ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ 1 OKTΩΒΡΙΟΥ 2016

ΠΡΙΣΜΑ# 2

EΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Γενετική και όρασηΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ του οφθαλμού ασχολείται μεκληρονομικά νοσήματα στα οποία μεταλλά-ξεις γονιδίων έχουν σαν αποτέλεσμα σοβα-ρές βλάβες στην όραση των ασθενών. Οεντοπισμός των γενετικών αιτίων που προκα-λούν τα νοσήματα αυτά ανοίγει τον δρόμο γιατην αποκατάσταση της όρασης με την εφαρ-μογή της γονιδιακής θεραπείας.

AΦΙΕΡΩΜΑ

Επιστήμη και θρησκείαΓαλιλαίος: Ο μύθοςμιας διαμάχης

,,7

EΝΑ από τα πιο στερεοτυπικά παραδείγματαδιαμάχης μεταξύ επιστήμης και θρησκείας είναιη περίπτωση του Γαλιλαίου. Σύμφωνα με τηνπαραδοσιακή αφήγηση, ο Γαλιλαίος κατηγο-ρήθηκε και καταδικάστηκε από την ΚαθολικήΕκκλησία για την επιμονή του στην αλήθεια τουηλιοκεντρικού συστήματος. Δύο σημεία είναιεξαιρετικά προβληματικά. Πρώτον, το γεγονόςότι η Εκκλησία προσπαθούσε να φιμώσει τηνεπιστήμη. Το δεύτερο σχετίζεται με την αυτα-πόδεικτη αλήθεια του ηλιοκεντρικού συστήμα-τος. Η κατάσταση στις αρχές του 17ου αιώναήταν πιο σύνθετη.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Μια πλατφόρμα πουγεννήθηκε από δύο κορίτσια

ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΗΣΕΙ κανείς ένα σοβαρόηλεκτρονικό κατάστημα, η πιο εύ-κολη λύση είναι να «στεγαστεί» σεμια ηλεκτρονική πλατφόρμα. ΔύοΕλληνίδες, η Δέσποινα και η Χριστί-να Κοσμούλη, που γεννήθηκαν καιζουν μόνιμα στη Ζυρίχη, ανέπτυξανμια τέτοια εύχρηστη πλατφόρμαπου λειτουργεί σε 58 γλώσσες και116 εθνικά νομίσματα. Το «Πρί-σμα» τις συνάντησε και κουβέντια-σε μαζί τους για το ηλεκτρονικόεμπόριο και την προσπάθειά τους.

Η φυλακή ενόςελεύθερου ψαριούΣΥΝΕΧΙΖΕΙ να κοιτάζει το πολύχρωμο ψαράκικαθώς αυτό κολυμπάει στον βυθό μιας φιάληςKlein. Το ψαράκι δεν γνωρίζει ότιτο κοιτάνε. Κινείται διαρκώς,χωρίς να σταματάει. Είναι,ταυτόχρονα, μέσα αλλά καιέξω από τα όρια που του υπα-γορεύει η γεωμετρία τού χώ-ρου του. Ελεύθερο να κινείταιγια πάντα και δεσμευμένο ταυτό-χρονα. Με ένα κλικ, σαν άλλη θείαπαρέμβαση, ασκείται μια δύναμη στοποντίκι του υπολογιστή. Το ψαράκιεξαφανίζεται και το screensaver τηςοθόνης απενεργοποιείται...

ΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ παιχνίδιααποτελούν σήμεραέναν από τους πιο επι-κερδείς κλάδους τωνπολιτιστικών/ δημιουρ-γικών βιομηχανιών. Ο ανταγωνιστικός καιεπαγγελματικός ηλε-κτρονικός αθλητισμός(eSports) ακμάζει ανάτον κόσμο μέσω τηςσυγκρότησης εθνικώνκαι υπερεθνικών ομο-σπονδιών, με πληθώραδιοργανώσεων, ισχυ-ρούς σπόνσορες καιυψηλά χρηματικά έπα-θλα.

,,2-3

,,8

,,4-5 ,,6

eGaming: Μια έκθεση για τα ψηφιακά παιχνίδια και την παιχνιδοποίηση της καθημερινότητας

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΕΤΡΙΔΗ

Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιάτο eGaming έλαβε χώρα στοπλαίσιο της ΔΕΘ. Η συγκεκριμέ-νη διοργάνωση, που έχει ως βα-σική της θεματική τα ψηφιακά

παιχνίδια, αποτελεί ένα σημαντικό eventγια τα ελληνικά (και όχι μόνο) δεδομένα.Κρίνοντας από την προσέλευση του κοι-νού, η οποία ήταν μεγάλη ακόμη και τιςκαθημερινές, μπορεί εύκολα κανείς ναισχυριστεί ότι η διοργάνωση ήταν ιδιαίτε-ρα επιτυχής. Ενδιαφέρον παρουσίαζε καιη σύνθεση του κοινού, εφόσον άνδρες,γυναίκες, παιδιά, έφηβοι, ενήλικες και οι-κογένειες έδωσαν το “παρών” παίζοντας,βολτάροντας και χαζεύοντας. Βεβαίως,τόσο η επιτυχής έκβαση του eGaming όσοκαι το ετερόκλητο κοινό που παρακολού-θησε τα διάφορα εκθέματα και δράσειςστο πλαίσιό του δεν θα έπρεπε να προκα-λούν έκπληξη. Από τη δεκαετία του 1980και τα περιβόητα «ηλεκτρονικά» ή «ουφά-δικα» (κατά κανόνα ανδροκρατούμεναμπαρ, καφενεία και καφετέριες με arcadeπαιχνίδια όπως το αρχετυπικό Pac-Man)που είχαν γίνει τα παραδοσιακά στέκιατων τότε παικτών, το τοπίο του ψηφιακούgaming έχει μετασχηματιστεί ριζικά.

Τα ψηφιακά παιχνίδια αποτελούν σήμε-ρα έναν από τους πιο επικερδείς κλάδουςτων πολιτιστικών/δημιουργικών βιομηχα-νιών. Ο ανταγωνιστικός και επαγγελματι-κός ηλεκτρονικός αθλητισμός (eSports)ακμάζει ανά τον κόσμο μέσω της συγκρό-τησης εθνικών και υπερεθνικών ομο-σπονδιών, με πληθώρα διοργανώσεων,ισχυρούς σπόνσορες και υψηλά χρηματι-κά έπαθλα. Ο Μπάρακ Ομπάμα είχε χρη-σιμοποιήσει τον κόσμο του Second Lifeως μέρος της προεκλογικής του εκστρα-τείας. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός ΣίνζοΆμπε, κεφαλαιοποιώντας ποπ στοιχεία τηςιαπωνικής video game κουλτούρας καιμετατρέποντάς τα σε δομικό συστατικότης συγκεκριμένης εθνικής ταυτότητας,εμφανίστηκε στην τελετή λήξης των Ολυ-μπιακών Αγώνων του Ρίο ντυμένος όχι μεκάποιο στερεοτυπικό κιμονό, αλλά ωςSuper Mario, ως ήρωας δηλαδή του πιοεπιτυχημένου, από άποψη πωλήσεων, βι-ντεοπαιχνιδιού. Στον ακαδημαϊκό χώρο,

τα ψηφιακά παιχνίδια αποτελούν ιδιαίτε-ρα δημοφιλές πεδίο διερεύνησης, πειρα-ματισμού και εφαρμογών. Παράλληλα μετις μεγάλες εταιρείες, οι ανεξάρτητες(indie) παραγωγές αυξάνονται ραγδαία.Γυναίκες και άνδρες διαφόρων ηλικιώνεμπλέκονται με ποικίλους τρόπους με τοψηφιακό gaming, εκτοπίζοντας τη φιγού-ρα του έφηβου άνδρα από την προνομια-κή θέση που κατείχε για δεκαετίες. Εν ολί-γοις, το ψηφιακό παίζειν διαποτίζει πλέονφορείς, θεσμούς, μέσα, ηλικίες, φύλα καικοινωνικές κατηγορίες με τα οποία αρχικάείχε ελάχιστη ή και καθόλου επικοινωνία.

Μια σημαντική πτυχή του eGamingήταν ότι κατάφερε να αντικατοπτρίσει τιςπαραπάνω μεταβολές, να επισημάνει τηδιάχυση παιγνιωδών στοιχείων σε μηπαιγνιώδη πλαίσια και να αποδώσει τομωσαϊκό που συντίθεται από τις πολυποί-κιλες κουλτούρες και κοινωνικές πρακτι-κές που συγκροτούνται αναφορικά με τοψηφιακό gaming. Πέτυχε, με άλλα λόγια,να αποκεντρώσει σε μεγάλο βαθμό τηνκεντρική του θεματική, δηλαδή τα ψηφια-κά παιχνίδια. Η ίδια η διάταξη της έκθεσηςήταν τέτοια, ώστε ο επισκέπτης, πριν έρ-θει σε επαφή με παιχνίδια, να συναντάπανεπιστημιακά projects βασισμένα σετεχνολογίες δυνητικής πραγματικότητας(στα οποία θα επανέλθουμε στη συνέ-χεια).

