№34 (8097) 30 ТАМЫЗ 2018 жыл

ЖЕЗҚАЗҒАН АЙМАҚТЫҚ ГАЗЕТІ 1973 жылғы 13 сәуірден шығады http://saryarka.webpress.kz sa_jez@mail.ru +7 705 911 13 63

Құрметті жезқазғандықтар мен қала қонақтары!

Сіздерді Қазақстан Республикасының Конституция күнімен құттықтаймыз!

Бұл күні біз Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың кон-структивті және алысты көздеген көреген саясатының арқасында өткен ғасырдың соңында әлем картасында Қазақстан Республика-сы деп аталатын Егемен елдің шаңырақ көтергенін, әлемдік сая-сатта «дамудың қазақстандық жолы» деген жаңа түсінік пайда болғанын тағы бір мақтанышпен еске аламыз.

Республика халқының тікелей қатысуымен жалпыхалықтық референдумда қабылданған Ата Заңымыз қоғамның қарыштап дамуына жағдай туғызып, біздің елде тұратын және Қазақстанның біртұтас халқын құрайтын барлық этнос өкілдеріне тең құқықты қамтамасыз етті.

Біздің Конституциямыз Қазақстанның әлемнің барын-ша дамыған 30 елінің қатарына кіру жөніндегі «Қазақстан – 2050» Стратегиясының тарихи мақсаттары мен мін-деттерін жүзеге асырудың берік негізі болып отыр. Ата Заңымызға сүйене отырып біз қоғамда бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға, тұлғаның шығармашылық, интеллектуалдық және кәсіби потенциялын пайдала-нуына қажетті барлық жағдайды жасауға, Қазақстанда тұратын әр адамның әл-ауқатын арттыруға ұмтылудамыз.

Бүгінде Мемлекет басшысы төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктерін ұсынып, біздің алдымызға индустриалды-инновациялық дамуға бағытталған көлемді мемлекеттік бағдарламаларды, бес әлеуметтік бастама мен қоғамдық сананы жаңғыртудың міндет-терін қойып отыр.

Бүгінде қаламызда инфрақұрылымды дамыту, халыққа қолайлы жағдай туғызу бағытында бірқатар жобалар жүзеге асуда. Денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет және спорт саласына ерекше көңіл бөлінуде.

Құрметті жерлестер!Қаламыздың дамуында Сіздердің әрқайсыңыздың

лайықты үлестеріңіз бар! Шын жүректен Сіздер-ге мықты денсаулық, ынтымақ-береке, Тәуелсіз Қазақстанымыздың дамуы жолындағы еңбектеріңізге табыс тілейміз!

Жезқазған қаласының әкімі Қ. БЕГІМОВЖезқазған қалалық

мәслихатының хатшысы С. МЕДЕБАЕВ

Конституция күні құтты болсын!

Құрметті ұстаздар мен ата-аналар!Қымбатты оқушылар!

Сіздерді Білім күнімен және жаңа оқу жылының басталуымен шын жүректен құттықтаймыз.

Бірінші қыркүйек – бүкілхалықтық әрі ортақ ме-реке. Себебі, әр жұмыстың және әр кәсіптің негізінде білім жатыр. Осы күні алғаш мектеп табалдырығын 1611 оқушы аттағалы тұр. Оларға қызыққа толы білім әлемі құшағын айқара ашады.

Ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаев замана-уи отандық білім беру жүйесінің реформасына баса назар аударып отыр. Өйткені, біздің еліміздің нақты бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін маңызды құралдардың бірі – білім. Мемлекетіміздің стратегиялық даму бағыты ретінде «Мәңгілік Ел» идеясы айқындалды және әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына ену мақсаты қойылды. Ал, бұл ұлы арманға тек білім, ғылым мен инновация жолымен ғана жетуге болады.

Жезқазған қаласында салалы және қолжетімді білім алу үшін барлық жағдайлар жасалған. Жөндеу жұмыстарының да биыл қарқынды жүргендігін атап өткіміз келеді. №1 орта мектебі күрделі жөндеуден өтті, № 133 негізгі мектептің шатыры, терезелері толығымен ауыстырылды. Білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базалары жылдан жылға жаңартылып жатыр. Балалардың бос уақытын тиімді өткізуі және бұқаралық спортты дамыту мақсатында бес мектепте көпсалалы корт салынуда.

Мұның бәрі – оқушылардың сапалы білім алуы үшін жасалған қамқорлық.

Қымбатты достар!Осы мереке күні Сіздерге мықты денсаулық, жаңа

жеңістер мен жетістіктер тілейміз! Жаңа оқу жылы Сіздер үшін сәтті болсын!

Жезқазған қаласының әкімі Қ. БЕГІМОВЖезқазған қалалық

мәслихатының хатшысы С. МЕДЕБАЕВ

УАҚЫТ ТАЛАБЫНА САЙ ЖАҢА САЯСИ МЕНЕДЖМЕНТҚарағандыда «Нұр Отан» партиясы бастауыш партия

ұйымдарының аймақтық форумы өттіАймақтық форумға Қостанай, Қарағанды облыстары және Астана, Алматы қалаларынан ірі

бастауыш партия ұйымдарының төрағалары, аумақтық филиал төрағаларының орынбасарла-ры, барлығы 250-ге жуық «нұротандықтар» қатысты. Форум жұмысына партияның хатшысы

Тамара Дүйсенова жетекшілік етті.

Форумның бірінші күні 4 секция бойынша жұмыс жүргізілді. Секцияларда партия қызметін жаңғырту жұмыстары аясында қолға алынған «Бастауыш партия ұйымдарының қызметін жандандыру» тұжырымдамасы, партия қызметін жаңғырту жұмыстары аясында қолға алынған цифрландыруды жүзеге асыру, партия кадрлық резервін жандандыру, партияның талдау және сарап-тау әлеуетін арттыру, бірқатар нақты бағыттар бойын-ша бастауыш партия ұйымдарының қызметін жандан-дыру бағыттары мен партиялық жобалар талқыланды. Сондай-ақ, партия жақтастарымен жұмыс, қоғамдық ұйымдармен, бұқаралық ақпарат құралдарымен байла-ныс, партия мүддесі мен бағдарламаларының әлеуметтік желіде насихатталуы сынды мәселелер сөз болды.

Форум барысында партия хатшысы Тамара Дүйсенова бастауыш партия ұйымдарының қызметіне арналған осындай жиындар еліміздің тағы екі өңірінде ұйымдастырылатынын атап өтті.

– Аймақтық форумда бас қосқан бастауыш партия ұйым өкілдерінің жаңа тұжырымдама бойынша айтылған ұсыныстары, пікірлері жинақталып, олар қазан айын-да Астанада өтетін бастауыш партия ұйымдарының республикалық форумында жарияланады, – деп атап өтті Тамара Дүйсенова.

Естеріңізге салсақ, «Нұр Отан» партиясы бастауыш партия ұйымдарының алғашқы аймақтық форумы 22-23 тамызда Шымкентте өткен болатын.

Өз тілшіміз

№34 (8097) 30.08.2018 A I N A21 ҚЫРКҮЙЕК – БІЛІМ КҮНІ

АСТАНАДА ОРЫС ТІЛДІ СЫНЫПТАР МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛГЕ

КӨШІРІЛЕДІ

ЖЕМҚОРЛЫҚ – ІНДЕТ, ЖОЮ – МІНДЕТ!

Қазақ тілі алдымен сабаққа енгізіледі. Сөйтіп, тұтас сыныпты мемлекеттік тілге көшіру жоспарланған, деп xабарлайды ҚазАқпарат.

Астана қалалық білім басқармасының басшысы Әнуар Жанғозиннің айтуын-ша, биыл ата-аналардың ұсынысымен «жаңашыл сыныптарды» ашу жобасы қолға алынады.

– Жоба мемлекеттік тілді дамытуға бағытталған. Негізгі идеясы – орыс тілінде білім алатын сыныптарды кезең-кезеңімен

мемлекеттік тілдегі сыныптарға айналдыру. Іс жүзінде бірінші сыныпқа келетін балалар бастапқыда сабақта ақпараттың 70 процентін орыс тілінде, 30 процентін қазақ тілінде оқиды. Ал бесінші сыныпқа барғанда оқыту тілі толығымен мемлекеттік тілге көшірілетін болады. Жаңа оқу жылында осындай сы-ныптарды 60-шы мектеп-лицейі негізінде ашпақпыз. Сонымен қатар, дәл сондай әдіс қыздарға арналған білім-инновация лицейінде биыл ашылатын бесінші сыныптарға да енгізілетін болады, – деді Ә.Жанғозин Елордада өткен Тамыз конферен-циясында.

ЖОҒАРЫ БІЛІКТІЛІК пен АДАЛ ҚЫЗМЕТ – КӘСІБИ МЕМЛЕКЕТТІК АППАРАТ ҚҰРУДЫҢ

БАСТЫ ШАРТЫ

Еліміз Тәуелсіздігін жариялап, әлемдік

қауымдастықтың толыққанды мүшесі

атанған сәттен бастап мемлекеттік басқару ин-

ституттарын жетілдіру, олардың жұмыс тиімділігін

арттыру, мемлекеттік басқару ісіндегі ашықтық

пен жариялылықты қамтамасыз ету

бағытында қыруар жұмыс атқарылуда. Осы жылдар

ішінде Ата Заңымыздан бастап, көптеген нор-

мативтік актілер ең алдымен демократиялық

құндылықтарға сәйкестендіріліп,

мемлекеттің күнделікті өмірінде адам құқықтары

мен жариялылық қағидалары мемлекет-тік басқарудың алтын

қазығына айналды. Демократиялық институттар мен

құндылықтар сыбайлас жемқорлықтың көріністерімен, сондай-ақ, одан туын-дайтын қоғамның тұрақты және қауіпсіз дамуына қатер төндіретін проблема-лармен сыйыспайтыны даусыз. Яғни, сыбайлас жемқорлықтың барлық көріністеріне қарсы күресте тиімді жұмыс істейтін жүйе болмайынша іске асырылып жатқан демократиялық қайта құрулар мүмкін емес.

Сыбайлас жемқорлықтың мем-лекеттің бәсекеге қабілеттілігін едәуір төмендететіні, қоғамда демократиялық қайта құруларды жүзеге асыруды те-жейтіні, елдің халықаралық беделіне көлеңке түсіретіні белгілі. Ең бастысы ол адамдардың қоғамның демократиялық негізіне, заң мен әділдікке деген сенімі-не, түптеп келгенде, билікке деген сеніміне кері әсер ететіні хақ.

Жемқорлықпен күрес бүгінде елімі-зде мемлекеттік маңызы бар түйткілді мәселеге айналып отырғандығы шындық. Елдің ертеңі үшін, болашақ келер ұрпақ алдында еңсеміздің бек көтеріліп жүру үшін, жемқорлық ін-детімен белсене күресіп, оны түп-тамырымен жою қажет. Кеңестік дәуірден бастау алған, жең ұшынан жалғасын табатын, бармақ басты, көз қысты әрекеттер қоғамда әлі де болса қылаң беріп келеді. Мемлекеттік сатып алулар саласында мемлекет қаржысын талан-таражға салу, жергілікті басқару органдарында жер учаскелерін заңсыз беру, мемлекеттік қызметшілердің дүние-мүлкін, ақша капиталын салық декларациясынан, яғни мемлекеттен жасырып қалу сияқты ел қазынасына нұқсан келтіретін жат қылықтар әлі де баршылық.

Қазіргі таңда мемлекет тарапынан жемқорлыққа қарсы күрес мақсатында ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Мем-лекетіміз кеңестер одағы кеңістігінде алғаш рет «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңын қабылдады. Бұл заң арқылы жемқорлыққа қарсы күрестің негізі принциптері бел-гіленіп, жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылықтардың және оған байланы-сты жауапкершілік түрлері анықталды. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске арналған бағдарламалардың іске асы-рылуына және жемқорлықты біржолата жою мақсатында «Жемқорлыққа қарсы күрес» тақырыбына арналған көптеген семинар-тренингтер жүргізіп, дөңгелек үстелдер мен форумдар өткізілуде. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы «Төртінші өнеркәсіптік ре-волюция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты халыққа Жолдауының да негізгі екі бағыты осы жемқорлыққа қарсы күрес пен мемле-кеттік басқару жүйесін жетілдіруге ар-налып отыр.

Жемқорлық деген не? Жемқорлық

ұғымы заманауи құқықтық сөздік қолданысында кеңінен қолданылады және терең тарихи тамыры бар. Жемқорлықтың қарапайым түсінігі – лауазымды тұлғалар, қоғамдық және саяси қайраткерлер мен шенеуніктердің өз қызметтерінде сараңдық мен сатқындық танытуы. Қазақстан Республикасының «Сыбай-лас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңында азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сыбайлас жемқорлық көріністерінен туындайтын қауіп-қатерден республикамыздың ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, заңның негізінде мемлекеттік міндет-тер атқаруға уәкілетті адамдар мен оларға теңестірілген адамдар жауапты болатындығы көрсетілген.

Сонымен қатар, жемқорлыққа қарсы күресте барлық адамдардың заң мен сот алдында теңдігін сақтап, же-ке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру, сыбайлас жемқорлық пен құқық бұзушылықтың зиянды зар-даптарын жою, олардың алдын-алу және барлық мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар өз құзіреті шегінде күрес жүргізу жайы қамтылып, жемқорлықпен күресу жалпыға ортақ міндет екені айқындалған.

Жезқазған қаласында да жемқорлық қылмыстардың алдын алу, мемлекеттік қызметшілерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралардың мән-маңызын түсіндіру, азаматтар арасын-да құқықтық сауаттылықты арттыру бағытындағы жұмыстар кешенді түрде жүруде. Бұл іске қоғамдық ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары мен белсенді азаматтар да қатысуда. Мемлекеттік-әлеуметтік тапсырыс не-гізінде өткен жылы жемқорлыққа қарсы іс-қимылдарды көрсету, осы саладағы заңнаманы түсіндіру, жемқорлықтың алдын алу мақсатында қаладағы мем-лекеттік мекемелер, халыққа қызмет көрсететін түрлі әлеуметтік нысан қызметшілерімен 12 семинар өтті. Мемлекеттік қызметшілер арасын-да «Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу» тақырыбында эссе жазудан кон-курс, қаладағы жоғары, арнаулы орта оқу орындары шәкірттері арасында «Жемқорлыққа жол жоқ!» атты плакат-тар байқауы ұйымдастырылды. Осы бағыттағы заңнама мен жемқорлық қылмыстар үшін бекітілген жауапкер-шілікті түсіндіруге арналған 500-ден астам брошюра шығарылып таратыл-ды. Бұл жұмыстар биыл да жалғасын табуда.

Биыл ақпан айында Астана қаласындағы мемлекеттік қызмет са-ласы бойынша Өңірлік хаб Басқарушы комитетінің төрағасы Әлихан Бәйменов, мамыр айында Мемле-кеттік қызмет істері және сыбайлас

жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі агенттіктің Қарағанды облысы бойын-ша департаменті басшысының орын-басары Берік Ахметов Жезқазған қаласы әкімдігінде мемлекеттік қызметшілерге семинар өткізіп, мем-лекеттік қызмет саласындағы рефор-маларды, мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысын есептеудің, жалпы мем-лекеттік қызметшілерді көтермелеудің жаңа тетіктерін түсіндірді. Мемлекеттік қызметшілер өздері де көкейлерінде жүрген сауалдарға толық жауап алу мүмкіндігіне ие болды. Мемлекет та-рапынан көрсетілетін қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында Халықтар достығы және мәдениеті үйінде мемлекеттік қызметтер жәрмеңкесі ұйымдастырылып, азаматтарға құқықтық көмек берілді.

Жемқорлық қылмыстардың ал-дын алу жұмыстары «Нұр Отан» партиясының Жезқазған қалалық филиалы тарапынан да белсенді жүргізілуде. Филиал жанынан құрылған сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі қоғамдық кеңес бұл ретте маңызды бастамаларымен ере-кшеленіп келеді. Жыл басынан бері кеңесте қаладағы білім ошақтарының материалдық-техникалық базасы, әлеуметтік сала мекемелеріндегі аху-ал, кадрмен қамтамасыз ету жайы, заңнамаларға еніп жатқан өзгерістер мен толықтыруларды өзек еткен бірне-ше басқосулар өтті.

Бүгінде мемлекеттік деңгейде сы-байлас жемқорлықпен ымырасыз күрес жүруде. Ұлттық қауіпсіздік мәселесіне теңестірілген бұл қатерлі дерттің тек салдарымен күреспей, оның алдын алу, жемқорлық қылмыстарға себеп болатын жағдайларды жою, мемле-кеттік қызмет саласына ашықтық пен жариялылық қағидаларына толық жа-уап беретін тиімді тетіктерді енгізу, мемлекеттік қызметшілердің еңбегін бағалаудың жаңа жүйесін құру бойын-ша қыруар жұмыстар атқарылуда. Мұның барлығы Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың бес институционал-ды реформасында және «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында қойылған кәсіби мемлекеттік аппарат құру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, ин-дустрияландыру және экономикалық өсім, біртектілік пен бірлік, есеп бе-ретін мемлекет қалыптастыру міндет-терін жүзеге асыруға бағытталғаны сөзсіз және ол міндеттер үдесінен шығатынымыз анық. Ол үшін, әрине, әрбір мемлекеттік қызметшіден кәсіби біліктілікпен қатар, адал қызмет, орын-ды бастамашылдық талап етіледі.

Қайрат БЕГІМОВ,Жезқазған қаласының әкімі

Суретті түсірген Ғалия ӘБДІҒАППАРОВА

ЛАТЫНША «ӘЛІППЕ» ОҚУЛЫҚТАРЫ ДАЙЫНДАЛЫП

ЖАТЫРЛатынша «Әліппе» және кирилицада «Букварь» базалық оқулықтарын дайындау жұмысы жүріп жатыр. Бұл туралы Орталық коммуникациялар

қызметінде ҚР Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиев мәлім етті.

– Өткен жылы Елбасы, Үкімет біздің білім саласына, жастарымызға, ұстаздарға ерекше назар аударып, үлкен қамқорлық көрсетіп, осының арқасында біршама маңызды мәселелер шешілді. Алдағы оқу жылының басты міндеті – ұстаздардың

жағдайын жақсарта отырып, білім беру ұйымдарының жауап-кершілігін арттыру. Бүгінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік мектепке дейінгі білімде ең жақсы дамыған. Жекеменшік балабақшалар үлесі 30%-дан асты. Ал 3-6 жастағы бала-ларды балабақшамен қамтуды 93 пайызға жеткіздік, – деді Сағадиев.

Оның сөзіне қарағанда, «Балапан» бағдарламасы арқылы балабақшалардағы жалпы орын саны халықтың сұранысынан асты. Бірақ бұл республика бойынша көрсеткіш. Өкінішке қарай, аймақтарда теңгерімсіздік бар.

– Бұл жағдай миграцияға байланысты. Ірі қалаларда, әсіресе Алматы мен Астанада тапшылық үлкен. Одан кейінгі маңызды жұмыс – ол балабақшаға кезекке тұру мен жолдама беруді толығымен электронды форматқа ауыстыру. Сонда ке-зек жария түрде және тез жылжитын болады, – деді министр.

Сонымен қатар ол келесі жылдан бастап нөлінші сынып тәрбиешілері мен мұғалімдерін дайындау шаралары баста-латынын атап өтті.

– Латынша «Әліппе» және кирилицада «Букварь» базалық оқулықтарын дайындау жұмысы жүріп жатыр. Оқулықтар 2020-2021 оқу жылына дайын болады, – дейді ведомство басшысы.

ҚАРАҒАНДЫЛЫҚ ОҚУШЫЛАР

Қарағандының оқушылар командасы республикалық «Жас инспекторлар қозғалысы-2018» слетінде бірінші орынды жеңіп алды, деп хабарлайды

облыс әкімдігінің баспасөз қызметі. Жарыс Қызылордада 20-29 тамыз аралығында өтті.

Оған Қазақстанның барлық облыстарынан 16 коман-да қатысты, сонымен қатар Беларус, Қырғыз Республи-касы және Ресей Федерациясының командалары да бақ сынады.

Жарыс бағдарламасында жол қозғалысы ережелерін, рет-теуші сигналын білу, жарақат алғанда алғашқы көмек көрсету, велосипедте мәнерлеп жүру және велосипедпен автогородкада жүре білуге қатысты 10 байқау болды.

Биыл жас қозғалыс инспекторларының слеті Қызылордада «Арай Sunrise» балалар лагерінің базасында өтті. ҚР ІІМ әкімшілік полициясының комитеті Қызылорда облысының ІІД және аймақ әкімдігімен бірлесіп ұйымдастырды. Слет ЖҚИС құрылғанына 45 жыл толуына арналды және есеп бойынша 18 болды.

10 күндік жарыстың қортындысы бойынша Қарағанды облысының командасы үздік деп танылды. Екінші орында Қостанай облысының, үшінші орынды Оңтүстік-Қазақстан облысының оқушылары місе тұтты.

Енді қарағандылық команда Краснодарда өтетін жас жол қозғалысы инспекторларының слетіне қатысып, Қазақстанның намысын қорғайды.

ЖҚИ – жас қозғалыс инспекторлары – бұл оқушылардың шығармашылық бірлестігі. Олар жол қозғалысы ережелерін үйренумен айналысады. ЖҚИ алғашқы отряды 1973 жылы құрылған. Қазақстанда ЖҚИ республикалық слеті 1982 жылы Алматы қаласында өткен. 1987 жылы Ақтөбеде, 1989 жылы Қарағандыда ұйымдастырылған. Тәуелсіздік алғаннан кейін мұндай слеттер көп жылдар бойы өткізілмеді. Ал, 2001 жылы ҚР ІІМ жол полициясы департаменті бұл қозғалысты қайта жаңғыртып, алғашқы слетті Алматыда өткізуді ұсынды. Одан кейін жарыс дәстүрлі түрде жыл сайын республикалық деңгейде өткізіліп келеді.

Республикалық жас инспекторлар слетінде бірінші орын иеленді

№34 (8097) 30.08.2018K U N T A R T I B I 3

СЕССИЯ

БЮДЖЕТ НАҚТЫЛАНДЫЖезқазған қалалық мәслихатының кезекті ХХVІ сессиясында

қала бюджетіне енетін өзгерістер мен толықтырулар қаралды. Қалалық мәслихат депутаты Бақытжан Көпбаев төрағалық ет-

кен кезекті сессияға қала әкімінің орынбасары Аманғали Мұхамбедин қатысты. Сессияның күн тәртібіне қалалық мәслихаттың 2017 жылғы 25 желтоқсандағы «2018-2020 жылдарға арналған қалалық бюджет-ті бекіту туралы» №16/156 шешіміне өзгерістер енгізу, қалалық бюд-жет комиссиясының, мамандарға әлеуметтік қолдау көрсету бойынша комиссияның құрамына өзгерістер енгізу, тіркелген салықтың бірыңғай мөлшерлемелерін бекіту, тұрғындарға тұрғын үй көмегін көрсету мөлшері мен тәртібі туралы ережеге, әлеуметтік көмек көрсетудің, оның мөлшерін белгілеудің, мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарының тізбесін айқындау қағидаларына өзгеріс енгізу, кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі комиссия құрамын бекіту, Жезқазған қаласы көшелерін қайта атау бойынша ұсыныстарды ҚР Үкіметі жанындағы республикалық ономасти-ка комиссиясының қарауына енгізу, аумақтық, округтік, учаскелік сайлау комиссияларының құрамына өзгерістер енгізу сынды бірқатар мәселелер қойылды.

Күн тәртібіндегі негізгі мәселе, бюджетке енетін өзгерістер туралы қалалық экономика және қаржы бөлімінің басшысы В. Ставицкая баян-дама жасап, бюджет шығыстары мен кірістерінде болатын өзгерістерді түсіндірді. Депутаттар бюджетке енетін өзгерістерді бірауыздан мақұлдап, қолдап дауыс берді. Депутаттар Жеңіс көшесіндегі апаттық жағдайдағы үй тұрғындарына берілетін өтемақы туралы сұрады. Экономика және қаржы бөлімінің басшысы аталған үйдегі 48 пәтер тұрғынына қолданыстағы заңнамаға сай өтемақы төлеу үшін 280 миллион теңге бөлу қарастырылып отырғанын жеткізді.

Сессияда қаралған басқа мәселелер бойынша да депутаттар қолдау танытты.

Өз тілшіміз

ҚАЛА ШАРУАШЫЛЫҒЫ

ҚЫС ҚАТЕЛІКТІ КЕШІРМЕЙДІЖылу маусымының басталуына бір жа-

рым айдай уақыт қалды. Осы уақыт ішінде коммуналдық сала қызметтері күнделікті

жұмыстарын ширата түсіп, кем-кетіктер-ді жөндеуге баса назар аударады. Жезқазған

қаласының жылу маусымына дайындық барысының жай-күйімен таныспаққа қала әкімі

Қайрат Бегімов жауапты мамандар мен ПИК төрағаларының қатысуымен штаб отырысын

өткізді. Өткен штаб отырысында берілген нақты

тапсырмалардың орындалысы жөнінде баяндаған коммуналдық сала қызметтерінің өкілдері қысқа әзірлік бекітілген кестеге сай екеніне сендірді. Мыса-лы, жылу электр орталығының басшысы Мадияр Ал-тыбаев орталықтағы жылу қазандықтарының барлығы қажетті жөндеуден өткенін алға тартып, №№4, 11, 9, 8 турбоагрегаттар 100% дайын екенін мәлімдеді. №5 турбоагрегаттағы жөндеу жұмыстары қазіргі таңда 74% аяқталса, алты жылдан бері жөндеу көрмеген №7 турбоагрегаттағы күрделі жөндеу қараша айын-да тәмамдалады деп күтілуде. Сонымен қатар, жылу орталығының жұмысына қажетті «Иомс» қоспасымен де биыл еш қиындық тумайтын болыпты. Мердігер анықталып, аталған минералды жеткізуге кіріскен. Мін-берге екінші болып шыққан қалалық жылумен, сумен жабдықтау кәсіпорнының директоры Болат Аманбаев сөзін сорғыш стансалардың дайындығынан бастады. Қаладағы 8 стансаның жетеуінде техникалық жөндеу жұмыстары толық аяқталып, бүгінгі күні сырлау мен сы-лау сынды жұмыстар орындалуда.

