Σ ΕΠΙΣΤΗΜΗ NïóèìåùôéëÜ÷ Σ ¶ðéóôÜíè÷journal-ene.gr/wp-content/uploads/2010/11/Tomos02_teyxos02.pdf · eììèîéë Þ ðåòéïäéëÞ ôè÷ nïóèìåùôéëÜ÷

E ì ì è î é ë Þð å ò é ï ä é ë Þ ô è ÷NïóèìåùôéëÜ÷¶ ð é ó ô Ü í è ÷

Tο Eπιστηµονικό Περιοδικό της

Ένωσης Nοσηλευτών Eλλάδος

Æ Þ í ï ÷ 2 , Æ å à ø ï ÷ 2 , ° ð ò Ý ì é ï ÷ - ¹ ï à î é ï ÷ 2 0 0 9

ISSN 1791-9002

Volume2,Issue2,April-June2009

TheScientificJournalofthe

HellenicRegulatoryBodyofNurses

HellenicjournalofNursingScience

ISSN1791-9002

Ε ΕΛ ΛΛ ΛΗ ΗΝ Ν

Ι ΙΚ ΚΟ Ο Π Π

Ε ΕΡ ΡΙ ΙΟ Ο∆ ∆

Ι ΙΚ ΚΟ Ο Τ ΤΗ Η

Σ Σ Ν ΝΟ Ο

Σ ΣΗ ΗΛ ΛΕ ΕΥ ΥΤ ΤΙ ΙΚ ΚΗ Η

Σ Σ Ε ΕΠ ΠΙ ΙΣ ΣΤ ΤΗ Η

Μ ΜΗ Η

Σ Σ - - Τ ΤΟ ΟΜ Μ

Ο ΟΣ Σ 2 2, , Τ ΤΕ ΕΥ ΥΧ ΧΟ Ο

Σ Σ 2 2, , Α ΑΠ ΠΡ ΡΙ ΙΛ ΛΙ ΙΟ Ο

Σ Σ - - Ι ΙΟ ΟΥ ΥΝ Ν

Ι ΙΟ ΟΣ Σ 2 20 00 09 9

H HE EL L

L LE EN N

I IC C J J

O OU U

R RN N

A AL L O O

F F N N

U UR R

S SI IN N

G G S S

C CI IE E

N NC C

E E - -

V VO OL LU U

M ME E

2 2, , I IS S

S SU UE E

2 2, , A A

P PR RI IL L

- - J J

U UN N

E E 2 20 0

0 09 9

EDITORIAL BOARD

Editor in Chief:DDrr.. KKyyrriiaakkooss KKoouuvveelliioottiissPublisher:DDiimmiittrriiooss SSkkoouutteelliissCommunication and Public Relations:AArriisstteeiiddiiss DDaaggllaassInternational Relations:NNiikkoollaaooss AAnnttoonnaakkooppoouulloossAss.Editor:IIssmmiinnii CChhaattzziitthheeooffiilloouuWeb page support and administration:AAnnttoonniiooss TThheeooddoorriiddiissAdministrative Support:EElleennii MMppaallttzzii

SCIENTIFIC EDITORIAL BOARD

DDrr.. PPaannaayyiioottaa BBeelllloouu,Professor of Nursing,Head of the 1st NursingDepartment,Educational Technological Institution of Athens.DDrr.. SSooffiiaa ZZiiggaa,Assistant Professor in Fundamentals of Nursing,Department of Nursing,University of Peloponnese.DDrr.. AAtthhiinnaa KKaallookkeerriinnoouu,Assistant Professor in CommunityNursing,Department of Nursing,University of Athens (Head ofthe Scientific Editorial Board)DDrr.. EEffmmoorrffiiaa KKoouukkiiaa,Lecturer in Psychiatric Nursing,Department of Nursing,University of Athens.DDrr.. FFoottoouullaa MMppaammppaattssiikkoouu,Nurse - MD in Public Health,PhDMedicine,Medical School University of Athens.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC EDITORIAL BOARD

DDrr.. MMaallllyy EEhhrreennffeelldd,RN,PhD,Head of Nursing dep.AssociateProfessor Tel-Aviv University,Dep of Nursing,Israel.DDrr.. IIrreennaa PPaappaaddooppoouulloossPhD,MA(Ed),BA,DipNEd,DipN,NDNCert,RGN,RM Professor of Transcultural Health andNursing and Head of Research Centre for Transcultural Studiesin Health Middlesex University,London UK.DDrr.. EEvvrriiddiikkii PPaappaassttaavvrroouuLecturer Department of Nursing,School of Health Studies Cyprus University of Technology,President of the Council of Nursing and Midwifery,Cyprus.DDrr.. AAnnddrreeaass PPaauullaakkiiss,Professor Open University Cyprus.DDrr.. EElliissaabbeetthh RRaappppoolldd,RN,Mag.PhD Institut fürPflegewissenschaft University of Vienna,Austria.MMss CCeecciilliiaa SSiirroonnii RN,BSc,MSc Universita dégli Studi dellΪInsubria Varese Italy.DDrr.. LLoorrrraaiinnee NN.. SSmmiitthh,BScN,MEd,PhD,Professor Nursing &Health Care,University of Glasgow,Scotland,UK.DDrr.. EEddwwiinn RR.. vvaann TTeeiijjlliinnggeenn,,Reader in Public Health Public Health& Dugald Baird Centre University of Aberdeen Medical School.DDrr.. SStteevvee WWiillllccoocckkss,Professor,School of Health andPostgraduate Medicine,University of Central Lancashire.

COMMITTEE OF ADVISORS

IIooaannnniiss BBrraammiiss,Professor of Medicine National and KapodistrianUniversity of AthensAAtthhaannaassiiooss GGiiaannnnooppoouullooss,Alt.Professor of Medicine Nationaland Kapodistrian University of AthensIIooaannnniiss IIffaannttooppoouullooss,Professor of Social Policy,Law School,National and Kapodistrian University of AthensCChhrriissttooss KKiittttaass,Professor of Medicine and Rector National andKapodistrian University of AthensGGeeoorrggiiooss MMppaallttooppoouullooss,Head of Nursing Department,University of AthensKKyyrriiaakkooss SSttrriiggggaarriiss,Emeritus Professor of Medicine National andKapodistrian University of Athens,President of the CentralHealth Council of GreeceSSppyyrrooss VVrreettttooss,Writer,PhD in Literature

The Board of the HRBN is composed of the followingregular members:

DDiimmiittrriiooss SSkkoouutteelliissPresident,AArriisstteeiiddiiss DDaaggllaassGeneralSecretary,DDiimmiittrriiooss PPiissttoollaassTreasurer,NNiikkoollaaooss OOrrffaannooss1st Vice- President,KKoonnssttaannttiiaa BBeellllaallii Board Member,DDiimmoosstthheenniiss SSaalliikkiiddiissBoard Member,LLaammbbrrooss BBiizzaassAlt.Secretary,EElleennii AAllbbaanniiAdmin.Secretary,EEfftteerrppii VVaassiilliiaaddoouuBoard Member,GGeeoorrggiiooss DDrraaxxttiiddiissBoard Member,AAppoossttoolloossKKoottssiissBoard Member,GGeeoorrggiiaa BBllaannttaaBoard Member,GGeeoorrggiiooss DDoonnttssiioossBoard Member,KKoonnssttaannttiinnee BBoouubbaarriiss2nd Vice- President,NNiikkoollaaooss SSaavviiddiissBoard Member.

CONSTITUTION OF HRBN REGIONAL COUNCILS

1STRegional Council

President:SSooffiiaa KKoossttaaddiioouu,Vice- President:GGeeoorrggiiaa KKoouuttssoovvaaiioouu,G.Secretary:MMiicchhaaiill KKoouurraakkooss,Alt.Secretary:KKoonnssttaannttiiaa BBeellllaallii,Treasurer:LLaammbbrrooss BBiizzaass,Members:DDiimmiittrriiooss SSkkoouutteelliiss,GGeeoorrggiiooss DDrraaxxttiiddiiss,GGeeoorrggiiaa BBllaannttaa,DDiimmiittrriiooss PPiissttoollaass

2STRegional Council

President:VVaassiilliikkii MMoouuggiiaa,Vice- President:EElleennii PPiissiimmiissii,G.Secretary:EEvvaaggeelliiaa TTssiioottssiioouu,Alt.Secretary:PPaannaaggiioottiiss PPssaass,Treasurer:EElleennii SSppiirriiddooppoouulloouu,Members:AArriisstteeiiddiiss DDaaggllaass,MMaarriiaaMMeelleettiiaaddoouu

3STRegional Council

President:GGeeoorrggiiooss BBaalliioozzoogglloouu,Vice- President:DDiimmiittrriioossPPaalliittzziikkaass,G.Secretary:GGeeoorrggiiooss CChhrriissoommaalllliiddiiss,Alt.Secretary:IIooaannnniiss KKoouuttssoonniikkooss,Treasurer:CChhrriissttooss KKaarriioottiiss,Members:FFiilliippppoossKKaakkaanniiss,SStteeffaannooss PPaappoouuttssaakkiiss,, AAnnttoonniiooss TThheeooddoorriiddiiss

4STRegional Council

President:GGeeoorrggiiooss DDoonnttssiiooss,Vice- President:EElleennii AAvvrraammii,G.Secretary:FFaaiiddrraa IIooaannnniiddoouu,Alt.Secretary:KKoonnssttaannttiinnee BBoouubbaarriiss,Treasurer:OOllggaa DDiimmiittrriiaaddoouu,Members:TTrriiaannttaaffiillllooss PPaaggaalliiddiiss,MMeellaanniiaa KKoossmmaaddaakkii

5STRegional Council

President:AAppoossttoollooss KKoottssiiss,Vice- President:MMaarriiaa SSoouullttoouukkii,G.Secretary:MMaaggddaalliinnii SSeellaammaanniiddoouu,Alt.Secretary:MMaarriiaa GGiitteerrssoouu,Treasurer:KKoonnssttaannttiinnee NNiiaanniiooppoouullooss,Members:GGeeoorrggiioossRRoottssaass,NNiikkoollaaooss KKiioouussiiss

6STRegional Council

President:GGeeoorrggiiaa TThheeooddoorraakkooppoouulloouu,Vice- President:NNiikkoollaaoossOOrrffaannooss,G.Secretary:GGeeoorrggiiooss AArrvvaanniittiiss,Alt.Secretary:GGooeerrggiioossSSiioocchhooss,Treasurer:EElleennii AAllbbaannii,Members:KKyyrriiaakkooss KKoouuffaalliiss,DDiimmiittrraa TTssiillii,GGeeoorrggiiooss TTzziittzziikkooss,CChhrriissttooss MMaarrnneerraass

7STRegional Council

President:NNiikkoollaaooss SSaavviiddiiss,Vice- President:PPiinneellooppii DDzziilleeppii,, GG..Secretary:GGeeoorrggiiooss MMeerraammvveelliioottaakkiiss,,Alt.Secretary:EEmmmmaannuueellAAssttiirraakkaakkiiss,,Treasurer:MMiicchhaaiill ZZooggrraaffaakkiiss -- SSffaakkiiaannaakkiiss

ISSN 1791-9002

SCIENTIFIC JOURNAL OF THE HELLENIC REGULATORY BODY OF NURSESΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

∆ιευθυντής Σύνταξης: ∆∆ρρ.. ΚΚυυρριιάάκκοοςς ΚΚοουυββεελλιιώώττηηςςΥπεύθυνος Έκδοσης: ∆∆ηηµµήήττρριιοοςς ΣΣκκοουυττέέλληηςςΥπεύθυνος Επικοινωνίας και ∆ηµ. Σχέσεων: ΑΑρριισσττεείίδδηηςς ∆∆άάγγλλααςςΥπεύθυνος ∆ιεθνών Σχέσεων: ΝΝιικκόόλλααοοςς ΑΑννττωωνναακκόόπποουυλλοοςςΕπιµέλεια Ύλης: ΙΙσσµµήήννηη ΧΧααττζζηηθθεεοοφφίίλλοουυΥπεύθυνος Ιστοσελίδας: ΑΑννττώώννηηςς ΘΘεεοοδδωωρρίίδδηηςς∆ιοικητική Υποστήριξη: ΕΕλλέέννηη ΜΜππααλλττζζήή

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ

∆∆ρρ.. ΣΣοοφφίίαα ΖΖυυγγάά, Επίκουρη Kαθηγήτρια Βασικής Νοσηλευτικής,Τµήµα Νοσηλευτικής, Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου.∆∆ρρ.. ΑΑθθηηννάά ΚΚααλλοοκκααιιρριιννοούύ, Επίκουρη Kαθηγήτρια ΚοινοτικήςΝοσηλευτικής, Τµήµα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ (ΕπικεφαλήςΕπιστηµονικής Επιτροπής)∆∆ρρ.. ΕΕυυµµοορρφφίίαα ΚΚοούύκκιιαα,Λέκτορας Ψυχιατρικής Νοσηλευτικής,Τµήµα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ.∆∆ρρ.. ΠΠααννααγγιιώώτταα ΜΜππέέλλλλοουυ, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,Προϊσταµένη Τµήµατος Νοσηλευτικής Α΄ ΑΤΕΙ Αθήνας.∆∆ρρ.. ΦΦωωττοούύλλαα ΜΜππααµµππάάττσσιικκοουυ, Νοσηλεύτρια - Ιατρός ∆ηµόσιαςΥγείας,∆ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών.

∆ΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ

DDrr.. MMaallllyy EEhhrreennffeelldd, RN, PhD, Head of Nursing dep.AssociateProfessor Tel-Aviv University, Dep of Nursing, Israel.DDrr.. IIrreennaa PPaappaaddooppoouullooss PhD, MA(Ed), BA, DipNEd, DipN,NDNCert, RGN, RM Professor of Transcultural Health andNursing and Head of Research Centre for Transcultural Studiesin Health Middlesex University, London UK.DDrr.. EEvvrriiddiikkii PPaappaassttaavvrroouu Lecturer Department of NursingSchool of Health Studies Cyprus University of TechnologyPresident of the Council of Nursing and Midwifery, Cyprus.∆∆ρρ.. ΑΑννδδρρέέααςς ΠΠααυυλλάάκκηηςς, Καθηγητής Ανοικτό ΠανεπιστήµιοΚύπρου.DDrr.. EElliissaabbeetthh RRaappppoolldd, RN, Mag. PhD Institut fürPflegewissenschaft University of Vienna,AustriaMMss CCeecciilliiaa SSiirroonnii RN, BSc, MSc Universita dégli Studi dellΪInsubria Varese Italy.DDrr.. LLoorrrraaiinnee NN.. SSmmiitthh, BScN, MEd, PhD, Professor Nursing &Health Care, University of Glasgow, Scotland, UK.DDrr.. EEddwwiinn RR.. vvaann TTeeiijjlliinnggeenn, Υφηγητής ∆ηµόσιας Υγείας ΙατρικήςΣχολής Πανεπιστηµίου Aberdeen.DDrr.. SStteevvee WWiillllccoocckkss, Καθηγητής Σχολής Υγείας, ΠανεπιστήµιοCentral Lancashire.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ∆ΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ

ΣΣππύύρροοςς ΒΒρρεεττττόόςς, Συγγραφέας,∆ιδάκτωρ Φιλολογίας.ΑΑθθααννάάσσιιοοςς ΓΓιιααννννόόπποουυλλοοςς, Αν. Καθηγητής Ιατρικής ΣχολήςΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου ΑθηνώνΧΧρρήήσσττοοςς ΚΚίίττττααςς, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής και Πρύτανης τουΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου ΑθηνώνΓΓεεώώρργγιιοοςς ΜΜππααλλττόόπποουυλλοοςς, Πρόεδρος Τµήµατος ΝοσηλευτικήςΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου ΑθηνώνΙΙωωάάννννηηςς ΜΜππρράάµµηηςς, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Εθνικού καιΚαποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών ΚΚυυρριιάάκκοοςς ΣΣττρριιγγγγάάρρηηςς, Οµότιµος Καθηγητής Ιατρικής ΣχολήςΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, ΠρόεδροςΚεντρικού Συµβουλίου ΥγείαςΙΙωωάάννννηηςς ΥΥφφααννττόόπποουυλλοοςς, Καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής, ΝοµικήςΣχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών

Το ∆Σ της ΕΝΕ, αποτελείται από τα παρακάτω15 τακτικά µέλη:

∆∆ηηµµήήττρριιοοςς ΣΣκκοουυττέέλληηςς, Πρόεδρος, ΑΑρριισσττεείίδδηηςς ∆∆άάγγλλααςς, ΓενικόςΓραµµατέας, ∆∆ηηµµήήττρριιοοςς ΠΠιισσττόόλλααςς, Ταµίας, ΝΝιικκόόλλααοοςς ΟΟρρφφααννόόςς,,Α΄ Αντιπρόεδρος, ΚΚωωννσσττααννττίίαα ΜΜππεελλααλλήή, Μέλος ∆Σ,∆∆ηηµµοοσσθθέέννηηςς ΣΣααλληηκκίίδδηηςς, Μέλος ∆Σ, ΛΛάάµµππρροοςς ΜΜππίίζζααςς, Αν.Γραµµατέας, ΕΕλλέέννηη ΑΑλλµµππάάννηη, Οργαν. Γραµµατέας, ΕΕυυττέέρρππηηΒΒαασσιιλλεειιάάδδοουυ, Μέλος ∆Σ, ΓΓεεώώρργγιιοοςς ∆∆ρρααχχττίίδδηηςς, Μέλος ∆Σ,ΑΑππόόσσττοολλοοςς ΚΚωωττσσήήςς, Μέλος ∆Σ, ΓΓεεωωρργγίίαα ΜΜππλλάάνντταα, Μέλος ∆ΣΓΓεεώώρργγιιοοςς ∆∆όόννττσσιιοοςς, Μέλος ∆Σ, ΚΚωωνν//ννοοςς ΜΜπποουυµµππάάρρηηςς, Β΄Αντιπρόεδρος, ΝΝιικκόόλλααοοςς ΣΣααββββίίδδηηςς, Μέλος ∆Σ

ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ Ε.Ν.Ε.

1ο Περιφερειακό Συµβούλιο

Πρόεδρος: ΣΣοοφφίίαα ΚΚωωσσττααδδιιοούύ,, Αντιπρόεδρος: ΓΓεεωωρργγίίααΚΚοουυττσσοοββάάϊϊοουυ,, Γ. Γραµµατέας: ΜΜιιχχααήήλλ ΚΚοουυρράάκκοοςς,, Αν. Γραµµατέας:ΚΚωωννσσττααννττίίαα ΜΜππεελλααλλήή,, Ταµίας: ΛΛάάµµππρροοςς ΜΜππίίζζααςς,, Μέλη: ∆∆ηηµµήήττρριιοοςς ΣΣκκοουυττέέλληηςς, ΓΓεεώώρργγιιοοςς ∆∆ρρααχχττίίδδηηςς,, ΓΓεεωωρργγίίααΜΜππλλάάνντταα,, ∆∆ηηµµήήττρριιοοςς ΠΠιισσττόόλλααςς


Πρόεδρος: ΒΒαασσιιλλιικκήή ΜΜοούύγγιιαα,, Αντιπρόεδρος: ΕΕλλέέννηη ΠΠιισσιιµµίίσσηηΓ. Γραµµατέας: ΕΕυυααγγγγεελλίίαα ΤΤσσιιόόττσσιιοουυ,, Αν. Γραµµατέας: ΠΠααννααγγιιώώττηηςςΨΨααςς,, Ταµίας: ΕΕλλέέννηη ΣΣππυυρριιδδοοπποούύλλοουυ,, Μέλη: ΑΑρριισσττεείίδδηηςς ∆∆άάγγλλααςς,,ΜΜααρρίίαα ΜΜεελλεεττιιάάδδοουυ


Πρόεδρος: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΜΜππααλλιιόόζζοογγλλοουυ,, Αντιπρόεδρος:∆∆ηηµµήήττρριιοοςς ΠΠααλληηττζζήήκκααςς,, Γ. Γραµµατέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςςΧΧρρυυσσοοµµααλλλλίίδδηηςς,, Αν. Γραµµατέας: ΙΙωωάάννννηηςς ΚΚοουυττσσοοννίίκκοοςς,, Ταµίας: ΧΧρρήήσσττοοςς ΚΚααρργγιιώώττηηςς,, Μέλη: ΦΦίίλλιιπππποοςς ΚΚαακκάάννηηςς,,ΣΣττέέφφααννοοςς ΠΠααπποουυττσσάάκκηηςς,, ΑΑννττώώννιιοοςς ΘΘεεοοδδωωρρίίδδηηςς


Πρόεδρος: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ∆∆όόννττσσιιοοςς,, Αντιπρόεδρος: ΕΕλλέέννηη ΑΑββρράάµµηηΓ. Γραµµατέας: ΦΦααίίδδρραα ΙΙωωααννννίίδδοουυ,, Αν. Γραµµατέας: ΚΚωωνν//ννοοςςΜΜπποουυµµππάάρρηηςς,, Ταµίας: ΌΌλλγγαα ∆∆ηηµµηηττρριιάάδδοουυ,, Μέλη: ΤΤρριιααννττάάφφυυλλλλοοςςΠΠααγγκκααλλίίδδηηςς,, ΜΜεελλααννίίαα ΚΚοοσσµµααδδάάκκηη


Πρόεδρος: ΑΑππόόσσττοολλοοςς ΚΚωωττσσήήςς,, Αντιπρόεδρος: ΜΜααρρίίααΣΣοουυλλττοούύκκηη,, Γ. Γραµµατέας: ΜΜααγγδδααλληηννήή ΣΣεελλααµµααννίίδδοουυ,, Αν. Γραµµατέας: ΜΜααρρίίαα ΓΓκκιιττέέρρσσοουυ, Ταµίας: ΚΚωωνν//ννοοςςΝΝιιααννιιόόπποουυλλοοςς,, Μέλη: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΡΡόόττσσααςς,, ΝΝιικκόόλλααοοςς ΚΚιιοούύσσηηςς


Πρόεδρος: ΓΓεεωωρργγίίαα ΘΘεεοοδδωωρραακκοοπποούύλλοουυ,, Αντιπρόεδρος:ΝΝιικκόόλλααοοςς ΟΟρρφφααννόόςς,, Γ. Γραµµατέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΑΑρρββααννίίττηηςςΑν. Γραµµατέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΣΣιιώώχχοοςς,, Ταµίας: ΕΕλλέέννηη ΑΑλλµµππάάννηηΜέλη: ΚΚυυρριιάάκκοοςς ΚΚοούύφφααλληηςς,, ∆∆ήήµµηηττρραα ΤΤσσίίλληη,, ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΤΤζζιιττζζίίκκοοςς,,ΧΧρρήήσσττοοςς ΜΜααρρννέέρρααςς


Πρόεδρος: ΝΝιικκόόλλααοοςς ΣΣααββββίίδδηηςς,, Αντιπρόεδρος: ΠΠηηννεελλόόππηηΝΝττζζιιλλέέππηη,, Γ. Γραµµατέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΜΜεερρααµµββεελλιιωωττάάκκηηςς,,Αν. Γραµµατέας: ΕΕµµµµααννοουυήήλλ ΑΑσσττυυρραακκάάκκηηςς,, Ταµίας: ΜΜιιχχααήήλλΖΖωωγγρρααφφάάκκηηςς-- ΣΣφφαακκιιααννάάκκηηςς

ISSN 1791-9002

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (ΕΝΕ)

Τόµος 02 • Τεύχος 02

περιεχόµενα

Ερευνητικές Εργασίες

Ανασκοπήσεις

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (ΕΝΕ)

Το Ελληνικό Περιοδικό της ΝοσηλευτικήςΕπιστήµης είναι το επίσηµο περιοδικό τηςΈνωσης Νοσηλευτών Ελλάδος. Είναι έναπεριοδικό πολυδιάστατο µε κριτική επιτροπήπου στοχεύει στην προώθηση της Νοση-λευτικής Επιστήµης στην Ελλάδα.Με το συγκεκριµένο επιστηµονικό έντυπο ηΈνωση Νοσηλευτών Ελλάδος συµβάλλειστην προαγωγή της νοσηλευτικής επιστηµο-νικής γνώσης και ανοίγει ένα νέο κεφάλαιοστην σύγχρονη νοσηλευτική ιστορία τηςΕλλάδας.Σε αυτό το πλαίσιο το επιστηµονικό περιοδι-κό έχει τους εξής στόχους:

• Την προαγωγή της Νοσηλευτικής επιστήµης• Την συµβολή στην ποιότητα φροντίδαςατόµων, οµάδων και του κοινωνικού συνόλουσε κάθε κατάσταση υγείας και αρρώστιας• Την ανάδειξη και επιστηµονική διερεύνησηεπιστηµονικών νοσηλευτικών θεµάτων• Την παραγωγή νοσηλευτικής πολιτικής και • Την ενίσχυση της νοσηλευτικής έρευνας

Το Ελληνικό Περιοδικό της ΝοσηλευτικήςΕπιστήµης αποτελεί ένα αξιόπιστο, σύγ-χρονο, τριµηνιαίο επιστηµονικό περιοδικόκαι είναι διαθέσιµο σε ηλεκτρονική καιέντυπη µορφή µε συµβολική αµοιβή σε

όλους τους ενδιαφερόµενους ερευνητές,πανεπιστηµιακούς δασκάλους, φοιτητές, σεόλη τη νοσηλευτική κοινότητα γενικότερααλλά και στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύµατα της ηµεδαπής και τηςαλλοδαπής.Ταυτόχρονα αποτελεί ένα πολύτιµο εργαλείοεπιστηµονικής γνώσης για τον έλληνα νοση-λευτή, για όσους σπουδάζουν τη νοσηλευτι-κή, για τους επαγγελµατίες άλλων επιστηµώνυγείας και συµπεριφοράς καθώς και για κάθεαναγνώστη που επιθυµεί επιστηµονική ενη-µέρωση και εκπαίδευση.Παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα σε νέουςεπιστήµονες να έχουν εύκολη πρόσβασηστη γνώση και στην πρόοδο της νοσηλευτι-κής ενώ αποτελεί το επιστηµονικό βήµα γιατους νοσηλευτές που απασχολούνται στηνεκπαίδευση ή στην κλινική νοσηλευτική ναδηµοσιεύσουν το έργο τους και να δεχθούνεποικοδοµητικές κριτικές. Σε ένα δεύτεροεπίπεδο ευαισθητοποιεί άλλους επιστήµονεςστα γνωστικά αντικείµενα της νοσηλευτικήςκαι προάγει γενικότερα τη συνεργασία τωνυπηρεσιών υγείας.

Στο περιοδικό δηµοσιεύονται ερευνητικέςµελέτες, ανασκοπήσεις, πρωτότυπες πραγµα-τείες και βιβλιοκριτικές. Οι τοµείς που καλύ-πτει το περιοδικό είναι οι εξής:

• Η Νοσηλευτική Έρευνα• Η ∆ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας• Η Νοσηλευτική Εκπαίδευση• Η Κλινική Νοσηλευτική• Η Κοινοτική Νοσηλευτική• Η Ηθική και ∆εοντολογία Νοσηλευτικήςκαι • Η Νοσηλευτική Νοµοθεσία

Η Επιστηµονική Επιτροπή τουΠεριοδικού:11.. θεωρεί ότι η ανοικτή πρόσβαση στη έρευ-

να, στις ανασκοπήσεις και σε άλλα άρθρασυντελεί ευρύτερα στην πρόοδο και εξέλι-ξη της νοσηλευτικής µε τελικό στόχο τηνποιότητα της παρεχόµενης νοσηλευτικήςφροντίδας,

22.. ∆εσµεύεται να διατηρεί την ποιότητα τουπεριοδικού σε υψηλό επίπεδο και να προ-άγει την επιστηµονική γνώση,

33.. Παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία και τηγνώση για την ορθή οργάνωση και παρου-σίαση των δηµοσιεύσεων,

44.. Προωθεί την ελεύθερη και ανοιχτή πρό-σβαση στην επιστηµονική γνώση για τουςλειτουργούς της υγείας,

55.. Αναγνωρίζει τις επιστηµονικής ανάγκεςτης νοσηλευτικής κοινότητας και µε τηδηµιουργία του περιοδικού συµβάλλειστην ικανοποίησή τους.

Τραυµατική Βλητική: Ανάλυση Παραµέτρων και ΑντιµετώπισηΤραυµάτων που Προκαλούνται από Βλήµατα στο Ανθρώπινο Σώµα .. .. .. .. σσεελλ.. 3311

PEST και SWOT Ανάλυση του Προγράµµατος «Βοήθεια στο Σπίτι» .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 3377

Εκτίµηση της Αποτελεσµατικότητας της Θρέψης στον Εγκαυµατία Ασθενή. –Τυχαιοποιηµένη Ελεγχόµενη ∆οκιµή. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 4433

Η ∆ιά Βίου Εκπαίδευση στη Νοσηλευτική Επιστήµη και Πράξη:

µια Βιβλιογραφική Ανασκόπηση .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 4477

Η Εκπαίδευση για την Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία στα

Πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής: Βιβλιογραφική Ανασκόπηση .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 5522

Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήµης

edi tor ia lΤο Επιστηµονικό Περιοδικό της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας, µετά τη δηµι-ουργία του ειδικού πρότυπου ιστοχώρου του κάνει ένα ακόµη βήµα προς τηνενίσχυση της νοσηλευτικής επιστήµης στη χώρα µας προσφέροντας δωρεάνστα µέλη της ΕΝΕ ελεύθερη πρόσβαση στα ακόλουθα ∆ιεθνή ΕπιστηµονικάΠεριοδικά και σε ολόκληρα τα αρχεία τους από το 1896 έως σήµερα:

Autism 1362-3613 Biological Research For Nursing 1099-8004 Clinical Child Psychology and Psychiatry 1359-1045 Clinical Nursing Research 1054-7738 Dementia 1471-3012 Evaluation & the Health Professions 0163-2787 Health Education & Behavior 1363-4593 Health Promotion Practice 1090-1981 Health: 1524-8399 Home Health Care Management & Practice 1084-8223 International Journal of Social Psychiatry 0020-7640 Journal of Aging and Health 0898-2643 Journal of Child Health Care 1367-4935 Journal of Family Nursing 1074-8407 Journal of Health Psychology 1359-1053 Journal of Holistic Nursing 0898-0101 Journal of Intellectual Disabilities 1744-6295 Journal of Research in Nursing 1744-9871 Journal of the Royal Society for Promotion of Health,The 1466-4240 Journal of Transcultural Nursing 1043-6596 Medical Care Research and Review 1077-5587 Nursing Science Quarterly 0894-3184 Policy, Politics, & Nursing Practice 1527-1544 Qualitative Health Research 1049-7323 Transcultural Psychiatry 1363-4615 Western Journal of Nursing Research 0193-9459

Όλοι οι συντελεστές του Επιστηµονικού Περιοδικού σας καλωσορίζουν στη νέα αυτή πηγή γνώσης για την ελληνική νοσηλευτική κοινότητα.