Στο κεντρικότερο σημείο της έκθεσηςμπορούσε κανείς να δει και να ακούσει ταέργα που διακρίθηκαν στον διαγωνισμόGame Art Contest. Πίνακες και μουσική,

ΑΝ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΜΑΣ να γνωρίζουμε τον κόσμοείναι μέσω της όρασης, τότε ποτέ δεν μπορού-με να γνωρίσουμε το παρόν. Αυτό που γνωρί-ζουμε είναι μια εικόνα κατασκευασμένη απόθραύσματα του παρελθόντος, μια σύνθεσηστιγμών από διαφορετικούς χρόνους. Κάθε σώ-μα που βλέπουμε όταν ατενίζουμε τον νυχτε-ρινό ουρανό είναι μια διαφορετική στιγμή τουπαρελθόντος, ανάλογα με τον χρόνο που χρει-άστηκε το φως να ταξιδέψει μέχρι εμάς. Αν καισε διαφορετική κλίμακα, το ίδιο συμβαίνει καιμε τα αντικείμενα που μας περιβάλλουν: Κα-νένα δεν βρίσκεται απολύτως στο παρόν μαςκαι κανένα δεν είναι απολύτως ταυτόχρονο μεκάποιο άλλο εξαιτίας της πεπερασμένης ταχύ-τητας με την οποία μεταδίδονται οι οπτικέςπληροφορίες. Με αυτή την έννοια, ο χώρος τηςγνώσης είναι ο χώρος της μνήμης.

ΤΟ 2010, Ο ΧΙΛΙΑΝΟΣ κινηματογραφιστής Πα-τρίσιο Γκουζμάν παρουσίασε το ντοκιμαντέρ“Νοσταλγία για το φως” (Nostalgia de la luz). Ηέρημος της Ατακάμαείναι το πιο ξηρό μέροςστον πλανήτη. Αυτό της προσδίδει δύο πολύσημαντικές ιδιότητες. Πρώτον, εξαιρετικήατμοσφαιρική διαύγεια, κάτι που την κάνει κα-τάλληλη για τηλεσκοπικές παρατηρήσεις. Δεύ-τερον, ξηρό και ψυχρό έδαφος, κάτι που την κα-θιστά ιδανική για τη διατήρηση πτωμάτων (!).Ο Γκουζμάν αποτυπώνει τη συνύπαρξη δύοομάδων ανθρώπων με πολύ διαφορετικές δρα-στηριότητες: Των επιστημόνων που εργάζο-νται στα κλιματιζόμενα παρατηρητήρια και στιςσυστοιχίες ραδιοτηλεσκοπίων προσπαθώνταςνα βρουν απαντήσεις για την προέλευση τουσύμπαντος και των γυναικών που σκάβουν τοαφιλόξενο χώμα της ερήμου προσπαθώνταςνα βρουν τα λείψανα των αγαπημένων τουςπροσώπων που δολοφόνησε και εξαφάνισε ηχούντα του Πινοτσέτ. Και οι δύο ψάχνουν στοναχανή χώρο της μνήμης –μια εμπράγματης μνή-μης–, προσπαθώντας να ανασυστήσουν ένα εύ-θραυστο παρόν και να συμβιβαστούν με τηνπροσωρινότητα και την απουσία.

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΕΧΟΥΝ ΔΩΣΕΙ στο παρελ-θόν μάχες για να νομιμοποιήσουν και να οριο-θετήσουν την εργασία τους από άλλες κοινω-νικές δραστηριότητες – για να αποκτήσουν οιόροι επιστήμη και επιστήμονας ειδική σημασία.Η ποιητική καταγραφή του Γκουζμάν αποτυ-πώνει, εν προκειμένω, την αντίθετη τάση: Τησύμφυση Επιστήμης και Ιστορίας στη γνωσιο-λογική επικράτεια της μνήμης. Σε αυτή την επι-κράτεια είναι που αναπτύσσεται η αμοιβαιό-τητα ανάμεσα στις δύο μέριμνες και η αλλη-λεγγύη ανάμεσα σε όσους τις υπηρετούν· καιεδώ είναι που εγγράφεται η κοινή και ακατά-παυστη εργασία για τη νοηματοδότηση τωναπρόβλεπτων αλλαγών και των επώδυνων ασυ-νεχειών που σημαδεύουν τη ροή του χρόνου.«Πιστεύω ότι η μνήμη έχει βαρυτική δύναμη»λέει ο Χιλιανός δημιουργός. «Μας έλκει διαρ-κώς. Όσοι έχουν αναμνήσεις μπορούν να ζή-σουν σε ένα εύθραυστο παρόν. Όσοι δεν έχουνδεν ζουν πουθενά».

Μ.Π.

eGaming: Μια έκθεση και την παιχνιδοποίησηΝοσταλγώντας

το φως

Λήδα Αρνέλλου, Διδάκτωρ Επικοινωνίας της ΕπιστήμηςΒάλια Καϊμάκη, Διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Γιάννης Κοντογιάννης, Διδάκτωρ ΑστροφυσικήςΜανώλης Πατηνιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών, Πανεπιστημίου ΑθηνώνΔημήτρης Πετάκος, Διδάκτωρ Ιστορίας των Επιστημών

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Επικοινωνία: prisma@avgi.gr

ΠΡΙΣΜΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 201623/

εμπνευσμένα από παιχνίδια και δημιουργη-μένα στο πλαίσιο της Fan Art, κέντριζαν το εν-διαφέρον των επισκεπτών, συχνά περισσότε-ρο και από τα ίδια τα παιχνίδια. Λίγο παρακά-τω βρισκόταν το μονοθέσιο ηλεκτροκίνητοόχημα της Racing Team Electric του ΑΠΘ,ενώ η μία πλευρά του χώρου, απ’ άκρη σ’άκρη, αποτελούταν από stands στα οποίαμπορούσε κανείς να παρακολουθήσει σχε-διαστές και make up καλλιτέχνες επί τω έρ-γω, κόμικς και φιγούρες από anime, παιχνί-δια καρτών και άλλα επιτραπέζια. Ταυτόχρο-να, πολύς κόσμος κυκλοφορούσε μεταμφιε-σμένος σε κάποιον αγαπημένο του ήρωα ήηρωίδα, εφόσον το body painting και τοCosplay ήταν αναπόσπαστα στοιχεία τουόλου εγχειρήματος. Στις παρουσιάσεις συμ-μετείχαν διάσημοι -στην κοινότητα τωνgamers- YouTubers. Προφανώς, μέρος τηςέκθεσης ήταν και πολλά σχετικά τεχνολογικάπροϊόντα και ακόμη περισσότεροι τίτλοι παι-χνιδιών.

Αυτές οι διαδικασίες διάχυσης του ψηφια-κού παίζειν μας φέρνουν μπροστά σε ένα απότα πιο σημαντικά ζητήματα του πρώιμου 21ου

αιώνα. Στη γενικότερη παιχνιδοποίηση τουκοινωνικού σώματος και της καθημερινότη-τάς μας. Ο όρος παιχνιδοποίηση, με τη σημε-ρινή του έννοια, αρχίζει να γίνεται ευρέωςγνωστός με την είσοδο στην τρέχουσα δεκα-ετία. Άρρηκτα συνδεδεμένος με το σύγχρονομάρκετινγκ, συνεπάγεται τη χρήση μηχανικήςκαι λογικών που χαρακτηρίζουν πολλά παι-χνίδια (παροχή «βραβείων» και «δώρων» μεσκοπό την ανταμοιβή, διαδραστικούς διαγω-νισμούς με σκοπό την καλλιέργεια κλίματοςανταγωνισμού, συγκομιδή πόντων, εξέλιξημέσω της ανόδου του εκάστοτε συμμετέχο-ντα σε υψηλότερα επίπεδα), με σκοπό τη ρύθ-μιση της συμπεριφοράς του χρήστη-κατανα-λωτή, έτσι ώστε να κερδηθεί η προσοχή του,η εταιρική του αφοσίωση, η δέσμευσή του σεσυγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Μπο-ρούμε να εντοπίσουμε τις παραπάνω τεχνι-κές σε μια πληθώρα ψηφιακών περιβαλλό-ντων, όπως μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βι-ντεοπλατφόρμες, δίκτυα ζωντανής ροής,eShops.