Қала басшысы Қайрат Баяндыұлы құбыр ауысты-ру мақсатында қазба жұмыстарын жүргізіп, кейін оны қайта қалыпқа келтірмеген жылумен, сумен жабдықтау кәсіпорнының басшысына ескерту жасады. Олқылықтар

мен кемшіліктер барын мойындаған Болат Жомартұлы 20 қыркүйекке дейін орнын толтыруға уәде етті. Электр желілері мен трансформациялық стансалардағы жөндеу жұмыстары жөнінде баяндаған Виктор Сотниковке қала әкімі демалыс күндері қала тұрғындары жарықсыз қалмауы керектігін айтып, жарықты сөндіру кестесін ұсынуды тапсырды.

Сонымен қатар, 2018-2019 жылғы жылу маусымына дайындық жөніндегі штаб отырысында ПИК қызметінен бас тартқан тұрғын үйлердің мәселесі қаралды. Мұндай үйлер жылу маусымына мүлде әзірленбейтін көрінеді. Сондықтан, қала әкімі жауапты мамандарға қаладағы осындай 91 үйдің тұрғындарымен кездесу өткізіп, түсіндірме жұмысын жүргізу қажеттігін айтты. Егер аталған үйлер ПИК құрамына енбей немесе үй бойынша жауапты тұлғаны сайлап, қысқа дайындық жұмыстарын жүргізбесе, орталық жылу жүйесінен ағытылатын болады.

Диана ОРАЗАЛИНА

ДЕПУТАТТАР ЖӨНДЕУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ

САПАСЫМЕН ТАНЫСТЫҚарағанды облыстық депутаттары 22-29 тамыз аралығында

уақытша жұмысшы тобының құрамында облыстың аудан, қалаларына барып, автомобиль жолдарының жағдайымен, жүргізілген жөндеу жұмыстарының сапасымен танысты.

Құрамында Қарағаны облыстық мәслихатының депутаттары Бекзат Ал-тынбеков, Бауыржан Шыңғысов, облыстық мәслихат аппараты жетекшісінің орынбасары Махамбет Жаңабергенов пен Қарағанды облысы көліктік бақылау инспекциясының бас маманы Саятбек Қонысбеков, «Қазавтожол» ҰК» АҚ Қарағанды облыстық филиалы директорының орынбасары Айбол Түсіпбаев, басқа да лауазымды тұлғалар бар жұмысшы тобы мердігер компаниялардың өкілдерін жандарына ертіп, былтыр, алдыңғы жылдары жөндеуден өткен жолдар мен өтпежолдарды, биыл жаңартылып жатқан жол-дарды барып көрді. Естеріңізде болса, қала жолдарын жөндеу былтырдан бері қарқын алып жатыр. Өткен жылы Абай, Гагарин, Байқоңыров, Сейфул-лин, Желтоқсан көшелері мен Алашахан даңғылына асфальт төселген бо-латын. Биыл Сәтбаев көшесі мен Бейбітшілік даңғылының жолы, Омаров көшесінің бойы және Есенберлин көшесінің аулалары жөнге келтірілуде.

– Қаладағы жөнделіп жатқан жолдардың қаржысы бюджеттен бөлініп отыр. Бюджет мемлекеттің ақшасы, салық төлеушілердің табан ақы, маңдай терімен тапқан еңбекақысының салығынан құралады. Сондықтан, қазынаның қаржысын мақсатты жұмсау, орнымен жұмсау керек және ол ақшаға істелген жұмыстың сапасына мән беруіміз қажет. Бүгінгі жұмыс то-бы да сол мақсатты көздеп отыр. Облыстық мәслихат хатшысының шешімі-мен депутаттар облысымыздың әр аудан, қаласына осылай жұмыс тобы құрамында шығып, мән-жаймен танысуда, – деді облыстық мәслихаттың депутаты Бекзат Алтынбеков.

Облыстық мәслихат депутаты Бауыржан Шыңғысов та қаржының дұрыс жұмсалуы, бюджет қаржысына жоспарланған жұмыстардың сапасы, лауа-зымды тұлғалардың өз міндеттеріне жауапкершілікпен қарауы басты назар-да екенін айтады.

– Бәріміз осы қаланың тұрғындарымыз. Көбіміз осында туып-өстік. Туған жерге жанымыз ашиды. Бұрындары бюджет тапшылығы болды, көп жұмыс ойға алынса да, жүзеге аспай келді. Былтырдан бері қалада тіршілік жандан-ды. Көшелер жөнделуде. Енді сол жұмыстардың сапасын қадағалауымыз керек. Қазынадан бөлініп отырған ақша да аз емес. Бұл жерде біз тек мер-дігер компанияның міндеттеріне ғана үңіліп қоймай, жұмысты жоспарлаған мемлекеттік мекеме қызметкерлерінің де әрекеттеріне баға беретін бола-мыз, – деген Бауыржан Қабденұлы Сәтбаев, Омаров көшелері, Бейбітшілік даңғылында атқарылып жатқан жұмыстарға бірқатар сын-ескертулер жаса-ды. Мәселен, аталған көшелерге төселіп жатқан жаяу жүргінші жолының ені тым қысқа. Бұрын ені 4-5 метр болған тротуарлар жоспарлау кезінде 2 метр-ге дейін қысқарып қалған. Бұл қаланың көркіне нұқсан келтіріп қана қоймай, тұрғындар үшін де қолайсыздық туғызады.

Аралау кезінде облыстық мәслихат депутаттары сонымен бірге, бы-лтыр жөнделген өтпежолдардың да ахуалымен танысып, мердігер компа-ния өкілдеріне кепілдік мерзімі кезінде атқарылатын жұмыстар жөнінде ұсыныстар жасады.

Өз тілшіміз

ҚОҒАМДЫҚ КЕҢЕСТЕ

ГАЗ ТАРТУ ЖАЙЫ СӨЗ БОЛДЫ

Қалалық қоғамдық кеңестің кезекті отырысында экономика

және қаржы бөлімінің жұмысы, қала бюджетінің орындалысы, 2017-

2018 оқу жылындағы қалалық білім бөлімінің жұмысы мен 2018-2019 оқу жылына дайындық жайы мен «Сарыарқа» магистральды газ құбырының тартылуына байла-

нысты атқарылатын жұмыстар пысықталды. Кеңес отырысы-на қала әкімі Қайрат Бегімов пен мәслихат хатшысы Советбек

Медебаев қатысты.

Бірінші болып сөз алған қалалық экономика және қаржы бөлімі басшысының орынбасары Мейрамгүл Лекерова бюджеттің орындалысы жайлы баяндады. Оның айтуынша, бөлім 2018 жылы жалпы сомасы 318,1 млн теңгенің 11 бюджеттік бағдарламасын жүзеге асыруда. Мамандарды әлеуметтік қолдау шараларын іске асыру үшін 7,2 млн теңге бюджеттік кредиттер қарастырылса, бүгінде оның 5,8 млн теңгесі игерілген.

– 2018 жылдың 6 айында түсімдер бойынша жоспар 4323,8 млн теңгені құраған. 1 шілдедегі жағдай бойынша бюджеттің кіріс бөлігі 4339,3 млн теңгеге немесе 101,7 пайызға, түсетін нысаналы трансферттер бойынша 408,2 млн теңгеге немесе 100 пайызға, субвенциялардың түсімі 860 млн теңгеге немесе 100 пайызға, бюджеттік кредиттердің түсімі 7,2 млн теңгеге немесе 100 пайызға орындалды, – дейді М. Лекерова.

Ал, биылғы бюджеттің 6 айдағы шығыстары 4323,8 млн теңге сома-сында жоспарланған. Бұл жоспардың 99,9 пайызы игерілген.

Кеңес отырысында қалалық білім бөлімінің басшысы Жеңіс Әлмағанбетов баяндама жасап, бөлімнің атқарған жұмыстары ту-ралы есеп берді. Бөлім басшысы

мектептердегі ағымдағы, күрделі жөндеулер жоспарға сай өткенін, қысқа дайындық шаралары да жоспарға сай өтіп жатқанын жеткізді.

– Қалаға қарасты ауылдық ел-ді-мекендердегі мектептерге көмір мен сұйық отын жеткізілуде. Кеңгір ауылындағы мектептерге керек көмір сатып алынып, жеткізілді. Қалған Малшыбай мектебіне де көмір сатып алынды, қазір қоймада. Жақын күндері мектепке жеткізіледі. Ал, Талап мектебі сұйық отынмен, яғни дизель отынымен жылытылады. Дизель отынын сатып алу бойынша процесс жүріп жатыр. Бір апта көлемінде бұл мәселе де шешіледі, – дейді Жеңіс Едігеұлы.

Кеңес мүшелері «Сарыарқа» ма-гистральды газ құбырының тартылуы-на байланысты жезқазғандықтардың газбен қамтылу жайы туралы да мағлұмат алды. Қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, автокөлік жолдары және жолаушы-лар тасымалы бөлімінің басшысы Қуанышбек Сансызбаев қаланы газдандыруға дайындық шаралары ту-ралы баяндады.

– Бүгінге дейін керекті құжаттар жиналып, газ тарату стансасын орнату бойынша күн тәртібіндегі мәселелер шешілді. Енді жер учаскесіне құқық беретін құжаттар рәсімделуде. Қыркүйектің ортасына дейін газ та-

ратушы желі құрылысы бойынша техникалық құжаттар мемлекеттік сараптамаға жіберіледі, – дейді ол.

Бұған дейін жазғанымыздай Жезқазған қаласын газдандыру үш кезеңнен тұрады. Бірінші кезекте — Талап ауылы мен Бөгенбай батыр ықшамауданы (Вокзал маңы). Одан әрі Қабанбай батыр ықшамауданы (Геология пос.) тұрғындары көгілдір отынның қызығын көретін бола-ды. Екінші кезекте — Бекболатсай (Рыбачий), Қостангелді (Комби-натский) ықшамаудандары газға қосылса, одан әрі 91-99-орамдар, 7-8 ықшамаудандар, Батыс аудандар газ желісіне қосылады. Үшінші кезек — 66-84-орамдар мен 1-8-орамдарды қамтиды. Жезқазғанға газ беру Талап ауылы маңында орын тебетін газ та-рататын станса арқылы жүзеге асы-рылады.

Бүгінгі таңда айқындалып отырғаны 12 шақырымдық 14 көшені, 900 тұрғынды, бір мектепті қамтитын Жезқазған станциясы маңайындағы үйлерге, 6 шақырымдық 9 көшені, әлеуметтік нысан ғимаратын қамтитын Геология кентіне, 10,1 шақырымға со-зылатын 20 көшені қамтитын Комби-натский үйлеріне және 15 шақырымдық 16 көшесі, әлеуметтік нысаннан мекте-бі бар Рыбачий тұрғын үй жайларына тарату желілері тартылып, газ беріледі. Сондай-ақ, 7-8-ықшамауданның 4 көшесін қамтитын 8 шақырымдық, 91-94-орамдардың 21 шақырымдық 12 көшесіндегі үйлерге, әлеуметтік нысандардан бір мектеп пен бір бала бақшаға газ желілері тартылатын бол-ды. Батыс ауданның газ желілері тар-тылатын көшелері әзірше анықталған жоқ, шамамен 2010 адам газбен қамтамасыз етіледі деп жобалануда. Талап ауылының ішіндегі 9 көшеге 11 шақырым желі тартылып ондағы үйлердің барлығы газға қосылады. Сонымен қатар, жобада мектеп пен әкімшілік ғимараты сияқты әлеуметтік нысан да бар. Талаптағы жоба бойын-ша 3,5 мың жеке меншік үйлер мен 14 көп қабатты үй газбен қамтылып, 12 мыңға жуық тұрғын көгілдір отынның игілігін көрмекші.

Осыған орай, Жезқазғанда «Газ бөлетін компания» филиалы ашыла-ды. Компания филиалы Жезқазған, Сәтбаев қалалары мен Ұлытау ау-данына тартылатын көгілдір отын желілерінің қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету жолында қызмет жа-сайтын болады.

Дархан МҰХАНБет суреттерін түсірген Ғалия ӘБДІҒАППАРОВА

№34 (8097) 30.08.2018 Q O G A M430 ТАМЫЗ – ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫ КҮНІ

АТА ЗАҢ – ЕЛ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫНЫҢ НЕГІЗІҚазақстан Республикасының

Конституциясы 2 рет өзгеріске ен-ді. Ең алғашқы 1993 жылдың 28 қаңтарында қабылданған Кон-ституция еліміздің тәуелсіз мем-лекет болып қалыптасуында маңызды алғышарттарының бірі болды. Алайда, бұл консти-туция мемлекетіміздің шынайы әлеуметтік-экономикалық және са-яси бағытын айқындамағандықтан, өтпелі кезең құжаты ретінде са-налып, 1995 жылы 30 тамыз күні бүкілхалықтық референдум арқылы қабылданып, мемлекетіміздің болашағына жөн сілтейтін басты құжат болып халық атынан жаңа конституциямыз қабылданды. 30 тамыз – 1995 жылы республикалық референдумда Конституцияны қабылдау күні мемлекеттік мере-кесі – Қазақстан Республикасының Конституциясы күні ретінде жария-ланды.

Құқықтық демократиялық мем-лекетте Конституция, яғни біздің қоғам өмірінің Негізгі Заңы аса жоғары мәнге ие. Конституция жобасы Қазақстан Республика-сы тәуелсіздік алғаннан бастап жасалына бастады. Конституция қабылдаудан бұрын бүкілхалықтық талқылаудан өтті.

Біздің Конституциямыз бойын-ша Қазақстан халқы егемендіктің иесі, республикадағы мемлекет-тік биліктің жалғыз қайнар көзі болып табылады. Конституция Қазақстанның демократиялық, құқықтық және әлеуметтік мемлекет

ЕЛ МЕРЕЙІН АСЫРҒАН КҮН

Бабалардың аңсаған арманынан бастау алып, Қасым салған қасқа

жолдың, Есім ханның ескі жолы мен әз Тәукенің «Жеті жарғысының»

жалғасы болған, сондай-ақ, елдігіміз бен Тәуелсіздігіміздің символына

айналған Конституция күнін Жезқазған жұртшылығы да жоғары деңгейде атап өтті. Мекеме мен ұйымдарда үш күннен

бері ұйымдастырылған мерекелік шара-лар Халықтар достығы мен мәдениеті

үйінде өткен салтанатты жиынмен түйінделді.

Сахна шымылдығы өр дауысты жастардың орындауындағы «Арайлы Ата Заң» деп аталған поэтикалық сәтімен түрілген соң, төрден еліміздің Көкбайрағы орын алды. Төрге қарай бет түзеп, Әнұранды шырқаған көпшіліктің ме-рекелік көңіл-күйі мен қуанышты сәтін қала басшысы Қайрат Бегімов құттықтауы мен жүрекжарды тілегі еселей түсті.

– Қазақстан халқының қалауымен дүниеге келген Конституция күні – баршамыз үшін ұлық мереке. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бір сөзінде «Біз Тәуелсіздік арқылы кемел Кон-ституцияны қабылдадық», – деп Ата Заңның мәртебесін өсірді. Бүгінде Ата Заңымыздың арқасында еліміз дамып, қаламыз гүлденуде. Еліміздің бағын асырып, мерейін тасытатын бұл күні баршаңызға тек сәттілік тілеймін, – деген Қайрат Баяндыұлы қаланың да-муына айрықша үлес қосқан, өз саласында

үздік шыққан бірқатар жезқазғандықтарды Құрмет грамотасымен марапаттады. Олардың қатарында Қ.И.Сәтбаев атындағы тарихи-өндірістік мұражайының директоры Кенжалы Балкенов, Жезқазған қаласы ІІБ жол-патруль-дік полиция ротасының бөлімше командирі

Жангелді Тәжімбетов, қалалық білім бөлімінің сектор меңгерушісі Гүлнәр Сейітжанова, әділет басқармасының бас маманы Айнұр Нұрғалиева, №1 ЖОББМ-нің ағылшын тілі мұғалімі Салтанат Күнеділова, Малшыбай селосы әкімінің аппараты басшысының хат-

шысы Айжан Асанова, әділет басқармасының инспекторы Роза Аяшова, Қарулы күштердің ардагері Алексей Соболев бар.

Жылдағы дәстүр бойынша саналы ғұмырын еліне арнап, ерең еңбегімен дараланғандарға Жезқазған қаласының Құрметті азаматы

атағы берілді. Биыл мәртебелі атаққа ұзақ жылдар Қ.Сәтбаев атындағы №7 мектеп-ли-цейіне басшылық еткен ұлағатты ұстаз Нүрия Жұмажанова, «Қазақмыс корпорациясы» жо-балау институтының бас маманы Қабаш Мыр-забеков, Қарсақбай, Жезқазған мыс зауытта-рында еңбек еткен ардагер металлург Серік Сыздықов лайық деп табылады.

Ұлт ұрпағымен ұзақ жасайтыны белгілі. Сондықтан, бүгінгі сәби ертеңгі ел болашағы екенін ескерген мемлекетіміз оларға барлық жағдайды жасауда. Мерейлі күні мемлекет-тік мереке қарсаңында ата-ана атанған Серік пен Айжанның сәбиі – Камиляға, Әкімжан мен Әнелдің сәбиі – Мединаға, Ануар мен Ақжанның нәрестесі – Жанасылға, сондай-ақ, Бағдат пен Айнагүлдің бөбегі – Қаһарманға сыйлықтар үлестіріліп, Тайжан атындағы фи-лармония әншісі Зәуреш Омарова «Аман бол-шы, бөбегім» деп ән арнады.

«Нұр Отан» партиясы Жезқазған қалалық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Гүлмира Қаженова салтанатты түрде бір топ жасқа жеке бас куәлігін салтанатты түрде тапсырды.

Әуезді әнмен көмкеріліп, әсем бимен айшықталған салтанатты шара кешкі серуенге ұласты. Қала тұрғындары Кеңгір жағалауына ағылып, тамаша мерекелік концерттің куәсі болды. «Алтын орда» ұлт аспаптары ан-самблі мен жергілікті өнерпаздардың өнерін тамашалаған жезқазғандықтар мерекелік

сауда-саттықты қыздырып, балаларын қыдыртып, бір серпіліп қалды.

Диана ОРАЗАЛИНАСуреттерді түсірген

Ғалия ӘБДІҒАППАРОВА

ретінде дамуына қолайлы жағдай жасайды. Заңда белгіленген барлық тұжырым, қағидалар өмірдің барлық салаларын өркениетті заң жүзінде басқаруға жағдай жасап отыр.

Еліміздің бұл Негізгі Заңы бірін-ші рет Қазақстан Республикасын президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет деп жария етті. Бұл мемлекеттің құзырына өз аумағының тұтастығын, сырттан қол сұғылмауын және бөлінбеуін қамтамасыз ету толығымен жатқызылады.

Конституцияда республикадағы мемлекеттік билік біртұтас деп

жарияланған. Бұл билік Конститу-ция бойынша үш тармаққа – заң шығарушы, атқарушы және сот жүйесі болып болып дараланған. Мұндағы мақсат билікті біржақты иемденіп кетушілікті болдырмау үшін олардың аражігі ажыраты-лып, әрқайсысынан конституциялық өкілеттіктері айқындалған. Олар бір-бірінің ісіне қол сұқпайды, әрқайсысы өз құзырларынша қызмет етеді.

Мемлекеттің саяси жүйесі Консти-туцияда нақты көрініс тапқан. Саяси Біздің президентіміздің Негізгі Заңда көрсетілген конституциялық ауқымда

жемісті жұмыс істеп отырғанына бүкіл ел куә. Еліміздегі саяси тұрақтылық, орын алып отырған үлкен қиындықтарға қарамастан макроэкономикалық деңгейдегі ілгерілеу, отандық өнеркәсіпті жандандыруға шетел инвестицияла-рын көптеп тарту, шикізат көздерін игеріп, жер асты байлықтарын эко-номиканы аяққа тұрғызуға пайда-лану, алыс-жақын шетелдермен оңды қатынастар орнату, ұлттардың татулығын қамтамасыз ету, еліміздің руханиятын, қорғанысын дамытуға күш салу және басқа сан-сала-

лы қызметтерді құптауға әбден тұрарлық.

Жаңа Конституцияда биліктің үшінші тармағы – сот жүйесіне ерекше маңыз берілген. Елімізде құқықтық реформа жүзеге асырылуда. Бұл са-лада жаңа Конституцияға негізделіп қайта жасалған «Азаматтық кодекс» пен «Қылмысты істер кодексінің» қабылдануын ерекше атап өтуге бо-лады.

Республика азаматының негіз-гі құқықтарымен қатар міндеттері де 1995 жылдың 30 тамызындағы бүкілхалықтық талқылаудан өтіп қабылданған Конституцияда анық тұжырымдалған.

Адам тумасынан өзіне қажетті құқықтар мен бостандықтарға ие. Ал, ол өз мемлекетінің азаматтығын алғаннан кейін азаматтық құқықтарға ие болып, тиісті міндеттерді қоса атқаруға тиіс. Конституцияда адамды қастерлеу, құрметтеу, адамгершілік сезімдеріне үлкен маңыз берілген. Әркімнің өзінің жеке басының бостандығы заң жүзінде қорғалған. Заң бойынша адамның жеке басының қадір-қасиетіне қол сұғылмайды.

Демократиялық, зайыр-лы, құқықтық және әлеуметтік, тәуелсіз мемлекет – Қазақстан Республикасының болашағы жарқын, келешегі кемел болатынына сеніміміз мол.

Ата Заңымыздың қашанда тұғыры биік, болашағы жарқын болсын!

Талғат ШАКИПОВ, Жезқазған қаласы ювеналдық

сотының төрағасы

№34 (8097) 30.08.2018S U H B A T 5Мұзараф АХАНОВ:

БІЗ – ХАНЫН ҚАДІРЛЕП, БИІН БАҒАЛАҒАН ХАЛЫҚПЫЗБұрынғы өткен ата-бабаларымыз:

«Ауылыңда қартың болса, жазып қойған хатпен тең» деген екен. Солар

айтқандай, Мұзараф Аханов ағамыз да қазыналы қартымыздың бірі. Ел

ағасы. Оның есімі елімізге бұрыннан таныс. Тек Жезқазған–Ұлытау аймағы ғана емес,

тәуелсіз Қазақстанның өткені мен бүгінін ой таразы-сына салып, саралап, салмақтап, кейінгілерге үлгі-өнеге

көрсетіп, білгенін ортаға салатын ағаның алды әрқашан да ақ жайлау. Кімді болса да жатсынбай, жақынындай

қарсы алып, құшағын жайып, әңгіме тиегін ағытып қоя береді. Ол ел жайлы, ертең жайлы ертелі-кеш айтудан

жалықпайды. Не айтса да ашығын, әділдігін айтуды мақсат тұтады. Содан да болар, айтылған әр сөзін

байыптап, бағалайды. Ағамен әр кездескен сайын ойың өсіп, еңсең көтеріліп қалатындай. Үлкенге сәлем беру, қал-жағдайын білу атадан балаға мирас болып келеді

десек, қателеспейміз. Сол ретпен жақында Мұзағаңа ба-рып сәлемдесудің сәті түсті. Сексеннің сеңгірінен екі бел

асып, алға, тоқсанға қарай аттап қадам басқан аға әлі тың, сөзі ширақ. Сәлемнен соң әлгінде ғана оның қолына ұстап отырған қалың кітабына көз түсті. Әңгімеміз де,

міне, осыдан басталып кетті.

– Мұзаға, қолыңыздағы қалың кітап қалай аталады? Кімнің кітабы дейміз оны?

– Көзің бірден мына кітапқа түсті ғой. Айтайын, бұл Тұрсынхан Зәкенұлы деген жазушының «Көкбөрілердің көз жасы» атты тари-хи кітабы. Осыны қолыма алдым. Мұнда біздің тарихымыз жатыр. «Өткеніңді білмей, болашақты болжай алмайсың» дегендей, кей-інгі жолды алға қарай жалғайтын жастарға мұнда алатын тәлім-тәрбие көп. Рас, ықылас салып зерделеп оқымағанға бұл жеңіл шағылмайды. Мұны оқу үшін де ішкі дайындығың керек. Оқып отырып бабаларымыздың қайсарлығы мен қаһармандығына таңғалдым.

– Сонда деймін-ау, бізге тікелей қатысты жерлері көп пе?– Азды-көпті демейін, міне, мына бір жерін назар салшы.

