Đề án lý thuyết tài chính tiền tệdulieu.tailieuhoctap.vn/books/luan-van-de-tai/luan-van-de-tai-cd-dh/... · Đề án Lý thuyết Tài chính tiền tệ Tài chính

Đề án lý thuyết tài chính tiền tệ

Xử lý nợ xấu trong hệ

thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Đề án Lý thuyết Tài chính tiền tệ

Tài chính doanh nghiệp 46B 1

A. LỜI NÓI ĐẦU

Sau 20 năm đổi mới, chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế nước ta đã có những bước chuyển

đáng kể. Hiện nay nền kinh tế Việt Nam được đánh giá là có tốc độ tăng

trưởng cao, ổn định, có môi trường đầu tư an toàn trong khu vực và trên thế

giới. Đóng góp vào sự thành công đó phải kể đến là ngành Ngân hàng. Với sự

chỉ đạo của Ngân hàng Trung ương cũng như sự phát triển và hoạt động có

hiệu của các ngân hàng thương mại mà đã huy động được một lượng vốn lớn,

đáp ứng được nhu cầu phát triển của đất nước, cũng như cung cấp các dịch

vụ, tiện ích về Ngân hàng - Tài chính cho khách hàng góp phần đưa đất nước

phát triển theo hướng hiện đại, theo kịp với trình độ của thế giới.

Tuy nhiên do sự chuyển đổi cơ chế còn chậm, trình độ còn kém nên

ngành Ngân hàng cũng đã gặp nhiều khó khăn trong chính sách cũng như

quản lý và hoạt động, đặc biệt là vấn đề "nợ xấu" gây ảnh hưởng tới sự phát

triển của ngành, làm cho tình hình tài chính của các ngân hàng thương mại trở

nên yếu kém, khả năng cạnh tranh giảm sút. Nhất là hiện nay khi chúng ta trở

thành thành viên chính thức của WTO thì vấn đề này đã gây ra nhiều thách

thức trong việc cạnh tranh với nước ngoài, tăng rủi ro trong hoạt động ngân

hàng, giảm lòng tin khách hàng và tất nhiên ảnh hưởng lớn đến sự phát triển

của đất nước.

Với lí do trên, em xin đưa ra vài ý kiến về đề tà: "Xử lý nợ xấu trong

hệ thống Ngân hàng Thương mại Việt Nam". Hy vọng rằng nó sẽ giúp giải

thích phần nào nguyên nhân, thực trạng và giải pháp về vấn đề này.



B. NỘI DUNG

I. LÝ THUYẾT CHUNG VỀ NỢ XẤU Ở NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1. Các khái niệm cơ bản

* Để hiểu về nợ xấu, chúng ta xuất phát từ khái niệm rủi ro tín dụng.

Cũng như bất kỳ ngành kinh doanh nào khác, ngân hàng cũng có thể

gặp rủi ro. Trên thế giới, người ta phân ra nhiều loại rủi ro trong hoạt động

ngân hàng, tiêu biểu nhất là rủi ro trong hoạt động tín dụng.

Tín dụng là quan hệ vay mượn dưới dạng tiền tệ có hoàn trả gốc và lãi

giữa người có vốn (NH) và người thiếu vốn (DN).

Rủi ro trong hoạt động tín dụng là tình trạng người đi vay không có khả

năng hoàn trả được vay lãi vay gốc hay cả …

Người ta cho rằng rủi ro chính mà ngân hàng phải đối mặt là rủi ro

trong hoạt động tín dụng, hoạt động này đòi hỏi ngân hàng phải tìm mọi cách

để kiểm soát được khả năng hoàn trả nợ ở ngân hàng, ít nhất là dự tính, phán

đoán khả năng này.

* Nợ xấu

Cần phải khẳng định lại rằng rủi ro tín dụng là rủi ro chính mà ngân

hàng phải đối mặt. Vấn đề đặt ra là có nên hay không nên cho khách hàng đó

vay. Tuy nhiên ngân hàng cũng là một đơn vị kinh doanh tiền tệ, vấn đề cho

vay là không thể tránh khỏi, vậy khi đã cho khách hàng vay thì quá trình thu

được nợ phải như thế nào? Việc phân loại nợ theo khách hàng để phân tích và

đánh giá rủi ro tín dụng là hoạt động mà các ngân hàng hiện đang làm. Theo

Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 phân loại nợ 5 loại theo

2 phương pháp định tính và định lượng.

* Phương pháp định lượng



- Nhóm 1: nợ đủ tiêu chuẩn bao gồm nợ trung hạn được đánh giá có

khả năng thu hồi đủ gốc và lãi đúng hạn và các khoản nợ có thể phát sinh

trong tương lai như các khoản bảo lãnh cam kết cho vay, chấp nhận thanh

toán.

- Nhóm 2 nợ cần chú ý bao gồm nợ quá hạn < 90 ngày và nợ có cấu lại

thời hạn nợ.

- Nhóm 3 nợ dưới tiêu chuẩn, bao gồm nợ quá hạn từ 90 -180 ngày

người nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn < 90 ngày.

- Nhóm 4: nợ nghi ngờ, bao gồm nợ quá hạn từ 180 - 360 ngày.

- Nhóm 5: nợ có khả năng mất vốn bao gồm nợ quá hạn > 360 ngày và

nợ cơ cấu thời hạn trả nợ > 180 ngày người nợ khoanh chờ chi phí xử lý.

* Phương pháp định tính

Nợ cũng được phân thành 5 nhóm tương ứng như phương pháp định

lượng, nhưng không nhất thiết căn cứ vào số ngày quá hạn chưa thanh toán nợ

mà căn cứ trên hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và chính sách dự phòng

ruiro và tổ chức tín dụng được ngân hàng nhà nước chấp nhận.

- Nhóm 1: nợ đủ tiêu chuẩn, bao gồm nợ được đánh giá là có khả năng

thu hồi đầy đủ gốc và lãi đúng hạn.

- Nhóm 2: nợ cần chú, bao gồm nợ được đánh giá là có khả năng thu

hồi đầy đủ gốc và lãi nhưng có dấu hiệu khách hàng suy giảm khả năng trả

nợ.