Στενά συνδεδεμένες με την τεχνική τηςπαιχνιδοποίησης είναι και οι διαδικασίες ταυ-τοποίησης και εξατομίκευσης. Η εμπλοκή μετα παιγνιώδη στοιχεία στα περιβάλλοντα πουπροαναφέραμε υποδηλώνει αυτομάτως τησυγκρότηση συγκεκριμένων προφίλ χρη-στών. Οι καταναλωτικές (και άλλες) προτιμή-σεις, τάσεις, ροπές και επιθυμίες του χρήστη-παίκτη καταγράφονται και συγκροτούν δια-συνδεδεμένες βάσεις δεδομένων, εύκολαελέγξιμες από αλγοριθμικές διαδικασίες, μεστόχο την προσωποποιημένη και στοχευμένηδιαφήμιση, αλλά και τη μετατροπή των ίδιωντων προσωπικών δεδομένων σε εμπόρευμα.

Παρ’ όλα αυτά, η έννοια της παιχνιδοποίη-σης έχει διευρυνθεί και συμπεριλαμβάνει ετε-ρόκλητους τομείς. Διατυπώσεις όπως «παι-χνιδοποίηση της εκπαίδευσης» και «παιχνιδο-ποίηση της υγείας» κερδίζουν ολοένα και πε-ρισσότερο έδαφος. Όπως αναφέραμε παρα-πάνω, το πρώτο πράγμα που συναντά κανείςκαθώς εισέρχεται στην έκθεση δεν είναι παι-χνίδια με την αυστηρή έννοια, αλλά δύο πα-νεπιστημιακά projects με έντονα διαδραστι-κά και παιγνιώδη στοιχεία, σε συνδυασμό μετεχνολογίες δυνητικής πραγματικότητας. Εκδεξιών βρίσκεται το πρόσφατα βραβευμένο«Amanda Project» του Τμήματος Ηλεκτρολό-γων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογι-στών του ΑΠΘ. Εμπνευσμένο από την αυτο-κτονία της 15χρονης Amanda Todd, θύματοςbullying, η παιγνιώδης εφαρμογή αποσκοπείστην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τουκοινού αναφορικά με το εν λόγω ζήτημα. Δί-πλα από τα θρανία όπου γίνονται οι εγγραφέςγια εκείνους που ενδιαφέρονται να βιώσουντην εμπειρία, ένα ενημερωτικό banner γρά-φει –ανάμεσα σε άλλα- τις λέξεις gamified(παιχνιδοποιημένο) και person alised (εξατο-μικευμένο). Σε αυτό το πλαίσιο οι όροι φαίνε-ται να αποκτούν διαφορετική σημασία. Η εξα-τομίκευση, για παράδειγμα, αναφέρεται πε-ρισσότερο στη δυνατότητα να τοποθετήσεικανείς τον εαυτό του στη θέση του θύτη ή τουθύματος ανάλογα με τις διαδραστικές του

επιλογές και όχι στη συγκρότηση ενός διαχει-ρίσιμου καταναλωτή.

Στα αριστερά, βρίσκεται ένας χώρος στονοποίο φιλοξενούνται τέσσερα έργα-παιχνίδια(κάποια από αυτά βρίσκονται ακόμη εν τω γί-γνεσθαι), δημιουργημένα στο πλαίσιο του με-ταπτυχιακού προγράμματος της Καλών Τε-χνών, «Τέχνη, εικονική πραγματικότητα καιπολυχρηστικά συστήματα καλλιτεχνικής έκ-φρασης». Οι θεματικές τους ποικίλουν. Κρίση,γνωριμία με το ανθρώπινο σώμα, πλοήγηση,υψοφοβία. Στο τελευταίο έργο ο εμπλεκόμε-νος καλείται να διαχειριστεί αγχώδεις διατα-ραχές ερχόμενος αντιμέτωπος με τις φοβίεςτου (στην προκειμένη περίπτωση με την υψο-φοβία) μέσω της πλοήγησης σε έναν τρισδιά-στατο κόσμο πανύψηλων κτηρίων και βου-νών.

Το σημαντικότερο στοιχείο του eGamingλοιπόν ήταν ότι αφενός τόνισε τις διαδικασίεςδιάχυσης παιγνιωδών χαρακτηριστικών σεμη παιγνιώδη πλαίσια και αφετέρου ότι τα συ-γκεκριμένα μη παιγνιώδη πλαίσια ανέδειξαντις δυνατότητες ανασημασιοδότησης καιεναλλακτικών εφαρμογών των τεχνικών τηςπαιχνιδοποίησης. Έννοια που συνήθως -καιδικαιολογημένα- τείνει να παίρνει αρνητικόπρόσημο, φαίνεται σε αρκετές περιπτώσειςνα επανερμηνεύεται, να εμποτίζεται από δια-φορετικές λογικές και να συνδυάζει την κρι-τική σκέψη, τη δημιουργικότητα, τον πειραμα-τισμό, την τέχνη και την επιστήμη με σκοπό τησυμβολή στη βελτίωση κοινωνικών ζητημά-των και όχι την εμπορευματοποίηση και τηνπροώθηση του ανταγωνισμού. Οι λογικέςπου θα διέπουν τον σχεδιασμό των σχετικώνprojects και εφαρμογών, παράλληλα με τονσεβασμό στα προσωπικά δεδομένα και τηναποφυγή εργαλειοποίησης της συμπεριφο-ράς θα αποτελέσουν διαδικασίες-κλειδιάστην προσπάθεια επίτευξης των παραπάνω.Θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολου-θήσουμε την εξέλιξη των εν λόγω έργων, αλ-λά και άλλων που ενδεχομένως θα δημιουρ-γηθούν σε αυτή τη βάση στις επόμενες διορ-γανώσεις του eGaming.

Ο Πέτρος Πετρίδης είναι κοινωνικός ανθρωπο-λόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο ΚέντροΈρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες

Το φωτογραφικό υλικό είναι από τοwww.facebook.com/egamingre

για τα ψηφιακά παιχνίδια της καθημερινότητας

ΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ απασχολούν έντονα τις ακαδημαϊκές κοινότητες. Τα τελευταία20 χρόνια μια πολυδιάστατη ακαδημαϊκή κοινότητα έχει κάνει την εμφάνισή της, η οποίαασχολείται συστηματικά με τις κοινωνικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις των ψηφιακώνπαιχνιδιών. Ιστορικοί, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοι, media studies ερευ-νητές αντιλαμβάνονται ότι έχει επέλθει μια μεταμόρφωση μετά την ανάδυση του νέουψηφιακού κόσμου. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που αλλάζει, κυριολεκτικά, τουςόρους του παιχνιδιού.

Τι σημαίνει να γνωρίζω ένα παιχνίδι; Τι είδους γνώση παράγεται ή θέλουμε να παρά-γεται μέσα από τα ψηφιακά παιχνίδια; Έχουν τη δυνατότητα να διευρύνουν την αντίλη-ψή μας για τον κόσμο μέσω αναπαραστάσεων και προσομοιώσεων; Ποια είναι η σχέσητης εμπειρίας μας στην ψηφιακή πραγματικότητα με την εμπειρία μας στον «αληθινό» κό-σμο; Αυτά τα ερωτήματα και άλλα πολλά έχει σκοπό να αναδείξει το 10ο Διεθνές Συνέ-δριο Φιλοσοφίας για τα Παιχνίδια Υπολογιστών, το οποίο θα διεξαχθεί στη Μάλτα μετα-ξύ 1ης και 4ης Νοεμβρίου. Το συγκεκριμένο συνέδριο είναι ετήσιο και συγκεντρώνειακαδημαϊκούς, φοιτητές και παίχτες που ενδιαφέρονται για τη φιλοσοφική διάσταση τουψηφιακού παιχνιδιού. Τεράστια συζήτηση γίνεται, όμως, τα τελευταία χρόνια για τη σχέ-ση μεταξύ ψηφιακών παιχνιδιών και τέχνης. Έχουν τα παιχνίδια συγκεκριμένη αισθητι-κή αξία; Μπορούν να θεωρηθούν έργα τέχνης; Ένα φεστιβάλ με εκθέσεις και ομιλίες,που διοργανώνεται φέτος για πρώτη φορά από το Metamakers Institute στην πολυτε-χνική σχολή του Πανεπιστημίου του Falmouth της Αγγλίας, θα ασχοληθεί με αυτή τηνπροβληματική. Ο τίτλος του είναι «Παιχνίδια ως Τέχνες / Τέχνες ως Παιχνίδια». Θα διαρ-κέσει από τις 11 έως τις 22 Οκτωβρίου και στόχος του είναι η συζήτηση με τις ακαδη-μαϊκές κοινότητες αλλά και το γενικό κοινό. Στο ίδιο πλαίσιο, εμπλουτίζοντας την προ-βληματική και σε σχέση με κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες, θα πραγματοποι-ηθεί ένα εργαστήριο στο Salt Lake της Utah. Κατά πόσο διαφέρουν τα ψηφιακά παιχνί-δια από ένα κανονικό άθλημα; Υπάρχουν κοινωνικές συμβάσεις και συμπεριφορές πουαναπαράγονται ή κατασκευάζονται μέσω ενός παιχνιδιού; Στις 14 και 15 Οκτωβρίουδιοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο της Utah το Πρώτο Ακαδημαϊκό Εργαστήριο Φιλο-σοφίας Παιχνιδιών, που έχει ως σκοπό να αναδείξει τους παραπάνω προβληματισμούς.