«Моңғолдар Хорезм Шах-Мұхамбеттің жерлерін жаулап алды. Тұтас Дешті-Қыпшақ солардың құзырына өтті. Бір кезде олардың алды Иран асып, Гүржістан арқылы Қап тауына дейін жетті. Ұлы дала тағы да ұлыстарға бөлінді. Шыңғыс хан басып алған жерлерін төрт ұлына үлестіріп берді. Байырғы Дешті-Қыпшақ, Арқа төсі – Жошыға, Алтайдың күн бетінен Жиделі-Байсынға дейінгі жерлер екінші ұлы Шағатайға қарады. Жошының ордасы алғашқыда Найман-Кере Шыңғыстауға қонып, кейін Ұлытауға көшірілді. Ал, Шағатайдың ордасы Іле бойына ірге жайды. Қоңыраттың Мәуке биі, Барластың Қарашар биі оның оң тізесі мен сол тізесін қатар басқан ақылгөй білгірі болды. Күшілік за-рын қылған Алтай беті тұтасымен Өгедейге қарады. Хангай бойы кіші ұлы Төлеге тиді» делінеді. Көрдіңіз бе, Шыңғыстың төрт ұлы төрт тарапты түгел алды ғой. Солардың ішінде менің назарымды аудартқаны Жошы болды.

– Неліктен?– Айтайын. Шыңғыс хан өзінің төрт ұлын Найман-кереде оты-

рып, әңгімеге тартады. Сөз арасында төртеуіне ортақ бір сауал қояды. Ол қандай дейсіз ғой? Қызық. Қызығы сол, төрт ұлын қатар отырғызып қойып бір-бірлеп көзін сүзе қарап: «Айтыңдаршы, дүниенің рахаты не?» дейді. Жошы: «Меніңше, дүниенің рахаты жылқыны көбейтіп, үйір-үйірімен семіртсе, олардың жайылымы-на киіз үй тігіп тастап, сауық-сайран құрса, шетсіз, шексіз дала-да ит жүгіртіп, құс салса, абалап аң ауласа» деп жауап береді. Шағатай: «Менің ойымша, дұшпанды жеңсе, бас көтергеннің еңсесін түсіре езсе, нар атаулы ботасын іздеп боздаса, патша-лар солқылдап жыласа» дейді. Ал, Өгедей болса: «Әкеміз сан қиындықпен қосқан елге тыныштық орнаса, әкенің ұлылығын сақтап, халқы бақытты өмір сүрсе» дегенді айтады. Соңынан сөз алған кіші ұлы Төле: «Арғымақ атың бәйгеден келсе, айдын көлдің жағасында қаршығаң сұқсыр ілсе, қуаныш деген сол ғой» дейді.

Балаларының сөзін тыңдап болған Шыңғыс: «Жошы жасы-нан жылқыны жақсы көрді. Ол соны айтады. Шағатай ес білгелі жанымда жүріп, осы күнге қалай жеткенімізді көзімен көрді, оның айтып тұрғаны сол. Өгедейдің арманы баланың қиялы ғой. Ал, Төленің айтқанының жаны бар» дейді. Осыдан да аңғарылады «Әке балаға сыншы» деген. Шыңғыстың көрегендігі сол, болашақ тақ мұрагерлерін таңдаудың тәсілін таба білгендігінде. Жошының даланы, жылқыны жақсы көретінін бейбіт күнге құштарлығын аңғарды. Содан да болар оған Арқаның мидай жазық кең да-ласын сыйға тартты. Қазіргі тілмен айтқанда байтақ еліміздің барлық өңірі. Әрине, соның ішінде бас тіреп, баса айтатыны Ұлытау болса керек.

– Жошы демекші, Жошыны дала өлкесі қалай қабылдаған? Бұл туралы не айтуға болады?

– Айтып көрейін. Мына қолдағы кітапта бұл туралы да қызық мәліметтер бар. Мынаған қараңыз. «Жастайынан ерлікті, серілік-ті ту еткен Жошы хан Арқа төсін ен жайлап, желіге бие мол бай-лап, емін-еркін салтанатты сән құрды. Арқаның Қызыларай, Қарқаралы, Көкшетау, Баян, Ұлытау деген тауларын ұлық тұтты. Ондағы ел де Жошыны құшақ жая қарсы алды. Үйсін Майқы би бастаған қазақ билері 1224 мешін жылының жаз айында Най-ман-Кере тауының бөктерінде Тимужинді өз аттарынан ұлықтап, оның ұлы Жошыны өздерінің тікелей әміршісі деп таныған еді. Жошы ел құрметін түсінді. Қаракеңгір өзенінің бойындағы көкорай шалғын далада иісі моғолдың жақсы-жайсаңдары мен билері түгел қатысқан жиында дала төсіндегі қалың тайпалы ел Жошыны ақ киізге салып, хан көтеріп тұрып, «Үйсін Майқы би: «Тақсыр, біз тек бұл дүниедегі теңдессіз Шыңғыс ханның алдын-да ғана бас иіп, оның және ержүрек ұлы, Сіздің құзырыңызға кіру-ге ниет қылдық. Басқа әрқандай күш бізді бағындыра алмайды. Сіз біздің ұрпақтан-ұрпаққа дейін төрімізден орын, төбемізден жайлау беретін төреміз болыңыз» деді. Майқы бидің бұл сөзін Қоңырат Сеңгеле би мен Мәуке би, барлас Қарашар би, моғол Тазша бала, атақты Көкеше шешен ағынан жарылып, ағыл-тегіл сөз сөйлеп қоштады. Күйші Кетбұқа, Домбауыл, Арғсұн қобызшы дала желінің сарынына салып күңірентіп күй тартты.

Өзін хан көтеру рәсімі аяқталған соң, жұрт алдында Жошы Майқыны «ел көсемі, ұлыстың ұйытқысы болсын» деп, ел ата-сы атады. Майқы биге «Таңбаң сүргі, яғни малатемір болсын, құсың бүркіт, ағашың қараағаш, ұраның «Салауат» болсын» деп, Қоңырат Сеңгеле биге ұраның «Қоңырат», құсың-сұңқар, ағашың – алма, таңбаң – ай болсын» дейді. Сол жолы Жошы хан қазақ ру тайпаларының, ұлыстарының қағандары мен бектеріне, тархан-дарына, жабғыларына түгел ат-атақ, ұран, таңба үлестіреді. Осы жиынға қатысқан билер бірауыздан: «Бұдан былай ұранымыз Алаш болсын, төреміз Жошы, көсеміміз Майқы болсын. Төре ұрпағы арқа ұранды төре аталсын» деп пәтуаласады.

Міне, біздің тарих қайда жатыр. Жошының билігіне бас ұрған ел оны өзіне Шыңғыс ханның көзі тірісінде-ақ, Жошы хан деп атап, сеніп, хан сайлады.

– Мына жалпақ даланы мекендегендердің тұңғыш төресі, яғни ханы Жошы десек бола ма?

– Әрине, мына кітапты оқыған адам осылай ой түйеді. Жал-пы Жошы – тарихы өте күрделі тұлға. Жошы туралы әртүрлі қауесет, жел сөздер жетерлік. Бірақ, Шыңғыс хан оны ешкімнің талқысына салмайды. Өзінің ұлы Шағатайдың Жошының жағасынан алған әрекетіне де одан әрі жол бермеді. Ен далада өзінен кейін хан аталған ұлы Жошыға шексіз билікті өз қолымен берді. Оған деген басқа ұлдарының қызғанышын да сезді. Тіп-ті мұрагерлік туралы әңгіме болғанда, Шағатай: «Оу, әке! Сен оны өзіңе мұрагер қылмақшысың ба? Ол деген меркіттің сарып кеткен жеріне шыққан арамшөп емес пе» дейді. Жошы оның

алқымынан алып сығымдайды. Оларды Боршы мен Мұқали арашалайды. Сол жолы Шыңғыс хан Шағатайдың ұсынысымен Төлені мұрагер деп жариялайды. Оған Жошы келіседі. Бірақ, хан балалары арасындағы араздық өрши түспесе, басылмай-ды. Аяғы 1227 доңыз жылы Сарыарқа жерінде аң аулап жүрген Жошы ханды Шағатай адам жіберіп, опат етеді. Бұл туралы тарихи деректі кітаптарда толық мәліметтер бар. Қазақ КСР энциклопедиясының 4 том 43-бетінде Жошыны Шағатайдың кісі жіберіп өлтіргені ашық айтылады. 2015 жылы Мәскеуде ба-сылып шыққан Рүстем Рахманалиевтің «Империя тюрки» деген кітабының 286-бетінде Шағатай Жошыны адам жіберіп өлтірді деген дерек бар.

– Бұл туралы әртүрлі мәліметтер бар ғой.– Иә, бар. «Құлан теуіп өлтірді», «құлан шайнап өлтірді» де-

генді де айтып, жазып жүргендер жетерлік. Кім қалай десе де, Жошының өлімі кейінгі ұрпақ бірімен-бірі шайқасып кетпесін деп жасырын сақталып қалды.

Осы жерде Кетбұқа бабамыздың даналығын айта кет-кен дұрыс. «Жошыны құлан шайнап өлтірді» деген аңызды Шыңғыстың құлағына құйды. Ел солай құлағдар болсын де-гені. Әйтпесе, қару-жарағы сай, соңында бес мың нөкері бар тұлпары дүлдүл Жошыны тұрқы қашырдай болатын өзі жа-ралы ақсақ құлан қалай шайнайды? Жошы – жекпе-жекке шығып жүрген батыр. Құралайды көзге атқан мерген. Оның қасындағы оққағарлары да осал емес. Бұл арнайы адам өлтіруге машықтанған баскесерлердің қапиядағы қимылы бол-са керек және бір ойға оралатыны күні бүгінге дейінгі аңыздар мен басылым беттерінде жарық көрген мәліметтерде Жошының астына мінген тұлпары қайда қалғаны туралы айтылмайды. Ол кімнің тақымында кеткені де белгісіз. Белгілісі – Кетбұқаның күйі. Осы күй арқылы Жошының өлімі иен далаға құланнан кел-ді деп естілді. Әсілі, Жошының атының өзі, әу бастан-ақ сан тарапқа жүгіртер сыпсың сөздерге жел бергендей. Жошы деген сөздің өзі моңғолдардың арасында жолшы, жолаушы дегенді меңзейді екен. Шыңғыс хан баласына жолаушылап келдің бе, жолдан келдің бе дегендей сұрақпен қараған сияқты. Себеп, Бөртенің меркіттердің қолында тұтқында болғандығында жатса керек, қалай десек те Шыңғыс хан Жошының ерлігін, әділдігін, батырлығын, байыптылығын, байсалдылығын бағалаған. Өзінен кейін көзі тірісінде хан аталған баласының әр ісіне сүйсінген. Содан да болар, оның ажалын естірткеннің аузына қорғасын құямын деуі.

– Шыңғыс ханға бұл қаралы хабарды Кетбұқа күймен жеткізді деген сөз бар ғой.

– Рас. Шыңғыстың алдына келіп, ботасы өлген бозінгендей күйді бебеулеткен Кетбұқаға Шыңғыс хан: «Оу, Кетбұқа, баяғыда бозінген жеріп, ботасын алмағанда сен бес саусағыңды сірімен қаптап алып, інгенді иітіп, ботасын алдырып едің. Енді мені де сол ботасынан жеріген інгендей еміренттің-ау. Қайда менің Жо-шым? Андағы пәленің дауысы сұмдық қой.

Ау, Шыңғыс хан, Шыңғыс хан,Арқада құлан жосыған.Балаң өлді Жошы хан,Балаң өлді Жошы хан, – деп отырсың-ау тәрізі» дегенде

омырауы жасқа толады. Оған қосыла ел жылайды. Күйді естір-ткен домбыраның шанағына қорғасын құяды. Ал, Кетбұқаның кім екенін қалың ел бүгін танып білді. Жезқазған қаласының қақ ортасында Кетбұқаның ескерткіші тұр. Ендігі бір ой сол Кетбұқа ескерткіші жалғызсырамаса екен деймін.

– Сонда қалай? Оның қасында кімнің ескерткіші тұру ке-рек дейсіз?

– Айтайын. Бұл – менің жеке пікірім. Алты алаштың басын қосып, кең даланың ханы сайланған Жошы ханды ойға түсіріп көрейікші. Жошы деген атына хандықты қосып айту нені біл-діреді? Қазақ даласындағы хандық биліктің басқадан емес, дәл осы Жошыдан басталғанын аңғартады. Алты алашқа билігін жүргізіп, ел ішінде ымыражай көңіл-күй қалыптастырып, қазақ баласының қаз тұрып, қадам басуына, өз алдына жеке ел бо-луына арналған қаданы алғаш қаққан да осы Жошы дер едім. Ендеше, бізге мына қазақ еліне Жошы Шыңғыс ханның үлкен ұлы ретінде ғана емес, елдің басын құраған хандық дәуірдің шаңырағын көтеріп, босағасын бекіткендігімен де қадірлі. Бұл туралы тәуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың айтқаны есіңде ме?

– Қашанғы?– Есіңе салайын. Жезқазған-Бейнеу теміржолының ашылуы

салтанатында Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Жезқазғанға келген-де ғасыр жолының салынып біткеніне орай өткен салтанатта мы-на сен – Батырбек Мырзабеков халық атынан сөз алып, Прези-дентімізге рақмет айттың. Рас па?

– Рас.– Рас болса, тыңда. Содан кейін Елбасы атбасын Ұлытауға

бұрды. Сондағы Балбұлақтың басында, қалың орман арасын-да елге сөз арнады. Сол бұлақтың басындағы әлемдегі барлық шұрайлы жердегідей табиғаты келіскен тарихи орынды таңдап, ғажайып демалыс үйін салдырған жанның кім екенін білесің бе?

– Білемін. «Қазақмыс» корпорациясы.– Сол корпорацияның сол кездегі Жезқазған аймағындағы

құрылымын басқаратын менің ұлым Талғат Мұзарафұлы бола-тын. Сол Талғат Ұлытаудың басына Балбұлақтың түбінде осы демалыс үйін салуды өзі бас болып қолға алды. Корпорация басшыларының көзін жеткізді. Тағы да осындай бірнеше де-малыс орындарын салуды жоспарлады. Бірақ, қызметі басқа салаға ауысып кетті. Десек те, Елбасының өзі еркін дем ала-тын әдемі демалыс орны пайдалануға берілді. Міне, осы жер-де Нұрсұлтан Әбішұлы Ұлытау туралы айта келіп: «Бұл жерде біздің халқымыз Жошы ханды ақ киізге орап, хан көтерді» деп атап өтті. Елбасының өзі еске салған ерімізді біз неге ұмытамыз? Бүгінгі рухани жаңғыру жоспары жүзеге асып жатқанда қазақ хандарының бастауында тұрған, Елбасының өзі атын атап өткен ханымыздың мәңгілік қонысы болған жер іргемізде. Жошының биік бейнесін ұрпақтан-ұрпаққа үлгі етуіміз керек. Жошы тура-лы Елбасы бекер еске салған жоқ. Мұны Елбасының тапсыр-масы деп қабылдағанымыз жөн. Республикамыздың мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы Жошыға ескер-ткіш орнатудың басында тұруы керек. Ойластырса дейміз. Себеп, еліміздің премьер-министрі Бақытжан -Сағынтаевпен бірге Жезқазғанға келген Арыстанбек Мұхамедиұлы: «Санта-Клаустың қайда туып, қайда өлгенін ешкім білмейді. Өмірде ол болған ба, болмаған ба, белгісіз. Әйтсе де, Еуропалықтар бір жерді Санта-Клаустың моласы деп белгілеп, соған туристердің баратын жағдайын жасады. Қазір оған ағылған адамда шек жоқ. Біз де осы Ұлытауда бір адамға белгі қойып, туристерді шақыруымыз керек» деп еді. Міне, министр мырзаға қиялдан адам іздемей-ақ дәл осы Жошы ханға назар аударып, оған ескерткішті Жезқазғанның басында орнатса, дүниенің төрт бұрышынан ағылған адамның легін көрер едік. Осы ретте, маған бұл Жошыға неге тіреліп қалдыңыз дерсің. Солай ма?

– Солай дейік.– Ендеше, тыңда. Мәскеулік жазушы Константин Пензовтың

Москва қаласындағы «Алгоритм» баспасынан 2006 жылы «Рус-ский царь Батый» деген кітабы жарық көрді. Басылымның басы-нан соңына дейін Жошының баласы Батыйды орыстың патшасы деп бағалайды. Қазақша айтқанда олар Батыйды біздің алғашқы ханымыз дейді. Ал, Батыйдың әкесі кім?

– Жошы.– Сол Жошының баласын орыстар «бірінші царь» деп отыр.

Ендеше, сол Жошыны Елбасымыз есімізге салып, билігіміздің бастауында тұрғанын атап өткенде біз неге үнсіз қаламыз?! Константин Пензовтың кітабы шыққаннан бері қаншама жыл өтті. Жайшылықта шу ете қалатын орыстың жазушы, тарихшы-лары «бұл дұрыс емес» деп айтқан жоқ. Демек, мойындалып тұр. Батыйдай баһадүрді тәрбиелеген Жошы біздің іргемізде жатыр. Бабаларымыздың бабалары хандығымыздың бастауы Жошыдан деп айтып өтті. Бұл Жошыға дейін мемлекет болған жоқпыз дегендік емес, жеке-жеке хандық құрған кезден басымы-зды біріктірген – Жошы хан. Сол Жошыға күмбезді мазар салған да осы біздің бабаларымыз. Бабаларымыз құрметтеген ханды, балалары бағаласа артық па? Кейінгі ұрпақ біліп, көріп, үлгі алу үшін де Жошының биік бейнесі бой көтерсе, Арқа төсі ажарла-на түспей ме? Бұл Жошыға ғана емес, сол заманда өмір сүрген бабаларымызды еске алуға да мүмкіндікті молайтады. Сансыз нөкерінің дені де осы бүгінгі қазақ балаларының бабалары екені әмбеге аян. Осы тұрғыдан келгенде Кетбұқадан кейін Кеңгір бойындағы келісті қалада Жошы ханның ескерткіші орнатылса, одан ұтпасақ, ұтылмаймыз. Олай дейтінім, біз ханын қадірлеп, биін бағалаған халықпыз. Өткенімізді өшірмей алға қарай өсу үшін де бабалар жолын жоғалтпағанымыз ләзім.

– Әңгімеңіз ой салатындай екен, Мұзаға. Жалпы, сіздің мамандығыңыз инженер-геолог. Тарихқа қалай келдіңіз?

– Тереңнен қозғайтын болдық. Мектепте оқып жүргенімде Шахмардан Есеновпен кездесу өтті. Сонда ғалым Шахмардан бір сөзінде академик Обручевтің «әсілі кен инженері дегеніміз жермен жұмыс істейді. Ал, жұмыс істейтін жерінің тарихын біл-меген адам қалай инженер болады» деген сөзін айтқан еді. Инженер боламын деп жүрген маған бұл сөз ой салды. Ор-та мектептегі тарих үйірмесін басқардым. Тарихи құжаттарға үңілдім. Тарихшы Е.Бекмахановтың жазғандарын қалдырмай оқыдым. Сол Е.Бекмаханов «ұсталып» кеткенде жер-жерде оны күстәналайтын жиналыстар өтіп жатты. Біздің мектепте де бол-ды. Мен Е.Бекмахановты ақтап сөйледім. Мектеп директоры жи-налысты тоқтатты. Мені жеке қабылдауына шақырды. Сондағы айтқаны «Бекмахановты қолдаймын деп өзіңді де, бізді де қиын жағдайға қалдырма» деген сөз болды. Содан бері мен тарихқа ден қойып келемін. Мына қабырғада сіресіп тұрған кітаптар ара-сында бүгінде сирек кездесетін басылымдар бар. Мен осылар-ды қарап, оқып, таразылап отырамын. Сырласым да – осылар. Кітаптағы деректер шындыққа жол бастайды. Менің айтарым да – осы кітап сөздері. Осылай десем, қазақ хандарының ба-стау көзінде Жошының тұрғанын ешкім де жоққа шығармайды. Елбасының өзі бізге осылай жол көрсетті. Ендігі міндет – руха-ни жаңғыру бағытындағы атқаратын басты шарамыз – Жошы-ны ұрпаққа үлгі ету. Жезқазғанның басында, болмаса Алматы мен Астанада Жошының Ұлытау мен Алатаудай бейнесі ескер-ткіш болып асқақтап тұрса, әлем жұрты назар аудармай ма? Жошының басына келіп, тәу ететіндер көбеймей ме? Әрине, бұл – менің жеке өз ойым. Мұны Мәдениет және спорт минис-трі Арыстанбек Мұхамедиұлы қаперіне алар деймін. Қазыналы қазақ елінің Жошыдай ханына ескерткіш қоюға дәулеті де, дәрмені де жетеді. Жошы ханның ескерткішін орнату арқылы ұрпаққа ұран болған бабалардың рухын көтеріп, оны қастерлеп, бағалай түсеміз. Кетбұқаның ескерткішін қойған ел Жошы ханды да ұмытпауы керек қой деп ойлаймын.

– Әңгімеңізге рахмет. Ұсынысыңыз жүзеге асып жатса, нұр үстіне нұр дейік.

– Әрине. Солай болғай.Әңгімелескен Батырбек МЫРЗАБЕКОВ,

Қазақстанның құрметті журналисті«Ана тілі» газеті

№34 (8097) 30.08.2018 M A D E N I E T6

Жезқазған қаласының әкімі Қайрат Бегімовтің төрағалығымен өткен басқосуға қалалық мәслихат хатшысы Советбек Медебаев, облыстық мәслихат депутатта-ры, Жезқазған аймақтық білім қызметкерлерінің кәсіподақ төрағасы, білім саласының ардагерлері, «Нұр Отан» партиясының өкілдері, универ-ситет, колледж және мектеп басшы-лары мен оқытушылары қатысты. Ең алдымен, білім саласында талай жыл қызмет еткен ардагерлерге құрмет көрсетіліп, гүл шоқтары табысталды.

Алғаш болып Қарағанды облыстық білім беруді дамытудың оқу-әдістемелік орталығының ди-ректоры Гүлсім Қожахметова баян-дама жасады. Оның айтуы бойын-ша, биылғы оқу жылынан бастап 1-сыныпқа баратын балаларды мек-тепке үйден шықпай-ақ, яғни «bilim-al» порталы арқылы тіркеуге бола-ды. Сонымен қатар, биыл 6 жасқа толған барлық балалар мектепке қабылданады. Еске сала кетсек, бұған дейін балаларды мектепке қыркүйек айында толық 6 жасқа толғанда ғана алатын. Енді туған күндері 31 желтоқсанға дейінгі барлық бала 1 сыныптың табалдырығын аттай ала-ды.

Сондай-ақ, мектепке баратын баланың ата-анасы мен мектеп ара-сында келісім-шарт жасалатын бола-ды. Бұл құжат екі жақтың құқықтары мен міндеттерін айқындайды.

Мектептерді бес күндік оқытуға көшіру мәселесі де күн тәртібінен түспек емес. Бүгінгі таңда Қарағанды облысы мектептерінің 80%-ға жуығы бес күндікке ауысқан. Қалған 20%-ын-да балаға түскен жүктеме бойынша қиындық туындаған. Биылғы оқу жы-лы жаңашылықтарға толы болмақ. 5, 6, 7-сынып оқушыларына ар-найы «Өлкетану» пәні дайындалды. Бұл пән Қазақстан тарихы, қазақ әдебиеті, география және музыка пәндерін біріктіріп оқытатын болады. Республикалық «Болашақққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасының «тәрбие және білім» бағыты бойынша әзірленген бұл жаңа оқулық балаға туып-өскен жерінің тарихын оқытуды көздейді. «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасын іске асыру үшін ин-форматика пәні 3-сыныптан бастап оқытылады. Ал, келесі оқу жылынан бастап 1-2-сыныптан басталады.

Гүлсім Қожахметова өз баянда-масында кадр мәселесін де қозғады. Биылдан бастап мұғалімдер үшін аттестациялаудың тәртібі мен ере-жесі өзгереді. Аттестацияның басты талабы – ұжымдық жұмыс, жүйелі және ашық жұмыс түрі. Орта білім беретін мұғалімдерге келесі біліктілік категориясы анықталды: педагог, пе-дагог-модератор, педагог-зерттеуші, педагог-шебер. Білім және ғылым министрлігінің бекіткен заңнамасына сәйкес мұғалімдер өзінің негізгі жұмысынан бөлек, 5 құжат жүргізетін болады. Оларға: күнтізбелік жоспар, тақырыптық жоспар, әр сабақтың жоспары, мектеп журналы, бағалау журналы. Интернетпен қамтамасыз етілген мектептерде қағаз журнал жүргізу міндетті емес. Бірақ, электрон-ды журнал күнде толтырылып отыру қажет.

Мектептің білім беру деңгейін ұлттық бірыңғай те-стілеу нәтижесімен бағалау алып тасталды.

– Оқушыларды ҰБТ-ға дайын-даймыз деп мұғалімдер өздерінің бастапқы міндеттерін ұмытып кетеді. Оқытушының басты міндеті – сапалы білім беру. Оның 11 жылдық еңбегін сынақпен бағалау дұрыс емес, – деді Гүлсім Шабданқызы.

Биылдан бастап мектеп ди-

ТАМЫЗ КЕҢЕСІНЕН

«ТӨРТІНШІ ӨНЕРКӘСІПТІК РЕВОЛЮЦИЯ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АДАМИ КАПИТАЛ»

жаңа оқу жылында жаңалық көпӘр оқу жылы басталар алдында дәстүрлі түрде ұстаздар қауымының тамыз

кеңесі өтеді. Бұл – хабарлауды қажет етпейтін, жыл сайын дәстүрлі түрде өтетін шара. Биыл да қала мектептерінің ұстаздары осы жиында бас қосып, өткенді

қорытындылап, ертеңге айқын жоспар құрды. Білім қызметкерлерінің кеңесі Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың биылғы Қазақстан халқына Жолдауына сай «Төртінші

өнеркәсіптік революция жағдайындағы адами капитал» тақырыбында өтті.