- Nhóm 3 nợ dưới tiêu chuẩn, bao gồm nợ được đánh giá là không có

khả năng thu hồi gốc và lãi cho đến khi đến hạn.

- Nhóm 4: nợ nghi ngờ, bao gồm nợ được đánh là có khả năng tổn

thất cao



- Nhóm 5: nợ có khả năng mất vốn, bao gồm nợ được đánh giá là

không có khả năng thu hồi, mất vốn.

Trong đó nợ từ nhóm 3 -5 là nợ xấu với các khoản nợ xấu này là yếu tố

chủ yếu gây ra rủi ro tín dụng.

Có nhiều tiêu chí đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại:

- Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ.

- Tỷ lệ nợ xấu trên vốn chủ sở hữu

- Tỷ lệ nợ xấu trên quỹ dự phòng tổn thất

- Nợ đáng nghi nợ có khả năng chuyển thành nợ xấu cao

- Nợ không có tài sản bảo đảm.

Để tránh các khoản nợ xấu, hay tránh rủi ro tín dụng, ngân hàng cố

gắng "thấy" được càng rõ, càng kĩ càng tốt, khách hàng phá sản, lừa đảo và

không chịu trả nợ (thuộc nhóm 5 - nợ có khả năng mất vốn) là biểu hiện rõ

nhất, ngoài ra còn có các khoản nợ ngắn hạn không trả được ở các cấp độ

(thuộc nhóm 3, 4: nợ dưới tiêu chuẩn và nợ nghi ngờ). Nhiều ngân hàng cho

rằng, nếu một khoản nợ đến hạn không trả được, thì các khoản nợ khác chưa

đến hạn cũng được coi là có rủi ro. Thậm chí, dù nợ chưa đến hạn hoặc đến

hạn vẫn trả được, song tình hình tài chính yếu kém, môi trường kinh doanh có

biến động không thuận lợi cho khách hàng thì khoản nợ đó cũng được coi là

có rủi ro. Do đó vấn đề không phải là con số nợ xấu chiếm 2% hay 7% tổng

dư nợ mà nợ xấu được định lượng ở độ rộng hay hẹp. Dù theo phương pháp

nào thì kết quả phụ thuộc rất nhiều vào việc cán bộ ngân hàng có thực sự

nghiêm túc trong nhìn nhận nợ xấu, rủi ro tín dụng hay không, từ đó có chính

sách quản trị rủi ro như thế nào.

2. Sự cần thiết phải xử lí "nợ xấu" trong Ngân hàng thương mại



2.1. Ảnh hưởng của "nợ xấu" tới hoạt động của các Ngân hàng

thương mại

Nếu các khoản nợ xấu này lớn, tức là khả năng thu hồi các khoản nợ

khách hàng của ngân hàng thấp. Do đó ngân hàng phải dùng vốn để trang trải

cho các khoản thất thoát này thì đến một chừng mực nào đó sẽ không thể thực

hiện việc "xóa sổ" những khoản thất thoát này, ngân hàng có thể bị lâm vào

tình trạng mất khả năng thanh toán cho người gửi tiền.

Ngân hàng là ngành kinh tế nhạy cảm, phụ thuộc vào những lòng tin,

do đó khi thông tin khả năng trả nợ ngân hàng là không chắc chắn, người gửi

tiền sẽ đổ xô đi rút tiền làm ngân hàng lâm vào tình trạng phá sản.

Ngoài ra ngân hàng Trung ương của bất kì quốc gia nào cũng đều có

nhiệm vụ bảo đảm hệ thống ngân hàng hoạt động một cách an toàn và ổn

định. Vì nếu có sự thất thoát trong hoạt động tín dụng nào đó dù chỉ là 1 ngân

hàng và ở 1 mức độ nhất định nào đó cũng sẽ đe doạ tới sự tan toàn và ổn

định của toàn bộ hệ thống ngân hàng.

2.2. Xu thế hội nhập hiện nay cho thấy cần thiết phải nghiên cứu tỉ

mỉ và cẩn thận vấn đề này.

Thế giới hiện nay là thế giới của toàn cầu hoá và hội nhập hoá Việt

Nam cũng không nằm ngoài quy luật này 11/06 Việt Nam chính thức gia nhập

WTO - Tổ chức thương mại thế giới, đánh dấu bước ngoặt lớn của nền kinh tế

Việt Nam khi bước vào một sân chơi mới đồng thời đặt ra nhiều cơ hội

nhưng cũng đầu thách thức. Cải cách khu vực ngân hàng thương mại là một

trong những chủ trương cải cách khu vực Ngân hàng thương mại là một trong

những chủ trương cải cách hàng đầu mà Chính phủ luôn theo đuổi với mục

tiêu từng bước hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng. Bởi vậy vấn đề nợ

xấu lớn trong các Ngân hàng thương mại là một thách thức trên con đường

hội nhập. Có xử lí được vấn đề này, năng lực đấu tranh của các Ngân hàng



thương mại mới được cải thiện. Sau năm 2010, các hạn chế, phân biệt giữa

ngân hàng trong và ngoài nước bị xoá bỏ, chấm dứt sự bảo hộ ở nhà nước, các

Ngân hàng thương mại sẽ thực sự đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt. Do đó,

ngay từ bây giờ, giải quyết những tồn tại, hạn chế trong hệ thống Ngân hàng

thương mại là rất cần thiết, đặc biệt là vấn đề xử lý nợ xấu cần được quan

tâm, chú ý hơn.