Δ.Π.

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Χειροποίητα υφάσματα φτιαγμένααποκλειστικά στην Αιθιοπία με στόχοτην ενδυνάμωση των τοπικών κοινω-νιών, εξαγωγές ελληνικού ελαιόλα-δου στη Σιγκαπούρη και την Ιαπωνία,έργα graphic design και illustrationαπό διάσημους Ελβετούς καλλιτέ-χνες. Αυτές είναι μερικές από τις ιστο-ρίες που βρίσκονται πίσω από ευφά-νταστα e-shop που έχουν δημιουργη-θεί με βάση την ελληνοελβετική πλατ-φόρμα Smoolis.Πίσω από το Smoolis βρίσκονται δύοΕλληνίδες, οι αδερφές Δέσποινα καιΧριστίνα Κοσμούλη, που γεννήθηκανκαι ζουν μόνιμα στη Ζυρίχη. Οι δύοαδερφές ανέπτυξαν μια εύχρηστηπλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίουπου επιτρέπει στον καθένα να δημι-ουργήσει το δικό του ηλεκτρονικό κα-τάστημα (e-shop) εύκολα και οικονο-μικά, χωρίς να απαιτούνται γνώσειςπρογραμματισμού και ιδιαίτερες τε-χνικές δεξιότητες. Με μερικά κλικ οοποιοσδήποτε μπορεί να ξεκινήσει ναδιαθέτει τα προϊόντα του σε μία ή πε-ρισσότερες από τις διαθέσιμες 58γλώσσες και τα 116 εθνικά νομίσματαπου παρέχει η πλατφόρμα. Παράλληλα, διατηρώντας το e-shopτου στο Smoolis, ο κάτοχός του μπορείνα το μεταφέρει αυτούσιο και στοFacebook, διαθέτοντας τα προϊόντατου και μέσω του δημοφιλούς κοινω-νικού δικτύου.Οι αδερφές Κοσμούλη μας ξεναγούνστον κόσμο του ηλεκτρονικού εμπο-ρίου, που σημειώνει ανοδική τάση διε-θνώς αλλά και στην Ελλάδα. Στη χώραμας, σύμφωνα με σχετική έρευνα τηςΕΛΣΤΑΤ, το ποσοστό των χρηστών τουΔιαδικτύου που πραγματοποίησανηλεκτρονικές αγορές το πρώτο τρίμη-νο του 2015 ανέρχεται στο 33,8%, πα-ρουσιάζοντας αύξηση 14,6% σε σχέσημε το πρώτο τρίμηνο του 2014.

Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς.

Δέσποινα: Τόσο εγώ όσο και ηαδερφή μου γεννηθήκαμε καιζούμε μόνιμα στη Ζυρίχη. Οι γο-

νείς μας ήρθαν εδώ τη δεκαετία του ‘70ως μετανάστες. Δούλεψα για αρκετά χρό-νια στη μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρείατης Ελβετίας, πριν κάνω μια μεγάλη επαγ-γελματική στροφή και ασχοληθώ επαγγελ-ματικά με το web publishing και το onlinemarketing.

Χριστίνα: Οι σπουδές μου είναιστη γραφιστική, αντικείμενο πάνωστο οποίο εργάστηκα στην Ελβε-

τία. Συγκεκριμένα, δούλευα για αρκετάχρόνια σε διαφημιστική εταιρεία, όπου είχααναλάβει τον σχεδιασμό κινηματογραφι-κών posters.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα τουSmoolis;

Δέσποινα: Το 2009, έχοντας μετην αδερφή μου συμπληρωματι-κές γνώσεις με βάση την επαγγελ-

ματική μας πορεία και τις σπουδές μας,αποφασίσαμε να ανοίξουμε το δικό μαςweb agency στη Ζυρίχη. Στην πορεία δια-πιστώσαμε ότι οι πελάτες μάς ζητούσαν ναδημιουργήσουμε πολυγλωσσικά e-shopsγια λογαριασμό τους. Αδυνατώντας ναβρούμε στην αγορά μια έτοιμη λύση πουθα ικανοποιούσε τις ανάγκες των πελατώνμας, αποφασίσαμε να αναπτύξουμε τη δικήμας πλατφόρμα μέσα από την οποία θαμπορούσε κάποιος να χτίσει το δικό του e-shop πολύ πιο εύκολα και οικονομικά σεσύγκριση με αντίστοιχες πλατφόρμες στην

αγορά. Έτσι, το Smoolis άρχισε σιγά - σιγάνα παίρνει σάρκα και οστά.

Μπορείτε να μας δώσετε κάποιαποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία γιατην πλατφόρμα: Πότε ξεκίνησε να

λειτουργεί και ποιος είναι ο αριθμός των e-shops που έχουν βασιστεί στο Smoolis;

Χριστίνα: H Smoolis ξεκίνησε ναλειτουργεί τον Οκτώβριο του2014 και μέχρι σήμερα έχουμε ξε-

περάσει τους 1.800 χρήστες. Είμαστε ιδι-αιτέρως χαρούμενες που το πελατολόγιό

μας περιλαμβάνει πελάτες από 34 χώρες,μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία,η Ελβετία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Κανα-δάς, η Αυστραλία, η Βραζιλία, η Μαλαισία,η Ταϊβάν, το Κουβέιτ αλλά και η Ελλάδα.

Ποια είναι τα καινοτόμα χαρακτη-ριστικά τού Smoolis; Γιατί να τοεπιλέξει κάποιος έναντι άλλων

ισχυρών παικτών στην αγορά;

Δέσποινα: Το Smoolis φέρει μιασειρά από καινοτόμα χαρακτηρι-στικά. Μπορεί, για παράδειγμα, να

δημιουργήσει κανείς το δικό του e-shop σεοποιαδήποτε από τις διαθέσιμες 58 γλώσ-σες και τα 116 εθνικά νομίσματα. Επίσης,αποτελεί μια ιδιαίτερα οικονομική λύση,προσφέροντας όλες τις επιμέρους λει-τουργίες και χαρακτηριστικά που χρειάζε-ται ένα σύγχρονο e-shop για να λειτουρ-γήσει. Επομένως, δεν απαιτείται η εγκατά-σταση επιμέρους εφαρμογών (apps),plugins ή χαρακτηριστικών (features) πουαυξάνουν σημαντικά το τελικό κόστος,όπως συμβαίνει σε άλλες περιπτώσεις. Ηχρήση τής πλατφόρμας είναι δωρεάν γιατις πρώτες 14 ημέρες για όσους χρησιμο-ποιούν το Smoolis για πρώτη φορά. Να το-νίσουμε ότι δεν υφίστανται κρυφές χρεώ-σεις. O κάτοχος του e-shop πληρώνει μόνοτην πλατφόρμα του Smoolis και όχι καιποσό από τις πωλήσεις που πραγματοποι-ούνται μέσω του ηλεκτρονικού του κατα-στήματος, όπως συμβαίνει σε άλλες περι-πτώσεις. Και τέλος, η πλατφόρμα είναι φι-λική για mobile, tablet και desktop καιπροσφέρει μια σειρά από SEO features για

;!

!

;!

;

!

;

!

ΟΛΟΙ ΜΑΣ γνωρίζουμε τις πέντε αισθήσακοή, την οσμή, τη γεύση και την αφή.αυτή λίστα δεν εξηγεί όλες τις αισθήσειμαστε και χρησιμοποιούμε. Σε ένα βίντεσι λεπτών μαθαίνουμε για τρεις νέεςαντιλαμβανόμαστε τη θερμοκρασία, τοντην ισορροπία. Στο ίδιο κανάλι, το SciShρακολουθείτε ένα καινούργιο βίντεο εστήμης κάθε μέρα. Είναι ένα κανάλι αΔιαδίκτυο, με πάνω από 3,5 εκατ. συνδρσπότη τον Χανκ Γκριν, γνωστό από ένανάλια του YouTube, το VlogBrothers.Τρεις αισθήσεις που δεν ξέρατεhttps://youtu.be/CA_j3pp22a0

ΜΙΑ ΠΡΟΣΦΑΤΗ έρευνα τουBusiness Insider δείχνει το Facebookνα «ηγείται» του social commerce:Τα 2/3 της συνολικής επισκεψιμότη-τας που δέχονται τα ηλεκτρονικά κα-ταστήματα στην Αμερική προέρχο-νται από το Facebook, το οποίο οιχρήστες επισκέπτονται μέσω του κι-νητού τους τηλεφώνου.

