισμένο, βασικού τύπου σύστημα για μοντέλα RDF, με το οποίο

επεκτείνει το RDF αντιστοιχίζοντας εξωτερικά ορισμένη σημασία σε συγκεκριμένους

πόρους. Σύμφωνα με τις αρχιτεκτονικές CFL και ESLAM, το Σχήμα RDF ανήκει στο

επόμενο επίπεδο, αλλά επειδή κανονικά τοποθετείται πάνω από το RDF και κάτω από

την OWL, το αναφέρουμε εδώ.

2.1.3.4 Επίπεδο 4: Οντολογία (Ontology)

Η οντολογία είναι η ραχοκοκαλιά της αρχιτεκτονικής του Σημαντικού Ιστού. Μια

οντολογία περιγράφει ένα αναγνώσιμο από υπολογιστή λεξιλόγιο. Οι οντολογίες

βοηθούν στη δημιουργία μιας κοινής αποδοχής για επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων και

εφαρμογών υπολογιστή. Γενικά, ο όρος οντολογία ορίζεται ως μια κοινόχρηστη, επίσημη

και σαφή προδιαγραφή ενός συγκεκριμένου πεδίου. Επίσης, μια οντολογία είναι μια

γλώσσα αναπαράστασης γνώσης που συγκεντρώνει το συντακτικό (λεξιλόγιο

οντολογίας) και τη σημασιολογία (γλώσσα λογικής) ενός συγκεκριμένου πεδίου.

Οι οντολογίες αναμένεται να έχουν καθοριστικό ρόλο στην επεξεργασία, τον

διαμοιρασμό και την επαναχρησιμοποίηση γνώσης μεταξύ δικτυακών εφαρμογών. Στον

Σημαντικό Ιστό, οι οντολογίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε εφαρμογές που θα

πρέπει να αναζητήσουν ή να ενοποιήσουν πληροφορίες από ποικιλόμορφες πηγές.

Η γλώσσα που σήμερα έχει επικρατήσει είναι η OWL (Web Ontology Language -

Γλώσσα Διαδικτυακών Οντολογιών). Η OWL επεκτείνει το σχήμα RDF ούτως ώστε να

εκφράσει πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ διαφορετικών κλάσεων που έχουν οριστεί στο

σχήμα RDF, όπως και να βελτιώσει την εφαρμογή περιορισμών σε κλάσεις και ιδιότητες.

2.1.3.5 Επίπεδα 5, 6 και 7: Λογική (Logic), Απόδειξη (Proof) και Εμπιστοσύνη (Trust)


[42]

Τα ανώτερα τρία στρώματα της αρχιτεκτονικής του Σημαντικού Ιστού αν και έχουν

προταθεί από τον Berners-Lee στις δημοσιεύσεις και τις παρουσιάσεις του ποτέ δεν

περιγράφηκαν σε λεπτομέρεια. Ωστόσο, είναι απαραίτητα για την εκμετάλλευση των

κατώτερων στρωμάτων σε έναν μελλοντικό εδραιωμένο Σημαντικό Ιστό.

Το επίπεδο της Λογικής θα χρησιμοποιεί εργαλεία, όπως γλώσσες αναπαράστασης

γνώσης, για να διενεργεί αυτοματοποιημένους συλλογισμούς και για να εξάγει αυτόματα

συμπεράσματα από τις πληροφορίες της δομής των οντολογιών του υποκείμενου

στρώματος. Αν το επεκτείνουμε λίγο, μπορούμε να πούμε ότι το επίπεδο της λογικής θα

εξάγει πληροφορία από το περιεχόμενο του Σημαντικού Ιστού βασισμένο στις

πληροφορίες των κατώτερων στρωμάτων (τριάδες RDF και οντολογίες). Για να γίνει

αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιήσει επίσης κανόνες λήψης αποφάσεων.

Το επίπεδο της Απόδειξης θα χρησιμοποιεί γλώσσες και τεχνικές για την εξακρίβωση

της αλήθειας των συλλογισμών και των συμπερασμάτων του επιπέδου της λογικής. Μια

γλώσσα αυτού του επιπέδου θα πρέπει να μπορεί να περιγράψει στους πράκτορες γιατί

θα πρέπει να εμπιστευτούν τα συμπεράσματα αυτά.

Τέλος, στο επίπεδο της Εμπιστοσύνης θα πρέπει να επιτευχθεί ένα επίπεδο

εμπιστοσύνης μεταξύ των συντελεστών του Σημαντικού Ιστού, και να μπορεί να ελεγχθεί

αυτόματα η αξιοπιστία των πληροφοριών που διακινούνται και επεξεργάζονται, καθώς

και των συμπερασμάτων και συλλογισμών που έχουν εξαχθεί από και για τους

πράκτορες.

2.1.3.6 Κάθετα επίπεδα: Κρυπτογράφηση και Επιβεβαίωση Ταυτότητας

Η Επιβεβαίωση Ταυτότητας επιτυγχάνεται μέσω μιας ψηφιακής υπογραφής (digital

signature) που χρησιμοποιείται για την πιστοποίηση. Οι ψηφιακές υπογραφές

μεταφέρονται εύκολα, δεν μπορούν να αντιγραφούν από κάποιον άλλο και μπορούν να

χρονολογηθούν αυτόματα. Στην Σημαντικό Ιστό μια ψηφιακή υπογραφή είναι ένας

μηχανισμός για να επιβεβαιωθεί μονοσήμαντα μια ταυτότητα, όπως ο δημιουργός ενός


[43]

εγγράφου. Οι υπογραφές XML είναι ψηφιακές υπογραφές σχεδιασμένες για να

χρησιμοποιούνται σε συναλλαγές XML.

2.1.4 Τεχνολογίες στον Σημασιολογικό Ιστό

Στην ενότητα αυτή θα γίνει μια συνοπτική, αλλά απαραίτητη για την κατανόηση του

εννοιολογικού υποβάθρου, παρουσίαση των τεχνολογιών πάνω στις οποίες

μοντελοποιείται και πραγματώνεται ο σημασιολογικός ιστός.

2.1.4.1 RDF

Το μοντέλο δεδομένων RDF (Resource Description Framework) είναι ένα σύνολο

προτύπων που δημιουργήθηκαν από τον οργανισμό W3C (World Wide Web Consortium)

με σκοπό αρχικά τη μοντελοποίηση μεταδεδομένων. Στην πορεία του χρόνου η RDF

εξελίχθηκε σε μια γενικότερη μέθοδο μοντελοποίησης πληροφοριών.

Η βασική ιδέα της RDF είναι η δημιουργία δηλώσεων, που αφορούν πόρους

(resources), με την μορφή υποκείμενο – ιδιότητα – αντικείμενο (subject – predicate –

object). Οι δηλώσεις αυτές ονομάζονται τριπλέτες. Το υποκείμενο είναι η ονομασία του

πόρου και το αντικείμενο είναι η τιμή μιας ιδιότητας του πόρου.

Ένας μηχανισμός για την περιγραφή των πόρων του διαδικτύου, όπως είναι η RDF,

αποτελεί τον θεμελιώδη λίθο για την οικοδόμηση του σημασιολογικού ιστού. Με την

RDF μπορεί να αναπαρασταθεί η διαδικτυακή πληροφορία με τέτοιον τρόπο ώστε να

είναι προσπελάσιμη και διαχειρίσιμη από αυτοματοποιημένους πράκτορες. Παρέχει έναν

Υποκείμενο

Πόρος

Αντικείμενο

ΤιμήΙδιότητας

ΚατηγορούμενοΙδιότηταΠόρου


[44]

απλό τρόπο μοντελοποίησης δεδομένων και έχει την δυνατότητα να μοντελοποιήσει

ανόμοιες μεταξύ τους και αφηρημένες έννοιες διαδραματίζοντας έναν πολύ σημαντικό

ρόλο στην διαχείριση της γνώσης του σημασιολογικού ιστού.

2.1.4.1.1 ΣύνταξηRDF

Κάθε RDF έγγραφο ακολουθεί μια σύνταξη και βασίζεται στις δηλώσεις - τριπλέτες

(statements). Κάθε statement δηλώνει την τιμή μιας ιδιότητας ενός πόρου. Ο πόρος είναι

το υποκείμενο για το οποίο θέλουμε να καταγράψουμε μια πληροφορία. Κάθε πόρος έχει

ένα μοναδικό URI με το οποίο συμμετέχει μέσα στις δηλώσεις ενός RDF εγγράφου. Η

λογική των πόρων που χαρακτηρίζονται μοναδικά από ένα URΙ χρησιμοποιείται επίσης

και για τις ιδιότητες αλλά και για τις τιμές των ιδιοτήτων. Άρα ένα statement είναι μια

τριάδα πόρων που ο καθένας διαδραματίζει διαφορετικό ρόλο και έχει ως σκοπό να

οριστεί ένας πόρος – ιδιότητα ή κατηγόρημα (predicate) για έναν πόρο - υποκείμενο

(subject) που θα έχει την τιμή που ορίζει ένας πόρος – αντικείμενο (object). Τα

αντικείμενα μπορούν να είναι είτε πόροι είτε απλές σταθερές (literals).

Εφόσον τα υποκείμενα και τα αντικείμενα είναι πόροι, μπορούν να συμμετέχουν και

σε άλλες τριπλέτες ταυτόχρονα δημιουργώντας έτσι σημασιολογικά δίκτυα (semantic

nets). Στο σχήμα που ακολουθεί απεικονίζεται σε γράφο RDF ο Erric Miller

(http://www.w3.org/TR/rdf-primer/#figure1)


[45]

<?XML version="1.0"?> <rdf:RDF XMLns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" XMLns:contact="http://www.w3.org/2000/10/swap/pim/contact#"> <contact:Person rdf:about="http://www.w3.org/People/EM/contact#me"> <contact:fullName>Eric Miller</contact:fullName> <contact:mailbox rdf:resource="mailto:[email protected]"/> <contact:personalTitle>Dr.</contact:personalTitle> </contact:Person> </rdf:RDF>

Η παραπάνω δήλωση RDF είναι γραμμένη σε γλώσσα XML. Αυτή η μορφή

σύνταξης RDF λέγεται RDF/XML. Άλλοι τρόποι σύνταξης (notations) RDF είναι οι Ν-

Triples, N3, Turtle, RDFa και eRDF.

2.1.4.2 Οντολογίες

Η ρίζα της λέξης «οντολογία» είναι ελληνική. Η οντολογία αναφέρεται στην

επιστήμη της περιγραφής των διαφόρων ειδών οντοτήτων που υπάρχουν στον κόσμο και

στον τρόπο που αυτές συσχετίζονται. Ένας αρκετά κατατοπιστικός ορισμός του τι είναι


[46]

οντολογία δόθηκε από τον Gruber, το 1993: «Μια οντολογία είναι μια σαφής και

αυστηρή προδιαγραφή μιας αντίληψης - έννοιας». Πιο απλά, μια οντολογία περιγράφει

αυστηρά μια οντότητα και καθορίζει τις σχέσεις της με τις υπόλοιπες. Ο ορισμός αυτός

είναι κατατοπιστικός ως προς το τι αντιπροσωπεύει μια οντολογία και αποτελεί μια

επιπλέον περιγραφή σε ένα ασαφές μοντέλο με στόχο να αποσαφηνιστεί ακόμα

περισσότερο. Στην πράξη, μια οντολογία μπορεί να περιέχει:

Έννοιες

Ιδιότητες των εννοιών αυτών

Περιορισμούς

Συγκεκριμένα για μια οντολογία μπορούμε να αναφερθούμε στα εξής:

[1] τις κλάσεις (classes): Οι κλάσεις αναπαριστώνται με τις έννοιες. Οι έννοιες

χρησιμοποιούνται με την ευρεία σημασία τους. Μια έννοια μπορεί να είναι

οτιδήποτε για κάτι που λέγεται και γι’ αυτό το λόγο θα μπορούσε επίσης να

είναι η περιγραφή μιας εργασίας, μιας λειτουργίας, μιας ενέργειας, μιας

ιδέας, μιας κρίσης κλπ. Οι έννοιες είναι δυνατόν να διαιρεθούν σε δύο

κατηγορίες:

a. τις πρωταρχικές έννοιες (primitive concepts), οι οποίες έχουν μόνο

απαραίτητες συνθήκες (ως προς τις ιδιότητές τους), για να είναι μέλος

μιας κλάσης,

b. τις έννοιες εξ’ ορισμού (defined concepts), των οποίων η περιγραφή

είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη, για να είναι ένα αντικείμενο μέλος

της κλάσης.

[2] τις σχέσεις (relations) : Οι σχέσεις εκφράζουν ένα είδος αλληλεπίδρασης

μεταξύ των εννοιών ενός πεδίου (π.χ. subclass-of, is-a).

[3] τις συναρτήσεις (functions) : Οι συναρτήσεις εκπροσωπούν μια ειδική

περίπτωση σχέσης, στην οποία το ν-οστό στοιχείο της σχέσης προσδιορίζεται


[47]

μοναδικά από τα ν-1 προηγούμενα στοιχεία. Για παράδειγμα, η τιμή -

μεταχειρισμένου- αυτοκινήτου μπορεί να προσδιορίζεται ως συνάντηση της

αρχικής τιμής του καινούριου αυτοκινήτου, του μοντέλου και των

χαρακτηριστικών του αυτοκίνητου, καθώς και των χιλιομέτρων που έχει

διανύσει.

[4] τα αξιώματα (axioms) : Τα αξιώματα χρησιμοποιούνται προκειμένου να

αναπαριστούν προτάσεις που είναι πάντοτε αληθείς. Για παράδειγμα, αν ο Χ

είναι πρωτοετής φοιτητής, τότε μπορεί να παρακολουθήσει το επιλεγόμενο

μάθημα Υ.

[5] τα στιγμιότυπα (instances) : Τέλος, τα στιγμιότυπα εκφράζουν συγκεκριμένα

στοιχεία, π.χ. ο φοιτητής με το όνομα “Μάριος” είναι στιγμιότυπο της

κλάσης “φοιτητής”.

Κάθε οντολογία αποτελεί μία προσπάθεια να διατυπωθεί ένα εξαντλητικό και

αυστηρό εννοιολογικό σχήμα γύρω από μια θεματική περιοχή π.χ. την ιατρική, την

οικονομία κ.τ.λ.

2.1.4.2.1 OWL

Η OWL αποτελεί σήμερα επίσημη σύσταση (recommendation) του World Wide Web

Consortium και σχεδιάστηκε για να αναπαραστήσει την πληροφορία σχετικά με τις

κατηγορίες των αντικειμένων και τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται τα αντικείμενα. Η

OWL μπορεί, επίσης, να αναπαριστά πληροφορία σχετική με τα ίδια τα αντικείμενα.

Ως δημιούργημα του World Wide Web Consortium (W3C) η OWL έπρεπε να

ταιριάζει στο όραμα του Σημασιολογικού Ιστού, όπου ήδη προϋπήρχαν γλώσσες όπως η

XML και η RDF. Καθώς η OWL θεωρείται μία γλώσσα οντολογιών, πρέπει να είναι

ικανή να αντιπροσωπεύει ένα χρηστικό σύνολο των χαρακτηριστικών που φέρουν οι

οντολογίες.

Η OWL διαθέτει την ικανότητα δηλώσεων γεγονότων της RDF και τις δυνατότητες

δόμησης κλάσεων και ιδιοτήτων του RDF schema, ενώ παράλληλα – προχωρώντας


[48]

ακόμα ένα βήμα – επεκτείνει τις δυνατότητες αυτές κατά διάφορους τρόπους. Η OWL

μπορεί να δηλώσει κλάσεις και να τις οργανώσει σε μία ιεραρχία σύνοψης (“υποκλάση”),

όπως και το RDF schema. Οι κλάσεις της OWL μπορούν να οριστούν ως λογικοί

συνδυασμοί (τομές, ενώσεις ή συμπληρώματα) άλλων κλάσεων ή ως απαριθμήσεις

καθορισμένων αντικειμένων, ξεπερνώντας με τον τρόπο αυτό τις δυνατότητες του RDF

schema. Η OWL μπορεί ακόμα να δηλώνει ιδιότητες, να οργανώνει αυτές τις ιδιότητες

σε μία ιεραρχία “υπο-ιδιοτήτων” και να παρέχει πεδία και εύρος για αυτές τις ιδιότητες.

Τα πεδία των ιδιοτήτων στην OWL αποτελούν OWL κλάσεις και το εύρος τους μπορεί

να είναι είτε OWL κλάση είτε εξωτερικά ορισμένοι τύποι δεδομένων, όπως μια

συμβολοσειρά ή ένας ακέραιος. Στην OWL μπορεί να δηλωθεί ότι μία ιδιότητα είναι

μεταβατική, συμμετρική, λειτουργική ή αντίστροφη μίας άλλης ιδιότητας, επεκτείνοντας

και στην περίπτωση αυτή το RDF schema.

Στο σχήμα που ακολουθεί απεικονίζεται σε οντολογία ένα έγγραφο νομικού

περιεχομένου, που ακολουθεί το σχήμα Akoma Ntoso:

Σχήμα 2-7 Σχήμα OWL ενός εγγράφου του σχήματος Akoma Ntoso (Barabucci et al. 2010)


[49]

Η OWL μπορεί να εκφράσει ποια αντικείμενα ανήκουν σε ποιες κλάσεις και τι

σημαίνουν οι τιμές των ιδιοτήτων για συγκεκριμένα αντικείμενα. Οι δηλώσεις

ισοδυναμίας μπορούν να εφαρμοστούν σε κλάσεις και σε ιδιότητες, οι δηλώσεις

διαχωρισμού μπορούν να εφαρμοστούν σε κλάσεις και, επίσης, μπορεί να διαπιστωθεί η

ισότητα και η ανισότητα μεταξύ αντικειμένων. Επιπλέον, η σημαντικότερη επέκταση της

OWL σε σχέση με το RDF schema είναι η ικανότητά της να παρέχει περιορισμούς στον

τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται οι τοπικές ιδιότητες για μία κλάση. Η OWL μπορεί

να δηλώνει κλάσεις στις οποίες μία συγκεκριμένη ιδιότητα περιορίζεται κατά τέτοιο

τρόπο, ώστε όλες οι τιμές της ιδιότητας σε στιγμιότυπα της κλάσης να πρέπει να ανήκουν

σε μία συγκεκριμένη κλάση (ή τύπο δεδομένων) ή τουλάχιστον μία τιμή να πρέπει να

προέρχεται από μία συγκεκριμένη κλάση (ή τύπο δεδομένων) ή ακόμα να πρέπει να

υπάρχει ένας αριθμός διακριτών τιμών ο οποίος να ορίζει ένα ελάχιστο ή ένα μέγιστο

σύνολο τιμών.

Με βάση τα παραπάνω, η OWL αποδεικνύεται μία περίπλοκη γλώσσα. Η OWL έχει

ένα συντακτικό όμοιο με των XML και RDF και ένα αφηρημένο συντακτικό,

διαθέτοντας παράλληλα τρεις υπό-γλώσσες :

OWL-Lite

Η OWL-Lite προορίζεται σε περιπτώσεις αναπαράστασης απλών ιεραρχικών

κλάσεων και ιδιοτήτων των κλάσεων που υπόκεινται σε απλούς περιορισμούς. Η

πολυπλοκότητα της είναι αρκετά χαμηλότερη από αυτή των άλλων δύο γλωσσών και άρα

μπορούμε να κατασκευάσουμε υπολογιστικά εργαλεία πιο εύκολα.

OWL-DL

Βασίζεται στην Περιγραφική Λογική η οποία αποτελεί υποσύνολο της Λογικής

Πρώτης Τάξης και άρα είναι κατάλληλη για περιπτώσεις όπου χρειάζεται μέγιστη

εκφραστικότητα. Περιλαμβάνει όλες τις γλωσσικές δομές της OWL, οι οποίες όμως

μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό συγκεκριμένους περιορισμούς. Μια κλάση μπορεί να

είναι υποκλάση πολλών κλάσεων (κληρονομικότητα) αλλά μια δεν μπορεί να αποτελεί

πραγμάτωση μιας άλλης.


[50]

OWL –Full

Απευθύνεται σε χρήστες για τους οποίους είναι πιο σημαντική η δυνατότητα για

μέγιστη εκφραστικότητα ή υπολογιστική πληρότητα των ισχυρισμών τους. Μια κλάση

μπορεί να θεωρηθεί ταυτόχρονα και σύνολο ατόμων και μεμονωμένο άτομο. Επίσης

επιτρέπει την επέκταση λεξιλογίου OWL και του RDF σχήμα προκειμένου να

καλυφθούν ανάγκες.

2.1.4.3 Συνδεδεμένα Δεδομένα – Linked Data

Μέχρι στιγμής έχουν αποτυπωθεί οι τεχνολογίες για την προετοιμασία του

περιεχομένου ώστε να γίνει δυνατή η υλοποίηση ενός Σημαντικού Ιστού. Πλέον της

διαμόρφωσης του περιεχομένου, σε έναν ιστό δεδομένων τα σημαντικά εμπλουτισμένα

δεδομένα οφείλουν και να συνδεθούν μεταξύ τους. Τα Συνδεδεμένα Δεδομένα (Linked

Data) είναι η ιδέα της δημιουργίας σαφών συνδέσεων μεταξύ των δεδομένων,

παρέχοντας τη δυνατότητα σε εφαρμογές να εκμεταλλευτούν την πρόσθετη γνώση που

εξάγεται από τις συνδέσεις και να ενσωματώσουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγές

δεδομένων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την βελτίωση της εμπειρίας του χρήστη και την

πραγμάτωση του οράματος του Σημαντικού Ιστού.