∆ρ. Κυριάκος Κουβελιώτης∆ιευθυντής Σύνταξης

Τόµος 02 • Τεύχος 02#31#

ερευνητικές εργασίες

ΑΑλλεεξξααννδδρροοπποούύλλοουυ ΧΧρρηησσττίίνναα--ΑΑθθαανναασσίίααΦοιτήτρια, Τµήµα Νοσηλευτικής,

Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας και Πρόνοιας Α.Τ.Ε.Ι Πατρών∆∆ρρ.. ΠΠααννααγγιιωωττόόπποουυλλοοςς ΗΗλλίίααςς

Λέκτορας Βλητικής (Π.∆. 407/80), Τοµέας Μαθηµατικών και Επιστηµών Μηχανικού,Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

ΠΕΡΙΛΗΨΗΣκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας αποτελεί η µελέτη των επιπτώσεων που προκαλούνται στοανθρώπινο σώµα όταν αυτό προσβάλλεται από βλήµατα, η αντιµετώπιση των τραυµάτων που οφείλονταισε αυτά και η νοσηλευτική και ιατρική διάγνωση που πραγµατοποιείται µέσα από την εξέταση των τραυµα-τιών. Για τη διερεύνηση και διάγνωση των βλαβών που προκαλούνται στον ανθρώπινο οργανισµό, κρίνεταιαπαραίτητη η γνώση των παραµέτρων που συνιστούν το τραύµα βλήµατος, όπως µέσο διάτρησης, µόνιµηκοιλότητα, προσωρινή κοιλότητα, θραυσµατοποίηση. Τα αποτελέσµατα της µελέτης έδειξαν, ότι το κεντρικόνευρικό σύστηµα και το καρδιαγγειακό σύστηµα υπόκεινται σε σοβαρούς τραυµατισµούς, οι οποίοι χρίζουνάµεσης αντιµετώπισης, καθώς είναι δυνατόν να οδηγήσουν ακόµα και σε ακαριαίο θάνατο..

Λέξεις-κλειδιά: διάτρηση, θραυσµατοποίηση, κοιλότητα, µηχανισµός τραύµατος βλήµατος, τραυµατικήβλητική, υδροστατικό σοκ.

Τραυµατική Βλητική: Ανάλυση Παραµέτρων και ΑντιµετώπισηΤραυµάτων που Προκαλούνται από Βλήµατα στο Ανθρώπινο Σώµα

Πριν ακόµα ο άνθρωπος δηµιουργήσει τους πρώτουςπολιτισµούς, σπαταλούσε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής τουγια να εξασφαλίσει τροφή, στέγη και νερό.Πολλές φορές κλή-θηκε να αντιµετωπίσει άλλους ανθρώπους και άλλα είδη πουδιεκδικούσαν τα ίδια ακριβώς πράγµατα. Αιώνες αργότερα οιάνθρωποι αντιµετώπισαν την πρόκληση της µετανάστευσης,καθώς εγκατέλειπαν το µέρος που είχαν εγκατασταθεί προςαναζήτηση καινούριων εδαφών και πλούτου.

Στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι εµπλέκονται σεσυγκρούσεις µεγάλης κλίµακας προκειµένου να κερδίσουν είτετην ελευθερία τους, είτε χρήµατα, είτε πρώτες ύλες.

Σε όποια εποχή του ανθρώπινου είδους και αν αναφερόµα-στε, παρατηρείται ότι, όσον αφορά τις συγκρούσεις, ο άνθρω-πος µελετούσε και ερευνούσε τις µεθόδους που ήταν δυνατόννα χρησιµοποιηθούν επιτυχώς έτσι ώστε να προξενήσουν τιςµέγιστες απώλειες στους αντιπάλους του.Οι µέθοδοι αυτοί στη-ρίζονταν – εκτός των άλλων – στα υλικά και τις τεχνικές κατα-σκευής των οπλικών συστηµάτων που διέθετε, καθώς και στηνπροσβολή ευπαθών σηµείων του ανθρωπίνου σώµατος των

αντιπάλων, µε στόχο να επιφέρουν γρηγορότερο θάνατο.Στη σύγχρονη εποχή τα οπλικά συστήµατα που χρησιµο-

ποιούνται εκµεταλλεύονται εκρηκτικές ύλες (όπως η πυρίτιδα)για να µεταδώσουν µεγάλη ποσότητα κινητικής ενέργειας σεβλήµατα και σφαίρες εναντίον κινητών και σταθερών στόχωνπροσβολής. Σε αυτή την αρχή στηρίζεται η λειτουργία τωνπολυβόλων, τυφεκίων και κάποιων ειδών χειροβοµβίδων(Winter J.M., 1989).

Συνεπώς η Τραυµατική Βλητική αποτελεί έναν ιδιαίτερασηµαντικό κλάδο της επιστήµης της βλητικής που ασχολείταιµε τη µελέτη των επιπτώσεων στο ανθρώπινο σώµα που προ-κύπτουν από βλήµατα και σύγχρονα όπλα µάχης που εισέρχο-νται µέσα του ή/και το διαπερνούν (Ann H. Ross, 1995). Στηνπαρούσα εργασία εξετάζονται τα είδη των τραυµάτων πουπροκαλούνται από διάφορα βλήµατα διαφορετικής γεωµε-τρίας και διαφορετικού διαµετρήµατος, τα σηµεία του σώµα-τος τα οποία αν βληθούν θα επιφέρουν γρηγορότερο θάνατοκαθώς και οι παράµετροι αντιµετώπισης των τραυµάτων πουπροκαλούνται στον άνθρωπο πέραν των εµφανών.

Εισαγωγή

Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήµης #32#


Μηχανισµός Βαλλιστικού Τραύµατος

Τέσσερις είναι οι βασικές παράµετροι που συµβάλλουνστη "διαµόρφωση" του τραύµατος από την είσοδο βληµά-των στο ανθρώπινο σώµα. Καµία όµως από αυτές δεν είναιπάντα υπεύθυνη για το θάνατο ή την αποδυνάµωση τουατόµου (Peter’s C.E., 1990). Οι παράµετροι αυτές είναιαπαραίτητες για την κατανόηση των βλαβών που προκαλείένα βλήµα στον ανθρώπινο οργανισµό, καθώς εισβάλλειστους ιστούς και για τον χρόνο που χρειάζεται για να σκο-τώσει ή απλά να αποδυναµώσει ένα άτοµο. Αυτές διακρί-νονται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες (Peter’s C.E. καιλοιποί, 1996):11.. ΜΜέέσσοο δδιιάάττρρηησσηηςς ((ppeenneettrraattiioonn mmeeddiiuumm)):: είναι ο ιστός

µέσα από τον οποίο περνά το βλήµα, και είτε τον εκτο-πίζει, είτε τον καταστρέφει.

22.. ΜΜόόννιιµµηη κκοοιιλλόόττηητταα ((ppeerrmmaanneenntt ccaavviittyy)):: είναι ο όγκος τουχώρου στο ανθρώπινο σώµα που καταλαµβανόταν από

ιστό ο οποίος καταστράφηκε λόγω της διαδροµήςεισόδου του βλήµατος (βλ. Εικόνα 1). Ο όγκος αυτόςεξαρτάται από το µέσο διάτρησης και τη µορφολογίατου εµπρόσθιου τµήµατος του βλήµατος. Με απλάλόγια, είναι η οπή (τρύπα) που αφήνει η σφαίρα καθώςπερνά στο εσωτερικό του σώµατος.

33.. ΠΠρροοσσωωρριιννήή κκοοιιλλόόττηητταα ((tteemmppoorraarryy ccaavviittyy)):: είναι η επέ-κταση της µόνιµης κοιλότητας λόγω της κινητικής ενέρ-γειας που µεταφέρεται στους ιστούς από το βλήµα (βλ.Εικόνα 1).

44.. ΘΘρρααυυσσµµααττοοπποοίίηησσηη ((ffrraaggmmeennttaattiioonn)):: είναι κοµµάτια βλή-µατος (βλ. Εικόνα 2) ή θραύσµατα από οστά, τα οποίαωθούνται εκτός της µόνιµης κοιλότητας και µπορούν ναπλήξουν γειτονικούς ιστούς, ζωτικά όργανα και αιµοφό-ρα αγγεία. Το φαινόµενο της θραυσµατοποίησης δενπαρατηρείται σε όλα τα τραύµατα από βλήµατα.

ΕΕιικκόόνναα 11:: ∆ηµιουργία µόνιµης και προσωρινής κοιλότηταςλόγω της κινητικής ενέργειας που µεταφέρεται στους ιστούςανθρωπίνου σώµατος από την είσοδο σφαίρας. Στο ίδιοσχήµα απεικονίζεται και η µορφή του πιεστικού ηχητικού κύµα-τος που δηµιουργεί η σφαίρα λόγω της υψηλής της ταχύτητας.

ΕΕιικκόόνναα 22:: Όταν µια σφαίρα χτυπήσει έναν στόχο, µπορεί ναυπάρξει αξιοσηµείωτη παραµόρφωση και θρυµµατισµός.Στην περίπτωση αυτή η κεφαλή της σφαίρας παραµορφώνε-ται πλήρως και αποκόπτεται από το περίβληµά της (δεξιά τηςκεφαλής).

Επιπτώσεις στον Ανθρώπινο Οργανισµό

Τα τραύµατα από βλήµατα που προκαλούνται στονανθρώπινο οργανισµό είναι δυνατόν να επιφέρουν κατάρρευ-ση ή θάνατο είτε καταστρέφοντας κάποιο σηµείο του κεντρι-κού νευρικού συστήµατος, είτε προκαλώντας σοβαρή απώ-λεια αίµατος προσβάλλοντας µεγάλες αρτηρίες του κυκλοφο-ρικού συστήµατος, είτε διακόπτοντας την παροχή οξυγόνουστον εγκέφαλο (Peter’s C.E., 1997). Οι ανωτέρω παράµετροισυµβάλλουν σε σηµαντικό βαθµό στον καθορισµό των επι-πτώσεων που υφίστανται το ανθρώπινο σώµα από την είσο-δο βλήµατος, και αναλύονται ως ακολούθως:.

1. Βολές στο κεντρικό νευρικό σύστηµα: Οι βολές στοκεντρικό νευρικό σύστηµα είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρες(βλ. Εικόνα 3). Όταν µία σφαίρα διαπεράσει τον εγκέφαλοείναι πολύ πιθανόν να τραυµατίσει ή ακόµα και να κόψει τουςνευρικούς ιστούς που καταλήγουν σε ζωτικά όργανα,όπως τοµυοκάρδιο, το ήπαρ και οι πνεύµονες, µε αποτέλεσµα ταόργανα αυτά να δυσλειτουργούν ή ακόµα και να πάψουν ναλειτουργούν. Επίσης, υπάρχει περίπτωση να καταστραφεί το

κέντρο αισθήσεων του εγκεφάλου, µε αποτέλεσµα το άτοµονα πέσει σε κώµα από το οποίο είναι δύσκολο να ανανήψει.Οι βολές στην παρεγκεφαλίδα προκαλούν ακαριαίο θάνατο,ενώ οι βολές στο νωτιαίο µυελό, που είναι το κατώτεροσηµείο του κεντρικού νευρικού συστήµατος, είναι δυνατόν ναπροκαλέσουν από παράλυση µέχρι θάνατο (Sellier K.G. καιλοιποί, 1994).

2. Βολές στο κυκλοφορικό σύστηµα (βλ. Εικόνα 3):Σύµφωνα µε κλινικές έρευνες που έχουν πραγµατοποιηθεί(Σαχίνη–Καρδάση Α. και λοιποί, 1993), έχει αποδειχτεί ότι οοργανισµός ενός µέσου ανθρώπου µπορεί να ανεχθεί µέχρι20% απώλεια αίµατος. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι ο οργανι-σµός ενός ανθρώπου µπορεί να λειτουργήσει µόνο µε το80% του αίµατός του, παρά την εµφάνιση µικρής έντασηςσυµπτωµάτων αναιµίας. Μεγαλύτερη απώλεια αίµατος οδηγείσε σταδιακή νέκρωση των τµηµάτων του εγκεφάλου. Ποιοςείναι λοιπόν ο ελάχιστος χρόνος που απαιτείται, έτσι ώστεκάποιος που έχει χτυπηθεί από σφαίρα να µπορεί να χάσει



το 20% του αίµατός του; Η απάντηση είναι η εξής: Η καρδια-κή απόδοση ενός άντρα 70 κιλών ανέρχεται στα 5,5 λίτρα τολεπτό (δηλαδή η καρδιά του αιµατώνει το σώµα του µε 5,5λίτρα αίµατος το λεπτό). Ο όγκος του αίµατός του είναι 60ml ανά κιλό, δηλαδή 4,2 λίτρα συνολικά. Υποθέτοντας ότι τοάτοµο υπόκειται σε στρες η καρδιακή του απόδοση αυξάνε-ται στα 11 λίτρα το λεπτό. Αν ένα βλήµα διαπερνώντας τοσώµα του άντρα καταφέρει και κόψει τη θωρακική αορτή, θαχρειαστούν µόλις 4,6 δευτερόλεπτα για να χάσει το 20% τουαίµατός του από ένα µόνο σηµείο. Βέβαια ο εγκέφαλος θασυνεχίσει να λειτουργεί για µερικά δευτερόλεπτα ακόµη, λόγωτου οξυγονωµένου αίµατος που κυκλοφορεί στον εγκέφαλο.

Πρέπει να σηµειωθεί πως η πλειοψηφία των τραυµάτωνβλήµατος δεν αιµορραγούν µε τέτοιο ρυθµό, αλλά σε αρκε-τά µικρότερο, διότι: α) οι σφαίρες συνήθως δεν κόβουν τελεί-ως τις αρτηρίες, β) καθώς η πίεση του αίµατος πέφτει, ηαιµορραγία µειώνεται,γ) οι γύρω ιστοί λειτουργούν σαν φράγ-µα που περιορίζει την απώλεια αίµατος, δ) οι σφαίρες µπορείνα µην πετύχουν κάποια µεγάλη αρτηρία (Peter’s C.E., 1990).

3. Υδροστατικό σοκ: Είναι εκείνο το φαινόµενο κατά τοοποίο ένα βλήµα που διαπερνά το σώµα προκαλεί βλάβη σε

ιστούς µακριά από τη µόνιµη κοιλότητα, λόγω υδραυλικώνφαινοµένων που παρουσιάζονται σε σηµεία του σώµατοςγεµάτα µε υγρό, όπως τα αγγεία, ο εγκέφαλος και το ήπαρ(Patel HC και λοιποί,2002).Σύµφωνα µε τη θεωρία του υδρο-στατικού σοκ, το πιεστικό κύµα που δηµιουργεί µια σφαίραλόγω της υπερηχητικής ταχύτητάς της, όταν αυτή εισέλθειστο σώµα (βλ. Εικόνα 1), εκτοπίζει µεγάλο µέρος της σάρκαςέως και δέκα φορές το µέγεθός της. Έτσι δηµιουργείται ηπροσωρινή κοιλότητα.

Ένα πιεστικό κύµα µπορεί να δηµιουργηθεί όταν ένα ρευ-στό (όπως ο αέρας και το νερό) εγκαταλείπει µε µεγάληταχύτητα τη θέση στην οποία ηρεµούσε, απορροφώνταςενέργεια από µια έκρηξη ή ένα βλήµα µεγάλης ταχύτητας.Οιιστοί του ανθρώπινου σώµατος παρουσιάζουν µία συµπερι-φορά παρόµοια µε αυτή του νερού όταν εισέρχεται σε αυτόσφαίρα, δηµιουργώντας πιεστικά κύµατα ισχύος πάνω από100 ατµόσφαιρες. Οι ιστοί υποχωρούν βίαια υπό την επίδρα-ση αυτής της πίεσης, δηµιουργώντας την προσωρινή κοιλό-τητα ενώ παρασύρουν στην κίνησή τους υγρά του σώµατοςόπως το αίµα (Sellier K.G και λοιποί, 1994).

Το αίµα κινούµενο µε ταχύτητα στα αιµοφόρα αγγεία

ΕΕιικκόόνναα 33:: Απεικόνιση οργάνων ζωτικής σηµασίας του νευρικού (αριστερά) και του κυκλοφοριακού (δεξιά) συστήµατος, ταοποία όταν προσβάλλονται µε βλήµατα µπορεί να οδηγήσουν ακόµη και σε ακαριαίο θάνατο.



είναι δυνατόν να καταστρέψει τα πιο λεπτά τριχοειδή αγγείαδηµιουργώντας αιµορραγίες µακριά από την τροχιά τουεισερχόµενου βλήµατος. Από µια βολή στο στήθος, διαµέ-σου των αγγείων, το πιεστικό κύµα µπορεί να φτάσει µέχρι τονεγκέφαλο δηµιουργώντας δυσλειτουργία στον υποθάλαµοκαι σε κάποια νεύρα, ενώ είναι δυνατόν να σηµειωθούν καιµικρές αιµορραγίες λόγω της αύξησης της πίεσης του αίµα-τος. To φαινόµενο αυτό επιβεβαιώθηκε από την ερευνητικήοµάδα (Goransson A.M και λοιποί, 1988) που πραγµατοποίη-σε πειράµατα µε γουρούνια.Σύµφωνα µε αυτήν την έρευνα ταγουρούνια συνδέθηκαν µε ηλεκτροεγκεφαλογράφο και στησυνέχεια πραγµατοποιήθηκαν βολές µε περίστροφο στο στή-

θος των ζώων από κοντινή απόσταση. Ο ηλεκτροεγκεφαλο-γράφος παρουσίασε ενδείξεις µειωµένης εγκεφαλικής λει-τουργίας σχεδόν αµέσως.Στη συνέχεια,µελέτες στον εγκέφα-λο των γουρουνιών έδειξαν πως ένα µέρος των νευρικώνιστών νεκρώθηκε αρκετά πριν το ζώο πεθάνει. Παρόµοιααποτελέσµατα έδειξαν και πειράµατα σε σκύλους. Επιπλέον, ηερευνητική οµάδα (Goransson A.M και λοιποί, 1988) απέδειξεµε πειράµατα βολών σε αλεξίσφαιρα γιλέκα Kevlar πως ακόµακαι αν η σφαίρα δεν διαπεράσει το γιλέκο από µια βολή στοστέρνο µε βλήµα µάζας 8 γραµµαρίων και ταχύτητας 400µέτρα το δευτερόλεπτο,η καρδιά θα δεχτεί πίεση 2 MPa (280psi), ενώ οι πνεύµονες θα δεχτούν πίεση 1,5 MPa (210 psi).

"Βαλλιστική" Εξέταση Τραυµατία

Προϋπόθεση για τη σωστή αντιµετώπιση του τραυµατίαείναι η διαπίστωση της βλάβης πού έχει υποστεί.Η διαπίστω-ση αυτή µπορεί να βασιστεί σε πληροφορίες που λαµβάνο-νται απ’ τον ίδιο ή απ’ τους γύρω του (ιατρικό και νοσηλευ-τικό ιστορικό), καθώς και στην εξέταση πού θα του γίνει(Ρούπα – ∆αριβάκη Ζ. και λοιποί, 2005).

Ερωτήσεις πραγµατοποιούνται: α) σε αυτούς πού βρέθη-καν στο ατύχηµα και θα πρέπει να αναφέρουν τις συνθήκεςτου ατυχήµατος, β) στον τραυµατία για τα ενοχλήµατα πούαισθάνεται (πόνο, δυσκολία στην αναπνοή κ.λ.π.)

Η εξέταση του τραυµατία από βολή οπλικού συστήµα-τος έχει σκοπό να επισηµάνει τα ακόλουθα:

1. Αιµορραγία.2. Κάταγµα στην αυχενική µοίρα της σπονδυλικής στήλης.Αν

το ασθενής παρουσιάζει δυσκολία κατά την κίνηση τουκεφαλιού του, είτε δεξιά είτε αριστερά, τότε είναι πολύπιθανό να έχει υποστεί κάταγµα στον αυχένα. Τα κατάγµα-τα της αυχενικής µοίρας είναι δυνατόν να οδηγήσουν σετραυµατισµό του νωτιαίου µυελού, µε αποτέλεσµα τηντετραπληγία ή τον τραυµατισµό των ριζών του βραχιόνιουπλέγµατος (Μαλγαρινού Μ.Α και λοιποί, 2005).

3. Κάταγµα στη θωρακική και οσφυϊκή µοίρα της σπονδυλι-κής στήλης. Αν ο τραυµατίας πονά καθώς πιέζουµε ελα-φριά µε το χέρι µας την ράχη του, τότε είναι πιθανό να έχει

ΕΕιικκόόνναα 44:: Τραυµατισµοί κάτω άκρων και τραύµατα εισόδου-εξόδου: Α) όπλο χειρός (handgun), Β) τυφέκιο (shotgun), Γ) στρα-τιωτικό τυφέκιο (military rifle)



υποστεί κάταγµα στη θωρακική ή οσφυϊκή µοίρα τηςσπονδυλικής στήλης.Τέτοιου είδους κατάγµατα συναντάµεσυχνότερα στον Θ11, Θ12, Ο1 και Ο2 και σε περίπτωσηκακώσεως του νωτιαίου µυελού ή της ιππούριδας, προκα-λείται παραπληγία (Σαχίνη – Καρδάση Α και λοιποί, 1993).

4. Κάταγµα στο θώρακα. Αν ο τραυµατίας καθώς αναπνέειπονάει, τότε είναι πολύ πιθανόν να έχει υποστεί κάταγµαστο θώρακα. Ένα κάταγµα στο θώρακα µπορεί να προκα-λέσει µεγάλη δυσκολία στην αναπνοή, ειδικά όταν συνο-δεύεται από κλειστό πνευµοθώρακα.Σ' αυτήν την περίπτω-ση η τεχνητή αναπνοή δεν ωφελεί, καθώς η κατάσταση

του πάσχοντα δεν βελτιώνεται, αλλά παραµένει στάσιµη(Steyerberg EW και λοιποί, 2008).

5. Κάταγµα στα άκρα (βλ.Εικόνα 4).Αν ο τραυµατίας παρουσιά-σει δυνατό πόνο σε κάποιο άκρο και δεν µπορεί να το κινή-σει ή εάν κάποιο άκρο παρουσιάσει οίδηµα ή έχει λάβει αφύ-σικη θέση, τότε είναι πιθανό ο τραυµατίας να έχει υποστείκάταγµα στο άκρο που πάσχει (Ντέρος Κ και λοιποί, 1999).

6. Εσωτερικό τραύµα στην κοιλιακή χώρα. Αυτά συνήθωςσυνοδεύονται από κάταγµα λεκάνης. Τα πιο ευπαθή ενδο-κοιλιακά όργανα είναι η ουροδόχος κύστη, η ουρήθρα, τολεπτό και παχύ έντερο (Μαλγαρινού Μ.Α και λοιποί,2005).

∆ιαχείριση Τραυµατισµών από Βλήµατα

Ο συνήθης χειρισµός όλων των τραυµατισµών βασίζεταιστην άµεση καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. Το ιατρικόκαι νοσηλευτικό προσωπικό πρέπει να είναι εκπαιδευµένοστην τοποθέτηση ενδοτραχειακού σωλήνα, καθώς στην υπο-στήριξη της αναπνοής µε αναπνευστήρες χειρός. Είναι ανα-γκαίο να τεθεί άµεσα φλεβικός καθετήρας και ορός,έτσι ώστεη ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών να ξεκινήσει εντός τωνπρώτων 48 ωρών, για την πρόληψη των µολύνσεων.Οι µολύν-σεις προκαλούνται κατά την εισαγωγή της σφαίρας στοσώµα,αφού τα βακτήρια είναι ευρέως διαδεδοµένα στο σώµακαι στα ρούχα,µε αποτέλεσµα την µεταφορά βακτηρίων στηνπεριοχή της πληγής (Peter’s C.E. και λοιποί, 1996).Σε περίπτω-ση µόλυνσης συνίσταται η ενδοφλέβια χορήγηση πενικιλίνης.Όπου υπάρχει αµφιβολία για ενδοθωρακική ζηµιά τίθεταισωλήνας θωρακοτοµής.

Η χρήση προσωρινής αρτηριακής προσπέλασης συνί-σταται ιδιαίτερα όταν γίνεται παρατεταµένη χειρουργική διε-ρεύνηση.Η αρτηριακή προσπέλαση,σαν πρώτο βήµα της χει-ρουργικής επέµβασης, επιτρέπει στις διάφορες ειδικότητεςιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού που εµπλέκονται ναεργάζονται χωρίς σηµαντική εξοίδηση και αιµορραγία σειστούς που είναι µακρύτερα από το σηµείο διάρρηξης τηςαρτηρίας, χωρίς το κίνδυνο της θρόµβωσης, και επιτρέπονταςέτσι την καλύτερη εκτίµηση της βιωσιµότητας των εµπλεκοµέ-νων οργάνων (Σαχίνη – Καρδάση Α. και λοιποί, 1993).

Εξωτερική οστεοσύνθεση των άκρων που υπέστησανκατάγµατα ή σκελετική έλξη είναι προτιµότερη από την εσω-τερική οστεοσύνθεση (Ντέρος Κ. και λοιποί, 1999).

Σε τραυµατικούς ακρωτηριασµούς, το κολόβωµα δενπρέπει να κλείνεται άµεσα. Επίσης τα τραύµατα των νεύρωνδεν πρέπει να διορθώνονται χειρουργικά σε πρώτο χρόνο.Συστηµατική αντιπηκτική αγωγή πιθανόν να αποδειχθεί επι-

κίνδυνη.Μπορεί να υπάρχει ρήξη του εντέρου µακριά από τοσηµείο εισχώρησης του τραύµατος και µερικές φορές απαι-τείται η πραγµατοποίηση µεγάλης έκτασης εκτοµής του εντέ-ρου (Ρούπα – ∆αριβάκη Ζ. και λοιποί, 2005). Μεγάλης έκτα-σης εκτοµή του ήπατος συνήθως είναι απαραίτητη, λόγω τηςκαταστροφής του ηπατικού παρεγχύµατος. Η επίδραση τωνκυµάτων κρούσης και σπηλαιοποίησης (δηµιουργία κοιλότη-τας) παρατηρούνται στο ήπαρ και τον σπλήνα, ως αποτέλε-σµα των τραυµατισµών του θώρακα (Goransson A.M. και λοι-ποί, 1988).

Η δηµιουργία κοιλότητας στον εγκέφαλο πιθανόταταπροκαλεί µη αναστρέψιµες βλάβες της εγκεφαλικής ουσίαςκαι άµεσο ενδοκρανιακό τραυµατισµό, ο οποίος συνήθωςδεν είναι συµβατός µε τη ζωή (Perel P. και λοιποί, 2008).

Ο άµεσος τραυµατισµός της κοιλιακής χώρας αποδει-κνύεται θανάσιµα µοιραίος, εκτός και αν γίνει άµεσα χειρουρ-γική λαπαροτοµία. Σε κάποια περιστατικά ίσως χρειαστεί ναπραγµατοποιηθεί και δεύτερη διερευνητική, ενώ είναι πολύπιθανόν να χρειαστεί και κολοστοµία. Τραυµατισµοί τωνµηρών και των γλουτών πρέπει να αντιµετωπίζονται µε προ-σοχή και µε µεγάλη υποψία για τραύµατα στη λεκάνη και στηνκοιλιά, τα οποία δεν εντοπίζονται εύκολα. Σε τραυµατισµούςτου αυχένα απαιτείται χειρουργική διερεύνηση, ενώ η περαι-τέρω θωρακοτοµή πρέπει να αποτελεί την επόµενη κίνησηµας (Patel HC και λοιποί, 2002).

Η παγίδα της "νεύρωσης της µάχης" πρέπει πάντοτε ναλαµβάνεται υπόψη µε την γνωστή συµπτωµατολογία της: τονφόβο, το άγχος, την χωρίς σκοπό κίνηση και τις µεταπτώσειςτης συνείδησης. Τα συµπτώµατα αυτά είναι πολύ εύκολο ναµας ξεγελάσουν προσποιούµενα εγκεφαλικά τραύµατα, κατά-σταση σοκ, ανοξαιµία εγκεφάλου και διάφορες άλλες παθο-λογικές καταστάσεις (Steyerberg EW και λοιποί, 2008).

Συµπέρασµα

Σύµφωνα µε την ανάλυση που πραγµατοποιήθηκε στιςπροηγούµενες ενότητες οι παράγοντες που καθορίζουντη βαρύτητα του τραύµατος εξαρτώνται από τα χαρακτη-ριστικά του βλήµατος και τα χαρακτηριστικά των ιστώντου ανθρωπίνου σώµατος που πλήττονται. Όσο µεγαλύ-τερη είναι η ταχύτητα και η µάζα του βλήµατος, το σχήµακαι η επιβράδυνση του µέσα στο σώµα, τόσο µεγαλύτερη

είναι η διάνοιξη µόνιµης κοιλότητας και µεγαλύτερος οτραυµατισµός. Άλλωστε το είδος του ιστού που πλήττε-ται αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επιβίωσητου ανθρώπου όταν προσβάλλεται από σφαίρα ή βλήµα.Ο τραυµατισµός του εγκεφάλου, µεγάλων αγγείων ή τουήπατος είναι συνήθως ασύµβατα µε την ζωή.Είναι προφανές, ότι στο πεδίο της µάχης όλοι οι τραυµα-

τισµοί θα πρέπει να αντιµετωπίζονται σαν να προέρχο-νται από βλήµατα ή σφαίρες, ακόµη κι αυτοί που προέρ-χονται από απότοµη πτώση, από αιφνίδια επιβράδυνσηκαι επιτάχυνση, από έκρηξη, κ.α..Ιδιαίτερα επιτακτική κρίνεται η ιατρική και νοσηλευτικήεπέµβαση υποστήριξης των βασικών ζωτικών λειτουργιώντου ανθρωπίνου οργανισµού, όταν προσβάλλεται απόβαλλιστικούς στόχους, όπως η υποστήριξη της ανα-πνοής, η µείωση της αιµορραγίας, η ακινητοποίηση τωνκαταγµάτων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στουςιατρικούς και νοσηλευτικούς χειρισµούς για τη διατήρη-

ση ανοικτών των αεραγωγών, προκειµένου να µην επιβα-ρυνθεί ένας προϋπάρχον τραυµατισµός στη σπονδυλικήστήλη.Άλλωστε, σύµφωνα µε την παρούσα εργασία, το κεντρικόνευρικό σύστηµα και το καρδιαγγειακό σύστηµα δέχο-νται τους σοβαρότερους τραυµατισµούς, όταν ο ανθρώ-πινος οργανισµός προσβάλλεται από βλήµατα ή σφαί-ρες. Η αντιµετώπιση των τραυµάτων αυτών σε συνδυα-σµό µε την έγκαιρη διάγνωση χρίζει άµεσης ιατρικής καινοσηλευτικής αντιµετώπισης, καθώς είναι δυνατόν ναοδηγήσουν ακόµα και σε ακαριαίο θάνατο.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ann H. Ross, 1995. Gunshot Wounds:A Summary.