3. Nội dung xử lí nợ xấu đối với Ngân hàng thương mại

Khi xử lí các khoản nợ xấu, Ngân hàng thương mại có 2 sự lựa chọn

tổng quan: khai thác hoặc thanh lí khai thác là một quá trình làm việc với

người vay cho đến khi khoán cho vay được trả một phần hay toàn bộ người

không dựa vào các công cụ pháp lí để ép buộc thu ngân thanh lí là ép người

vay tuân theo các điều khoản của hợp đồng cho vay, áp dụng và thực hiện tất

cả biện pháp pháp lí để đạt mục tiêu

Các yếu tố chính ảnh hưởng đến sự lựa chọn mà ngân hàng sẽ theo đuổi

để xử lí những khoản cho vay. Nổi bật nhất là khó khăn trong việc thu ngân

và tổn thất có thể xảy ra đối với khoản cho vay, trong trường hợp này ngân

hàng phải áp dụng hình thức thu ngân bắt buộc theo luật. Bên cạnh đó có các

yếu tố như sự thật thà và thái độ của người vay đối với các khoản nợ, sức

mạnh tài chính là khả năng chi trả của người vay, mặc dù cần thiết thời gian

đáng kể, giá trị của người vay đối với ngân hàng, chi phí kèm theo việc thu

ngân hàng khôi phục cho người vay và phương pháp nào sẽ đem lại lợi ích

lớn nhất cho ngân hàng trên số vốn đã và đang bị khó khăn. Một yếu tố cuối

cùng cần phải quan tâm là thái độ của chủ nợ, mà điều này xảy ra rất nhiều.

Trong việc xử lí ngoài phạm vi của toà án, sự sắp xếp các việc phải làm cần

được những người liên quan chấp nhận. Một người phản đối có thể làm cho

kế hoạch không được thực hiện phải thuyết phục của chủ nợ này rằng, họ

được lợi bằng cách cộng tác với một kế hoạch được đề nghị hơn là hoạt động

đơn phương.



* Tổ chức khai thác

Khi người vay gặp khó khăn về tài chính, ngân hàng có thể và thường

tham gia tổ chức khai thác, dĩ nhiên phải đặt trong giả thuyết người vay thật

thà thái độ của họ đối với khoản nợ và chi trả là thoả đáng. Điều này đặc biệt

đúng, nếu như người vay có vốn lớn trong doanh nghiệp, một số tài sản cố

định có giá trị, một tổ chức có thể tạo lợi nhuận đủ số lượng để hoàn trả khoản

vay đáng nghi vấn, cũng như những khoản cho vay khác cần cho việc duy trì

doanh nghiệp, nếu gnười vay không thể trả nợ theo nghĩa sự vỡ nợ thì ngân

hàng nên thực hiện thanh lí.

Hầu hết các khoản cho vay khó đòi tại ngân hàng thương mại được xử

lí bằng phương pháp khai thác, nghĩa là người vay được phép tự khắc phục

khó khăn tài chính và hoàn trả các khoản nợ ngân hàng càng nhanh càng tốt.

Vì tổ chức khai thác không phải là một công cụ pháp lí,nó có thể có một số

hình thức khác nhau giữa những khoản cho vay các biện pháp có thể bao gồm

lời khuyên trên nhiều chủ đề nhằm tác động đến khả năng tạo ra và thu lợi tức

của người vay, gia hạn hoặc điều chỉnh hợp đồng cho vay để giảm bớt quy mô

hoàn trả cấp phát thêm vốn nhằm tạo cho người vay có được vị thế tài chính

mạnh hơn ngân hàng nắm phần chủ động trong hoạt động kinh doanh nó, cho

đến khi bảo đảm rằng, khoản cho vay sẽ được hoàn trả.

Khi bất cứ khoản cho vay nào đến giai đoạn khó khăn, lập tức ngân

hàng áp dụng biện pháp để bảo đảm thế chấp và một thoả thuận bảo đảm trên

mọi tích sản khả dụng của người cho vay.

* Tổ chức thanh lý

Nếu ngân hàng thấy rõ là việc tổ chức khai thác không tiện lợi, sự

thanh lí dưới 1 trong vài hình thức có thể được coi là cách hay nhất để xử lí

một khoản cho vay đã trở thành nghi ngờ và nợ có khả năng mất vốn (thuộc

nhóm 4 và 5). Khi phương pháp này được lựa chọn, có nghĩa là ngân hàng đã



quyết định sau khi cần nhất tất cả mọi yếu tố kể trên người nhận thấy rằng khả

năng cải thiện tình hình tài chính của người vay là xa vời, việc gia hạn hợp

đồng cho vay hay cấp thêm vốn là mạo hiểm ngân hàng sẽ bớt được một tỷ lệ

% vốn cấp phát, biện pháp thanh lí là tối ưu nhất. Sự thanh lí thường được

nhanh chóng thực hiện trong những trường hợp tư tưởng không sẵn lòng chi

trả đã rõ, hành động lừa đảo hay không thật thà đã bộc lộ, tình trạng vỡ nợ đã

hiện ra, tình hình tài chính của người vay là vô vọng, hay không có ý muốn

trả nợ.

Có một số biện pháp thực hiện việc thanh lí

Nếu khoản cho vay được bảo đảm, có thể bán nó đi, thường thì nó

không đem lại mức giá thị trường hợp lí. Trong trường hợp khối lượng nhận

được từ việc bán vật thế chấp không đủ thanh toán nợ, ngân hàng có thể nhận

phán quyết của toà án về khoản chênh lệch phán quyết như thế cho phép ngân

hàng quyền thu thêm nếu người vay có các tích sản.

Nhân việc ngân hàng có thể thực hiện thanh lí với sự giúp đỡ của

chuyên gia tư vấn pháp luật của ngân hàng hay bộ phận liên quan đến những

khoản cho vay có vấn đề và thành viên của bộ phận tham mưu có chuyên môn

về lĩnh vực này. Cuối cùng một nhân viên thanh lí chuyên nghiệp được ngân

hàng thuê xử lí việc thanh lí.

Một hình thức thanh lí khác là tái sở hữu các hàng hoá tiêu dùng lâu

bền trong một số trường hợp tư liệu sản xuất, được bán theo hợp đồng bán có

điều kiệnvà mua lại từ một nhà buôn. Quá trình này được thực hiện bằng cách

giữ lại hàng hoá sau đó tiến hành bán với giá nào đó hy vọng có thể trả hết nợ.

Trong trường hợp ngân hàng quyết định sử dụng biện pháp xử lý để thu

hồi số nợ vaykhông bảo đảm, phán quyết cần phải có từ toà án thích hợp.