Το πιο εμφανές παράδειγμα υιοθέτησης και εφαρμογής των κανόνων των

Συνδεδεμένων Δεδομένων είναι το έργο «Σύνδεση Ανοιχτών Δεδομένων» (Linking Open

Data - LOD), μια κοινοτική προσπάθεια που θεμελιώθηκε τον Ιανουάριο του 2007 και

υποστηρίχθηκε από το W3C. Το εγχείρημα αυτό ενθαρρύνει τους ανθρώπους να

αναφέρονται σε συγκεκριμένα αντικείμενα (όπως είναι μια ταινία, ένα πρόσωπο ή ένα

εστιατόριο) με ένα πρότυπο Κοινό Αναγνωριστικό Πόρου (URI), έτσι ώστε ο καθένας να

ξέρει πότε δύο άνθρωποι μιλάνε για το ίδιο αντικείμενο. Ο αρχικός και τεκταινόμενος

σκοπός του έργου είναι να συνυφάνει τον Ιστό των Δεδομένων αναγνωρίζοντας τα

υπάρχοντα σύνολα δεδομένων, τα οποία διατίθενται ανοιχτά, μετατρέποντάς τα σε RDF

σύμφωνα με τους κανόνες των Συνδεδεμένων Δεδομένων και δημοσιεύοντάς τα στον

Ιστό.


[51]

Οι συμμετέχοντες στα πρώιμα στάδια του έργου ήταν κυρίως ερευνητές και

προγραμματιστές σε πανεπιστημιακά ερευνητικά εργαστήρια και μικρές εταιρίες. Τα

μεγαλύτερα διασυνδεδεμένα σύνολα δεδομένων του Ιστού ήταν αρχικά η DBpedia

(http://wiki.dbpedia.org - 91 εκατομμύρια τριάδες), το Geonames

(http://www.geonames.org/ - 60 εκατομμύρια τριάδες), το Musicbrainz

(http://musicbrainz.org/ - 50 εκατομμύρια τριάδες), o DBtune music server

(http://dbtune.org/ - 4 εκατομμύρια τριάδες), η βιβλιογραφία DBLP

(http://www.informatik.uni-trier.de/~ley/db/ - 15 εκατομμύρια τριάδες), οι αξιολογήσεις

Revyu (http://revyu.com/ - 15 χιλιάδες τριάδες) και το RDF Book Mashup

(http://www4.wiwiss.fu-berlin.de/bizer/bookmashup/ - αρκετά εκατομμύρια τριάδες).

Αυτά τα σύνολα δεδομένων διασυνδέονταν με περίπου 150.000 RDF συνδέσμους,

στη μορφή τριάδων που συνδέουν ένα υποκείμενο URI από ένα σύνολο δεδομένων με

ένα αντικείμενο URI από ένα άλλο σύνολο δεδομένων. Χρησιμοποιώντας αυτούς τους

συνδέσμους μπορούσε κάποιος να πλοηγηθεί από έναν επιστήμονα υπολογιστών στη

DBpedia στις δημοσιεύσεις του στη βάση δεδομένων DBLP, από ένα βιβλίο της DBpedia

σε αξιολογήσεις και προσφορές για το βιβλίο αυτό που παρέχονται από το RDF Book

Mashup ή από ένα συγκρότημα στη DBpedia στη λίστα τραγουδιών τους που παρέχεται

από το Musicbrainz ή το DBtune.


[52]

Σχήμα 2-8 Σύννεφο Linking Open Data project, Μάιος 2007 (Bizer et al. 2008)

Έκτοτε το project αναπτύχθηκε σημαντικά ώστε να περιλάβει σημαντικές συμμετοχές

από μεγάλους οργανισμούς όπως το BBC, το Thomson Reuters και τη Βιβλιοθήκη του

Κογκρέσου. Αυτή η ανάπτυξη καταστάθηκε εφικτή από την ανοιχτή φύση του έργου,

καθώς μπορεί να συμμετάσχει ο καθένας, δημοσιεύοντας ένα σύνολο δεδομένων

σύμφωνα με τους κανόνες των Συνδεδεμένων Δεδομένων και διασυνδέοντάς το με τα

υπάρχοντα σύνολα δεδομένων. Ενδεικτικό του εύρους και της κλίμακας του Ιστού

Δεδομένων που προήλθε από το Linking Open Data project είναι το επόμενο σχήμα, στο

οποίο απεικονίζεται το νέφος των πηγών Συνδεδεμένων Δεδομένων (Σεπτέμβριος 2011).

Κάθε κόμβος στο διάγραμμα - σύννεφο αναπαριστά ένα ξεχωριστό σύνολο δεδομένων

που δημοσιεύεται ως Συνδεδεμένα Δεδομένα.

Σχήμα 2-9 Το νέφος των πηγών Συνδεδεμένων Δεδομένων (http://richard.cyganiak.de/2007/10/lod/)

Τα βέλη στο σχήμα υποδεικνύουν ότι υπάρχουν σύνδεσμοι μεταξύ αντικειμένων στα

δύο συνδεόμενα σύνολα δεδομένων. Τα πιο «παχιά» βέλη αντιστοιχούν σε μεγαλύτερο

αριθμό συνδέσμων μεταξύ δύο συνόλων δεδομένων, ενώ τα αμφίδρομα βέλη

υποδεικνύουν ότι σε κάθε σύνολο δεδομένων υπάρχουν εξερχόμενοι σύνδεσμοι προς το

άλλο.

Το περιεχόμενο του σύννεφου έχει ποικίλη φύση, συνδυάζοντας δεδομένα από

γεωγραφικές τοποθεσίες, εταιρίες, βιβλία, επιστημονικές δημοσιεύσεις, ταινίες, μουσική,

τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα, γονίδια, πρωτεΐνες, φάρμακα και κλινικές

δοκιμές, διαδικτυακές κοινότητες, στατιστικά δεδομένα, δημογραφικά αποτελέσματα και

αξιολογήσεις.

Ο υπολογισμός του ακριβούς μεγέθους του Ιστού των Δεδομένων αποτελεί πρόκληση

εξαιτίας του γεγονότος ότι πολλά από τα δεδομένα έχουν παραχθεί από wrappers γύρω

από υπάρχουσες σχεσιακές βάσεις δεδομένων ή APIs και επομένως απαιτείται πρώτα να

περιηγηθεί κανείς σ’ αυτά, πριν να μπορέσουν να καταμετρηθούν ή να αναλυθούν.

Εναλλακτικά, το μέγεθος του Ιστού Δεδομένων μπορεί να εκτιμηθεί με βάση τα

στατιστικά των συνόλων δεδομένων που έχουν συλλεχθεί από την LOD κοινότητα.

Σύμφωνα με αυτά τα στατιστικά, ο Ιστός των Δεδομένων αποτελούνταν στο τέλος του

2009 από 4,7 δισεκατομμύρια τριάδες, οι οποίες διασυνδέονταν με περίπου 142

εκατομμύρια RDF συνδέσμους (Μάιος 2009).

Όπως δείχνει το προηγούμενο σχήμα, μερικά σύνολα δεδομένων χρησιμεύουν ως

συνδετικοί κόμβοι στον Ιστό των Δεδομένων. Για παράδειγμα, το σύνολο δεδομένων της

DBpedia αποτελείται από RDF τριάδες που έχουν αποσπασθεί από τα «infoboxes» που

υπάρχουν συνήθως στη δεξιά πλευρά των άρθρων της Wikipedia, ενώ το Geonames

παρέχει RDF περιγραφές εκατομμυρίων γεωγραφικών τοποθεσιών παγκοσμίως. Καθώς

αυτά τα δύο σύνολα δεδομένων παρέχουν URIs και RDF περιγραφές για πολλές

συνηθισμένες οντότητες ή έννοιες, συχνά αναφέρονται και σε άλλα πιο εξειδικευμένα

σύνολα δεδομένων και έτσι έχουν εξελιχθεί σε κόμβους στους οποίους συνδέονται όλο

και περισσότερα σύνολα δεδομένων.


[55]

Τα σύνολα δεδομένων RDF που δημιουργήθηκαν από το εν λόγω έργο μπορούν να

χρησιμοποιηθούν ως δοκιμαστικά από φυλλομετρητές του Σημασιολογικού Ιστού,

αποθήκες RDF και μηχανές συλλογιστικής (reasoning), καθώς και για σύνδεση

δεδομένων, καθαρισμό δεδομένων και εργαλεία εξόρυξης δεδομένων. Οι χρήστες

ενθαρρύνονται να θέτουν RDF συνδέσμους μέσα στα σύνολα δεδομένων τους, καθώς

κάθε νέος σύνδεσμος βοηθά στη συνύφανση του Σημασιολογικού Ιστού ως όλου.

Έχουν γίνει επίσης αρκετές προσπάθειες να προτυποποιηθεί ένα σύνολο οντολογιών,

το οποίο να περιγράφει ποια πεδία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν

πράγματα όπως ένα εστιατόριο ή μια ταινία σε όλες τις περιπτώσεις. Μέχρι σήμερα,

ωστόσο, ο αριθμός των ομάδων που έχουν συμφωνήσει να χρησιμοποιούν το ίδιο URI

για να αναφερθούν σε αντικείμενα και τις ίδιες οντολογίες για να τα περιγράψουν

αποτελεί ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό όλων των διαθέσιμων online βάσεων δεδομένων.

Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και αυτοί που προσπαθούν να συμμετάσχουν στις

προσπάθειες των Συνδεδεμένων Ανοιχτών Δεδομένων δε χρησιμοποιούν στην παρούσα

φάση τα ίδια URIs για αντικείμενα τα οποία αναφέρονται ξεκάθαρα στο ίδιο πράγμα.

Αυτό σημαίνει ότι εάν επιθυμούμε να συνδέσουμε σύνολα δεδομένων, θα πρέπει να

επινοήσουμε τρόπους για να αποφασίζεται με αυτόματο τρόπο εάν δύο αντικείμενα είναι

ίδια.

2.1.4.4 Λεξιλόγια Σημαντικού Ιστού

Τα λεξιλόγια Σημαντικού Ιστού (λεξιλόγια μεταδεδομένων) είναι συνώνυμα με τις

οντολογίες. Ένα λεξιλόγιο, γενικά μιλώντας, είναι ένα κοινό σύστημα σημασιολογίας για

ιδέες ή αντικείμενα.

Ο κόσμος των μεταδεδομένων φιλοξενεί μία ποικιλία συστημάτων για τα οποία

χρησιμοποιείται ο χαρακτηρισμός λεξιλόγιο. Πολλά από αυτά τα συστήματα

απεικονίζονται και στο σχήμα 2-9 που απεικονίζει το νέφος των πηγών Συνδεδεμένων

Δεδομένων. Μια άλλη οπτική είναι να θεωρηθούν ως πηγές σημαντικών δεδομένων,

καθώς παρέχουν μία κεντρική μέθοδο συσχέτισης και διασύνδεσης δεδομένων στο

Σημαντικό Ιστό. Κατ' αυτόν τον τρόπο, μπορούν να θεωρηθούν και χώροι ονομάτων


[56]

(namespaces). Τα συστήματα αυτά μοντελοποιούν και δημιουργούν οντολογίες, συνήθως

για διαφορετικούς τομείς. Αν και πολλά από αυτά τα λεξιλόγια δεν δημιουργήθηκαν με

τον Σημαντικό Ιστό κατά νου, η τάση των Συνδεδεμένων Δεδομένων έχει καταφέρει να

προωθήσει την συνδεσιμότητα τέτοιων συστημάτων και την επαναχρησιμοποίηση

δεδομένων από άλλα λεξιλόγια. Σήμερα τα λεξιλόγια αυτά αποτελούν έναν κεντρικό

τρόπο απόδοσης σημασίας σε δεδομένα από τους δημιουργούς περιεχομένου, αλλά και

διασύνδεσής τους με τον αναπτυσσόμενο Σημαντικό Ιστό και το Γιγαντιαίο Παγκόσμιο

Ιστόγραμμα.

Στη συνέχεια αναφέρουμε τα πιο κοινά λεξιλόγια του Σημαντικού Ιστού:

Dublin Core Metadata Initiative

Δημοφιλές σύνολο ιδιοτήτων που χρησιμοποιεί 15 βασικά πεδία κειμένου για να

περιγράψει υλικούς πόρους, όπως βιβλία, ψηφιακό υλικό, όπως βίντεο, ήχους, εικόνες ή

αρχεία κειμένου, και σύνθετα μέσα, όπως ιστοσελίδες. Οι υλοποιήσεις χρησιμοποιούν

συνήθως RDF / XML.

FOAF (Friend of a Friend)

Οντολογία που χρησιμοποιεί το πλαίσιο RDF για να περιγράψει σχέσεις μεταξύ

ανθρώπων και των "πραγμάτων" γύρω τους. Επιτρέπει σε ευφυείς πράκτορες να εξάγουν

σημασία από τις χιλιάδες συνδέσεις που έχουν οι άνθρωποι μεταξύ τους, τις εργασίες

τους και τα πολύτιμα αντικείμενα στις ζωές τους.

SIOC (Semantically Interlinked Online Communities)

Το λεξιλόγιο SIOC περιλαμβάνει όρους και σχέσεις που μοντελοποιούν δικτυακούς

κοινωνικούς χώρους, όπως φόρουμ συζητήσεων, ιστολόγια, συνδρομές RSS, λίστες

ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κοινόχρηστους σελιδοδείκτες, και γκαλερί εικόνων.

SKOS (Simple Knowledge Organization System)

Το σύστημα SKOS είναι ένα μοντέλο δεδομένων για κοινή χρήση και σύνδεση

συστημάτων οργάνωσης γνώσης, όπως θησαυρούς (thesauri), ταξινομίες και σχήματα


[57]

κατάταξης. Το θεμέλιο του λεξιλογίου SKOS είναι η έννοια (concept), η οποία είναι

αφηρημένη οντότητα. Μια συλλογή εννοιών μπορεί να ομαδοποιηθεί σε "Σχήματα

Εννοιών" (concept schemes).

DBpedia

H πρωτοβουλία DBpedia είναι μια προσπάθεια εξαγωγής δομημένων δεδομένων από

την δικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia σε μορφή RDF/ OWL, και διάθεσής τους ως

Συνδεδεμένα Δεδομένα. Αυτό επιτρέπει σε πράκτορες του Σημαντικού Ιστού να εξάγουν

συμπεράσματα και να διενεργούν πολύπλοκα ερωτήματα στο σύνολο δεδομένων που

προέρχεται από τη Wikipedia, και δίνει τη δυνατότητα διασύνδεσης,

επαναχρησιμοποίησης και επέκτασης σε άλλες πηγές δεδομένων. Η DBpedia είναι από

τις πρώτες αποθήκες δεδομένων (datastores) μεγάλης κλίμακας που εμφανίστηκαν στον

Σημαντικό Ιστό και που όρισαν γενικευμένες οντολογίες δεδομένων για ένα εύρος

πεδίων.

Freebase

Παρόμοια με την DBpedia, η Freebase είναι μια ανοιχτή αποθήκη δεδομένων γενικού

σκοπού, που διαθέτει μέρος των δεδομένων της σε μορφή RDF. Επίσης, είναι ένα μέσο

δημοσίευσης τοπικών δεδομένων, όπου οι χρήστες μπορούν να ορίσουν σχήματα για τα

δεδομένα τους και, χρησιμοποιώντας τα URI της Freebase, να τα μετατρέψουν σε

Συνδεδεμένα Δεδομένα.

Geonames

Παρόμοια οντολογία με τη DBpedia, αλλά για γεωγραφικά δεδομένα. Είναι ένα

λεξιλόγιο RDF που παρέχει έναν Χώρο Ονομάτων για τον Σημαντικό Ιστό,

αναπαριστώντας γεωγραφικό μήκος, πλάτος και άλλες πληροφορίες για τη γεωγραφική

θέση αντικειμένων.

GoodRelations


[58]

Λεξιλόγιο ηλεκτρονικού εμπορίου για την έκφραση πληροφοριών για προϊόντα,

τιμών, επιλογών πληρωμής, κ.τ.λ. Επίσης επιτρέπει την έκφραση επιθυμίας και

προσφοράς/ζήτησης για παράθεση δεδομένων. Έχει υιοθετηθεί από μεγάλους

ιστότοπους, όπως οι BestBuy και Yahoo!.

2.1.5 Συνδεδεμένα Ανοιχτά Κυβερνητικά Δεδομένα

2.1.5.1 Ανοιχτά Κυβερνητικά Δεδομένα

Η δημοσίευση δεδομένων της Δημόσιας Διοίκησης στο Διαδίκτυο είναι μια πρακτική

στην οποίο στρέφονται όλο και περισσότερες κυβερνήσεις προκειμένου να ενισχύσουν

τη διαφάνεια, την αξιοπιστία και την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Επίσης,

ενθαρρύνει τη δημόσια αλλά και εμπορική χρήση και επαναχρησιμοποίηση των

κυβερνητικών πληροφοριών.

Με τον όρο Κυβερνητικά Δεδομένα εννοούμε τις πληροφορίες του Δημοσίου Τομέα

(Public Sector Information - PSI) ενώ τα Ανοιχτά Κυβερνητικά Δεδομένα αναφέρονται

στη δημοσίευση των PSI σε ανοιχτές, πρωτογενείς (raw) μορφές και με τρόπους που τις

καθιστούν προσβάσιμες και άμεσα διαθέσιμες σε όλους και επιτρέπουν την

επαναχρησιμοποίηση, όπως είναι η δημιουργία mashups δεδομένων.

Οι κυβερνήσεις έχουν δύο βασικές επιλογές στην κατεύθυνση της δημοσίευσης

δεδομένων του Δημοσίου στο Διαδίκτυο. Η μία επιλογή είναι το να παρέχει η ίδια η

κυβέρνηση (για την ακρίβεια οι φορείς της) υπηρεσίες πληροφόρησης απευθείας προς

τους πολίτες, οι οποίες χρησιμοποιούν τα δημόσια δεδομένα. Αυτή, μάλιστα, είναι

σήμερα η συνήθης πρακτική.

Είναι αλήθεια ότι έχουν γίνει προσπάθειες εκ μέρους κάποιων κυβερνήσεων για τη

δημιουργία καταλόγων και portals (όπως το Data.gov - http://www.data.gov/ - του


[59]

Γραφείου Διοίκησης και Προϋπολογισμού των ΗΠΑ), ανοίγοντας έτσι τις πόρτες στη

ευρύτερη χρήση των κυβερνητικών δεδομένων, όμως αυτό δεν είναι αρκετό. Η ανάρτηση

διεπαφών προγραμματισμού (API) και αρχείων CSV (τιμές διαχωρισμένες με κόμμα)

που έχουν εξαχθεί από βάσεις δεδομένων δεν καθιστά τα δεδομένα πλήρως διαθέσιμα

στους πολίτες. Και αυτό γιατί, για να χρησιμοποιηθεί ένα API, πρέπει ο διαχειριστής του

συστήματος ή ένας προγραμματιστής να γράψει ένα πρόγραμμα ώστε να κάνει

προσβάσιμα τα δεδομένα για επαναχρησιμοποίηση από ένα φυλλομετρητή Ιστού.

Έτσι, περνάμε στη δεύτερη επιλογή που έχει η Δημόσια Διοίκηση, να δημοσιοποιεί

στο Διαδίκτυο απλά πρωτογενή δεδομένα (raw data) ώστε να βελτιωθεί η

προσβασιμότητα και η χρησιμότητα των κυβερνητικών δεδομένων. Στη συνέχεια θα

παραθέσουμε τα οφέλη που αναμένονται να προκύψουν από την εφαρμογή της

πρακτικής αυτής.

Η παροχή δεδομένων σε ανοιχτές πρότυπες επιτρέπει στον καθένα να τα

προσπελάσει αλλά και να χρησιμοποιήσει εργαλεία λογισμικού για να τα προσαρμόσει

στις προσωπικές του ανάγκες. Μπορεί η εμφάνισή τους να μην είναι τόσο φιλική στον

απλό χρήστη αλλά είναι πολύ χρήσιμα σε προγραμματιστές και μικρούς επιχειρηματίες

οι οποίοι μπορούν να πάρουν αυτά τα δεδομένα (τα λεγόμενα και machine readable data)

και να δημιουργήσουν οι ίδιοι υπηρεσίες με βάση αυτές τις πληροφορίες.