ректорларын тағайындау тәртібі де өзгерді. Басшылыққа тағайындау 4 деңгей бойынша өтеді. Бірін-ші деңгейде ұсынылған кандидат қамқоршылық кеңесте талқыланады. Одан кейін, маманның біліктілігі сына-лып, тест тапсырады. Үшінші деңгейде үміткерді облыстық білім басқармасы қарайды. Соңғы деңгейде қалалық білім бөлімінің мамандары кандидат-пен сұхбат жүргізеді. Кандидат барлық талаптарға сәйкес болса, онымен 4 жылға еңбек шарты жасалады.

«Төртінші өнеркәсіптік револю-ция жағдайындағы адами капитал: заманауи үрдіс моделі мен даму болашағы» тақырыбында қалалық білім бөлімі басшысының міндетін

атқарушы Жеңіс Әлмағанбетов баян-дама оқыды. Білім бөлімінің биылғы бюджеті 5 млрд 791 млн 102 мың теңгені құрайды. Осы қаражатқа 528 бірлік компьютерлер, 23 жаңа модификацияланған сыныптар, 5 роботехника зертханасы, 5 хоккей және футбол корты, 136193 да-на оқулық, 1888 мектеп жиһазына жұмсалды. Білім бөліміне қарасты 14 балабақшада 3183 бала тәрбиеленеді. Мектепалды дайындықта 1611 бала бар. 1-6 жас аралығындағы балалар-ды мектепке дейінгі тәрбиелеумен және оқытумен қамту 71%, 3-6 жас аралығындағы балаларды қамту 95,8% құрайды. Бұл облыс бойынша 98,8% көрсетеді. Мектепке дейін-гі білім ұйымдарында 396 педагог қызмет етеді. Мұғалімдердің сапалық құрамы 26,4%.

Жеңіс Едігеұлының айтуын-ша, қаламыздағы №6 «Балауса» бөбекжайы облыстық «сырттай балабақша» серіктестігіне қосылып, әлеуметтік-педагогикалық жобаны іске асыруда.

Қаламыздағы білім ошақтарында барлығы 1182 педагог қызмет етеді. Жоғары санатты 295 және бірін-

ші санатты 334 мұғалім бар. 67 мұғалім облыстық, республикалық педагогикалық шеберлік байқаулардың жүлдегері болған, 63 мұғалім ғылыми-практикалық конференцияға қатысып, тәжірибе алмасса, 98 мұғалім облыстық семи-нар, шеберлік сыныптарға қатысып, онлайн сабақ, коучинг өткізді.

Мектеп арасында білім беру, байланысты кеңейту және білімді тереңдету мақсатында Назарбаев зи-

яткерлік мектептерінің тәжірибесімен алмасу жұмыстары жүргізіліп ке-леді. 3-4 маусым аралығында мысты қалада өткен «Ұлы дала мұрагерлері» форумы нәтижелі жұмыстың жемісін көрсеткендей.

Жаңартылған білім мазмұнына сәйкес, барлық мектеп директорла-ры мен олардың орынбасарлары оқу курстан өтті. Мұғалімдердің 90%-ы оқытылды. Қалған 10%-ы жоспарға сәйкес, оқуға жіберілетін болады.

Оқушылар білім алып, мұға-лімдердің өз деңгейінде сабақ беру-ге барлық жағдай жасалған. Алдағы уақытта бәсекеге қабілетті жастарды тәрбиелеу үшін балалар технопарктері мен бизнес-инкубаторлар желісін құру керек. Бұл балаларды ғылыми зерттеу саласына және өндірістік-техникалық ортаға бейімдеуге септеседі. Білім беруді сандық форматқа ауыстыруға мүмкіндіктер жасалып жатыр. IT са-ласын дамыту жолында жұмыстар жүргізілуде.

Адами капиталдың маңыз-дылығы жөнінде тамыз конфе-ренциясының қадірлі қонағы, «Ру-

хани жаңғыру» жобалық кеңсесінің менеджер-кеңесшісі Бақытқали Мұсабеков айтып берді. Ұлттық кодты жоғалтып алмас үшін ата-бабамыздан қалған асыл мұрамыз – тіліміз, діліміз, дінімізді сақтап қалу керек. Ол үшін ұлтының жанашырын, Отанына адал қызмет ететін нағыз патриоттарды тәрбиелеу мұғалімдердің алдындағы басты мақсат болу қажет.

– Бұл қиыннан қиыстырып, төте сөйлейтін, ұшқан құсты тілімен ора-тын дүлдүл шешендердің мұрасы. Ел аузынан жинақталған мұралар. Кітапта Жанғұтты бидің, Байдалы мен Қаз дауысты Қазыбек бидің сөздері бар, Бұқар жырау бабамыз да сөйлейді. Қолда бар дүниелердің біразы сөйлейді. Кітапты Қаз дауы-

сты Қазыбек бидің 350 жылдығына, Алаш үкіметінің 100 жылдығына арнап шығарып отырмыз, – дейді Бақытқали Мұсабеков.

Білім беру саласындағы цифрлан-дыру мәселесі жөнінде қаламыздағы №8 гимназия директоры Сара Әбдікерова сөз қозғады. Жаһандану заманында ұлттың сандық сауаттылығын арттыру мәселесі өзекті болып отыр. 2024 жылға дейін интер-нет қолдануды 83%-ға, цифрлық ха-

бар таратуды 95%-ға жеткізу жоспар-да бар.

Сара Әбдікерованың айтуын-ша, ұстаздар қауымы оқушылар бойында цифрлық сауаттылық, бейімділік, креативтілік, ақпаратпен жұмыс жасау, топтық жұмыс, әртүрлі мәселелердің тиімді шешімін табу сынды қасиеттерді қалыптастыру керек.

Ерекше білім беруді қажет ететін балаларға инклюзивті орта жасап, олардың сапалы білім алуы жөнінде қаламыздағы №3 орта мектептің директоры Жанна Болатбекова өз баяндамасында айтып берді. Мысты қалада ерекше білім беруді 232 ба-ла қажет етеді. Оның 112-сі мүгедек. №3 орта мектепте 61 ерекше бала оқиды. Балалармен координатор, ло-гопед, дефектолог, дене шынықтыру пәнінің мұғалімдері жұмыс жасайды. 2014 жылдан бастап №3 мектепте ин-клюзивті сынақ алаңы жұмыс істейді. Биыл дәл осындай алаң №21 мектеп-те де ашылды. 2017-2018 оқу жылын-да 30% мектептерде инклюзивті білім беру жолға қойылды. 2020 жылға дейін бұл көрсеткіш 70% құрау керек. биылғы оқу жылында №26 гимназия мен №9 тірек-ресурстық орталықта да инклюзивті білім беру жүйесі ба-сталады.

Жиынның ресми бөлімі аяқталғаннан кейін қалыптасқан дәстүр бойынша ардақты ұстаз мамандығын таңдап, ұрпақ тәрбиесіне үлес қосам деген жас мамандарға ақ жол тіленді. Сонымен қатар, білім саласындағы көп жылғы адал еңбегі үшін, білім саласының да-муына зор үлес қосқан, білікті әдіскер-ұстаз Құралай Мұқанова, білікті арда-гер-басшы Сәуле Балмағамбетова, балалар мен жасөспірімдер сарайының «Туризм және өткетану» бөлімінің меңгерушісі Нұрғали Бал-табаев «Еңбек ардагері» медалімен марапатталды.

Қазақстанның салалық білім және ғылым қызметкерлері кәсіптік одағының жоғарғы марапаты «Білім және ғылым қызметкерлерінің кәсіподағына сіңірген еңбегі үшін» күміс төсбелгісімен №24 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Светлана Заозерова марапатталады.

№6 бөбекжай директоры Аль-мира Қадырбаева ҚР Білім және ғылым министрлігінің Алғыс хатына лайық деп танылды. Қарағанды об-лысы әкімінің Құрмет грамотасымен №7 мектеп-лицейдің география пәні мұғалімі Айжан Жаукумова, №1 орта мектептің математика пәні мұғалімі Балгупа Кудинова, облыс әкімінің Алғыс хатымен №4 орта мектептің орыс тілі мен әдебиет пәні мұғалімі Гүлнар Жақыпбекова марапаттал-ды. ҚР Білім және ғылым министр-лігі Білім және ғылым саласындағы бақылау комитетінің Алғыс хаты №4 орта мектептің технология пәні мұғалімі Нұржан Әмірин, облыстық білім басқармасының Құрмет гра-мотасымен №2 орта мектептің Дәмелі Шутикова, №8 гимназияның бейнелеу өнері, сызу және техно-логия пәндерінің мұғалімі Алтынай Тәшімова, №26 информатика пәнінің мұғалімі Валентина Шмидт, №22 ор-та мектептің қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі Дина Сексенбаеваға та-бысталды.

№11орта мектептің математи-ка пәнінің мұғалімі Анар Сәбитова мен №24 орта мектептің ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Гүлмира Ідірісо-ва облыстық білім басқармасының Алғыс хатына ие болды.

№3 орта мектептің өнертану мұғалімі Ольга Абанина, №9 жалпы білім беретін мектеп-интернатының (ресурстық орталық) ағылшын тілі пәні мұғалімі Әнел Минасипо-ва, №5 орта мектептің қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі Ра-ушан Байжантаева Жезқазған қаласының Құрмет грамотасымен марапатталды.

Арайлым ЕРҚОҢЫРОВА

№34 (8097) 30.08.2018A I M A Q 7ЖАҢААРҚА ЖАҢАЛЫҚТАРЫ

АЙШЫҚТЫ БАСЫЛЫМНЫҢ АЖАРЛЫ ТОЙЫ

Қазақ баспасөзінде өзіндік алар орны бар «Жаңаарқа» газетінің жарық көргеніне биыл 80 жыл толып отыр. Осыған орай аудан

әкімдігінің қолдау көрсетуімен көпшілікті мерейге бөлеген айшықты шаралар ұйымдастырылды. Салтанатты іс-шара аудандық Мәдениет

үйінде өткен «Ғасыр жүгін арқалаған «Жаңаарқа» газеті 80 жаста» атты конференциядан басталды. Конференцияның жұмысын

Жаңаарқа ауданының әкімі Юржан Бекқожин жүргізіп, туған өлкенің шежіресін жасап, тамырын тереңнен тартқан басылымның маңызды

роліне тоқталды. Газет тойына облысымыздың өңірлеріндегі басылымдардың бас редакторлары мен әріптестері, ардагерлер шақырылғанын атап айтуға болады. Жезқазған өңірінен «Дидар»

телеарнасының директоры Базарбай Әлеуханұлы, аймақтық «Сарыарқа» газетінің бас редакторы Дархан Мұқанов және «Вечерний Сатпаев» басылымының басшысы Абдолла Дастанов арнайы барып,

құрметті қонақ ретінде қатысты.

Жаңалықтың жаршысы боп нұрландырған маңайды,- деп жыр жол-дарымен әспеттелген аудандық басы-лым шындығында, сексен жыл бойы сүйікті оқырмандарының қолынан та-былып, сенімді сырласына айналғаны анық. Газет тарихы тереңде. Тасқа басылған кейбір деректерге көз салсақ, 1936 жылы Жаңаарқаға теміржол келіп, Жол бөлімі мекемесі орын тебеді. Сол жылдан бастап теміржол бойының көп тиражды газеті жарық көре бастайды. Өткен ғасырдың сексенінші жылдарын-да Мәскеуден берілген анықтамада аудандық газеттің 1938 жылы 25 сәуірде «Лениндік жол» атымен алғашқы саны шыққаны айтылады. Аудан айнасының шежіресі осы күннен басталып отыр. Ал, Алтай-Қарпық елінің аумағындағы бо-лыстар кеңес өкіметі кезеңінде іріленіп, 1923 жылы Асанқайғы ауданы болып құрылғанын, кейін дауылпаз ақын, қоғам қайраткері Сәкен Сейфуллиннің тікелей ықпал етуімен 1929 жылдың 16 тамызында Жаңаарқа ауданы деп өзгертілгенін еске алар болсақ, сол заманда да жергілікті басылым болған шығар деген ой келеді. Қолда басқа деректер сақталмағандықтан газеттің 50 жылдығы да Мәскеуден келген анықтамаға орай атап өтіліпті. Де-генмен, сексен жыл деген де ғасырға жуық дәуірді құрайды. Осы кезеңде халықтың «көзі мен құлағына» айналған басылым қоғамдық дамудың түрлі кезеңін бастан өткерді. «Ленин-дік жол» атауымен жарық көріп келген газет 1962 жылдың мамыр айында өзгертіліп, «Жаңаарқа» деп аталды. Конференцияда баяндама жасаған аудан әкімінің орынбасары Қанат Қожықаев «Жаңаарқа» газетінің өткен жолдары мен бүгінгі тынысын кеңінен қамтыды. Келесі сөз тізгінін алған, кезінде еңбек жолын осы газет редак-циясында бастаған Алаштың айтулы

Ғашық еткен дарыны мен таланты бар талайды,Таймас тұғыр «Жаңаарқаға» құрметпен ел қарайды.«Жаңаарқа» — сен жарқын іс пен ізгіліктің басысың,

ҒАЛЫМ АҚЫННЫҢ ЖЫР КЕШІАлаштың ақиық ақыны Ғалым Жайлыбай 60 жасқа толған мерейтойының сал-

танатты беташарын үстіміздегі жылдың ақпан айында Жезқазғанда бастаған бо-латын. Одан соң ақынның мерейтойы облыс әкімі Ерлан Қошановтың қолдауымен

Қарағандыда Халықаралық поэзия фестиваліне ұласқаны белгілі. Жақында Ғалым Жай-лыбай туған жері Жаңаарқа ауданына келіп, «Туған жерге байланған кіндігім бар» ат-

ты шығармашылық кешін өткізді. Мерейтой аясындағы ажарлы кешті ақын Қойлыбай Асанов жүргізді.

Ғалым 16 жасында аудандық «Жаңаарқа» газетінде сыршыл өлеңдерімен көрініп, елді елең еткізген еді. «Жеңіс» ауылында туып-өскен ол еңбек жолын ауылдағы комсомол-жастар бригадасында шопан болып бастады. Өлең оны шығармашылық ортаға қарай икемдеді. Талантымен таңдай қақтырған жас аудандық басылымда және облыстық «Жезқазған туы» газетінде тілші болып қалам қабілетімен та-нылды. Кейін Алматыдағы үлкен ақындардың ортасында өзінің лайықты орынын алып, по-эзия көгінде жарқырап көрінді. Қазақтың қара өлеңінің қазанын қайнатып жүрген ақын не жаз-са да жүрекке жеткізіп жазады, сөз маржанын өз орнымен әрі ерекше іңкәрлікпен қолданады. Өлеңдерінде табиғи шынайылық басым. За-ман мен қоғамның күрмеуі көп мәселелері мен көкейкесті тақырыптарды арқау еткен жырлары әлем халқының назарына ілініп жүр. Өлеңдері бірнеше елдің тілдеріне аударылған. Алатаудың шыңынан қалың қазаққа үн қатқан азамат ақын енді 60 жасқа толуына орай еліне келіп есеп беруде. Ақынның бағындырған асулары аз емес. Өлеңнің өрен жүйрігі атанған Ғалым Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лау-реаты, қазақ ақындары жыр мүшәйраларының бірнеше мәрте жеңімпазы. Түркияның Сапан-

ша қаласында өткен халықаралық жыр мере-кесінде «Ақшам жұлдызы» арнайы сыйлығын қанжығасына байлады. Ресей Халықаралық Жазушылар ұйымының С. Есенин атындағы Ал-тын медалінің иегері. Өткен жылы Астана күніне орай өткізілген «Қазақстаным — ғажапстаным» республикалық жыр мүшәйрасында «Рух жыры» өлеңдер топтамасы бас жүлдені жеңіп алды. Баспадан 21 кітабы және үш томдық таңдамалы жинағы жарық көрген. Оның ішінде 14 кіта-бы шетелдерде аударылып, басылып шықты. Жақында ғана «Құрмет» орденінің иегері, Абай атындағы Ұлттық сыйлықтың лауреаты Ғалым Жайлыбайдың «Жаңғырық» атты өлеңдер мен поэмалар жинағы түрік тіліне аударылып, кітап болып басылып шықты деген сүйіншілі хабар жеткен болатын.

Жаңаарқаның орталығындағы Мәдениет үйінде өткен шығармашылық кешінде аудан әкімі Юржан Бекқожин сөз сөйлеп, ақынға жыр додасында сәттілік пен табыс тіледі. Бұдан соң кезек жүрекке ыстық жырға берілді. Ғалым ақын «Мен туған үй Жеңістегі, Арап қырдың жалғасы еңістегі» деп өрілетін «Ескі жұрт» өлеңінен бастап, «Қаратаудың басынан көш құлады» циклді өлеңдерінен және жеті өлеңнен тұратын «Қара орамал» поэмасынан үзінді

оқып, бір тыныстады. Кезекті ел ішіне өзімен бірге келген Алаштың айтулы ақындары Серік Ақсұңқарұлы мен Маралтай Райымбекұлына берді. Олар да көпшілікті отты жырларымен ба-урады. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері С.Ақсұңқарұлы «Сәкеннің елі дегенге бәрі сия-ды. Осыдан рухтанып қуат алған Ғалымның еш-кімге ұқсамайтын өз образы бар» деп баға бер-ді. Мемлекеттік «Дарын» жастар сыйлығының иегері Маралтай ақын бабаларының Жаңаарқа

жеріндегі Ақтаудың баурайындағы Қосағалы өзенінің бойында жатқанын айта келіп, өзін осы өңірдің баласы санайтынын жеткізді. Әкесі Рай-ымбек Райұлы Жаңаарқада туып, Шу бойындағы Сарысу ауданына кейін барған көрінеді. Өзінің «Ақынның тууы» деген өлеңін оқыған Маралтай ақын Ғалымның «Жетім құлын», «Тамакөшкен», «Қара орамал» өлеңдерінің үлкен эпопеяға айналғанын атап айтты. Ел ағалары да сөйледі. Жаңаарқа ауданының Құрметті азаматы, аудандық қоғамдық кеңестің төрағасы Хам-зе Сәтжанұлы, ардагер журналист Ұзақбай Мұқышев ақын талантының ерекшелігі мен өлеңдерінің өміршеңдігіне тоқталып, ізгі тілек-терін білдірді. Жаңаарқа жері Сәкеннің әнімен әрленіп, Сайдалы Сарытоқаның күйімен тер-белетіні белгілі. Республикалық байқаулардың лауреаты Балтабай Қызыров Сәкен ағамыздың «Біздің жақтасын» әуелетті. Басқа да өнерпаздар өнер көрсеткен соң кезек тағы Ғалым ақынның жырларына берілді.

Туған топырақтан күш-қуат алып, шабыттың ақ қанатын қомдай түскен Ғалым тағы бір заңғар биікке көз тіккен екен. Ақынның «Есіл ағады» жыр жинағы Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылыпты. «Баласы бәйгіге шапса, анасы үйде оты-рып тақымын қысады» дегендей, жерлестері ұлттық құнары мен бояуы көркем, поэтикалық иірім-сазы ерекше шоқтықты жыр жинағының мәртебелі сыйлыққа әбден лайықты екендігіне бас шұлғысып, тілеулестіктерін білдірді. Ақын ел ағаларының ыстық ықыласына бөленіп, батала-рын алды.

Суретті түсірген Ғалия ӘБДІҒАППАРОВА

ақыны, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Ғалым Жайлыбай алғашқы өлеңдері жарияланғаннан бастап өзінің түлеп ұшуына зор ықпалы болған шығармашылық орта жайлы ақтарыла айтып, сүйікті басылымның мерей-тойына арнап әкелген жыр-шашуын оқыды. Бұдан кейін сөйлеген Қазақстан республикасы Ақпарат саласының үздігі, «Орталық Қазақстан» газеті бас редакторының бірінші орынбасары Ер-сін Мұсабеков және табан аудармай 40 жыл осы басылымда еңбек етіп, оның ішінде бес-алты жылдай бас редактор болған ардагер журналист Ұзақбай Мұқышев ескірмейтін естеліктерін ортаға салды. Осы жолдардың авторы да алғашқы қалам қарымына баулып, үлкен өмірге шыңдаған «Жаңаарқадан» басталған жолының жарқын тұстарын еске алды. Ұлытау ауданы «Ұлытау өңірі» газетінің бас редакторы Елтін-ді Дүйсенбаев, Жезқазған аймақтық «Сарыарқа» газетінің бас редакторы Дархан Мұқанов газеттің қоғамдық өмірдегі маңызына тоқтала келіп, әріптестерін 80 жылдық мерейтойы-мен құттықтады. Осының алдында «Сарыарқа» газетінің 45 жылдығы тойланып, соған орай мерекелік ме-даль шығарылғаны елдің есінде бо-лар. Сол тойға Ерсін келе алмаған еді. «Сарыарқада» шұрайлы қолтаңбасы қалған журналист Е.Мұсабековке ти-есілі мерекелік медалін тапсырудың сәті Жаңаарқадағы салтанат үстінде түсті.

Сексен жылдың асуына шыққан байырғы басылым заман тынысы-мен үндесіп, аудан өмірінің өшпес шежіресін жасаумен келеді. Екі тілде аптасына үш рет шығатын газеттің орысша нұсқасы «Новая степь» деп аталатын. Тәуелсіздік таңы атқалы газет тек қазақ тілінде жарық көріп ке-леді. Кезінде аудан баспасөзінің осы

қарашаңырағында Бұқпа Әшімов, Асан Жұмаділдин, Қалиакпар Әбілдин, Марал Хасенов, Хамит Дәрібаев сияқты қабырғалы қаламгерлер, Сай-лаухан Нәкенов, Зейнолла Көшкенов, Дүйсенбай Жұмасейітов сынды ақындар еңбек етті. Олардан тәлім-тәрбие алған журналистердің жаңа буы-ны өсіп, жетілді. Алаштың ардакүрең ақыны Ғалым Жайлыбай, қазақ прозасында өзіндік қолтаңбасымен танылған жазушы Төкен Әлжантегі, ақын әрі ғалым Қойлыбай Асанов және басқа да таланттардың осы ор-тадан қанат қаққанын аудандық газет

ұжымы мақтан тұтады. Мәдени-сауық орталығының фойесіндегі газет тари-хынан сыр шертетін көрмеде осындай айтулы адамдар туралы деректер де кеңінен қамтылыпты.

«Жаңаарқа» газетінің 80 жылдық мерейтойына арнап редакция ұжымы баспадан «Аудан өмірінің айнасы» атты естеліктер жинағын шығарыпты. Салта-натты шара аясында осы жаңа кітаптың тұсаукесер рәсімі өткізілді. Газет ме-рейтойына орай аудандық Мәдени-сауық орталығының өнерпаздары «Ауданның айнасы — «Жаңаарқа» жайнашы» деген тартымды концерттік бағдарламасын ұсынды. Мерекелік концерттің бір ерекшелігі, Сәкеннің әндерінен бастап, негізінен жергілік-ті өнерпаздар шығарған туындылар орындалды. Әр жылдарда еңбек ет-кен газеттің, сондай-ақ, баспахананың ардагерлеріне, редакцияның бүгінгі қызметкерлеріне құрмет көрсетіліп, ма-рапаттар табысталды. Оларға аудан әкімінің Құрмет грамоталары мен Алғыс хаттарын және бағалы сыйлықтарды аудан әкімі Ю. Бекқожин тапсырды.

Сексен жылдық мерейтойдың есте қаларлық тағылымды тұстары мен өнеге тұтар дәстүрлерінің мол болғанын атап өтуге болады.

«Жаңаарқа» газетінде айтарлықтай қолтаңбасын қалдырып, өмірден өткен қаламгерлерді еске алумен қатар, есімдерін жаңғырту ниетімен редакция ұжымы олардың ұрпақтарымен бір-лесе отырып айтарлықтай өнегелі істі қолға алған екен. Көп жылдар газетте бас редактор болған қаламы қарымды журналист, ақын Қалиакпар Әбілдин атындағы жыр мүшәйрасы және жергілікті басылымға айтарлықтай еңбек сіңірген, белгілі жазушы Асан Жұмаділдин атындағы жас прозашы-лар байқауы ұйымдастырылыпты. Мерейтой үстінде биылғы жылдың 15

маусымы — 15 тамыз аралығында жас таланттарды қолдап, қанаттандыру мақсатында өткізілген осы бәйгелердің қорытындысы шығарылды. Қалиакпар Әбілдин атындағы жыр мүшәйрасының бірінші орын жүлдесі Қарағанды «Болашақ» университетінің студенті Төребай Өміртаевқа берілсе, екінші орынға Е.Бөкетов атындағы КарМУ-дің студенті Құндыз Жәкенова, үшінші орынға Жаңаарқа аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің әдіскері Әсия Рышкен лайықты болды. Мүшәйра жеңімпаздарын ақынның ұлы Нұрлан Әбілдин марапаттап, жүлделерін тап-сырды. Қ. Әбілдиннің сөзіне жазылған Жалын Сыздықовтың әні орындалды. Осы дәстүрмен артында онға жуық көркем туындылар жинағын қалдырған жазушы Асан Жұмаділдин атындағы жас қаламгерлер байқауының қорытындысы анықталды. «Болашақ» маңызды білім беру колледжінің сту-денті Аққу Дулатованың туындысы-на бірінші орын, Е. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің студенті Меруерт Батталоваға екін-ші, Бидайық ауылы орта мектебінің оқушысы Әлия Төлеуғалидың тырнақалды туындысына үшінші орын берілді. Асан Жұмаділдин атындағы

жас прозашылар байқауының жүлдегерлерін жазушының бала-сы, журналист, баспагер Бақтыбай Жұмаділдин марапаттап, сыйлықтарын тапсырды. Соңынан Асекеңнің сөзіне жазылған ән орындалды. Салтанат-ты шара соңындағы ақындар айтысы айтарлықтай шоқтықты болды. Кей-інгі жылдары бас редактор болған Дүйсенбай Жұмасейітов әуелде халыққа айтыс өнерімен танылғаны белгілі. Ол аудандық мәслихаттың хатшысы, аудан әкімінің орынбасары болып, қайраткерлік тұлғасымен де елдің ықыласына бөленген жан. Өткен жылы өмірден өткен Дүйсекеңнің ру-хына тағзым жасау ниетімен айтыс алдында талантты да қайраткер тұлға туралы бейнебаян көрсетілді, газеттің бас редакторы Салтанат Ералина ре-дакция ұжымы атынан ақынның жары Гүлбарашқа құрметпен гүлшоқтарын ұсынды.