Οι 500 κορυφαίες επιχειρήσειςλιανικού εμπορίου κατέγραψαν κέρδη3,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων απότο social shopping το 2014, σημειώ-νοντας ποσοστό αύξησης στις πωλή-σεις τους λόγω/μέσω κοινωνικών δι-κτύων σε ποσοστό 26% σε σχέση μετο 2013 (έρευνα: Internet RetailerSocial Media 500).

Οι αισθήσεις είναι οκτώ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ ΚΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

Smoolis: H πλατφόρμα ηλεκτρονικούεμπορίου που «μιλά» πολλές γλώσσες

ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2016

να κάνει το e-shop φιλικό στις μηχανέςαναζήτησης.

Γιατί προσθέσατε δωρεάν λειτουρ-γία για δημιουργία e-shop στοFacebook μέσω της πλατφόρμας

της Smoolis;

Χριστίνα: To Facebook μετρά πε-ρίπου 1,09 δισεκατομμύρια ενερ-γούς χρήστες μηνιαίως, που ση-

μαίνει ότι το να διατηρείς το e-shop σουστο συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο έχειμια σειρά από οφέλη, όπως το ότι σου δίνειτη δυνατότητα να αυξήσεις τις πωλήσειςτου στοχεύοντας και στους χρήστες τουFacebook μέσω στoχευμένων ενεργειώνψηφιακού marketing. Εξάλλου, η διατήρη-ση ενός e-shop στο Facebook δίνει τη δυ-νατότητα στους κατόχους του να έχουνπρόσβαση σε μια σειρά από δεδομένα γιατους φίλους τής εταιρικής σελίδας(facebook fans) και όχι μόνο, η σωστήεπεξεργασία των οποίων μπορεί να οδη-γήσει σε σημαντική αύξηση των πωλήσε-ων. Επίσης, η αλληλεπίδραση (engage -ment) με τους φίλους (fans) μιας εταιρι-κής σελίδας του e-shop οδηγεί και σε αλ-ληλεπίδραση με τους φίλους των fans,ανοίγοντας ακόμη περισσότερο τον κύκλοτων εν δυνάμει πελατών.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέ-δια;

Δέσποινα: Πολύ σύντομα, χτίζου-με το προϊόν μας έτσι ώστε να λει-τουργεί και ως website builder.

Οποιοσδήποτε χωρίς γνώσεις προγραμ-ματισμού θα είναι σε θέση να δημιουργείεύκολα και γρήγορα το δικό του website μεμερικά μόνο κλικ. Εκτός από αυτό που ετοι-μάζουμε άμεσα, προσθέτουμε συνεχώςνέες λειτουργίες, με στόχο να κάνουμε τηνπλατφόρμα όσο πιο ευέλικτη γίνεται γιατον τελικό χρήστη.

;

!

;!

Google TripsΑκόμα μία εφαρμογή από την Google κατεβαίνειήδη στα κινητά μας, το Google Trips. Σχεδιασμένοειδικά για να «εξυπηρετήσει» τους ταξιδιώτεςστις βόλτες τους, το Google Trips έχει το μεγάλοπλεονέκτημα να δείχνει όσα έχουμε συγκε-ντρώσει και εκτός δικτύου. Άρα, μπορούμε ναβρούμε ξενοδοχείο ακόμα κι αν δεν έχουμεσύνδεση. Το ζήτημα, ωστόσο, είναι ότι συγκε-ντρώνει όλες τις πληροφορίες που έχουμεστους άλλους λογαριασμούς μας στηνGoogle, μεγάλη ευκολία, αλλά με ένα ερωτη-ματικό για τα προσωπικά δεδομένα. Ότανκατεβάσαμε την εφαρμογή, είδαμε τα ταξί-δια που είχαμε κάνει τα τελευταία πέντεχρόνια με κάθε λεπτομέρεια! Πολύ βολικό,αλλά επίσης άκρως επικίνδυνο για όσουςκινούνται στις «σκιές».

PES 2017Όταν πρωτοβγήκαν τα παιχνίδια ποδοσφαίρου και έβλεπες απλώς κάτι φιγούρεςνα τρέχουν δεξιά κι αριστερά, το παιχνίδι δεν ήταν τόσο αληθοφανές, αλλά υπήρ-χαν λιγότερα προβλήματα με τις «άδειες». Έτσι, λοιπόν, ο παίκτης του PES 2017,το οποίο κυκλοφόρησε πριν από δύο εβδομάδες, θα παρακολουθήσει παιχνίδιστο Camp Nou, το «καινούργιο» γήπεδο, αλλά μάταια θα ψάχνει την AllianzArena. Όπως θα ψά-χνει την Μπάγιερνκαι τη Γιουβέντουςκαθώς και όλες τιςομάδες της αγγλικήςPremier League,εκτός από την Άρσε-ναλ και τη Λίβερπουλ,που προστέθηκανφέτος μαζί με τηνΝτόρμουντ. Οι ομά-δες υπάρχουν, βέ-βαια, αλλά όχι με τοόνομά τους. Και γιατις ελληνικές θα πε-ριμένουμε λίγο τις αναβαθμίσεις. Και όλα αυτά εξαιτίας των δικαιωμάτων.Ωστόσο, ο παίκτης θα χαρεί τα πιο ρεαλιστικά και εντυπωσιακά γραφικά πουέχουν βγει μέχρι τώρα σε Pro Evolution Soccer, με εκατοντάδες νέαanimations, που εξασφαλίζουν ότι οι πάσες περνάνε με ρευστότητα και οι συ-γκρούσεις είναι ρεαλιστικές αλλά και με νέα επίπεδα στο πόσο μοιάζουν οι παί-κτες με τους πραγματικούς. Το σύστημα μιμείται σε φωτογραφικό επίπεδο τημορφή τους αλλά και τις κινήσεις και τον τρόπο παιχνιδιού τους, ενώ ο χρή-στης δεν θα χάσει και άλλες λεπτομέρειες, όπως τον ιδρώτα τους ή την ανάσατους όταν έχει κρύο ή τα δίχτυα να σείονται όταν τα χτυπά η μπάλα.

Nintendo NESClassic EditionΓια όσους, σαν κι εμάς, προτιμούντα παλιά παιχνίδια, μια γενιά με-τά το PacMan περίπου, ηNintendo ζήλεψε τη Sega καιέβγαλε στα μαγαζιά για χά-ρη μας μια σύγχρονη επα-νέκδοση του NES, της πρώ-της της κονσόλας, «φορτω-μένη» με 30 παιχνίδια. Αν τηνπάρετε, μην ξεχάσετε να εξηγήσετεστους πιτσιρικάδες ότι οι χαρακτήρες έχουνμόνο 3 ζωές. Θα εκνευριστούν, αλλά μη «μασήσετε»,έχει και η τρίτη ηλικία δικαιώματα.

σεις: την όραση, την. Ωστόσο, η κλασικής που αντιλαμβανό-εο μόλις τεσσεράμι- αισθήσεις, το πώςν χώρο γύρο μας καιhow, μπορείτε να πα-εκλαϊκευμένης επι-αποκλειστικά για τορομητές και οικοδε-α από τα πρώτα κα-

ότι είχατε στο

Οι πωλήσεις από το ηλεκτρονικό εμπόριο B2C στην Ευρώπη αυξήθηκαν το 2015 πε-ρισσότερο από 13,3%, φτάνοντας το ποσό των 455,3 δισ. ευρώ.

Το 2016 το ηλεκτρονικό εμπόριο αναμένεται να συνεχίσει την ανοδική του τάση,φτάνοντας το ποσό των 509,9 δισ. ευρώ.

Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία αποτελούν τους πρωταθλητές στοηλεκτρονικό εμπόριο, συγκεντρώνοντας το 60% του συνολικού ποσού από τις πω-λήσεις μέσω Διαδικτύου στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών.

Ανερχόμενος ισχυρός παίκτης στην Ευρώπη είναι η Ουκρανία, ακολουθεί η Τουρ-κία και τέλος το Βέλγιο.