Έτσι ο Δημόσιος τομέας δεν επιφορτίζεται με το καθήκον να φανταστεί τι είδους

υπηρεσίες μπορεί να είναι χρήσιμες για τον Έλληνα πολίτη με βάση αυτά τα δεδομένα. Ο

κάθε Δημόσιος φορέας στα πλαίσια της υπηρεσίας του παράγει μια πληροφορία, και θα

είναι εύκολο (ως μέρος της καθημερινότητας του) να δημοσιεύσει αυτή την πληροφορία

ως απλή πληροφορία, και όχι ενταγμένη σε ένα πλούσιο διαδικτυακό περιβάλλον. Οι

πολίτες μετά μπορούν να πάρουν αυτή την πληροφορία και, όχι μόνο να τη

δημοσιοποιήσουν με ένα φιλικό στο χρήστη τρόπο (π.χ. ένα εύληπτο χάρτη) αλλά και να

την συνδυάσουν με πληροφορίες από άλλους Δημόσιους φορείς. Πολύ εύκολα δηλαδή

μπορεί κάποιος να δημιουργήσει το χάρτη μιας περιοχής, για τον οποίο παίρνει δεδομένα

από 2 ή 3 διαφορετικά Υπουργεία, και στον οποίο κάποιος μπορεί να δει π.χ. τα σημεία


[60]

στα οποία έγιναν εγκληματικές ενέργειες (υπ. Προστασίας του Πολίτη) και την σχετική

νομοθεσία για τις εγκληματικές αυτές ενέργειες (υπ. Δικαιοσύνης ή εθνικό τυπογραφείο)

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι οι Δημόσιοι φορείς δεν πρέπει να παρέχουν

υπηρεσίες Διαδικτυακής πληροφόρησης απευθείας προς τους πολίτες. Όμως, η

εξουσιοδότηση άλλων υπηρεσιών και τρίτων να αναμίξουν και να μοιραστούν αυτές τις

πληροφορίες περαιτέρω, βελτιώνει την ολοκλήρωση των δεδομένων μεταξύ ξεχωριστών

συστημάτων και διανθίζει νέες υπηρεσίες. Στον όρο «τρίτοι» συμπεριλαμβάνουμε και

άλλους οργανισμούς του δημοσίου τομέα που μπορεί να αναμειγνύουν και να

συνδυάζουν τις δικές τους πληροφορίες με άλλες πηγές, για να παρέχουν προστιθέμενη

αξία, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Ιστού και αυξάνοντας έτσι τη χρησιμότητα, την

ορατότητα και την αξία των δεδομένων. Εννοούμε επίσης και άλλους μη-δημόσιους

οργανισμούς (μη κυβερνητικές οργανώσεις, ιδιωτικές εταιρίες, κοινότητες στον Ιστό

κλπ) οι οποίοι μπορούν να δημιουργήσουν εφαρμογές, αμιγώς για τον Ιστό και

βασισμένες σε πρότυπα οι οποίες συνδυάζουν διαφορετικά σύνολα δεδομένων

(mashups).

Άλλο πλεονέκτημα είναι ότι μια τέτοια διαδικασία (δημοσίευσης πρωτογενών

δεδομένων) μπορεί πολύ πιο εύκολα να ενταχθεί στην καθημερινή ροή δουλειάς των

δημόσιων υπηρεσιών. Με τον τρόπο αυτό, και με τη σταδιακή επέκταση αυτής της

λειτουργίας σε όλο τα φάσμα του Δημοσίου, το κράτος σιγά – σιγά μετατρέπεται σε μια

πλατφόρμα διαφάνειας και επιχειρηματικότητας. Δίνει κίνητρα σε πολίτες και μικρούς

επιχειρηματίες να δημιουργήσουν υπηρεσίες χρήσιμες στον πολίτη και να ανοίξουν

θέσεις εργασίας που δεν μπορούσαν να υπάρξουν πριν. Τα Ανοιχτά Κυβερνητικά

Δεδομένα αυξάνουν τη διαφάνεια καθώς οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τα

χρησιμοποιήσουν με τον πιο κατάλληλο τρόπο για να επιτύχουν το σκοπό τους,

λαμβάνοντας μια καλύτερη εικόνα της λειτουργίας της κυβέρνησης και προσαρμόζοντάς

την στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Επιτυγχάνεται και η αξιοπιστία καθώς η ανάμειξη και ο

συγκερασμός των κατάλληλων ανοιχτών συνόλων δεδομένων μπορεί να παράσχει

διάφορες όψεις των πληροφοριών σχετικές με τη λειτουργία της κυβέρνησης για την

επίτευξη των στόχων της δημόσιας πολιτικής.


[61]

Ακόμα, με μια τέτοια στρατηγική υλοποιούμε και ερχόμαστε σε πλήρη ευθυγράμμιση

με την κοινοτική οδηγία 2003/98/ΕΚ16 η οποία από το 2003 κιόλας προτρέπει όλες τις

κυβερνήσεις να κάνουν ακριβώς αυτό: να γίνουν πλατφόρμες διαφάνειας και

επιχειρηματικότητας προσφέροντας πρωτογενή δεδομένα του δημοσίου ελεύθερα στο

Διαδίκτυο. Την οδηγία την έχουμε κυρώσει με νόμο από το 2006 ήδη, αλλά ποτέ δεν την

εφαρμόσαμε στην πράξη.

Τέλος, η ανακαλυψιμότητα των πληροφοριών στον Ιστό αυξάνεται στην περίπτωση

που αυτές διατίθενται σε ανοιχτές μορφές. Αυτό συμβαίνει γιατί ενώ πολλές πηγές, που

συνήθως αποθηκεύουν τα δεδομένα τους είτε σε «κλειστές» μορφές (όπως είδαμε

παραπάνω) είτε σε σχεσιακές βάσεις δεδομένων, αναφέρονται στο ίδιο αντικείμενο, είναι

δύσκολο να συγχωνευτούν λόγω ασυνέπειας στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι

ονομάζουν τα πεδία ή τις ιδιότητες των αντικειμένων.

Όλα τα παραπάνω συνοψίζονται σε κάποιους κανόνες οι οποίοι έχουν δημοσιευτεί

από κοινότητες ή ομάδες στον Ιστό οι οποίες ασχολούνται με τα ανοιχτά κυβερνητικά

δεδομένα. Για παράδειγμα, η ομάδα εργασίας Ανοιχτής Διακυβέρνησης (Open

Government Working Group - http://www.whitehouse.gov/open/about/working-group)

ανάπτυξε το 2007 ένα σύνολο βασικών κανόνων με τους οποίους πρέπει να συμβαδίζει η

δημοσίευση κυβερνητικών δεδομένων προκειμένου να θεωρούνται ανοιχτά. Σύμφωνα με

αυτούς τους κανόνες τα δεδομένα πρέπει να είναι:

Ολοκληρωμένα. Όλα τα δημόσια δεδομένα γίνονται διαθέσιμα. Τα δημόσια

δεδομένα είναι δεδομένα που δεν υπόκεινται σε νόμιμη ιδιωτικότητα (privacy),

ασφάλεια ή περιορισμούς προνομίων.

Πρωτογενή. Τα δεδομένα συλλέγονται από την πηγή τους, στην αρχική τους

μορφή, όχι σε συγκεντρωτικές ή τροποποιημένες μορφές.

Έγκαιρα. Τα δεδομένα γίνονται διαθέσιμα όσο το συντομότερο απαιτείται για να

διατηρείται η αξία τους.

Προσβάσιμα. Τα δεδομένα διατίθενται στο ευρύτερο δυνατό φάσμα χρηστών για

το ευρύτερο δυνατό φάσμα σκοπών.


[62]

Επεξεργάσιμα από μηχανές. Τα δεδομένα είναι λογικά δομημένα για να

επιτρέπουν την αυτόματη επεξεργασία τους.

Χωρίς διακρίσεις. Τα δεδομένα είναι διαθέσιμα στον καθένα, χωρίς να απαιτείται

εγγραφή, δηλαδή επιτρέπεται η ανώνυμη πρόσβαση σε αυτά.

Σε μη-ιδιόκτητες μορφές (non - proprietary formats). Τα δεδομένα διατίθενται σε

μορφή της οποίας καμία οντότητα δεν έχει τον αποκλειστικό έλεγχο.

Χωρίς άδεια. Τα δεδομένα δεν υπόκεινται σε δικαιώματα αντιγραφής, πατέντας,

εμπορικού σήματος ή κανονισμούς εμπορίου. Εύλογη ιδιωτικότητα, ασφάλεια και

περιορισμοί δικαιωμάτων μπορούν να επιτρέπονται.

Άλλο παράδειγμα είναι το Ίδρυμα Sunlight (Sunlight Foundation -

http://sunlightfoundation.com/) το οποίο δημοσίευσε το Φεβρουάριο του 2009 κανόνες

για τη διαφάνεια στη διακυβέρνηση. Οι κανόνες αυτοί καλύπτουν τόσο θέματα

δεδομένων όσο και τις σχετικές προσδοκίες για να γίνει η διακυβέρνηση πιο διαφανής

μέσω της αξιοποίησης της τεχνολογίας. Ανάμεσα στα άλλα αναφέρεται ότι «δημόσια

δεδομένα σημαίνει ελεύθερη πρόσβαση στα δεδομένα μέσω του Διαδικτύου. Όσον

αφορά την ποιότητα και την παρουσίαση των δεδομένων, πρέπει τα δεδομένα να είναι:

έγκαιρα, ολοκληρωμένα, ακριβή και προσβάσιμα

ανακαλύψιμα, εύκολα διαχειρίσιμα, προσπελάσιμα (parseable)

μόνιμα και διατηρούμενα.

Επίσης, αναφέρεται ότι «οι βάσεις των δεδομένων πρέπει να είναι σχεδιασμένες με

τρόπο που να επιτρέπει τη διαλειτουργικότητα με άλλες παρόμοιες βάσεις δεδομένων.

Αυτές οι βάσεις δεδομένων συχνά περιγράφουν τις ίδιες οντότητες αλλά χρησιμοποιούν

διαφορετικά αναγνωριστικά, καθιστώντας έτσι αδύνατη την εις βάθος ανάλυση.

Επομένως, κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία δημόσιας βάσης δεδομένων με μοναδικά

αναγνωριστικά (για όσες πληροφορίες αυτό είναι δεοντολογικό) πράγμα το οποίο θα


[63]

επιτρέπει το ταίριασμα αντικειμένων μεταξύ διαφορετικών συνόλων δεδομένων και με

βάσεις δεδομένων οι οποίες δημιουργούνται εκτός της κυβέρνησης.

2.1.5.2 Δημοσίευση Κυβερνητικών Δεδομένων στον Ιστό ως Συνδεδεμένα Δεδομένα

Τα Συνδεδεμένα Δεδομένα αποτελούν την πιο κατάλληλη λύση για τη δημοσίευση

ανοιχτών κυβερνητικών δεδομένων στον Ιστό, αφού οι κανόνες τους συνάδουν με τους

κανόνες των ανοιχτών κυβερνητικών δεδομένων, όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω. Η

χρήση των URIs και του RDF, που αποτελούν παγκόσμια προσβάσιμες μορφές,

συνεπάγεται την τυποποίηση της ταυτοποίησης και αναπαράστασης των κυβερνητικών

πόρων. Με τον τρόπο αυτό, θα μειωθούν τα εμπόδια στη σύνδεση ανοιχτών

κυβερνητικών δεδομένων σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο Tim Berners-Lee, σε αναφορά του σχετικά με τη δημοσίευση Κυβερνητικών

Δεδομένων στον Ιστό, επισημαίνει ότι «κατ’ αρχήν, τα πρωτογενή δεδομένα πρέπει να

γίνουν διαθέσιμα στον Ιστό το συντομότερο δυνατό. Κατά προτίμηση, πρέπει να

δημοσιευτούν ως Συνδεδεμένα Δεδομένα. Το επόμενο βήμα είναι να συνδεθούν με άλλες

πηγές. Ως χαμηλότερη προτεραιότητα, πρέπει να δημιουργηθούν ωραίες διεπαφές

χρήστη – εάν οι ενδιαφερόμενες κοινότητες έξω από την κυβέρνηση δεν το έχουν κάνει

ήδη. Η τεχνολογία των Συνδεδεμένων Δεδομένων, αντίθετα με κάθε άλλη τεχνολογία,

επιτρέπει σε κάθε επικοινωνία δεδομένων να αποτελείται από πολλά αναμεμειγμένα

λεξιλόγια. Κάθε λεξιλόγιο προέρχεται από μια κοινότητα είτε είναι διεθνής, εθνική,

κρατική ή τοπική, ή εξειδικευμένη σε κάποιο τομέα της βιομηχανίας.

Τα κυβερνητικά δεδομένα τοποθετούνται δικτυακά για τρεις κυρίως λόγους:

[1] Αυξάνουν την επίγνωση του πολίτη για τις κυβερνητικές λειτουργίες ώστε να

επιτευχθεί μεγαλύτερη αξιοπιστία

[2] Συμβάλλουν με πολύτιμες πληροφορίες που αφορούν τον κόσμο, και

[3] Δίνουν τη δυνατότητα στην κυβέρνηση, τη χώρα και τον κόσμο να

λειτουργήσουν πιο αποδοτικά.


[64]

Καθένας από τους σκοπούς αυτούς εξυπηρετείται με βέλτιστο τρόπο με τη χρήση

τεχνικών των Συνδεδεμένων Δεδομένων. Γενικά τα Συνδεδεμένα Δεδομένα είναι:

Ανοιχτά: Τα Συνδεδεμένα Δεδομένα είναι προσβάσιμα μέσω απεριόριστης

ποικιλίας εφαρμογών διότι είναι εκφρασμένα σε ανοιχτά, μη-ιδιωτικά

σχήματα.

Modular: Τα Συνδεδεμένα Δεδομένα μπορούν να συνδυαστούν με κάθε άλλο

κομμάτι Συνδεδεμένων Δεδομένων. Για παράδειγμα, τα κυβερνητικά

δεδομένα για τα έξοδα της φροντίδας υγείας για μια δεδομένη γεωγραφική

περιοχή μπορούν να συνδυαστούν με άλλα δεδομένα για τα χαρακτηριστικά

του πληθυσμού αυτής της περιοχής ώστε να αξιολογηθεί η

αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών προγραμμάτων. Δεν απαιτείται

προηγούμενος σχεδιασμός για το συγκερασμό αυτών των πηγών δεδομένων

εφόσον χρησιμοποιούν και οι δύο τα πρότυπα των Συνδεδεμένων Δεδομένων.

Κλιμακούμενα: Είναι εύκολο να προσθέσουμε επιπλέον Συνδεδεμένα

Δεδομένα σε αυτά που ήδη υπάρχουν, ακόμα και όταν οι όροι και οι ορισμοί

που χρησιμοποιούνται αλλάζουν με το χρόνο.

Το ουσιαστικό μήνυμα είναι ότι σε οποιαδήποτε μορφή κι αν επιθυμούν τα δεδομένα

τους οι άνθρωποι και, σε οποιαδήποτε μορφή κι αν τα διαθέτουν, το μοντέλο RDF πρέπει

να χρησιμοποιηθεί ως συνδετικός κρίκος. Όταν τα δεδομένα δημοσιεύονται σε μορφή

RDF, καθίστανται διαθέσιμα για επεξεργασία όχι απλά διαθέσιμα για δημόσια

πρόσβαση. Με το RDF, ένας φυλλομετρητής Ιστού θα μπορεί να επαναχρησιμοποιήσει

τα δεδομένα, μη απαιτώντας επιπλέον εργασία εκ μέρους των χρηστών. Το RDF συνδέει

καλύτερα από κάθε άλλο μοντέλο διότι:

Χρησιμοποιεί URIs, επιτρέποντας έτσι τη σύνδεση αντικειμένων και εννοιών

Επιτρέπει σε ξεχωριστά συστήματα που είναι σχεδιασμένα ανεξάρτητα να

συνενωθούν στη συνέχεια

Επιτρέπει να προστεθεί διαλειτουργικότητα όπου είναι επωφελής


[65]

Επιτρέπει σε όλα τα δεδομένα να εκφραστούν ως μίξη λεξιλογίων.

Μερικά κυβερνητικά δεδομένα έχουν ήδη φτάσει στο σύννεφο των Συνδεδεμένων

Δεδομένων, καθώς εξωτερικοί παράγοντες έχουν τροφοδοτήσει το σύννεφο με δεδομένα

από το Data.gov και τη FEA (Federal Enterprise Architecture -

http://www.whitehouse.gov/omb/e-gov/fea) σε RDF.

Όσον αφορά τα δεδομένα από το Data.gov, έχει αναπτυχθεί ένα έργο, το Data-gov

Wiki, το οποίο ερευνά το ρόλο των τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού, και πιο

συγκεκριμένα των Συνδεδεμένων Δεδομένων στην παραγωγή, επεξεργασία και χρήση

των κυβερνητικών δεδομένων τα οποία προέρχονται από το data.gov. Το εγχείρημα αυτό

περιλαμβάνει τη μετάφραση των κυβερνητικών συνόλων δεδομένων σε RDF, τη

σύνδεσή τους με το σύννεφο των Συνδεδεμένων Δεδομένων και την ανάπτυξη

εφαρμογών και demos πάνω στα σημασιολογικά συνδεδεμένα κυβερνητικά δεδομένα.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική του Σημασιολογικού

Ιστού για κυβερνητικά δεδομένα, όπως εφαρμόζεται στην περίπτωση του Data.gov.

Σχήμα 2-10 Αρχιτεκτονική Σημασιολογικού Ιστού για Κυβερνητικά Δεδομένα (Ding et al. 2009)


[66]

Επίσης, το Ηνωμένο Βασίλειο, υλοποιώντας την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την

επαναχρησιμοποίηση των πληροφοριών του Δημοσίου Τομέα εγκαθίδρυσε ένα σημείο

πρόσβασης για όλα τα δημόσια σύνολα δεδομένων, το data.gov.uk, το οποίο είναι

αντίστοιχο με το data.gov των ΗΠΑ.


[67]

2.2 «Νομικός» Σημασιολογικός Ιστός Legal Semantic Web

Σε αντιστοιχία με το σημασιολογικό ιστό (semantic web) όπου τα δεδομένα έχουν

καθορισμένο νόημα και μπορούν να τύχουν αυτόματης επεξεργασίας ανάλογα με το

νόημα τους, στον «νομικό» σημασιολογικό ιστό (legal semantic web) τα δεδομένα που

αναπαριστούν τους κανόνες του δικαίου, έχουν καθορισμένο νόημα και μπορούν να

τύχουν αυτόματης επεξεργασίας ανάλογα με τη νομική υφή τους. Στο σχήμα που

ακολουθεί περιγράφεται σε αντιστοιχία με το πρότυπο του Tim Berners Lee για το

σημασιολογικό ιστό (Σχήμα 2-4), η εφαρμογή του στο πεδίο του Νόμου.

Σχήμα 2-11 Αρχιτεκτονική Νομικού Σημασιολογικού Ιστού - Legal Semantic Web Layers (Benjamins & Casanovas 2005)

Στο επίπεδο του «νομικού» σημασιολογικού ιστού τα νομικά δεδομένα αποτελούνται

από:

τα νομικά έγγραφα και

τον ίδιο το νόμο,

• το νόμο που περιγράφεται στο κείμενο


[68]

• γενικούς νομικούς κανόνες (χωρίς ακριβές κείμενο αναφοράς) και

• νομικά γεγονότα (τα γεγονότα για τα οποία ισχύουν κανόνες

δικαίου).

Βασικά προαπαιτούμενα για τη χρήση τεχνολογιών σημασιολογικού ιστού είναι η :

Κατασκευή RDF νοητικών μοντέλων από έγγραφα XML, γεγονός που είναι

γνωστό στο σημασιολογικό ιστό ως σχολιασμός δεδομένων βασισμένος σε

οντολογίες.

Ευθυγράμμιση οντολογιών διαφορετικών εγγράφων.

Πραγματοποίηση ανάκτησης πληροφοριών και ερωτήσεις βασισμένες σε

οντολογίες για να αποθηκευτούν και να ευθυγραμμιστούν οντολογίες

εγγράφων.

Πραγματοποίηση περίπλοκων, έντασης γνώσης μετατροπών πληροφοριών,

συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής διαφορετικής σύλληψης, όψεων που

αφορά την ίδια γνώση.

Για την επίτευξη του προαναφερθέντος στόχου, του «νομικού» σημασιολογικού

ιστού, θα πρέπει πρωτίστως να καθοριστεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο η οργάνωση του

περιεχομένου (δομή), ο προσδιορισμός της πηγής του νόμου, οι συνδέσεις με άλλες

πηγές, οι τροποποιήσεις, έννοιες και πρότυπα για τους κανόνες δικαίου. Στην επόμενη

παράγραφο θα γίνει μια αποτύπωση των κυριότερων προτύπων αναπαράστασης των

νομικών μεταδεδομένων που έχουν προταθεί διεθνώς.

2.2.1 Πρότυπα Αναπαράστασης

Η ιδιαίτερη φύση των νομικών κειμένων αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα, έντονο σε

Ευρωπαϊκό επίπεδο όπου η ανάγκη εναρμόνισης και εφαρμογής της νομοθεσίας σε


[69]

εθνικό επίπεδο με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία έκανε επιτακτική την ανάγκη ανταλλαγής

νομικής πληροφορίας. Για παράδειγμα για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού νόμου για τη

φορολογία χρειάζεται πρόσβαση σε όλα τα ισχύοντα καθεστώτα σε κάθε κράτος - μέλος

σχετικά με το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (VAT statement).

Το γεγονός αυτό δημιούργησε την ανάγκη επίτευξης διαλειτουργικότητας σε επίπεδο

ολοκλήρωσης δεδομένων μεταξύ των εθνικών συστημάτων των κρατών - μελών, στα

οποία βρισκόταν η νομική πληροφορία υπό τη συνήθη μορφή των εγγράφων. Τα

έγγραφα αυτά εκτός από την ιδιαίτερη φύση τους όπως περιγράφηκε παραπάνω είχαν και

ετερογένεια ως προς τη γλώσσα και τη δομή τους. Η κάθε χώρα είχε και ένα διαφορετικό

μοντέλο δεδομένων για το σημασιολογικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο ήταν

αποθηκευμένη η νομική της πληροφορία.

Γεννήθηκε λοιπόν η ανάγκη εύρεσης κοινών προτύπων αναπαράστασης των νομικών

μεταδεδομένων, έτσι ώστε τα διάφορα νομικά συστήματα να μπορέσουν να

διαλειτουργήσουν. Το ζήτημα μάλιστα έφυγε από τα στενά Ευρωπαϊκά πλαίσια αφού

χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και πολλές Αφρικανικές χώρες

ενδιαφέρθηκαν για τις ερευνητικές αυτές προσπάθειες. Στα πλαίσια των προσπαθειών

αυτών αναπτύχθηκαν κάποια νομικά πρότυπα (standards) τα οποία με τη βοήθεια της

γλώσσας XML συμβάλλουν στην αναγνώριση και ανταλλαγή της νομικής πληροφορίας.