Дүйсенбай Жұмасейітов атындағы ақындар айтысын ұйымдастыруға марқұмның баласы Самат Жұмасейітов ұйтқы болып, демеушілік жасаған екен. Ақындар айтысына додалы дүбірлерде облыс намысын қорғап жүрген шайыр-лар қатысты. Сегіз ақын 4 жұп болып өнер көрсетті. Олар — Шет ауданының атынан шыққан Ұланасыр Қамиев, Жаңаарқадан Медет Жаманов, Қарағанды атынан Тілеген Әділов пен Ақтоғай атынан шыққан Мақсат Аха-нов, Ұлытаудан Ботакөз Мұхитден мен Жаңаарқадан Сырым Бейсенбек, Шет ауданынан Дидар Қамиев пен Бұқар жыраудан Айтбай Жұмағұлов. Өзара әзілдесе отырып сөз қағыстырған айтыс жүйріктері елдік мәселелерді, ауданның дамуындағы жарқын істерді тілге тиек етумен қатар, ұлттық өнердегі Дүйсенбай ақынның өрнекті іздері тура-лы жыр төкпеледі. Ақындар сайысын жасында айтыс өнерінде танылған Дүйсекеңнің шәкірті, журналист Ерсін Мұсабеков жүргізді. Жаңаарқалықтар бұдан былай Дүйсенбай Жұмасейітов атындағы ақындар айтысын дәстүрлі түрде жыл сайын өткізуге бәтуаласты. Марқұмның рухын көтеру мақсатында өткізілген бұл айтысқа қатысқан ақындардың барлығына 100 мың теңгеден ақшалай сыйлық табыста-лып, иықтарына шапан жауып құрмет көрсетілді. Жұмабай інісі бастаған Дүйсенбайдың туыстары да сахнаға көтеріліп, ізгілікті іс-шараға атсалысқан жандарға ризашылықтарын білдірді, сый-сияпаттарын жасады. Газет ре-дакторы Салтанат Ералина да үлкен іске демеу болғандардың баршасы-на алғысын айтып, тарту-таралғысын үлестірді.

Айшықты шаралармен астасқан газет тойы елдің тойына айналды. Төл басылымдарына деген көпшілік қауымның, оның ішінде тайлы-таяғына дейін қолдау білдіріп жүрген аудан басшыларының ыстық ықыласы мен әдепті істеріне риза болдық.

Бет материалдарын дайындаған Амандық РАХҰЛЫ

№34 (8097) 30.08.2018 R Y H A N I A T8ҚЫРКҮЙЕК АЙЫНЫҢ НАМАЗ КЕСТЕСІ

(Жезқазған уақыты бойынша)

Жезқазған аймақтық Ахмет ишан Оразайұлы атындағы мешіт.

Апта күні Таң Күн Бесін Екінті Шам Құптан

1 Сенбі 5:16 6:44 13:32 18:12 20:14 21:42

2 Жексенбі 5:17 6:45 13:32 18:11 20:12 21:40

3 Дүйсенбі 5:19 6:47 13:32 18:09 20:10 21:37

4 Сейсенбі 5:21 6:48 13:31 18:08 20:08 21:35

5 Сәрсенбі 5:22 6:49 13:31 18:06 20:06 21:32

6 Бейсенбі 5:24 6:51 13:31 18:04 20:04 21:30

7 Жұма 5:26 6:52 13:30 18:03 20:02 21:288 Сенбі 5:27 6:53 13:30 18:01 20:00 21:25

9 Жексенбі 5:29 6:55 13:30 18:00 19:58 21:23

10 Дүйсенбі 5:31 6:56 13:29 17:58 19:56 21:21

11 Сейсенбі 5:32 6:57 13:29 17:56 19:53 21:18

12 Сәрсенбі 5:34 6:59 13:29 17:55 19:51 21:16

13 Бейсенбі 5:36 7:00 13:28 17:53 19:49 21:14

14 Жұма 5:37 7:02 13:28 17:51 19:47 21:12

15 Сенбі 5:39 7:03 13:27 17:49 19:45 21:09

16 Жексенбі 5:40 7:04 13:27 17:48 19:43 21:07

17 Дүйсенбі 5:42 7:06 13:27 17:46 19:41 21:05

18 Сейсенбі 5:43 7:07 13:26 17:44 19:39 21:02

19 Сәрсенбі 5:45 7:08 13:26 17:43 19:37 21:00

20 Бейсенбі 5:46 7:10 13:26 17:41 19:35 20:58

21 Жұма 5:48 7:11 13:25 17:39 19:33 20:56

22 Сенбі 5:50 7:12 13:25 17:37 19:31 20:53

23 Жексенбі 5:51 7:14 13:25 17:36 19:29 20:51

24 Дүйсенбі 5:53 7:15 13:24 17:34 19:27 20:49

25 Сейсенбі 5:54 7:16 13:24 17:32 19:25 20:47

26 Сәрсенбі 5:56 7:18 13:24 17:30 19:22 20:45

27 Бейсенбі 5:57 7:19 13:23 17:28 19:20 20:43

28 Жұма 5:58 7:21 13:23 17:27 19:18 20:4029 Сенбі 6:00 7:22 13:23 17:25 19:16 20:38

30 Жексенбі 6:01 7:23 13:22 17:23 19:14 20:36

БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕ НЕНІ ЕСКЕРУІМІЗ ҚАЖЕТ?

Әрбір адамның тәнімен қатар жаны да бар екені белгілі. Сондықтан, әр адам өзінің

физикалық денесінің саулығына қарағаны секіл-ді рухани жағына да мән беруі тиіс. Бұл мәселе

– үлкен-кіші деп бөліп жармастан барлығына ортақ.

Ата-анадан балаға не берілген?

Баланың өмірінде ата-анасымен тіке-лей байланысты болатын екі маңызды нәрсе бар. Олар: ата-анадан берілген (ұқсаған) түр-сипаты, ата-анадан берілген (тәрбиеленген) мінез-құлқы. Біріншісі – қалыптастыру немесе өзгерту біздің қолымызда болмаған Алла Тағаланың жаратқаны. Оны барлығымыз біле-міз. Сондықтан «ана жерім неге мына-дай?», «мына жерім неге бұлай?» деп шағымданбастан мойынсұнуымыз ке-рек. Бұл біздің Аллаға және тағдырға иманымыздың бір көрсеткіші болмақ.

Ал, енді екінші мәселе – ол ата-аналардың балаларын қалай тәрбиелегенінен және қандай үлгі көрсеткенінен туындайтын жағдай. Бұл біріншісіне қарағанда әлдеқайда ауқымды және маңыздырақ. Өйткені, адамның бүкіл өміріне әсер етуімен қатар ақыреттегі мәңгі дүниесін де қалыптастыратын бірден-бір фактор.

Бала тәрбиесіӘрбір ата-ана өз баласының ақылды

әрі тәрбиелі азамат болып өскенін қалайды, әрине. Бірақ, құр қалаумен іс бітпейді ғой! Әрекет керек! Баланың тәрбиесіне тек қана ананы жауапты қылып қоймай, әкесі де жеткілікті мөлшерде атсалысуы қажет.

«Тәртіпті бала» дегенде ең алды-мен көз алдымызға келетіні – ата-ана-сын, үлкендерді тыңдайтын, әдепсіздік, бұзақылық жасамайтын, үлкендерді сый-лайтын бала.

Бала ата-анасын тыңдау үшін Осылардың ішінде ең бірінші кезекте

қалыптастыру керек нәрсе баланың ата-анасын мүлтіксіз тыңдауы, айтқандарының барлығын орындауы. Өйткені, ата-ана-сын тыңдай білген бала басқаларды да тыңдауды үйренеді, қашан, қайда, қалай жүру, әрекет ету керегінің әдебін де үйреніп, көкейіне құйып ала алады.

Ал, ата-ананы тыңдау үшін бала ең ал-дымен олардың айтқандарын түсінетіндей және тым ерке болмауы қажет. Бала ата-ананың айтқанын түсіну үшін ата-ана ол түсінетіндей тілде, қабылдай алатындай түрде жеткізе білуі керек. Бұл үшін ата-ана өздерін баланың орнына қойып ойлануы, соған қарай әрекет етуі қажет болады. Мұны психология тілінде «эмпатия» деп атайды – адамның өзін қарсысындағы адамның орнына қоя білуі. Сонда ғана адам басқаның жанын түсіне алады және содан кейін ғана көмек қолын соза алады. Басқалай біздің жанымыздағы адамға ақыл айтуымыз бен көмектесуге тырысуымыздың барлығының нәтижесі нөлге жақын болуы мүмкін көп жағдайда.

Балаға да дәл солай эмпатия көрсете білу өте маңызды. Әрбір ата-ана баласының жасына, психологиялық, табиғи ерекшеліктеріне қарай онымен қалай сөйлесу керектігін, не айту қажеттігін алдымен анықтап алуға тиіс. Өйткені, біздің түсінген, маңызды екендігін білген нәрселерімізді бес жастағы бала біліп, түсіне алмайтыны белгілі. Мұны, әрине, барлық адам біледі. Бірақ, балалармен қарым-қатынас жасағанда қалай болады? Әрбір ата-анаға қойылған сұрақ. Және әрбір ата-ана бас қатыруы тиіс мәселе.

Өйткені, біздің өмірде көріп жүргеніміз адамдардың білген нәрсесінен мүлдем өзгеше болып жатады. Мысалы: бір істі балаға жасату үшін «Мұны осылай жа-са» деп қана қояды. Себебін, маңызын түсіндірмей жай айта салғанымен қоймай, кейін орындамаған жағдайда (бұлай айтқандықтан көп жағдайда орындалмайды, әрине) «неге айтқан сөзді тыңдамайды» деп ашуланып, тіпті ұрысып жатады. Немесе бір бұрыс істен тыю үшін «Бұлай жасауға болмайды» немесе «Бұлай жасама» дейді. Мұнысы дәл біздің Кеңестік дәуірде өмір сүрген ата-аналарымыздың «Жаман болады-сы» (қазақтың ырым-тыйымдарының мағынасын білмегендіктен немесе барлығы дерлік Исламмен байланы-сты болғандықтан айта алмаулары се-бепті) сияқты. Ал, қазір ол кезең емес. Бір іске тыйым салар алдында оның баланың жас ақылына түсінікті болатын, миға қонымды себебін де қоса айтуға дағдылануымыз қажет. Және баланы тыйған нәрселеріміздің орнын алмасты-ратын басқа нәрсе тауып беруіміз ке-рек. Баласының белгілі бір ойыншықпен немесе бір ойынды ойнағанына тыйым салғысы келген ата-ана оның орнына басқа ойыншық немесе ойын тауып бе-руге міндетті. Болмаса, бала басқа не істерін білмей сіз тыйым салған іске қайта барады. Ата-ана баласының бос іспен, дұрыс емес нәрселермен айналысқанын қаламаса, баланың күн тәртібін құрып

беруі қажет болады. Қажетті және пай-далы істерді бірінен соң бірін тізіп қойып берген уақытта баланың бос іске уақыты да, құлығы да қалмайды. Және ең маңыздысы – баланың күн тәртібінде ата-анасының да ойып тұрып орын алуы. Ба-ламен бірге ойнау, оған әр түрлі қызықты нәрселерді айтып беру, үйрету, түсіндіру оның тәрбиесінде, тіпті бүкіл өмірінде маңызды жайт.

Барлығына үлгі болар әке Осында бір мысал келтіре кетейік.

Көбінесе үйде бала тәрбиесімен ана-сы айналысып, әкелер сыртта табыс табудың қамымен жүреді. Сондай бір өте жұмысбасты әкенің мысалы. Жұмысбасты дегенде шынымен жұмысы бастан асып жататын жан. Әрдайым маңызды кезде-сулерде, түрлі іссапарларда жүретін адам. Үйіне тек қонуға немесе киімдерін ауыстырып, алып кетуге ғана келеді десе де болады. Бір жолы да солай бір ұшақ пен екінші ұшақтың арасындағы уақытта үйіне киімдерін алуға кірген кезі бола-тын. Кірген бойда қолындағы қағазында табиғаттың суретін салған қызы жүгіріп шығып, суретін көрсетуде. Әкесі сонша асығыс болғанымен, суретті тамашалап, әдемі екенін айтып, тіпті «мына жеріне бір гүл салып қойсаң одан да керемет болар еді» дегенді қосып қояды. (бұл әке негізі әрдайым осылай көңіл бөліп жүреді) Бұдан кейін қызының төбесі көкке бір-ақ елі жет-пей қалғаны сөзсіз: сондай жұмысбасты әкесі тек қана үйіне кіріп-шығуға келген-де қызының салған суретіне көңіл бөліп, оны мақтап, тіпті кеңесін де қосып айтып кетті. Үлкендерге аса көңіл аударарлық болып көрінбейтін кішкентай нәрседей болғанымен, балалар үшін бұлар маңызы зор жайттар. Ал, көбіне ата-аналар мұндай жағдайда қалай әрекет етеді?! Ойланып көрейік! Өзі асығып жүргенде аяғына ора-тылып жағаласқан қызына ең азы жай көңіл бөлмей өтіп кетеді немесе мұнан да сорақысы жекіп ұрысып беретін ата-ана-лар да кездеседі. Қараған күннің өзінде (дұрысы, қараған сыңай танытып) «А, йә» немесе «Аһа, аһа» деумен ғана шек-телетіндері көп. Бұлар баланың енді ғана қалыптасып келе жатқан жап-жас психо-логиясына кері әсер етеді. Бала өзін еш-кімге керексіз, түк маңызы жоқ, ешкім оны жақсы көрмейтіндей сезінетін болады. Ал мұндайдың баланың өмірі үшін де, оның ата-анасы үшін де түкке керегі жоқ екені барлығына белгілі.

Балаңыз сізді әрдайым тыңдасын десеңіз

Бала ата-анасын мүлтіксіз тыңдауы тиіс дедік. Тыңдау үшін бала ақылды бо-луымен қатар ерке болмауы қажет. Ал, «бала ерке болып өспеуі үшін не істеу керек?» деген маңызды сұрақ туады. Әр ата-ана мұны сан қилы қарастырады, әр түрлі әрекет етеді. Бірі баланы тым қатты жақсы көрмеу керек десе, басқасы балаға қатал қарау керек дегенді алға тартады. Бұл екі ұйғарым да қате түсінік. Ең алдымен баланы жақсы көру оның тәрбиесі мен бүкіл өмірі үшін ауадай қажет нәрсе. Ата-ана мұны ешқашан ақсатпауы қажет. Ата-анасының сүйіспеншілігіне бөленіп өскен бала өмірде алға қойған мақсатына жете алатын, өз-өзіне сенімділігі күшті болып өсе алады. Балаға тым қатал қарамау да осы үшін қажет. Ата-анасының қаталдығынан қорыққан бала тек қана олардың алдында тәртіпті болып, айтқанды тыңдап жүріп, олардың көзін ала бере тәртіпсіздікке бой алды-рып, бұзақылық жасап, тіпті кейін өмірінде қай кезде қалай әрекет ету керектігін біле алмайтындай болуы әбден мүмкін. Тарих-ты қарайтын болсақ, бұл екеуі де сүйікті Пайғамбарымыздың кеңестері екенін көре аламыз. Ата-аналарғы балаларын жақсы көруді, жақсы көргенін көрсетуді бұйырған және қатал болуға тыйым салып отырған.

Ерке бала қайдан шығады? Ал, баланы ешкімді тыңдамайтын,

өз дегенін ғана жасататын ерке қылатын жалғыз фактор – ата-аналардың сөздері мен істеріндегі айнымалылығы (непосле-довательность). Егер ата-ана баласына бір істі істеуін бұйыратын болса, немесе

баласының бір қалауына «жоқ» деп айтатын бол-са, сол айтқан сөзінен айнымай қалуға тиісті. Балаңыз бір орынсыз нәрсе сұраған кезін-де бастапқыда «жоқ» деп айтып алып, кейін бала ары сұрап, бері сұрап, қыңырланып, тіпті жылауға дейін барған кезінде «әйтеуір жыламасыншы» деп айтқанын орындай са-лу – міне осы нағыз баланы ерке қылатын жағдай. Осыны үйреніп алған бала «бәрібір соңында айтқанымды істетемін» деп, еркелеп сұрауын қоймай тұрып алатын болады. Ата-ана

бір рет «жоқ» деп айтатын болса, сол қалпында қала білуі керек. Ал, бәрібір соңында айтқанын орындайтын бол-са, басынан қарсы шықпай, баланың сұраған нәрсесін ол үшін дұрыс болған мөлшерде қанағаттандырып беруі қажет.

Сөзден іске көшейік!Баланың өмірлік мінез-құлқына

ең бірінші әсер ететін ата-анасының үйреткен тәрбиесі және мұндағы ең ба-стысы олардың үлгі болатын іс-әрекеті. Өйткені, барлығына белгілі болғандай – балаға ата-ананың айтқан сөздерінен көрі олардың жасаған іс әрекеті көбірек әсер қалдырады.

Тағы да бір маңызды болған жайт – баланың іс-әрекеті. Мұны да тәртіпке, жөнге салу қажет екені сөзсіз. Балаға бір нәрсені істету не істетпеу үшін барлығының қолданатын екі жолы бар: мақтау және жазалау. Психологияда мұның мынадай формуласын енгізген: «Аз мақтау, нөл жаза». «Семіздікті қой ғана көтереді» дегендей кері әсерін тигізбес үшін баланы жөнсіз көп мақтай бермей, қажет жағдайларында, шы-нымен соған тұрарлық іс жасағанында мақтау. Ал, жаза дегенді атымен алып тастау керек дейді. Себебі, баланы жа-залау арқылы немесе жазалаймын деп қорқыту арқылы белгілі бір істен тыюға болады. Бірақ, бала ата-анасы жоқ уақытта ол ісінен тыйылмай жалғастыра беруі әбден мүмкін. Ал, балаға жаза арқылы жақсылық пен мейірімділікті үйрету тіптен мүмкін емес!

Ал, сонда не істеу керек? Психо-логтар соңғы уақыттарда «feedback» деген термин енгізді. Мұның мағынасы сөзге немесе іс-әрекетке жауап қайтару (негізі, қазіргі кезде енгізген аудар-масы – кері байланыс) дегенге сая-ды. Ал мұнда баланың бір әрекетіне ата-анасының жауап қайтаруы. Бұл көбіне баланың жасаған оңды ісіне ата-анасының жүлдесі іспетті. Жүлде дегенде тек материалдық затты ой-ламауымыз қажет. Керісінше, іс-әрекетпен жасалғаны әлдеқайда әсерлірек болмақ. Баласының бір ісіне көңілі толған ата-анасы енді баланың көңілі көтерілетіндей іс жасаса, бала тәрбиесі үшін өте пайдалы болады. Ата-ана баласына жүлде ретінде бел-гілі бір уақытын бөліп, баласымен ой-наса, сурет салса, қызықты кітаптарын оқып бірге талқыласа – бұл шынымен де әсерлі болады. Баланың қалауы мен қызығушылығына қарай әр түрлі нәрселер ойлап табуға болады.

Еңбекқор бала өсіруТағы бір өмірлік маңызды мәселе

– баланы еңбекке баули білу. Ол үшін балаға барлық қалаған нәрсесін алып бере бермей, сол үшін еңбек етуді үйрету қажет. Аса үлкен іс тындырмаса да, кішкентай бір аула сыпырып, еден сүртіп, ыдыс-аяқ жуып, өз еңбегімен тапса, бала алған затының құнын да біле алмақ. Қазіргі кезде дамығын ел-дердегі жастардың жұмысқа қабілетінің болмауы өз алдына бір мәселе болып тұрған жайы бар. Бұл дәл осы жастайы-нан өз басымен бір істі істеп үйренбей, «дайын асқа тік қасық» болып өсуінен. Баласының болашақта жетістікке жетуін қалаған ата-ана оған кішкентайынан жұмыс істетіп үйретуі қажет. Осы тұста халқымыздың «Балаңды 5 жасқа дейін патшаңдай көр, 5 жастан кейін құлыңдай жұмса, 15 жасқа келгенде досыңдай сырлас» деген ұстанымы еске түседі. Осы қағиданы ата-аналардың барлығы жүзеге асыра білуі өте маңызды. Бір ескеретін жайт, балаға әрбір ісі үшін қарымтасына бір нәрсе алуды үйретіп алмай, таразының басын тең ұстай білу қажет.

БІЛЕ ЖҮРІҢІЗ!

ТҮСІККЕ және ШЕТІНЕГЕН СӘБИГЕ ҚАТЫСТЫ ҮКІМДЕР

Уақытынан бұрын түсіп қалған бала «түсік» деп аталады. Ананың жатырдағы баласын өз еркімен түсіруі мен басқа да себеппен түсіп қалуы

осы ұғымның аясында қарастырылады.

Шарананың дамуы үш кезеңнен тұрады. Ол жайында Құранда: «Уа, адамдар, егер өлгеннен кейін қайта тірілуге қатысты күмәндарың болса, (біліп қойыңдар,) Біз сендерді әу ба-ста топырақтан жараттық, содан кей-ін сендерді (ер мен әйелден бөлініп, әйелдің жатырында тұрақтайтын) бір-екі шәһуат тамшысынан, сонан соң жатырға (сүліктей) жабысқан ұйысқан жасушадан һәм содан кейін жаратылысы белгілі деңгейде қалыптасқан, алайда толық қалыптаспаған бір шайнам етке ұқсаған шақалақтан (эмбрионнан) жараттық» делінген[1].

Абдулла ибн Масғуд (одан Ал-ла разы болсын) жеткізген хади-сте Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Сендердің әрбіріңнің ана құрсағында жаратылуларың қырық күннен тұрады. Ұрық алдымен (қырық күнде) тамшы, (қырық күнде) ұйыған қан, сонан соң (ке-лесі қырық күнде) кесек ет болады. Осы-дан кейін ана құрсағындағы балаға пері-ште жіберіледі де, ол балаға жан беріп, төрт нәрсені белгілейді: ризығын, қанша өмір сүретінін, істейтін амалын, бақытты не бақытсыз болатынын[2]» деді.

Құрсақтағы балаға 120 күнде жан беріледі. Ағзаларының қалыптасып көріне бастауы көбінесе үш айда жүзеге асады. Кей жағдайларда 81 күнде де орын алуы мүмкін[3].

Алғашқы ұрық кезеңінде және ұйыған қан кезеңінде іштегі шарана түсіп қалған жағдайда түсікке қатысты ешқандай діни жоралғы жасалмайды, әйел нифас саналмайды.

81 күннен асқаннан соң түссе, шарананың кейбір мүшелерінің жара-тылып немесе жаратылмағандығына мән беріледі. Қол, аяқ сияқты кей-бір ағзалары көрінсе, шарана адам баласының құрметі үшін көміледі, ал әйел нифас болып саналады.

Жатырдағы бала екі айлығында шетінеп, бірақ үш айдан кейін алып та-сталса, әйел нифас саналмайды. Бұл жағдайда шарананың алып тасталған

уақыты емес, жатырдағы тірі болған кезеңі негізге алынады. Әйел адам дәретін алып, құлшылықтарын әрі қарай жалғастырады.

Ағзалары толық қалыптасып, бала өлі туылса немесе туу кезінде баланың денесінің көбірек бөлігі шықпай жатып өлсе, бала жуындырылады, есімі қойылады, бірақ жаназа намазы оқылмайды[4].

Егер тірі туылса немесе денесінің көбірегі шыққанша тірі болса*, сосын шетінесе, оған ат қойылады, жуынды-рылады, кебінделеді, жаназа намазы оқылады, мирас алып, мирас береді. Ас беріп, садақа жасалмайды. Құран оқып, бағышталмайды. Өйткені, олар – күнәсіз, пәк жандар. Ақыретте олар жәннаттық болып, ата-анасына шапағат етеді.

ҮКІМ 1. Егер іштегі бала түсіп оның қол,

аяғы немесе шашы сияқты мүшелері әлі қалыптаспаған болса, түсікке қатысты ешқандай діни жоралғы жасалмайды, әйел нифас саналмайды.

2. Егер қолы, аяғы секілді кейбір мүшелері пайда болып, алайда баланың жаратылысы толық қалыптаспаған бол-са анасы нифас деп есептеледі. Түсік матаға оралып, адам баласының құрметі үшін көміледі.

3. Егер жаратылысы толық қалыптасқан болса, алайда бала өлі туылса, жуындырылып, есімі қойылады. Оған жаназа намазы оқылмайды

4. Егер туылған балада тіршілік ны-шаны байқалып, сосын шетінесе, балаға ат қойылады, жуындырылып, кебінделіп, жаназа намазы оқылады.

Ең дұрысы Аллаға мәлім! [1] «Хаж» сүресі, 5-аят. [2] Бухари риуаят еткен, 3208. [3] «Инсаф» кітабы, 1/387. [4] «Хашияту Ибн Абидин», 2/247. * Баланың тірі туылғанының белгісі

– дауыс шығаруы және қозғалуы.