25/

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ EΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΕΧΝΕΣΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Tην Κυριακή 2 Οκτωβρίου 2016 στο ξενοδοχείο MediterraneanVillage στην Παραλία Κατερίνης, ο κ. Διονύσιος Σιμόπουλος (επίτι-μος διευθυντής Ευγενίδειου Πλανηταρίου) θα δώσει ομιλία με τίτ-λο “Είμαστε αστρόσκονη”. Η ομιλία αποτελεί την εναρκτήρια εκδή-λωση του διεθνούς σχολείου Αστροφυσικής που διοργανώνει το

Ολύμπιο Κέντρο Αστροφυσικής την εβδομάδα 3-7 Οκτωβρίου με χρηματο-δότηση από το Ίδρυμα Έρευνας της Γερμανίας.

Το Ολύμπιο Κέντρο Αστροφυσικής είναι μια μη κερδοσκοπική αστική εταιρείαμε έδρα την Κατερίνη Πιερίας. Ως σκοπό έχει να φέρει κοντά τούς ερευνητέςστην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να ενημερώνει το κοινό για θέματα αστρο-φυσικής και να προωθεί την Ελλάδα ως χώρο προαγωγής επιστημονικών ιδε-ών και συνεργασιών. Αναλαμβάνει τη διοργάνωση επιστημονικών συνε-δρίων, σχολείων για υποψήφιους διδάκτορες και νέους ερευνητές καθώς καιδράσεων επικοινωνίας της επιστήμης σε σχολεία και γενικό κοινό. Περισσό-τερες λεπτομέρειες για τους ιδρυτές, τους σκοπούς και τις δράσεις βρίσκο-νται στην ιστοσελίδα http://olympiancfa.org/.

Tο Athens Mini Maker Fair έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στοΕκθεσιακό Κέντρο Περιστερίου, στις 1 και 2 Οκτωβρίου. Η εκδήλω-ση περιλαμβάνει συμμετοχές ανθρώπων που πειραματίζονται μετην τεχνολογία, την τέχνη, την επιστήμη και την εκπαίδευση καιφτιάχνουν πρωτότυπες κατασκευές. Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυ-

νατότητα να έρθουν σε επαφή με καινοτόμα τεχνολογικά επιτεύγματα όπωςρομπότ, πρωτότυπες μηχανές και 3-D printers, να γνωρίσουν τους δημιουρ-γούς των εκθεμάτων αλλά και να συμμετάσχουν σε διαδραστικές δραστηριό-τητες για όλη την οικογένεια. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους συμ-μετέχοντες, το πρόγραμμα και την προμήθεια εισιτηρίων βρίσκονται στην ιστο-σελίδα http://makerfaireathens.com/.

Στις 16 Οκτωβρίου ανοίγει αυλαία το 10ο Διεθνές Φεστιβάλ Επιστη-μονικών Ταινιών της Αθήνας, το οποίο θα διεξαχθεί στο Εθνικό Ίδρυ-μα Ερευνών μέχρι και τις 23 Οκτωβρίου. Το φεστιβάλ διοργανώνε-ται από το 2006 από το CAID Κέντρο Κοινωνίας Επιστήμης και Τέ-χνης και περιλαμβάνει συμμετοχές που αφορούν τις επιστήμες, την τε-

χνολογία, τις τέχνες και την ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας. Πλαι-σιώνεται από παράλληλες εκδηλώσεις, όπως ομιλίες, εκθέσεις, συζητήσειςστρογγυλής τραπέζης και εργαστήρια για νέους, οι οποίες φέτος έχουν ως γε-νικό θέμα το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Γ.Κ.

Συνεχίζει να κοιτάζει το πολύ-χρωμο ψαράκι καθώςαυτό κολυμπάει στονβυθό μιας φιάλης Klein.Το ψαράκι δεν γνωρίζει

ότι το κοιτάνε. Κινείται διαρκώς,χωρίς να σταματάει. Είναι, ταυτό-χρονα, μέσα αλλά και έξω από ταόρια που του υπαγορεύει η γεω-μετρία του χώρου του. Ελεύθερονα κινείται για πάντα και δεσμευ-μένο ταυτόχρονα. Με ένα κλικ,σαν άλλη θεία παρέμβαση, ασκεί-ται μια δύναμη στο ποντίκι του υπο-λογιστή. Το ψαράκι εξαφανίζεται καιτο screensaver της οθόνης απενερ-γοποιείται.

Στην περίφημη φυλακή του ΤζέρεμιΜπένθαμ, στο «Πανόπτικον» (1843), ο άν-θρωπος δεν ξέρει αν τον επιτηρούν, αλλά συμπε-ριφέρεται σαν να τον επιτηρούν διαρκώς, ακόμη κι αν δεν τον επιτηρούν. Ποιος είναι αυτόςπου τον επιτηρεί όμως; Ποιος είναι αυτός που έχει τη δύναμη να τον επιτηρεί; Ο Θεός; Το κρά-τος; Ο εαυτός; Κάθε φορά και άλλος. Ο άνθρωπος, όμως, πάντα γνωρίζει ποιος τον επιτη-ρεί. Ο Μισέλ Φουκό έχει σημειώσει ότι η γνώση που συνοδεύεται από δύναμη όχι μόνο υι-οθετεί την αυθεντία της αλήθειας, αλλά έχει και τη δύναμη να την κάνει αληθινή. Κάθε γνώ-ση, από τη στιγμή που εφαρμόζεται στον αληθινό κόσμο, έχει αποτελέσματα και, υπό αυτήτην έννοια, καταλήγει να είναι αληθής («Surveiller et punir: Naissance de la prison», 1975).Επομένως, δεν έχει σημασία ποιος είναι ο επιτηρητής, γιατί ο επιτηρητής είναι αληθινός όσοασκεί τη δύναμή του. Από ένα διάστημα και έπειτα, ο άνθρωπος ξεχνάει ότι ίσως τον επιτη-ρούν και αναπτύσσει μια συμπεριφορά που σύντομα θεωρείται «κανονική».

Το «Πανόπτικον» δεν είναι απλώς μια εναλλακτική πρόταση για τις φυλακές, τα άσυλα, τασχολεία, τα νοσοκομεία και άλλα κτήρια. Είναι η αρχιτεκτονική των ορίων μεταξύ ελευθε-ρίας και πειθαρχίας. Πάνω σε αυτά τα όρια, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τη θέση του στονκόσμο και συγκροτεί διαρκώς μια νέα ταυτότητα. Πώς τη συγκροτεί, όμως; Ο Φίλιπ Κ. Ντικστο διάσημο έργο του «Do Androids Dream of Electric Sheep?» (1968), πάνω στο οποίο βα-σίστηκε και η ταινία «Blade Runner» (1982) του Ρίντλεϊ Σκοτ,μας λέει ότι «Ο βασικός όρος της ζωής είναι να χρειάζε-ται να παραβιάσεις την ταυτότητά σου». Μόνο αν πα-ραβιάσει την ταυτότητά του ο άνθρωπος, θα αντι-ληφθεί την έννοια της δημιουργίας. Αυτή ήταν ηπαραβίαση του Δρ Φρανκενστάιν (1818) όταν μι-μήθηκε τον Θεό. Και όταν ο δρ Φρανκενστάινέψαχνε να βρει τον Αδάμ (το Τέρας) και να τονσκοτώσει, την ανάκληση αυτής της παραβίασηςαναζητούσε. Την ανάκληση αυτή, όμως, του τηστέρησε η φύση, ο θάνατος. Η ανάκληση είναι από-λυτα αντιφατική ως προς τη δημιουργία. Είναι ηπροσπάθεια επαναφοράς μιας μνήμης που δεν έχειπεριεχόμενο. Το περιεχόμενό της εξαντλήθηκε τη στιγ-μή της δημιουργίας. Ο Δημιουργός, τελικά, πέθανε και τοΤέρας είναι καταδικασμένο να συνεχίζει να περιπλανιέταιαέναα, σταθερά αδρανές. Χωρίς τον Δημιουργό, το πλάσμαέμεινε χωρίς σκοπό, χωρίς δέσμευση και χωρίς ελευθερία.

Τα screensavers είναι πλέον άχρηστα. Οι υπολογιστές δενχρειάζονται την προστασία τους. Είναι τα αισθητικά υπολείμμα-τα μιας τεχνολογικής ανάγκης που έχει ξεπεραστεί. Ωστόσο, βρί-σκονται εκεί για να μας θυμίζουν ότι μόλις το σύστημα χρήστης-υπολογιστής μείνει αδρανές, το ψαράκι θα επανέλθει ως μια ανα-κληθείσα μνήμη από έναν απόντα Δημιουργό. Και θα ξεκινήσει πά-λι την αέναη και τεμπέλικη βόλτα του στα όρια της γεωμετρίας του.Έως ότου επιστρέψει ο Δημιουργός του με το επόμενο κλικ.

Δ.Π.