Ορισμένα από αυτά τα πρότυπα, είναι τα κάτωθι:

Το Akoma Ntoso του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Το Metalex που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος E-

Power

Τα “Legal and Advice Sectors Metadata Scheme”, “Justice Sector Metadata

Scheme” και “UK Metadata Framework” στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Το “LexDania” στη Δανία.

Το “NormeinRete” στην Ιταλία.


[70]

Το “eLaw” στην Αυστρία.

Το “CHLeXML” στην Ελβετία

Το “Legal-RDF” στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το “EnAct” στη Τασμανία, το Καναδά, τη Νέα Ζηλανδία και σε ορισμένες από

τις Αμερικανικές Πολιτείες.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται τα δυνατά σημεία των προτύπων που

αναλύονται στις επόμενες παραγράφους :

Met

aLex

Lex

Dan

ia

Nor

me

inR

ete

Ak

oma

Nto

so

CH

Lex

ML

1. Δομή

2. Ευκολία Νομοθέτησης

3. Ονοματολογία URI/URN

4. Μεταδεδομένα (νομοπαρασκευαστική επιτροπή)

5. Χειρισμός Προσωρινών Οντοτήτων

6. Διαχείριση Αναθεωρήσεων

7. Οντολογίες

8. Πολυγλωσσικότητα

9. Γεωχωρικά δεδομένα (Geo-spatiality)

Πίνακας 1 Σύνοψη Δυνατών Σημείων των προτύπων αναπαράστασης των νομικών μεταδεδομένων (European project for Standardised Transparent Representations in order to

Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D3.1-General-XML-formats-For-Legal-Sources 2007)


[71]

2.2.1.1 Το πρότυπο Akoma Ntoso

Το πρότυπο Akoma Ntoso σχεδιάστηκε για την περιγραφή νομοθετημάτων και

δικαστικών αποφάσεων. Υποστηρίχθηκε από το τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών

Υποθέσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Το όνομα Akoma Ntoso είναι

ακρωνύμιο αποτελούμενο από τις λέξεις «Architecture for Knowledge-Oriented

Management of Any Normative Text using Open Standards and Ontologies», και σε

ελεύθερη μετάφραση «Αρχιτεκτονική για την διαχείριση γνώσης από την νομοθεσία με

βάση ανοιχτά πρότυπα και οντολογίες».

Η αρχιτεκτονική του Akoma Ntoso περιέχει κατάλληλα XML σχήματα για την

αναπαράσταση νομικών εγγράφων και εισάγει σ’ αυτά μεταδεδομένα βασισμένα σε

οντολογίες. Η σχεδίαση του αυτή αποσκοπεί :

στην επεκτασιμότητα του προτύπου για τον κατάλληλο χειρισμό διαφόρων

νομικών συστημάτων.

στην διατήρηση των νομικών εγγράφων σε σχέση με το χρόνο – χρονική

εξέλιξη (πχ τροποποιήσεις ενός νόμου).

Σχεδιαστικά επιτρέπει τα κάτωθι :

Φιλτράρισμα Περιεχομένου: Κάθε σημαντικό στοιχείο ενός εγγράφου

σηματοδοτείται με ένα αναγνωριστικό (identifier), με τη βοήθεια του οποίου

το στοιχείο αυτό μπορεί να επιλεχτεί και να τροποποιηθεί.

Παρουσίαση: Ο μετασχηματισμός ενός στοιχείου σε αναγνώσιμο κείμενο

μπορεί να γίνει με την εφαρμογή ενός XSL μετασχηματισμού.

Διαχείριση Εγγράφων: Το XML έγγραφο ταξινομείται με τέτοιο τρόπο, ώστε

είναι δυνατό να προσδιοριστεί η συσχέτισή του με τα έγγραφα με τα οποία

είναι συνδεδεμένο.


[72]

Διαχείριση Γνώσης: Δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας εξωτερικών

προτάσεων σε RDF , με τις οποίες αναφερόμαστε σε ένα συγκεκριμένο μέρος

του εγγράφου.

Αναζήτηση: H RDF μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία δεικτών,

κανόνων συσχέτισης, ακόμα και αυτό-οργανωμένων χαρτών, για την εύρεση

στοιχείων σε ένα εγγράφου.

Χρονική Εξέλιξη: Περιλαμβάνει έναν εξελιγμένο μηχανισμό για την

παρακολούθηση της εξέλιξης.

Σημαντικό πλεονέκτημα του Akoma Ntoso είναι ότι βασίζεται στα περισσότερα από

τα πρότυπα του World Wide Web Consortium όπως τα: XML, RDF, RDF(S), XLink,

XHTML, Web naming and addressing (URI), XSL. Η χρήση αυτών των προτύπων

μειώνει σημαντικά τη προσπάθεια ανάπτυξης νέων εφαρμογών και αυξάνει τη

χρησιμότητα των εγγράφων που έχουν δομηθεί με τη βοήθεια του Akoma Ntoso. Από

αυτά τα πρότυπα ιδιαίτερη σημασία κατέχει η RDF από την άποψη ότι επιτρέπει τη μη

κεντρική κατανομή της γνώσης του συστήματος, αξιοποιώντας στη πράξη με απλό τρόπο

τη τεχνολογία των URI (Unified Resource Identifier), η οποία είναι μέρος της RDF και

επιτρέπει τη μοναδική προσπέλαση των πόρων μέσω δικτύων αποφεύγοντας πολύπλοκες

διαδικασίες. Η απαίτηση αυτή ισοδυναμεί με ένα μοναδικό αναγνωριστικό το οποίο

χαρακτηρίζει κάθε νομική πηγή, η οποία περιγράφεται από το Akoma Ntoso.

Το Akoma Ntoso αποτελείται από τριών ειδών βασικά στοιχεία:

τα στοιχεία inline τα οποία υπάρχουν μέσα στο κείμενο,

τα blocks τα οποία υπάρχουν μέσα σε containers και περιέχουν μεικτό κείμενο

και inline στοιχεία και

τους containers οι οποίοι περιέχουν blocks ή άλλους containers με κάποια

προκαθορισμένη σειρά.


[73]

Όσο και αν ακούγεται πολύπλοκη η παραπάνω δομή στη πράξη είναι μία αυστηρή

δομή η οποία συμβαδίζει με την ίδια τη φύση των νομικών κειμένων.

Επιπρόσθετα εκτός από τη δομή του κειμένου, το Akoma Ntoso περιέχει ειδικές

ετικέτες οι οποίες παρέχουν γενικά μεταδεδομένα για το κείμενο αυτό. Οι ετικέτες αυτές

περιλαμβάνουν πληροφορίες για :

Συγγραφέα: ο υπεύθυνος για τη δημιουργία της νομοθεσίας, πχ κοινοβούλιο.

Αρχή: η νομοθετική εξουσία την οποία άσκησε ο νομοθέτης προκειμένου να

δημιουργήσει ή να αλλάξει το κείμενο αυτό.

Διαδικασία: η διαδικασία μέσω της οποίας δημιουργήθηκε το κείμενο.

Συντάκτης: ο συντάκτης ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη κωδικοποίηση του

εγγράφου

Αναφορά σε άλλα έγγραφα: μπορεί να δοθεί είτε με απευθείας όνομα

εγγράφου είτε με χρήση URI.

Αναφορά σε γνωστά πρόσωπα ή θεσμούς (όπως «το Κοινοβούλιο») η οποία

επίσης μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε απευθείας είτε με χρήση URI.

Πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του Akoma Ntoso είναι η δυνατότητά του να

χειρίζεται τις σημαντικές ημερομηνίες που αφορούν μία νομική πηγή. Ένα ιδιάζων

χαρακτηριστικό των νομικών κειμένων είναι ότι αποκτούν ή χάνουν κάποιες ιδιότητές

τους ανάλογα με κάποιο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα κάποιος νόμος ισχύει για

κάποιο χρονικό διάστημα ή για κάποιο άλλο διάστημα μπορεί να ανακληθεί. Με τη

βοήθεια του Akoma Ntoso μπορούν να μοντελοποιηθούν τα εξής χρονικά

χαρακτηριστικά:

Ημερομηνία δημοσίευσης (publication date).

Ημερομηνία κατά την οποία τίθεται σε ισχύ (effect date).


[74]

Ημερομηνία κατά την οποία έχει τεθεί σε ανάκληση (repeal date).

Ημερομηνία δραστικότητας (efficacy date).

Ημερομηνία θέσπισης (enactment date).

Ημερομηνία τελευταίας έκδοσης (version date).

Σχήμα 2-12 Χρονικά χαρακτηριστικά νομικού εγγράφου (European project for Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D1.1-LKIF-

Specification 2007)

2.2.1.2 Το πρότυπο MetaLex

Το MetaLex αναπτύχθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος E-Power, το

γενικά είχε ως σκοπό τη κατάλληλη χρήση της Τεχνολογίας των Πληροφοριών με σκοπό

το χειρισμό του συνεχώς αυξανόμενου όγκου της νομικής πληροφορίας τόσο από τους

πολίτες όσο και από το κράτος. Για παράδειγμα, στις δραστηριότητες του προγράμματος

αυτού εκτός από τη δημιουργία του MetaLex εντάχθηκε και η δημιουργία ενός server, ο

οποίος δίνει στους πολίτες την ευκαιρία να προσπελάσουν στοιχεία του ασφαλιστικού

συστήματος και να δουν τους νόμους που αφορούν τη συνταξιοδότησή τους.

Κύριο χαρακτηριστικό του MetaLex είναι ότι θέτει πολύ λίγα προαπαιτούμενα ως

προς τα έγγραφα τα οποία μπορεί να δομήσει με άμεση συνέπεια να αποτελεί ένα γενικό

(generic) και εύκολα επεκτάσιμο πλαίσιο πάνω στο οποίο μπορούν να κωδικοποιηθούν

σε XML μορφή η δομή και το περιεχόμενο των δημόσιων αποφάσεων και νομικών


[75]

κειμένων, τα οποία μπορεί να είναι είτε γενικής είτε ρυθμιστικής φύσης. Κύριο σύνθημα

των δημιουργών του είναι ότι το MetaLex ακολουθεί τη φιλοσοφία του “making the easy

things easy, but the hard things possible”. Το MetaLex στη πράξη αρχίζει να

χρησιμοποιείται όλο κα περισσότερο από τη στιγμή που δημιουργούνται και τα

κατάλληλα εργαλεία για τη παραγωγή κώδικα σε αυτό (η μη ύπαρξη τους σε μεγάλο

βαθμό θεωρείται μειονέκτημα μέχρι στιγμής). Ένα παράδειγμα αξιοποίησης του

MetaLex είναι η Ολλανδική Τελωνειακή Αρχή.

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του MetaLex είναι ότι ενσωματώνει μία πληθώρα

διαφορετικών γλωσσών που του επιτρέπει στη πράξη να χειρίζεται αρχεία σε

διαφορετικές γλώσσες χωρίς κανένα πρόβλημα. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο

ως προδιαγραφή ενός προτύπου στη σύγχρονη Ευρώπη, όπου οι πολλές διαφορετικές

γλώσσες ανέκαθεν δημιουργούσαν μεγάλο πρακτικό πρόβλημα και αποτελούσαν βάρος

στον Ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.

Άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του MetaLex είναι η διασύνδεσή του με τη γλώσσα

Geography Markup Language η οποία επιτρέπει τη διασύνδεση των νομικών κειμένων με

Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα και ανοίγει το δρόμο για εφαρμογές

οπτικοποίησης νομοθεσίας επάνω σε χάρτες, όπως για παράδειγμα επιλογής νομικών

κειμένων ή μέρος αυτών με τη βοήθεια χαρτών.

Όσον αφορά τη δόμηση των κειμένων με τη βοήθεια του MetaLex σε γενικές

γραμμές το κάθε κείμενο χωρίζεται σε άρθρα, τα οποία αποτελούνται από μέρη και αυτά

από άλλα μέρη μέχρι κάποιο βάθος. Κάθε μέρος έχει κάποιο δείκτη για να γίνεται

αναφορά σε αυτό, αλλά δεν περιέχει κείμενο. Το κείμενο περιέχεται μόνο από τα άρθρα

τα ίδια ή παραρτήματα αυτών, τα οποία αποτελούνται από μία ή περισσότερες προτάσεις.

Με τη βοήθεια κατάλληλων ετικετών ενσωματώνεται στο κείμενο η πληροφορία σχετικά

με τη γλώσσα του, έτσι ώστε μέσα στο ίδιο κείμενο να επιτρέπονται διαφορετικές

εκδόσεις του ίδιου κειμένου σε διαφορετικές γλώσσες. Τελικά το κείμενο ακολουθεί την

εξής δομή ετικετών:

Textversion-elements


[76]

Sentence-elements

SentenceFragment-elements

SentenceFragmentSubPartelements

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η διακριτότητα με την οποία μπορεί να δομηθεί ένα

κείμενο μπορεί να καθοριστεί ανάλογα με τις ανάγκες της εκάστοτε εφαρμογής, γεγονός

το οποίο είναι πολύ χρήσιμο. Πέρα από τη δομή του κειμένου, το MetaLex περιέχει

ειδικές ετικέτες οι οποίες παρέχουν γενικές μεταπληροφορίες για το κείμενο αυτό. Οι

ετικέτες αυτές περιλαμβάνουν τις εξής:

Συγγραφέας: ο υπεύθυνος για τη δημιουργία της νομοθεσίας, ο οποίος μπορεί να

πάρει τιμές όπως η «κυβέρνηση».

Αρχή: η νομοθετική εξουσία την οποία άσκησε ο νομοθέτης προκειμένου να

δημιουργήσει ή να αλλάξει το κείμενο αυτό.

Διαδικασία: η διαδικασία μέσω της οποίας δημιουργήθηκε το κείμενο.

Συντάκτης: ο συντάκτης ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη κωδικοποίηση του

εγγράφου με τη χρήση του MetaLex.

Συντακτική Αναφορά: επίσης για τον υπεύθυνο συντάκτη κωδικοποίησης του

εγγράφου σε MetaLex, αλλά με χρήση αναφορών μέσω URIs.

Περιοχή: η περιοχή στην οποία έχει εμβέλεια το έγγραφο με χρήση URI

επίσης. Η ετικέτα αξιοποιείται κατά τη χρήση των αρχείων σε Γεωγραφικά

Συστήματα, σε εφαρμογές που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Αναφορά σε άλλα έγγραφα: μπορεί να δοθεί είτε με απευθείας όνομα

εγγράφου είτε με χρήση URI.

Αναφορά σε γνωστά πρόσωπα ή θεσμούς (όπως «το Κοινοβούλιο») η οποία

επίσης μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε απευθείας είτε με χρήση URI.


[77]

Αντίστοιχα με το Akoma Ntoso έχει τη δυνατότητά να χειρίζεται τις σημαντικές

ημερομηνίες που αφορούν μία νομική πηγή. (Ημερομηνία δημοσίευσης, ισχύως

ανάκλησης, θέσπισης,τελευταίας έκδοσης)

2.2.1.3 Το πρότυπο NormeInRete

Είναι ένα Ιταλικό κυβερνητικό πρόγραμμα που ελέγχεται από το Public

Administration's National IT Centre (CNIPA - http://www.digitpa.gov.it/). Στοχεύει στην

ανάπτυξη ενός πληροφοριακού συστήματος που θα βελτιώσει την ανταλλαγή και

πρόσβαση σε νομικά και επίσημα έγγραφα από τη δημόσια διοίκηση.

Το NormeInRete και ειδικά το διεθνές παράγωγό του Akoma Ntoso, είναι μια

ανοιχτή διαμόρφωση για την αναγνώριση (που βασίζεται σε URN) και κωδικοποίηση (με

XML), των νομικών κειμένων με εκτεταμένα χαρακτηριστικά για την περιγραφή του

κύκλου ζωής και των απαιτήσεων για την έγκαιρη ενοποίηση. Εισήχθη το 1999

(http://www.normeinrete.it) μέσω της πρωτοβουλίας της CNIPA (National Center for IT

in Public Administration) και του υπουργείου Δικαιοσύνης στην Ιταλία και είναι το

εθνικό πρότυπο για τις XML εκδοχές όλων των Ιταλικών νομικών εγγράφων.

2.2.1.4 Το πρότυπο LexDania

Είναι ένα XML μετά σχήμα που παρέχει ένα μοντέλο δεδομένων για τη Νομική

τεκμηρίωση της Δανίας. Είναι αποτέλεσμα ενός προγράμματος που ξεκίνησε το Δανικό

Υπουργείο Πληροφοριακής Τεχνολογίας και διεξήχθη σε συνεργασία με το Υπουργείο

Δικαιοσύνης και το Κοινοβούλιο. Ο σκοπός του είναι να παράσχει κοινό συντακτικό και

σχήμα αναφοράς για την ποικιλία των τύπων των νομικών εγγράφων, κάνοντας την

ανταλλαγή πληροφοριών ευκολότερη μεταξύ σχημάτων και παρέχοντας τη βάση για

διαλειτουργικότητα. Μπορεί να ανατρέξει κανείς σε αυτό μέσω του συνδέσμου

https://www.ministerialtidende.dk/Forms/L0500.aspx?page=5 και τον πιο πρόσφατο

https://www.lovtidende.dk/


[78]

2.2.1.5 Το πρότυπο CHLeXML

Το XML σχήμα για την κατηγοριοποίηση και ευρεία ανταλλαγή νομικών εγγράφων

στην Ελβετία. Υλοποιείται από την ομάδα εργασίας CHLeXML που είναι τμήμα της

Ελβετικής Ένωσης για την Ανάπτυξη των Νομικών Πληροφοριών. Η πρωτοβουλία

LEXML συντονίζει τη Γερμανία, τη Σουηδία, την Αυστρία και την Ολλανδία στην

ανάπτυξη πρότυπων δομών, λεξιλογίων και εργαλείων ανταλλαγής δεδομένων.

2.2.1.6 Το πρότυπο LegalXML

Η LegalXML ενώνει νομικούς και τεχνικούς στην προσπάθεια δημιουργίας

προτύπων για την ηλεκτρονική ανταλλαγή νομικών δεδομένων. Είναι τμήμα μέσα στο

OASIS το μη κερδοσκοπικό παγκόσμιο κονσόρτσιουμ που καθοδηγεί την ανάπτυξη,

σύμπτυξη και υιοθέτηση προτύπων ηλεκτρονικού. επιχειρείν. Παράγει πρότυπα για

ηλεκτρονικά δικαστήρια, δικαστικά έγγραφα, αναφορές, ευφυή συστήματα ποινικών

δικαστηρίων και άλλα.

2.2.2 Νομικά Συστήματα Γνώσης Και Πληροφορίας

Παράλληλα με την ανάγκη δημιουργίας προτύπων για τη μοντελοποίηση των

μεταδεδομένων των νομικών κειμένων, δημιουργήθηκε και η ανάγκη μοντελοποίησης

του συνόλου της νομικής γνώσης, με το σκοπό της δημιουργίας νομικών συστημάτων τα

οποία θα μπορούν να προσπελαύνουν και να ερμηνεύουν κατάλληλα τις νομικές πηγές

φτάνοντας σε συμπεράσματα, προσομοιώνοντας κατά κάποιο τρόπο τη δικαστική

διαδικασία, υπό τη μορφή ενός έμπειρου συστήματος. Η προσομοίωση αυτή δεν είναι

εύκολη υπόθεση αν λάβει κανείς υπόψη τη πολύπλοκη φύση του νόμου, η οποία συχνά

περιέχει ένα αφηρημένο σύνολο κανόνων, αλλά αφήνει μεγάλα περιθώρια για ερμηνείες


[79]

του συνόλου αυτού και δε δεσμεύει τους δικαστές για συγκεκριμένες αποφάσεις, αλλά

για εξέταση κατά περίπτωση.

Σκοπός λοιπόν της μοντελοποίησης της νομικής γνώσης είναι η εξαγωγή

συμπερασμάτων, επιχειρημάτων και η επίλυση διαφορών μέσω της κατανόησης της

δεοντικής λογικής (σύνολο υποχρεωτικών κανόνων και εξαιρέσεων), την οποία

επιβάλλουν τα νομικά κείμενα. Η απαίτηση αυτή γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκη αν

σκεφτεί κανείς ότι μία νομική οντολογία δεν αρκεί από μόνη της για να εξάγει

συμπεράσματα επί παντός επιστητού ακόμα και αν περιγράφει πλήρως όλη τη νομική

γνώση: χρειάζεται επίσης να περιέχει και γνώση σχετικά με αυτό που ονομάζεται κοινή

λογική, δηλαδή μία πιο πλήρη μοντελοποίηση και του υπόλοιπου κόσμου εκτός του

νομικού. Το είδος αυτής της γνώσης βιβλιογραφικά ονομάζεται common sense

knowledge και απασχολεί τις περισσότερες εφαρμογές οι οποίες σκοπεύουν στη

περιγραφή της γνώσης ενός πεδίου.