Goransson A.M., Ingvar D.H. and Kutyna F, 1988. Remote CerebralEffects on EEG in High-Energy Missile Trauma,The Journal of Trauma,204-205.

Patel HC, Menon DK,Tebbs S, 2002. Specialist neurocritical care andoutcome from head injury.

Perel P,Arango M, Clayton T, 2008. Predicting outcome after traumaticbrain injury: practical prognostic models based on large cohort ofinternational patients.

Peter’s C.E., 1990. Common minconceptions about the physicalmechanisms in wound ballistics, 319-326.

Peter’s C.E., 1997. Defensive Handgun Effectiveness.

Peter’s C.E., Sebourn C.L. and Crowder H.L., 1996.Wound ballistics ofunstable projectiles. Part 1: Projectile yaw growth and retardation,Journal of Trauma, Injury, Inflection and Critical Care, 10-15.

Sellier K.G. and Kneubuehl B.P., 1994. Wound Ballistics and theScientific Background.

Steyerberg EW, Mushkudiani N, Perel P, 2008. Predicting outcomeafter traumatic brain injury: development and international validationof prognostic scores based on admission characteristics.

Winter J.M., 1989.The experience of World War.

Μαλγαρινού Μ.Α. και Κωνσταντινίδου Σ.Φ., 2005. Νοσηλευτική:Παθολογική - Χειρουργική, 321-330.

Ντέρος Κ. και ∆ίκη Ε., 1999. Χειρουργική, 59-60.

Ρούπα – ∆αριβάκη Ζ., Τσίκος Ν. και Χατζηπέτρου Μ., 2005.Νοσηλευτική, 71-75.

Σαχίνη – Καρδάση Α. και Πάνου Μ., 1993. Παθολογική καιΧειρουργική Νοσηλευτική, 625-634.



ΚΚυυρριιαακκήή ΣΣωωττηηρριιάάδδοουυΛοχαγός (ΥΝ) 223 ΚΙΧΝΕ Κοζάνης

ΛΛίίλλαα ΑΑννττωωννοοπποούύλλοουυΑναπληρώτρια Καθηγήτρια Οικονοµικών της Υγείας, Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών,

Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΑΑνναασσκκόόππηησσηη.. Το πρόγραµµα «Βοήθεια στο Σπίτι» είναι µια παρέµβαση που στοχεύει στη δηµιουργία ενόςδικτύου κοινωνικής αλληλεγγύης και στην αποφυγή καταστάσεων αποκλεισµού και ιδρυµατοποίησης ηλι-κιωµένων ατόµων χαµηλού εισοδήµατος που αντιµετωπίζουν προβλήµατα υγείας, αναπηρίας ή έντονηςµοναξιάς και αποµόνωσης.

ΕΕιισσααγγωωγγήή--ΣΣκκοοππόόςς.. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η αξιολόγηση της εφαρµογής του προγράµµατος,µε σκοπό την ανάδειξη των αδύνατων και δυνατών σηµείων του τα οποία και θα καθορίσουν την µελλοντι-κή του πορεία.

ΜΜεεθθοοδδοολλοογγίίαα.. Η αξιολόγηση γίνεται µε τις αναλύσεις PEST και SWOT, µέσω των οποίων έχουµε µια πλήρηκαι συνεκτική εικόνα του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος λειτουργίας του προγράµµατος, µεστόχο την ανάπτυξη του στρατηγικού του σχεδιασµού και τη βελτίωση της λειτουργίας του.

ΑΑπποοττεελλέέσσµµαατταα.. Το «Βοήθεια στο Σπίτι» είναι ένα επιτυχηµένο πρόγραµµα κοινωνικής προστασίας και ορόλος του αποτιµάται πολύ θετικά από τις τοπικές κοινωνίες. Ωστόσο, υπάρχουν σηµαντικά προβλήµαταµε κυριότερο το αβέβαιο καθεστώς λειτουργίας και χρηµατοδότησης. Άλλα προβλήµατα αφορούν στηντεχνολογική υποδοµή που είναι προβληµατική έως ανύπαρκτη και στην ελλιπή επιµόρφωση και κατάρτισητου προσωπικού.

ΣΣυυµµππεερράάσσµµαατταα.. Το πρόγραµµα «Βοήθεια στο Σπίτι» µπορεί να αποτελέσει έναν σηµαντικό πυλώνα τηςπρωτοβάθµιας φροντίδας στη χώρα µας αρκεί να γίνουν τα αναγκαία βήµατα που θα καταστήσουν απο-τελεσµατικότερη τη λειτουργία του. Για το σκοπό αυτό, απαιτείται η απρόσκοπτη χρηµατοδότησή του και ηδιασφάλιση της λειτουργίας του, παράλληλα µε την αναβάθµιση της τεχνολογικής υποδοµής και την διαρ-κή επιµόρφωση του προσωπικού.

ΛΛέέξξεειιςς –– κκλλεειιδδιιάά:: Βοήθεια στο Σπίτι, PEST ανάλυση, SWOT ανάλυση

PEST και SWOT Ανάλυση του Προγράµµατος «Βοήθεια στο Σπίτι»

Η γήρανση του πληθυσµού είναι ένα φαινόµενο πουπαρατηρείται µε ιδιαίτερη ένταση τα τελευταία χρόνιασχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες1. Στη χώρα µας τοφαινόµενο έχει προσλάβει ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστά-σεις, ενώ «µέχρι σήµερα δεν έχει εκτιµηθεί ποιο θα είναιτο οικονοµικό και κοινωνικό κόστος της επερχόµενηςγήρανσης του πληθυσµού» (Υφαντόπουλος, 2005). ΗΕλλάδα ήδη από το 2004 έχει τον τρίτο υψηλότερο δείκτηεξάρτησης ηλικιωµένων (ηλικιωµένοι προς πληθυσµό

εργάσιµης ηλικίας) στην Ευρωπαϊκή Ένωση µε 26,4 έναντιµέσου όρου 24,5, ενώ το 2050 θα συνεχίσει να έχει τοντρίτο µεγαλύτερο δείκτη (58,8 µε µέσο ευρωπαϊκό όρο52,8). Επίσης, το 2050 θα έχει τον έκτο µεγαλύτερο δείκτηστον ΟΟΣΑ (OECD, Health Data 2007). Το αποτέλεσµαείναι ότι οι ανάγκες των ηλικιωµένων ολοένα και θα αυξά-νονται2.

Η φροντίδα των ηλικιωµένων ανήκε παραδοσιακάστην οικογένεια. Σήµερα ωστόσο, ολοένα και περισσότε-

1. Εισαγωγή – Το πρόγραµµα «Βοήθεια στο Σπίτι»



ρες οικογένειες, αδυνατούν, για διάφορους λόγους, ναανταποκριθούν σε αυτόν το ρόλο. Έτσι, λοιπόν, προκύπτειεπιτακτική η ανάγκη για τη λειτουργία προγραµµάτων κοι-νωνικής προστασίας και φροντίδας των ηλικιωµένων ατό-µων, αλλά και ατόµων που χρήζουν βοηθείας γενικά, όπωςάτοµα µε αναπηρίες (ΑµεΑ), άτοµα µε κινητικά προβλήµα-τα, κλπ.

Στο πλαίσιο αυτό, έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρό-νια κυρίως σε τοπικό επίπεδο διάφορα προγράµµατα, ταοποία στοχεύουν στη δηµιουργία ενός δικτύου κοινωνικήςαλληλεγγύης και στην αποφυγή καταστάσεων κοινωνικούαποκλεισµού για τα άτοµα αυτά. Το πρόγραµµα «Βοήθειαστο Σπίτι» είναι ένα από τα προγράµµατα αυτά, ενώκάποια άλλα είναι τα ΚΑΠΗ, τα Κέντρα ΗµερήσιαςΦροντίδας Ηλικιωµένων (ΚΗΦΗ), τα Κέντρα ∆ηµιουργικήςΑπασχόλησης Παιδιών µε αναπηρίες (Κ∆ΑΠ-ΑµεΑ), ταΓραφεία ψυχοκοινωνικής υποστήριξης ατόµων και οµάδων,τα Γραφεία κοινωνικής αλληλεγγύης ευπαθών κοινωνικώνοµάδων, κλπ.

Το «Πρόγραµµα Βοήθεια στο Σπίτι» («ΒσΣ») έχει ωςβασικό σκοπό «την κάλυψη των βασικών αναγκών κοινω-νικής φροντίδας για την αξιοπρεπή και αυτόνοµη διαβίω-ση των ηλικιωµένων, καθώς και των ατόµων που αντιµετω-πίζουν πρόσκαιρα ή µόνιµα προβλήµατα υγείας ή αναπη-ρίας»3. Τα κατά τόπους προγράµµατα «Βοήθεια στο Σπίτι»υλοποιήθηκαν µε τη συγχρηµατοδότηση του Ευρωπαϊκού

Κοινωνικού Ταµείου (ΕΚΤ) µέσω των ΠεριφερειακώνΕπιχειρησιακών Προγραµµάτων (ΠΕΠ) της ΤρίτηςΠρογραµµατικής Περιόδου (2000-2006) και συνήθως λει-τουργούν υπό την εποπτεία µιας ∆ηµοτικής Επιχείρησηςτου οικείου ΟΤΑ.

Τα προγράµµατα λειτουργούν µε αρκετά καλά αποτε-λέσµατα στις περισσότερες των περιπτώσεων. Σε µελέτεςγια αυτό ή άλλα παρόµοια προγράµµατα (ΚΑΠΗ), ο βαθ-µός ικανοποίησης εµφανίζεται εξαιρετικά υψηλός καικυµαίνεται σε επίπεδα άνω του 80% (Αλεξιάς και Φλάµου,2007; Περγάµαλη, 2006; Χαλκουτσάκη, 2006; Daniilidou etal., 2003). Βέβαια είναι ίσως λίγο υπερβολικά τα ποσοστάικανοποίησης που αναφέρονται στις µελέτες και αυτό συµ-βαίνει γιατί οι ηλικιωµένοι είναι σχετικά επιρρεπείς σεσφάλµατα απάντησης (Bauld et al., 2000; Geron, 2000). Σεκάθε περίπτωση όµως, τα ποσοστά ικανοποίησης είναιπράγµατι σε υψηλά επίπεδα, γεγονός που δικαιολογεί από-λυτα την υιοθέτηση των προγραµµάτων αυτών αλλά καιυπογραµµίζει την ανάγκη για περαιτέρω διεύρυνση καιεξάπλωσή τους. Εξάλλου, µε τη λειτουργία τους έχει απα-σχοληθεί ένας σηµαντικός αριθµός ατόµων, συµβάλλο-ντας έτσι στην επίλυση του προβλήµατος της ανεργίας σετοπικό επίπεδο. Υπολογίζεται ότι ο αριθµός των ανέργωνπου µέσω του προγράµµατος βρήκαν εργασία ως στελέχητων µονάδων αυτών ανέρχεται περίπου στον αριθµό των3.600 ατόµων για το σύνολο της χώρας (ΑΝΚΑ, 2006).

Η PEST (PPolitical - EEconomic - SSocio-cultural -TTechnological) ανάλυση είναι ένα εργαλείο του στρατηγικούσχεδιασµού του µάνατζµεντ µε το οποίο περιγράφεται τοπολιτικό, το οικονοµικό, το κοινωνικο-πολιτιστικό και τοτεχνολογικό περιβάλλον.

ΠΠοολλιιττιικκόό ππεερριιββάάλλλλοοννΤο πρόγραµµα «ΒσΣ» ξεκίνησε ως πιλοτικό πρόγραµµα

αρχικά στο ∆ήµο Περιστερίου το 1997 και στη συνέχεια επε-κτάθηκε σε 102 δήµους της χώρας. Με την εφαρµογή του Γ΄ΚΠΣ ιδρύθηκαν και χρηµατοδοτήθηκαν µέσω των ΠΕΠ γιαένα αρχικό διάστηµα δύο ετών ανάλογα προγράµµατα σχε-δόν στο σύνολο των δήµων. Ωστόσο, η λειτουργία του προ-γράµµατος ήταν προβληµατική, καθώς δεν υπήρξε ποτέσυνολική και τελική ρύθµιση και κατοχύρωση της λειτουργίαςτου,παρά µόνο παρατάσεις επί παρατάσεων που δινόταν τηντελευταία στιγµή. Αυτό φαίνεται από τις διαδοχικές νοµοθε-τικές ρυθµίσεις: µε τις ΚΥΑ Π4β/5814/1997 καιΓ4β/Φ383/οικ.4504/1998 γίνονται οι πρώτες ρυθµίσεις τηςλειτουργίας του προγράµµατος. Ο Ν. 3106/2003 (άρθρο 13)έθεσε σε πιο συγκεκριµένη βάση το πλαίσιο λειτουργίας τουπρογράµµατος, ενώ ο Ν.3146/2003 (άρθρο 13) έδωσε παρά-ταση λειτουργίας του προγράµµατος για δύο χρόνια (µέχρι

το 2005). Στη συνέχεια, µε το Ν. 3329/2005 (άρθρο 26)δόθηκε παράταση για άλλα δύο χρόνια, ενώ µε το Ν.3613/2007 (άρθρο 27) η παράταση «παρατάθηκε» µέχρι τις31/8/2008. Τέλος, τέσσερις µόλις ηµέρες πριν τη λήξη τηςπροθεσµίας, δηλαδή στις 27/8/2008, µε την ΚΥΑ60292/2158/27.08.2008 παρατάθηκε η λειτουργία του προ-γράµµατος µέχρι τις 31/12/2008. Εν τω µεταξύ, µε την ίδιαΚΥΑ, το πρόγραµµα για την Τέταρτη ΠρογραµµατικήΠερίοδο (2007 – 2013) µετονοµάζεται σε «Ενέργειες ενίσχυ-σης της κοινωνικής συνοχής και βελτίωσης της ποιότηταςζωής ηλικιωµένων και ατόµων που χρήζουν κατ’ οίκον βοή-θειας» και πρόκειται να προκηρυχθεί στο πλαίσιο των νέωνΠΕΠ. Ωστόσο, στις προκηρύξεις που θα γίνουν θα µπορούννα συµµετέχουν και άλλοι φορείς πέραν των δήµων, δηλαδήη εκκλησία, διάφοροι σύλλογοι και οργανώσεις, ακόµα καιιδιώτες. Εποµένως, οι υπάρχουσες δοµές είναι και πάλι στοναέρα. Η αδυναµία της πολιτείας να δώσει µια οριστική λύσηστο θέµα έχει δηµιουργήσει κλίµα ανασφάλειας στους εργα-ζόµενους που οπωσδήποτε έχει δυσµενή επίδραση στησυνολική λειτουργία του προγράµµατος.

ΟΟιικκοοννοοµµιικκόό ππεερριιββάάλλλλοοννΟι δοµές δεν είναι οικονοµικά αυτόνοµες. Ο συντονι-

2. PEST ανάλυση

1. Σύµφωνα µε προβλέψεις της Eurostat, κατά το διάστηµα 2005 – 2050 ο συνολικός πληθυσµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παρουσιάσει πτώση κατά 2,1%, ωστόσο ταάτοµα τρίτης ηλικίας (65-79 ετών) θα αυξηθούν κατά 44,1% και τα υπέργηρα άτοµα (+80 ετών) κατά 180,5%. [European Commission, Green Paper “Confrontingdemographic change: a new solidarity between the generations”, COM(2005) 94 final, 16.3.2005, Brussels]

2. “The rising demands of an ageing population – the Greek experience”, Οµιλία του ∆ιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Ν. Γκαργκάνα στο Συνέδριο του Economist“Social Security Reform in Greece”, Αθήνα, 14.02.2008, http://www.bankofgreece.gr/announcements/files/14%202%2008_Economist.doc

3. Άρθρο 13, Ν. 3106/2003 Αναδιοργάνωση του Εθνικού Συστήµατος Κοινωνικής Φροντίδας και άλλες διατάξεις, ΦΕΚ 30/10.2.2003, Α’.



σµός, η υποστήριξη και η παρακολούθηση της πορείας καιεξέλιξης της δράσης της αποτελεί ευθύνη της Οµάδας∆ιοίκησης Έργου που έχει συσταθεί στο Υπουργείο Υγείας(ΚΥΑ 4035/27.07.2001) για τα προγράµµατα όλης της χώρας,ενώ ο έλεγχος διενεργείται σε τρία επίπεδα: Πρωτοβάθµιοςέλεγχος, ο οποίος διενεργείται από τη ∆ιαχειριστική Αρχήκάθε ΠΕΠ,∆ευτεροβάθµιος Έλεγχος που διενεργείται απότην Αρχή Πληρωµής του ΚΠΣ και Εξωτερικός δηµοσιονοµι-κός Έλεγχος, ο οποίος διενεργείται από την Επιτροπή∆ηµοσιονοµικού Ελέγχου (Ε∆ΕΛ). Ωστόσο, την άµεση διοι-κητική εποπτεία του προγράµµατος αλλά και την ευθύνηχρηµατοδότησης έχει η ∆ηµοτική Επιχείρηση του οικείου∆ήµου, που είναι ο φορέας υλοποίησης του προγράµµατος.Σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία (ΑΝΚΑ, 2006), το µέσοκόστος των αναλωσίµων ανέρχεται σε 149,13? ανά µήνα, τοµέσο κόστος χρήσης του αυτοκινήτου ανέρχεται σε 135? ανάµήνα και το µέσο κόστος πάγιου εξοπλισµού ανέρχεται σε2.345? για κάθε δοµή. Πρόκειται εποµένως για δοµές πουλειτουργούν µε χαµηλό κόστος, πολύ χαµηλότερο από τηνκλειστή νοσηλεία σε νοσοκοµείο.Ανάλογα µε το επίπεδο τηςπαρεχόµενης φροντίδας και ανάλογα µε το διάστηµα τηςαπαιτούµενης νοσηλείας, η φροντίδα στο σπίτι µπορεί ναείναι στο 40 - 75% του κόστους φροντίδας σε νοσηλευτικόίδρυµα (Hollander and Chappell, 2002; Uchida et al., 2001).

ΚΚοοιιννωωννιικκοο--πποολλιιττιισσττιικκόό ππεερριιββάάλλλλοοννΠαράγοντες όπως οι κινητικές δυσλειτουργίες, οι συναι-

σθηµατικές και γνωστικές δυσκολίες ο αυξηµένος αριθµόςπτώσεων, η προχωρηµένη ηλικία, η χηρεία και η κακή υποκει-µενική αντίληψη για την κατάσταση της υγείας σχετίζονται µεµεγαλύτερη χρήση υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας, είτεδηµόσιων είτε ιδιωτικών σε παγκόσµιο επίπεδο (Stoddart et

al., 2002). Η γήρανση του πληθυσµού και οι γενικότερες κοι-νωνικές τάσεις που έχουν µειώσει το ποσοστό της άτυπηςφροντίδας που παρέχεται από την οικογένεια είναι παράγο-ντες που συνηγορούν στην επέκταση και αναβάθµιση τωνυπηρεσιών που παρέχονται από το πρόγραµµα. Με το«ΒσΣ» εξυπηρετούνται από κάθε δοµή κατά µέσο όρο 94άτοµα (ΑΝΚΑ, 2006). Στη µεγάλη πλειοψηφία οι εξυπηρε-τούµενοι είναι συνταξιούχοι του ΟΓΑ.∆εν υπάρχουν λεπτο-µερή στοιχεία για το εισόδηµά τους, ωστόσο, σύµφωνα µεεκτιµήσεις, βρίσκεται στην κλίµακα 0-500 e ανά µήνα για το90% των περιπτώσεων.

ΤΤεεχχννοολλοογγιικκόό ππεερριιββάάλλλλοοννΗ χρήση επιβοηθητικών τεχνολογιών για την παροχή

καλύτερης φροντίδας στους ηλικιωµένους στο χώρο τουςείναι ένα ζήτηµα που έχει προωθηθεί εδώ και αρκετά χρόνια(Elliott, 1991). Σήµερα, µε την τεράστια εξάπλωση των τεχνο-λογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και την ευρύτατη διά-δοση του Internet, τα ζητήµατα της χρήσης τεχνολογιώνστην υγεία και στη φροντίδα βρίσκονται στην πρώτη γραµ-µή των πολιτικών υγείας. Η υιοθέτηση πρωτοβουλιών γιαeHealth προσφέρει τη δυνατότητα νέων προσεγγίσεων σεπολλούς τοµείς της φροντίδας. Το προηγµένο τεχνολογικόπεριβάλλον µπορεί να αξιοποιηθεί έτσι ώστε να προσφέρο-νται σύγχρονες υπηρεσίες φροντίδας. Ωστόσο, στις περισ-σότερες δοµές του προγράµµατος δεν υπάρχει ούτε η στοι-χειώδης δυνατότητα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, έτσιώστε να αρχειοθετούνται οι δράσεις της δοµής. Είναι λοιπόναπαραίτητο να γεφυρωθεί αυτό το χάσµα ανάµεσα στηντεχνολογική πραγµατικότητα που είναι διαθέσιµη πλέονπαντού και στην ανυπαρξία τεχνολογικής υποστήριξης πουσήµερα παρατηρείται σε πολλές δοµές.

3. SWOT ανάλυση

Η SWOT (SStrengths - WWeaknesses - OOpportunities -TThreats) ανάλυση είναι ένα σηµαντικό εργαλείο του στρατη-γικού σχεδιασµού που πρωτοπαρουσιάστηκε στη δεκαετίατου 1970 (Andrews, 1971), και χρησιµοποιείται για να εντοπι-στούν και να περιγραφούν τα δδυυννααττάά και τα ααδδύύννααµµαα σηµείαστο εσωτερικό του οργανισµού και οι εευυκκααιιρρίίεεςς και οι ααππεειιλλέέςςπου υπάρχουν στο εξωτερικό περιβάλλον του οργανισµού.

Συνήθως όλα τα παραπάνω τοποθετούνται σε ένα πλαί-σιο σε συνοπτική και συνεκτική µορφή (βλ.∆ιάγραµµα), έτσιώστε να αποτελέσουν ένα πολύτιµο εργαλείο ανάλυσης σταχέρια της διοίκησης του οργανισµού προκειµένου να βελτιω-θεί η λειτουργία του και αυξηθούν οι πιθανότητες επίτευξηςτων στόχων του, µέσω της κεφαλαιοποίησης των δυνατώνσηµείων, της εξάλειψης των αδυναµιών, της εκµετάλλευσηςτων ευκαιριών και της αντιµετώπισης των απειλών.

∆∆υυννααττάά σσηηµµεείίααΚΚααλλόό εεππίίππεεδδοο ππααρρεεχχόόµµεεννωωνν υυππηηρρεεσσιιώώνν.. Οι υπηρεσίες

που προσφέρονται βοηθούν να διασφαλιστεί για τους εξυ-πηρετούµενους ένα αίσθηµα αξιοπρεπούς και υγιούς διαµο-νής, διαβίωσης, υγειονοµικής περίθαλψης, σίτισης κλπ., ενώ

ταυτόχρονα διευκολύνεται σηµαντικά η οικογένεια του ηλι-κιωµένου καθώς απαλλάσσεται από σηµαντικό µέρος τηςφροντίδας.

ΑΑπποοφφυυγγήή ιιδδρρυυµµααττοοπποοίίηησσηηςς αασσθθεεννώώνν.. Πολλά περιστατι-κά σε άλλες περιπτώσεις, λόγω του χρόνιου χαρακτήρα τωνπροβληµάτων, ίσως κατέληγαν σε εισαγωγή σε κάποιο ίδρυ-µα για µακροχρόνια νοσηλεία.

ΜΜεείίωωσσηη χχρρήήσσηηςς ννοοσσοοκκοοµµεειιαακκώώνν υυππηηρρεεσσιιώώνν.. Πολλά απότα περιστατικά που εξυπηρετεί η δοµή θα κατέληγαν στονοσοκοµείο, ενώ τώρα αποφεύγεται η στρεσογόνος επαφήµε το νοσοκοµείο ή ελαχιστοποιείται ο χρόνος της νοσοκο-µειακής περίθαλψης. Από την άλλη µεριά, αυτό έχει επίσηςσηµαντικές οικονοµικές επιπτώσεις, µε τη µείωση τουκόστους νοσηλείας, ενώ δεν θα πρέπει να παραλείψουµε τηνελάφρυνση από αυτά τα περιστατικά του προσωπικού τωννοσοκοµείων που ήδη λειτουργεί σε πολλές περιπτώσειςακόµα και πάνω από τα όριά του.

ΙΙκκααννοοπποοιιηηµµέέννοοιι εεξξυυππηηρρεεττοούύµµεεννοοιι.. Στη συντριπτική πλειο-ψηφία των δοµών τα ποσοστά ικανοποίησης των εξυπηρε-τούµενων είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα (ΑΝΚΑ, 2006).

ΕΕυυρρύύττεερρηη κκοοιιννωωννιικκήή ααπποοδδοοχχήή ττοουυ ρρόόλλοουυ ττηηςς δδοοµµήήςς.. Για



το σύνολο της χώρας το πρόγραµµα «ΒσΣ» αναδείχτηκε ωςη πιο δηµοφιλής παρερχόµενη υπηρεσία από τους ΟΤΑ(ΑΝΚΑ, 2006).

ΠΠοολλύύ κκααλλήή γγννώώσσηη ττοουυ ππεερριιββάάλλλλοοννττοοςς λλεειιττοουυρργγίίααςς.. Ηκάθε δοµή έχει συνήθως µια πολύ καλή γνώση του περιβάλ-λοντος στο οποίο λειτουργεί, αφενός µε την αρχική κατα-γραφή και συλλογή των πρωτογενών δεδοµένων για τουςηλικιωµένους και στη συνέχεια µε την τήρηση του ΒιβλίουΜητρώου και των ατοµικών φακέλων των εξυπηρετούµενων.

ΕΕµµππεειιρρίίαα ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Το προσωπικό συνήθως υπηρετείαπό την αρχή της λειτουργίας του προγράµµατος, εποµένωςέχει πλήρη γνώση των δραστηριοτήτων της δοµής και έχειαποκτήσει πολύ σηµαντική εµπειρία σχετικά µε το ποιές θαπρέπει να είναι οι ενέργειες σε κάθε περιστατικό που αντιµε-τωπίζουν.

ΑΑίίσσθθηηµµαα κκοοιιννωωννιικκήήςς εευυθθύύννηηςς κκααιι ππρροοσσφφοορράάςς ααππόό ππλλεευυ--ρράάςς ττοουυ ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Το προσωπικό της δοµής έχει πλήρησυναίσθηση του ρόλου του και αισθάνεται ότι προσφέρειστην τοπική κοινωνία.

ΚΚααλλέέςς σσχχέέσσεειιςς ττοουυ ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Η ύπαρξη καλών δια-προσωπικών σχέσεων ανάµεσα στα µέλη του προσωπικούείναι ένα θετικό σηµείο που βοηθάει στην καθηµερινή λει-τουργία της δοµής.

ΚΚααλλέέςς σσχχέέσσεειιςς µµεε ττηηνν εεππιιββλλέέπποουυσσαα ααρρχχήή.. Το καλό επίπε-δο συνεργασίας µε την επιβλέπουσα αρχή συµβάλλει στηνεύρυθµη λειτουργία της δοµής.

∆∆ιικκττύύωωσσηη ττηηςς δδοοµµήήςς µµεε άάλλλλεεςς κκοοιιννωωννιικκέέςς δδοοµµέέςς.. Οικαλές σχέσεις µε άλλες κοινωνικές δοµές και υπηρεσίες τηςευρύτερης περιοχής (Νοσοκοµείο, Κέντρα Υγείας, φαρµα-κεία, Πρόνοια, Κοινωνική υπηρεσία, ΚΑΠΗ, κλπ.) βοηθούνπολύ στην παραγωγή καλής ποιότητας υπηρεσιών.

ΚΚααιιννοοττόόµµεεςς δδρράάσσεειιςς.. Η κάθε δοµή µπορεί να αναλάβεικαινοτόµες δράσεις που συµβάλλουν στη βελτίωση τηςεικόνας της και στη διεύρυνση της κοινωνικής αποδοχής.Για παράδειγµα, µπορεί να λειτουργήσει ένα πρόγραµµασυλλογής φαρµάκων µε την τοποθέτηση σε κεντρικάσηµεία της πόλης κουτιών στα οποία οι πολίτες µπορούννα αφήνουν φάρµακα που δεν χρησιµοποίησαν. Τα φάρµα-κα στη συνέχεια, κατόπιν φυσικά ελέγχου καταλληλότητας,µπορεί να χρησιµοποιηθούν για τους εξυπηρετούµενουςτης δοµής απαλλάσσοντάς τους από µια σηµαντική οικο-νοµική επιβάρυνση.

ΑΑδδύύννααµµαα σσηηµµεείίααΕΕλλλλεείίψψεειιςς ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Σε πολλές δοµές δεν υπάρχει

φυσιοθεραπευτής και ψυχολόγος, ειδικότητες που είναι απα-ραίτητες λόγω της φύσης των προβληµάτων που αντιµετω-πίζουν συχνά οι εξυπηρετούµενοι (κινητικά προβλήµαταλόγω γήρατος ή τραυµατισµών, ψυχολογικά προβλήµαταλόγω µοναξιάς).

ΚΚααµµίίαα εεππιιµµόόρρφφωωσσηη ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Το προσωπικό δεν επι-µορφώθηκε καθόλου. ∆εν υπήρξε κάποια εξειδικευµένηαρχική κατάρτιση,ούτε κάποια επιµόρφωση στη συνέχεια.Τογεγονός αυτό στερεί από το προσωπικό της δοµής την ενη-µέρωση σε νέες τάσεις που υπάρχουν για την εφαρµογήδράσεων κοινωνικών προγραµµάτων, εξελίξεις στο χώρο τηςνοσηλευτικής, της συµβουλευτικής, της ψυχολογικής υποστή-

ριξης και άλλων τοµέων που εµπλέκεται η δοµή.ΕΕππααγγγγεελλµµααττιικκήή εεξξοουυθθέέννωωσσηη ττοουυ ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Πολλές

δοµές έχουν µόνο το απολύτως απαραίτητο προσωπικό τοοποίο δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών. Έτσι,σε συν-δυασµό και µε το γεγονός της νοµοθετικής εκκρεµότητας,δηµιουργούνται συνθήκες στρες και επαγγελµατικής εξουθέ-νωσης στο προσωπικό.