Phán quyết này cho phép nắm giữ người bán tài sản của người thiếu nợ với số



lượng phù hợp với quyết định của toà án hay trừ vào lương theo mức được

luật pháp cho phép.

Nếu ngân hàng là một trong số các chủ nợ và ai cũng muốn lấy lại tiền

và có vị thế mạnh tương ứng như ngân hàng thì một uỷ ban chủ nợ có thể

được thành lập. Cách giải quyết này không áp dụng cho trường hợp phá sản

và cũng có thể áp dụng phương pháp khai thác.

Phá sản có 2 hình thức bồi thường cơ bản cho các chủ nợ, thanh lí và

hồi phục. Phá sản có thể miễn cưỡng hay cố ý. Nó là biện pháp cuối cùng theo

quan điểm của các chủ nợ. Ngân hàng hay bất cứ chủ nợ nào khác bao giờ

cũng mong muốn nhận được phần đáng kể các khoản cho vay từ quá trình

thanh lí nhưng thực tế thường không được như mong muốn.

Trong nhiều trường hợp, nó được áp dụng khi các chủ nợ không thể đạt

thoả thuận hợp lý liên quan đến các biện pháp phải thực hiện để thu hồi được

vốn vay, hay khi 1 chủ nợ nhỏ nào đó từ chối tiến hành một thoả thuận hợp

tác hay khi người vay từ chối làm việc với chủ nợ để cố gắng giải quyết khó

khăn tài chính.

II. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP XỬ LÍ NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1. Thực trạng và giải pháp

Tình hình "nợ xấu" trong thời gian gần đây đã được đề cập đến nhiều

nhưng hầu như bài toán hóc búa này chưa có lời giải cuối cùng và sự gia tăng

các món nợ xấu trong các ngân hàng vẫn đang tiếp diễn. Cho đến tháng

12/2006, thì nước ta đã hình thành một hệ thống ngân hàng rộng khắp cả nước

với NHTM nhà nước chiếm thị phần 80%, trong tổng vốn tự có chỉ trên 1 tỷ

USD, chưa đạt hệ số an toàn vốn tối thiểu (8%) khả năng tăng vốn và xử lý nợ

xấu yếu, 37 NHTM cổ phần, 5 ngân hàng liên doanh, 31 chi nhánh ngân hàng

nước ngoài, 46 văn phòng đại diện ngân hàng nước ngoài, 6 công ty tài

chính, 10 công ty cho thuê tài chính và hơn 900 quỹ tín dụng nhân dân.



Tính theo tiêu chuẩn trong nước thì tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng

thương mại qua các năm là: 13,7% năm 1999; 7,6 năm 2002; 5,8% năm 2003.

Tỷ lệ nợ quá hạn ở các ngân hàng trung ương Việt Nam cao gấp 4 lần vốn tự

có (vốn chủ sở hữu của ngân hàng).

Tính đến cuối tháng 6/2004, nợ vốn vay xây dựng cơ bản thuộc 5 ngân

hàng thương mại nhà nước đối với các đơn vị thi công là khoảng 24.500 tỷ

đồng, trong đó nợ quá hạn là 1344 tỷ đồng. Đối với ngân hàng công thương

Việt Nam, đến cuối nâm 2004, tỷ lệ nợ quá hạn trong tổng dư nợ cho vay là

4%. Tính theo tiêu chuẩn kế toán quốc tế IAS thì tỷ lệ nợ xấu thực tế của các

ngân hàng thương mại quốc doanh dao động ở mức 40%; tổng dư nợ gấp 8

lần tiêu chuẩn an toàn cho phép trong đó 58% là nợ quá hạn không có khả

năng thu hồi.

Theo báo cáo của Quốc hội, tổng số nợ vốn đầu tư xây dựng cơ bản có

liên quan đến nguồn ngân sách đến hết năm 2003 là 11.000 tỷ đồng; trong đó

khối Bộ, ngành Trung ương nợ 3500 tỷ đồng, khối tỉnh, thành phố nợ 7500 tỷ

đồng. Đáng chú ý có địa phương nợ lớn, số nợ gấp nhiều lần vốn đầu tư xây

dựng cơ bản trong kế hoạch. Một số tổng công ty lớn và nhiều công ty xây

dựng cơ sở hạ tầng đã và đang đối mặt với sự suy yếu nghiêm trọng về tài

chính. Tổng công ty công trình giao thông số 5 đã lâm vào tình trạng suy kiệt

tài chính trong năm 2003 với khoản nợ ngân hàng lên tới 2200 tỷ đồng, nhưng

bản thân công ty này cũng là chủ nợ của các khoản nợ khó đòi 1930 tỷ đồng

(tại thời điểm 6/2003). Theo Bộ tài chính đến 10/2004, tổng số nợ tồn đọng

của riêng khối doanh nghiệp nhà nước là 28 785 tỷ đồng tăng hơn 7000 tỷ so

với số liệu tại thời điểm thống kê năm 2003.

Trong tín dụng ngân hàng, Việt Nam được đánh giá là độc quyền cho

vay. Ngành Ngân hàng Việt Nam bị chi phối bởi 4 ngân hàng thương mại lớn

đó là: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank); Ngân

hàng ngoại thương (Vietcombank), Ngân hàng Công thương (Incombank),



Ngân hàng Đầu tư và Phát triển (BIDV). Bốn Ngân hàng này chiếm khoảng

70% thị phần cho vay trong nước. Nhóm cho vay lớn thứ 2 là các ngân hàng

nước ngoài với thị phần 15%, tiếp theo là ngân hàng cổ phần với 12% và các

ngân hàng liên doanh đóng góp 3%. Bốn ngân hàng thương mại QP chiếm 3/4

thị phần tín dụng cho vay và huy động của ngân hàng các ngân hàng này có

bảng cân đối kế toán khá yếu kém; phản ánh sự kế thừa các khoản cho vay

trực tiếp đối với các dự án hỗ trợ của nhà nước. Đến cuối năm 2000 những

ngân hàng này đã có những khoản cho vay không hoàn lại lên tới 23 000 tỷ,

tương đương 2 lần số vốn của họ chiếm 5% GDP, và 15% tất cả các khoản tín

dụng cung ứng cho nền kinh tế. Trong thời gian qua ngân hàng nhà nước chủ

trương phân loại các khoản cho vay, với tiêu chuẩn quốc tế hơn và chấp nhận

các kế hoạch dự phòng mất mát các khoản cho vay đưa vào sử dụng dần dần.