Η δομή ενός έμπειρου συστήματος το οποίο θα μπορούσε να εξάγει νομικά

συμπεράσματα έχει ως:


[80]

Σχήμα 2-13 Μοντέλο ενός Έμπειρου Νομικού Συστήματος (Andre Valente & Breuker 1996)

Από το παραπάνω σχήμα παρατηρούμε την ανάγκη σύνδεσης της κοινής

πληροφορίας με τα νομικά κείμενα και μία δομή γνώσης η οποία θα μπορεί να κατανοεί

την ευθύνη ορισμένων δραστών για συγκεκριμένες συμπεριφορές και με βάση τους

κανόνες που υπάρχουν στα νομικά κείμενα (normative statements) να μπορεί εξάγει

νομικά συμπεράσματα. Με πιο απλά λόγια, επειδή ο νόμος αφορά τη συμπεριφορά των

ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις χρειάζεται η μοντελοποίηση γνώσης σχετικά

με τις ανθρώπινες δράσεις, τους ρόλους, τις προθέσεις και τις καταστάσεις. Μία

οντολογία λοιπόν η οποία με τη βοήθεια της περιγραφικής λογικής συνδέει τα παραπάνω

αποτελεί μία νομική οντολογία.

2.2.2.1 Υλοποιήσεις στη νομική πληροφορία σε διεθνές επίπεδο


[81]

Σε πολλές χώρες οι δημόσιοι οργανισμοί και ινστιτούτα, ως οι κύριοι παραγωγοί και

διακινητές νομικών πληροφοριών έχουν αναλάβει προγράμματα, τα οποία αποσκοπούν

στη βελτίωση της διάθεσης και ελεύθερης πρόσβασης στην πληροφορία, μέσω του

διαδικτύου ως απαραίτητο συστατικό της διαφάνειας στην αμφίδρομη σχέση πολίτη –

δημόσιων οργανισμών. Υπάρχει όμως η ανάγκη παροχής ελεγμένων ολοκληρωμένων

δομικών προτύπων με σημασιολογικά χαρακτηριστικά για την περιγραφή του

περιεχομένου.

Οι προσπάθειες υλοποίησης συστημάτων εστιάζουν κυρίως στις εξής κατηγορίες

εργασιών:

Διοικητικά πρακτικά

Αναγνώριση και επιλογή των νομικών κανόνων σε ισχύ, καθώς και των διοικητικών

και δικαστικών πρακτικών, ανάλυση των υπαρχόντων περιπτώσεων και προβολή

αποτελεσμάτων βασισμένων σε διάφορες πηγές και παραμέτρους, εφαρμογή αναλογιών

της πραγματικής ζωής στην διαδικασία λήψης απόφασης κλπ.

Νομική καθοδήγηση

Έμπειρα νομικά συστήματα βασισμένα σε κανόνες και περιπτώσεις για

συγκεκριμένες νομικές περιοχές, αναγνώριση φυσικής γλώσσας, υπηρεσίες απευθείας

υποστήριξης λήψης απόφασης.

Συστατικά για υπάρχοντα συστήματα νομικής πληροφορίας.

Προηγμένες μηχανές αναζήτησης με προσοχή στο πλαίσιο, σημασιολογικό

διαδίκτυο, ολοκληρωμένα ηλεκτρονικά λεξικά, αλληλεπιδραστικές φόρμες κλπ.

Οι αιτίες που οδήγησαν στις προσπάθειες αυτές είναι συνήθως:

Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα και ποσότητα της νομοθεσίας και των

κανονισμών


[82]

Η απορρύθμιση και οι προσπάθειες να μειωθεί η γραφειοκρατία που συνήθως

δεν είναι επιτυχείς

Η τάση προς πιο πολύπλοκους νόμους που αντανακλά την πολυπλοκότητα

σχέσεων στο περιβάλλον της παγκόσμιας οικονομίας.

Η νομική πολυπλοκότητα που προκαλεί σοβαρά προβλήματα για

επιχειρήσεις, πολίτες και Δημόσια Διοίκηση.

Το κόστος της γραφειοκρατίας (Μεταξύ του 2 και 5% του Γερμανικού ΑΕΠ

και έχει αυξηθεί περισσότερο από 25% τα τελευταία 8 χρόνια. Στην Ολλανδία

το συνολικό διοικητικό κόστος είναι περίπου 16 δις. το χρόνο,

συμπεριλαμβανομένων 4 δις. διοικητικού κόστους για φορολογικές

υποχρεώσεις).

Το γραφειοκρατικό κόστος για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μείωσε τα

κέρδη τους έως 50%.

Όλοι οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν να τηρούν και να χρησιμοποιούν το

νόμο.

Οι πολίτες που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τα δικαιώματα και τις

υποχρεώσεις τους θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους στους πολιτικούς θεσμούς

και τη νομιμότητα, καθώς και τη δημοκρατία.

2.2.2.2 Legal Knowledge Interchangeable Format - LKIF

Μία ερευνητική προσπάθεια πολλών ετών του κέντρου Leibniz Centre for Law

(http://www.leibnizcenter.org/) του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ για τη δημιουργία

τεχνητής νοημοσύνης στο νομικό πεδίο έφτασε στο επιθυμητό σημείο με τη

δημοσιοποίηση της οντολογίας Legal Knowledge Interchangeable Format (LKIF) στα

πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος Estrella. Το Estrella είναι ένα Ευρωπαϊκό


[83]

πρόγραμμα για προτυποποιημένες διαφανείς αναπαραστάσεις, έτσι ώστε να επεκταθεί η

νομική προσβασιμότητα)

Σύμφωνα με τους δημιουργούς του, το LKIF δημιουργήθηκε για δύο βασικούς

σκοπούς: τη μετάφραση των νομικών βάσεων γνώσης που χρησιμοποιούν διαφορετικές

μορφές (formats) αναπαράστασης και την επίτευξη του απαραίτητου φορμαλισμού για

την αναπαράσταση της νομικής γνώσης ως μέρος μίας αρχιτεκτονικής ενός νομικού

συστήματος γνώσης (βλέπε και Σχήμα 2-13). Δίνεται δηλαδή εξ’ ορισμού έμφαση στη

δημιουργία του LKIF για σκοπούς νοηματικής διαλειτουργικότητας σε εφαρμογές

ανταλλαγής νομικής γνώσης. Στόχος είναι επόμενες εκδόσεις του LKIF να

ενσωματώσουν πλήρως το MetaLex σε επίπεδο δόμησης αρχείων.

Σχήμα 2-14 Το LKIF στην στοίβα του Σημασιολογικού Ιστού (European project for Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D1.1-LKIF-

Specification 2007)

Για την ανάπτυξη της οντολογίας του LKIF χρησιμοποιήθηκαν γνωστές τεχνικές

ανάπτυξης συστημάτων γνώσης μεγάλης κλίμακας με κυριότερη αυτή του «middle-out

approach», δηλαδή αναγνωρίστηκαν κάποιοι πυρήνες από βασικές έννοιες (clusters of

concepts) και με βάση αυτούς συνεχίστηκε η ανάπτυξη της οντολογίας σε κλίμακα

μεγαλύτερης και μικρότερης λεπτομέρειας. Με τη βοήθεια αυτών των αφαιρετικών


[84]

γενικά αποδεκτών νομικών όρων δομήθηκε η γνώση του νομικού πεδίου λαμβάνοντας

υπόψη τους όρους που χρησιμοποιούνε τρεις ομάδες χρηστών: οι πολίτες, οι

επαγγελματίες νομικοί και οι νομικού ερευνητές. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίστηκαν 50

περίπου όροι οι οποίοι αποτέλεσαν τους πυρήνες εννοιών του LKIF.

Η σημασία του LKIF στο χώρο της νομικής τεχνητής νοημοσύνης και όχι μόνο, είναι

πολύ μεγάλη, από τη στιγμή που αποτελεί μία από τις πιο πλήρης προσπάθειες

μοντελοποίησης ενός πολύπλοκου πεδίου όπως το νομικό. Μέσα από συγκεκριμένες

εφαρμογές θα γίνει περισσότερο κατανοητό τι είδους ανάγκες υπάρχουν ως προς τη

δόμηση γνώσης κοινής λογικής και μάλιστα θα επιχειρηθεί η δημιουργία μίας

βιβλιοθήκης οντολογιών από διάφορα πεδία γνώσης με τις οποίες το LKIF θα είναι

συμβατό, δηλαδή θα μπορεί να διαλειτουργήσει χωρίς πρόβλημα. Μία άλλη σημαντική

εξέλιξη που αναμένεται σχετικά με το LKIF είναι η σύνδεσή του με το πρότυπο

MetaLex, το οποίο επίσης θα εκφραστεί πλήρως στην OWL. Η σύνδεση με το MetaLex

είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη από τη στιγμή που θα παρέχει στο LKIF την απαραίτητη

μεταπληροφορία δόμησης και συσχέτισης των νομικών κειμένων.


[85]

3 Σύστημα Διαχείρισης και Ανάκτησης Φ.Ε.Κ.

Στα προηγούμενα κεφάλαια εξετάσαμε αναλυτικά τις επικρατούσες τεχνολογίες και

τάσεις στον Σημασιολογικό Ιστό. Στο κεφάλαιο αυτό, έχοντας ως βάση την προηγηθείσα

ανάλυση του «Νομικού» Σημασιολογικού Ιστού, θα αναλύσουμε το πώς η τεχνολογία

μπορεί να διαδραματίσει έναν κρίσιμο ρολό στο να διαχειριστούμε την Ελληνική

Νομοθεσία, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού.

Στην πορεία της ανάλυσης θα εξετάσουμε τον τρόπο και την μορφή διάθεσης της

Νομοθεσίας στην Ελλάδα και θα επισημάνουμε τυχόν προβλήματα που προκύπτουν. Τα

προβλήματα αυτά, αλλά και τα οφέλη από την υιοθέτηση μιας διαφορετικής διαχείρισης,

μας οδηγούν στο να προτείνουμε μια νέα αρχιτεκτονική για τη δημοσίευση αυτών των

δεδομένων, η οποία θα βασίζεται στις τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού και των

Συνδεδεμένων Δεδομένων.

3.1 Περιγραφή Υπάρχουσας Κατάστασης στην Ελλάδα

3.1.1 Πληροφοριακά Συστήματα για τη Νομοθεσία / Τράπεζες Νομικών Δεδομένων

Θεσμικά ο ρόλος της ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με την Νομοθεσία ανήκει

στην αρμοδιότητα του Εθνικού Τυπογραφείου, το οποίο εκδίδει την Εφημερίδα της

Κυβερνήσεως. Οι υπηρεσίες πληροφόρησης που προσφέρει μέσω διαδικτύου αναλύονται

διεξοδικά στην § 3.1.3 (Πρόσβαση στην Εθνική Νομοθεσία).

Πέραν του Εθνικού Τυπογραφείου, την τελευταία δεκαετία έχουν αναπτυχθεί νέες

υπηρεσίες παροχής υπηρεσιών που ευνοούν την πρόσβαση στη νομοθεσία και τη

νομολογία της χώρας. Οι βασικότερες από αυτές είναι :


[86]

Βουλή των Ελλήνων

Η Βουλή των Ελλήνων, έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο τα πρόσφατα χρόνια στην

πληροφόρηση και στην ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στο έργο που επιτελεί. Μέσω

του διαδικτύου, στο http://www.parliament.gr, παρέχεται ενημέρωση σχετικά με τις

ανακοινώσεις, τις Εκθέσεις και το κοινοβουλευτικό έργο της βουλής. Παρέχεται επίσης η

δυνατότητα αναζήτησης κάποιας έννοιας ή μιας ορισμένης λέξης, ενώ τα αποτελέσματα της

παρέχονται σε μορφή κειμένου (txt).

Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών / Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών

Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών

Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, πλέον των εξειδικευμένων υπηρεσιών που

προσφέρει στα μέλη του (Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Ισοκράτης), διαθέτει για τον

πολίτη, μέσω του διαδικτύου (http://www.dsa.gr/), επίκαιρη Νομοθεσία – Νομολογία, σε

μορφή κειμένου (txt), χωρίς όμως να υποστηρίζει δυνατότητες αναζήτησης ή

εξειδίκευσης/ εξατομίκευσης της ζητούμενης πληροφόρησης.

Συμβούλιο της Επικρατείας

Στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου της Επικρατείας, https://www.ste.gr, παρέχεται

πληροφόρηση του κοινού σχετικά με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου, μέσω των Δελτίων

Νομολογιακής και Βιβλιογραφικής Ενημέρωσης.

Εκτός από τις προαναφερθείσες, θεσμικές πηγές πληροφόρησης, λειτουργούν στην

χώρα μας και ιδιωτικές τράπεζες νομικών πληροφοριών, κυριότερες από τι οποίες είναι η

LawNet (ΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Α.Ε. - http://www.lawnet.gr) και η ΝΟΜΟΣ (INTRASOFT

INTERNATIONAL S.A. - http://lawdb.intrasoftnet.com/). Παρέχουν στους συνδρομητές

τους υπηρεσίες πρόσβασης και εξατομικευμένης αναζήτησης σε θεματικές ενότητες

όπως : Εθνική Νομοθεσία (Κωδικοποιημένη), Εθνική Νομολογία, Συλλογικές Συμβάσεις

Εργασίας και Νομική Αρθρογραφία.


[87]

3.1.2 Ανοιχτά κυβερνητικών δεδομένων

Στον ελλαδικό χώρο κατά τα τελευταία δύο χρόνια έχουν γίνει οι πρώτες προσπάθειες

στον τομέα της διάθεσης ανοιχτών κυβερνητικών δεδομένων :

Το geodata.gov.gr (http://geodata.gov.gr/geodata/), διαδικτυακή υπηρεσία που

προσφέρει ελεύθερα γεωχωρικά δεδομένα και διαδραστικούς χάρτες. Ο

χρήστης μπορεί να ψάξει γεωχωρικά δεδομένα, να βρει πληροφορία σχετικά

με την προέλευση τους, να τα κατεβάσει στον υπολογιστή του, να τα

απεικονίσει σε διαδραστικούς χάρτες και να τα χρησιμοποιήσει ελεύθερα

χωρίς περιορισμούς.

Το πρόγραμμα Διαύγεια (http://diavgeia.gov.gr/), μέσω του οποίου γίνεται

υποχρεωτικά ανάρτηση στον δικτυακό τόπο http://et.diavgeia.gov.gr όλων

των αποφάσεων των κυβερνητικών οργάνων και της διοίκησης. Ο Πολίτης

μπορεί να έχει πρόσβαση, από ένα σημείο, στο σύνολο των νόμων και

αποφάσεων που εκδίδουν τα κυβερνητικά όργανα, οι φορείς του στενού και

του ευρύτερου δημόσιου τομέα, οι Ανεξάρτητες Αρχές και οι Οργανισμοί

Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ειδικότερα για το πρόγραμμα Διαύγεια, έχουν αρχίσει και κάνουν την εμφάνιση τους

και οι πρώτες εφαρμογές χρηστών που κάνουν χρήση των ανοιχτών κυβερνητικών

δεδομένων, όπως ακριβώς περιγράφηκε αναλυτικά στην § 2.1.5.1 (Ανοιχτά Κυβερνητικά

Δεδομένα) στο θεωρητικό μοντέλο.

Αναλυτικότερα υπάρχουν οι εφαρμογές

ΥπερΔιαύγεια (http://yperdiavgeia.gr/) που προσφέρει ολοκληρωμένες

υπηρεσίες αναζήτησης περιεχομένου


[88]

Το greekspending.com (http://greekspending.com/), εφαρμογή για την

οπτικοποίηση των δεδομένων που αφορούν στις δαπάνες που αναρτώνται στο

Πρόγραμμα Διαύγεια

3.1.3 Πρόσβαση στην Εθνική Νομοθεσία

Για τη μελέτη περίπτωσης που εξετάζουμε, είναι σκόπιμο να επισκεφθούμε κατ’

αρχήν την ιστοσελίδα του Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Δικαιωμάτων για να εντοπίσουμε αν και ποιες υπηρεσίες πληροφόρησης παρέχει προς

τους πολίτες, ποια δεδομένα διατίθενται και σε ποιες μορφές. Το ενδιαφέρον μας θα

περιοριστεί στις πληροφορίες σχετικά με την νομοθεσία.

Στον ιστότοπο του ΥΔΔΑΔ υπάρχουν μόνο οι Νόμοι που έχουν ψηφιστεί από το

υπουργείο από 1990 μέχρι σήμερα (155 Νόμοι). Οι Νόμοι αυτοί είναι διαθέσιμοι σε

ηλεκτρονική μορφή για το κοινό σε Φύλλα Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (αρχεία pdf),

ενώ δεν παρέχεται καμία δυνατότητα αναζήτησης της διαθέσιμης νομοθεσίας.


[89]

Σχήμα 3-1 Ιστοσελίδα Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων http://www.ministryofjustice.gr

Η ίδια εικόνα υπάρχει σε όλα τα Υπουργεία. Το κάθε υπουργείο διατηρεί ξεχωριστή

ενότητα για την Νομοθεσία αρμοδιότητας του, την οποία και παρέχει σε ηλεκτρονική

μορφή για το κοινό σε Φύλλα Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (αρχεία pdf), ενώ δεν

παρέχεται καμία δυνατότητα αναζήτησης σχετικής νομοθεσίας.

Ο τρόπος πρόσβασης στην Εθνική Νομοθεσία είναι μέσω των Φύλλων Εφημερίδας

Της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ.). Η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εκδίδεται από το Εθνικό

Τυπογραφείο (http://www.et.gr), το οποίο είναι τεχνική παραγωγική μονάδα γραφικών

τεχνών και η γενική του αρμοδιότητα συνίσταται στην έκδοση και κυκλοφορία της

Εφημερίδας της Κυβερνήσεως καθώς και στην κάλυψη των εκτυπωτικών αναγκών των

Δημοσίων Υπηρεσιών.


[90]

3.1.4 Δομή Φ.Ε.Κ.

Η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως διακρίνεται από το περιεχόμενο των θεμάτων της σε

τεύχη. Κάθε τεύχος εκδίδεται με αυτόνομη αρίθμηση Φύλλων, η οποία ξεκινά από το 1

στην αρχή κάθε ημερολογιακού έτους, με συνεχιζόμενη αρίθμηση των σελίδων μεταξύ

των Φύλλων κάθε τεύχους, εκτός του τεύχους ΑΕ-ΕΠΕ όπου η αρίθμηση των σελίδων

γίνεται για κάθε αριθμό Φύλλου ξεχωριστά.

Στο Τεύχος Πρώτο (Α) δημοσιεύονται:

a) το Σύνταγμα και οι νόμοι που εκδίδονται και κυρώνονται σύμφωνα με αυτό,

καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις ή συμφωνίες της Χώρας με άλλα κράτη ή

οργανισμούς και οι ανακοινώσεις που σχετίζονται με τις συμβάσεις ή

συμφωνίες αυτές,

b) ο Κανονισμός της Βουλής, καθώς και οι πράξεις της Βουλής ή του Προέδρου

της, που η δημοσίευσή τους προβλέπεται από τις διατάξεις του Κανονισμού

της,

c) το πρωτόκολλο ορκωμοσίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, τα Διαγγέλματα

του Προέδρου της Δημοκρατίας, οι Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου που

εκδίδονται κατά το άρθρο 44 παρ. 1 του Συντάγματος και τα διατάγματα

προκήρυξης δημοψηφισμάτων κατά το άρθρο 44 παρ. 2 του Συντάγματος,

d) τα προεδρικά διατάγματα που έχουν κανονιστικό περιεχόμενο και τα

προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται σύμφωνα με τα άρθρα 37, 38, 40, 41

και 43 παρ. 1 του Συντάγματος,

e) οι Πράξεις του Υπουργικού Συμβουλίου, η δημοσίευση των οποίων

προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία, πλην αυτών που αφορούν

διορισμούς σε όργανα διοίκησης φορέων του Δημοσίου και του ευρύτερου


[91]

δημόσιου τομέα ή συγκρότηση συλλογικών οργάνων, ή θέματα

απαλλοτριώσεων και πολεοδομικής νομοθεσίας, που δημοσιεύονται στα

οικεία τεύχη, σύμφωνα με τις επόμενες παραγράφους,

f) οι κανονισμοί, οι κανονιστικές διατάξεις και οι πράξεις της Ιεράς Συνόδου

της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Στο Τεύχος Δεύτερο (Β) δημοσιεύονται:

a) τα διατάγματα έγκρισης της σύστασης κοινωφελών ιδρυμάτων και

τροποποίησης των οργανισμών τους,

b) οι κανονιστικές αποφάσεις του Πρωθυπουργού, των υπουργών, των

υφυπουργών, καθώς και κανονιστικές αποφάσεις άλλων οργάνων της

Διοίκησης, εφόσον δεν προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία δημόσια

γνωστοποίηση με άλλο μέσο και δεν προβλέπεται διαφορετικά στο νόμο

αυτόν,

c) οι Πράξεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και οι αποφάσεις της

Επιτροπής Τραπεζικών και Πιστωτικών Θεμάτων της Τράπεζας της Ελλάδος,

οι οποίες έχουν κανονιστικό περιεχόμενο,

d) οι αποφάσεις νηολόγησης πλοίων,

e) σε περίληψη, τα διατάγματα και οι λοιπές πράξεις περί υπαγωγής επενδύσεων

σε διατάξεις αναπτυξιακών νόμων, οι συμβάσεις που αναφέρονται σε

αναπτυξιακούς νόμους, οι αποφάσεις έναρξης παραγωγικής λειτουργίας

επενδύσεων και οι λοιπές πράξεις που αναφέρονται σε αναπτυξιακούς

νόμους,

f) οι αποφάσεις έγκρισης εγκατάστασης γραφείων αλλοδαπών εταιρειών στην

Ελλάδα,

g) η αποδοχή δωρεών από το Ελληνικό Δημόσιο,


[92]

h) κάθε άλλη δημοσιευτέα πράξη, της οποίας η καταχώρηση δεν προβλέπεται σε

άλλο Τεύχος.