ΕΕλλλλεείίψψεειιςς εεξξοοππλλιισσµµοούύ.. Πολλές δοµές λειτουργούν µεστοιχειώδη εξοπλισµό και δεν διαθέτουν ούτε καν έναναπλό ηλεκτρονικό υπολογιστή για την τήρηση των αρχείωντους.

ΠΠεερριιοορριισσµµέέννηη δδυυννααττόόττηητταα µµεετταακκιιννήήσσεεωωνν.. Η κάθε δοµήδιαθέτει συνήθως ένα αυτοκίνητο και περιορίζεται έτσι ηδυνατότητα µετακινήσεων του προσωπικού. Εάν υπήρχε δεύ-τερο αυτοκίνητο θα άλλαζε κατά πολύ ο σχεδιασµός τωνκινήσεων, µε αποτέλεσµα τον αυξηµένο αριθµό και τη σηµα-ντική βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών.

ΑΑδδύύννααµµοο µµάάννααττζζµµεεννττ.. Συνήθως κανείς από το προσωπι-κό δεν έχει στοιχειώδεις έστω γνώσεις µάνατζµεντ, ούτεθεωρητικές ούτε εµπειρικές και αυτό αποτελεί ένα αδύναµοσηµείο καθώς µπορεί να µην υπάρχει σωστός προγραµµατι-σµός δράσεων.

ΑΑννύύππααρρκκττοοςς εεππιιχχεειιρρηησσιιαακκόόςς σσχχεεδδιιαασσµµόόςς ττωωνν δδρράάσσεεωωνν..Συνήθως δεν καταρτίζεται επιχειρησιακό σχέδιο δράσης σεετήσια ή άλλη βάση.

ΕΕλλλλιιππήήςς ααξξιιοολλόόγγηησσηη.. Οι έλεγχοι που διενεργούνταιέχουν διαχειριστικό χαρακτήρα και δεν αποτιµώνται ούτεαξιολογούνται τα αποτελέσµατα και ο αντίκτυπος της δρά-σης της δοµής στην τοπική κοινωνία. Σηµειώνεται ότι στιςπερισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η αξιολόγησηκοινωνικών προγραµµάτων είναι µια ευρύτατα διαδεδοµένηδιαδικασία, η οποία αποτελεί µια από τις βασικές συνιστώσεςτου όλου συστήµατος υλοποίησης των προγραµµάτων(Rossi et al., 2004). Ειδικότερα σε ότι αφορά στα προγράµ-µατα για ηλικιωµένους,η αξιολόγησή τους γίνεται πλέον στηνΕυρώπη σε ποσοστό 100%, δηλαδή στο σύνολο των προ-γραµµάτων (van Campen, 2008).

ΑΑννύύππααρρκκττηη δδηηµµοοσσιιοοπποοίίηησσηη ττωωνν δδρράάσσεεωωνν.. ∆εν υπάρχεισυνήθως επαρκής δηµοσιοποίηση των δράσεων και τωναποτελεσµάτων, κάτι που θα µπορούσε να διευρύνει περαι-τέρω την αποδοχή εκ µέρους του ευρύτερου κοινού.

ΕΕυυκκααιιρρίίεεςςΑΑπποοσσααφφήήννιισσηη ττοουυ ννοοµµοοθθεεττιικκοούύ κκααθθεεσσττώώττοοςς.. Κινήσεις

προς τη διασφάλιση του µέλλοντος της δοµής, όπως π.χ. ηµονιµοποίηση του προσωπικού, είναι δυνατόν να συµβούνλόγω της αυξηµένης ανάγκης και απαίτησης της κοινωνίαςγια τις παρεχόµενες από τη δοµή υπηρεσίες.

ΕΕκκσσυυγγχχρροοννιισσµµόόςς λλεειιττοουυρργγίίααςς.. Η απόκτηση υπολογιστήκαι η διενέργεια εξωτερικής αξιολόγησης είναι βασικές κινή-σεις που µπορεί να βελτιώσουν σηµαντικά την εσωτερική λει-τουργία της κάθε δοµής.

ΕΕππιιµµόόρρφφωωσσηη ππρροοσσωωππιικκοούύ.. Υπάρχουν και πρέπει να ανα-ζητηθούν ευκαιρίες επιµόρφωσης του προσωπικού σε πολλάθέµατα, όπως µάνατζµεντ και διαχείριση υπηρεσιών υγείαςκαι κοινωνικών υπηρεσιών, διάφορα νοσηλευτικά ζητήµατα,ψυχολογία κλπ.



∆∆ιιεεύύρρυυννσσηη δδρραασσττηηρριιοοττήήττωωνν.. Η κάθε δοµή µπορεί ναεπεκτείνει τις δραστηριότητές της µε κάποιες εύκολες κινή-σεις όπως π.χ. την προµήθεια δεύτερου αυτοκινήτου, ή τηναπασχόληση φυσιοθεραπευτή ή ψυχολόγου.

ΕΕννίίσσχχυυσσηη κκααιι κκααλλύύττεερρηη εεκκµµεεττάάλλλλεευυσσηη ττωωνν σσχχέέσσεεωωνν µµεεάάλλλλεεςς δδοοµµέέςς.. Οι σχέσεις µε άλλες δοµές µπορούν να διευ-ρυνθούν και να ενισχυθούν ώστε να υπάρχει ευρύτερησυνεργασία, ανταλλαγή καλών πρακτικών, ανάληψη κοινώνδράσεων και πρωτοβουλιών, κλπ.

ΣΣυυννεερργγαασσίίαα µµεε εεθθεελλοοννττιικκέέςς οορργγααννώώσσεειιςς.. Η κάθε δοµήµπορεί να εγκαθιδρύσει σχέσεις µε εθελοντικές οργανώσειςστο πλαίσιο κοινών δράσεων και πρωτοβουλιών, αφενόςπροωθώντας τον εθελοντισµό και αφετέρου βοηθούµενη ηίδια από την διεύρυνση του εθελοντισµού.

ΑΑππεειιλλέέςςΑΑσσττααθθέέςς ννοοµµοοθθεεττιικκόό κκααθθεεσσττώώςς.. Το νοµοθετικό καθε-

στώς λειτουργίας είναι ασαφές και ενδέχεται να υπάρξουν

µεταβολές που να απειλήσουν τη βιωσιµότητα διαφόρωνδοµών και να δηµιουργήσουν αναστάτωση σε αρκετέςπεριοχές.

ΑΑππώώλλεειιαα χχρρηηµµααττοοδδόόττηησσηηςς.. Η χρηµατοδότηση δεν είναιεξασφαλισµένη παρά µόνο µέχρι το 2011. Στη συνέχεια, οιδοµές θα πρέπει να λειτουργήσουν µε ίδιους πόρους τωνΟΤΑ ή να αναζητήσουν πόρους χρηµατοδότησης.

ΟΟιικκοοννοοµµιικκήή ύύφφεεσσηη κκααιι ππεερριικκοοππέέςς κκοοιιννωωννιικκώώνν κκοοννδδυυλλίίωωνν..Η πρόσφατη οικονοµική κρίση µπορεί να έχει σοβαρέςπαρενέργειες στις κοινωνικές δαπάνες συνολικά και να απει-ληθεί η βιωσιµότητα κοινωνικών δοµών.

ΑΑδδυυννααµµίίαα εεξξυυππηηρρέέττηησσηηςς ααυυξξηηµµέέννοουυ ααρριιθθµµοούύ αασσθθεεννώώνν..Ο αριθµός των ατόµων που χρήζει βοηθείας συνεχώς αυξά-νει, αφενός λόγω της γήρανσης του πληθυσµού και αφετέ-ρου λόγω της αυξανόµενης δυσκολίας του στενού οικογενει-ακού περιβάλλοντος των ατόµων να ανταποκριθεί στιςαυξηµένες ανάγκες φροντίδας.

3.1. Πίνακας SWOT



5. Συµπεράσµατα

Είναι προφανές ότι το πρόγραµµα «ΒσΣ» έχει συµβάλ-λει θετικά στην αντιµετώπιση κοινωνικών προβληµάτων σετοπικό επίπεδο και αποτελεί µια σηµαντική συνιστώσα τηςπρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας στη χώρα µας. Θα πρέ-πει όµως να υπάρξει µεγαλύτερη ευαισθητοποίηση απότην κεντρική εξουσία και να διατεθούν οι απαραίτητοιπόροι, έτσι ώστε αφενός να εξασφαλιστεί η επιβίωση τωνδοµών και αφετέρου να δηµιουργηθούν προϋποθέσεις

ανάπτυξης και διεύρυνσης του ρόλου τους, κάτι που θαανακουφίσει µεγάλο αριθµό ατόµων της τρίτης ηλικίαςπου έχουν άµεση ανάγκη από τις υπηρεσίες αυτές. Ένασύγχρονο κοινωνικό κράτος χαρακτηρίζεται, ανάµεσα σεάλλα, από την εύρυθµη και αποτελεσµατική λειτουργίαδοµών κοινωνικής φροντίδας και αυτό είναι κάτι πουακόµα αποτελεί ζητούµενο για τη χώρα µας.

Ελληνική

Αλεξιάς, Γ., Φλάµου Α., 2007. Αξιολόγηση της κοινωνικής και ψυχο-συναισθηµατικής υποστήριξης των ηλικιωµένων µε προβλήµατα υγεί-ας, κοινωνικής αποµόνωσης και αποκλεισµού: Η περίπτωση τουΠρογράµµατος «Βοήθεια στο Σπίτι»”. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής,24(Suppl 1), 37-42.

ΑΝΚΑ, 2006. Έρευνα Καταγραφής και Αποτύπωσης τωνΠροβληµάτων, των Αναγκών και των Ενεργειών για τη ΣυνέχισηΛειτουργίας των Μονάδων «Βοήθεια στο Σπίτι». Μελέτη τηςΑναπτυξιακής Καρδίτσας (ΑΝΚΑ) για λογαριασµό της ΚΕ∆ΚΕ,Καρδίτσα.

Περγάµαλη, Μ., 2006. Ικανοποίηση των ηλικιωµένων από τις υπηρεσίεςτου προγράµµατος «Βοήθεια στο Σπίτι» στο ∆ήµο Ηρακλείου.Μεταπτυχιακή εργασία (επιβλέποντες:Α.Φιλαλήθης και Α.Αλεγκάκης).Τµήµα Ιατρικής, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Ηράκλειο.

Υφαντόπουλος, Γ., 2005. Τα Οικονοµικά της Υγείας: Θεωρία καιΠολιτική. Εκδόσεις Τυπωθήτω, Αθήνα.

Χαλκουτσάκη, Σ., 2007. Ικανοποίηση χρηστών υπηρεσιών κατ’ οίκονφροντίδας στο ∆ήµο Ηρακλείου. Μεταπτυχιακή εργασία (επιβλέπο-ντες: Α. Φιλαλήθης και Α. Αλεγκάκης). Τµήµα Ιατρικής, ΠανεπιστήµιοΚρήτης, Ηράκλειο.

Ξενόγλωσση

Andrews, K., 1971. The Concept of Corporate Strategy. R.D. Irwin,Homewood, IL.

Bauld, L., Chesterman, J., Judge, Κ., 2000. Measuring satisfaction withsocial care amongst older service users: issues from the literature.Health and Social Care in the Community, 8: 316–324.

Daniilidou N., Economou, C., Zavras, D., Kyriopoulos J., Georgoussi, E.,2003. Health and social care in aging population: an integrated careinstitution for the elderly in Greece. International Journal of IntegratedCare, 2003 (3): e04.

Elliott, R., 1991.Assistive Technology for the frail elderly:An Introductionand Overview. Report prepared for the Office of the AssistantSecretary for Planning and Evaluation. U.S. Department of Health andHuman Services, USA.

Hollander,M.,Chappell,N., 2002. Final report of the national evaluationof the cost-effectiveness of home care. Health Transition Fund, HealthCanada.

Geron, S.M., Smith, K.,Tennstedt, S., Jette,A., Chassler, d., Kasten, L., 2000.The Homecare satisfaction measure: A client-centered approach toassessing the satisfaction of frail older adults with homecare services.Journal of Gerontology, Series B: Psychological Sciences and SocialSciences, 55:259–270.

OECD, 2007. Health Data. Paris.

Rossi, P.H., Lipsey, M.W., Freeman, H.E., 2004. Evaluation: A SystematicApproach. 7th edition, Sage Publications, London.

Stoddart H.,Whitley, E., Harvey I., Sharp, D., 2002.What determines theuse of home care services by elderly people? Health and Social Carein the Community, 10 (5):348-360.

Uchida, Y., Shimanouchi, S., Kono, A., 2001. Outcome Evaluation andCost-Effectiveness of Home Care Services. Journal of Japan Academyof Nursing Science, 21(1):9-17.

van Campen, C., 2008.Values on a grey scale: Elderly Policy Monitor2008.The Netherlands Institute for Social Research,The Hague.




ΙΙωωάάνννναα ΚΚααρρααγγκκοούύννηη,, Νοσηλεύτρια ΠΕ MSc, Μ.Α.Φ. Εγκαυµάτων Γ.Ν. Ελευσίνας «ΘΡΙΑΣΙΟ» ΛΑΤΣΕΙΟ Κέντρο Εγκαυµάτων

ΜΜααρρίίαα ΑΑρρββααννίίττηη,, Προϊσταµένη ΤΕ MSc, Μ.Α.Φ. Εγκαυµάτων Γ.Ν. Ελευσίνας «ΘΡΙΑΣΙΟ» ΛΑΤΣΕΙΟ Κέντρο Εγκαυµάτων

ΑΑππόόσσττοολλοοςς ΓΓκκεεττσσίίδδηηςςΝοσηλευτής ΤΕ, Μ.Α.Φ. Εγκαυµάτων Γ.Ν. Ελευσίνας «ΘΡΙΑΣΙΟ» ΛΑΤΣΕΙΟ Κέντρο Εγκαυµάτων

ΣΣοοφφίίαα ΣΣωωττηηρρίίοουυΝοσηλεύτρια ΤΕ, Μ.Α.Φ. Εγκαυµάτων Γ.Ν. Ελευσίνας «ΘΡΙΑΣΙΟ» ΛΑΤΣΕΙΟ Κέντρο Εγκαυµάτων

∆∆ρρ.. ΠΠααύύλλοοςς ΣΣααρράάφφηηςςΝοσηλευτής ΠΕ, MSc, MSc, PhD, Nαυτικό Νοσοκοµείο Αθηνών

ΠΕΡΙΛΗΨΗΥΥππόόββααθθρροο-- Η σίτιση στον εγκαυµατία ασθενή είναι µείζονος σηµασίας θέµα δεδοµένου του αυξηµένου µετα-βολισµού στον οποίο υπόκειται. Η πρώιµη έναρξη της σίτισης παίζει πολύ σηµαντικό ρόλο στην έκβαση τηςνόσου.ΣΣττόόχχοοιι-- Στόχος της συγκεκριµένης µελέτης είναι η εκτίµηση της θρέψης στον εγκαυµατία ασθενή συσχετίζο-ντας τις συνολικές θερµίδες που λαµβάνει ο ασθενής µε τις τιµές των ολικών λευκωµάτων στον ορό του αίµα-τος.ΣΣχχέέδδιιοο-- Για να προσδιοριστεί η αποτελεσµατικότητα της θρέψης χρησιµοποιήθηκαν δύο τύποι υπολογισµούτων θερµίδων για τη σίτιση των εγκαυµατιών που προτείνονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Κατόπιν έγινε σύγκρι-ση αυτών των δυο µεθόδων που εφαρµόστηκαν.ΣΣυυµµµµεεττέέχχοοννττεεςς-- Το δείγµα αποτέλεσαν 16 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε Μονάδα Αυξηµένης ΦροντίδαςΕγκαυµάτων στην Ελλάδα µε 20-30% ολικής επιφάνειας σώµατος εγκαύµατα (µερικού ή και ολικού πάχους).Οιασθενείς ήταν όλοι ενήλικες από 25 έως 68 ετών και η επιλογή του δείγµατος ήταν τυχαία.ΜΜέέθθοοδδοοιι ΑΑπποοττεελλέέσσµµαατταα-- Από την µελέτη φάνηκε πως υπάρχει θετική συσχέτιση των θερµίδων που λαµβάνειο ασθενής µε τις τιµές των ολικών λευκωµάτων. Χρησιµοποιώντας τον έλεγχο t δεν φάνηκε στατιστικά σηµα-ντική διαφορά στις δύο µεθόδους σίτισης όσον αφορά των αριθµό των χορηγούµενων θερµίδων (t=0,226,p>0,05)ΣΣυυµµππεερράάσσµµαατταα-- Εποµένως δεν έχει σηµασία ποιον από τους τύπους υπολογισµού των θερµίδων χρησιµοποι-ούµε καθώς έχουν την ίδια αποτελεσµατικότητα. Σηµασία έχει η εφαρµογή ενός συνολικού προγράµµατοςφροντίδας υγείας που θα οδηγήσει στη θεραπεία της νόσου

ΛΛΕΕΞΞΕΕΙΙΣΣ ΚΚΛΛΕΕΙΙ∆∆ΙΙΑΑ:: Θρέψη, Εγκαυµατίας, Ολικά λευκώµατα

Eκτίµηση της Αποτελεσµατικότητας της Θρέψης στον ΕγκαυµατίαΑσθενή. –Τυχαιοποιηµένη Ελεγχόµενη ∆οκιµή.

Η µεταβολική απάντηση του οργανισµού στη βαριάνόσο είναι γενικευµένη και ανεξάρτητη από το είδος τηςβλάβης είτε πρόκειται για σήψη, τραύµα, έγκαυµα ή εγχείρη-ση. Χαρακτηρίζεται από επιτάχυνση όλου του µεταβολι-σµού. Οι ασθενείς µε βαριά εγκαύµατα βρίσκονται σε υπερ-

µεταβολική κατάσταση και έχουν άµεση ανάγκη θερµιδικήςυποστήριξης. Θρεπτικά αποθέµατα κινητοποιούνται για ναπροσφέρουν τα απαραίτητα αµινοξέα, γλυκόζη και λιπαράοξέα για την κάλυψη των αυξηµένων αναγκών του οργανι-σµού µε αποτέλεσµα πρωτεόλυση, γλυκόλυση και λιπόλυση.

Εισαγωγή



Ο υπερµεταβολισµός αρχίζει και υποστηρίζεται από τοσυνδυασµό χηµικών, νευρογενών και περιβαλλοντικών ερε-θισµάτων και είναι ανάλογος της έκτασης και σοβαρότηταςτης βλάβης, (Bessey P.Q., Downey R.S., 1997). Η έντονη καιπαρατεταµένη κινητοποίηση του µεταβολισµού µπορεί ναπροκαλέσει εξάντληση των µεταβολικών αποθεµάτων, δια-ταραχές του ανοσολογικού συστήµατος και διαταραχέςτης λειτουργίας ζωτικών οργάνων. Τα γεγονότα αυτά εάνπαραµείνουν ανεξέλεγκτα συνοδεύονται από σηµαντικήαύξηση νοσηρότητας και θνητότητας, γεγονός που καθιστάαναγκαία την έγκαιρη αναγνώριση και αντιµετώπιση τους,(Deitch F.A. 1999, Mizock B.A.2000, Sayeed M.M. 2000).

Η ορθή θεραπευτική αντιµετώπιση και κατάλληλη δια-τροφή των εγκαυµατιών ασθενών επιταχύνει την επούλωσητης εγκαυµατικής επιφάνειας και βελτιώνει την επιβιώσει. Ηέναρξη της σίτισης πρέπει να γίνεται άµεσα µετά το έγκαυ-µα, διότι το γαστρεντερικό σύστηµα αποτελεί από την αρχήτης εγκαυµατικής καταπληξίας το όργανο στόχο που πλήτ-τεται άµεσα. Παρατηρείται σηµαντική ελάττωση της αιµά-τωσης του γαστρεντερικού σωλήνα µε αποτέλεσµα τηνέκπτωση της λειτουργίας του, (Peck M.,Ward Q.,1997). Είναιγνωστό ότι η έλλειψη του ερεθισµού του εντερικού βλεννο-γόνου για χρονικό διάστηµα πάνω από έξι ώρες προκαλείατροφία και επιτρέπει τη δίοδο µικροβίων και τοξινών δια-µέσου του εντερικού φραγµού. Είναι λοιπόν φανερό η ανά-γκη προστασίας των βλεννογόνων και εφαρµογής σίτισης,(Tayek J. 1999).

Ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι ηπρώιµη έναρξη εντερικής σίτισης. Μελέτη δείχνει ότι ηεντερική σίτιση είναι η πιο αποτελεσµατική οδός για να δια-τηρηθούν οι γαστρικές εκκρίσεις και η κινητικότητα τουγαστρεντερικού σωλήνα (Zhongyong C. 2007). Μείζονοςσηµασίας θέµα είναι και η χορήγηση γλουταµίνης στουςεγκαυµατίες ασθενείς, η οποία είναι σηµαντική πηγή ενέρ-γειας για τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήµατος (XiPeng, 2006). Ωστόσο πρόσφατη µελέτη καταλήγει ότι ηέναρξη της σίτισης µετά από ένα εικοσιτετράωρο δεν επη-ρεάζει την έκβαση της νόσου σε σχέση µε την πρώιµηέναρξη της σίτισης (Wasiak J. et al., 2006).

Η έµµεση θερµιδοµετρία χρησιµοποιείται συχνά γιατον υπολογισµό των θερµιδικών αναγκών των ασθενών πουβρίσκονται σε έντονο καταβολισµό.

Στη βιβλιογραφία αναφέρονται διάφοροι τύποι υπολο-γισµού αυτών τον αναγκών όπως φαίνεται στον πίνακα Ι.(Curreri R.W., Richmond D., Marvin J. 1974.,Wolfe 1981.,Dickerson R.N., 2002).

Σήµερα χρησιµοποιούνται ευρέως, παρότι έχουν περά-σει αρκετά χρόνια από τότε που ανακοινώθηκαν, οι τύποιτης οµάδας της Βοστώνης και ο τύπος του Curreri.

Ο τύπος της Βοστώνης προτείνει ότι ακόµα και τα πιοσοβαρά εγκαύµατα δεν έχουν ανάγκη περισσότερων θερ-µίδων από το διπλάσιο της ενέργειας που καταναλώνεταικατά τη διάρκεια πλήρους ηρεµίας όπως αναφέρεται στηνεξίσωση Haris – Benedict (Πίνακας Ι ), (Wolfe 1981).

Η παρούσα µελέτη ασχολείται µε την εφαρµογή των δύοαυτών τύπων σε 16 εγκαυµατίες ασθενείς µε 20 – 30% ολικήςεπιφάνειας σώµατος (TBS – Total Body Surfau) εγκαύµαταµερικού ή ολικού πάχους που νοσηλεύτηκαν σε µονάδεςεγκαυµάτων. Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο οµάδες Α καιΒ. Η οµάδα Α αποτελείται από 9 άτοµα στους οποίουςεφαρµόστηκε ο τύπος του Curreri και η οµάδα Β αποτελεί-ται από 7 άτοµα, όπου εφαρµόστηκε ο τύπος της Βοστώνης.Στη συνέχεια, χρησιµοποιώντας τον συντελεστή συσχέτισηςτου Pearson, έγινε συσχέτιση των τιµών αυτών µε την µέση

τιµή των ολικών λευκωµάτων στον όρο του αίµατος του κάθεασθενή για όσες ηµέρες εφαρµόστηκε η σίτιση µε βάσηαυτούς τους τύπους. Οι τιµές των ολικών λευκωµάτων είναιδείκτες εκτίµησης της θρέψης στην κλινική πρακτική.

Κατόπιν χρησιµοποιώντας τον έλεγχο t για ζεύγη έγινεσύγκριση των δύο τύπων όσον αφορά την αποτελεσµατικό-τητα τους σε σχέση µε το επίπεδο των ολικών λευκωµάτωνστο αίµα των ασθενών. Τα δεδοµένα της µελέτης φαίνονταιστον Πίνακα 2. Η ανάλυση των δεδοµένων έγινε µε το πρό-γραµµα SPSS Vs 16.0

Υλικό Μέθοδοι

Χρησιµοποιώντας τον συντελεστή συσχέτισης τουPearson για κάθε δείγµα ξεχωριστά έχουµε στην οµάδα Αr =0,55 και στην οµάδα Β r =0,668. Φαίνεται εποµένως καιαπό τα δύο δείγµατα πως υπάρχει µια µέτρια προς ισχυρήσχέση ανάµεσα στις τιµές τον ολικών λευκωµάτων και στοναριθµό των θερµίδων στους εγκαυµατίες ασθενείς. Πιοσυγκεκριµένα, φαίνεται να υπάρχει θετική συσχέτιση, δηλα-δή όσο αυξάνεται ο αριθµός των θερµίδων αυξάνει και ητιµή των ολικών λευκωµάτων στο αίµα.

Στη συνέχεια µας ενδιέφερε να συγκρίνουµε της µέσεςτιµές των ολικών λευκωµάτων στους δύο πληθυσµούς χρη-σιµοποιώντας τους µέσους των δειγµάτων Α και Β.

Εφαρµόζοντας τον έλεγχο t για ζεύγη βρέθηκε ότι οι µέσοιτων δύο πληθυσµών ταυτίζονται (t = 0,226 p >0,05). Αυτόσηµαίνει ότι οποιαδήποτε από τους δύο τύπους έµµεσηςθερµιδοµετρίας και αν χρησιµοποιήσουµε έχουν το ίδιοαποτέλεσµα όσον αφορά την επάρκεια της θρέψης στουςεγκαυµατίες.

Αυτό που παρατηρούµε µε βάση τον πίνακα 2 είναι ότιστις γυναίκες ο αριθµός των θερµίδων και στις δύο οµάδεςείναι περίπου ίδιος. Αντίθετα στην περίπτωση τον ανδρώνδεν φαίνεται να ισχύει το ίδιο. Οι άνδρες της οµάδας Β,σύµφωνα µε τον τύπο, φαίνεται να χρειάζονται µεγαλύτεροαριθµό θερµίδων σε σχέση µε τους άνδρες της οµάδας Α.

Αποτελέσµατα



Για παράδειγµα, άντρας εγκαυµατίας της οµάδας Α µε 20%ΟΕΣ (Ολικής Επιφάνειας Σώµατος) έγκαυµα χρειάζεται µεβάση τον τύπο Curreri περίπου 2500 θερµίδες, ενώ άντραςεγκαυµατίας µε 20% ΟΕΣ έγκαυµα έχει ανάγκη περίπου

4300 kcal µε βάση τον τύπο της οµάδας της Βοστώνης.Αυτή η διαφορά θερµίδων στο παραπάνω παράδειγµα είναιαρκετά σηµαντική λαµβάνοντας υπόψη ότι οι τιµές τον ολι-κών λευκωµάτων είναι σχεδόν ίδιες.

Είναι γενικά αποδεκτό ότι ο ρυθµός µεταβολισµούαυξάνει ανάλογα και σε γραµµική σχέση µε την έκταση τουεγκαύµατος. Χρειάζεται εποµένως ορθή θεραπευτική αντι-µετώπιση και κατάλληλη διατροφή. Αυτό µας αποδεικνύεικαι ο συντελεστής συσχέτισης του Pearson. Βέβαια πρέπεινα είµαστε προσεκτικοί ερµηνεύοντας τον συντελεστήσυσχέτισης του Pearson, γιατί µπορεί ένα αποτελεσµατικόσε θερµίδες πρόγραµµα σίτισης να είναι κύριος λόγος γιατην διατήρηση των ολικών λευκωµάτων στις φυσιολογικέςτιµές, µπορεί όµως να είναι το αποτέλεσµα ενός συνολικούπρογράµµατος φροντίδας υγείας.

Από την µελέτη τον δύο δειγµάτων προέκυψε ότι οιµέσες τιµές των ολικών λευκωµάτων στους δύο πληθυ-σµούς ταυτίζεται. Συµπεραίνουµε λοιπόν, ότι παρόλο πουυπάρχουν κάποιες διαφορές στον αριθµό των θερµίδωνστις δύο οµάδες, οι διατροφικές ανάγκες των εγκαυµατιώνκαλύπτονται και από τον τύπο του Curreri που δίνει στουςάνδρες σηµαντικά µικρότερο αριθµό θερµίδων. Αυτό προ-φανώς συµβαίνει, όπως φαίνεται και στον πίνακα Ι, γιατί οτύπος της οµάδας της Βοστώνης επηρεάζεται σηµαντικάαπό την ηλικία, ενώ ο τύπος του Curreri επηρεάζεταικυρίως από την έκταση του εγκαύµατος.

Μεγαλύτερη σηµασία εποµένως από τον ακριβή αριθ-µό θερµίδων έχει η ποιοτική σύνθεση της δίαιτας που θα

χορηγηθεί. Σύµφωνα µε έρευνες το ποσοστό των υδαταν-θράκων πρέπει να ισοδυναµεί µε 45 – 55% του ολικούποσού θερµίδων που έχει υπολογιστεί (Burk, 1980).Παροχή υδατανθράκων σε µεγαλύτερο ποσοστό συνο-δεύεται από διάφορες παρενέργειες, όπως επιβάρυνση τηςαναπνευστικής λειτουργίας.

Οι ανάγκες σε πρωτεΐνες για τον εγκαυµατία µε δεδο-µένη την αυξηµένη ανάγκη για την επούλωση ενός τόσοεκτεταµένου τραύµατος και την αυξηµένη απώλεια αζώτουαπό τα ούρα είναι σαφές πώς είναι µεγάλες. Πιο συγκεκρι-µένα στον πίνακα 3 φαίνονται οι ανάγκες σε πρωτεΐνεςσύµφωνα µε τον Curreri και την οµάδα της Βοστώνης.

Επιπλέων έχει αποδειχτεί ότι σε ασθενείς µε αυξηµένοκαταβολισµό πρωτεϊνών είναι ωφέλιµη η χορήγηση πρω-τεΐνης πλούσιας σε αµινοξέα διακλαδούµενης αλύσου(BCAA), (Echeniqui, 1984).

Τέλος η χορηγούµενη ποσότητα του λίπους πρέπει νααποτελεί το 30 – 40% των ολικών θερµίδων χωρίς ναπαραβλέπεται ο εµπλουτισµός της σίτισης µε ηλεκτρολύ-τες, βιταµίνες και ιχνοστοιχεία.

Όλα τα ανωτέρω µας οδηγούν στο συµπέρασµα ότιµεγαλύτερη σηµασία από τον ακριβή αριθµό των θερµίδωνέχει η ποιοτική σύνθεση της δίαιτας που θα χορηγηθεί.