Mặc dù vậy theo đánh giá của WB "chuẩn mực phân loại khoản cho vay còn

mơ hồ". Nhiều nghiên cứu khẳng định rằng, nếu kiểm toán 4 Ngân hàng

Thương mại QD theo tiêu chuẩn quốc tế, kết quả có thể tất cả đều có vốn âm.

Mặc dù hiện nay hệ thống ngân hàng đã và đang tiếp tục được cải cách

theo chuẩn quốc tế, xây dựng như quy định 493 về phân loại nợ và trích lập

dự phòng đã ra đời, nhưng cho đến 31/12/2005, tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ ở

khối ngân hàng thương mại cổ phần chủ yếu < 2%, của các ngân hàng thương

mại quốc doanh bình quân 5,4% song hoạt động tín dụng ở các ngân hàng

thương mại hiện tiềm ẩn nhiều rủi ro. Con số tỷ lệ nợ xấu cho thấy là tương

đương với những ngân hàng uy tín cao trong khu vực và quốc tế nhưng nó

mới chỉ xác định theo tiêu chí định lượng thời gian quá hạn của khoản vay mà

chưa xác định theo tiêu chí định tính theo quy định của Quyết định 493. Các

yếu tố ảnh hưởng đến những báo cáo về các con số này là hệ thống phân loại,

khái niệm hiện dùng không nhất quán và tính so sánh giữa các thời điểm khác

nhau. Như vậy tỷ lệ hay các con số đưa ra liệu có đúng? Nếu tính theo tỷ lệ

dự tính ở IMF, nợ xấu cả nội và ngoại bang ở ngân hàng thương mại quốc



doanh khoảng 6,2 tỷ USD tức 13% GDP. Với một tốc độ tăng trưởng tín dụng

hàng năm khá cao (20%) và tỷ lệ tăng nợ xấu cao hơn tăng trưởng tín dụng

đây là tình trạng đáng báo động cần các biện pháp ngừa phòng khủng hoảng

tài chính.

Như vậy Việt Nam có thể hơi quá lạc quan với tình hình nợ xấu và

nguy cơ khủng hoảng tài chính vì nợ tồn đọng và nợ xấu thực tế có thể lớn

hơn nhiều so với báo cáo.

2. Nguyên nhân ở thực trạng trên

* Sự hoạt động kinh doanh không có hiệu quả ở các doanh nghiệp vay

vốn ngân hàng, có thể thấy qua bảng thể hiện tỷ lệ nợ quá hạn/tổng doanh

nghiệp sau:

Năm

Chỉ tiêu 1999 2000 2001 2002 2003

1. Tổng dư nợ (tỷ VNĐ)

toàn bộ nền kinh tế

139.180 184.936 225.704 286.614 365.300

2. Tỷ lệ nợ quá hạn/Tổng

DN

13,2% 10,75% 8,7% 8,15% 8,02%

* Về phía doanh nghiệp

- Nguyên nhân khách quan: Doanh nghiệp vay vốn gặp rủi ro trong

hoạt động kinh doanh của mình: thiên tai, hoả hoạn, chiến tranh,… do vậy

việc sử dụng vốn vay không đạt hiệu quả, có thể mất hoàn toàn vốn. Hoặc sự

biến động và sức ép cạnh tranh ngày càng tăng của thị trường, hoặc môi

trường kinh doanh, làm cho doanh nghiệp không có khả năng thích ứng kịp



thời, kinh doanh khó khăn dẫn đến mất khả năng thanh toán. Trong điều kiện

hội nhập và cạnh tranh quốc tế hiện nay cần chú ý tới các tác nhân: sự biến

động của tỷ giá, giá xăng dầu, nguyên liệu.

- Nguyên nhân chủ quan: doanh nghiệp quản lý sản xuất kinh doanh

kém hiệu quả, sử dụng vốn vay không đúng mục đích, tiền vay về không có

tác dụng thúc đẩy hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, dẫn đến doanh

nghiệp vay vốn làm ăn kém hiệu quả, nợ ngân hàng tăng. Hoặc bản thân

doanh nghiệp thiếu ý thức trong vấn đề sử dụng vốn vay, hoặc thiếu ý thức

trong vấn đề trả nợ, không lo lắng, không quan tâm đến nợ ngân hàng, mặc dù

khả năng tài chính của doanh nghiệp có. Hay bản thân doanh nghiệp cũng cho

vay, mà số vốn đó bị các doanh nghiệp khác chiếm dụng quá mức, dẫn tói khả

năng không thể trả được nợ cho ngân hàng.

* Về phía ngân hàng thương mại:

Khi quyết định cho vay thiếu căn cứ khoa học, không phân tích tình

hình khả năng sử dụng vốn và hoàn trả nợ của doanh nghiệp, do vậy đã đưa

vốn vào những doanh nghiệp kém hiệu quả sẽ dẫn đến nợ quá hạn, nợ tồn

đọng hoặc cũng có thể do nguyên nhân từ phía đạo đức của người cán bộ tín

dụng, cố tình cho vay vì mục đích lợi riêng cho mình.

* Một nguyên nhân lớn cần phải đề cập đó là: cho đến nay ngân hàng

thương mại nhà nước vẫn là người cho các doanh nghiệp nhà nước vay nhiều

nhất. Trong khi ngân hàng thương mại quốc doanh chiếm đến 80% thị phần,

trong đó khoảng 50-60% danh mục cho vay dành cho các DNNN. Xuất phát

từ mối quan hệ truyền thống giữa ngân hàng thương mại nhà nước và doanh

nghiệp nhà nước cùng với nhu cầu cho vay lớn và khả năng cho vay lớn (mà

ngân hàng thương mại cổ phần khó đáp ứng), nếu có chuyện gì thì cùng nhà

nước quản lí.