3.1.5 Αναζήτηση ΦΕΚ

Σε ηλεκτρονική μορφή τα Φ.Ε.Κ. είναι διαθέσιμα μέσω της ηλεκτρονικής φόρμας

αναζήτησης του Εθνικού Τυπογραφείου, όπου για την εύρεση ενός συγκεκριμένου

Φ.Ε.Κ., κανείς θα πρέπει να γνωρίζει το έτος κυκλοφορίας, το τεύχος, τον αύξοντα

αριθμό Φ.Ε.Κ., και προαιρετικά λέξεις κλειδιά, και ημερομηνία κυκλοφορίας και

δημοσίευσης.

3.1.5.1 Τρόπος Αναζήτησης

Στην ηλεκτρονική φόρμα αναζήτησης του Εθνικού Τυπογραφείου υπάρχουν δύο

διαθέσιμες επιλογές αναζήτησης. Η αναζήτηση με βασικά και περισσότερα κριτήρια. Τα

βασικά στοιχεία ενός Φ.Ε.Κ. θεωρούνται το έτος , το τεύχος και ο αριθμός Φύλλου.

[1] Βασική Αναζήτηση:

Στην βασική αναζήτηση ο χρήστης θα πρέπει να συμπληρώσει τα κάτωθι πεδία:


[93]

'Έτος : (Υποχρεωτικό ) Πρόκειται για το έτος της αναγραφόμενης

ημερομηνίας του Φ.Ε.Κ.

Τεύχος : (Υποχρεωτικό ) Η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εκδίδεται σε

Τεύχη που διαχωρίζονται ως προς το περιεχόμενό τους. Η διαθεσιμότητα

της ηλεκτρονικής μορφής των τευχών είναι άμεσα εξαρτώμενη από το

έτος. Είναι υποχρεωτική η επιλογή ενός από τα διατιθεμένα τεύχη.

Επιτρέπεται η πολλαπλή επιλογή.

Αρ. ΦΕΚ : (Προαιρετικό ) Ο αριθμός Φύλλου του τεύχους. Για κάθε έτος

η αρίθμηση ξεκινά από τον αριθμό 1.

Από - Έως : αν συμπληρωθούν

a. και τα δύο πεδία , το σύστημα επιστρέφει όλα τα Φ.Ε.Κ με αρ.

Φύλλου μεταξύ των δύο δοθέντων αριθμών.

b. μόνο το πεδίο "Από", το σύστημα επιστρέφει όλα τα Φ.Ε.Κ με αρ.

Φύλλου μεγαλύτερο ή ίσο του Αρ. Φύλλου Από.

c. μόνο το πεδίο "Έως", το σύστημα επιστρέφει όλα τα Φ.Ε.Κ με

αριθμό μικρότερο ή ίσο του Αρ. Φύλλου Έως.

d. κανένα πεδίο , το σύστημα επιστρέφει όλους τους αρ. Φύλλων.

[2] Περισσότερα κριτήρια:


[94]

Στην αναζήτηση με περισσότερα κριτήρια ο χρήστης θα πρέπει να συμπληρώσει τα

κάτωθι πεδία:

Λέξεις -κλειδιά : Αλφαριθμητικό πεδίο . Πρόκειται για λέξη ή συνδυασμό

λέξεων του κειμένου του Φ.Ε.Κ.

Ημ/νία Φ.Ε.Κ : Η αναγραφόμενη ημερομηνία στο Φ.Ε.Κ. Από - Έως

:Λειτουργεί ανάλογα με την συμπλήρωση των πεδίων όπως και ο Αρ. ΦΕΚ

Ημ/νία Κυκλοφορίας Φ.Ε.Κ: Η ημερομηνία διάθεσης του Φ.Ε.Κ στο κοινό

από το Τμήμα Πωλήσεων και από την Ιστοσελίδα Του Εθνικού

Τυπογραφείου. Από - Έως :Λειτουργεί ανάλογα με την συμπλήρωση των

πεδίων όπως και ο Αρ. ΦΕΚ

3.1.5.2 Αποτελέσματα Αναζήτησης

Σχήμα 3-2 Παρουσίαση αποτελεσμάτων αναζήτησης από το Εθνικό Τυπογραφείο

Σε περίπτωση που για τα κριτήρια αναζήτησης δεν υπάρχουν Φ.Ε.Κ., το σύστημα

επιστρέφει ανάλογο μήνυμα. Αν τα αποτελέσματα είναι περισσότερα από 20, το σύστημα


[95]

τα χωρίζει αυτόματα σε ξεχωριστές σελίδες ανά εικοσάδες ώστε να διευκολύνεται η

ανάγνωση τους. Στα αποτελέσματα αναζήτησης εμφανίζονται πληροφορίες σχετικά με τα

στοιχεία των ΦΕΚ και σύνδεσμος για την ηλεκτρονική μορφή τους (αρχεία pdf). Με

βάση αυτόν τον σύνδεσμο, ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση στο αρχείο pdf της

νομοθεσίας που αναζητά.

Σχήμα 3-3 Η εικόνα ενός Φ.Ε.Κ σε μορφή pdf.

3.1.6 Συμπεράσματα

O πολίτης δυσκολεύεται στην αναζήτηση των πληροφοριών που χρειάζεται ακόμα

και όταν αυτές είναι ήδη δημόσια διαθέσιμες. Σε ηλεκτρονική μορφή τα Φ.Ε.Κ είναι

διαθέσιμα ξεχωριστά σε κάθε υπουργείο, αναλόγως με την εκάστοτε αρμοδιότητα και

συγκεντρωτικά στο Εθνικό Τυπογραφείο. Το τελευταίο είναι και το μόνο που παρέχει

κάποιο μηχανισμό αναζήτησης. Όμως για την επιτυχή εύρεση ενός συγκεκριμένου


[96]

Φ.Ε.Κ., κανείς θα πρέπει να γνωρίζει το έτος κυκλοφορίας, το τεύχος, τον αύξοντα

αριθμό Φ.Ε.Κ., και προαιρετικά λέξεις κλειδιά, και ημερομηνία κυκλοφορίας και

δημοσίευσης. Το πρόβλημα της αναζήτησης γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο αν αναλογισθεί

κανείς το συχνό φαινόμενο στην ελληνική νομοθεσία των συχνών τροποποιήσεων και

των αντίστοιχων εξαρτήσεων τους από άλλους νόμους/αποφάσεις.

Αν και οι υπηρεσίες που παρέχει το Εθνικό Τυπογραφείο συντελούν στην ενημέρωση

των πολιτών σχετικά με τη νομοπαραγωγική διαδικασία και την ύπαρξη διατάξεων που

τους αφορούν (άμεσα σε ορισμένες περιπτώσεις) δεν συντελείται κάποιο έργο

στοιχειώδους κωδικοποίησης ή ταξινόμησης των διατάξεων που ισχύουν σε κάθε

περίπτωση. Επομένως, στις υποθέσεις οι οποίες είναι αμφιλεγόμενες και δεν είναι

απολύτως ξεκάθαρο τι ακριβώς ισχύει και τι όχι ο πολίτης έχει ανάγκη μιας περισσότερο

οργανωμένης και απλής όψης του νομοθετικού περιβάλλοντος

Επιπρόσθετα η παροχή των Φ.Ε.Κ. δεν γίνεται σε ανοιχτή μορφή, ανεξάρτητη από

ιδιωτικό λογισμικό και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η μορφή (αρχεία pdf) στην

οποία παρέχονται τα δεδομένα είναι «κλειστή» και «ιδιόκτητη» (proprietary format),

απαιτώντας από τον τελικό καταναλωτή να έχει ιδιωτικό λογισμικό ή εργαλεία για να τις

προσπελάσει. Η μορφή διάθεσης τους καθιστά δύσκολη και την (επανα) χρησιμοποίησή

τους από άλλους οργανισμούς δημόσιους ή μη, ενώ η έλλειψη λογικής δόμησης των

δεδομένων δεν επιτρέπει την αυτόματη επεξεργασία τους.

Ταυτόχρονα μέχρι πρόσφατα τα δεδομένα αυτά δεν ήταν και προσβάσιμα. Με το

Νόμο 3861/2010,άρθρο 7 /τ.Α΄112 -13.7.2010 τα Φ.Ε.Κ. σε ηλεκτρονική μορφή είναι

πλέον διαθέσιμα δωρεάν από την ιστοσελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου.

Παράλληλα τα Φ.Ε.Κ δεν είναι εύκολα ανακαλύψιμα, παρέχουν ελάχιστες

δυνατότητες διαχείρισης και μηδενικές δυνατότητες αυτόματης επεξεργασίας από

υπολογιστές.

Τα προαναφερθέντα προβλήματα είναι απόρροια του γεγονότος ότι η διαχείριση και

διάθεση των Φ.Ε.Κ. γίνεται με βάση τεχνολογίες του Παγκόσμιου Ιστού. Η μετάβαση

από τον Ιστό των Εγγράφων, όπου οι μηχανές αναζήτησης βασίζονται σε λέξεις-κλειδιά


[97]

και οι σύνδεσμοι συνδέουν έγγραφα στον ιστό, στον Σημασιολογικό Ιστό όπου η

αναζήτηση γίνεται στο εννοιολογικό περιεχόμενο των ιστοσελίδων και όπου οι

σύνδεσμοι συνδέουν αντικείμενα δεδομένων κρίνεται επιτακτική.

3.2 Στόχοι του Συστήματος

Στόχος του προτεινόμενου πληροφοριακού συστήματος είναι η οργάνωση, διαχείριση

και ανάκτηση Φ.Ε.Κ. χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού.

Ορισμένα από τα άμεσα και ορατά οφέλη τα οποία απορρέουν τόσο συνολικά όσο

και από επιμέρους υποσυστήματα του συστήματος, τα οποία και αποτελούν τους στόχους

του, είναι:

Αυξάνεται η διαφάνεια καθώς οι ενδιαφερόμενοι μπορούν εύκολα να

αποκτήσουν πρόσβαση στην Ελληνική Νομοθεσία και να πλοηγηθούν σε

αυτήν. Η Ελληνική Νομοθεσία διατίθεται στο ευρύτερο δυνατό φάσμα

χρηστών και για το ευρύτερο δυνατό φάσμα σκοπών

Η ανεύρεση των επιθυμητών πληροφοριών αποτελεί μια σχετικά απλή και

εύχρηστη διαδικασία, καθόσον επωφελείται των υπηρεσιών που παρέχονται

μέσω του συστήματος.

Προσφέρει απλές, επαναχρησιμοποιήσιμες, ανοιχτές και επεκτάσιμες

υπηρεσίες για την κάλυψη διαχρονικών ελλείψεων της Ελληνικής Διοίκησης.

Επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση όλων σε Δημόσια πληροφορία, χωρίς

διακρίσεις και χωρίς περιορισμούς.

Η Ελληνική Νομοθεσία διατίθεται για πρώτη φορά σε μη ιδιόκτητη μορφή,

όπου καμία ιδιωτική οντότητα δεν έχει τον αποκλειστικό έλεγχο.


[98]

Η μορφή της νομοθεσίας αποκτά μια λογική δόμηση, γεγονός που καθιστά

εύκολη την αυτόματη επεξεργασία της από υπολογιστές.

Στην ανάπτυξη και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Το σύνολο της

νομοθεσίας αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα για την αξιολόγηση επενδύσεων

στη χώρα, για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, τη βελτίωση των υπηρεσιών

των επιχειρήσεων, τη μείωση του κόστους προϊόντων και υπηρεσιών καθώς

και σε πολλούς άλλους τομείς.

Επιτυγχάνεται και η αξιοπιστία καθώς η ανάμειξη και ο συγκερασμός των

κατάλληλων ανοιχτών συνόλων δεδομένων μπορεί να παράσχει διάφορες

όψεις των πληροφοριών σχετικές με τη λειτουργία της κυβέρνησης για την

επίτευξη των στόχων της δημόσιας πολιτικής.

Η ελληνική νομοθεσία αποκτά ένα μόνιμο και διατηρούμενο σημείο

πρόσβασης (μοναδικό αναγνωριστικό URI για κάθε νόμο / νομοθέτημα ),

χωρίς να χρειάζεται ο χρήστης να αναζητεί κάθε φορά το νόμο / νομοθέτημα

που ζητά.

3.3 Αρχιτεκτονική Λογισμικού

Στο διάγραμμα που ακολουθεί σκιαγραφούνται τα διάφορα υποσυστήματα που

απαρτίζουν το όλο σύστημα και οριοθετείται η λειτουργικότητα που αυτά αποτελούν.

Στο διάγραμμα παρουσιάζονται τα παρακάτω τρία βασικά επίπεδα:

[1] Επίπεδο υποσυστημάτων (Modules Layer), αφορά τα υποσύστημα του όλου

συστήματος

[2] Επίπεδο πληροφοριακών συστημάτων (System Layer), αφορά τα πληροφοριακά

συστήματα των συνεργαζομένων φορέων με τα οποία επικοινωνεί το σύστημα.


[99]

[3] Επίπεδο παρουσίασης (Presentation Layer), αναφέρεται στο ολοκληρωμένο

περιβάλλον πρόσβασης των τελικών χρηστών.

Σχήμα 3-4 Αρχιτεκτονική Λογισμικού προτεινόμενου συστήματος

Το σύστημα είναι ένα κατανεμημένο σύστημα πολλαπλών επιπέδων (n-tier),

στηριζόμενο σε αντικειμενοστραφείς (object oriented) τεχνολογίες και βέλτιστες

πρακτικές ανάπτυξης λογισμικού, όπως στα πρότυπα σχεδίασης λογισμικού design

patterns. Υποστηρίζει ετερογενή περιβάλλοντα λειτουργικού συστήματος και βάσης

δεδομένων με στόχο την βέλτιστη ενοποίηση με την εκάστοτε τεχνολογική υποδομή.


[100]

Η component based αρχιτεκτονική του επιτρέπει την χρήση συγκεκριμένων

υποσυστημάτων για την κάλυψη συγκεκριμένων επιχειρησιακών αναγκών.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί σκιαγραφείται στα διάφορα επίπεδα (λειτουργικό

σύστημα, δεδομένα, επιχειρησιακή λογική, παρουσίαση στον χρήστη) η αρχιτεκτονική

του συστήματος.

Σχήμα 3-5 Αρχιτεκτονική Απεικόνιση προτεινόμενου συστήματος ανά επίπεδα


[101]

3.4 Ανάλυση Υποσυστημάτων

Το σύστημα που υλοποιήθηκε για την επίτευξη της προαναφερθείσας

λειτουργικότητας αποτελείται από τα κάτωθι υποσυστήματα:

3.4.1 Υποσύστημα Εισαγωγής Δεδομένων

Τα ΦΕΚ είναι αρχεία τύπου pdf. Στα αρχεία αυτά τα δεδομένα είναι σε «κλειστή» και

«ιδιόκτητη» μορφή (proprietary format). Επιπρόσθετα τα δεδομένα δεν είναι λογικά

δομημένα και το περιεχόμενο δεν έχει κατηγοριοποιηθεί με την χρήση μεταδεδομένων

(metadata).

Για να μπορέσει το σύστημα να τα επεξεργαστεί θα πρέπει αρχικώς να

χρησιμοποιηθεί ειδικό λογισμικό για την εξαγωγή του κειμένου (text extraction). Το

λογισμικό που επιλέχθηκε για τον σκοπό αυτό είναι το Apache PDFBox

(http://pdfbox.apache.org/index.html), το οποίο και παραμετροποιήθηκε κατάλληλα για

την εξαγωγή του κειμένου από τα αρχεία Φ.Ε.Κ.

Στο σχήμα που ακολουθεί παρατίθεται ένα αρχείο Φ.Ε.Κ σε μορφή pdf και η

εξαγωγή του κειμένου από αυτό.


[102]

Σχήμα 3-6 Εξαγωγή κειμένου από αρχείο pdf


[103]

Στο εξαγόμενο κείμενο, όπως επίσης και στο αρχικό αρχείο pdf δεν υπάρχει κάποια

συστηματική και ιδιαίτερη δόμηση. Με την οπτική εξέταση του περιεχομένου μπορούν

να εξαχθούν κάποιοι κανόνες για την δομή του, οι οποίο και διαφοροποιούνται ανάλογα

με το είδος του νομοθετήματος που περιέχει το κάθε ΦΕΚ. Για παράδειγμα το προοίμιο

ενός Προεδρικού Διατάγματος ξεκινά με την φράση «Έχοντας υπόψη:» και καταλήγει με

την «, αποφασίζουμε:».

Οι κανόνες αυτοί θα μπορούσαν να εξαχθούν θεωρητικά και με την χρήση

κατάλληλου λογισμικού στατιστικής επεξεργασίας ( Natural Language Processing - nlp)

πχ Apache UIMA project (http://uima.apache.org/). Τα λογισμικά αυτού του τύπου,

εφαρμογές διαχείρισης αδόμητων πληροφοριών, είναι συστήματα λογισμικού που

αναλύουν μεγάλους όγκους αδόμητων πληροφοριών, προκειμένου να ανακαλύψουν τη

γνώση που είναι σχετική με τον τελικό χρήστη. Για παράδειγμα θα μπορούσαν σε ένα

απλό κείμενο να προσδιορίσουν οντότητες, όπως τόποι, πρόσωπα, οργανισμοί κ.ά.

Στην πράξη όμως, κατά την διάρκεια των αρχικών δοκιμών του συστήματος τα

αποτελέσματα της επεξεργασίας δεν ήταν αποδεκτά καθώς υπήρχαν πολλά προβλήματα

σε αναγνώριση προτάσεων – παραγράφων.

Για τον λόγο αυτό επιλέχθηκε η μετατροπή σε δομημένο κείμενο να γίνεται με την

εφαρμογή γραμματικών κανόνων. Ειδικότερα ορίζεται η δομή που ακολουθεί κάθε τύπος

ΦΕΚ, σε μορφή γραμματικών κανόνων και με την εφαρμογή κατάλληλου λογισμικού

(antlr - http://www.antlr.org/) παράγεται ο parser που θα μπορέσει να διαβάσει δομημένα

το κείμενο του ΦΕΚ. To antlr είναι "parser generator" με βάση γραμματικούς κανόνες πχ

INT : '0'..'9'+ ; WS : (' '|'\n')+;

Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται η διαδικασία ορισμού του συντακτικού, των

κανόνων δηλαδή που ακολουθούν τα αρχεία Φ.Ε.Κ.


[104]

Σχήμα 3-7 Ορισμός συντακτικού των αρχείων Φ.Ε.Κ.

Οι κανόνες αυτοί μοντελοποιούνται σε μορφή BNF (Backus–Naur Form -

http://en.wikipedia.org/wiki/Backus%E2%80%93Naur_Form) και με βάση αυτό το

οριζόμενο συντακτικό είναι δυνατή η αναγνώριση του κειμένου ενός Φ.Ε.Κ και η

περεταίρω μοντελοποίηση. Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνονται σε συντακτικό

διάγραμμα ορισμένοι τέτοιοι κανόνες


[105]

Σχήμα 3-8 Συντακτικό διάγραμμα κανόνων λεξιλογίου ΦΕΚ

Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται το παράθυρο ελέγχου γραμματικών κανόνων για

την αποτελεσματική σύνταξη του γραμματικού των Φ.Ε.Κ.

Σχήμα 3-9 Παράθυρο ελέγχου γραμματικών κανόνων


[106]

Το κείμενο ενός ΦΕΚ, με βάση τους κανόνες γραμματικής που προδιαγράφηκαν στο

προηγούμενο βήμα, εισάγεται σε κατάλληλες δομές δεδομένων σε java κώδικα και εν

συνεχεία με βάση και το XML schema μετασχηματίζεται σε XML.

Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται ο μετασχηματισμός του αρχικού Φ.Ε.Κ. σε μία

ενδιάμεση δομημένη XML μορφή.

Σχήμα 3-10 Αρχικός XML μετασχηματισμός Φ.Ε.Κ

Το δομημένο κείμενο αφού έχει κατάλληλα αναγνωριστεί μπορεί να κωδικοποιηθεί

σε μορφή XML σύμφωνα με τους κανόνες του σχήματος Akoma Ntoso.

Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται η ιεραρχική δομή ενός στοιχείου (act) του

σχήματος Akoma Ntoso.


[107]

Σχήμα 3-11 Δομή στοιχείου act του σχήματος Akoma Ntoso (Τεκμηρίωση Σχήματος Akoma Ntoso - http://examples.akomantoso.org/categorical.html)

Περαιτέρω ανάλυση του XML κειμένου μπορεί να αποκαλύψει συσχετίσεις

(αναφορές, τροποποιήσεις, καταργήσεις) μεταξύ των κειμένων καθιστώντας δυνατή τόσο

την επικαιροποίηση όσο και την χρονική καταγραφή της εξέλιξης ενός νόμου .

Με την διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται ο πλήρης μετασχηματισμός ενός κειμένου σε

κλειστή μορφή (pdf), αδόμητου και άνευ σημασιολογικού περιεχομένου, σε δομημένο

νόμο που ακολουθεί ένα συγκεκριμένο σχήμα δεδομένων και έχει αποκτήσει

σημασιολογικό περιεχόμενο.


[108]

Στο σχήμα που ακολουθεί παρατίθεται η τελική μορφή του αρχικού pdf που

επεξεργάστηκε το σύστημα.

Σχήμα 3-12 Το κείμενο Φ.Ε.Κ μετασχηματισμένο σε οντότητα

Επί του παρόντος στο σύστημα η δυνατότητα της επικαιροποίησης/ χρονικής

καταγραφής της εξέλιξης ενός νόμου υποστηρίζεται με μη αυτόματα τρόπο.