Бет материалдары muftyat.kz, fatua.kz

сайттарынан алынды.

№34 (8097) 30.08.2018 906

.07.

2018

07.0

9.20

18

QAZAQSTAN06:05 Концерт. 07:00 «TANSHOLPAN». 10:00 «HIT QAZAQSTAN». 10:55 «МЕРЕЙ-ЛІ ОТБАСЫ». 11:10 «Qyzyq eken...». 12:00 «Отыңды өшірме». Т/х. 13:00 AQPARAT. 13:15 «Туған үй». Т/х. 14:15 «Қыздарым үшін». Т/х. 15:15 «Сырғалым». Т/х. 17:00 AQPARAT. 17:15 ELDEN HABAR. 17:30 «JARQYN BEINE». 17:55 «МЕРЕЙЛІ ОТ-БАСЫ». 18:10 «QYZYQ EKEN...». 19:00 «ТУҒАН ҮЙ». Т/х. 20:00 AQPARAT. 20:55 «QAREKET». 21:50 «ОТЫҢДЫ ӨШІРМЕ». Т/х. 22:50 «ҚЫЗДАРЫМ ҮШІН». Т/х. 23:55 «Көңіл толқыны». 00:15 ФУТБОЛ. 00:35 ФУТБОЛ. 02:45 «Ертұғырыл». Т/х. 03:35 AQPARAT. 04:25 ELDEN HABAR. 04:40 «Hit Qazaqstan». 05:30 «Jarqyn beine».

ХАБАР07:02 «Хабарлайын». 07:30 «Тур де Хабар». 08:00 Жаңалықтар. 08:10 «Ки-нокафе». 08:50 «Астана жайлы 20 де-рек». 09:00 Новости. 09:10 «Тығырық». 10:00 «Ана мен бала». 10:50 «Қыз жо-

лы». 11:30 «Мерейлі отбасы». 12:00 Жаңалықтар. 12:10 «Көрімдік». 12:25 «Алтын бесік». 12:55 Большая политика. 13:00 Новости. 13:10 «Вишневый сезон». 15:00 «Тайны. Судьбы. Имена». 15:50 «Тағдыр тартысы». 16:20 «Зәуре». 18:00 «Народный контроль». 18:15 «Открывая Казахстан». 18:45 «Новое поколение». 19:00 Қорытынды жаңалықтар. 19:30 «Кеңесшілер». 20:05 «Тығырық». 21:00 Итоги дня. 21:30 «Черный список». 22:15 «Қыз жолы». 23:00 «Тағдыр тартысы». 23:30 Итоги дня. 00:00 «Открывая Ка-захстан». 00:30 Қорытынды жаңалықтар. 01:00 «Зәуре». 02:30 Қорытынды жаңалықтар.

КТК07.05 «ОТВАЖНЫЙ И КРАСАВИЦА». 07.50 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 09.00 «ВЕРНИТЕ МНЕ КРАСОТУ». 10.20 «ПИСЬМА НА СТЕКЛЕ». 12.20 НОВО-СТИ. 13.00 «КРАСНЫЙ УРОВЕНЬ». 15.00 «КЕЛ, КЕЛІНІМ». 18.00 «МҰҢАЙМА, НЕ-

ФИСЕ». 19.30 КЕШКІ ЖАҢАЛЫҚТАР. 20.00 «САҒЫНЫШ». 21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ. 21.40 «ВОСТОЧНЫЕ СЛАДО-СТИ-2». 23.50 «КРАСНЫЙ УРОВЕНЬ». 01.20 «БЫЛО ДЕЛО». Людоед. 02.10 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 03.20-04.00 «САҒЫНЫШ».

АСТАНА06:00 «Ruh.kz». 07:00 Жаңалықтар. 07:30 Новости «20:30». 08:00 «Маша и Мед-ведь». 09:00 Союзмультфильм. 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:20 «Абы-сындар». 14:40 «Мамина школа». 15:00 «Ruh.kz». 16:00 «Моя прекрасная няня». 17:20 «Көріпкел». 18:50 «Зехра». 20:00 Жаңалықтар. 20:30 Новости «20:30». 21:00 «Қыз кегі». 22:00 «Абысындар». 00:00 «Қош келдіңіз!». 00:40 «Гүлдер шайқасы». 01:40 «Махаббат дерті». 03:00 Жаңалықтар. 03:30 Новости «20:30».

7-АРНА06.00 «Өз ойым». 07.00 Т/х. « Себебі сен».

08.00 Т/х. «Элиф». 09.00 Т/п. «Смеяться разрешается». 11.00 Т/с. «Между нами девочками». 12.00 Т/с. «Наше счастливое завтра». 14.00 Т/п. «Реальная мистика». 15.00 «Өз ойым». 16.40 Т/х. «31 бөлімше». 17.20 «Себебі сен». 18.30 «Q-елі». 19.10 Т/х. «Элиф». 20.10 Т/х. «Тағдырым шешілген күн». 21.10 Т/х. «Жаңа келін». 22.15 Т/с. «Наше счастливое завтра». 00.20 Т/п. «Реальная мистика». 01.10 Т/п. «Смеяться разрешается». 02.20 «Айна-онлайн». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 Т/х. «Жаңа келін». 05.00 «Жеңіп көр!».

3106:00 Концерт. 07:00 Информбюро. 08:00 «What’s Up?». 09:00 «Қыздың жо-лы жіңішке». 11:00 «Маша и Медведь». 12:00 «Все тип-топ или жизнь Зака и Ко-ди». 13:00 Ералаш. 14:00 «Кухня». 15:00 «Келіндер бәйгесі». 16:00 «Лотерея 777». / «Лотерея KENO». 16:10 «Қыздың жолы жіңішке». 18:00 «Орел и Решка». 19:00 «Кухня». 20:00 Информбюро. 21:00

«What’s Up?». 22:00 «Фазилет ханым». 00:00 «Сезім құдiреті». 02:00 Концерт. 04:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Дидар». 08.30 «Гороскоп». 08.35 «Жұлдыз FM». 10.00 «Дидар». 10.15 «Жұлдыз FM». 11.45 «Мультфильм». 12.00 «Туған Ел». 13.00 «Дидар». 13.30 «Серпін». 13.45 «Стратегия-2050». 14.00 «Әсеттің әсем әндері-ай». Әсет Бейсе-уовке арналған кеш.». 15.25 «Неизве-данный Казахстан». 15.55 Абайдың қара сөздері. 16.00 «Хабарландыру». 17.00 Документальный фильм. 18.00 «Дидар». 18.15 «Мультфильм». 18.25 Абайдың қара сөздері. 18.30 «Гороскоп». 18.35 «Хабарландыру». 19.35 «Неизведан-ный Казахстан». 20.15 «Ауылым –алтын бесігім». 20.30 «Дидар». 21.00 «Сәлем». 22.00 «Панорама дня». 22.20 «Террито-рия происшествий». 22.30 «Тәулік ты-нысы». 22.50 «Ән шашу». 23.05 «Деген екен...». 23.30 «Дидар».

QAZAQSTAN06:05 Концерт. 07:00 «TANSHOLPAN». 10:00 «HIT QAZAQSTAN». 10:55 «МЕРЕЙЛІ ОТБАСЫ». 11:10 «Qyzyq eken...». 12:00 «Отыңды өшірме». Т/х. 13:00 AQPARAT. 13:15 «Туған үй». Т/х. 14:15 «Қыздарым үшін». Т/х. 15:15 «Сырғалым». Т/х. 17:00 AQPARAT. 17:15 «SHAHMAT». 17:55 «MEN QAZAQPYN». 18:10 «QYZYQ EKEN...». 19:00 «ТУҒАН ҮЙ». Т/х. 20:00 AQPARAT. 20:55 «QAREKET». 21:50 «ОТЫҢДЫ ӨШІРМЕ». Т/х. 22:50 «ҚЫЗДАРЫМ ҮШІН». Т/х. 23:55 «Көңіл толқыны». 00:15 ФУТБОЛ. 00:35 ФУТ-БОЛ. 02:45 «Ертұғырыл». Т/х. 03:35 «Достар». 04:20 AQPARAT. 5:10 «Hit Qazaqstan».

ХАБАР07:02 «Хабарлайын». 07:30 «Тур де Хабар». 08:00 Жаңалықтар. 08:10 «Ки-нокафе». 08:50 «Астана жайлы 20 де-рек». 09:00 Новости. 09:10 «Тығырық».

10:00 «Ана мен бала». 10:45 «Қыз жо-лы». 11:30 «Мерейлі отбасы». 12:00 Жаңалықтар. 12:10 «Art global». 12:25 «Сана». 13:00 Новости. 13:10 «Виш-невый сезон». 15:00 «Тарих.Тағдыр.Тұлға». 15:40 «Тағдыр тартысы». 16:10 «Зәуре». 17:45 «Менің арманым». 18:30 «Басты рөлде - Димаш Ахимов!». 19:00 Қорытынды жаңалықтар. 19:30 «Кеңесшілер». 20:05 «Тығырық». 21:00 Итоги дня. 21:30 «Гнев титанов». 23:10 «Тағдыр тартысы». 23:45 Итоги дня. 00:15 «Дарындылар». 00:30 Қорытынды жаңалықтар. 01:00 «Зәуре». 02:30 Қорытынды жаңалықтар.

КТК07.05 «ОТВАЖНЫЙ И КРАСАВИЦА». 07.50 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 09.00 «ВЕРНИТЕ МНЕ КРАСОТУ». 10.20 «ПИСЬМА НА СТЕКЛЕ». 12.20 НОВОСТИ. 13.00 «КРАСНЫЙ УРО-ВЕНЬ». 15.00 «КЕЛ, КЕЛІНІМ». 18.00 «МҰҢАЙМА, НЕФИСЕ». 19.30 КЕШКІ

ЖАҢАЛЫҚТАР. 20.00 «САҒЫНЫШ». 21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ. 21.40 «КРИМИНАЛЬНОЕ НАСЛЕДСТВО». 01.20 «БЫЛО ДЕЛО». Шакалы. 02.00 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 03.00-04.00 «САҒЫНЫШ».

АСТАНА06:00 «KazNet». 06:40 Жаңалықтар. 07:10 Новости «20:30». 07:40 «Мами-на школа». 08:00 «Маша и Медведь». 09:40 «KazNet». 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:20 «Абысындар». 14:30 «Reporter ұсынады». 15:00 «Ruh.kz». 16:00 «Моя прекрасная няня». 17:20 «Көріпкел». 18:50 «Зехра». 20:00 Жаңалықтар. 20:30 Новости «20:30». 21:00 «Қыз кегі». 22:00 «Абысындар». 00:00 «Қош келдіңіз!». 00:40 «Гүлдер шайқасы». 01:40 «Махаббат дерті». 03:00 Жаңалықтар. 03:30 Новости «20:30».

7-АРНА06.00 «Өз ойым». 07.00 Т/х. « Себе-

бі сен». 08.00 Т/х. «Элиф». 09.00 Т/п. «Смеяться разрешается». 11.00 «Q-елі». 11.50 «День аиста». 12.00 Т/с. «Наше счастливое завтра». 13.50 Т/п. «Реальная мистика». 15.00 «Өз ойым». 16.40 Т/х. «31бөлімше». 17.20 «Себебі сен». 18.30 «Q-елі». 19.10 Т/х. «Элиф». 21.10 Т/п. «Удивительные люди». 23.10 Х/ф. «Танцы насмерть». 01.10 Т/п. «Ре-альная мистика». 02.10 «Айнаонлайн». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 Т/х. «Жаңа келін». 05.00 «Жеңіп көр!».

3106:00 Концерт. 07:00 Информбюро. 08:00 «What’s Up?». 09:00 «Қыздың жо-лы жіңішке». 11:00 Мульт «Маша и Мед-ведь». 12:00 «Винни Пух: Рождествен-ский Пух». 13:20 Ералаш. 15:00 «Келін-дер бәйгесі». 16:00 «Лотерея 777». / «Лотерея KENO». 16:10 «Қыздың жо-лы жіңішке». 18:00 Айта берсiн. 19:00 «What’s Up?». 20:00 Информбюро. 21:00 «Хоббит : Нежданное путешествие».

00:10 Forte Music Fest 2017. 01:00 Кон-церт. 03:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Дидар». 08.30 «Гороскоп». 08.35 «Жұлдыз FM». 10.00 «Дидар». 10.15 «Жұлдыз FM». 11.45 «Деген екен...». 12.10 Документальный фильм. 13.00 «Дидар». 13.30 «Ауылым –ал-тын бесігім». 13.45 «Айдыны шалқар аққумын». 15.05 «Мультфильм». 15.15 «Неизведанный Казахстан». 15.55 Абайдың қара сөздері. 16.00 «Ха-барландыру». 17.00 Документальный фильм. 18.00 «Дидар». 18.15 «Муль-тфильм». 18.25 Абайдың қара сөздері. 18.30 «Гороскоп». 18.35 «Хабарлан-дыру». 19.35 «Деген екен...». 20.00 «Жұмадағы жүздесу». 20.30 «Дидар». 21.00 «Сәлем». 22.00 «Панорама дня». 22.20 «Территория происшествий». 22.30 «Тәулік тынысы». 22.50 «Ән ша-шу». 23.00 «Қоғам және әйел». 23.30 «Дидар».

QAZAQSTAN06:05 Концерт. 07:00 «TANSHOLPAN». 10:00 «HIT QAZAQSTAN». 10:55 «Apta». 12:00 «МЕРЕЙЛІ ОТБАСЫ». 12:20 «Көңіл толқыны». 13:00 AQPARAT. 13:15 «Туған үй». Т/х. 14:15 «Қыздарым үшін». Т/х. 15:15 «Сырғалым». Т/х. 17:00 AQPARAT. 17:15 ELDEN HABAR. 17:35 «MENIN QAZAQSTANЭM». 18:10 «МЕРЕЙЛІ ОТБАСЫ». 18:35 «ARNAIY JOBA». 19:00 «ТУҒАН ҮЙ». Т/х. 20:00 AQPARAT. 20:55 «QAREKET». 21:50 «ОТЫҢДЫ ӨШІРМЕ». Т/х. 22:50 «ҚЫЗДАРЫМ ҮШІН». Т/х. 23:50 «TUNGI STUDIO». 00:25 AQPARAT. 01:15 ELDEN HABAR. 01:30 «Hit Qazaqstan». 02:15 «Ертұғырыл». Т/х. 03:05 «Жаныңда жүр жақсы адам-2». 03:30 «Qareket». 04:20 AQPARAT. 05:10 «Arnaiy joba». 05:30 «TUNGI STUDIO».

ХАБАР07:02 «Хабарлайын». 07:30 «Тур де Ха-бар». 08:00 Жаңалықтар. 08:10 «Кино-

03.0

9.20

1804

.09.

2018

05.0

9.20

18

кафе». 08:50 «Art global». 09:00 Новости. 09:10 «Көрімдік». 09:50 «Джио научит». 10:10 «Символы нашей Родины». 10:40 «Күй құдіреті». 11:00 «Архитектура Ка-захстана». 11:30 «Мерейлі отбасы». 12:00 Жаңалықтар. 12:10 «Біздің назар-да». 12:25 «Өмір жолы». 13:00 Новости. 13:10 «Вишневый сезон». 15:00 «Да-вайте говорить!». 15:45 «Подари детям жизнь». 15:50 «Тағдыр тартысы». 16:20 «Зәуре». 18:00 «Астана жайлы 20 дерек». 18:10 «Спасаем жизни». 18:45 «Дарын-дылар». 19:00 Қорытынды жаңалықтар. 19:30 «Кеңесшілер». 20:05 «Тығырық». 21:00 Итоги дня. 21:30 «Черный спи-сок». 22:15 «Қыз жолы». 22:55 «Тағдыр тартысы». 23:30 Итоги дня. 00:00 «Архи-тектура Казахстана». 00:30 Қорытынды жаңалықтар. 01:00 «Жанды дауыс».

КТК07.05 «ОТВАЖНЫЙ И КРАСАВИЦА». 07.50 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 09.00 «ЮРМАЛА». 11.10 «ДОМ С ЧЕР-

НЫМИ КОТАМИ». 15.00 «КЕЛ, КЕЛІНІМ». 18.00 «МҰҢАЙМА, НЕФИСЕ». 19.30 КЕШ-КІ ЖАҢАЛЫҚТАР. . 20.00 «САҒЫНЫШ». 21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ. 21.40 «ВОСТОЧНЫЕ СЛАДОСТИ-2». 23.50 «КРАСНЫЙ УРОВЕНЬ». 01.20 «БЫ-ЛО ДЕЛО». Мебельная мафия. 02.10 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 03.20-04.00 «САҒЫНЫШ».

АСТАНА06:00 «Сырласу». 07:00 «Отбасы». 08:00 «Маша и Медведь». 09:00 Союзмуль-тфильм. 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:20 «Абысындар». 14:30 «Tengeland». 14:45 «Profinance.Web».15:00 «Ruh.kz». 16:00 «Моя прекрасная няня». 17:20 «Женатики 2». 18:50 «Зехра». 20:00 Жаңалықтар. 20:30 Новости «20:30». 21:00 «Қыз кегі». 22:00 «Абысындар». 00:00 «Қош келдіңіз!». 00:40 «Гүлдер шайқасы». 01:40 «Махаббат дерті». 03:00 Жаңалықтар. 03:30 Новости «20:30».

7-АРНА06.00 «Өз ойым». 07.00 Т/х. «Элиф». 09.00 «Юрмала». 11.00 Т/с. «Между нами девочками». 12.00 Х/ф. «Ино-странец». 14.00 Т/п. «Реальная ми-стика». 15.00 «Өз ойым». 16.40 Т/х. «31бөлімше». 17.20 «Себебі сен». 18.30 «Q-елі». 19.10 Т/х. «Элиф». 20.10 Т/х. «Тағдырым шешілген күн». 21.10 Т/х. «Жаңа келін». 22.15 Т/с. «Наше счастливое завтра». 00.20 Т/п. «Ре-альная мистика». 01.10 Т/п. «Смеяться разрешается». 02.20 «Айнаонлайн». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 Т/х. «Қыздар арасында». 05.00 «Жеңіп көр!».

3106:00 Концерт. 07:00 Ризамын. 08:00 «What’s Up?». 09:00 «Қыздың жолы жіңішке». 11:00 «Готовим с Адель». 11:30 «Три богатыря и Принцесса Егип-та». 13:00 Родители. 14:00 Ералаш. 15:00 «Келіндер бәйгесі». 16:00 «Ло-терея 777». / «Лотерея KENO». 16:10

«Қыздың жолы жіңішке». 18:00 «Орел и Решка». 19:00 «Кухня». 20:00 Инфор-мбюро. 21:00 «What’s Up?». 22:00 «Фа-зилет ханым». 00:00 «Сезім құдiреті». 02:00 Концерт. 04:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Гороскоп». 08.05 «Жұлдыз FM». 11.15 «Мультфильм». 11.30 «Бұл менің өмірім». 12.00 «Туған Ел». 13.00 «Ла-тын әліпбиіне көшу –игі қадам». 13.15 «Қазақтың Майрасы». 15.25 «Неиз-веданный Казахстан». 15.55 Абайдың қара сөздері. 16.00 «Хабарландыру». 16.30 Фильм «Летят журавли». 18.25 Абайдың қара сөздері. 18.30 «Горо-скоп». 18.35 «Хабарландыру». 19.05 Документальный фильм. 20.05 «Ән шашу». 20.15 «Сделано в Казахстане». 20.30 «Дидар». 21.00 «Сәлем». 22.00 «Панорама дня». 22.20 «Территория происшествий». 22.30 «Тәулік тынысы». 22.50 «Ән шашу». 23.00 «Неизведанный Казахстан». 23.30 «Дидар».

QAZAQSTAN06:05 Концерт. 07:00 «TANSHOLPAN». 10:00 «HIT QAZAQSTAN». 10:55 «МЕРЕЙ-ЛІ ОТБАСЫ». 11:10 «Қызық екен...». 12:00 «Отыңды өшірме». Т/х. 13:00 AQPARAT. 13:15 «Туған үй». Т/х. 14:15 «Қыздарым үшін». Т/х. 15:15 «Сырғалым». Т/х. 17:00 AQPARAT. 17:15 ELDEN HABAR.17:30 «JAN JYLЭY». 17:55 «МЕРЕЙЛІ ОТБА-СЫ». 18:10 «QYZYQ EKEN...». 19:00 «ТУҒАН ҮЙ». Т/х. 20:00 AQPARAT. 20:55 «QAREKET». 21:50 «ОТЫҢДЫ ӨШІРМЕ». Т/х. 22:50 «ҚЫЗДАРЫМ ҮШІН». Т/х. 23:50 «TUNGI STUDIO». 00:25 AQPARAT. 01:15 ELDEN HABAR. 01:30 «Hit Qazaqstan». 02:15 «Ертұғырыл». Т/х. 03:00 «Жаныңда жүр жақсы адам-2». 03:30 «Qareket». 04:20 AQPARAT. 05:10 «Jan jylэy». 05:30 «TUNGI STUDIO».

ХАБАР07:02 «Хабарлайын». 07:30 «Тур де Ха-бар». 08:00 Жаңалықтар. 08:10 «Кино-кафе». 08:50 «Астана жайлы 20 дерек».

09:00 Новости. 09:10 «Тығырық». 10:00 «Ана мен бала». 10:50 «Қыз жолы». 11:30 «Мерейлі отбасы». 12:00 Жаңалықтар. 12:10 «Көрімдік». 12:25 «Сана». 13:00 Новости. 13:10 «Вишневый сезон». 15:00 «Давайте говорить!». 15:50 «Тағдыр тар-тысы». 16:20 «Зәуре». 18:00 «Народный контроль». 18:15 «Сильные духом». 18:30 «Bilim». 19:00 Қорытынды жаңалықтар. 19:30 «Кеңесшілер». 20:05 «Тығырық». 21:00 Итоги дня. 21:30 «Черный список». 22:15 «Қыз жолы». 23:00 «Тағдыр тар-тысы». 23:30 Итоги дня. 00:00 «Сильные духом». 00:30 Қорытынды жаңалықтар. 01:00 «Жанды дауыс».

КТК07.05 «ОТВАЖНЫЙ И КРАСАВИЦА». 07.50 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 09.00 «ВЕРНИТЕ МНЕ КРАСОТУ». 10.20 «ПИСЬМА НА СТЕКЛЕ». 12.20 НОВОСТИ. 13.00 «КРАСНЫЙ УРО-ВЕНЬ». 15.00 «КЕЛ, КЕЛІНІМ». 18.00 «МҰҢАЙМА, НЕФИСЕ». 19.30 КЕШКІ

ЖАҢАЛЫҚТАР. 20.00 «САҒЫНЫШ». 21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ.21.40 «ВОС-ТОЧНЫЕ СЛАДОСТИ-2». 23.50 «КРАС-НЫЙ УРОВЕНЬ». 01.20 «БЫЛО ДЕ-ЛО». Пацаны. 02.10 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 03.20-04.00 «САҒЫНЫШ».

АСТАНА06:00 «Ruh.kz». 07:00 Жаңалықтар. 07:30 Новости «20:30». 08:00 «Маша и Медведь». 09:00 Союзмультфильм. 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:20 «Абысындар». 14:30 «Profinance.Web». 14:45 «Tengeland». 15:00 «Ruh.kz». 16:00 «Моя прекрасная няня». 17:20 «Женатики 2». 18:50 «Зехра». 20:00 Жаңалықтар. 20:30 Новости «20:30». 21:00 «Қыз кегі». 22:00 «Абысындар». 00:00 «Қош келдіңіз!». 00:40 «Гүлдер шайқасы». 01:40 «Махаббат дерті». 03:00 Жаңалықтар. 03:30 Новости «20:30».

7-АРНА06.00 «Өз ойым». 07.00 Т/х. « Себебі сен».

08.00 Т/х. «Элиф». 09.00 Т/п. «Смеяться разрешается». 11.00 Т/с. «Между нами девочками». 12.00 Т/с. «Наше счастливое завтра». 14.00 Т/п. «Реальная мистика». 15.00 «Өз ойым». 16.40 Т/х. «31 бөлімше». 17.20 «Себебі сен». 18.30 «Q-елі». 19.10 Т/х. «Элиф». 20.10 Т/х. «Тағдырым шешілген күн». 21.10 Т/х. «Жаңа келін». 22.15 Т/с. «Наше счастливое завтра». 00.20 Т/п. «Реальная мистика». 01.10 Т/п. «Смеяться разрешается». 02.20 «Айнаонлайн». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 Т/х. «Жаңа келін». 05.00 «Жеңіп көр!».

3106:00 Концерт. 07:00 Информбюро. 08:00 «What’s Up?». 09:00 «Қыздың жо-лы жіңішке». 11:00 «Маша и Медведь». 12:00 «Все тип-топ или жизнь Зака и Ко-ди». 13:00 «Родители». 14:00 «Кухня». 15:00 «Келіндер бәйгесі». 16:00 «Лотерея 777». / «Лотерея KENO». 16:10 «Қыздың жолы жіңішке». 18:00 «Орел и Решка». 19:00 «Кухня». 20:00 Информбюро. 21:00

«What’s Up?». 22:00 «Фазилет ханым». 00:00 «Сезім құдiреті». 02:00 Концерт. 04:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Дидар». 08.30 «Гороскоп». 08.35 «Жұлдыз FM». 11.35 «Денсаулық және сұлулық». 12.05 Документальный фильм. 13.00 «Дидар». 13.30 «Сделано в Казахс-тане». 13.45 «Ел үшін туған ер болсаң...». 15.25 «Неизведанный Казахстан». 15.55 Абайдың қара сөздері. 16.00 «Хабар-ландыру». 16.30 «Өмір тынысы». 17.00 Документальный фильм. 18.00 «Дидар». 18.15 «Мультфильм». 18.25 Абайдың қара сөздері. 18.30 «Гороскоп». 18.35 «Хабарландыру». 19.05 «Деген екен...». 19.35 «Ән шашу». 19.45 «Неизведанный Казахстан». 20.15 «Возродить футбол». 20.30 «Дидар». 21.00 «Сәлем». 22.00 «Панорама дня». 22.20 «Территория происшествий». 22.30 «Тәулік тынысы». 22.50 «Ән шашу». 23.05 «Деген екен...». 23.30 «Дидар».