Συζήτηση

Πίνακας 1 • Τρόποι υπολογισµού των θερµιδικών αναγκών στους εγκαυµατίες.

ΜΜέέθθοοδδοοςςCurreri et al

Οµάδα Βοστώνης

Xie et al

ΥΥπποολλοογγιισσµµόόςς ττωωνν χχοορρηηγγοούύµµεεννωωνν θθεερρµµίίδδωωνν ((kkccaall//dd))Ενήλικές (25 x ΣΒ/kgr) + (40 x % TBS)

2 x REE (Υπολογίζεται µε βάση τον τύπο του Harris – Benedict)Γυναίκες: REE = 655 + (4,3 x Βάρος (kg)) + (4,3 x ύψος (cm))Άνδρες: REE = 65 + (6,2 x βάρος (kg)) + (12,7 x ύψος (cm)) – (6,8 x ηλικία)

Κατανάλωση ενέργειας = (1000 kcal x BSA (m2) + 25 x % TBS)Όπου BSA: επιφάνεια σώµατος

TBS: επιφάνεια εγκαύµατος



Bessey P.Q., Downey R.S., Monaco W.W.,1997. Metabolic response toinjury and critical illness. In: Civettal M., Taylor R.W., Kirby R.R. (eds).Critical Care. Lippincott – Raven Publishers, Philadelphia, PA ,pp. 325– 335.

Burk, J.F.,Wolfe,R.R.,Mullani,C.J., Mathews, D.E Biet, D.W. 1980. Glycoserequirements following burn injury.Ann. Surg. 3:274,

Curreri R.W., Richmond D., Marvin J., 1974. Dietary requirements ofpatients with major burns. J.Am. Diet.Assoc. 65: 415..

Deitch E.A., Goodman F.R.,1999. Prevention of multiple organ . SurgClin North Am. 79 (6): 1471 – 88.

Dickerson R.N. 2002 Estimating energy and protein requirements ofthermally injured patients: art or science? Nutrition.18 (s): 439 – 442

Echenique, M.M., Bistrian, B.R., Moldawer, L.L., Palombo, J.D., Miller, M.M.1984. Improvement in amino-acid use in the critically patient withparenteral formula enrifhed with branchclein amino-acid. Surg.Gynec.obstet. 159:233,

Mizok B.A., 2000 Metabolic derangements in sepsis and septic shock.Critical Care Clinics 16 (2): 319 – 336.

Peck M.,Ward Q., 1997. Burn injury. In Civetta J.,Taylor R., Kirby R. (eds).Critical Care, 3rd ed. Lippincott – Raven, Philadelphia, USA , pp. 1265

– 1275.

Sayeed M.M., 2000. Signaling mechanism us of altered cellularresponses in trauma, burn and sepsis: role of Ca+.Arch Surg 135 (12):1432 – 42.

Tayek J. Nutrition In: Bongard F., Sue D. (1999) Current Critical CareDiagnosis and treatment. 2nd edition, Mc Graw Hill, USA: 126 – 145.

Wasiak J, Cleland H, Jeffery R. (2006) Early versus delayed enteralnutrition support for burn injuries.Cochrane Database of SystematicReviews 2006, Issue 3. Art. No.: CD005489. DOI:10.1002/14651858.CD005489.pub2.

Wolf e, 1981. R.R.:Caloric requirements of the burn patient. G.Trauma21:712,

Xi Peng , Hong Yan, Zhongyi You, Pei Wang, Shiliang Wang (2006)Glutamine granule-supplemented enteral nutrition maintainsimmunological function in severely burned patients. Burns 32, 589-593

Zhongyong Chen, Shiliang Wang, Bin Yu, Ao Li(2007) A comparisonstudy between early enteral nutrition and parenteral nutrition insevere burn patients Burns 33, 708-712


Πίνακας 2- ∆εδοµένα Μελέτης

ΟΟΜΜΑΑ∆∆ΑΑ ΑΑ--ΤΤύύπποοςς ττοουυ CCuurrrreerrii

ΦΦΥΥΛΛΟΟΘΘΘΘΑΑΘΘΘΘΘΘΘΘΑΑΑΑ

ΗΗΛΛΙΙΚΚΙΙΑΑ225533883355337744224455228822995588

ΒΒΑΑΡΡΟΟΣΣ((KKGG))775588227788665588778866558866778866

TTBBSS %%223322552244220022222277225522002244

KKccaall228800003300000022990000224400003300000033220000224400002255000033110000

ΟΟΛΛΙΙΚΚΑΑ ΛΛΕΕΥΥΚΚΩΩΜΜΑΑΤΤΑΑ55,,4455,,776655,,1144,,8855,,5544,,8855,,3366,,55

ΟΟΜΜΑΑ∆∆ΑΑ ΒΒ-- ΤΤύύπποοςς ττηηςς οοµµάάδδααςς ττηηςς ΒΒοοσσττώώννηηςς

ΦΦΥΥΛΛΟΟΘΘΘΘΘΘΘΘΑΑΑΑΑΑ

ΗΗΛΛΙΙΚΚΙΙΑΑ3355227755005511668866226655

ΒΒΑΑΡΡΟΟΣΣ((KKGG))7766665577999922660066887722

TTBBSS %%2255226622442244220022552200

KKccaall22990000330000002288000022990000440000004400000044330000

ΟΟΛΛΙΙΚΚΑΑ ΛΛΕΕΥΥΚΚΩΩΜΜΑΑΤΤΑΑ55,,2255,,8844,,8855,,1155,,5555,,6655,,88

ΥΥψψοοςς ((ccmm))115555116622116600115588117711117700116655

ccoorrrreellaattiioonn οοµµάάδδααςς ΑΑccoorrrreellaattiioonn οοµµάάδδααςς BB

00,,55555500,,666688

Πίνακας 3 • Υπολογισµός των αναγκών σε πρωτεΐνες στους εγκαυµατίες

Curreri

Οµάδα Βοστώνης

Πρωτεΐνες σε gr/d = 3 gr x ΣΒ (kgr)

Πρωτεΐνες σε gr/d = 1,5 – 2 gr x ΣΒ (kgr)


ανασκοπήσεις

Στεργιανή Πεταλωτή

Νοσηλεύτρια Στεφανιαίας Μονάδας Γ. Ν. Σερρών

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η µάθηση δεν είναι η απλή απορρόφηση πληροφοριών, γεγονότων και θεωριών, αλλά η ανά-πτυξη του κριτικού τρόπου σκέψης, ώστε να αντιµετωπίσουµε την υπεραφθονία των πληροφοριών που µαςκατακλύζουν. Οι νοσηλευτές εργάζονται σε ένα περιβάλλον γρήγορων αλλαγών, που απαιτεί από αυτούς ναεκσυγχρονίζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους ή να προετοιµάζονται για ένα διαφορετικό τοµέα γνώ-σεων. Για την απόκτηση των νέων απαιτούµενων γνώσεων εντάσσονται σε εκπαιδευτικά προγράµµατα καιαποτελούν τους λεγόµενους «ενήλικες» µαθητές. Στόχος της παρούσας βιβλιογραφικής ανασκόπησης είναιη διερεύνηση της προοπτικής ανάπτυξης της συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης των νοσηλευτώνστο χώρο της υγείας.Για το σκοπό αυτό έγινε βιβλιογραφική ανασκόπηση η οποία στηρίχθηκε στην ελληνική και διεθνή βιβλιο-γραφία που αφορά τη δια βίου εκπαίδευση των νοσηλευτών και την εφαρµογή της στην Ελλάδα.Αναζητήθηκαν ανασκοπικές µελέτες δηµοσιευµένες σε ελληνικά και διεθνή επιστηµονικά περιοδικά. Ωςκύριο εργαλείο ανάκλησης βιβλιογραφίας χρησιµοποιήθηκε το διαδίκτυο. Οι λέξεις κλειδιά που τέθηκανπρος αναζήτηση ήταν: ∆ια βίου εκπαίδευση, Ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση, Επαγγελµατική ανάπτυξη,Ποιότητα υπηρεσιών υγείας, Συνεχιζόµενη επαγγελµατική κατάρτιση.Ο σύγχρονος νοσηλευτής πρέπει να µαθαίνει συνεχώς. Ενώ η αρχική, βασική του εκπαίδευση είναι αυτο-νόητο προαπαιτούµενο της επαγγελµατικής επάρκειάς του, η συµµετοχή του σε προγράµµατα συνεχιζόµε-νης εκπαίδευσης και η δίψα του για µάθηση αποτελούν τα ειδοποιά γνωρίσµατα της αυξηµένης επαγγελ-µατικής του συνείδησης. Τα πλεονεκτήµατα που προσφέρει η διά βίου εκπαίδευση στους επαγγελµατίεςνοσηλευτές είναι, εκτός από πρόσβαση σε νέα γνώση, η δυνατότητα για διερεύνηση των προσόντων, ικα-νοτήτων και δεξιοτήτων τους, για να µπορούν να ανταπεξέλθουν στην πληθώρα των αλλαγών, των νέωντεχνολογιών και των επάλληλων εξελίξεων στο χώρο της υγείας.

Λέξεις-κλειδιά: ∆ια βίου εκπαίδευση, Ενδουπηρεσιακή εκπαίδευση, Επαγγελµατική ανάπτυξη, Ποιότηταυπηρεσιών υγείας, Συνεχιζόµενη επαγγελµατική κατάρτιση

Η ∆ιά Βίου Εκπαίδευση στη Nοσηλευτική Eπιστήµη και Πράξη:µια Βιβλιογραφική Ανασκόπηση

Η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού και κυρίως οεκσυγχρονισµός των δεξιοτήτων και η επέκταση της διαβίου µάθησης είναι αποφασιστικής σηµασίας στην οικονο-µία που βασίζεται στη γνώση. Η κατάρτιση είναι ένα σύνο-λο ενεργειών που σχεδιάζονται µε σκοπό την απόκτησηαπό τον καταρτιζόµενο αναγκαίων επαγγελµατικών γνώσε-ων και δεξιοτήτων. Ειδικότερα η ΣυνεχιζόµενηΕπαγγελµατική Κατάρτιση, αποτελεί µία διαρκή διαδικασία,

που έχει σκοπό να διασφαλίσει ότι οι γνώσεις και δεξιότη-τες του ατόµου προσαρµόζονται συνεχώς και ανταποκρίνο-νται στις εξελισσόµενες απαιτήσεις της θέσης εργασίας τουκαι των αναγκών της αγοράς εργασίας. Συνεπώς, η συνεχι-ζόµενη εκπαίδευση αποβλέπει στη συντήρηση, ανανέωση,αναβάθµιση και εκσυγχρονισµό των επαγγελµατικών γνώσε-ων και δεξιοτήτων (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).

1. Eισαγωγή



Η σσυυννεεχχιιζζόόµµεεννηη εεκκππααίίδδεευυσσηη (continued/continuingeducation) ως αυτόνοµος όρος πρωτοεµφανίζεται στιςαγγλο-σαξονικές χώρες την δεκαετία του 1960 και επικράτη-σε να αναφέρεται στην προσφορά επαγγελµατικής κατάρτι-σης σε αποφοίτους Πανεπιστηµίων. Ήταν σαφές πως στα«εεππιισσττηηµµοοννιικκάά εεππααγγγγέέλλµµαατταα» έπρεπε η γνώση να εµπλουτί-ζεται µε τις νέες επιστηµονικές ανακαλύψεις οι οποίες αφο-ρούσαν άµεσα την καλή επιτέλεση του επαγγελµατικού λει-τουργήµατος, και την προσπάθεια εµπλουτισµού αναλάµβα-ναν µε δικές τους πρωτοβουλίες οι εθνικής εµβέλειας επι-στηµονικο-επαγγελµατικοί σύλλογοι και σωµατεία (scientific

societies) («ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ»).Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Συνεχιζόµενη

Επαγγελµατική Κατάρτιση (ΣΕΚ), αποτελούσε έναν µάλλονµικρής σηµασίας αντικείµενο συλλογικής διαπραγµάτευσηςστις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΣΕΚτων εργαζοµένων αρχίζει να αποκτά µεγαλύτερη σηµασία,γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα φανερό µέχρι τα µέσα τηςδεκαετίας του 1990. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κατά κύριολόγο στην αλλαγή που πραγµατοποιήθηκε στις προσεγγί-σεις του τρόπου διοίκησης (Σουµέλη, E.).

Αναφορά στο Παρελθόν

Η ποιότητα στην παρεχόµενη φροντίδα θα πρέπει νααποτελεί τον κύριο στόχο των υπηρεσιών η οποία είναισηµαντική για όλους (Πορίσµατα, 14ο Παγκύπριο ΣυνέδριοΝοσηλευτικής και Μαιευτικής, 2007) και η οποία επηρεάζε-ται άµεσα από το επίπεδο της προσφερόµενης νοσηλευτι-κής φροντίδας που είναι ανάλογη του επιπέδου εκπαίδευ-σης του νοσηλευτικού προσωπικού (Καλοκαιρινού, Α.,Αναγνωστοπούλου, Α., 2007). Κρίνεται ουσιώδης η παροχήυψηλής ποιότητας υπηρεσιών, αλλά και η αναγνώριση αυτώναπό τους ασθενείς. Ο σηµερινός καταναλωτής φαίνεται ιδι-αίτερα ευαισθητοποιηµένος στο θέµα της ποιότητας(Κρητικός, Α., 2004).

Η βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας µπορεί ναεπιτευχθεί µέσω της βελτίωσης της νοσηλευτικής και τωνπαρεχόµενων υπηρεσιών, καθώς επίσης, και µέσω της προ-

ώθησης δραστηριοτήτων για υποστηρικτικό, ασφαλές εργα-σιακό περιβάλλον (Πορίσµατα, 14ο Παγκύπριο ΣυνέδριοΝοσηλευτικής και Μαιευτικής, 2007).

Η διαρκής βελτίωση της ποιότητας εµπλέκει το σύνολοτης οργανωτικής δοµής και ‘εξουσιοδοτεί’ τόσο το υγειονο-µικό προσωπικό, όσο και τους χρήστες των υπηρεσιών υγεί-ας στη σχηµατοποίηση σύγχρονης διαχειριστικής δοµήςκαι αντίληψης (Ελληνική Εταιρεία για την Ποιότητα στηνΥγεία).

Για την επίτευξη του στόχου, της παροχής υψηλής ποι-ότητας υπηρεσιών υγείας, απαραίτητες είναι οι κύριες λει-τουργίες της διοίκησης, όπως: Σχεδιασµός-προγραµµατι-σµός (Planning), Οργάνωση-στελέχωση (Organizing),∆ιεύθυνση-συντονισµός (Leading), Έλεγχος (Controlling)(Μπαλασοπούλου, Α.).

Η ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας

Ένας από τους λόγους που η «διά βίου µάθηση» έχεικαταστεί τόσο σηµαντική είναι η επιταχυνόµενη ανάπτυξητης επιστήµης και της τεχνολογίας. Η «διά βίου µάθηση»είναι υποκειµενική και σχετίζεται µε το κατά πόσο κάποι-ος µπορεί να είναι ανοικτός στις νέες ιδέες, αποφάσεις,δεξιότητες ή συµπεριφορές.

Σε όλο τον κόσµο υφίσταται µια πληθώρα ειδικοτήτωνκαι εξειδικεύσεων, η οποία ουσιαστικά, αντικατοπτρίζει τοκοινωνικοοικονοµικό επίπεδο της κάθε χώρας. Για κάθεχώρα, θεωρείται αναγκαία η συστηµατοποιηµένη ανίχνευ-ση των πραγµατικών αναγκών σε ειδικευµένο και εξειδι-κευµένο νοσηλευτικό προσωπικό και η υιοθέτηση ήδηδοκιµασµένων προγραµµάτων άλλων χωρών στην εφαρ-µογή τους και στην αξιολόγηση της επάρκειας και την

κρίση των επαγγελµατιών νοσηλευτών ως ειδικευµένων ήεξειδικευµένων.

Με την προοπτική της βελτίωσης της ποιότητας φρο-ντίδας και της ασφάλειας των ασθενών σε Ευρωπαϊκό επί-πεδο, επιβάλλεται όλοι οι νοσηλευτές να συµµετέχουνενεργά στην ανάπτυξη της γνώσης και της νοσηλευτικήςπρακτικής. Οι νοσηλευτές έχουν ατοµική ευθύνη και ανα-λαµβάνουν την καθοδήγηση για βελτίωση της ποιότηταςτης παρεχόµενης φροντίδας. Οι απαιτήσεις για βελτίωσητης ποιότητας, η υπευθυνότητα και η αποτελεσµατικότητατης νοσηλευτικής άσκησης υπογραµµίζουν την αναγκαιό-τητα για επίδειξη ενδιαφέροντος εκ µέρους των νοσηλευ-τών για συνεχή ενηµέρωση στη νέα γνώση, στις τεχνικέςκαι εξελίξεις που αφορούν το επάγγελµα.

∆ιά Βίου Μάθηση (Life Long Learning)

Η συνεχής επαγγελµατική ανάπτυξη είναι µέρος της«διά βίου µάθησης» και ορίζεται ως η συνεχής διαδικασίαπροσωπικής ανάπτυξης για βελτίωση της ικανότητας καιαναγνώρισης των µέγιστων δυνατοτήτων των επαγγελµατιώνυγείας στον εργασιακό χώρο. Όλα αυτά µπορούν να επιτευ-χθούν µέσω της απόκτησης και ανάπτυξης του ευρέως

φάσµατος της γνώσης, των δεξιοτήτων και των εµπειριών,που συνήθως δεν αποκτώνται κατά τη διάρκεια της κατάρτι-σης ή της καθηµερινής πρακτικής και που µαζί αναπτύσσουνκαι διατηρούν την επάρκεια για την εφαρµογή της άσκησηςτου επαγγέλµατος.

Συνεχής Επαγγελµατική Ανάπτυξη (Continuous Professional Development)



Η ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση καθορίζεται ως: «Η εκπαί-δευση που παραδίδεται σε ένα δοµηµένο εργασιακό περι-βάλλον και η οποία ενδυναµώνει το άτοµο ώστε να καταστείπιο επαρκές επαγγελµατικά». Έτσι, το άτοµο (δηλαδή στηνπροκειµένη περίπτωση ο επαγγελµατίας υγείας) έχει τηδυνατότητα να αναπτυχθεί περισσότερο σε επάρκειες πουαφορούν γνώση σε τεχνικά αντικείµενα, ώστε να διατηρήσεικαι να διευρύνει το εκπαιδευτικό και τεχνικό περιεχόµενο καιτις διαδικασίες σε ένα µεταβαλλόµενο περιβάλλον µε προο-πτική ανάπτυξης των προσωπικών του ικανοτήτων.Η συνεχής ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση βοηθά τους παρο-χείς φροντίδας υγείας (τους νοσηλευτές), να αποκτήσουν, ναδιατηρήσουν και να βελτιώσουν τις ικανότητες και δεξιότη-τές τους σε εξειδικευµένους τοµείς της νοσηλευτικής.Η συνεχής ενδοϋπηρεσιακή νοσηλευτική εκπαίδευση είναιαναµφίβολα αναγκαία στον κλινικό χώρο. Η αξιοποίηση τουκατάλληλου δυναµικού δύναται να βοηθήσει τα µέγιστα στην

προσπάθεια για διεύρυνση της γνώσης και βελτίωση τωνδεξιοτήτων του νοσηλευτικού προσωπικού (ΠρακτικάΗµερίδας του Παγκύπριου Συνδέσµου Νοσηλευτών καιΜαιών, 2007).Η F. Nightingale το 1860 είχε επισηµάνει την αναγκαιότηταγια συνεχή εκπαίδευση των νοσηλευτών, αλλά ακόµα καισήµερα αυτή αντιµετωπίζεται ευκαιριακά και χωρίς σοβαρό-τητα (Υφαντή, Ε., 2006).Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, οι νοσηλευτές σήµερα ναδιευρύνουν τις γνώσεις τους µε τη συνεχή επιµόρφωση(Αλµπάνη, Ε., 2006). Στο χώρο της υγείας, όπου συµβαίνουντόσες εξελίξεις καθηµερινά, απαιτείται από κάθε επαγγελµα-τία υγείας να εφοδιάζεται µε σύγχρονες γνώσεις και δεξιό-τητες (Παπαγεωργίου Γενικό Νοσοκοµείο).Η παρακολούθη-ση προγραµµάτων συνεχιζόµενης εκπαίδευσης θα συµβάλ-λει στην κατοχύρωση του νοσηλευτή ως υπεύθυνου επαγ-γελµατία υγείας (Αλµπάνη, Ε., 2006).

Ενδοϋπηρεσιακή Εκπαίδευση (In Service Education)

Η ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση καθορίζεται ως: «Η εκπαί-δευση που παραδίδεται σε ένα δοµηµένο εργασιακό περι-βάλλον και η οποία ενδυναµώνει το άτοµο ώστε να καταστείπιο επαρκές επαγγελµατικά». Έτσι, το άτοµο (δηλαδή στηνπροκειµένη περίπτωση ο επαγγελµατίας υγείας) έχει τηδυνατότητα να αναπτυχθεί περισσότερο σε επάρκειες πουαφορούν γνώση σε τεχνικά αντικείµενα, ώστε να διατηρήσεικαι να διευρύνει το εκπαιδευτικό και τεχνικό περιεχόµενο καιτις διαδικασίες σε ένα µεταβαλλόµενο περιβάλλον µε προο-πτική ανάπτυξης των προσωπικών του ικανοτήτων.Η συνεχής ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση βοηθά τους παρο-χείς φροντίδας υγείας (τους νοσηλευτές), να αποκτήσουν, ναδιατηρήσουν και να βελτιώσουν τις ικανότητες και δεξιότη-τές τους σε εξειδικευµένους τοµείς της νοσηλευτικής.Η συνεχής ενδοϋπηρεσιακή νοσηλευτική εκπαίδευση είναιαναµφίβολα αναγκαία στον κλινικό χώρο. Η αξιοποίηση τουκατάλληλου δυναµικού δύναται να βοηθήσει τα µέγιστα στην

προσπάθεια για διεύρυνση της γνώσης και βελτίωση τωνδεξιοτήτων του νοσηλευτικού προσωπικού (ΠρακτικάΗµερίδας του Παγκύπριου Συνδέσµου Νοσηλευτών καιΜαιών, 2007).Η F. Nightingale το 1860 είχε επισηµάνει την αναγκαιότηταγια συνεχή εκπαίδευση των νοσηλευτών, αλλά ακόµα καισήµερα αυτή αντιµετωπίζεται ευκαιριακά και χωρίς σοβαρό-τητα (Υφαντή, Ε., 2006).Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, οι νοσηλευτές σήµερα ναδιευρύνουν τις γνώσεις τους µε τη συνεχή επιµόρφωση(Αλµπάνη, Ε., 2006). Στο χώρο της υγείας, όπου συµβαίνουντόσες εξελίξεις καθηµερινά, απαιτείται από κάθε επαγγελµα-τία υγείας να εφοδιάζεται µε σύγχρονες γνώσεις και δεξιό-τητες (Παπαγεωργίου Γενικό Νοσοκοµείο).Η παρακολούθη-ση προγραµµάτων συνεχιζόµενης εκπαίδευσης θα συµβάλ-λει στην κατοχύρωση του νοσηλευτή ως υπεύθυνου επαγ-γελµατία υγείας (Αλµπάνη, Ε., 2006).

Ενδοϋπηρεσιακή Εκπαίδευση (In Service Education)

Το φαινόµενο της επαγγελµατικής ικανοποίησης στηνοσηλευτική έχει µελετηθεί εκτεταµένα τα τελευταία χρό-νια. Η επαγγελµατική ικανοποίηση αφορά στο βαθµό πουτο άτοµο είναι ευχαριστηµένο από την εργασία του.Από έρευνα που πραγµατοποιήθηκε σε έξι ∆ηµόσια καιδύο Ιδιωτικά Νοσοκοµεία της Αττικής, ένας σηµαντικόςπαράγοντας που φάνηκε να συνδέεται µε συναισθήµαταδυσαρέσκειας στους συµµετέχοντες από τον επαγγελµα-τικό χώρο ήταν οι περιορισµένες δυνατότητες συνεχιζόµε-νης εκπαίδευσης.Οι συµµετέχοντες στην έρευνα φάνηκε να αναγνωρίζουντην αναγκαιότητα της συνεχιζόµενης εκπαίδευσης, καθώςτη συνδέανε µε την ενδυνάµωση και τον επαγγελµατισµό

του νοσηλευτικού ρόλου, τη βελτίωση της ποιότητας καιτης ασφάλειας της νοσηλευτικής φροντίδας, αλλά και µετην ενίσχυση συναισθηµάτων ικανοποίησης, αυτοπεποίθη-σης και επάρκειας (Καρανικόλα, Μ., και συν, 2008).Το περιβάλλον του Νοσοκοµείου χαρακτηρίζεται ως χώρος«έντασης εργασίας» και το ανθρώπινο δυναµικό είναι τοµέσο µε το οποίο κινείται ο περίπλοκος µηχανισµός του. ΤοΝοσηλευτικό Προσωπικό λόγω της φύσεως της εργασίαςτου υφίσταται έντονες καταστάσεις stress και µαταίωσης. ΟιΝοσηλευτές είναι οι περισσότερο εκτεθειµένοι συναισθη-µατικά και ψυχολογικά από όλους τους επαγγελµατίες υγεί-ας. Γι’ αυτό το λόγο, η δηµιουργία κινήτρων µε σκοπό τηδυναµική ενεργοποίησή τους είναι επιτακτική.

Επαγγελµατική Ικανοποίηση – Συνεχιζόµενη Εκπαίδευση



Ένα κίνητρο λοιπόν, είναι η επένδυση στη συστηµατικήεπαγγελµατική ανάπτυξη του εργαζοµένου, ένας τρόποςενεργοποίησης του προς θετικές συµπεριφορές. Η συνε-χής επιµόρφωση, τα σεµινάρια, τα µετεκπαιδευτικά προ-γράµµατα και η συµµετοχή σε συνέδρια δίνουν αφορµήγια εξέλιξη και ανάπτυξη (Μπασιούρη, Φ., 2008).Σύµφωνα µε έρευνα της κ. Κοντογιάννη, Α., (2007), σε δύο∆ηµόσια Παιδιατρικά Νοσοκοµεία και σε παιδιατρικά τµή-µατα από δύο Γενικά Νοσοκοµεία της Ελλάδας, σχετικά µετις συγκρούσεις µεταξύ νοσηλευτικού και ιατρικού προσω-πικού, µία πρόταση επίλυσης-διαχείρισης των συγκρούσε-ων αυτών, είναι η συνεχιζόµενη εκπαίδευση και η επιστη-µονική έρευνα, διότι τα άτοµα, οι οµάδες θα έρθουν πιοκοντά και µε την στενότερη συνεργασία θα εκτιµήσει η µία

το έργο της άλλης.Από έρευνα της κ. Μιχαηλίδου, Λ., (2005) σε 79Νοσοκοµεία της Ελλάδας, για την περίπτωση της συµµε-τοχής των χρηστών υπηρεσιών υγείας στα ελληνικά δηµό-σια νοσοκοµεία, οι ερωτώµενοι έκριναν ότι συνεχιζόµενηεκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού χρήζει τεκµη-ριωµένης βελτίωσης, η κατάλληλη εκπαίδευση των εργαζο-µένων τονίστηκε ιδιαιτέρως, αφού οι ερωτώµενοι απέδω-σαν σηµαντικό µέρισµα της επιτυχίας, της συµµετοχής τωνχρηστών υπηρεσιών υγείας, στην εκπαίδευση.Ο ενθουσιασµός, η θέληση, η υποµονή (επαγγελµατικήικανοποίηση) και η ηγεσία σε συνδυασµό µε την αντίστοι-χη τεχνογνωσία είναι δυνατό να οδηγήσουν σε µικρές ήµεγάλες αλλαγές.

Η σηµερινή κοινωνία αποτελείται από πολλές διαφο-ρετικές οµάδες ατόµων, οι οποίες περιλαµβάνουν άτοµαµε διαφορετικό φυλετικό, εθνικό και κοινωνικοοικονοµικόυπόβαθρο. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την ύπαρξη κοινωνι-κών οµάδων από διαφορετικούς πολιτισµούς και µε δια-φορετικές κουλτούρες. Η κουλτούρα αποτελεί αναπόσπα-στο στοιχείο τόσο της υγείας, όσο και της ασθένειας. Γι’αυτό, οι Νοσηλευτές θα πρέπει να είναι ενηµερωµένοισχετικά µε τις διαφορετικές πολιτισµικές ανάγκες των δια-φόρων ατόµων, προκειµένου να τις κατανοούν αποτελε-σµατικά και να συµβάλλουν στην ικανοποίησή τους.

Σύµφωνα όµως, µε µία ερευνητική µελέτη, τονίζεται ηέλλειψη πολιτισµικής εκπαίδευσης των επαγγελµατιών υγεί-ας, η οποία προκαλεί απώλεια εκατοµµυρίων κάθε χρόνοκαι, µερικές φορές, έχει ως αποτέλεσµα τη λανθασµένηδιάγνωση του προβλήµατος του ασθενούς. Αξίζει λοιπόν,να τονιστεί η αναγκαιότητα παροχής συνεχιζόµενηςΝοσηλευτικής Εκπαίδευσης στους Νοσηλευτές, µε σκοπότην κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών τους σχετικά µεθέµατα ∆ιαπολιτισµικής Νοσηλευτικής ( Γερογιάννη, Γ.,Πλεξίδα, Α., 2008).

Ένα αποτελεσµατικό σύστηµα υγείας, εξαρτάται κυρίωςαπό την επάρκεια και την ποιότητα του υγειονοµικού προ-σωπικού. Πρέπει να γίνεται συνεχώς αναφορά στην ειδικήεκπαίδευση που πρέπει να παρασχεθεί σε όλα τα στελέχητων υγειονοµικών υπηρεσιών. Για την εκπαίδευση αυτή θααπαιτηθούν κάποια κονδύλια, η εξοικονόµηση όµως τωνχρηµάτων αυτών, θεωρείται ότι θα γίνει άµεσα από τη βελ-τίωση της αποδοτικότητας των υπηρεσιών (Πολύζος, Ν.,Υφαντόπουλος, Ι., 2000).

Σύµφωνα µε τη Συνέντευξη Τύπου της κ. Λινού, Α.,υπάρχουν ανισότητες-διαφορές στην εκπαίδευση/κατάρτι-ση, διά βίου εκπαίδευση, συνεχιζόµενη εκπαίδευση των λει-τουργών υγείας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Παρόλου τις διαφορές αυτές, σύµφωνα µε ερευνητικήµελέτη της κ. Τυρίµου Προδρόµου Χ., και συν, (2007), οιΝοσηλευτές αναγνωρίζουν τη σηµασία της συνεχούςεπαγγελµατικής εκπαίδευσης, δηλώνουν ότι η συνεχιζόµε-νη επαγγελµατική εκπαίδευση πρέπει να είναι υποχρεωτικήγια όλους και εθελοντική µόνο για συγκεκριµένες και εξει-δικευµένες περιπτώσεις.