Αναλυτικότερα το XML schema με βάση τo element references και το attribute refers

μπορεί να υποστηρίξει συσχετίσεις / αναφορές και τροποποιήσεις. Κάποιος που γνωρίζει

την νομοθεσία μπορεί να συσχετίσει, αλλάζοντας τα XML, δεδομένα τα διάφορα ΦΕΚ.

Ο κώδικας που υλοποιεί αυτόματα την αντίστοιχη λειτουργικότητα συσχτίσεων,

τροποποίησεων των ΦΕΚ, λειτουργεί επί του παρόντος σε δοκιμαστικό επίπεδο

χρησιμοποιώντας regural expressions. Αναλυτικότερα σε τυχαίο ΦΕΚ αναγράφεται στο

προοίμιο ….«Τις διατάξεις του άρθρου 6 του ν. 994/1979». Το κείμενο αυτό ταιριάζει με

αντίστοιχο regular exression και στο XML μπαίνει το attribute refers. Αντίστοιχα για

τροποποιήσεις κειμένου σε τυχαίο ΦΕΚ αναγράφεται «Το πρώτο εδάφιο της

παραγράφου 2 του άρθρου 27 του ν. 2664/1998 (ΦΕΚ 275 Α΄), αντικαθίσταται ως εξής:»


[109]

Και πάλι με χρήση regular expression αντικαθίσταται το κείμενο (παράγραφος 2 άρθρο

27) με το νέο κείμενο (references), οπότε και γίνεται modified το κείμενο του ΦΕΚ και

προκύπτει ένα τροποποιημένο ΦΕΚ με βάση την πρόσφατη τροποποίηση.

3.4.2 Υποσύστημα Διαχείρισης Δεδομένων

Το σύστημα έχει υλοποιηθεί χωρίς την ύπαρξη ενός κεντρικού RDBMS, εφόσον η

ίδια η μορφή των δεδομένων (akoma ntoso schema) επιτρέπει την διαχείριση τους χωρίς

την ύπαρξη ενός. Στα αρχεία του σχήματος υπάρχει κατηγοριοποιημένη όλη η αναγκαία

πληροφόρηση, σε μορφή δεδομένων και μεταδεδομένων για την πλήρη μοντελοποίηση

ενός στοιχείου της νομοθεσίας, όπως νόμος ή νομοθέτημα.

Τα αρχεία που έχουν προκύψει από το Υποσύστημα Εισαγωγής Δεδομένων, είναι

αρχεία που ακολουθούν το σχήμα Αkoma Νtoso (Το πλήρες σχήμα, δεν παρατίθεται

λόγω του μεγάλου μεγέθους, υπάρχει στο http://examples.akomantoso.org/schema-

releases.html). Στο σχήμα που ακολουθεί απεικονίζεται γραφικά το κεντρικό στοιχείο

akomaNtoso


[110]

Σχήμα 3-13 Το κεντρικό στοιχείο akomaNtoso (Τεκμηρίωση Σχήματος Akoma Ntoso - http://examples.akomantoso.org/categorical.html)

Τα αρχεία αυτά του συστήματος αποθηκεύονται από το σύστημα στο filesystem του

εξυπηρετητή της εφαρμογής ή εναλλακτικά σε κάποιο cloud storage στο δίκτυο, όπως

Amazon S3.


[111]

3.4.3 Υποσύστημα Αναζήτησης

Για τις ανάγκες αναζήτησης της πληροφορίας, που βρίσκεται στα ΦΕΚ,

χρησιμοποιείται η πλατφόρμα apache solr (http://lucene.apache.org/solr/) (πλατφόρμα

αναζήτησης για το apache lucene) με application server Jboss

(http://www.jboss.org/jbossas).

Κατά την διαδικασία indexing των XML αρχείων, αυτά μετασχηματίζονται σε XML

αρχεία κατάλληλα για το lucene, ενώ για την αποδοτικότερη αναζήτηση

χρησιμοποιούνται PorterStem αλγόριθμος για ελληνικά και λίστα ελληνικών stop words.

3.4.4 Υποσύστημα Παρουσίασης - User Interface

Το περιβάλλον πρόσβασης των τελικών χρηστών και είναι επί του παρόντος

διαθέσιμο μέσω του http://147.102.12.182:8080/fekweb/browse

Ο χρήστης μπορεί, μέσω ενός εύχρηστου περιβάλλοντος, να προβεί σε

Αναζήτηση με όψεις

(Faceted search - http://en.wikipedia.org/wiki/Faceted_search)

Η αναζήτηση μέσω όψεων αποτελεί μια state of the art τεχνική για την

υποβοηθούμενη περιήγηση του χρήστη, σε ένα μεγάλο εύρος πληροφοριών μέσω

μιας ορισμένης ιεραρχίας. Μέσω της τεχνικής αυτής ο χρήστης καθοδηγείται

στην σταδιακή εφαρμογή φίλτρων της πληροφορίας, χωρίς να χρειάζεται να

συμπληρώσει κάποια αντίστοιχη φόρμα αναζήτησης. Το σύστημα έχει επιτελέσει

την αναζήτηση, εκ των προτέρων χωρίς ο χρήστης να το ζητήσει και παρουσιάζει


[112]

Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται ένα μέρος από την λειτουργικότητα Faceted

search του συστήματος

Σχήμα 3-14 Αναζήτηση με όψεις (Faceted search)

Αυτόματη Συσταδοποίηση (Clusters)

Το σύστημα επεξεργάζεται δυναμικά τους τίτλους των νομοθετημάτων και

δημιουργεί συστάδες (ομάδες) με βάση κοινά χαρακτηριστικά των τίτλων. Με

τον τρόπο αυτό προκύπτει μια επιπλέον επιλογή αναζήτησης παρεμφερούς

νομοθεσίας. Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνονται διαφορετικές όψεις της

συσταδοποίησης, ανάλογα με την πλοήγηση που έχει ακολουθήσει ο χρήστης.


[113]

Σχήμα 3-15 Clustering αποτελεσμάτων με βάση τον τίτλο

Αυτόματη αναζήτηση κατά την πληκτρολόγηση στον τίτλο.

Ο χρήστης πληκτρολογεί κάποια λέξη που γνωρίζει ότι υπάρχει στον τίτλο του

νομοθετήματος και το σύστημα, αυτόματα καθώς εκείνος πληκτρολογεί του

εμφανίζει λίστα με τους τίτλους των νομοθετημάτων που υπάρχουν

καταχωρημένα. Επιλέγοντας το σχετικό τίτλο μεταβαίνει αυτόματα στο

νομοθέτημα της επιλογής του.

Σχήμα 3-16 Αυτόματη αναζήτηση κατά την πληκτρολόγηση στον τίτλο

Αυτόματη αναζήτηση λέξεων κλειδιών κατά την πληκτρολόγηση


[114]

Κατά την πληκτρολόγηση, το σύστημα αυτόματα εμφανίζει λίστα λέξεων που

ταιριάζουν με το κείμενο του χρήστη, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την

αναζήτηση της πληροφορίας.

Σχήμα 3-17 Αυτόματη αναζήτηση λέξεων κλειδιών κατά την πληκτρολόγηση

Αυτόματη αναζήτηση παρομοίων νομοθετημάτων

Μέσω της κατάλληλης ανάλυσης των περιεχομένων των νομοθετημάτων, το

σύστημα μπορεί να αναγνωρίσει παρεμφερή νοηματικά με κάποιο συγκεκριμένο

νομοθέτημα, παρουσιάζοντας στον χρήστη λίστα με τα κυριότερα από αυτά.

Σχήμα 3-18 Αυτόματη αναζήτηση παρομοίων νομοθετημάτων

Προβολή του Κειμένου ενός Νομοθετήματος με βάση τα σημασιολογικά

δεδομένα του


[115]

Ο χρήστης έχει την δυνατότητα να δει ένα νομοθέτημα σε μορφή κειμένου html,

με κατάλληλη επισήμανση των σημασιολογικών δεδομένων αυτού πχ

Ημερομηνία δημοσίευσης, Τίτλος, Ενότητες, Άρθρα κοκ.

Σχήμα 3-19 Προβολή με βάση τα σημασιολογικά δεδομένα


[116]

Προβολή του Κειμένου ενός Νομοθετήματος με Πίνακα Περιεχομένων και

Διασυνδέσεις

Ο χρήστης έχει την δυνατότητα να δει ένα νομοθέτημα σε μορφή κειμένου html,

με ενσωματωμένο Πίνακα Περιεχομένων.

Σχήμα 3-20 Προβολή του Κειμένου ενός Νομοθετήματος με Πίνακα Περιεχομένων

Επιπρόσθετα εφόσον το σύστημα έχει αναγνωρίσει τα αναφερόμενα στο κείμενο

νομοθετήματα εμφανίζει κατάλληλες διασυνδέσεις για αυτά, σε αντίστοιχο

επίπεδο αναφοράς. Για παράδειγμα στα επόμενα σχήματα φαίνεται στο Νόμο

4030/2011 – «Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών και

λοιπές διατάξεις» η αναφορά «του άρθρου 28 του ν. 4014/2011 (Α΄ 209)». Η

αναφορά αυτή αναγνωρίστηκε από το σύστημα καθώς ο αναφερόμενος νόμος

4014/2011 είναι καταχωρημένος σ’ αυτό. Συνεπώς το σύστημα προβάλει στο

χρήστη κατάλληλη διασύνδεση προς το περιεχόμενο του άρθρου 28 του ν.

4014/2011.


[117]

Σχήμα 3-21 Αναφορά σε άρθρο άλλου νομοθετήματος

Σχήμα 3-22 Πλοήγηση στο αναφερόμενο άρθρο

Προβολή Συγκεκριμένης Ενότητας ενός νομοθετήματος

Ο χρήστης έχει την δυνατότητα να πλοηγηθεί γρήγορα μέσω δυναμικού μενού

στο νομοθέτημα, στα διάφορα επίπεδα αυτού πχ Μέρος, Άρθρο, Παράγραφος.

Σχήμα 3-23 Προβολή Συγκεκριμένης Ενότητας ενός νομοθετήματος


[118]

Παροχή μοναδικού αναγνωριστικού πρόσβασης (URI) σε κάθε νομοθέτημα

Το σύστημα αναγνωρίζει και ταυτοποιεί το κάθε νομοθέτημα που εισάγεται σε

αυτό και του παρέχει ένα μοναδικό αναγνωριστικό πρόσβασης. Με βάση το

αναγνωριστικό πρόσβασης αυτό είναι εφικτή η πρόσβαση σε κάποιο νομοθέτημα

(ή μέρος αυτού) με σταθερό τρόπο ανεξάρτητα από το σύστημα εμφάνισης στον

χρήστη. Με τον τρόπο αυτό η νομοθεσία αποκτά ένα τρόπο μοναδικής

προσπέλασης των πόρων αποφεύγοντας πολύπλοκες διαδικασίες πχ συμπλήρωση

φόρμας αναζήτησης κοκ.

Στα σχήματα που ακολουθούν επεξηγείται μέσω παραδείγματος η πρόσβαση

μέσω URI στο Νόμο 4030/ 2011


[119]

Σχήμα 3-24 Επεξήγηση του αναγνωριστικού πρόσβασης (URI)

• Περιγραφικό της χώρας πχ grΧώρα

• Περιγραφικό του τύπου πχact

Τύπος Νομοθετήματος

• Περιγραφικό της Ημ Έκδοσης πχ2011‐11‐25Ημ. Έκδοσης

•Ο αριθμός του νομοθετήματος πχ 4030

Αριθμός Νομοθετήματος

• Τεύχος & αριθμός του ΦΕΚ πχA249

Αριθμός ΦΕΚ Έκδοσης

• Προαιρετικά συγκεκριμένη ενότητα πχ @sec1

Στοιχείου του Νομοθετήματος

•Μορφή αποτελέσματος (html, xml, pdf...) πχ xml

Μορφή αποτελέσματος

• /gr/act/2011‐1125/4030/A249/@sec1/xmlΜοναδικό Αναγνωριστικό Πρόσβασης URI


[120]

Σχήμα 3-25 Παράδειγμα χρήσης του αναγνωριστικού πρόσβασης


[121]

Σχήμα 3-26 Παράδειγμα χρήσης του αναγνωριστικού πρόσβασης

Σχήμα 3-27 Πρόσβαση σε συγκεκριμένη ενότητα με χρήση του αναγνωριστικού πρόσβασης

Υποστήριξη QR Code


[122]

Τα barcode QR, είναι μια διαδεδομένη μορφή εύκολης και γρήγορης

επισήμανσης περιεχομένου μέσω ενός Smartphone. Το σύστημα στα πλαίσια του

μοναδικού αναγνωριστικού πρόσβασης (URI) που παρέχει σε κάθε νομοθέτημα,

προσδίδει σε κάθε νομοθέτημα ένα κωδικό QR που αντιπροσωπεύει το URI

πρόσβασης. Με τον τρόπο αυτό ο χρήστης σαρώνει με το κινητό του τον κωδικό

QR και αποκτά αυτόματα πρόσβαση στο αναφερόμενο νομοθέτημα.

Σχήμα 3-28 Υποστήριξη QR Code

3.5 Σενάριο Χρήσης

Το υποσύστημα παρουσίασης, όπως αυτό περιγράφηκε λεπτομερώς στο προηγούμενο

εδάφιο καλύπτει τις ανάγκες πρόσβασης σε νομική πληροφορία. Η χρησιμότητα και η

ευχρηστία του συστήματος μπορεί να διαφανεί και από ένα αντιπροσωπευτικό σενάριο

χρήσης αυτού. Εν προκειμένω ο χρήστης ψάχνει πληροφορίες πχ για το Σώμα

Επιθεωρητών Εργασίας. Αντίστοιχα γίνεται παραβολή με τις ενέργειες του χρήστη στο

Εθνικό Τυπογραφείο. Τα βήματα της διαδικασίας και οι ενέργειες του χρήστη σε κάθε

στάδιο περιγράφονται στον πίνακα που ακολουθεί:

Βήμα 1 Αναζήτηση

O Χρήστης θα πρέπει να συμπληρώσει το έτος, το τεύχος και το

κείμενο που ψάχνει

O Χρήστης θα πρέπει να συμπληρώσει μόνο το κείμενο που

ψάχνει

Βήμα 2 Αποτελέσματα και Επιλογές Πλοήγησης


[124]

Λίστα αποτελεσμάτων με επιλογές πλοήγησης (αρχείο pdf) Λίστα αποτελεσμάτων με πλήθος επιλογών πλοήγησης

Βήμα 3 Ανάγνωση νόμου


[125]

Ο χρήστης διαβάζει το αρχείο pdf του νόμου Ο χρήστης διαβάζει σε html μορφή τον νόμο


[126]

Τέλος διαδικασίας Ο χρήστης πλοηγείται σε αναφορές του νόμου

Ο χρήστης επιλέγει παρόμοιους νόμους

4 Συμπεράσματα

Στην σημερινή εποχή παρόλο που υπάρχει διαθέσιμη, μέσω του διαδικτύου, μια

μεγάλη ποσότητα από πληροφορίες νομικού περιεχομένου, η πρόσβαση σε αυτές γίνεται

μέσω διαφορετικών κλειστών μορφών (αρχεία doc, pdf), διαμέσου μηχανισμών

αναζήτησης που πολλές φορές είναι δύσχρηστοι και το τελικό αποτέλεσμα δεν περιέχει

κάποια εννοιολογική σύνδεση μεταξύ των πληροφοριών αυτών.

Ταυτόχρονα οι κανόνες νομοθετικού περιεχομένου, παρά τις προσπάθειες

εναρμόνισης, αυξάνουν σε τόσο σε ποσότητα όσο και σε πολυπλοκότητα των αλληλο-

συσχετίσεων και αλληλο-συνδέσεων τους. Στο πλέγμα των κανόνων, που θεσπίζονται με

διατάξεις νόμων και κανονιστικών πράξεων της διοίκησης, εντοπίζονται ασάφειες και

επαναλήψεις και ενίοτε αντιφάσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει συχνά αβεβαιότητα ως

προς τον κανόνα δικαίου που ισχύει σε κάθε περίπτωση.

Η επιστήμη της πληροφορικής και οι τεχνολογίες του σημασιολογικού ιστού

μπορούν να συνδράμουν στην βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης τόσο από την

πλευρά της διοίκησης, όσο και από αυτή του πολίτη. Αντικείμενο της διπλωματικής

εργασίας αποτελεί η χρήση τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού για την διαχείριση

της ελληνικής νομοθεσίας. Σκοπός της είναι η υλοποίηση ενός συστήματος λογισμικού

που θα επιτρέψει την οργάνωση, διαχείριση και ανάκτηση της ελληνικής νομοθεσίας

χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού.

Για το σκοπό αυτό, εξετάστηκαν αναλυτικά οι επικρατούσες τεχνολογίες και τάσεις

στον Σημασιολογικό Ιστό. Επιπρόσθετα παρουσιάστηκαν και αξιολογήθηκαν τα

κυριότερα πρότυπα αναπαράστασης των νομικών μεταδεδοµένων, τα δομικά συστατικά

στοιχεία του Νομικού Σημασιολογικού Ιστού.

Παράλληλα, εξετάστηκε ο τρόπος και η μορφή διάθεσης της Νομοθεσίας στην

Ελλάδα και εντοπίστηκαν τα προβλήματα που προκύπτουν από τις υφιστάμενες

πρακτικές. Τα προβλήματα αυτά, αλλά και τα οφέλη από την υιοθέτηση μιας


[128]

διαφορετικής διαχείρισης, μας οδήγησαν στο να προτείνουμε μια νέα αρχιτεκτονική για

τη δημοσίευση αυτών των δεδομένων, η οποία βασίζεται στις τεχνολογίες του

Σημασιολογικού Ιστού και των Συνδεδεμένων Δεδομένων.

4.1 Συμπεράσματα από την ανάπτυξη-εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας

Στην παρούσα εργασία εξετάστηκαν οι τεχνολογίες και οι μέθοδοι που σχετίζονται με

τις τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού, ο οποίος αποτελεί την μετεξέλιξη του

Παγκόσμιου Ιστού και προσπαθεί να επιλύσει το πρόβλημα της αναπαράστασης της

γνώσης από τους υπολογιστές. Βασικό συστατικό του είναι ο μηχανισμός επεξεργασίας

της γνώσης που διαχειρίζεται λογικά τις πληροφορίες με σκοπό την εξαγωγή

συμπερασμάτων, τη δημιουργία νέας γνώσης, την υποστήριξη στη λήψη αποφάσεων, και

τέλος την αυτόματη εκτέλεση ενεργειών.

Η δημοσίευση των Νομικών Δεδομένων (Legal Data) με την εφαρμογή τεχνολογιών

του Σημασιολογικού Ιστού αποτελεί πλέον κοινή πρακτική (ΗΠΑ, Ην Βασίλειο,

Ευρωπαϊκή Ένωση). H εφαρμογή των κανόνων των Συνδεδεμένων Δεδομένων (Linked

Open Data) επιτρέπει επίσης τη διασύνδεση των υφιστάμενων νομικών συλλογών που

σχετίζονται σημασιολογικά σχηματοποιώντας το "νέφος" των πηγών συνδεδεμένων

νομικών δεδομένων (Legal Data Cloud).

Ταυτόχρονα η δημοσίευση των Νομικών Δεδομένων με την εφαρμογή των

τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού συνδράμει στην μετάπτωση της υφιστάμενης

νομοθεσίας στο πεδίο του «Νομικού Σημασιολογικού Ιστού», ο οποίος προσφέρει νέες

δυνατότητες καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση σε αυτά, μειώνοντας την

πολυπλοκότητα των αλληλο-συσχετίσεων και αλληλο-συνδέσεων και ενισχύοντας την

κατανόηση των νομικών πληροφοριών.


[129]

Στον ελληνικό χώρο τα νομικά δεδομένα αντιμετωπίζονται ακόμη ως συλλογές

μεμονωμένων εγγράφων ή κειμένων. Η διαχείριση του κύκλου ζωής τους (δημιουργία,

δημοσίευση, τροποποίηση, κατάργηση) γίνεται με την χρήση γενικής χρήσεως

προγραμμάτων πχ επεξεργαστές κειμένου και όχι με εξειδικευμένο λογισμικό.

Αποτέλεσμα των προαναφερθέντων πρακτικών είναι ότι τα νομοθετικά κείμενα είναι

δυσανάγνωστα, ασαφή, με περιττές και παρωχημένες διατάξεις (απουσία

κωδικοποίησης). Η έλλειψη λογικής δόμησης των δεδομένων δεν επιτρέπει την αυτόματη

επεξεργασία τους από υπολογιστικά συστήματα. Επιπρόσθετα η μορφή και ο τρόπος

διάθεση τους καθιστά δύσκολη και την (επανα) χρησιμοποίησή τους από το ευρύ κοινό

και άλλους οργανισμούς δημόσιους ή μη.

Με βάση την προηγηθείσα ανάλυση κρίθηκε επιτακτική και εφικτή η υλοποίηση ενός

συστήματος οργάνωσης, διαχείρισης και ανάκτησης της ελληνικής νομοθεσίας

χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού. Το σύστημα που αναπτύχθηκε

στα πλαίσια της παρούσας εργασίας χρησιμοποιεί πρότυπα που βρίσκονται την αιχμή της

τεχνολογίας (state of the art) σε κάθε επίπεδο της αρχιτεκτονικής του Σημασιολογικού

Ιστού. Επιπρόσθετα η αναπαράσταση των νομικών δεδομένων και μεταδεδομένων με

βάση ένα από τα κυριότερα πρότυπα αναπαράστασης των νομικών μεταδεδοµένων

(Akoma Ntoso) καθιστά εφικτή την σταδιακή μετάβαση των ελληνικών νομοθετημάτων

στον χώρο του Νομικού Σημασιολογικού Ιστού.