Ngân hàng thương mại nhà nước Việt Nam do nhà nước sở hữu duy

nhất, nhà nước có quyền quyết định toàn bộ hoạt động kinh doanh tiền tệ tín

dụng của ngân hàng thương mại. Điều này tạo nên tính lưỡng tính trong ngân

hàng thương mại nhà nước tối đa hoá lợi ích trên vốn chủ sở hữu đối với ngân

hàng thương mại nhà nước không chỉ là tối đa hoá lợi nhuận ròng trên vốn

chủ.

Do hình thức sở hữu nên thời gian dài trước đây (từ năm 2000 trở về

trước), hình thành cách thức cho vay theo "chỉ thị": cho vay theo chỉ thị của

chính phủ, và cho vay theo chỉ thị ngầm của các cấp chính quyền. Nếu chính

phủ yêu cầu ngân hàng cho vay chính phủ sẽ chịu trách nhiệm chuyển nguồn,

hoặc bù lãi suất và trách nhiệm với nợ không thu hồi được.

Tại nhiều địa phương các cấp chính quyền, đoàn thể thường phối hợp

với ngân hàng trong việc thúc đẩy khách hàng trả nợ đúng hạn. Quan hệ này

được hình thành dựa trên cơ sở nhận thức đúng đắn các cấp chính quyền và

ngân hàng về kỉ luật tín dụng. Tuy nhiên có một số cấp chính quyền lại coi

ngân hàng như kênh tài trợ quan trọng khi ngân sách có khó khăn. Họ gây áp

lực cho ngân hàng bỏ qua kỉ luật tín dụng để tài trợ cho những dự án tài chính

yếu kém. Một số cán bộ ngân hàng thì lại lợi dụng điều này để chia chác kiếm

lợi, dù gì cũng là tiền của nhà nước.

Cũng do quan hệ như vậy mà việc cho vay của ngân hàng thương mại

nhà nước vẫn chưa theo nguyên tắc thị trường. Việc ngân hàng cho các doanh

nghiệp nhà nước vay nhưng với thực lực tài chính yếu kém thì vấn đề nợ xấu

xảy ra là điều không thể tránh khỏi.

Như vậy chừng nào mà vẫn còn rủi ro đạo đức trong quan hệ giữa

Chính phủ, các ngân hàng thương mại quốc doanh, các doanh nghiệp nhà

nước tức là vẫn còn kỳ vọng giữa người cho vay (ngân hàng) và người đi vay

(doanh nghiệp nhà nước) và sự cứu vớt của Chính phủ trong tương lai, do đó

ngân hàng thương mại quốc doanh vẫn tiếp tục ưu tiên cho các doanh nghiệp



nhà nước vay thì chừng đó vấn đề nợ xấu vẫn không được giải quyết triệt để

và luôn có xu hướng nảy sinh trở lại.

* Một nguyên nhân nữa đó là các văn bản hướng dẫn quy định về phân

loại và xử lý nợ còn chông cheo và chưa cụ thể, làm cho các ngân hàng chưa

chủ động trong việc xử lý các tài sản bảo đảm. Ngoài ra còn có sự chưa phù

hợp của luật pháp với thực tế khi ngân hàng xử lý tài sản khi mà khách hàng

không hợp tác và các cơ quan chức năng nhiều khi chưa hỗ trợ hiệu quả.

3. Giải pháp giúp xử lí nợ xấu ở ngân hàng thương mại

Như vậy trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường, hội nhập

quốc tế của nền kinh tế nói chung và của hệ thống ngân hàng nói riêng, đặc

biệt là trong giai đoạn hiện nay, để hệ thống ngân hàng ổn định an toàn và

phát triển bền vững điều quan trọng là cần nâng cao năng lực cạnh tranh của

các ngân hàng thương mại. Tuy nhiên tình trạng nợ xấu của các ngân hàng

thương mại Việt Nam đã gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động

kinh doanh ở ngân hàng, gây giảm sút năng lực cạnh tranh. Mặc dù những

năm gần đây Chính phủ, Ngân hàng nhà nước cùng các ngân hàng thương mại

đã thực hiện nhiều chính sách và các giải pháp quan trọng để giảm thiểu nợ

xấu, đặc biệt chúng ta đang từng bước áp dụng tiêu chuẩn quốc tế trong quản

lý nợ xấu, đó là việc cho ra đời Quyết định 493/2005/QĐ- NHNN về phân

loại nợ, trích lập dự phòng để xử lý rủi ro trong tín dụng, trong hoạt động

ngân hàng, các tổ chức tín dụng. Đến nay tỷ lệ nợ xấu trong toàn bộ hệ thống

ngân hàng chỉ vào 3% so với tổng dư nợ, tuy nhiên để thực trạng nợ xấu được

giải quyết một cách căn bản thì cần phải thực hiện.

Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo hành lang pháp lì có

hiệu lực, đảm bảo sự bình đẳng, an toàn cho mọi tổ chức hoạt động dịch vụ

ngân hàng và tài chính trên lãnh thổ Việt Nam, gây sức ép phải đổi mới và

tăng hiệu quả hoạt động lên ngân hàng thương mại Việt Nam như: nâng cao

chất lượng dịch vụ, đồng thời phải đổi mới cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, chức



năng của hệ thống ngân hàng nhà nước nhằm nâng cao vai trò và hiệu quả

điều hành vĩ mô ở ngân hàng nhà nước, nhất là trong việc thiết lập, điều hành

chính sách tiền tệ quốc gia trong quản lý giám sát hoạt động của các tổ chức

tài chính trung gian.

Thứ hai, thực hiện tái cơ cấu lại hệ thống ngân hàng thông qua đề án

được Chính phủ phê duyệt, phù hợp với các cam kết của các tổ chức tài chính

quốc tế nhằm tạo ra các ngân hàng có quy mô lớn, hoạt động an toàn, hiệu

quả và đủ sức cạnh tranh.

Về cơ cấu lại tổ chức: tách hoàn toàn hoạt động cho vay theo chính

sách ra khỏi hoạt động kinh doanh thương mại của các ngân hàng, thực hiện

tốt chức năng kinh doanh theo nguyên tắc thị trường.