QAZAQSTAN06:05 Концерт. 07:00 «TANSHOLPAN». 10:00 «HIT QAZAQSTAN». 10:55 «МЕРЕЙЛІ ОТБАСЫ». 11:10 «Qyzyq eken...». 12:00 «Отыңды өшірме». Т/х. 13:00 AQPARAT. 13:15 «Туған үй». Т/х. 14:15 «Қыздарым үшін». Т/х. 15:15 «Сырғалым». Т/х. 17:00 AQPARAT. 17:15 ELDEN HABAR. 17:30 «AGROQAZАQSTAN». 17:55 «МЕ-РЕЙЛІ ОТБАСЫ». 18:10 «QYZYQ EKEN...». 19:00 «ТУҒАН ҮЙ». Т/х. 20:00 AQPARAT. 20:55 «QAREKET». 21:50 «ОТЫҢДЫ ӨШІРМЕ». Т/х. 22:50 «ҚЫЗДАРЫМ ҮШІН». Т/х. 23:50 «TUNGI STUDIO». 00:25 AQPARAT. 01:15 ELDEN HABAR. 01:30 «Hit Qazaqstan». 02:15 «Ертұғырыл». Т/х. 03:00 «Жаныңда жүр жақсы адам-2». 03:30 «Qareket». 04:20 AQPARAT. 05:10 «AgroQazaqstan». 05:30 «TUNGI STUDIO».

ХАБАР07:02 «Хабарлайын». 07:30 «Тур де Хабар». 08:00 Жаңалықтар. 08:10 «Ки-

нокафе». 08:50 «Астана жайлы 20 де-рек». 09:00 Новости. 09:10 «Тығырық». 10:00 «Ана мен бала». 10:50 «Қыз жо-лы». 11:30 «Мерейлі отбасы». 12:00 Жаңалықтар. 12:10 «Біздің назарда». 12:25 «Өмір жолы». 12:55 Жаһандық саясат 13:00 Новости. 13:10 «Вишне-вый сезон». 15:00 «Давайте говорить!». 15:50 «Тағдыр тартысы». 16:20 «Зәуре». 18:00 «Табиғатпен сырласу». 18:15 Доку-ментальный фильм. Станимир Стойлов. 19:00 Қорытынды жаңалықтар. 19:30 «Кеңесшілер». 20:05 «Тығырық». 21:00 Итоги дня. 21:30 «Черный список». 22:15 «Қыз жолы». 22:55 «Тағдыр тартысы». 23:30 Итоги дня. 00:00 «Табиғатпен сыр-ласу». 00:20 Қорытынды жаңалықтар. 00:50 «Жанды дауыс».

КТК07.05 «ОТВАЖНЫЙ И КРАСАВИЦА». 07.50 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 09.00 «ВЕРНИТЕ МНЕ КРАСОТУ». 10.20 «ПИСЬМА НА СТЕКЛЕ». 12.20 НОВО-СТИ. 13.00 «КРАСНЫЙ УРОВЕНЬ». 15.00

«КЕЛ, КЕЛІНІМ». 18.00 «МҰҢАЙМА, НЕ-ФИСЕ». 19.30 КЕШКІ ЖАҢАЛЫҚТАР. 20.00 «САҒЫНЫШ». 21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ. 21.40 «ВОСТОЧНЫЕ СЛА-ДОСТИ-2». 23.50 «КРАСНЫЙ УРО-ВЕНЬ». 01.20 «БЫЛО ДЕЛО». Первая жертва.02.10 «ТАҒДЫР ҚОСҚАН АСЫЛ ЖАР». 03.20-04.00 «САҒЫНЫШ».

АСТАНА06:00 «Ruh.kz». 07:00 Жаңалықтар. 07:30 Новости «20:30». 08:00 «Маша и Медведь». 09:00 Союзмультфильм. 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:20 «Абысындар». 14:30 «Ел аузында». 15:00 «Ruh.kz». 16:00 «Моя прекрасная няня». 17:20 «Көріпкел». 18:50 «Зех-ра». 20:00 Жаңалықтар. 20:30 Новости «20:30». 21:00 «Қыз кегі». 22:00 «Абы-сындар». 00:00 «Қош келдіңіз!». 00:40 «Гүлдер шайқасы». 01:40 «Махаббат дерті». 03:00 Жаңалықтар. 03:30 Ново-сти «20:30».

7-АРНА06.00 «Өз ойым». 07.00 Т/х. « Себебі

сен». 08.00 Т/х. «Элиф». 09.00 Т/п. «Сме-яться разрешается». 11.00 Т/с. «Меж-ду нами девочками». 12.00 Т/с. «Наше счастливое завтра». 14.00 Т/п. «Реаль-ная мистика». 15.00 «Өз ойым». 16.40 Т/х. «31 бөлімше». 17.20 «Себебі сен». 18.30 «Q-елі». 19.10 Т/х. «Элиф». 20.10 Т/х. «Тағдырым шешілген күн». 21.10 Т/х. «Жаңа келін». 22.15 Т/с. «Наше счастли-вое завтра». 00.20 Т/п. «Реальная мисти-ка». 01.10 Т/п. «Смеяться разрешается». 02.20 «Айнаонлайн». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 Т/х. «Жаңа келін». 05.00 «Жеңіп көр!».

3106:00 Концерт. 07:00 Информбюро. 08:00 «What’s Up?». 09:00 «Қыздың жо-лы жіңішке». 11:00 «Маша и Медведь». 12:00 «Все тип-топ или жизнь Зака и Ко-ди». 13:00 «Родители». 14:00 «Кухня». 15:00 «Келіндер бәйгесі». 16:00 «Ло-терея 777». / «Лотерея KENO». 16:10 «Қыздың жолы жіңішке». 18:00 «Орел и Решка». 19:00 «Кухня». 19:50 «Лотерея

LOTO 6/49». 20:00 Информбюро. 21:00 «What’s Up?». 22:00 «Фазилет ханым». 00:00 «Сезім құдiреті». 02:00 Концерт. 04:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Дидар». 08.30 «Гороскоп». 08.35 «Жұлдыз FM». 10.00 «Дидар». 10.15 «Жұлдыз FM». 11.45 «Мультфильм». 12.00 Документальный фильм. 13.00 «Дидар». 13.30 «Возродить футбол». 13.45 «Айттым сәлем, сағынып». 15.25 «Неизведанный Казахстан». 15.55 Абайдың қара сөздері. 16.00 «Хабарлан-дыру». 16.30 «Ән шашу». 17.00 Докумен-тальный фильм. 18.00 «Дидар». 18.15 «Мультфильм». 18.25 Абайдың қара сөздері. 18.30 «Гороскоп». 18.35 «Ха-барландыру». 19.00 «Туған Ел». 20.00 «Стратегия-2050». 20.15 «Серпін». 20.30 «Дидар». 21.00 «Сәлем». 22.00 «Панора-ма дня». 22.20 «Территория происшест-вий». 22.30 «Тәулік тынысы». 22.50 «Ән шашу». 23.00 «Неизведанный Казахстан 23.30 «Дидар».

Q A Z T E L E R A D I O

№34 (8097) 30.08.201810 Q A Z T E L E R A D I OQAZAQSTAN

06:05 «Ulttyq arnada – umytylmas аnder». 07:25 «Айналайын». Т/х. 08:10 «Да-ра жол». 09:20 «Shahmat». 10:00 «# Мақпалшер Мақпалдың мақамды жыр-лары авторы: Мақпал Жұмабай». 11:00 «SHIPAGER». 11:35 «HIT QAZAQSTAN». 12:40 «BALANYN KONILI ...». 12:55 «Әзіл әлемі». 13:45 «АЛЛАДИН». 15:20 «ЖА-НЫМ МЕНІҢ». Т/х. 18:05 «Жайдарман». 20:00 «MINBER». 21:00 «MӘSELE». 21:40 «QAIYRLY KESH, QAZAQSTAN!». 23:35 «PARASAT MAIDANY». 00:15 ФУТБОЛ. 00:35 ФУТБОЛ. 02:45 «До-стар». 03:35 «Mәsele». 04:15 «Hit Qazaqstan». 05:10 «Balanyn konili...». 05:25 «Shipager».

ХАБАР07:02 «Қалжың қоржыны». 08:00 «Әсем әуен». 08:30 «Өзін өзі тану». 08:40 «То-

08.0

9.20

1809

.09.

2018

бот». 09:25 «Джамилля и Алладин». 10:10 «Мен – чемпион». 10:40 «Джио научит». 11:00 «Биле, Қазақстан!». 12:30 «Батыл жүрек». 14:00 «Гнев ти-танов». 15:45 «Кеңесшілер». 18:30 «Қызық times». 19:30 «Жұлдызды жекпе-жек». 21:00 «7 күн». 22:00 «Час пик». 23:40 «Батыл жүрек». 01:10 «Мен – чемпион». 01:40 «Қызық times». 02:30 «Әсем әуен».

КТК07.05 «ЖАБАЙЫ АРА». 09.20 НОВО-СТИ. 10.00 «КРИМИНАЛЬНОЕ НАСЛЕД-СТВО». 14.00 «НАША ПРАВДА». 15.00 «БАСТЫ РӨЛДЕ ДИМАШ АХИМОВ». 15.30 «АЛДАРАСПАН». 19.00 «МАХАБ-БАТ ҚҰРБАНЫ». 20.30 «ДАУ-ДАМАЙ-СЫЗ». 21.00 «БОЛЬШИЕ НОВОСТИ». 22.00 «МИНИСТЕРСТВО ПРАВДЫ». 23.00 «ДОМ НАДЕЖДЫ». 02.40-05.00

«MAMMA MIA».

АСТАНА06:00 «KazNet». 07:00 «Әндер мен жыл-дар». 08:00 «Маша и Медведь». 09:00 Союзмультфильм. 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:10 «Tengeland». 12:25 «Profinance.Web». 12:40 «KazNet». 13:40 «Пысық күйеу жігіт». 15:10 «Маша и Мед-ведь». 16:20 «Черный цветок». 18:50 «Зехра». 20:00 «Біздің уақыт». 20:45 «Ре-портер представляет». 21:10 «Қыз кегі». 22:00 «Ел аузында». 22:40 Тұрсынбек Қабатовтың концерті. 01:10 «Махаббат дерті». 02:40 «Сырты бүтін...».

7-АРНА06.00 «Қыздар арасында». 07.00 «Алғашқы махаббат». 08.00 «Гу-гулет». 09.00 Т/с. «Н2О:Просто добавь воды». 11.00 Х/ф. «Танцы насмерть». 13.00 Т/п. «Удивительные люди». 15.00 «Q-елі».

15.30 Т/х. «Жаңа келін». 17.30 «Күнім сен сөнбеші». 20.00 «Шап, шаншар». 21.00 «Юрмала». 22.50 Х/ф. «Плохие парни». 01.00 Х/ф. «Последний рейд». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 «Қыздар арасында». 05.00 «Punk`d».

3106:00 Информбюро. 07:00 Ризамын. 07:30 «Винни Пух: Рождественский Пух». 09:00 «What’s Up?». 10:00 «Готовим с Адель». 10:30 Дайджесты «Шаншар». 12:00 Фар-товые деньги. 12:30 «Хоббит : Нежданное путешествие». 16:00 «Лотерея 777». / «Лотерея KENO». 16:10 «Эл укпасын». 18:30 «Винни Пух: Весенние денечки с малышом Ру». 19:50 «Луни Тьюнз: снова в деле». 21:40 «Әуендер жинағы». 23:30 «What’s Up?». 00:00 «Звездные войны: Эпизод 2- атака клонов». 02:20 Концерт. 05:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Дидар». 08.30 «Гороскоп». 08.35 «Ән шашу». 09.05 Докумен-тальный фильм. 10.00 «Дидар». 10.15 «Сағындырған әндер-ай». 12.30 «Деген екен...». 13.00 «Дидар». 13.30 «Жұмадағы жүздесу». 14.00 «Қоғам және әйел». 14.30 «Бізбен бірге». «Алашұлы». тобы. 15.25 «Қазақстан байтақ өлке». 15.55 «Абайдың қара сөздері. ». 16.00 «Хабар-ландыру». 16.30 «Деген екен...». 16.55 «Путь профессионала». 18.00 «Дидар». 18.15 «Мультфильм». 18.25 « Абайдың қара сөздері. ». 18.30 «Гороскоп». 18 35 «Хабарландыру». 19.05 «Деген екен...». 19.25 «Серпін». 19.40 «Мерей. Жаңаарқа газетіне -80 жыл». 20.00 «Сәлем». 21.00 «Менің атым Қожа». 22.50 «Время шел-кового пути». 23.25 «Неизведанный Казахстан».

QAZAQSTAN06:05 «Qaiyrly kesh, Qazaqstan!». 07:40 «Айналайын». Т/х. 09:05 «AQSAЭYT». 09:30 «TANSHOLPAN». 10:55 «DARA JOL». 12:10 «РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ: АЛҒАШҚЫ ҚОРЫТЫНДЫЛАР». 12:30 «ЖАҢА ҚОНЫС-3». Т/х. 13:40 «Күзде гүлдейтін ағаш». 15:30 «ЖАНЫМ МЕНІҢ». Т/х. 17:20 «Өмірдің өзі новелла». Т/х. «Қиянат». 18:30 «ULTTYQ ARNADA – UMYTYLMAS ӘNDER». 20:00 «APTA». 21:05 «MEN QAZAQPYN». 22:25 «КӨҢІЛДІ ТАПҚЫРЛАР АЛАҢЫ». 00:15 ФУТБОЛ. 00:35 ФУТБОЛ. 02:45 «Dara jol». 03:50 «Aqsaэyt». 04:10 «Minber». 05:00 «Өмірдің өзі новелла». Т/х. «Қиянат». 05:45 «Руха-ни жаңғыру: алғашқы қорытындылар».

ХАБАР07:02 «Қалжың қоржыны». 08:00 «Әсем

әуен». 08:30 «Самопознание». 08:40 «То-бот». 09:25 «Джамилля и Алладин». 10:10 «Мен – чемпион». 10:40 «Дарындылар». 11:00 «Күй құдіреті». 11:30 «Кім мықты?». 12:30 «Батыл жүрек». 14:10 «Еще один день чтобы выжить». 16:00 Әкім Таразидің 85 жасқа толуына арналған деректі филь-мі. 16:30 «Қыз жолы». 19:30 «Жұлдызды жекпе-жек». 21:00 «7 күн». 22:00 «Мерейлі отбасы». -2018 23:15 «Час пик». 00:45 «Ба-тыл жүрек». 02:15 «Мен – чемпион». 02:45 «Әсем әуен».

КТК07.05 «АЛТЫН КҮЗІМ, АРМЫСЫҢ!». 09.00 «ЮРМАЛА». 10.50 «ДОМ НАД-ЕЖДЫ». 15.10 «КҮНІМ СЕН СӨНБЕШІ». 18.20 «ЖАЛҒА АЛУШЫЛАР». 20.00 «АП-ТАП». 21.00 «ПОРТРЕТ НЕДЕЛИ». 22.10 «СЛУГИ НАРОДА». 22.30 «НЕОБРАТИ-

МОСТЬ». 23.30 «НЕ ЕГИПТЕ МНЕ МОЗ-ГИ». 01.00 «Я СТЕСНЯЮСЬ СВОЕГО ТЕ-ЛА». 02.30-04.30 «MAMMA MIA».

АСТАНА06:00 «KazNet». 07:00 «Әндер мен жыл-дар». 08:00 «Маша и Медведь». 09:00 Союзмультфильм. 10:00 «Қыз кегі». 11:10 «Зехра». 12:10 «Tengeland». 12:25 «Profinance.Web». 12:40 Тұрсынбек Қабатовтың концерті. 15:20 «Маша и Медведь». 16:20 «Черный цветок». 18:50 «Зехра». 20:00 «Избранное за неделю». 20:45 «Новый курс». 21:00 «Қыз кегі». 22:00 «Той жыры». 22:30 «Грех». 01:00 «Махаббат дерті». 02:40 «Сырты бүтін...».

7-АРНА06.00 «Қыздар арасында». 07.00

«Алғашқы махаббат». 08.00 «Гу-гулет».

09.40 М/ф «Элька». 11.00 Т/с. «Между на-ми девочками». 15.00 «Q-елі». 15.30 Т/х. «Жаңа келін». 17.30 «Ұлы дала бірлігі». 19.30 «Өнер қырандары». 20.30 «Q-елі». 21.00 Х/ф. «Плохие парни». 23.30 Х/ф. «Плохие парни 2». 02.30 «Айнаонлайн». 03.00 Т/х. «Элиф». 04.00 «Қыздар ара-сында». 05.00 «Punk`d».

3106:00 Концерт. 07:00 Ризамын. 07:30 «Винни Пух: Весенние денечки с малы-шом Ру». 09:00 «What’s Up?». 09:30 Фар-товые деньги. 10:00 «Әуендер жинағы». 12:00 «Эл укпасын». 14:20 «What’s Up?». 15:00 «Вторжение: битва за рай». 16:00 «Лотерея 777». / «Лотерея KENO». 16:10 «Вторжение: битва за рай». (продолже-ние) 17:30 «Луни Тьюнз: снова в деле». 19:20 «Храбрая сердцем». 21:00 «Супер

шоу «I’m a Singer 2»«. 23:10 Концерт. 04:00 Концерт.

ДИДАР08.00 «Гороскоп». 08.05 «Ән шашу». 08.35 «Неизведанный Казахстан». 09.10 «Мультфильм». 09.25 «Время шелкового пути». 10.00 «Дидар». 10.15 «Сағындым жылы даусыңды». 12.40 «Деген екен...». 13.00 «Мерей. Жаңаарқа газетіне -80 жыл». 13.20 «Серпін». 13.35 «Путь про-фессионала». 14.40 «Өмір тынысы». 15.10 «Мультфильм». 15.25 «Қоғам және әйел». 15.55 Абайдың қара сөздері. 16.00 «Хабарландыру». 16.30 «Менің атым Қожа». 18.25 Абайдың қара сөздері. 18.30 «Гороскоп». 18.35 «Хабарланды-ру». 19.00 «Деген екен...». 19.20 Деректі фильм. 19.45 «Ұлытау жаңалықтары». 20.00 «Сәлем». 21.00 «20 дней без вой-ны». 23.00 «Туған Ел».

ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ

ҚУАНЫШ СЫЙЛАДЫ«Ақбота»қоғамдық бірлестігінің

және «Система коммунальных плате-жей» ЖШС басшылары М.Шәріпқызы мен Ә.Тойшыбеков республикалық «Мектепке жол» акциясына үн қосты.

Акцияның мақсаты – аз қамтылған және көп балалы отбасылардың, мүмкіндігі шектеулі балаларға жаңа оқу жылына дайындық кезеңінде қолдау көрсету. Қайырымдылық шарасы барысын-да «Ақбота» қоғамдық бірлестігінің және «Система коммунальных пла-тежей» ЖШС басшылары Сәтбаев пен Жезқазған қаласының бірқатар оқушыларына қажетті мектеп фор-масы, спорт киімдері мен мектепке қажетті оқу құралдарын алып берді. Оқу құралдары қос қаланың білім бөлімдеріне және балалардың ата-аналарына табыс етілді.

Балаларға зор денсаулық, оқу-да табыс тілеген жомарт жандар болашақта да қажетті көмек көрсетуге дайын екендіктерін жеткізді.

ПОМОЧЬ МОЖЕТ КАЖДЫЙРуководители ОО «Общество

инвалидов «Ақбота»» М.Шәріпқызы и ТОО «Система коммунальных платежей» А.Тойшыбеков провели благотворительную акцию «Дорога в школу».

Цель акции – оказание помощи школьникам из числа малообеспечен-ных и многодетных семей, детям-ин-валидам в период подготовку к нача-лу учебного года.

В рамках акции руководителями ОО «Общество инвалидов «Ақбота»» и ТОО «Система коммунальных пла-тежей» оказана помощь школьной и спортивной одеждой, обувью и школь-ными принадлежностями школьникам городов Сатбаев и Жезказган . Все школьные товары переданы отделам образования городов и родителям школьников.

Руководители данных органи-заций пожелали детям здоровья и успехов в учебе. Так же отметили что всегда рады протянуть руку помощи.

БАЛАЛАРҒА ДЕГЕН

ҚАМҚОРЛЫҚПЕН «Нұр Отан» пар-

тиясы «Қазақмыс» корпо-рациясы ЖШС жанындағы

Қарағанды филиалы «Баланы мектепке жинаймыз» атты

қайырымдылық акциясын өткізді.

Жаңа оқу жылының қарсаңында баланы мектепке жинау маусымы басталады. Дүкен сөрелері де мектеп формасы, сөмке, сабаққа қажетті құрал-жабдықтармен толығатыны бар. Мамандардың келтірген мәліметіне сүйенсек, Қазақстанда бір баланы басынан аяғына дейін толық дайындау үшін 100 000 теңге көлемінде қаражат керек екен. Ал, мектеп жасындағы бір емес бірнеше ба-ласы бар отбасыға бұл едәуір салмақ түсіретіні анық. Ата-ананың осындай ауыртпашылдығын азайту үшін «Нұр Отан» партиясы «Қазақмыс» корпорациясы ЖШС жанындағы Қарағанды филиалы жыл сайын акция ұйымдастырып, балалардың қатарынан қалмай, мектеп-ке баруы үшін жәрдемдеседі.

Игі шараға бастауыш партия ұйымдарының төрағалары мен жетекшілері қатысты. Биыл филиалдың қоғамдық қабылдауына 8 отбасы көмек сұрай келген. Балалардың ата-анасы «Қазақмыс» корпорация ЖШС жұмыс жасайды. Әр отбасында мектеп жасындағы 2-3 баладан бар.

Филиал басшысы Бауыржан Шыңғысов төрағалық еткен жиында 14 балаға мектеп формасы, спорт киімі, 2 жұп аяқ киім, арқаға асынатын сөмке, кеңсе жабдықтары берілді. Сонымен қатар, Бауыржан Қабденұлы ата-ана-лар мен балаларға жаңа оқу жылына сәттілік тіледі.

Жиын соңында «Вираж Сервис Қарағанды» ЖШС филиалының қызметкері Қанат Әбдіров ата-аналар аты-нан партия филиалына алғыс білдірді.

Арайлым КҮНТУҒАНҚЫЗЫ

ЖЕЗҚАЗҒАН ҚАЛАЛЫҚ МӘСЛИХАТЫНЫҢ ШЕШІМІҚалалық мәслихаттың 2014 жылғы 14 сәуірдегі №23/202 «Қалалық

аумақтық сайлау комиссиясының құрамын бекіту туралы» шешіміне өзгерістер енгізу туралы

«Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 23.01.2001 жылғы Қазақстан Республикасының Заңының 6-бабы 7-1) тармақшасына, «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» 29.09.1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңының 13-бабына сәйкес қалалық мәслихат ШЕШІМ ЕТТІ:

Қалалық сайлау комиссиясының құрамына 1. Құсайын Далабайұлы Жанаев2. Кәмеш Шакарманқызы Абжамелова енгізілсін

Сессия төрағасы Б.КӨПБАЕВ Қалалық мәслихаттың хатшысы С.МЕДЕБАЕВ

Қалалық мәслихаттың 2014 жылғы 14 сәуірдегі №23/203 «Қалалық мәслихаттың депутаттарын сайлау жөніндегі округтік сайлау

комиссиясының құрамын бекіту туралы» шешіміне өзгеріс енгізу туралы«Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 23.01.2001 жылғы Қазақстан

Республикасының Заңының 6-бабы 7-1) тармақшасына, «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» 29.09.1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңының 15-бабына сәйкес қалалық мәслихат ШЕШІМ ЕТТІ:

№12 округтік сайлау комиссиясының құрамына:1. Юрий Васильевич Акаемов енгізілсін

Сессия төрағасы Б.КӨПБАЕВ Қалалық мәслихаттың хатшысы С.МЕДЕБАЕВ

Қалалық мәслихаттың 2014 жылғы 14 сәуірдегі №23/204 «Учаскелік сайлау комиссияларының құрамын бекіту туралы» шешіміне өзгеріс енгізу туралы

«Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 23.01.2001 жылғы Қазақстан Республикасының Заңының 6-бабы 7-1) тармақшасына, «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» 28.09.1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңының 17-бабына сәйкес қалалық мәслихат ШЕШІМ ЕТТІ:

№471 учаскелік сайлау комиссиясының құрамына 1) Асхат Сапарғалиұлы Әбдіғожин енгізілсін

Сессия төрағасы Б.КӨПБАЕВ Қалалық мәслихаттың хатшысы С.МЕДЕБАЕВ

МЕКТЕПКЕ ЖОЛ

БСН 050340007333, ЖСК KZ098560000005225027, БСК KCJBKZKX «Банк ЦентрКредит» АҚ, «Сарыарқа газеті редакциясы» ЖШС.