Τα οφέλη από την μετάπτωση αυτή, αναμένεται να λειτουργήσουν

πολλαπλασιαστικά καθώς διατρέχουν οριζόντια τους τομείς της ανθρώπινης

δραστηριότητας, δεδομένου ότι η νομοθεσία επηρεάζει σχεδόν κάθε πτυχή του

επιχειρηματικού και κοινωνικού γίγνεσθαι.

Εν κατακλείδι η πρωτότυπη ερευνητική συνεισφορά της παρούσας διπλωματικής

εργασίας συνοψίζεται στα κάτωθι :

Αναπαράσταση των ελληνικών νομικών δεδομένων και μεταδεδομένων με

βάση τα πρότυπα του Νομικού Σημασιολογικού Ιστού.


[130]

Υλοποίηση ενός συστήματος οργάνωσης, διαχείρισης και ανάκτησης της

ελληνικής νομοθεσίας χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού

Ιστού.

4.2 Μελλοντικές Ερευνητικές Κατευθύνσεις

Η υλοποίηση του προτεινόμενου συστήματος αποτελεί το πρώτο βήμα για την

μετέπειτα εξέλιξη και αξιοποίηση των τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού και του

Νομικού Σημασιολογικού Ιστού στον ελληνικό νομικό χώρο.

Ως πρώτο βήμα, αντιμετώπισε πλήθος δυσκολιών, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι:

Η δυσκολία πρόσβασης/ ανάκτησης της νομοθεσίας. Όπως έχει ήδη

αναφερθεί η μορφή στην οποία διατίθενται για το κοινό τα Φ.Ε.Κ (αρχεία

pdf) είναι κλειστή και δεν επιτρέπει την αυτόματη επεξεργασία τους.

Επιπρόσθετα η φόρμα αναζήτησης του Ε.Τ. δεν επιτρέπει την μαζική

αποθήκευση των Φ.Ε.Κ από τους ενδιαφερόμενους.

Τα διατιθέμενα για το κοινό Φ.Ε.Κ. έχουν σε κάποιες περιπτώσεις προκύψει

από «σάρωση» σελίδων και όχι από δακτυλογράφηση κειμένου. Στις

περιπτώσεις αυτές το αρχείο pdf δεν περιέχει κείμενο, αλλά αρχεία εικόνων.

Κατά συνέπεια η προτεινόμενη διαδικασία εξαγωγής του κειμένου από το

αρχείο pdf δεν είναι δυνατή σε τέτοιες περιπτώσεις. Στις περιπτώσεις αυτές

εναλλακτικά μπορεί να αναζητηθεί άλλη πηγή για το κείμενο του νόμου, ή να

επιχειρηθεί να ανακτηθεί μέσω διαδικασίας αναγνώρισης κειμένου (OCR –

Optical Character Recognition).

Το σύστημα δύναται να διαχειριστεί πέραν της Εθνικής Νομοθεσίας (μορφή

ΦΕΚ) και την Νομολογία (πχ Αποφάσεις Εφετείου, Δικαστηρίων). Λόγω

αδυναμίας πρόσβασης εκ μέρους του συγγραφέα στις Τράπεζες Νομικών


[131]

Πληροφοριών που διαθέτουν για τους συνδρομητές τους τα αντίστοιχα

αρχεία, το σύστημα δεν έχει υποβληθεί σε δοκιμές λειτουργίας διαχείρισης

της Νομολογίας. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι το σύστημα θα πρέπει να

δοκιμαστεί εκ νέου, με βάση το υλικό της προηγούμενης παρατήρησης ούτως

ώστε να εντοπιστούν τυχόν δυσλειτουργίες και πιθανές αστοχίες κατά την

χρήση αυτού.

Μελλοντικές επίσης επιδιώξεις οφείλουν, έχοντας ως βάση την υποδομή που

προτείνεται, να προσφέρουν νέες δυνατότητες όπως

Συνεκτικότερη εννοιολογική συσχέτιση των νομοθετημάτων, κάνοντας

χρήση του θησαυρού (thesaurus) της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του

Δικαίου (eurovox).

Εμπλουτισμός και εξέλιξη των δυνατοτήτων του υποσυστήματος

παρουσίασης στον χρήστη. Από τα κορυφαία παγκοσμίως στον τομέα αυτό

θεωρείται το http://www.legislation.gov.uk/

Δημιουργία πλατφόρμας Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Νομοθετημάτων,

χρησιμοποιώντας τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού και του Νομικού

Σημασιολογικού Ιστού, μέρος της οποίας δύναται να αποτελέσει το

προτεινόμενο σύστημα. Η πλατφόρμα αυτή θα επιτρέπει την ευκολότερη και

αρτιότερη:

o Επεξεργασία όλων των σχεδίων νόμων, νομοθετημάτων και γενικώς

νομικών κειμένων με αυτόματη διερεύνηση της νομιμότητας των

προτεινόμενων διατάξεων και της συμβατότητάς τους με τις λοιπές

πηγές δικαίου πχ κοινοτικό και το διεθνές δίκαιο

o Υπόδειξη στη Διοίκηση της ανάγκης λήψεως περαιτέρω νομοθετικών

μέτρων για την άρση τυχόν συγκρούσεων ή την εναρμόνιση της

νομοθεσίας προς την συνταγματική, κοινοτική και διεθνή έννομη

τάξη


[132]

o Αναθεώρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας με βάση την χρονική

καταγραφή της εξέλιξης τους και τις τροποποιήσεις τους από άλλα

νομοθετήματα (τυπική και επίσημη κωδικοποίηση)

o Αλληλεπίδραση μεταξύ νομοθετικών σωμάτων (κοινοβούλιο,

υπουργεία, δημοτικά συμβούλια)

o Ενίσχυση διαδικασιών και θεσμών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-

Goverment)

o Προσομοίωση νομικών και κοινωνικών επιπτώσεων

o Διαχείριση ροών εργασίας (workflow management)

o Διαθεσιμότητα της νομοθεσίας από τους ενδιαφερόμενους

(πολλαπλοί δίαυλοι διανομής)

(Africa Parliamentary Knowledge Network 2012; Agnoloni et al. 2011; Aguiló-Regla 2005; Barabucci & Cervone 2010; Barabucci et al. 2010; Barabucci et al. 2011;

Benjamins & Casanovas 2005; Timothy Berners-Lee 2009; Timothy Berners-Lee 2007; Biagioli et al. 2004; Bizer et al. 2008; Boella et al. 2005; A Boer et al. 2002; Alexander

Boer et al. 2008; Breuker et al. 2005; Casellas et al. 2011; CEN European Committee for Standardization 2007; Costello & Jacobs 2004; Det Norske Veritas 2008; Ding et al.

2009; European project for Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D1.1-LKIF-Specification 2007; European project for

Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D3.1-General-XML-formats-For-Legal-Sources 2007; European project for

Standardised Transparent Representations in order to Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) & D3.4_Legal_CMS 2006; Francesconi 2011; Gangemi et al. 2005; Gerber et al.

2008; Harb & Abdel-Mageid 2010; Hausenblas 2009; Rinke Hoekstra et al. 2007; Kavadias & Tambouris 2003; Lame 2005; Palmirani 2011; Palmirani & Vitali 2011; Sartor 2007;

Andre Valente 2005; Andre Valente & Breuker 1996; Ven & Rinke Hoekstra 2007; Vitali n.d.; Vitali n.d.; Vitali & Zeni 2007; Radboud Winkels et al. 2003)


[133]

5 Βιβλιογραφία

[1] Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, 2007. Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση – Επιτελική Σύνοψη, Available at: http://www.epdm.gr/Uploads/Files/files_for_content/synopsi.zip [Accessed August 28, 2012]

[2] Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, 2007. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Διοικητική Μεταρρύθμιση„, Available at: http://www.epdm.gr/Uploads/Files/files_for_content/ep.zip [Accessed August 28, 2012]

[3] Νόμος 4048/2012. «Ρυθμιστική Διακυβέρνηση: Αρχές, Διαδικασίες και Μέσα

Καλής Νομοθέτησης», ΦΕΚ 34 Α’, 23-02-2012.

[4] Africa Parliamentary Knowledge Network, 2012. Akoma Ntoso technical

documentation. Available at: http://examples.akomantoso.org/categorical.html

[Accessed August 28, 2012].

[5] Agnoloni, T., Sagri, M. & Tiscornia, D., 2011. Opening Public Data: a path

towards innovative legal services. Law via the Internet Conference. Available at:

http://www.hklii.hk/conference/paper/2D2.pdf [Accessed August 28, 2012].

[6] Aguiló-Regla, J., 2005. Introduction: legal informatics and the conceptions of the

law V. Benjamins et al., eds. Law and the Semantic Web, 3369, pp.18–24.

Available at: http://www.springerlink.com/index/V9RAPVDQGXWFPD9H.pdf


[7] Barabucci, G. et al., 2011. Long-term preservation of legal resources. Electronic

Government and the Information Systems Perspective, 6866, pp.78–93. Available

at: http://www.springerlink.com/index/B3WTUQ137N68424G.pdf [Accessed

August 28, 2012].

[8] Barabucci, G. et al., 2010. Multi-layer markup and ontological structures in

Akoma Ntoso. AI Approaches to the Complexity of Legal Systems. Complex

Systems, the Semantic Web, Ontologies, Argumentation, and Dialogue, 6237,

pp.133–149. Available at:


[134]

http://www.springerlink.com/index/F1142251Q2UJ877X.pdf [Accessed August 28,

2012].

[9] Barabucci, G. & Cervone, L., 2010. Managing semantics in XML vocabularies:

an experience in the legal and legislative domain. The Markup Conference 2010.

Balisage Series on Markup Technologies, vol. 5 (2010). Available at:

http://www.balisage.net/Proceedings/vol5/html/Barabucci01/BalisageVol5-

Barabucci01.html [Accessed August 28, 2012].

[10] Benjamins, V. & Casanovas, P., 2005. Law and the semantic web, an

introduction V. Benjamins et al., eds. Law and the Semantic Weband the Semantic

Web, 3369, pp.1–17. Available at: http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-32253-5_1


[11] Berners-Lee, Timothy, 2009. Putting Government Data online. Available at:

http://www.w3.org/DesignIssues/GovData.html [Accessed August 28, 2012].

[12] Berners-Lee, Timothy, 2007. Testimony of Sir Timothy Berners-Lee CSAIL

Decentralized Information Group Massachusetts Institute of Technology Before the

United States House of Representatives Committee on Energy and Commerce

Subcommittee on Telecommunications and the Internet Hearing. Digital Future of

the United States: Part I -- The Future of the World Wide Web. Available at:

http://net.educause.edu/ir/library/pdf/EPO0719.pdf [Accessed August 28, 2012].

[13] Biagioli, C. et al., 2004. Xml documents within a legal domain: Standards and

tools for the italian legislative environment. Document Analysis Systems VI, 3163,

pp.73–76. Available at:

http://www.springerlink.com/index/5GXMHUBAR3UT0DD0.pdf [Accessed

August 28, 2012].

[14] Bizer, C., Heath, T. & Berners-Lee, T, 2008. Linked data: Principles and state

of the art. World Wide Web Conference. Available at:

http://www.w3.org/2008/Talks/WWW2008-W3CTrack-LOD.pdf [Accessed

August 28, 2012].

[15] Boella, G., Lesmo, L. & Damiano, R., 2005. On the ontological status of

norms V. Benjamins et al., eds. Law and the Semantic Web, 3369, pp.125–141.


[135]

Available at: http://www.springerlink.com/index/gmycnx9wumtea6gl.pdf


[16] Boer, A, Hoekstra, Rinke & Winkels, R, 2002. Metalex: Legislation in xml.

Legal Knowledge and Information Systems. Jurix 2002: The Fifteenth Annual

Conference., pp.1–10. Available at:

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.12.3189&rep=rep1&type

=pdf [Accessed August 28, 2012].

[17] Boer, Alexander, Winkels, Radboud & Vitali, F., 2008. Metalex xml and the

legal knowledge interchange format P. Casanovas et al., eds. Computable models of

the law, 4884, pp.21–41. Available at: http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-85569-

9_2 [Accessed August 28, 2012].

[18] Breuker, J., Valente, André & Winkels, Radboud, 2005. Use and reuse of

legal ontologies in knowledge engineering and information management V.

Benjamins et al., eds. Law and the Semantic Web, 3369, pp.36–64. Available at:

http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-32253-5_4 [Accessed August 28, 2012].

[19] CEN European Committee for Standardization, 2007. Metalex (Open XML

Interchange Format for Legal and Legislative Resources), Available at:

http://www.cen.eu/cen/Sectors/Sectors/ISSS/Activity/Documents/CWA15710.pdf


[20] Casellas, N., Vallbé, J.-J. & Bruce, T.R., 2011. From Legal Information to

Open Legal Data: A Case Study in U.S. Federal Legal Information. SSRN

Electronic Journal. Available at: http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1959931 [Accessed

August 28, 2012].

[21] Costello, R.L. & Jacobs, D.B., 2004. OWL Web Ontology Language Tutorial.

Available at: https://mentor.ieee.org/ramlet/dcn/10/ramlet-10-0002-00-Docs-owl-

web-ontology-languange.ppt [Accessed August 28, 2012].

[22] Ding, L., DiFranzo, D. & Magidson, S., 2009. The data-gov wiki: a semantic

web portal for linked government data. ISWC, (i), pp.2–3. Available at:

http://www.wseas.us/e-library/conferences/2010/Taipei/AIBE/AIBE-56.pdf



[136]

[23] European project for Standardised Transparent Representations in order to

Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D1.1-LKIF-Specification, 2007.

Specification of the Legal Knowledge Interchange Format, Available at:

http://www.estrellaproject.org/doc/D1.1-LKIF-Specification.pdf [Accessed August

28, 2012].


Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) D3.1-General-XML-formats-For-Legal-

Sources, 2007. General XML format(s) for legal Sources, Available at:

http://www.estrellaproject.org/doc/D3.1-General-XML-formats-For-Legal-

Sources.pdf [Accessed August 28, 2012].


Extend Legal Accessibility (ESTRELLA) & D3.4_Legal_CMS, 2006. Reference

Open Source Legal CMS, Available at: http://www.estrellaproject.org/doc/D3.4

Legal CMS.pdf [Accessed August 28, 2012].

[26] Francesconi, E., 2011. A Review of Systems and Projects: Management of

Legislative Resources G. Sartor et al., eds. Legislative XML for the Semantic Web,

4, pp.173–188. Available at:

http://www.springerlink.com/index/L78W255415110185.pdf [Accessed August 28,

2012].

[27] Gangemi, A., Sagri, M. & Tiscornia, D., 2005. A constructive framework for

legal ontologies. Law and the Semantic Web, 3369, pp.97–124. Available at:

http://www.springerlink.com/index/624W7V4G2RQXR7C7.pdf [Accessed August

28, 2012].

[28] Gerber, A., Merwe, A.V.D. & Barnard, A., 2008. A functional semantic web

architecture. The Semantic Web: Research and Applications, 5021. Available at:

http://www.springerlink.com/index/D6314754J21885QV.pdf [Accessed August 29,

2012].

[29] Harb, I. & Abdel-Mageid, S., 2010. Enhanced semantic web layered

architecture model. New Aspects of Applied Informatics, Biomedical Electronics &

Informatics and Communications, pp.341–347. Available at:


[137]

http://www.wseas.us/e-library/conferences/2010/Taipei/AIBE/AIBE-56.pdf


[30] Hausenblas, M., 2009. Linked Data Applications The Genesis and the

Challenges of Using Linked Data on the Web. First Community Draft, DERI,

(July). Available at: http://linkeddata.deri.ie/sites/linkeddata.deri.ie/files/lod-app-tr-

2009-07-26_0.pdf [Accessed August 28, 2012].

[31] Hoekstra, Rinke et al., 2007. The LKIF Core ontology of basic legal concepts.

Proceedings of LOAIT. Available at: http://ceur-ws.org/Vol-321/LOAIT07-

Proceedings.pdf#page=43 [Accessed August 28, 2012].

[32] Kavadias, G. & Tambouris, E., 2003. GovML: a markup language for

describing public services and life events M. Wimmer, ed. Proceedings of the 4th

IFIP international …, p.614. Available at: http://dx.doi.org/10.1007/3-540-44836-

5_12 [Accessed August 28, 2012].

[33] Lame, G., 2005. Using NLP techniques to identify legal ontology

components: concepts and relations. Law and the Semantic Web, 3369, pp.169–184.

Available at: http://www.springerlink.com/index/9ABPHERYY4VP1JAP.pdf


[34] Det Norske Veritas, 2008. LongRec Compliance Work Package, Available at:

http://research.dnv.com/LongRec/Intranet/ResearchResults/StateOfTheArt/LongRe

cCompliance_StateOfTheArt_2008.pdf [Accessed August 28, 2012].

[35] Palmirani, M., 2011. Legislative XML for the Semantic Web G. Sartor et al.,

eds. Legislative XML for the Semantic Web, 4, pp.101–130. Available at:

http://www.springerlink.com/index/10.1007/978-94-007-1887-6 [Accessed July 12,

2012].

[36] Palmirani, M. & Vitali, F., 2011. Akoma-Ntoso for Legal Documents.

Legislative XML for the Semantic Web, 4, pp.75–100. Available at:

http://www.springerlink.com/index/U4J8PH5V2J4180L3.pdf [Accessed August 28,

2012].

[37] Sartor, G., 2007. Legislation in the semantic web. Available at:

http://www.egovbarriers.org/downloads/Oct21Workshop/200710_legislation_in_th

e_semantic_web.pdf [Accessed August 28, 2012].


[138]

[38] Valente, Andre, 2005. Types and roles of legal ontologies. Law and the

Semantic Web, 3369, pp.65–76. Available at:

http://www.springerlink.com/index/r6hcu7tpujawaax5.pdf [Accessed August 28,

2012].

[39] Valente, Andre & Breuker, J., 1996. Towards principled core ontologies.

Proceedings of the 10th Knowledge Acquisition for Knowledge-Based Systems

Workshop. Available at:

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.31.668&rep=rep1&type=

pdf [Accessed August 29, 2012].

[40] Ven, S.V.D. & Hoekstra, Rinke, 2007. MetaVex: Regulation Drafting meets

the Semantic Web P. Casanovas et al., eds. Computable models of the law, 4884,

pp.42–55. Available at: http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-85569-9_3 [Accessed

August 28, 2012].

[41] Vitali, F., Akoma Ntoso Presentation. Available at:

http://www.parliaments.info/downloads/abuja2007/Akoma-ntoso-fabio-vitali.pdf


[42] Vitali, F., Customizing Akoma Ntoso. Available at:

http://www.parliaments.info/downloads/05 Fabio Vitali - Customizing Akoma

Ntoso.pdf [Accessed August 28, 2012].

[43] Vitali, F. & Zeni, F., 2007. Towards a country-independent data format: the

Akoma Ntoso experience. Proc. of V Legislative XML Workshop. Available at:

http://www.e-p-a-p.com/dlib/9788883980466/art5.pdf [Accessed August 28, 2012].

[44] Winkels, Radboud, Boer, A & Hoekstra, R, 2003. Metalex: An XML standard

for legal documents. Proceedings of the XML Europe …, pp.1–12. Available at:

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.106.8083&rep=rep1&typ

e=pdf [Accessed August 28, 2012].


[139]

Κατάλογος Δικτυακών Τόπων

http://dbtune.org/ http://delicious.com/ http://diavgeia.gov.gr/ http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm?CL=el http://en.wikipedia.org/wiki/Backus%E2%80%93Naur_Form http://et.diavgeia.gov.gr http://eur‐lex.europa.eu/el/index.htm http://eur‐lex.europa.eu/en/index.htm http://europa.eu/europedirect/index_el.htm http://examples.akomantoso.org/categorical.html http://examples.akomantoso.org/schema‐releases.html http://flickr.com/ http://geodata.gov.gr/geodata/ http://greekspending.com/ http://lawdb.intrasoftnet.com/ http://lucene.apache.org/solr/ http://musicbrainz.org/ http://oreilly.com/ http://pdfbox.apache.org/index.html http://richard.cyganiak.de/2007/10/lod/ http://sunlightfoundation.com/ http://uima.apache.org/ http://wiki.dbpedia.org http://www.antlr.org/ http://www.data.gov/ http://www.digitpa.gov.it/ http://www.dsa.gr/ http://www.et.gr http://www.europarl.europa.eu/oeil http://www.facebook.com/ http://www.geonames.org/ http://www.govtrack.us/developers/rdf.xpd http://www.govtrack.us/share/usbill.rdf http://www.gpo.gov/fdsys/search/home.action http://www.informatik.uni‐trier.de/~ley/db/ http://www.jboss.org/jbossas http://www.lawnet.gr http://www.legifrance.gouv.fr/


[140]

http://www.legislation.gov.uk http://www.leibnizcenter.org/ http://www.ministryofjustice.gr http://www.myspace.com/ http://www.normattiva.it/ http://www.normeinrete.it http://www.parliament.gr http://www.whitehouse.gov/omb/e‐gov/fea http://www.whitehouse.gov/open/about/working‐group http://www4.wiwiss.fu‐berlin.de/bizer/bookmashup/ http://yperdiavgeia.gr/ https://www.lovtidende.dk/ https://www.ministerialtidende.dk/Forms/L0500.aspx?page=5 https://www.ste.gr