Κουλτούρα και Νοσηλευτική Εκπαίδευση

Ο χώρος της υγείας είναι ιδιαίτερα σηµαντικός, τόσογια το κοινωνικό σύνολο, όσο και για τους επαγγελµατίεςυγείας, αλλά και για την εικόνα ενός κράτους. Η εισαγωγήκαι χρήση της πληροφορικής και των νέων τεχνολογιώνδεν πρέπει να φοβίζει το προσωπικό των οργανισµών υγεί-ας, αλλά να τους υποστηρίζει ( Μαντζάνα, Β., 2008).

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται σε παγκόσµιακλίµακα ραγδαία αύξηση της παραγωγής επιστηµονικώνγνώσεων, αλλά και πρωτοποριακών µεθόδων διοχέτευσηςτης γνώσης στους επαγγελµατίες υγείας. Η ΗλεκτρονικήΜάθηση ως πρωτοποριακό εργαλείο µάθησης µπορεί νααποτελέσει µέσο διά βίου εκπαίδευσης των νοσηλευτών,συµβάλλοντας στην επαγγελµατική και προσωπική τουςανάπτυξη, αλλά και στην αναβάθµιση των παρεχόµενωνυπηρεσιών του συστήµατος υγείας ( Χάλαρης, Ι., 2006). Οι

στόχοι του προγράµµατος για µαθήµατα µέσω του διαδι-κτύου είναι η παροχή γνώσης, η ενηµέρωση για νέες πρα-κτικές και καινοτοµίες και η υποστήριξη και συνεργασίαµεταξύ ενδιαφεροµένων (Μαλλίδου, Α., 2005).

Οι νέες δυνατότητες του ∆ιαδικτύου, όπως η εκπαί-δευση από απόσταση ως κύριο όχηµα της συνεχιζόµενηςεκπαίδευσης αποκτά νέο νόηµα στο πλαίσιο του∆ιαδικτύου. Υπάρχει πια στην πράξη η δυνατότητα για ίδιαένταση και ρυθµό σπουδών, ανεξάρτητα από τη φυσικήπαρουσία εκπαιδευτή και εκπαιδευοµένου στον ίδιο χώροκαι χρόνο. Η εύκολη πρόσβαση στο σύνολο των παγκό-σµιων πηγών και η δυνατότητα χρήσης τους δίνει σε κάθεενδιαφερόµενο την ευχέρεια να αναζητήσει συµβουλές,επιρροές και µέντορες στον τοµέα που τον ενδιαφέρει(Ταρακτσής, Α., 2002).

Σύγχρονα Εργαλεία Εκπαίδευσης στη Νοσηλευτική Πρακτική



Αλµπάνη, Ε., 2006. Πώς οι Εκπαιδευτικές Ανάγκες των ΕργαζόµενωνΝοσηλευτών Επηρεάζουν την Ποιότητα Παροχής ΝοσηλευτικήςΦροντίδας. Πρακτικά 7ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Νοσηλευτών-τριών ΕΣΥ. Ερέτρια.Γερογιάννη, Γ., Πλεξίδα, Α., 2008. Κουλτούρα και ΝοσηλευτικήΕκπαίδευση: Νέες προοπτικές και αναγκαιότητες στην ΕλληνικήΝοσηλευτική πραγµατικότητα. Το Βήµα του Ασκληπιού, Τόµος 7ος,Τεύχος 2ο, 113-119.Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Κέντρο Συνεχιζόµενης Εκπαίδευσης,Σχετικά µε τη Συνεχιζόµενη Εκπαίδευση.Ελληνική Εταιρεία για την Ποιότητα στην Υγεία, ΕΛ.Ε.Π.Υ.:http://www.esqh.net/Members/elepy/workgroup_Files/H.S.Q.S.H._Info.doc Accessed on 20th December 2008.«ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ», Μέτρο 2.5, 2001. Η Πρακτική της ∆ιά Βίου Εκπαίδευσης(∆ΒΕ), Μάθηση…..Για µια Ζωή.Θεοφανίδης,∆., Φουντούκη, Α., Η διά βίου εκπαίδευση στη νοσηλευτι-κή επιστήµη και πράξη: www.iatrotek.org/ioArt.asp?id=17922-4k Accessed on 17th December 2008.Καλοκαιρινού, Α., Αναγνωστοπούλου, Α., 2007. Από το Νοσοκοµείο στοΣπίτι: Ο ρόλος του Ιατρού και του Νοσηλευτή. Πρακτικά 5ουΠολυθεµατικού Ιατρικού Συνεδρίου. Νεάπολη Λακωνίας.Καρανικόλα, Μ., Παπαθανάσογλου, Ε., Παπαδάτου, ∆., Κουτρούµπα, Α.,Λεµονίδου, Χ., 2008. Ποιοτική ∆ιερεύνηση των ΠαραγόντωνΕπαγγελµατικής Ικανοποίησης σε Ελληνικό Νοσηλευτικό Προσωπικό.Νοσηλεία και Έρευνα, Τεύχος 21, 11-22.Κοντογιάννη,Α.,2007.Η ∆ιαχείριση των συγκρούσεων στο Νοσηλευτικόκαι Ιατρικό Προσωπικό στα ∆ηµόσια Παιδιατρικά Νοσοκοµεία.∆ιπλωµατική Εργασία, Τµήµα Νοσηλευτικής. Πανεπιστήµιο Αθηνών.Κρητικός, Α., 2004. Η Ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας: Μια ΘεωρητικήΠροσέγγιση. ∆ιπλωµατική Εργασία, Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών.Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων.Λινού, Α., Συνέντευξη Τύπου:h t t p : / / p r o l e p s i s . g r / h e a l t h t r a i n i n g - e u -conf/conf_present/day1_press_conference/2Inequalities_andDifference_in_Education.pdf.Accessed on 20th December 2008.Μαλλίδου, Α., 2005. Νέα Τεχνολογία στην Εκπαίδευση. Πρακτικά 32ουΠανελλήνιου Νοσηλευτικού Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη.Μαντζάνα, Β., 2008. Κατάρτιση Επαγγελµατιών Υγείας σε ΚαινοτόµεςΠρακτικές και Μεθόδους µε τη χρήση Ψηφιακών Εργαλείων:http://www.e-esdy.gr/images/presentation_1day.ppt

Accessed on 10th January 2009.Μιχαηλίδου, Λ., 2005. Η Περίπτωση της Συµµετοχής των ΧρηστώνΥπηρεσιών Υγείας στα Ελληνικά ∆ηµόσια Νοσοκοµεία:Πώς επιτυγχάνε-ται η Άρση των Εµποδίων του ∆ηµόσιου Τοµέα.∆ιοικητική Ενηµέρωση,Τεύχος 35, 106-117.Μπαλασοπούλου, Α., Η λειτουργία του Ελέγχου στη ∆ιοίκηση και οιΤεχνικές Ελέγχου, Εφαρµογή στις Υπηρεσίες Υγείας:http://www.nsph.gr/esdy_basic2/downloads/epistimonikaypey.docAccessed on 20th January 2009.Μπασιούρη,Φ., 2008.Η Υποκίνηση του Νοσηλευτικού Προσωπικού στο∆ηµόσιο και στο Ιδιωτικό Νοσοκοµείο. Επιθεώρηση Υγείας, Τόµος 19,Τεύχος 114, 23-26.Παπαγεωργίου Γενικό Νοσοκοµείο, Γραφείο Εκπαίδευσης:http://www.papageorgiou-hospital.gr/cms/front_content.php?idcat=380Accessed on 20th December 2008.Πολύζος,Ν., Υφαντόπουλος, Ι., 2000.Η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυνα-µικού στην υγεία και η στελέχωση των υπηρεσιών του ΕθνικούΣυστήµατος Υγείας. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 17(6):627-639.Πορίσµατα,2007. Ισότητα,Ποιότητα και Ασφάλεια στη Φροντίδα Υγείας,14ο Παγκύπριο Συνέδριο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής.Λευκωσία.Πρακτικά Ηµερίδας, 2007. ∆ιά Βίου Μάθηση, Συνεχής ΕπαγγελµατικήΑνάπτυξη, Ενδοϋπηρεσιακή Εκπαίδευση. Πάφος.Σουµέλη, Ε., Συλλογική ∆ιαπραγµάτευση και ΣυνεχιζόµενηΕπαγγελµατική Κατάρτιση στην Ευρώπη:http://www.inegsee.gr/enimerwsi-38-doc1.htm-27kAccessed on 20th December 2008.Ταρακτσής, Α., 2002. Η Εκπαίδευση στην Ψηφιακή Εποχή, ΠρώτηΕργασία Μαθήµατος. Σχολή Θετικών Επιστηµών.Πανεπιστήµιο Κρήτης.Τυρίµου, Προδρόµου, Χ., Μιχαήλ, Σ., Κίτσιου, Α., Ανδρέου, Α., Φελλά, Β.,Κούσουλος, Γ., Τριµιθιώτου, Χ., Τρισόκκα, Κ., 2007. Αξιολόγηση αναγκώνµάθησης Νοσηλευτικού Προσωπικού σε ∆ηµόσια Νοσοκοµεία. 14οΠαγκύπριο Συνέδριο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής.Λευκωσία.Υφαντή, Ε., 2006. ∆ιοίκηση Νοσηλευτικού Τµήµατος: Αντιµετώπιση τωνΠροβληµάτων στην καθ’ Ηµέρα Κλινική Πράξη. Πρακτικά 7ουΠανελλήνιου Συνεδρίου των Νοσηλευτών-τριών ΕΣΥ. Ερέτρια.Χάλαρης, Ι., 2006. Σύγχρονα Εργαλεία Εκπαίδευσης στη ΝοσηλευτικήΠρακτική: Από τη Θεωρία στην Πράξη. Πρακτικά 7ου ΠανελλήνιουΣυνεδρίου των Νοσηλευτών-τριών ΕΣΥ. Ερέτρια.


Ο σύγχρονος νοσηλευτής πρέπει να µαθαίνει συνε-χώς. Ενώ η αρχική, βασική του εκπαίδευση είναι αυτονόη-το προαπαιτούµενο της επαγγελµατικής επάρκειάς του, ησυµµετοχή του σε προγράµµατα συνεχιζόµενης εκπαίδευ-σης και η δίψα του για µάθηση αποτελούν τα ειδοποιάγνωρίσµατα της αυξηµένης επαγγελµατικής του συνείδη-σης (Θεοφανίδης ∆., Φουντούκη Α.).

Η Συνεχιζόµενη Εκπαίδευση αποτελεί αναγκαιότηταγια επαγγελµατική ανάπτυξη, ενδυνάµωση και αυτονοµίαστη λήψη αποφάσεων. Για να καταστεί ένας οργανισµόςανταγωνιστικός και ελκυστικός για τη διατήρηση υψηλάκαταρτισµένου νοσηλευτικού προσωπικού, θα πρέπει ναυιοθετήσει τη συνεχιζόµενη εκπαίδευση, η οποία είναιµέσο για διασφάλιση ποιότητας (Πορίσµατα, 14οΠαγκύπριο Συνέδριο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής, 2007).

Χρειάζεται ευαισθητοποίηση των Νοσηλευτών γιασυνεχή ενηµέρωση, λειτουργία υπηρεσίας συνεχούς εκπαί-

δευσης σε κάθε Νοσηλευτικό Ίδρυµα, σωστή στελέχωσηµε καταρτισµένο προσωπικό, ηθική υποστήριξη και οικο-νοµική ενίσχυση. Παράλληλα, χρειάζεται σωστή στελέχω-ση του προσωπικού, ώστε να δίνεται η δυνατότητα στοπροσωπικό για επαγγελµατική ανάπτυξη, µε κίνητρα γιαµάθηση (Πρακτικά Ηµερίδας του Παγκύπριου ΣυνδέσµουΝοσηλευτών και Μαιών, 2007).

Τα Γραφεία εκπαίδευσης των Νοσοκοµείων µπορούννα οργανώνουν µετεκπαιδευτικά προγράµµατα εστιασµέ-νου ενδιαφέροντος στο πλαίσιο µιας γενικότερης στρατη-γικής ενδοϋπηρεσιακής επιµόρφωσης. Απαραίτητη προϋ-πόθεση για την επιτυχή συµµετοχή σε δραστηριότητεςσυνεχιζόµενης κατάρτισης είναι, εκτός από τη διάθεση τουνοσηλευτή για επιµόρφωση, η πρακτική διευκόλυνση καιηθική ενθάρρυνση από όλα τα επίπεδα της νοσηλευτικήςιεραρχίας. (Θεοφανίδης ∆., Φουντούκη Α.).

Επίλογος



ΧΧρριισσττιιάάνναα ΚΚοούύτταα,, PPhhDD,, MMsscc,, BBsscc,, DDiippll..NN..,, RRNNΛέκτορας, Τµήµα Νοσηλευτικής, Σχολή Επιστηµών Υγείας,

Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου

ΜΜααρρίίαα ΑΑθθαανναασσοοπποούύλλοουυ,, MMSScc,, BBsscc,, RRNNΝοσηλεύτρια ΠΕ Γ. Ν. «ΕΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ»

ΕΕιισσααγγωωγγήή:: Η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σε µικρή ηλικία, τα αυξανόµενα ποσοστά εφηβικώνκυήσεων και εκτρώσεων, τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενα Νοσήµατα (ΣΜΝ), είναι κάποιοι από τους παρά-γοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη σεξουαλική υγεία των νέων στη σύγχρονη εποχή. Η σεξουαλική καιαναπαραγωγική υγεία διαµορφώνεται και επηρεάζεται µέσα από συγκεκριµένα κοινωνικο-πολιτισµικά πλαί-σια (π.χ. θρησκεία, οικογένεια).

ΣΣκκοοππόόςς: Το άρθρο αυτό έχει σκοπό την ανασκόπηση Ελληνικών και Κυπριακών δεδοµένων σε σχέση µετην σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και εκπαίδευση, µέσα από την πολιτική που καθορίζει η ΕυρωπαϊκήΈνωση.

ΜΜέέθθοοδδοοςς: Η µεθοδολογία περιλάµβανε αναζήτηση ανασκοπικών και ερευνητικών µελετών, που αναφέρο-νταν στην καταγραφή της Ελληνικών και Κυπριακών δεδοµένων σε σχέση µε την σεξουαλική και αναπα-ραγωγική υγεία και εκπαίδευση, µέσα από την πολιτική που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η µεθοδολογίαπεριέλαβε βιβλιογραφική αναζήτηση στις βάσεις δεδοµένων MEDLINE και CINAHL (1990-2009).

ΣΣυυµµππεερράάσσµµαατταα: Η σύγχρονη µεθοδολογία της Αγωγής Υγείας αφορά την ανάπτυξη δεξιοτήτων για τηνυιοθέτηση θετικών συµπεριφορών, που προασπίζουν και προάγουν την υγεία µέσα από την ενεργητική καιβιωµατική µάθηση. Ο εκπαιδευτικός ή ο επαγγελµατίας υγείας έχει την δυνατότητα να µεταφέρει γνώσειςκαι να τροποποιεί στάσεις και συµπεριφορές σχετικά µε την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία. ΣτηνΕλλάδα και στην Κύπρο οι µαθητές της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης διδάσκονται στοιχεία σεξουαλικήςαγωγής στα πλαίσια του αναλυτικού προγράµµατος µαθηµάτων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τοΣυµβούλιο της Ευρώπης µε διάφορους κανονισµούς υπογραµµίζουν την αναγκαιότητα της σεξουαλικήςαγωγής και καθορίζουν ένα ευρύ πεδίο µάθησης.

ΛΛέέξξεειιςς––κκλλεειιδδιιάά: Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, εκπαίδευση, Ευρωπαϊκή πολιτική.

Η Εκπαίδευση για την Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία στα Πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πολιτικής:

Βιβλιογραφική Ανασκόπηση



Παγκόσµια, η Σεξουαλική Αγωγή αποτέλεσε και αποτελείένα πολυσυζητηµένο θέµα µε πολλές διαστάσεις: το περιε-χόµενο, το χρονικό πλαίσιο, οι τρόποι διδασκαλίας, οικατάλληλοι εκπαιδευτές, από ποια ηλικία πρέπει να ξεκινάη εκπαίδευση κλπ. Σύµφωνα µε τον Ευρωπαϊκό κανονισµό1567/2003 άρθρο 2, οι έφηβοι έχουν το δικαίωµα «…µίαςεπαρκούς πρόσβασης σε πληροφορίες, εκπαίδευση και…υπηρεσίες όσον αφορά την αναπαραγωγή και σεξουαλικήζωή…». Είναι αναγκαία µία πολυδιάστατη προσέγγισηλόγω των πολλών παραγόντων που συµβάλλουν στην κοι-νωνική και ατοµική ανάπτυξη για την αντιµετώπιση θεµά-των που αφορούν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία(π.χ. ΗΙV/AIDS, ανεπιθύµητη εγκυµοσύνη). Αυτή η προσέγ-γιση δεν µπορεί να απέχει από την υπάρχουσα κοινωνικο-πολιτισµική υποδοµή κάθε χώρας, ούτε µπορεί να αγνοή-

σει τα δικαιώµατα και τις ευθύνες των νέων σε θέµατα τηςσεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Στην Ευρώπη το25% των εφήβων ηλικίας 15 ετών είναι σεξουαλικά ενεργοί,ενώ στην Αµερική αυτό το ποσοστό κυµαίνεται στο 50%(Knerr, 2006, Warren και συν. 1998). Στη Κύπρο, είναι 16ετών (Οργανισµός Νεολαίας και ΙνστιτούτοΑναπαραγωγικής Ιατρικής Κύπρου, 2006). Στην Ελλάδα οµέσος όρος ηλικίας έναρξης της σεξουαλικής δραστη-ριότητας είναι 15-16 ετών (Μονάδας Εφηβικής Υγείας,2009). Η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σεπρώιµη ηλικία, το αυξανόµενα ποσοστά κυήσεων εφηβικήςηλικίας, οι εκτρώσεις, ο ιός HIV/ AIDS και τα Σ.Μ.Ν. είναιµερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικάτη σεξουαλική υγεία των νέων στη σύγχρονη εποχή(UNAIDS, 2004).

Eισαγωγή

Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (2002),η σεξουαλικότητα είναι µια κυρίαρχη έννοια της ανθρώπινηςύπαρξης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής που περιλαµβάνει τοφύλο και τους ρόλους που απορρέουν από αυτό, το σεξου-αλικό προσανατολισµό, την ευχαρίστηση, τις σεξουαλικέςσχέσεις και την αναπαραγωγή. Η σεξουαλική και αναπαρα-γωγική υγεία προϋποθέτει µια θετική προσέγγιση χαρακτη-ριζόµενη από σεβασµό στη σεξουαλικότητα και τις σεξουα-λικές σχέσεις καθώς και τη δυνατότητα απόκτησης ευχάρι-στων και ασφαλών σεξουαλικών εµπειριών, χωρίς εξαναγκα-σµό, διάκριση και άσκηση βίας (WHO, 2002).

Η σεξουαλική αγωγή και συµπεριφορά όπως και ησεξουαλικότητα (π.χ. έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας)διαµορφώνεται µέσα σε συγκεκριµένα πολιτισµικά πλαίσιατης κάθε κοινωνίας και επηρεάζεται από παράγοντες πουέχουν σχέση µε τις κοινωνικές αξίες και τα θρησκευτικάπιστεύω (Bonell και συν., 2006, Okun, 2000).

Επίσης, το οικογενειακό περιβάλλον και η παρέα τωνσυνοµηλίκων διαδραµατίζουν καίριο ρόλο στη διαµόρφωσητων στάσεων και αντιλήψεων ενώ έχει φανεί ότι η σεξουα-λική αγωγή περιορίζει την επικίνδυνη συµπεριφορά (Aspy καισυν., 2006,Wight και συν., 2002).Σε ορισµένες Σκανδιναβικέςχώρες,οι γονείς φαίνεται να είναι αρκετά ώριµοι να συζητούντο θέµα ανοικτά µε τα παιδιά τους σε σχέση µε άλλες χώρεςόπως η Αγγλία ή η Ελλάδα. ∆ιαπιστώνεται ότι οι νέοι εκείείναι πολύ καλύτερα πληροφορηµένοι και κάνουν ώριµες επι-λογές όσον αφορά τη σεξουαλική τους ζωή, η έναρξη τηςσεξουαλικής δραστηριότητας παρατείνεται ενώ οι σεξουαλι-κές τους επαφές είναι πιο ασφαλείς (McCafferty, 2007).

Η σεξουαλική αγωγή δεν περιορίζεται µόνο στην παρο-

χή γνώσεων για τα Σ.Μ.Ν. ή την αντισύλληψη αλλά αποσκο-πεί στην δια βίου µάθηση για τη σεξουαλικότητα, τα συναι-σθήµατα, τις σχέσεις, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, στάσεων καισυµπεριφορών. Εξετάζει επίσης τις σχέσεις και τα συναισθή-µατα που αφορούν τη σεξουαλική εµπειρία. Προσεγγίζει τησεξουαλικότητα ως ένα φυσικό, αναπόσπαστο και θετικόµέρος της ζωής και καλύπτει όλες τις πτυχές της εξέλιξης καιτης ύπαρξης (Καυγά-Παλτόγλου, 2008). Προωθεί την ισότη-τα των φύλων, την αυτο-εκτίµηση και τον σεβασµό για τασεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώµατα.

Σχετικά µε τα αποτελέσµατα προγραµµάτων σεξουα-λικής αγωγής οι Kirby και συν. (2007), κατέληξαν στοσυµπέρασµα ότι η αποτελεσµατικότητα τους εξαρτάταιαπό τη διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών και τονκατάλληλο σχεδιασµό τους. Για να είναι αποτελεσµατικόένα «µάθηµα» σεξουαλικής αγωγής, πρέπει να ληφθούνυπόψη οι γνώσεις, η στάση και η συµπεριφορά των νέωναπέναντι σε θέµατα σχετικά µε τη σεξουαλικότητα, όπωςδιαφυλικές σχέσεις και αντισύλληψη (WHO, 2003). ΣτηνΕλλάδα και στην Κύπρο οι µαθητές της δευτεροβάθµιαςεκπαίδευσης διδάσκονται στοιχεία σεξουαλικής αγωγήςστα πλαίσια του αναλυτικού προγράµµατος µαθηµάτων.Μέσα απ’ αυτά οι µαθητές ενηµερώνονται και συζητούνγια θέµατα όπως: σεξουαλική ανάπτυξη, αναπαραγωγή,αντισύλληψη, διαπροσωπικές σχέσεις. Η νέα γνώση είναιαπαραίτητη για να λειτουργεί σαν βάση πάνω στην οποίαοι νέοι άνθρωποι θα στηριχτούν για να αναπτύξουν υπεύ-θυνους τρόπους συµπεριφοράς και τρόπους σκέψης καιδεξιότητες σε σχέση µε τη σεξουαλικότητα (∆άβου καιΣουρτζή, 2009).

Σεξουαλική υγεία και εκπαίδευση

Η Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση, είναι απαραί-τητο να προσεγγιστεί µέσα από το πλαίσιο της ευρύτερηςΚοινοτικής εκπαιδευτικής πολιτικής, ως στοιχείο που συµ-

βάλλει στην ανάπτυξη της Κοινότητας και στην υλοποίησητου στόχου της δηµιουργίας ενιαίας κοινής Ευρωπαϊκήςσυνείδησης. Ως πρακτική, η Ευρωπαϊκή διάσταση σχετίζε-

Σεξουαλική αγωγή και Ευρωπαϊκή πολιτική



ται άµεσα µε τη εκπαιδευτική διάσταση. Πρόκειται ουσια-στικά για την πραγµάτωση του θεωρητικού πλαισίου τηςΚοινοτικής εκπαιδευτικής πολιτικής στη καθηµερινή πρα-κτική στο σχολείο και σε κέντρα υγείας. Συνεπώς, η έννοιατης Ευρωπαϊκής διάστασης οφείλει να συσχετιστεί µεδιδακτικές αρχές και παιδαγωγικές µεθόδους, να συνδυα-στεί και να εναρµονιστεί µε τα γνωστικά αντικείµενα τουαναλυτικού προγράµµατος, να προβληθεί µέσα από εκπαι-δευτικά εγχειρίδια και τέλος να αποτελέσει αντικείµενοσυνεχούς επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών και επαγγελµα-τιών υγείας (∆ανασσής- Αφεντάκης, 2003).

Ο κανονισµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1567/2003ανάµεσα σε άλλα τονίζει:• την ατοµική ελευθερία για πρόσβαση σε πληροφορίες,

εκπαίδευση και υπηρεσίες για τους εφήβους• την στήριξη των πολιτικών και προγραµµάτων υγείας για

την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία• την διαρκή παροχή και διάθεση σε οικονοµικά προσιτή

τιµή αποτελεσµατικότερων και αποδεκτών µεθόδωναντισύλληψης και προστασίας από τα ΣΜΝ, HIV/AIDS

• το δικαίωµα του ασφαλούς τερµατισµού της εγκυµοσύ-νης και την διεξαγωγή συµβουλευτικής πριν και µετά τοντερµατισµό της εγκυµοσύνης

• την εκπαίδευση για τον οικογενειακό προγραµµατισµό• την εκπαίδευση για την ισότητα των φύλων σε σχέση µε

την συµπεριφορά ως προς τις σεξουαλικές τους σχέσεις

(π.χ. ευθύνες)Πολύ καθαρά µέσα από τον πιο πάνω κανονισµό το

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο της Ευρώπηςυπογραµµίζουν την αναγκαιότητα της σεξουαλικής αγωγήςκαι καθορίζουν ένα ευρύ πεδίο µάθησης.

Οι Moore και Rienzo (2000) εισηγήθηκαν ένα πιοσυγκεκριµένο θεµατολόγιο όσον αφορά την σεξουαλικήεκπαίδευση που συµπεριλαµβάνει:1. Ανθρώπινη ανάπτυξη (π.χ. ανατοµία, φυσιολογία, εφηβεία,

σωµατικό είδωλο, σεξουαλική ταυτότητα)2. Σχέσεις (π.χ. οικογένεια, αγάπη, γάµος, ραντεβού)3. Προσωπικές δεξιότητες, Αξίες, (π.χ. διαπραγµάτευση,

αποφάσεις)4. Σεξουαλική συµπεριφορά (π.χ. αυνανισµός, αποχή,

φαντασία)5. Σεξουαλική υγεία (π.χ. αντισύλληψη, έκτρωση, βία)6. Κοινωνία και Κουλτούρα (π.χ. νοµοθεσία, θρησκεία, ΜΜΕ)

Αυτές οι κατευθυντήριες γραµµές φαίνεται να δίνουνµία ολιστική προσέγγιση της σεξουαλικής αγωγής.Συνδυάζουν όλες τις παραµέτρους προσεγγίζοντας τονέφηβο ως µία βιο-ψυχο-κοινωνικο-πολιτισµική οντότητα.

Η Ευρωπαϊκή πολιτική δίνει συγκεκριµένες κατευθυ-ντήριες γραµµές, είναι όµως στην διακριτική ευχέρεια τηςκάθε χώρας πως και σε ποιο βαθµό θα τις συµπεριλάβειµέσα στα πλαίσια της δικής της κουλτούρας και κοινωνίας.

Σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ησεξουαλική αγωγή έχει ενσωµατωθεί στο αναλυτικό πρό-γραµµα του σχολείου ως υποχρεωτικό ή προαιρετικό«µάθηµα». Σε χώρες που θεωρούνται πιο προοδευτικέςόπως η Ολλανδία και η Σουηδία το θέµα διδάσκεται απότο νηπιαγωγείο και αργότερα στο σχολείο διαθεµατικά.Σηµαντικό στοιχείο είναι ότι στην εκπαιδευτική διαδικασίαυπάρχει ανάµειξη των παιδιών (δηλαδή υπάρχουν πυρήνεςµάθησης) και των γονιών (Moore, 2000). Στην Αγγλία,παρόλο που γίνεται διαθεµατικά στο σχολικό πρόγραµµα,δεν ακολουθείται µία συστηµατική ολιστική προσέγγιση τοθέµατος της σεξουαλικής αγωγής. Πιθανόν αυτό να εξηγείκαι τα υψηλά ποσοστά των εκτρώσεων που σηµειώνονται

κάθε χρόνο. Το ίδιο όµως φαίνεται να ισχύει και για άλλεςχώρες όπου η σεξουαλική εκπαίδευση είναι περιορισµένηή αποσπασµατική ή συνειδητά επικεντρωµένη σε συγκε-κριµένα πλαίσια. Για παράδειγµα στην Ρουµανία υπάρχειαρκετή θεωρητική εκπαίδευση κυρίως σε σχέση µε τηνεπικίνδυνη συµπεριφορά. Στη Ρωσία η εκπαίδευση επικε-ντρώνεται κυρίως σε θέµατα που αφορούν τη γυναίκα (π.χ.εγκυµοσύνη, έµµηνος ρύση) και όχι στις διαφυλικές σχέ-σεις. Επίσης, σε κάποιες χώρες οι κοινωνικές και θρησκευ-τικές πεποιθήσεις δηµιουργούν αντιστάσεις που δυσχεραί-νουν την αντικειµενική εκπαίδευση για την σεξουαλικότητα(π.χ. Πολωνία, Ιρλανδία) (Okun, 2000).

Η σεξουαλική αγωγή σε άλλες χώρες

Έκτρωση (EU 2001/2128 (INI))Στην Ελλάδα η διακοπή κύησης είναι νοµοθετικά κατο-

χυρωµένη µε το Νόµο 1609/86 «Τεχνητή διακοπή τηςεγκυµοσύνης και προστασία της υγείας της γυναίκας». Ηέκτρωση είναι νόµιµη όταν πραγµατοποιείται έως τη 12ηεβδοµάδα µε αίτηση της γυναίκας. Μετά τη 12η και έως την20η εβδοµάδα γίνεται όταν συντρέχουν ειδικοί ιατρικοίλόγοι, και µόνο σε νοσοκοµεία του Εθνικού ΣυστήµατοςΥγείας (ΕΣΥ), όπως λόγοι υγείας του εµβρύου ή της µητέ-ρας. Στην Κύπρο βάσει νοµικού πλαισίου (Νόµος ΠερίΕκτρώσεων 1986, άρθρο 161Α) η έκτρωση επιτρέπεται υπό

ορισµένες όµως συνθήκες. Σε δηµόσια νοσοκοµεία είναιδύσκολο να πραγµατοποιηθεί, κυρίως για κοινωνικούς καιπολιτισµικούς λόγους και την αποφυγή κοινωνικού στιγµα-τισµού. Σε περιπτώσεις βιασµού, η αστυνοµία είναι υποχρε-ωµένη µαζί µε την ιατροδικαστική γνωµάτευση βιασµού, νακαταθέσει και ιατρικό πιστοποιητικό. Η έκτρωση απαγο-ρεύεται από την Εκκλησία της Κύπρου.