100600, Жезқазған қаласы, І.Есенберлин көшесі, 63-үй. E-mail: sa_jez@ mail.ru Директор – бас редактор: 20-19-88, бухгалтерия/факс: 71-00-55, бас редактордың орынбасары: 71-07-01, тілшілер, газет тарату бөлімі: 77-50-25.

Меншік иесі:«САРЫАРҚА газетi редакциясы»

жауапкершілігі шектеулі серіктестігі

Директор – бас редакторДархан Қабылдашұлы МҰХАН

Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлiгi Ақпарат және мұрағат коми­тетiнде қайта тiркелген (18.06.2012 ж.), куәлік №12839­Г (алғашқы есепке қою кезіндегі нөмірі мен мерзімі – №569. 08.07.1997 ж.)

Газетте жарияланған мақала автор ла ры ның пiкiрi редакцияның түп кiлiктi көз қа ра сы болып табыл­майды. Мақала лардың нақтылығы үшiн автор жауапты.

Газет редакцияның өз компьютер орталығында терiлiп, беттелдi.

Қызылорда қаласында «Сыр медиа» ЖШС баспаха­насында (Сұлтан Бейбарыс көшесi, 4) офсеттiк тәсiлмен басылды.

Таралымы – 1800. Көлемi – 3 баспа табақ. Тапсырыс 1384. Газет аптасына бір рет – жұма күні шығады. А – материал ақылы.

№34 (8097) 30.08.2018 11

Бас редактордың орынбасары – Диана ОРАЗАЛИНА, корректор – Бикен ЕСЕНБАЕВА.

T I R S H I L I K

САҚТАНСАҢ, САҚТАЙДЫ!

ӨРТ – ӨЛІМГЕ СЕБЕПКЕР2018 жылдың басынан Жезқазған қаласы

аумағында және оған іргелес елді­мекендерде 97 өрт фактісі тіркелді. 2017 жылмен салыстырғанда өрттердің төмендеуі 17,1 % құрады (2017 жылы 117 өрт оқиғасы). Биыл өрт салдарынын 3 адам (1 ер, 2 әйел) қайтыс болды. Өрт жағдайында адамдардың жарақат алуы тіркелген жоқ. 2017 жылдың осын­дай кезеңінде өрт бір адамның өмірін қиып, бір адам жарақат алған бола­тын. Адамдардың өліміне әкелген өрттің басты себебі мас күйінде төсекте темекі шеккенен болып отыр. Қаза болғандардың өлімі көміртегі моноксидінің улануының салдарын және олардың барлығы өлім уақытында мас күйінде болғандығы өлген адамның қанының химиялық­токсикологиялық сараптамасымен расталған.

Айта кету керек, 97­і өрттің 80­і немесе өрттің жалпы санының 87 %­ы тұрғын үй секторында орын алған. Өрттің басым бөлігі халықтың өрт қауіпсіздігі бойынша қарапайым талаптарын бұзуына байланысты болды.

Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің қызметкерлері өрттің және өлімді азайтуға бағытталған белсенді үгіт­насихат жұмысына қарамастан, биылғы жылы өрт санын 17,1 %­ға азайтылғанына қарамастан, адам өлімінің 2 есеге өскені байқалады.

Құрметті оқырмандар, өзіңізді және қоршаған адамдарыңды өлімнен және зақымданудан аулақ болу үшін күнделікті өмірде өрт қауіпсіздігі ережелерінің талаптарын қатаң сақтауды қайтадан есіңізге түсіру артық болмайды. Төменде кел­тірілген іс­қимылдарды сақтасаңыздар, өзіңізді және жақындарыңызды тұрмыста болатын өрттерден қорғауыңыз жоғарылайды:

1. Міндетті түрде үйде өткізілген электрлік желілердің дұрыстығын қарау – уақыт өткен сайын олардың сымды оқшаулауы өзінің оқшаулау қабілетін жоғалтады;

2. Тұрмыстық электрлік құрылғыларды тоқ көзіне қосып қалдырмаңыз;

3. Электр қыздырғыш құрылғыларды қараусыз қалдырмаңыз;

4. Балаларға оңай қолдары жететін жерлерде, сіріңке және оттықты қалдырмаңыз;

5. Төсекте темекі шекпеңіз. Темекі тұқылын те­резелерден және қылтималардан (лоджий)

лақтырмаңыз.6. Пештерді қолдану кезінде өрт

қауіпсіздік ережелерін сақтаңыз.Есіңізде сақтаңыз – «Өртті

өшіруден гөрі оның алдын алу оңай». Өрт селқостықты кешірмейді.

Осы ретте, азаматтарға өртті байқаған кезде шапшаңдық та­нытып тез арада өртке қарсы қызметке 101 немесе 112 те­лефондары арқылы хабарлау

қажеттігін ескертеміз. Сонымен қатар, өртке қарсы қызметі келгенге

дейін адамдарды эвакуациялау, өзара көмек көрсету және жәрдемдесу бойын­

ша қолдан келген іс­шараларды жасау қажет.

Жезқазған қаласы төтенше жағдайлар басқармасы қала тұрғындары мен қонақтарға төмендегіні қаперде ұстауға шақырады. Әкімшілік құқық бұзушылық ту­ралы Қазақстан Республикасы Кодексінің 438­бабы­на сәйкес, бұзақылық ниетпен арнайы қызметтерді жалған шақыру әкімшілік жауапкершілікпен жазалана­ды. «101», «112» мемлекеттік өртке қарсы қызметтің телефондарына адам өміріне қатер төнген кезде, өрт пайда болуы немесе өртенуі қаупі болған кезде ғана қоңырау шалу керектігін еске салады.

Қазіргі заманғы техникалық құралдар телефондық бұзақыларды оңай анықтауға және оларды жауапкер­шілікке тартуға мүмкіндік беруде.

«101», «112» номерін терер алдында есте сақтаңыз: әңгіме жазылады. Сенім телефоны: 8 (7102) 74-11-34

Қуанышбек СЛАМБЕК,Жезқазған қаласы төтенше жағдайлар

басқармасының мемлекеттік өртті бақылау бөлімінің бас маманы, азаматтық қорғау капитаны

ТУҒАН ЖЕР

АУЫЛ ТҰРҒЫНДАРЫНА ЕРЕКШЕ ТАРТУ

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасында айтылған «Туған жер» бағыты бойынша

Жезқазған қаласына қарасты ауылдарда да көптеген игі істер қолға алынуда.

Әркімге кіндік қаны тамған туған жері, өскен ортасы, балғын шағының куәсі болған киелі топырағы қымбат. Дана халқымыз «Туған жерге туыңды тік» деп бекерге айтпаса керек. Туған жер десе жүрегі туламайтын жан кемде­кем шығар. Сондай жарқын істердің бірегейі ретінде Талап ауылын­да қолданысқа берілген жаңа футбол және тренажер алаңын атап өтуге болады. Бұл игі істі жүзеге асырған ТСК «Стинг» ЖШС директоры Медет Жұманкелдіұлы Жахметов екенін айта кеткен абзал.

Елді­мекен тұрғындарының қуаныштарында шек жоқ. Әсіресе, жастардың бос уақытын тиімді өткізуіне бұл алаңның тигізер септігі зор. Көптің игілігі­не берілген осындай спорт алаңын ауыл тұрғындары қамқорлықпен қарап, қажетіне пайдалана білсе деген тілек бар. Мәрт меценат бұған дейін де ауыл көшелерінің жолдарын қалыпқа келтіріп, асфальт төсеп берген.

Алтын ұя ауылдарымыз гүлденіп, жайнай берсін! Осындай игі істерге ба­стамашы бола білетін апталдай азаматтар көп болсын.

Ізтөлеу ТҮСІПОВ

МЕРЕКЕ АЙШЫҚТАРЫ

ҮЗДІКТЕР МАРАПАТТАЛДЫ

Осыдан 23 жыл бұрын жас мемлекет Қазақстан өзінің

заңнамасын бекітіп, Консти-туциясын қабылдады. Осын-дай айтулы күнде барлық ел

болып атап өту игі дәстүрге айналған. Қаламыздағы түзеу

мекемесі де бұл шараны жоғары деңгейде өткізді.

Қиын жұмыстың ауыртпалығы мен жауапкершілігін арқалап жүрген АК 159/25 мекемесінің қызметкерлерін айтулы мереке­мен мекеме бастығының міндетін атқарушы әділет майоры Азамат Аманжолов құттықтады. Ол Ата Заңымыздың маңыздылығын атап өтіп, жиналғандарға қызметте та­быс, отбасыларына береке тіледі. Сонымен қатар, әділет капитаны Құрманғазы Омаровқа, әділет аға лейтенанты Арайлым Бурлиноваға, әділет капитаны Қасымхан Рысқұловқа, сержант Тоқтар Ха­баров пен Мұратбек Шалабаевқа, кіші сержант Айдар Дүйсенбаевқа, ефрейтор Еламан Омарбаев пен қатардағы Елдес Ғабдоллаға грамо­та табыстады.

Келесі құттықтау сөзін алған қалалық ішкі саясат бөлімінің бас­шысы Мереке Мырзабекова елімізді биік белеске шығарған Қасымханның

«Қасқа жолынан» бастау алған бүгінгі Конституция күнімен әскери қызметкерлерді құттықтады. Сондай­ақ, Ботагөз Икебаева мен Мерует Шабденоваға Жезқазған қаласы әкімінің Құрмет грамотасын табыс етті.

№8 атқыштар ротасының коман­дирі, капитан Шоқан Мұраталимов әріптестеріне жүрекжарды тіле­гін білдіріп, АК 159/25 мекемесінің қызметкерлері, әділет капитаны Әділбек Бегімбетовке, Жалғас Мәуленовке, Ербол Ниязалин мен әділет аға лейтенанты Евгений Огар­ченковке және атқыштар ротасының бірқатар әскери қызметкерлеріне

грамота табыстады. Әскери қызметкерлерді мем­

лекеттік мерекемен құттықтауға келген ҚР ІІМ зейнеткері Жеңіс Мұқанов, кәсіби медиаторы Жұлдыз Есмурзина, қалалық ІІБ бастығының орынбасары, полиция полковнигі Исатай Қошанов та ар­найы келді.

Марапатқа толы шара ме­рекелік концертке ұласты. Т.Қалмағамбетов атындағы филар­мония әншілерінің сырлы да сазды әндері кештің көркін кіргізді.

Арайлым ЕРҚОҢЫРОВАСуретті түсірген

Ғалия ӘБДІҒАППАРОВА

ҚАРТТАРЫМ – АСЫЛ ҚАЗЫНАМ

АРДАГЕР – 85 ЖАСТА

«Нұр Отан» партиясының қалалық

филиалы ғимаратында Ұлы Отан соғысының

ардагері Алексей Соболевтің құрметіне

мерекелік шара ұйымдастырылды.

Қан майданда ерлік көрсетіп, намысты ту ет­кен батырларымыз соғыс жылдарынан кейін де түрлі салаларда жұмыс атқарып, елдің дамуына тағы бір мәрте үлестерін қосты. 85 жасқа толған Алек­сей Никитович – Қарулы күштер саласында еңбек еткен сарбаз. Бүгінде қалалық ардагерлер кеңесі

президиумының мүшесін әрі туған күн иесін мерейтойымен құттықтауға қалалық ардагерлер кеңесінің мүшелері, «Жезқазған маржандары» хор ұжымы, замандастары келді.

«Нұр Отан» партиясының Жезқазған қалалық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Гүлмира Қаженова Алексей Соболевке зор денсаулық пен қажымас қайрат тілеп, ардагердің иығына шапан жауып, құттықтау хатын табыстады. Жезқазған қаласының қорғаныс істер жөніндегі басқармасының бастығы Марат Шакуанов, қалалық ішкі саясат бөлімінің бас маманы Жанар Жетпісбай, «Жезказганский вестник» газетінің бас редакторы Эльвира Алпанбаева туған күн иесіне деген жүрекжарды тілек­терін жеткізіп, сый­таралғыларын ұсынды.

Алексей Никитовичтің замандастары да өздерінің ақжарма тілек­терін ақтарып, отставкадағы подполковниктің өз елінің патриоттарын тәрбиелеудегі еңбегі зор екенін атап өтті. «Жезқазған маржандары» хор ұжымы сырлы да мәнді әндерінен шашу шашып, мерекелік кештің сәнін келтірді.

Арайлым КҮНТУҒАНҚЫЗЫ

Елбасының «Болашаққа бағдар: ру-хани жаңғыру» бағдарламасының «Сакралды

Қазақстан», «Туған елге тағзым» бағыты бойынша Астана қаласындағы 73-техникалық

мектеп-лицейдің 9 «А» сынып оқушылары және осы сыныптың жетекшісі Гүлзира

Батырханқызы бастаған бір топ қонақтар Ұлытау – Жезқазған аймағына танымдық саяхатқа келді. Бұл танымдық саяхат Аста-

на қалалық жасөспірімдер мен балалар туризм орталығымен бір-лесе ұйымдастырылды.

№34 (8097) 30.08.2018 A R T A R A P T A N12

Жезқазған аймақтық «Сарыарқа» газетіне 2018 жылдың екінші жартыжылдығына жазылу жалғасуда.

ГАЗЕТКЕ ЖАЗЫЛУ БАҒАСЫ:

БАСПАСӨЗ – 2018Құрметті оқырман!

ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАР ҮШІНРедакциядан келіп алу – 4

айға 933 теңге;Мекенжайға жеткізіп

беру – 4 айға 1200 теңге;

КӘСІПОРЫНДАР ҮШІНРедакциядан келіп алу – 4

айға 1533 теңге;Мекенжайға жеткізіп

беру – 4 айға 1833 теңге.

САКРАЛДЫ ҚАЗАҚСТАН АТАМЕКЕН

Қарағанды, Жезқазған, Сәт баев қалалары мен Ұлытау, Жаңаарқа ау дан дары на тарайтын «Сары арқа» аймақтық газе тіне WhatsApp же ­

лісі ар қылы сату/сатып алу, жалға беру/жалға алу, қыз мет көрсету туралы тегін хабар лан­дыру қа был данады. Ха бар ландыру мәтіні 10 сөзден аспауы және екеуден артық емес теле­фон нөмірі көрсетілуі, әр аптаның сәрсенбісінен кешіктірілмей +7(705) 911-13-63 нөміріне жолдануы керек.

ТЕГІН ХАБАРЛАНДЫРУЛАР ҚАБЫЛДАНАДЫ

АСТАНАЛЫҚТАР РИЗА БОЛЫП ҚАЙТТЫ

Айтулы білім ордасы Елордамыздағы алдыңғы ондықтар қатарынан ойып орын алған ең үздік білім шаңырағы десе болады. Шәкірттері жалпы пәндер бойынша республикалық және халықаралық білім додасында жиі қатысып, алдыңғы орындардан көрініп жүр. Заман талабына сай білім­бе­ру мен қатар олардың жан­жақты талантты болып қалыптасуы мен өнерге құштарлықтарын арттыруда ұстаздардың еңбегі зор. Жалпы оқу ордасы жаратылыстану бағыты бойынша білім нәрімен сусындатса, физика, ма­тематика пәндері бойынша тереңдетіп оқытады. Ұжымды ұлағатты ұстаз, білікті басшы, шебер ұйымдастырушы Құралай Аманкелдіқызы Байтажико­ва басқарып отыр.

Киелі Ұлытау­Жезқазған аймағына саяхат 4 күнге созылды. Осы уақыт аралығында жастар Жезқазған қаласының көрікті жерлерімен, Алашахан, Жошыхан кесенелерінде болып, Домбауыл ғибадатханасына табан тіреді. Ұлт ұясы Ұлытауда болып, Айыртау етегінде тарихшылардың бабалар жо­лынан аңыз­әңгімелеріне қанығып, рухани әсер алды. Әрине, қазақ тарихын­да Ұлытаудың орны айрықша екенін білеміз. Үш жүздің басын қосып, ел­дігіміз бен бірлігімізді айқындап, алтын тұғыр болған жер. Жастарымыз соны біліп, ұғынып, қасиетті өлкенің асыл қазынасын, ерлік пен елдіктің, береке мен бірліктің үлгісі болған Ұлытауды жан­жақты тану. Саяхаттың соңғы күні Жезді кентіндегі ашық аспан аясындағы М.Төрегельдин атындағы тау­кен балқыту ісі тарихы мұражайын тамашалап, таңданыстарын жасыра алмады.

Ұлт болашағы жастарымызға жергілікті тұрғындар да зор құрмет, қонақжайлықпен қарап қолдау жасады. Әсіресе, жас саяхатшыларға өткен тарихтан сыр шертіп, бүгінгі күнмен сабақтастырған ұлытаулық жеке кәсіпкер Сағадат Мұхамбетовке қонақтардың айтар алғысы шексіз. Сондай­ақ, осындай естен кетпес рухани әсер сыйлаған жоғарыда есімдері аталған ұстаздары мен ұйымдастырушыларына да ризшалықтарын жеткізуде.

Ізтөлеу ТҮСІПОВ

ТУРИЗМДІ ДАМЫТАТЫН ТЫҢ ЖОБАБиыл шілде айында

Қазақстанның туристік әлеуетін арттыруға арналған «Ұлы Дала

Еліне саяхат» жобасы басталған болатын, жобаны

ұйымдастырушы – «Kazakh Tourism» Ұлттық компаниясы.

Жоба ҚР Мәдениет және спорт министрлігі Туризм индустриясы комитетінің тапсырысы бойынша жүзеге асырылуда. Экспедиция еліміздің ең маңызды туристік кластерлерін, сондай­ақ, Қазақстанның 14 облысының 11­і бойынша 6 бағытты қамтиды. «Сарыарқа» бағытының экспедициясын «QazaqGeography» РҚБ (Қазақстан ұлттық географиялық қоғамы) «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ­мен өзара ынтымақтастық меморан­думы төңірегінде жүзеге асыруда.

20 тамызда «Сарыарқа» бағыты бойынша жолға шыққан төртінші экспедиция Қарқаралы мемлекет­тік ұлттық табиғи саябағында болды. Бұл бағыт – Ақмола, Павлодар, Қарағанды және Қостанай облы­стары арқылы өтеді. Бағыттың жалпы ұзындығы 4 мың шақырымнан астам.

Алғашқы күндерде экспедиция қатысушылары «Бұйратау» мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы мен Ба­янауыл ұлттық саябағында болып үлгерді.

«Бұйратау» саябағындағы ең көрікті жерлердің бірі – Әжібай көлі. Ол табиғи тұйық шұңқырда орналасқан және саябақтағы ең ірі көлдердің бірі. Мұнда аса таны­мал бёрдвотчингпен (құстарды тамашалау) айналысуға болады. Бұл жерде көкқұтан мен үлкен аққұтан, аққулар, үйректер, балшықшы құстар қызғыш пен шағала мекендейді. Құстарды тамашалау ұқыптылық пен тыныштықты талап етеді, сол үшін көл маңында ар­найы таса жер дайындалған.

Баянауыл ұлттық табиғи саябағында экспеди­ция қатысушылары Баянауыл тауларының терістік бөктеріндегі Торайғыр көлінің жағасына аялдады. Бұл өңірдің сұлулығы ешкімді бей­жай қалдырмайды: тұнық көл, жартасты жаға мен сырға толы орман – өмір нәрі,әрі шығармашылық шабыттың қайнар көзі. Жалпы алғанда Баянауыл тарихы бай, табиғаты көркем жер, ол туралы аңыз­әпсаналар өте көп.

Торайғыр көлі балық аулаумен әуестенетіндер ара­сында аса танымал, мұнда балықтың сан алуан түрі кездеседі.

Көл жағасында археологиялық ескерткіш – Тасмо­ла бар. Бұл киелі жердің тарихы ежелгі темір дәуірінен басталып, екі мың жылдан асады. Бұл жерді Баянауыл Стоунхенджі деп те атайды, мұнда адамдар құрбан ша­лып, күнге табынған.

Тасмоланың жанындаға бұлақ басынан біздің дәуірімізге дейінгі VIII–VI ғасырлардағы тасмола мәдениеті жауынгері табылған.

Қазақстандағы сұлу көлдердің бірі – Жасыбай – саяхатшылардың бағытындағы келесі пункт. Бұл көл ­ Баянауыл саябағындағы ең таза, әрі көлемі жағынан екінші орындағы көл. Бұл – туристердің сүйікті орны және мұнда инфрақұрылым біршама дамыған. Көл жағасында демалыс үйлері мен балалар лагері бар. Көлдің және көл маңындағы табиғаттың сұлулығына көз тоймайды. Сондықтан, жергілікті халықтың оны «екінші Швейцария» деп атауы тегін емес.

Енді экспедиция қатысушылары картадағы кезекті көл Қарағанды облысы Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи саябағындағы Шайтанкөлмен танысады.

Қарқаралыда экспедиция қатысушылары Абайдың

әкесі Құнанбай Өскенбаев салдырған мешітке барды. Бұл Қазақстандағы ең ескі мешіттердің бірі, 160 жыл­дан астам уақыт оның есігі құлшылық етем деушілерге ашық. Саяхатшыларды Қарқаралы ауданының әкімі Ха­лел Мақсұтов бастаған аудандық әкімшілік күтіп алды.

Жоба қатысушылары экспедиция барысында әлі де көптеген көлдерді, тарихи орындар мен басқа да ескерткіштерді көретін болады. Бағыт картасында тағы екі ұлттық саябақ: «Көкшетау» мемлекеттік ұлттық саябағы мен «Сарыарқа» нысаны құрамында ЮНЕС­КО дүниежүзілік мұрасының тізіміне кіретін (Солтүстік Қазақстанның даласы мен көлдері) «Қорғалжын» мем­лекеттік табиғи қорығы бар.

Бұл табиғи саябақтардың әрқайсысы қатысушыларды тамаша табиғатымен, табиғи және тарихи бірегей ескерткіштерімен, жаңа жарқын әсерлерімен қуантады.

«Қазақстанда 12 ұлттық табиғи саябақ бар, олардың үшеуі осы бағыттың картасында. Олардың әрбірінің өз қайталанбас, бірегей сұлулығы бар, оны сақтау кез келген қазақстандықтың бірінші міндеті болуы керек», – деп экспедиция жетекшісі Нұржан Алғашов бөлісті.

Экспедиция құрамында саяхатшылар, телевизия журналистері мен туроператорлардың өкілдері, шетел­дік және қазақстандық тревел­блогерлер: ресейлік тре­вел­блогер Елена Хачина мен қазақстандық саяхатшы, блогер Ұлан Әлімбек бар екенін естеріңізге саламыз.

Экспедиция 4 қыркүйекке дейін жалғасады. «Ұлы Дала Еліне саяхат» жобасы аясында тағы екі бағыт бар, олар: Қызылорда, Ақтөбе және Маңғыстау облыстары аумағы арқылы өтетін «Теңізден теңізге дейін» және Түркістан, Жамбыл, Алматы облыстарының аумағын аралайтын «Жаңа Жібек жолы». «Жаңа Жібек жолы» бағытына National Geographic Ресей телеарнасының командасы қатысады.

Экспедиция қорытындысы бойынша, «Kazakh TV» телеарнасында туристік нысандарға баруға қатысты арнайы бағдарлама ашылады. Экспедицияның ресми медиа­серіктесі – «Хабар» агенттігі. «Сарыарқа» бағытының қосалқы ұйымдастырушысы – «QazaqGeography» РҚБ (Қазақстандық ұлттық географиялық қоғам).

Дәурен ӘЛЖАНОВ,Қарағанды облысы кәсіпкерлік басқармасы

туризм және сыртқы экономикалық байланыс бөлімінің басшысы

СПОРТ

ҚОРЖЫНДА – 20 МЕДАЛЬ22-26 тамыз аралығында

Жезқазған қаласының Кеңгір суқоймасында 2003 жылы және

одан жоғары жылы туған жа-стар арасында байдаркада

және каноэда есуден Қазақстан Республикасының жеке чемпи-

онаты өткен болатын.Қазақстанның Астана, Алматы,

Атырау, Шымкент қалалары, Алма­ты, Қызылорда, Шығыс Қазақстан және Батыс Қазақстан, Түркістан об­лыстарынан, сондай­ақ, Қарағанды, Теміртау және Жезқазған қалаларынан 130 спортшы, 12 ко­манда қатысты. Еліміздің түпкір­түпкірінен келген қатысушыларға жарыстың ашылу салтанатында Жезқазған әкімі аппаратының мін­детін атқарушы Ләйлә Әлкебаева сәттілік тіледі.

Байдаркада және каноэда есу­ден мемлекеттік жаттықтырушы Айдар Қартбаев, байдаркада және каноэда есу бойынша халықаралық дәрежедегі спорт шебері, ұлттық санаттағы төреші Қайсар Нұрмағанбетов жас ескекшілерге сәттілік серік болсын деп ақжарма тілектерін жеткізді.

Төрт күнге созылған дүбірлі

доданың қорытындысы бойынша Жезқазған қаласының құрама ко­мандасы жалпы есепте 20 медаль жеңіп алды. Оның ішінде Александр Гудилов 2 алтын, Ольга Шмелева, Карина Қуанышева, Альбина Ахта­реева, Евгения Банщикова, Данил Хоменко, Эдуард Рунов, Никита Дер­гунов, Данил Фефелов қоржынды күміс медальмен толықтырса, Александр Гудилов, Ольга Шмеле­ва, Полина Калициненко, Валерия

Копущу және Евгения Банщикова қола медальді қанжығалады.

Аталмыш чемпионат қазан айында Өзбекстан мемлекетінің Самарқанд қаласында өтетін Азия кубогіне қатысуға іріктеу кезеңі ретінде өтті. Сондай­ақ, бұл жа­рыста Қазақстанның 2019 жылғы байдаркада және каноэда есуден құрама командасына кандидаттар қаралды.

Сара ТЕМІРҒАЛИ