Η φυλακή ενός ελεύθερου ψαριού

ΦιάληKlein

Πανoπτικόν

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 201627/

Το ανθρώπινο μάτι μοιάζει με φωτογρα-φική μηχανή. Στο μπροστινό μέρος τουυπάρχει ένας φακός, ο οποίος εστιάζει τοφως στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, στο πί-σω μέρος του οφθαλμού (εικόνα 1) που λει-τουργεί όπως το φιλμ σε μια φωτογραφικήμηχανή. Ο αμφιβληστροειδής διαθέτει εξει-δικευμένα κύτταρα, τους φωτοϋποδοχείς, μετους οποίους προσλαμβάνει το φως. Το φω-τεινό ερέθισμα μετατρέπεται σε ηλεκτρικόσήμα και μεταφέρεται στον εγκέφαλο.

Η γενετική του οφθαλμού ασχολείται μεκληρονομικά νοσήματα στα οποία μεταλλά-ξεις γονιδίων προκαλούν δυσλειτουργία ή καικαταστροφή των φωτοϋποδοχέων, με αποτέ-λεσμα σοβαρές βλάβες στην όραση τωνασθενών. Οι βλάβες αυτές είναι μόνιμες καιμέχρι στιγμής μη αναστρέψιμες. Ο εντοπι-σμός, όμως, των γενετικών αιτίων που προ-καλούν τα νοσήματα αυτά ανοίγει τον δρόμογια την αποκατάσταση της όρασης με τηνεφαρμογή της γονιδιακής θεραπείας, δηλαδήμε την αντικατάσταση του «ελαττωματικού»γονιδίου με το φυσιολογικό. Η πρώτη προϋ-πόθεση για την εφαρμογή γονιδιακής θερα-πείας είναι ο εντοπισμός των μεταλλάξεωνμέσω της πραγματοποίησης μοριακού ελέγ-χου. Η συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγι-ση, εξαιτίας και της ανατομίας του οφθαλμού(μικρό, κλειστό, εύκολα προσβάσιμο όργανο),αποτελεί ίσως την πιο ελπιδοφόρα επιλογήγια την αποκατάσταση της όρασης για τουςανθρώπους που πλήττονται από τις κληρονο-μικές αμφιβληστροειδοπάθειες.

«Η κατανόηση των μοριακών μηχανισμώνπου συντελούν στην εμφάνιση και εξέλιξητων κληρονομικών αμφιβληστροειδοπαθει-ών είναι ιδιαίτερα σημαντική και αποτελεί τοπρώτο βήμα για την αντιμετώπισή τους. Αυ-τές οι κληρονομικές παθήσεις επηρεάζουνπερισσότερους από δύο εκατομμύρια αν-θρώπους σε όλο τον κόσμο» μας εξηγεί ηΜαρία Τσίπη, βιολόγος, διδάκτωρ του Πανε-πιστημίου Αθηνών. Η δρ Μαρία Τσίπη, στοπλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής, με-λέτησε γονίδια που σχετίζονται με κληρονο-μικές παθήσεις του αμφιβληστροειδούς.

Στην εν λόγω έρευνα, μελετήθηκε ο πιθα-νός ρόλος τριών γονιδίων στην εμφάνισητων νοσημάτων του αμφιβληστροειδούς στονελληνικό πληθυσμό. Όπως υπογραμμίζει η δρΜαρία Τσίπη, «Μέχρι στιγμής έχει διεξαχθείπολύ περιορισμένος αριθμός μελετών στονελληνικό πληθυσμό για τον εντοπισμό γονι-δίων και μεταλλάξεων που προκαλούν κλη-ρονομικές αμφιβληστροειδοπάθειες».

Στην έρευνα μελετήθηκαν δείγματα αίμα-

τος τα οποία συγκεντρώθηκαν από την A’Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική τουΓενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Γ. Γεννημα-τάς». Η μελέτη των γονιδιακών περιοχών γιατην ανίχνευση γενετικών αλλαγών πραγμα-τοποιήθηκε με την εφαρμογή σύγχρονωνμοριακών τεχνικών με τις οποίες μελετάταικαι αναλύεται η αλληλουχία του DNA. Στησυνέχεια, χρησιμοποιήθηκαν προγράμματαβιοπληροφορικής σε συνδυασμό με την κλι-νική εικόνα των ασθενών, με στόχο να αξιο-λογηθούν οι γενετικές αλλαγές και οι επι-πτώσεις που αυτές φέρουν. Τέλος, έγινε σύ-γκριση του γενετικού υπόβαθρου των Ελλή-νων ασθενών σε σχέση με αποτελέσματααπό άλλες εθνικές ομάδες.

Τα ερευνητικά αποτελέσματα που προέκυ-ψαν έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς πε-ριλαμβάνουν μεταλλάξεις που έχουν ήδηεντοπιστεί σε άλλους πληθυσμούς, αλλά καιάλλες γενετικές αλλαγές που δεν έχουν κατα-γραφεί μέχρι στιγμής στη διεθνή βιβλιογρα-φία. Τα αποτελέσματα αυτά συσχετίστηκαν μεαντίστοιχα αποτελέσματα από άλλες επιστη-μονικές ομάδες του εξωτερικού και δημοσι-εύτηκαν σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό.

Οι κληρονομικές αμφιβληστροειδοπάθει-ες έχουν σχετιστεί με περίπου 185 περιοχέςτου γονιδιώματος, γεγονός που καθιστά ιδι-αίτερα δύσκολη την εύρεση της γενετικής αι-τίας που τις προκαλεί. Μέχρι στιγμής, η μέ-θοδος που εφαρμόζεται ευρέως είναι η αλ-ληλούχιση του DNA, η οποία όμως είναι αρ-κετά ακριβή και απαιτεί μεγάλο όγκο και χρό-νο δουλειάς. Εκτός από την αλληλούχιση,υπάρχουν και κάποιες άλλες διαγνωστικέςμέθοδοι οι οποίες δεν «σαρώνουν» τις γονι-διακές περιοχές, αλλά περιορίζονται στηνεύρεση συγκεκριμένων μεταλλάξεων πουεμφανίζουν υψηλή συχνότητα στον πληθυ-σμό. «Στον ελληνικό πληθυσμό δεν έχειπροηγηθεί μελέτη για την εύρεση των συ-χνότερων μεταλλάξεων και επομένως στηνπαρούσα έρευνα δόθηκε το βάρος σε πλη-θυσμιακές μελέτες και σε μελέτες συσχέτι-σης της κλινικής εικόνας των ασθενών μεαυτή ασθενών άλλων εθνικοτήτων. Επιπρό-

σθετα, ένα μεγάλο ποσοστό γονιδίων πουσχετίζονται με τα συγκεκριμένα νοσήματαδεν έχει ακόμη προσδιοριστεί διεθνώς» εξη-γεί η δρ Μαρία Τσίπη. Γενικότερα, ο περιο-ρισμός των κονδυλίων για την έρευνα δυ-σκολεύει ακόμα περισσότερο την ερευνητι-κή δραστηριότητα, ειδικά στο πεδίο της γε-νετικής, όπου απαιτείται ιδιαίτερα ακριβόςεργαστηριακός εξοπλισμός και αντιδραστή-

ρια για τη διεξαγωγή των πειραμάτων.

Η εντόπιση της γενετικής αιτιολογίας τωναμφιβληστροειδοπαθειών έχει ιδιαίτερη ση-μασία για την πρόγνωση της νόσου και τηναντιμετώπισή της. «Γνωρίζοντας τη γενετικήβλάβη που οδηγεί στη νόσο, καθίσταται εφι-κτή όχι μόνο η επιβεβαίωση της κλινικής διά-γνωσης αλλά και η παροχή της κατάλληληςγενετικής συμβουλευτικής στον ασθενή καιστην οικογένειά του, ώστε να λάβουν και τηναπαραίτητη υποστήριξη στην αντιμετώπισητης νόσου. Επιπρόσθετα, οι ασθενείς αλλάκαι τα άτομα που δεν πάσχουν, αλλά διαπι-στώνεται ότι είναι φορείς μπορούν να προ-βούν σε προγεννητικό έλεγχο προκειμένουνα γνωρίζουν αν πρόκειται να γεννήσουνένα παιδί με το νόσημα» αναφέρει η δρ Μα-ρία Τσίπη. Επομένως, τα οφέλη για τουςασθενείς και τις οικογένειές τους είναι ση-μαντικά.