Về cơ cấu lại tài chính: Tăng vốn điều lệ và xử lí dứt điểm nợ tồn đọng

ở các ngân hàng thương mại nhằm lành mạnh hoá tài chính, nâng cao khả

năng cạnh tranh, chống chịu rủi ro. Đối với ngân hàng thương mại nhà nước,

cần bổ sung vốn điều lệ nhằm đạt tối tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 8%, xử lí hết

nợ tồn đọng, lành mạnh và minh bạch tài chính. Đối với ngân hàng thương

mại cổ phần tăng vốn điều lệ thonog qua sáp nhập và hợp nhất, phát hành bổ

sung cổ phiếu, đối với những ngân hàng thương mại cổ phần hoạt động quá

yếu kém, không thể tăng vốn điều lệ và không thể khắc phục được những yếu

kém về tài chính có thể thu hồi giấy phép hoạt động.

Từng ngân hàng thương mại phải xây dựng và thực hiện chiến lược

kinh doanh mới, nhất là chú trọng việc mở rộng quy mô hoạt động hiện đại

hoá công nghệ, hoạt động marketing, đa dạng hoá nâng cao tiện ích các sản

phẩm dịch vụ ngân hàng hiện đại dựa trên công nghệ kỹ thuật tiên tiến, cải

cách bộ máy quản lý, điều hành theo tư duy kinh doanh mới; xây dựng, chuẩn

hoá và văn hoá toàn bộ các quy trình nghiệp vụ các của hoạt động chủ yếu

của các ngân hàng thương mại, thực hiện cải cách hành chính doanh nghiệp;

xác định trách nhiệm rõ ràng, tuân thủ triệt để các quy trình văn bản đã được



xây dựng. Bên cạnh đó, cần giảm dần bảo hộ các ngân hàng thương mại trong

nước, đặc biệt về hoạt động tín dụng và cơ chế tái cấp vốn, tăng cường quyền

tự chủ và tự chịu trách nhiệm ở ngân hàng thương mại trong kinh doanh, giảm

dần bao cấp với ngân hàng thương mại nhà nước, áp dụng đầy đủ hơn các quy

chế và chuẩn mực quốc tế về an toàn trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng.

Thứ ba, xây dựng quy chế quản lý, hoạt động phù hợp với chuẩn mực

quốc tế như quản trị rủi ro, quản trị tài sản nợ, tài sản có, quản trị vốn, kiểm

tra, kiểm toán nội bộ; xây dựng quy trình tín dụng hiện tại và sổ tay tín dụng

theo chuẩn mực để xây dựng hệ thống kế toán và thiết lập các chỉ tiêu, báo

cáo tài chính phù hợp với các chuẩn mực kế toán quốc tế; xây dựng và hoàn

thiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá mức độ an toàn và hiệu qủa kinh doanh ngân

hàng kinh doanh ngân hàng phù hợp với chuẩn mực quốc tế và thực tiễn Việt

Nam.

Thứ tư, xây dựng chiến lược phát triển công nghệ ngân hàng, nhất là hệ

thống thông tin quản lý (MIS) cho toàn bộ hệ thống ngân hàng, phục vụ công

tác điều hành kinh doanh, kiểm soát hoạt động ngân hàng, quản lý mới, tài

sản, quản lý công nợ và công tác kế toán, hệ thống thanh toán liên ngân hàng

(PDS), hệ thống giao dịch đầu tư và giám sát từ xa.

Thứ năm, nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên ngân hàng, đào tạo,

đào tạo lại cán bộ thực hiện tốt nghiệp vụ của ngân hàng hiện đại, tiêu chuẩn

hoá đội ngũ cán bộ làm công tác hội nhập quốc tế, nhất là những cán bộ trực

tiếp tham gia vào quá trình đàm phán, kí kết hợp đồng quốc tế, cán bộ thanh

tra, giám sát, cán bộ sử dụng và vận hành công nghệ mới.

Thứ sáu, tăng cường hợp tác để tích cực tham gia vào các công trình và

thể chế hợp tác, giám sát trao đổi thông tin với các khối liên kết kinh tế, khu

vực và quốc tế, tranh thủ tối đa sự hỗ trợ của các tổ chức tài chính quốc tế,

phát triển mối quan hệ hợp tác song phương, đa phương, chú trọng công tác

hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực.



Trên đây là một số giải pháp xử lí nợ xấu rút ra từ khái niệm ở các

nước thành công trên con đường xử lí nợ xấu. Trước mắt chúng ta cần có

những giải pháp thực tế.

Để xử lý dứt điểm nợ xấu, cần thực hiện giải pháp "làm sạch bảng cân

đối tài sản của ngân hàng" trước hết cần hỗ trợ nguồn tài chính cho các ngân

hàng trích lập đủ dự phòng để có thể bù đắp những tổn thất có thể xảy ra khi

khách hàng thực hiện nghĩa vụ theo cam kết. Sau đó chuyển nhượng các

khoản nợ xấu cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có đủ khả năng và

quyền lực xử lí nợ.

Đối với các khoản nợ xấu của doanh nghiệp nhà nước, ngân hàng

thương mại quốc doanh chuyển sang công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng.

Bộ Tài chính (DATC). Đối với các khoản nợ xấu ở các doanh nghiệp, tổ

chức, cá nhân khác, ngân hàng thương mại quốc doanh được phép bán nó cho

các DATC hoặc các doanh nghiệp, cá nhân có đủ năng lực tài chính kể cả tổ

chức cá nhân nước ngoài thông qua tổ chức đấu giá công khai.

Đối với các khoản nợ xấu chỉ định, hoặc các chương trình kế hoạch ở

nhà nước: mía đường, cà phê, đánh bắt xa bờ…. ngân hàng thương mại có thể

thoả thuận để bán nợ cho DATC, qũy hỗ trợ phát triển, ngân hàng chính sách,

hoặc doanh nghiệp cá nhân có chức năng mua bán nợ.

Đối với những khoản nợ xấu của doanh nghiệp mà ngân hàng không

chuyển giao cho công ty mua bán nợ và tổ chức, cá nhân khác, nhà nước cần

có cơ chế để ngân hàng có thể chủ động áp dụng các biện pháp cơ cấu lại tài

chính và hoạt động của doanh nghiệp.