∆ηµόσια υγεία (EU 2001/2128 (INI))Στην Κύπρο δεν υπάρχει επίσηµη δηµόσια υπηρεσία

άµεσης βοήθειας και υποστήριξης για τους νέους σε

Νοµικά πλαίσια σε Ελλάδα και Κύπρο σχετικά µε την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία



σχέση µε την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία καισυµπεριφορά. Στην Ελλάδα ο ΟικογενειακόςΠρογραµµατισµός είναι αναγνωρισµένος ως δικαίωµα τωνπολιτών µε το Ν.1397/83 για το ΕΣΥ, όπου ορίζεται ότι τηναποκλειστική ευθύνη παροχής τέτοιων υπηρεσιών τηναναλαµβάνει το κράτος (Σουρτζή, 2006).

Σεξουαλική αγωγή (EU 89/C 3/01; 2001/2128(INI))Στην Κύπρο δεν υπάρχει νοµοθεσία για υποχρεωτική

σεξουαλική αγωγή ενώ υπάρχει στα πλαίσια του προγράµ-µατος Αγωγής Υγείας από το 1992. Στην Ελλάδα η ΑγωγήΥγείας στα σχολεία είναι θεσµοθετηµένη για τις βαθµίδες

της Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης:«Στα σχολεία Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιαςΕκπαίδευσης εφαρµόζονται προγράµµατα Αγωγής Υγείας,που αποτελούν τµήµα των ωρολογίων και αναλυτικών προ-γραµµάτων των σχολείων αυτών και περιλαµβάνουν τηδιδασκόµενη αναλυτική ύλη και τις σχετικές δραστηριότη-τες...» (άρθρο 7, ν. 2817/ΦΕΚ78/14-3- 2000).Τα αναλυτικάπρογράµµατα Αγωγής Υγείας έχουν εγκριθεί από τα αντί-στοιχα τµήµατα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και βρίσκο-νται στα σχολεία µε τις 2/6006/7- 11-2001 καιΦ11.2/818/78436/Γ1/25-7-2002 Εγκυκλίους και τηνΓ2/43520/ΦΕΚ/543/τ.Β΄/1-5-2002 Υπουργική Απόφαση.

Η εκπαίδευση για τη σεξουαλική υγεία των εφήβων στο-χεύει στην διαµόρφωση ασφαλούς και υγιούς συµπεριφοράςµέσα από εκπαιδευτικές µεθόδους, την παροχή γνώσεων καιστην ευαισθητοποίηση σε σχέση µε τη σεξουαλική πρακτικήκαι συµπεριφορά. Η σύγχρονη µεθοδολογία της ΑγωγήςΥγείας δεν είναι µια απλή ενηµέρωση και συσσώρευση γνώ-σεων σε εξειδικευµένα θέµατα υγείας, αλλά αφορά την ανά-πτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση θετικών συµπεριφορών,που προασπίζουν και προάγουν την υγεία µέσα από τηνενεργητική και βιωµατική µάθηση. Η αγωγή υγείας, δύναταινα εφαρµοστεί από επιστήµονες, ανεξαρτήτου ειδικότηταςµε την προϋπόθεση να έχουν κατανοήσει τις βασικές έννοι-ες και αρχές της (Καλοκαιρινού και Σουρτζή, 2005).

Η σεξουαλική εκπαίδευση µε την ευρύτερη έννοια εγεί-ρει και το ζήτηµα της πρόσβασης στις ειδικές υπηρεσίεςενηµέρωσης των νέων και ιδιαίτερα των κοινωνικά αποκλει-σµένων οµάδων για τα δικαιώµατα σεξουαλικής και αναπα-ραγωγικής υγείας. Η έκτρωση δεν έχει νοµιµοποιηθεί ακόµασε πολλές τις χώρες. Ακόµη και όταν επιτρέπεται, συχνάυπόκειται σε πολλές διοικητικές διατυπώσεις που αποτελούνεµπόδια για πολλές γυναίκες. Σε ορισµένες περιπτώσεις καισε ορισµένες χώρες, υπάρχουν αυστηρά χρονικά όρια για τηδιενέργεια των διακοπών κυήσεως έτσι ώστε, το δικαίωµααυτό να µην έχει αξία στην πράξη. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικόνα υπάρχει η δυνατότητα πληροφόρησης και παραποµπήςτων νέων στις κατάλληλες δοµές και υπηρεσίες στήριξηςόταν κρίνεται απαραίτητο.Συνεπώς,όσοι ασχολούνται µε τηνσεξουαλική αγωγή γίνονται εν δυνάµει µοχλοί πίεσης για τηνδηµιουργία τέτοιων δοµών.

Ο εκπαιδευτικός και ο επαγγελµατίας υγείας µέσα απότην ειδικότητα του θέµατος που διδάσκει και τη καθηµερινήπρακτική, έχει την δυνατότητα να µεταφέρει γνώσεις και νατροποποιεί στάσεις και συµπεριφορές σχετικά µε την σεξου-

αλική και αναπαραγωγική υγεία. Είναι απαραίτητο λοιπόν ναυιοθετούνται ολοκληρωµένες προτάσεις στο εκπαιδευτικόσύστηµα και στο σύστηµα υγείας, µέσα από στοχευµέναπρογράµµατα συνεχιζόµενης εκπαίδευσης. Τα προγράµµατασεξουαλικής αγωγής αποτελούν προγραµµατισµένες δρα-στηριότητες που στηρίζονται στην εκτίµηση των αναγκών,των εµπειριών και των δυνητικών κινδύνων του πληθυσµούτων νέων που απευθύνονται. Αποσκοπούν στην ενίσχυσηθετικών µορφών συµπεριφοράς και στην αποφυγή επιρρο-ών ή αλλαγών που επιβάλλουν έναν µη υγιή τρόπο ζωής.Βασίζονται σε διάφορες θεωρίες (εκπαιδευτικές, κοινωνιολο-γικές, υγείας) που στοχεύουν κυρίως στη διαµόρφωση καιτην αλλαγή συµπεριφοράς.Σχετικά µε την σεξουαλική αγωγήπρωτεύοντα ρόλο κατέχει η διδασκαλία µηχανισµών αποφυ-γής ψυχολογικής πίεσης από κοινωνικούς ή άλλους παράγο-ντες (∆ανασσής-Αφεντάκης, 2000).

Απαραίτητος θεωρείται ο εκσυγχρονισµός των εκπαι-δευτικών εγχειριδίων αλλά και η ευαισθητοποίηση και σωστήκατάρτιση των εκπαιδευτικών και όλων των επιστηµόνωνυγείας. Η σεξουαλική αγωγή προβλέπει µια διαρκή εξελικτι-κή και υπεύθυνη ενηµέρωση, ξεκινώντας από τα πρώτα χρό-νια της ζωής του παιδιού και απαιτεί µια διεπιστηµονικήσυνεργασία τόσο στο χώρο της εκπαίδευσης όσο και τηςευρύτερης κοινότητας (Βιδαλάκη, 1990).

Απώτερος στόχος της σεξουαλικής εκπαίδευσης είναι ηπροαγωγή της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, ιδι-αίτερα των νέων, και η πρόληψη ανεπιθύµητων καταστάσεωνµε ό,τι αυτό συνεπάγεται σε ψυχολογικό,σωµατικό και κοινω-νικό κόστος. Η αξιοποίηση της δυνατότητας για πρόληψη,αποτελεί την ασφαλέστερη µέθοδο. Οι νέοι µε γνώση, αυτο-πεποίθηση και θετικές σεξουαλικές επιλογές, προάγουν τησεξουαλική και αναπαραγωγική τους υγεία σήµερα και µελ-λοντικά (∆ανασσής-Αφεντάκης, 2003).

Συµπεράσµατα

Aspy, CB,Vesely, SK, Oman, RF, Rodine, S, Marshall, L, Fluhr, J, McLeroy, K.,2006. Youth-parent communication and youth sexual behavior:implications for physicians. Famιly Medicine 38(7):500-4

Βιδαλάκη, Μ, Λάγιου, Α, Σουρτζή, Π, Φρισήρας, Σ, 1990. Πρακτικά 2ουΠανελληνίου Σεµιναρίου «Σεξουαλική Αγωγή και Υγεία»,1-3/3/1990,Αθήνα

Bonell C,Allen E, Strange V, Oakley A, Copaw A, Johnson A, StephensonJ., 2006. Influence of family type and parenting behaviours on teenagesexual behavior and conceptions. Epidemiol Community Health,60(6):502-6

∆άβου, Ε. & Σουρτζή, Π., 2009. Πιλοτική µελέτη της γνώσης, στάσης καισυµπεριφοράς µαθητών λυκείου σε θέµατα διαφυλικών σχέσεων και

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚEΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠEΣ



αντισύλληψης. Νοσηλεία και Έρευνα τεύχος 23, Ιαν-Απρ 2009, Αθήνα

∆ανασσής–Αφεντάκης, ΑΚ, 2003. Εισαγωγή στην Παιδαγωγική.Σύγχρονες Τάσεις της Αγωγής, τοµ.Γ’:251-252, Αθήνα.

∆ανασσής–Αφεντάκης, ΑΚ, 2000. Η Κοινωνικο-γνωστική µάθηση.Παιδαγωγική Ψυχολογία.Tόµος Α’ Μάθηση και Ανάπτυξη,∆΄ Έκδοση,Εκδόσεις Γ. Γκελµπέσης: Αθήνα

Καυγά-Παλτόγλου A., Σταθοπούλου Χ., 2008. Προαγωγή σεξουαλικήςυγείας των νέων. Nοσηλευτική διάσταση. Το Βήµα του Ασκληπιούwww.cyna.org/15th/articles/13.pdf(10/11/2008)

Καλοκαιρινού, Α. & Σουρτζή, Π., 2005. Κοινοτική Νοσηλευτική.Βήτα:Αθήνα σελ:85-88

Kirby, D., Laris, B., Rolleri, L., 2007. Sex and HIV Education Programs:Theirimpact on sexual behaviours of young people throughout the World.Journal of Adolescent Health 40, 206-217

Knerr, W., 2006. Sexuality education in Europe: A reference Guide topolicies and practices. IPPF Europe, the SAFE project.

Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) 2009. http://www.youth-health.gr/gr/index.php?I=5&J=2&K=7 (accessed 10/5/2009)

McCafferty,Ch., 2007.Αναπαραγωγική υγεία και σεξουαλική εκπαίδευση.∆ηµοσίευση της οµάδας ΕΕΑ/ΑρΠρΒΧ. Ανακτήθηκε στις 10/12/2008από http://www.no-fortress-europe.eu/upload/Reproduction_EL_Final.pdf

Moore, M.J. & Rienzo, B.A., 2000. Utilizing the SIECUS guidelines toaccess sexuality education in one State:Content scope and importance.Journal of School Health. 70 (2): 56-60

Moore, M.L., 2000. Adolescent Pregnancy Rates in three European

Countries: Lessons to be learned? JOGNN 29, 355-362.

Okun,BS., 2000.Religiosity and contraceptive method choice:The Jewishpopulation of Israel. European Journal of Population 16(2):109-32

Οργανισµός Νεολαίας και Ινστιτούτο Αναπαραγωγικής ΙατρικήςΚύπρου, 2006. ∆ιαφυλικές σχέσεις και σεξουαλικότητα. ΟργανισµόςΝεολαίας. Κύπρος

Σουρτζή,Π., 2006.Σηµειώσεις ∆ηµογραφίας.Μεταπτυχιακό ΠρόγραµµαΣπουδών. ΕΚΠΑ, Αθήνα

UNAIDS, 2004. Report on the global AIDS epidemic. XI InternationalAIDS Conference. Bangkog,Thailand.

Warren, CW, Santelli, JS, Everett, SA, Kann, L, Collins, JL, Cassell, C, Morris,L, Kolb, LJ. 1998. Sexual behaviour among U.S high school students, 1990-1995. Family Planning Perspectives 30(4):170-200

Wight, D., Raab, G.M., Henderson, M.,Abraham, C., Buston, K., Hart G. &Scott, S., 2002. Limits of teacher delivered sexuality education: Interimbehaviour outcomes from randomized trial. British Medical Journal324:1430-1433

World Health Organization, 2003. Preparing for adulthood: adolescentsexual and reproductive health. Progress in Reproductive healthresearch No 64,WHO

World Health Organisation, 2002.Working definition of sexual health.Available at:

http://www.who.int/reproductivehealth/gender/sexualhealth.html

(Accessed 14/1/09)


γενικά

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗγια

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήµης είναι το επίσηµο περιοδικό της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος.Είναι ένα περιοδικό πολυδιάστατο µε κριτική επιτροπή που στοχεύει στην προώθηση της Νοσηλευτικής Επιστήµηςστην Ελλάδα. Ερευνητικές αναφορές, αναλύσεις, άρθρα, βιβλιογραφικές επισκοπήσεις, κλινικές εφαρµογές και περι-πτωσιολογικές µελέτες είναι επιθυµητές. Τα κείµενα πρέπει να υποβάλλονται στα αγγλικά και στα ελληνικά.

Το Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήµης καλωσορίζει ερευνητικά δοκίµια, άρθρα και πρωτότυπεςπραγµατείες στους ακόλουθους τοµείς:

• Νοσηλευτική Έρευνα (Μεθοδολογία της έρευνας, ηθική της έρευνας, εργαστηριακή έρευνα, επιδηµιολογικήέρευνα)

• ∆ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας (οργάνωση και διοίκηση υπηρεσιών υγείας, οικονοµική αξιολόγηση και αποτίµη-ση υπηρεσιών υγείας, διαχείριση ανθρώπινων πόρων, ποιότητα υπηρεσιών υγείας, στρατηγικός σχεδιασµός, επικοι-νωνία, διοίκηση χρόνου, ηγεσία)

• Νοσηλευτική Εκπαίδευση (Νέες Εκπαιδευτικές Μέθοδοι, Μεθοδολογία Εκπαίδευσης, ΜεταπτυχιακήΝοσηλευτική Έρευνα)

• Κλινική Νοσηλευτική (Παθολογική Νοσηλευτική, Χειρουργική Νοσηλευτική, Νοσηλευτική Λοιµώξεων,Νεφρολογική Νοσηλευτική, Παιδιατρική Νοσηλευτική, Γαστρεντερολογική Νοσηλευτική, Ογκολογική Νοσηλευτική,Εντατική και Επείγουσα Νοσηλευτική, Καρδιολογική Νοσηλευτική, Ορθοπεδική Νοσηλευτική, ΨυχιατρικήΝοσηλευτική)

• Κοινοτική Νοσηλευτική (Υποστήριξη Κοινωνικών Οµάδων, Φροντίδα Ευπαθών Πληθυσµιακών Οµάδων,Ενηµέρωση και Πρόληψη Νόσων, Προαγωγή Κοινοτικής Υγείας)

• Ηθική και ∆εοντολογία Νοσηλευτικής (ηθική για τη νοσηλευτική πρακτική, ηθική της έρευνας, ηθικά διλλήµα-τα και λήψη αποφάσεων στη νοσηλευτική πρακτική)

• Νοσηλευτική Νοµοθεσία (δίκαιο της υγείας, ατοµικά δικαιώµατα, νοσηλευτικό εργατικό δίκαιο, αξιώσεις ασθε-νών, επαγγελµατικά δικαιώµατα)

Οι ενδιαφερόµενοι να υποβάλουν άρθρο προς δηµοσίευση παρακαλούν να επικοινωνήσουν µε:

Ιστοσελίδα: www.nursingjournal.gr Ηλεκ. Ταχυδροµείο: [email protected]

Ταχ.∆ιεύθυνση: Βασ. Σοφίας 47, 10676, ΑθήναΤηλέφωνο: 210 3648 044

Fax: 210 3617 859

Οι οδηγίες για τους συγγραφείς είναι διαθέσιµες στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.nursingjournal.gr ή είναι διαθέσιµες εφόσον ζητηθούν.


γενικά

Το Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήµης είναι το επίσηµο περιοδικό του της ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝΕΛΛΑ∆ΑΣ Είναι ένα µε σύστηµα κριτών, διεπιστηµονικό περιοδικό που προορίζεται να προωθήσει την επιστήµη τηςΝοσηλευτικής στην Ελλάδα.

Το Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήµης παρέχει ένα φόρουµ για τη δηµοσίευση των ακαδηµαϊκώνάρθρων που εκθέτουν ερευνητικά συµπεράσµατα, ανασκοπήσεις βασισµένες στην έρευνα, άρθρα συζήτησης και σχόλιαπου ενδιαφέρουν ένα διεθνές αναγνωστικό κοινό των επαγγελµατιών, των εκπαιδευτικών, των διοικητών και των ερευνη-τών σε όλους τους τοµείς της νοσηλευτικής, της µαιευτικής και των επιστηµών φροντίδας. Τα άρθρα πρέπει να δώσουνέµφαση στη συµβολή τους στη θεωρητική ή βάση γνώσεων του επιστηµονικού κλάδου..

Τα άρθρα πρέπει να έχουν µια διεθνή διάσταση και εκείνα που εστιάζουν σε µια µόνο χώρα πρέπει να προσδιορίσουνπώς η ύλη που παρουσιάζεται µπορεί να είναι σχετική σε ένα ευρύτερο ακροατήριο.

Η επιλογή των άρθρων για δηµοσίευση βασίζεται στη συµβολή τους στη γνώση (συµπεριλαµβανοµένης της µεθοδο-λογικής ανάπτυξης) και τη σηµασία τους στη σύγχρονη νοσηλευτική, και τη σχέση τους µε την µαιευτική και τα σχετικάεπαγγέλµατα. Τα άρθρα θα πρέπει να υποβάλλονται στα ελληνικά και στα αγγλικά.

Ο∆ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Το ΕΠΝΕ δηµοσιεύει τα άρθρα κάτω από τρεις κύριεςκατηγορίες:

Άρθρα σύνταξης και προοπτικές/απόψειςΓενικά τα άρθρα σύνταξης ανατίθενται αλλά οι συγ-

γραφείς, που έχουν ιδέες για άρθρα σύνταξης που απευ-θύνονται σε ζητήµατα ουσιαστικής ανησυχίας στον επι-στηµονικό κλάδο που µπορεί να συνδεθούν µε το υλικόπου δηµοσιεύεται στο περιοδικό, πρέπει να έρθουν σεεπαφή µε τον υπεύθυνο έκδοσης. Τα άρθρα σύνταξης είναιχαρακτηριστικά σύντοµα (µέγιστο 200 λέξεων) αν και δενυπάρχει κανένα σταθερό όριο.

Πρωτότυπα άρθρα - ερευνητικές εργασίες • Τα πλήρη άρθρα που παρουσιάζουν αρχική έρευνα µπο-

ρούν να είναι σε ένα µέγιστο 5000 λέξεων µήκος, αν καιτα πιο σύντοµα άρθρα προτιµώνται.

• Τα πρωτόκολλα των µελετών ελεγχόµενης επέµβασηςκαι οι συστηµατικές ανασκοπήσεις µέχρι 2.500 λέξεις.Οι συγγραφείς πρέπει να δώσουν επιχειρήµατα για τηδηµοσίευση του πρωτοκόλλου στο οποίο πρέπει ναδηλώσουν τον αριθµό µητρώου της δοκιµής (εάν υπάρ-χει) και πότε θα παρουσιαστούν τα συµπεράσµατα.

Ανασκοπήσεις και σύντοµες παρουσιάσεις(µέχρι 2000 λέξεις) • Ανασκοπήσεις, που περιλαµβάνουν:

- συστηµατικές ανασκοπήσεις, που εξετάζουν ακριβείςερωτήσεις πρακτικής

- βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις, οι οποίες παρέχουνµια λεπτοµερή ανάλυση της βιβλιογραφίας σε έναευρύ θέµα

- πολιτικές ανασκοπήσεις, δηλ. ανασκοπήσεις τωνδηµοσιευµένων εγγράφων λογοτεχνίας και πολιτικήςπου ενηµερώνουν την νοσηλευτική πρακτική, τηνοργάνωση των νοσηλευτικών υπηρεσιών, ή την εκπαί-δευση και την προετοιµασία των νοσηλευτριών ή/καιτων µαιών.

• Σύντοµες εκθέσεις και 5 αναφορές, που εκθέτουν τηνανάπτυξη των ερευνητικών όργανων και τις κλίµακεςµέτρησης και που συµπεριλαµβάνουν ένα αντίγραφοτου σχετικού οργάνου έτσι ώστε να µπορούν να δηµο-σιευθούν πλήρως. Εάν οι συγγραφείς επιθυµούν να δια-τηρήσουν τα πνευµατικά δικαιώµατα - µπορούν να τοκάνουν απλά σηµειώνοντας το ως πνευµατικά δικαιώµα-τα σε αυτούς/το ινστιτούτο τους και λέγοντας ότι ανα-παράγονται µε την άδεια τους.

• Άρθρα κριτικής βιβλίων, δηλ. άρθρα που παρέχουν µιακριτική συζήτηση µιας πτυχής της νοσηλευτικής σεσχέση µε δύο ή περισσότερες πρόσφατες δηµοσιεύσειςσε ένα παρόµοιο θέµα. Ο υπεύθυνος έκδοσης καλωσο-ρίζει προτάσεις για άρθρα κριτικής βιβλίων (µέχρι 1000λέξεων), και µπορεί επίσης να τις αναθέσει.

ΤΥΠΟΙ ΑΡΘΡΩΝ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ


γενικά

Οι συγγραφείς πρέπει να υποβάλουν τα χειρόγραφαστο περιοδικό ηλεκτρονικά µέσω του ηλεκτρονικού ταχυ-δροµείου του περιοδικού: HYPERLINK "mailto:[email protected]" [email protected]. Όλη η αλληλογραφία, συµπερι-λαµβανοµένης της ανακοίνωσης της απόφασης του υπεύθυ-νου σύνταξης και των αιτηµάτων για επανεξέταση, θα γίνο-νται µε το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο. Όποιος συγγραφέαςδεν µπορεί να υποβάλει ηλεκτρονικά αντίγραφα για κάποιοσηµαντικό λόγο πρέπει να έρθει σε επαφή µε το εκδοτικόγραφείο κατά αρχήν για συµβουλές (λεπτοµέρειες επικοινω-νίας στο HYPERLINK "http://www.nursingjournal.gr"www.nursingjournal.gr).

Η υποβολή ενός εγγράφου προϋποθέτει ότι δεν έχειδηµοσιευθεί προηγουµένως, ότι δεν είναι υπό εξέταση γιαδηµοσίευση αλλού, και ότι εάν γίνεται αποδεκτό δεν θαδηµοσιευθεί αλλού, στα αγγλικά ή σε οποιαδήποτε άλληγλώσσα, χωρίς τη γραπτή συγκατάθεση του εκδότη.

∆ιαδικασία αξιολόγησηςΌλα τα άρθρα που γίνονται αποδεκτά για δηµοσίευ-

ση υποβάλλονται σε µια διπλή τυφλή αξιολόγηση απότουλάχιστον δύο κριτές. Αρχικά όλα τα άρθρα αξιολογού-νται από µια εκδοτική επιτροπή. Τα άρθρα που είναι απί-θανο να δηµοσιευθούν, παραδείγµατος χάριν επειδή η

νέα συµβολή τους είναι ανεπαρκής ή η σχετικότητα στονεπιστηµονικό κλάδο είναι ασαφής, µπορούν να απορρι-φθούν σε αυτό το σηµείο προκειµένου αποφευχθούνκαθυστερήσεις στους συγγραφείς που µπορεί να θέλουννα επιδιώξουν τη δηµοσίευση αλλού. Περιστασιακά έναάρθρο µπορεί επιστραφεί στο συγγραφέα µε το αίτηµαγια επανεξέταση προκειµένου να βοηθήσει σε αυτό τοσηµείο τους συγγραφείς στην απόφαση τους εάν θα τοστείλουν ή όχι έξω για αξιολόγηση. Οι συγγραφείς µπο-ρούν να αναµείνουν µια απόφαση σχετικά µε αυτό τοστάδιο της διαδικασίας αξιολόγησης µέσα σε 2-3 εβδο-µάδες από την υποβολή. Τα χειρόγραφα που πηγαίνουνπρος τη διαδικασία αξιολόγησης είναι µε δίπλα-κρυφόσύστηµα αξιολόγησης µε κριτές από τα µέλη µιας διε-θνούς επιτροπής ειδικών. Στοχεύουµε να ολοκληρώσουµεαυτήν την διαδικασία µέσα σε 8 εβδοµάδες από την από-φαση να αξιολογήσουµε αν και περιστασιακά καθυστερή-σεις συµβαίνουν και οι συγγραφείς πρέπει να επιτρέψουντουλάχιστον 12 εβδοµάδες πριν έρθουν σε επαφή µε τοπεριοδικό. Η απόφαση όσον αφορά τη δηµοσίευση είναιβασισµένη στην κριτική και την εκδοτική αξιολόγηση τηςπροτεραιότητας για τη δηµοσίευση. Ο υπεύθυνος έκδο-σης διατηρεί το δικαίωµα στην τελική απόφαση σχετικάµε την αποδοχή.

∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ

Γενικές οδηγίες: Οι υποβληθείσες εργασίες πρέπει ναείναι κατάλληλες για ένα διεθνές ακροατήριο και οι συγγρα-φείς δεν πρέπει να θεωρούν ως δεδοµένο τη γνώση τωνεθνικών πρακτικών, των πολιτικών, και της νοµοθεσίας.Πρέπει να δακτυλογραφηθούν, µε διπλό διάστιχο µε ταευρέα περιθώρια στη µια πλευρά λευκού χαρτιού. Οι συγ-γραφείς δεν πρέπει να προσδιοριστούν ή τα ινστιτούτατους στο χειρόγραφο εκτός από τη σελίδα τίτλου, η οποίααφαιρείται πριν από την αξιολόγηση. Για το αντίγραφο σεχαρτί τα τυπωµένα κείµενα καλής ποιότητας µε ένα µέγεθοςγραµµατοσειράς 12 PT απαιτούνται. Οι συγγραφείς πρέπεινα συµβουλευθούν ένα πρόσφατο τεύχος του περιοδικούγια το ύφος ει δυνατόν.∆εδοµένου ότι το περιοδικό διανέ-µεται σε όλο τον κόσµο, και δεδοµένου ότι τα αγγλικά είναιµια δεύτερη γλώσσα για πολλούς αναγνώστες, οι συγγρα-φείς καλούνται να γράψουν σε σαφή αγγλικά και χρησιµο-ποιούν µια ορολογία που είναι διεθνώς αποδεκτή. Ο υπεύ-θυνος έκδοσης διατηρεί το δικαίωµα να ρυθµίσει το ύφοςγια να εξασφαλίσει ορισµένα πρότυπα οµοιοµορφίας.

Μήκος άρθρου: Όλα τα άρθρα υπόκεινται στην αξιολό-γηση και οι συγγραφείς ωθούνται να είναι συνοπτικοί; ταεκτενή άρθρα µε πολλούς πίνακες και αριθµούς µπορεί ναχρειαστεί να γίνουν πιο σύντοµα εάν πρόκειται να γίνουναποδεκτά για δηµοσίευση. ∆εν υπάρχει κανένα συγκεκρι-µένο όριο λέξεων, εντούτοις, (εκτός από τις κατηγορίεςπου απαριθµούνται ανωτέρω) τα άρθρα µπορεί να είναιµέχρι 5000 λέξεις στο µήκος, συν τους πίνακες, τους αριθ-µούς, και την βιβλιογραφία. Συνήθως δεν πρέπει να υπάρ-ξει κανένα παράρτηµα αν και στην περίπτωση των άρθρωνπου εκθέτουν την ανάπτυξη εργαλείων ή της χρήσης τωννέων ερωτηµατολογίων είναι συνηθισµένο να περιληφθείένα αντίγραφο του εργαλείου ως παράρτηµα. Οι συγγρα-φείς οποιωνδήποτε άρθρων, που δεν συµµορφώνονται µεαυτούς τους περιορισµούς, πρέπει να κάνουν την προκα-ταρκτική ερώτηση στον υπεύθυνο έκδοσης πριν υποβάλ-λουν το χειρόγραφο.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ

Οργανώστε το χειρόγραφο στην ακόλουθη σειρά: τίτ-λος του άρθρου, σελίδα τίτλου, ευχαριστίες, περίληψη καιλέξεις κλειδιού, κείµενο, βιβλιογραφικές αναφορές, πίνακες,αριθµοί, παράρτηµα (γραµµατοσειρά: TIMES NEWROMAN µέγεθος 12, 1.5 διάστηµα γραµµών). Παρακαλώαριθµήστε τις σελίδες του χειρογράφου σας.

Τίτλος: Ο τίτλος ενός άρθρου πρέπει να δείχνει το θέµατου και όπου είναι σχετικό τον πληθυσµό, το κλινικό πρό-βληµα και την µέθοδο της έρευνάς του.Εάν το άρθρο είναι µια ανασκόπηση, αυτό πρέπει να δηλω-θεί στον τίτλο π.χ. «µονάδες κατευθυνόµενες από τιςνοσηλεύτριες: µια συστηµατική ανασκόπηση», «ενδυνάµω-


γενικά

ση ασθενή : µια βιβλιογραφική ανασκόπηση», «φαινοµενο-λογία για την νοσηλευτική έρευνα: µια µεθοδολογική ανα-σκόπηση», «βρετανικές οδηγίες για την θεραπεία τηςκατάθλιψης: µια πολιτική ανασκόπηση».Για τις ερευνητικές εργασίες το ερευνητικό σχέδιο που υιο-θετείται πρέπει να δηλωθεί π.χ. «η αποτελεσµατικότητατων µονάδων που κατευθύνονται από νοσηλεύτριες: µιατυχαιοποιηµένη ελεγχόµενη δοκιµή», «αντιµετωπίζονταςτο χρόνιο πόνο: µια εθνογραφία», «εµπόδια επικοινωνίαςπου γίνονται αντιληπτά από τους ηλικιωµένους ασθενείςκαι από τις νοσηλεύτριες: µια έρευνα ερωτηµατολογίων»,«οι ψυχοµετρικές ιδιότητες της κλίµακας πόνου και στρες: ανάπτυξη κλίµακας».

Σελίδα τίτλου: Περιλάβετε το πλήρες όνοµα, τον τίτλοεργασίας, τα υψηλότερα ακαδηµαϊκά και επαγγελµατικάπροσόντα και το ινστιτούτο για κάθε συγγραφέα.∆ηλώστεµια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδροµείου για τον αντί-στοιχο συγγραφέα.

Ευχαριστίες: περιορίστε τις ευχαριστίες στους βασικούςσυνεισφέροντας.

Περίληψη: Προετοιµάστε µια δοµηµένη περίληψη. Οιπεριλήψεις πρέπει να είναι λιγότερο από 250 λέξεις, καιδεν πρέπει να περιλάβουν βιβλιογραφικές αναφορές ή τιςσυντµήσεις.Οι περιλήψεις των ερευνητικών εργασιών πρέπει να υιοθε-τήσουν τους ακόλουθους τίτλους, όπου είναι δυνατόν:Υπόβαθρο Στόχοι Σχέδιο Τοποθετήσεις (µην διευκρινίσε-τε τα πραγµατικά κέντρα, αλλά δώστε τον αριθµό και τουςτύπους κέντρων και γεωγραφική θέση εάν είναι σηµαντικά)Συµµετέχοντες (λεπτοµέρειες για το πώς επιλέχθηκαν, κρι-τήρια επιλογείς και αποκλεισµού, αριθµοί αυτών που εισά-γονται και που αφήνουν τη µελέτη, τα σχετικά κλινικά καιδηµογραφικά χαρακτηριστικά) Μέθοδοι Αποτελέσµατα,εκθέστε την κύρια έκβαση /συµπεράσµατα συµπεριλαµβα-νοµένου (όπου σχετικά) επίπεδα στατιστικών σηµαντικώνκαι εµπιστοσύνης , και συµπεράσµατα, τα οποία πρέπει νααφορούν τους στόχους και τις υποθέσεις µελέτης.Οι περιλήψεις για τις ανασκοπήσεις πρέπει να παρέχουνµια περίληψη υπό τους ακόλουθους τίτλους, όπου είναιδυνατόν: Στόχοι, σχέδιο, πηγές δεδοµένων, µέθοδοι ανα-σκόπησης, αποτελέσµατα, συµπεράσµατα.Οι περιλήψεις για τα άρθρα κριτικής βιβλίων πρέπει ναπαρέχουν µια συνοπτική περίληψη της γραµµής επιχειρή-µατος που ακολουθείται και συµπερασµάτων. Ένα δοµηµέ-νο σχήµα δεν είναι ουσιαστικό.

λέξεις-κλειδιά: Παρέχετε µεταξύ δύο και έξι λέξεις-κλει-διά κατά αλφαβητική σειρά, οι οποίες προσδιορίζουν ακρι-βώς το θέµα του άρθρου, σκοπό, µέθοδο και επίκεντρο.Χρησιµοποιήστε τον ιατρικό θησαυρό τίτλων (MeSH®) ήτον αθροιστικό δείκτη για τίτλους στην νοσηλευτική καιυγείας (CINAHL) όπου είναι δυνατόν.

Κείµενο: στην εισαγωγή του κειµένου απαιτείται για όλα

τα άρθρα να έχουν µια αναφορά σε αυτό που είναι ήδηγνωστό για το θέµα και τι είναι αυτό που το άρθρο προ-σθέτει στην νοσηλευτική επιστήµη .

Πίνακες/αριθµοί: Οι πίνακες και οι αριθµοί είναι τυπω-µένοι µόνο όταν εκφράζουν κάτι περισσότερο από αυτόπου µπορεί να γίνει από τις λέξεις στο ίδιο ποσό διαστή-µατος.∆είξτε την προτεινόµενη τοποθέτηση των πινάκων ήτων αριθµών στο κείµενο.Οι πίνακες πρέπει να αριθµηθούνµε συνέπεια και να τους δοθεί ένας κατάλληλος τίτλος καικάθε πίνακας να δακτυλογραφείται σε ένα χωριστό φύλλο.

Συντµήσεις: Αποφύγετε τις συντµήσεις οπουδήποτεείναι δυνατόν. Οποιεσδήποτε συντµήσεις που οι συγγρα-φείς σκοπεύουν να χρησιµοποιήσουν πρέπει να καταγρα-φούν πλήρως και να ακολουθηθούν από γράµµατα εντόςπαρενθέσεως την πρώτη φορά που εµφανίζονται, έκτοτεµόνο τα γράµµατα εκτός παρένθεσης πρέπει να χρησιµο-ποιηθούν.

Στατιστική: οι πρότυποι µέθοδοι παρουσίασης στατιστι-κού υλικού πρέπει να χρησιµοποιηθούν. Όπου οι µέθοδοιπου χρησιµοποιούνται δεν αναγνωρίζονται ευρέως µιαεξήγηση και πλήρης αναφορά στις ευρέως προσιτές πηγέςπρέπει να δοθούν.

συγκατάθεση Ενηµέρωσης: Όπου είναι κατάλληλο οισυγγραφείς πρέπει να επιβεβαιώσουν ότι η συγκατάθεσηενηµέρωσης λήφθηκε από τους ανθρώπους και ότι ηηθική εκκαθάριση λήφθηκε από τις αρµόδιες αρχές.

Άδειες: Η άδεια να αναπαραχθεί το προηγουµένωςδηµοσιευµένο υλικό πρέπει να ληφθεί εγγράφως από τονκάτοχο πνευµατικών δικαιωµάτων (συνήθως ο εκδότης)και να αναγνωριστεί στο χειρόγραφο.

Ερωτηµατολόγια: Ερωτηµατολόγια και προγράµµατααξιολόγησης που χρησιµοποιούνται στις ερευνητικέςµελέτες που δεν είναι καθιερωµένα και καλά – γνωστάπρέπει να περιληφθούν ως παράρτηµα.

Βιβλιογραφικές Αναφορές: Όλες οι δηµοσιεύσειςπου αναφέρονται στο κείµενο πρέπει να παρουσιαστούνσε έναν κατάλογο βιβλιογραφικών αναφορών µετά από τοκείµενο του χειρογράφου. Στο κείµενο αναφερθείτε στοόνοµα του συγγραφέα (χωρίς αρχικά) και έτος δηµοσίευ-σης (π.χ. «δεδοµένου ότι Peterson (1993) έχει δείξειαυτό;» ή «αυτό το αποτέλεσµα υποστηρίζεται από τα απο-τελέσµατα που λήφθηκαν προηγουµένως (Kramer, 1994)»).Για τρεις ή περισσότερους συγγραφείς χρησιµοποιήστετον πρώτο συγγραφέα που ακολουθείται από «και λοιποί.», στο κείµενο. Ο κατάλογος βιβλιογραφικών αναφορώνπρέπει να τακτοποιηθεί αλφαβητικά µε τα ονόµατα τωνσυγγραφέων. Το χειρόγραφο πρέπει να ελεγχθεί προσεκτι-κά για να εξασφαλίσετε ότι η ορθογραφία των ονοµάτωντων συγγραφέων και οι ηµεροµηνίες είναι ακριβώς οι ίδιεςστο κείµενο όπως στον κατάλογο βιβλιογραφικών αναφο-


γενικά

ρών. Οι αναφορές πρέπει να δοθούν στην ακόλουθηµορφή:

Arthur, D., Sohng, K.Y., Noh, C.H., Kim, S., 1998. Theprofessional self concept of Korean hospital nurses.International Journal of Nursing Studies 35 (3), 155-162.

Barnes, B., Bloor, D., 1982. Relativism, rationalism and thesociology of knowledge. In: Hollis, M., Lukes, S. (Eds.),Rationality and Relativism. Basil Blackwell,Oxford, pp. 21-47.

Dijkstra, A., Buist, G., Dassen, Th.W.N., 1996. Nursing-caredependency: development and psychometric testing ofthe NCD-scale for demented and mentally handicappedin-patients. In: Proceedings of the 8th Biennial Conferenceof the WENR, Research on Nursing throughout theLifespan, vol. 1. Ekblad & Co,Vastervik, pp. 117-126.

Gower, B., 1997. Scientific method: an historical andphilosophical introduction. Routledge, London.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

Εάν υποβάλλετε εκ νέου ένα άρθρο που έχει αξιολο-γηθεί παρακαλώ περιλάβετε ένα ηλεκτρονικό µήνυµα ή µιαεπιστολή που παρέχουν µια λεπτοµερή περιγραφή για τοπώς έχετε απαντήσει στα σχόλια του εκδότη και των κρι-τών η άλλη καθοδήγηση που µπορεί να είχατε λάβει.Όπου οι προτάσεις δεν έχουν ακολουθηθεί πρέπει ναεξηγήσετε και να δικαιολογήσετε την απόφασή σας. Αυτόπρέπει να περιλαµβάνει µια συγκεκριµένη αναφορά από τοτµήµα/αριθµός σελίδων/παραγράφου στις αλλαγές στοκείµενο.

Αποδείξεις /τυπογραφική διόρθωσηΟι αποδείξεις θα σταλούν στο συγγραφέα (στον συγ-

γραφέα µε πρώτο το όνοµα του εάν κανένας συγγραφέαςδεν προσδιορίζεται ως ο συγγραφέας σε επικοινωνία σεάρθρα µε πολλούς συγγραφείς) και πρέπει να επιστραφούνµέσα σε 48 ώρες από την παραλαβή. Οι διορθώσεις πρέ-πει να περιοριστούν στα λάθη στοιχειοθεσίας οποιεσδήπο-τε άλλες µπορούν να χρεωθούν στο συγγραφέα.

Οποιεσδήποτε ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν πλή-ρως. Παρακαλώ σηµειώστε ότι οι συντάκτες ωθούνται γιανα ελέγξουν τις αποδείξεις τους προσεκτικά πριν από τηνεπιστροφή, δεδοµένου ότι ο συνυπολογισµός των πρόσφα-των διορθώσεων δεν µπορεί να εγγυηθεί. Οι αποδείξειςπρόκειται να επιστραφούν στην ΕΝΩΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝΕΛΛΑ∆ΟΣ , Βασιλίσσης Σοφίας 47 ., 10676 Αθήνα, Ελλάδα

Ανάτυπα Πέντε ανάτυπα θα δοθούν δωρεάν. Τα πρόσθετα ανά-

τυπα και τα αντίγραφα του άρθρου µπορούν να ζητηθούνσε ένα ειδικά µειωµένο ποσό κατόπιν αιτήσεως.

Πνευµατικά δικαιώµατα Όλοι οι συγγραφείς πρέπει να υπογράψουν τη συµφω-

νία «µεταφοράς των πνευµατικών δικαιωµάτων» προτούνα µπορέσει να δηµοσιευθεί το άρθρο. Αυτή η συµφωνία

µεταφοράς επιτρέπει στην ΕΝΩΣΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝΕΛΛΑ∆ΟΣ να προστατεύσει το υλικό για τους συγγρα-φείς, χωρίς ο συγγραφέας να παραιτείται από τα δικαιώµα-τά του/της ιδιοκτησίας του . Η µεταφορά πνευµατικώνδικαιωµάτων καλύπτει τα αποκλειστικά δικαιώµατα να ανα-παραχθεί και να διανεµηθεί το άρθρο, συµπεριλαµβανοµέ-νων των ανατύπων, οι φωτογραφικές αναπαραγωγές, τοµικροφίλµ ή οποιεσδήποτε άλλες αναπαραγωγές παρόµοι-ας φύσης, και οι µεταφράσεις. Περιλαµβάνει επίσης τοδικαίωµα να προσαρµοστεί το άρθρο για τη χρήση απόκοινού µε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και προγράµµατα,συµπεριλαµβανοµένης της αναπαραγωγής ή της δηµοσί-ευσης µε αναγνώσιµη από µηχανή µορφή και της ενσωµά-τωσης στα συστήµατα ανάκτησης. Οι συγγραφείς είναιαρµόδιοι για τη λήψη από την άδεια κατόχων πνευµατικώνδικαιωµάτων να αναπαραγάγουν οποιοδήποτε υλικό για τοοποίο τα πνευµατικά δικαιώµατα υπάρχουν ήδη.

Οι ερωτήσεις για τις ερωτήσεις σχετικά µε τη γενικήυποβολή των χειρογράφων (συµπεριλαµβανοµένου τουηλεκτρονικού κειµένου και καλλιτεχνίας) και τη κατάστασητων αποδεκτών χειρογράφων, παρακαλώ επικοινωνείτε µετον υπεύθυνο σύνταξης ([email protected])

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ


γενικά

Σύσταση της ΕΝΕΗ ΕΝΕ συστήθηκε δια του Νόµου 3252/2004 υπό την

µορφή Νοµικού Προσώπου ∆ηµοσίου ∆ικαίου και λει-τουργεί ως επίσηµος επαγγελµατικός σύλλογος τωνΝοσηλευτών. Η εγγραφή σε αυτήν όλων των Νοσηλευτών,είναι υποχρεωτική, όπως συµβαίνει σε κάθε αντίστοιχο επι-µελητήριο άλλων επαγγελµατιών που λειτουργεί ως ρυθµι-στικός φορέας και επίσηµος σύµβουλος της Πολιτείας(Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, ∆ικηγορικός ΣύλλογοςΑθηνών, Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδος, κ.τ.λ).

Κυριότεροι σκοποί της ΕΝΕΓια να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι που πρέπει όλοι οι

νοσηλευτές να είναι εγγεγραµµένοι, παραθέτουµε τουςβασικότερους στόχους που περιγράφει ο Νόµος3252/2004 και που καλείται να επιτελέσει η Ε.Ν.Ε:• την προαγωγή και ανάπτυξη της Νοσηλευτικής ως ανε-

ξάρτητης και αυτόνοµης επιστήµης και τέχνης • την έρευνα, ανάλυση και µελέτη των νοσηλευτικών θεµά-

των και τη σύνταξη και υποβολή επιστηµονικά τεκµηριω-µένων µελετών για τα διάφορα νοσηλευτικά προβλήµα-τα της χώρας

• τη διατύπωση εισηγήσεων για νοσηλευτικά θέµατα• τη διαρκή εκπαίδευση, µετεκπαίδευση και επιµόρφωση

των Νοσηλευτών και την υλοποίηση και αξιοποίησηεκπαιδευτικών προγραµµάτων

• τη συµµετοχή στην υλοποίηση προγραµµάτων που επι-χορηγούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή άλλους διε-θνείς οργανισµούς

• την έκδοση πιστοποιητικών, απαραίτητων για την άδειαάσκησης επαγγέλµατος των Νοσηλευτών

• τον περιορισµό της αντιποίησης του νοσηλευτικούεπαγγέλµατος

• την αξιολόγηση της παρεχόµενης νοσηλευτικής φροντί-δας

• την εκπροσώπηση της χώρας σε διεθνείς οργανισµούςτου νοσηλευτικού κλάδου

• την έκδοση περιοδικού, ενηµερωτικού δελτίου, συγγραµ-µάτων και φυλλαδίων για την ενηµέρωση των µελών τηςαλλά και του κοινωνικού συνόλου

• τη µελέτη υγειονοµικών θεµάτων και την οργάνωση επι-στηµονικών συνεδρίων αυτόνοµα ή σε συνεργασία µεάλλους φορείς

• τη δηµιουργία επιτροπής δεοντολογίας και ηθικής τουεπαγγέλµατος του νοσηλευτή

• τον καθορισµό και κοστολόγηση των νοσηλευτικώνπράξεων και

• την προστασία και προαγωγή της υγείας του ΕλληνικούΛαού.

Μέλη της ΕΝΕΜέλη της Ε.Ν.Ε είναι υποχρεωτικώς όλοι οι νοσηλευ-

τές που είναι απόφοιτοι: α) Τµηµάτων Νοσηλευτικών A.E.I.,β) Νοσηλευτικών Τµηµάτων T.E.I., γ) Πρώην Ανώτερων

Σχολών Αδελφών Νοσοκόµων, Επισκεπτριών ΑδελφώνΝοσοκόµων, αρµοδιότητας Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιαςκαι Κοινωνικών Ασφαλίσεων, δ) Πρώην ΝοσηλευτικώνΣχολών ΚΑΤΕΕ, ε) Νοσηλευτικών Σχολών ή Τµηµάτων τηςαλλοδαπής, των οποίων τα διπλώµατα έχουν αναγνωριστείως ισότιµα µε τα πτυχία των νοσηλευτικών σχολών τηςηµεδαπής από τις αρµόδιες υπηρεσίες και στ)Στρατιωτικών Ανωτάτων Νοσηλευτικών Σχολών.

∆ιάρθρωση της ΕΝΕΗ ΕΝΕ διαρθρώνεται σε Κεντρική ∆ιοίκηση, που εδρεύ-

ει στην Αθήνα και σε επτά Περιφερειακά Τµήµατα, που λει-τουργούν σε κάθε Υγειονοµική Περιφέρεια της χώρας.

Κεντρική ∆ιοίκησηΗ Κεντρική ∆ιοίκηση αποτελείται από 15µελές ∆.Σ και

έχει έδρα την Αθήνα. Η διεύθυνση των γραφείων είναι:Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας 47, Τ.Κ. 10676, τηλ. 2103648044, 048 και fax. 210 3617859 και 210 3648049. Ηιστοσελίδα της Ε.Ν.Ε είναι www.enne.gr και το e-mail :[email protected].

Περιφερειακά ΤµήµαταΤα επτά Περιφερειακά Τµήµατα (Π.Τ) της Ε.Ν.Ε, ακο-

λουθούν τον αριθµό των Υγειονοµικών Περιφερειών(Υ.Π.Ε) και είναι τα ακόλουθα:

11.. 1ο Π.Τ. Αττικής: Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας 47, Τ.Κ.10676, τηλ. 210 3648044, 048 και fax. 210 3617859 και 2103648049

22.. 2ο Π.Τ. Πειραιώς και Αιγαίου: Λεωφόρος ΒασιλίσσηςΣοφίας 47, Τ.Κ. 10676, τηλ. 210 3648044, 048 και fax. 2103617859 και 210 3648049

33.. 3ο Π.Τ. Μακεδονίας: Μαβίλη 11, Θεσσαλονίκη, Τ.Κ. 54630,τηλ. 2310522822 και fax. 2310522219

44.. 4ο Π.Τ. Μακεδονίας και Θράκης: Μαβίλη 11,Θεσσαλονίκη, Τ.Κ. 54630, τηλ. 2310522229 και fax.2310522219

55.. 5ο Π.Τ. Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας: Ναυαρίνου 2,Λάρισα, Τ.Κ. 41223, τηλ. 2410284866 και fax. 2410284871

66.. 6ο Π.Τ. Πελοποννήσου, Ιονίων νήσων, Ηπείρου και∆υτικής Ελλάδας: Υπάτης 1 και Ν.Ε.Ο Πάτρας –Αθήνας, Πάτρα, Τ.Κ. 26441, τηλ και fax. 2610 423830

77.. 7ο Π.Τ. Κρήτης: Μενελάου Παρλαµά 116, Ηράκλειο, Τ.Κ.73105, τηλ. 2810310366, 2810311684 και fax. 2810310014

Εγγραφή και συνδροµή των µελώνΚάθε Νοσηλευτής υποχρεούται να υποβάλλει αίτηση

εγγραφής στο οικείο Περιφερειακό Τµήµα. Η αίτησησυνοδεύεται υποχρεωτικά από επικυρωµένα αντίγραφαπτυχίου και αστυνοµικής ταυτότητας, δυο έγχρωµες φωτο-γραφίες, το αποδεικτικό της τραπεζικής κατάθεσης των 65j, απλό φωτοαντίγραφο της άδειας άσκησης επαγγέλµα-τος και προαιρετικά από τους τίτλους που τυχόν κατέχει

Επιτοµή χρήσιµων πληροφοριών


γενικά

το υποψήφιο µέλος (µεταπτυχιακοί τίτλοι, πιστοποιητικάγνώσης ξένης γλώσσας, κοινωνικές δραστηριότητες κ.τ.λ).

Κάθε Νοσηλευτής υποχρεούται να ανανεώνει τηνεγγραφή του ετησίως, αυτοπροσώπως ή ταχυδροµικώς(όχι µε fax) µέχρι το τέλος Φεβρουαρίου, υποβάλλονταςσχετική δήλωση στο Περιφερειακό Τµήµα όπου ανήκει. Ηδήλωση υποβάλλεται ταυτόχρονα µε την καταβολή τηςετήσιας συνδροµής, που έχει οριστεί δια του Νόµου3252/2004 στο ποσό των σαράντα πέντε (45) ευρώ.

Σε κάθε Νοσηλευτή που εγγράφεται ή ανανεώνει τηνεγγραφή του στην ΕΝΕ χορηγείται ∆ελτίο ΤαυτότηταςΝοσηλευτή.

Άδεια άσκησης επαγγέλµατοςΓια την έκδοση από τις κατά τόπους Νοµαρχίες της

άδειας άσκησης του νοσηλευτικού επαγγέλµατος, οι νοση-λευτές οφείλουν να συµπεριλάβουν, µεταξύ των δικαιολο-γητικών, και βεβαίωση εγγραφής στο οικείο ΠεριφερειακόΤµήµα της Ε.Ν.Ε. Με την παραλαβή της άδειας άσκησηςεπαγγέλµατος, υποχρεούνται να καταθέσουν άµεσα αντί-γραφο αυτής, στο Περιφερειακό Τµήµα όπου ανήκουν.

Βάσει του Νόµου 3252/2004, όποιος ασκεί τη νοση-λευτική χωρίς να έχει άδεια άσκησης επαγγέλµατος διώκε-ται ποινικά σύµφωνα µε το άρθρο 458 του ΠοινικούΚώδικα.

Καταγγελία για παράνοµη άσκηση του νοσηλευτικούεπαγγέλµατος µπορεί να κάνει οποιοσδήποτε ιδιώτης σταΠεριφερειακά Συµβούλια ή στο ∆.Σ. της Ε.Ν.Ε., το οποίοστη συνέχεια υποχρεούται να γνωστοποιήσει το γεγονόςστις αρµόδιες δικαστικές αρχές.

Στις περιπτώσεις που επιβάλλεται πειθαρχική ποινήπροσωρινής ή οριστικής διαγραφής από την Ε.Ν.Ε., ανα-στέλλεται αυτοδίκαια η άδεια άσκησης επαγγέλµατος.

Όργανα διοίκησηςΗ Ε.Ν.Ε διοικείται από την Συνέλευση των Αντι-

προσώπων και το ∆ιοικητικό Συµβούλιο. Τα ΠεριφερειακάΤµήµατα διοικούνται από την Γενική Συνέλευση και τοΠεριφερειακό Συµβούλιο.

∆ιεθνής εκπροσώπηση της Ε.Ν.ΕΗ Ε.Ν.Ε είναι µέλος της Ευρωπαϊκής Οµοσπονδίας

Νοµικών Προσώπων ∆ηµοσίου ∆ικαίου Νοσηλευτών(F.E.P.I), κατέχοντας µια από τις επτά θέσεις του∆ιοικητικού της Συµβουλίου. Στην εν λόγω ΕυρωπαϊκήΟµοσπονδία συµµετέχουν ακόµα η Αγγλία, η Ιταλία, ηΙσπανία, η Ιρλανδία, η Πολωνία, η Κροατία, η Ρουµανία, ηΠορτογαλία και υπό ένταξη είναι η Γαλλία, η Κύπρος και τοΒέλγιο. Για περισσότερες πληροφορίες, συνδεθείτε µε τηνιστοσελίδα www.fepi.org.

Ανάδειξη και θητεία τωναιρετών οργάνων διοίκησης

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της Ε.Ν.Ε, εκλέγεται από τηνΣυνέλευση των Αντιπροσώπων. Οι Αντιπρόσωποι εκλέγο-νται χωριστά για κάθε Περιφερειακό Τµήµα από τα µέλητης Γενικής Συνέλευσης του Τµήµατος. Τα Περιφερειακά

Συµβούλια εκλέγονται οµοίως από τα µέλη της ΓενικήςΣυνέλευσης του Περιφερειακού Τµήµατος.

Οι εκλογές διεξάγονται κάθε τρία (3) χρόνια, ενώ συµ-µετέχουν σ’αυτές όσοι Νοσηλευτές είναι οικονοµικώςτακτοποιηµένοι.

Πειθαρχικός έλεγχοςΟ πειθαρχικός έλεγχος των µελών της Ε.Ν.Ε ασκείται

σε πρώτο βαθµό από τα Περιφερειακά Συµβούλια, πουλειτουργούν και ως Πειθαρχικά Συµβούλια.

Ο δευτεροβάθµιος πειθαρχικός έλεγχος, καθώς και οπειθαρχικός έλεγχος των µελών του ∆ιοικητικού Συµβουλίουκαι των Περιφερειακών Συµβουλίων ασκείται από τοΑνώτατο Πειθαρχικό Συµβούλιο, στο οποίο προεδρεύειΕφέτης των Πολιτικών ∆ικαστηρίων.

Επιστηµονικό ΠεριοδικόΗ Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος δηµιούργησε το 2008

το «Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήµης»που αποτελεί και το επίσηµο περιοδικό της. Είναι ένα περιο-δικό πολυδιάστατο µε κριτική επιτροπή που στοχεύει στηνπροώθηση της Νοσηλευτικής Επιστήµης στην Ελλάδα.

Το «Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστή-µης» αποτελεί ένα αξιόπιστο, σύγχρονο, τριµηνιαίο επιστη-µονικό περιοδικό που εκδίδεται στην Ελληνική και τηνΑγγλική γλώσσα και είναι διαθέσιµο σε ηλεκτρονική καιέντυπη µορφή µε συµβολική αµοιβή σε όλους τους ενδια-φερόµενους ερευνητές, πανεπιστηµιακούς δασκάλους,φοιτητές, σε όλη τη νοσηλευτική κοινότητα γενικότερααλλά και στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα (ΑΤΕΙ καιΑΕΙ) της ηµεδαπής και της αλλοδαπής.

Παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα σε νέους επιστή-µονες να έχουν εύκολη πρόσβαση στη γνώση και στηνπρόοδο της νοσηλευτικής ενώ αποτελεί το επιστηµονικόβήµα για τους νοσηλευτές που απασχολούνται στην εκπαί-δευση και στην κλινική νοσηλευτική να δηµοσιεύσουν τοέργο τους και να δεχθούν εποικοδοµητικές κριτικές. Στοπεριοδικό δηµοσιεύονται ερευνητικές µελέτες, ανασκοπή-σεις, πρωτότυπες πραγµατείες και βιβλιοκριτικές.

Οι εργασίες που δηµοσιεύονται, µοριοδοτούνται µετρόπο θεσµικά προβλεπόµενο και επικυρωµένο από τηνελληνική νοµοθεσία και σύµφωνα πάντα µε τη διεθνήπρακτική.

Ενηµερωτικό περιοδικόΗ Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος δηµιούργησε το 2008

το µηνιαίο ενηµερωτικό περιοδικό «Ο Ρυθµός τηςΥγείας», µε σκοπό την ανάδειξη του νοσηλευτή ως ενιαίαςψυχοσωµατικής, και επαγγελµατικής οντότητας, µε ενδια-φέροντα που κινούνται πέρα από τα τετριµµένα, αγκαλιά-ζοντας όλα τα επίπεδα της πολύπλευρης κοινωνικής τουυπόστασης.

Ο Έλληνας νοσηλευτής, εκτός από την ανάγκη για τηνεπίλυση πρωταρχικών ζητηµάτων που τον απασχολούν ωςεπαγγελµατία, έχει ανάγκη να εκφραστεί, να επικοινωνήσει,να διασκεδάσει και να προβάλλει πολύπλευρα τον κοινωνι-κό του προορισµό.


γενικά

Έτσι, «Ο Ρυθµός της Υγείας», σκοπεύει να ενώσει τηφωνή όλων των νοσηλευτών της χώρας και να αποτελέσειένα άµεσο και έγκυρο κανάλι επικοινωνίας, δίνοντας βήµασε όλες ανεξαιρέτως της φωνές της επαγγελµατικής –καιόχι µόνο- κοινότητας.

Μελλοντικοί ΣτόχοιΗ Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδας, µε τη συνεργασία

όλων των µελών της, στοχεύει να υλοποιήσει και να ολο-κληρώσει κάποια σηµαντικά έργα που αποτελούν πάγιααιτήµατα της νοσηλευτικής κοινότητας, ορισµένα από ταοποία ήδη άρχισαν να εκπονούνται:• Καθορισµός και κοστολόγηση των νοσηλευτικών πράξεων• ∆ηµιουργία ανοιχτής γραµµής επικοινωνίας µε σκοπό

την καταγραφή και επίλυση των προβληµάτων των νοση-λευτών

• Ενίσχυση των διεθνών σχέσεων των ελλήνων νοσηλευ-τών µε οργανισµούς, fora και ινστιτούτα του εξωτερικού

• ∆ηµιουργία ηλεκτρονικής ψηφιακής βιβλιοθήκης ηχρήση της οποίας θα είναι δωρεάν για τα µέλη της ΕΝΕκαι προσβάσιµη από όλη την επικράτεια

• Προσφορά ειδικών εκπαιδευτικών και µετεκπαιδευτικώνπρογραµµάτων

• ∆ιοργάνωση επιστηµονικών συνεδρίων και ηµερίδων µεµοριοδότηση των συνέδρων νοµικά ισχύουσα και κατο-

χυρωµένη • ∆ηµιουργία Ειδικών Επιτροπών Έργου, όπως

Εκπαίδευσης, Τεκµηρίωσης, ∆ιεθνών Σχέσεων καιΕνηµέρωσης

• Οργάνωση δικτύου εµπειρογνωµόνων για νοσηλευτικάθέµατα και παροχή νοµοτεχνικών συµβουλών

• Οργάνωση και λειτουργία προγραµµάτων εξειδίκευσης• Πιστοποίηση Νοσηλευτικών Ειδικοτήτων και

Νοσηλευτικής επάρκειας

ΕπικοινωνίαΟι νοσηλευτές µπορούν να απευθύνονται στα τηλέ-

φωνα: 210 3648044, 3648048 (08:00- 15:00), στα fax:2103648049, 3617859 και στο e- mail : [email protected] • για επαγγελµατικά θέµατα• για θέµατα εκπαίδευσης• για νοµικά θέµατα• για την εγγραφή τους ή την ανανέωση αυτής• για γενική ενηµέρωση (συνέδρια, δράσεις, εκδηλώσεις κλπ)• για τις προκηρύξεις µέσω ΑΣΕΠ• για θέσεις εργασίας στον ευρύτερο τοµέα της υγείας

Documents

Σ ΕΠΙΣΤΗΜΗ NïóèìåùôéëÜ÷ Σ ¶ðéóôÜíè÷journal-ene.gr/wp-content/uploads/2010/11/Tomos02_teyxos02.pdf · eììèîéë Þ ðåòéïäéëÞ ôè÷ nïóèìåùôéëÜ÷