Cần có các văn bản pháp luật hướng dẫn thi hành các quy định, tránh

sự chồng chéo.

Xây dựng cơ chế thị trường mua bán nợ trong thời gian tới Việt Nam

hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, đòi hỏi một lượng vốn lớn cần



huy động. Các khoản nợ sẽ tăng nhanh và thị trường mua bán nợ hình thành là

một tất yếu khách quan. Điều này đòi hỏi môi trường pháp lí cần hoàn thiện

theo hướng xây dựng hoàn chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều

chỉnh các quan hệ trên thị trường mua bán nợ. Đồng thời cần tăng quyền cho

các tổ chức mua bán nợ.

Xuất phát từ nguyên nhân nợ xấu của ngân hàng thương mại nhà nước,

một số biện pháp đưa ra.

Là doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn, chịu sự quản lý trực tiếp của

NHNN, qua đó chịu sự chỉ đạo của cấp uỷ và chính quyền. Các ngân hàng

thương mại nhà nước có trách nhiệm thực hiện chính sách phát triển kinh tế

thông qua cấp tín dụng cho các doanh nghiệp, dự án, hộ gia đình. Tuy nhiên

thực hiện như thế nào, cho ai vay, vay bao nhiêu, bao lâu phải bảo đảm

nguyên tắc tín dụng của ngân hàng thương mại. Làm thế nào để chung "sở

hữu nhà nước" mà các ngân hàng thương mại nhà nước vẫn có thể lao động

với chính quyền các cấp.

Cán bộ chính quyền các cấp phải học về ngân hàng, bảo đảm không can

thiệp vào các hoạt động ngân hàng. Đồng thời xây dựng nguyên tắc kiểm tra

việc cho vay doanh nghiệp nhà nước, hoặc các dự án do chính quyền địa

phương xây dựng để đảm bảo các quyết định của ngân hàng độc lập với các

cấp chính quyền. Quy định chặt chẽ nguồn vốn đối ứng của ngân sách địa

phương trong các dự án này.

Quốc hội cần kiểm tra thường xuyên việc tuân thủ các luật liên quan tới

hoạt động ngân hàng để bảo đảm luật được thực hiện đúng và nghiêm túc.

Kỷ luật tín dụng là điều hiện nay cần phải đặt lên hàng đầu, trong đó

đảm bảo lao động độc lập ở ngân hàng thương mại là yếu tố quan trọng để

thực hiện nó. Cổ phần hoá ngân hàng thương mại nhà nước là biện pháp cơ

bản. Nhà nước có thể thực hiện chính sách hỗ trợ thông qua ngân hàng chính



sách xã hội hoặc ngân hàng phát triển, hoặc uỷ thác cho vay thông qua các

ngân hàng thương mại. Đa dạng hoá sở hữu trong ngân hàng thương mại nhà

nước sẽ làm tăng trách nhiệm của ngân hàng, hạn chế các khoản cho vay

mang tính phong trào hiện nay.



C. KẾT LUẬN

Cần phải khẳng định lại rằng cải cách khu vực ngân hàng thương mại là

một trong những chủ trương cải cách hàng đầu mà chính phủ luôn đuổi với

mục tiêu là từng bước hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng. Mặc dù còn

nhiều khó khăn, thách thức cần phải xử lí như vốn, trình độ công nghiệp, năng

lực đội ngũ cán bộ…. nhưng vấn đề nợ xấulà vấn đề cấp bách bên trong cần

xử lí khi gia nhập WTO. Hy vọng một số thực trạng trên đã cho thấy phần nào

về tình hình nợ xấu ở hệ thống ngân hàng thương mại và một số giải pháp

khắc phục. Và cần phải nhìn nhận lại nguyên nhân của nợ xấu khi mà tận gốc

của nó không giải quyết được triệt để thì tình trạng nợ xấu vẫn còn tồn tại và

luôn là tình trạng chung của nhiều vấn đề hiện nay ở Việt Nam. Mong rằng

khi hội nhập, chúng ta còn xem xét lại bản chất của vấn đề cần xem xét, để

nền kinh tế của chúng ta ngày càng tăng trưởng cao và bền vững.



DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Kinh tế Việt Nam trên đường hội nhập

2. Cẩm nang quản lý tín dụng ngân hàng

3. Ngân hàng Thương mại

4. Tạp chí công nghệ ngân hàng, số 14, 24, (2006), 4 (2005)

5. Tạp chí ngân hàng số 11 (2006)

6. Trang web www.kiemtoan.com

www.taichinhviet.com

www.mof.gov.com

www.vnexpress.com

www.congnghemoi.com



MỤC LỤC

A. LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................... 1

B. NỘI DUNG ............................................................................................... 2 I. LÝ THUYẾT CHUNG VỀ NỢ XẤU Ở NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .............. 2

1. Các khái niệm cơ bản ......................................................................... 2

2. Sự cần thiết phải xử lí "nợ xấu" trong Ngân hàng thương mại ............ 4

2.1. Ảnh hưởng của "nợ xấu" tới hoạt động của các Ngân hàng thương

mại ..................................................................................................... 5

2.2. Xu thế hội nhập hiện nay cho thấy cần thiết phải nghiên cứu tỉ mỉ

và cẩn thận vấn đề này. ....................................................................... 5

3. Nội dung xử lí nợ xấu đối với Ngân hàng thương mại ........................ 6 II. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP XỬ LÍ NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG

MẠI .............................................................................................................................. 9

1. Thực trạng và giải pháp ...................................................................... 9

2. Nguyên nhân ở thực trạng trên .......................................................... 12

3. Giải pháp giúp xử lí nợ xấu ở ngân hàng thương mại ....................... 15

C. KẾT LUẬN ............................................................................................ 21

Documents

Đề án lý thuyết tài chính tiền tệdulieu.tailieuhoctap.vn/books/luan-van-de-tai/luan-van-de-tai-cd-dh/... · Đề án Lý thuyết Tài chính tiền tệ Tài chính