Ο εντοπισμός των γενετικών αιτίων τωναμφιβληστροειδοπαθειών, εκτός από τη βελ-τίωση της φαρμακευτικής αγωγής, θα βοη-θήσει και στην ανάπτυξη γονιδιακής θερα-πείας. Σύμφωνα με τη δρ Μαρία Τσίπη, «Με-λέτες που πραγματοποιήθηκαν σε σκύλουςαλλά και σε ανθρώπους ήταν πολύ ενθαρ-ρυντικές, αφού και οι σκύλοι, και οι άνθρωποιπου έπασχαν από συγγενή αμαύρωση Leber(μια μορφή κληρονομικής αμφιβληστροει-δοπάθειας) ανέκτησαν μεγάλο μέρος τηςόρασής τους (εικόνες 2 και 3). Ήδη κλινικέςδοκιμές με γονιδιακή θεραπεία βρίσκονταισε εξέλιξη και φιλοδοξούν να παρέχουνασφαλή και αποτελεσματική θεραπεία στουςασθενείς στο άμεσο μέλλον». Τονίζεται ότι,προκειμένου να υποβληθεί ένας ασθενής σεγονιδιακή θεραπεία, είναι απαραίτητος οεντοπισμός των μεταλλάξεων που προκα-λούν τη νόσο σε αυτόν. Συνεπώς, ο μοριακόςέλεγχος για τον εντοπισμό της μετάλλαξης,σε συνδυασμό με την ακριβή κλινική διά-γνωση αποτελεί το πρώτο, ελπιδοφόρο βήμαπρος αυτή την κατεύθυνση.

Λ.Α.

Η Μαρία Τσίπη είναι βιολόγος, διδάκτωρ τουΠανεπιστημίου Αθηνών. Η έρευνά της πραγμα-τοποιήθηκε στο Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικήςτου Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημί-ου Αθηνών με επιβλέποντα τον ομότιμο καθη-γητή Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνι-κού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθη-νών κ. Εμμανουήλ Καναβάκη. Η έρευνα συντε-λέστηκε στο πλαίσιο της διδακτορικής της δια-τριβής με τίτλο «Μελέτη οικογενειών με κλη-ρονομικές αμφιβληστροειδοπάθειες με σύγ-χρονες μοριακές τεχνικές». Σήμερα, το Εργα-στήριο Ιατρικής Γενετικής, με διευθύντρια τηνκ. Σοφία Κίτσιου - Τζέλη, καθηγήτρια Γενετικής,στοχεύει στη συνέχιση της έρευνας στο πεδίοτης γενετικής του οφθαλμού. Περισσότερεςπληροφορίες για το Εργαστήριο Ιατρικής Γενε-τικής θα βρείτε στον σύνδεσμο http://iatriki-genetiki.med.uoa.gr/

Γενετικήκαι όραση

EΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Κλινικές δοκιμέςΟΙ ΚΛΙΝΙΚΕΣ δοκιμές στον άνθρωπο είναι πειραματικές θεραπείες σε εθελοντέςασθενείς, οι οποίες γίνονται πριν εγκριθεί και διοχετευτεί στην κλινική πράξη μιαθεραπεία ή φάρμακο. Πρόκειται για χρονοβόρα διαδικασία, καθώς οι ασθενείςπου συμμετέχουν παρακολουθούνται για χρόνια μετά, ώστε να ελεγχθούν ζητή-ματα αποτελεσματικότητας, αλλά συγχρόνως και ασφάλειας.

Εικόνα 1: Διάγραμμα του οφθαλμού,όπου φαίνεται η θέση τού φακού

και του αμφιβληστροειδούς χιτώνα

Εικόνα 3: Η Caroline και ο Cole Carper, δύοαδέρφια από την Αμερική που έπασχαναπό κληρονομική αμφιβληστροειδοπά-θεια (συγγενή αμαύρωση Leber) και κατά-φεραν να ανακτήσουν μεγάλο μέρος τηςόρασής τους. Τα αποτελέσματα της κλινι-κής μελέτης δημοσιεύτηκαν την άνοιξητου 2016

Εικόνα 2: Ο Λάνσελοτ είναι ο πρώτοςτυφλός σκύλος με κληρονομικήαμφιβληστροειδοπάθεια που είδε με τηνεφαρμογή της γονιδιακής θεραπείας. Τα αποτελέσματα της έρευναςδημοσιεύτηκαν το 2005

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΡΙΣΜΑ

Mε αργά βήματα πέρασε ανά-μεσα από το πλήθος που είχεσυγκεντρωθεί στον ναό τηςSanta Maria Sopra Minerva.Υπό το βάρος αυτού που

έπρεπε να κάνει, γονάτισε μπροστά στηνΑγία Τράπεζα. Με το χέρι στο Ευαγγέλιο,αποκήρυξε το έργο μιας ολόκληρης ζωής.Μια πεπερασμένη ζωή πέρασε μπροστάαπό τα μάτια τού Γαλιλαίου εκείνη τη στιγμή,η ζωή που έζησε και τη θυσίασε στο όνοματης αιωνιότητας. Λογικό ακούγεται. Αυτό εί-ναι, άλλωστε, το αίτημα και η δύναμη κάθενόμου, να είναι αιώνιος ώστε να διεκδικείαπό τους υποκείμενους σε αυτόν τη μετά-νοια, την υποταγή και το νόημα όλων όσωνέκαναν στις σύντομες ζωές τους. Κάποιοςθα έλεγε ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξειμεγαλύτερη εκδήλωση πίστης από το νααναθεματίζει ένας άνθρωπος όλα όσα θε-ωρεί «αλήθεια» στο όνομα της μίας και μο-ναδικής αλήθειας. Όμως, ο άνθρωπος είναιπάντα θύμα της αλήθειας του. Μόλις τηνομολογήσει, δεν μπορεί να απελευθερωθείαπό αυτήν ή, πιο σωστά, την ομολογεί γιανα μην απελευθερωθεί από αυτήν. Αυτή εί-ναι βασική αρχή κάθε αλήθειας και κάθεαλήθεια εντυπώνει αυτή τη μεταφυσική στοεσωτερικό της. Την εντυπώνει τόσο εμμο-νικά, ώστε ενσωματώνεται στον άνθρωποσαν δεύτερη σάρκα.

Ένα από τα πιο στερεοτυπικά παραδείγ-ματα διαμάχης μεταξύ επιστήμης και θρη-σκείας είναι η περίπτωση του Γαλιλαίου.Σύμφωνα με την παραδοσιακή αφήγηση, οΓαλιλαίος κατηγορήθηκε και καταδικάστηκεαπό την Καθολική Εκκλησία για την επιμονήτου στην αλήθεια του ηλιοκεντρικού συ-στήματος. Δύο σημεία είναι εξαιρετικά προ-βληματικά. Το ένα είναι το γεγονός ότι η Εκ-κλησία προσπαθούσε να φιμώσει την επι-στήμη. Το δεύτερο σχετίζεται με την αυτα-πόδεικτη αλήθεια του ηλιοκεντρικού συ-στήματος. Η κατάσταση στις αρχές του17ου αιώνα ήταν πιο σύνθετη.

Ο Γαλιλαίος υπήρξε από την αρχή έως τοτέλος της ζωής του πιστός καθολικός. Δί-δαξε Μαθηματικά στα Πανεπιστήμια της Πί-ζα και της Πάδοβα χωρίς να έχει πανεπι-στημιακό τίτλο. Τα Μαθηματικά εκείνη τηνπερίοδο θεωρούνταν ένας τεχνικός κλά-δος, υποδεέστερος της Φιλοσοφίας, τηςΦυσικής Φιλοσοφίας και της Θεολογίας. Ταεφαρμοσμένα Μαθηματικά ήταν χρήσιμα,αλλά δεν απαντούσαν στα μεγάλα ερωτή-ματα, όπως μπορούσαν να κάνουν μόνο ηΦιλοσοφία και η Θεολογία. Τα μεγάλα ερω-τήματα αφορούσαν τα «γιατί». Τα Μαθημα-τικά δεν μπορούσαν να απαντήσουν σεερωτήματα που σχετίζονταν με τα αίτια τωνφαινομένων. Επομένως, ένας μαθηματικόςδεν μπορούσε να διεκδικήσει κύρος ανά-λογο με εκείνο των φιλοσόφων. Για παρά-δειγμα, στην ερώτηση «Γιατί ένα βαρύ σώ-μα πέφτει στη Γη;» οι μαθηματικοί δεν μπο-

ρούσαν να απαντήσουν, ενώ η αριστοτελι-κή Φυσική Φιλοσοφία απαντούσε ότι αυτήήταν η φυσική τάση ενός σώματος, να κα-τευθύνεται προς τον φυσικό του τόπο πουδεν είναι άλλος από το κέντρο της Γης. Ηαριστοτελική Φυσική Φιλοσοφία είχε τρο-ποποιηθεί και ενσωματωθεί ικανοποιητικάστον Χριστιανισμό από τον 13ο αιώνα καιέδινε πειστικές απαντήσεις σε ερωτήματαπου σχετίζονταν με τα αίτια των φαινομέ-

νων. Επομένως, οποιαδήποτε επίθεση στηναριστοτελική θεώρηση του κόσμου ήτανεπίθεση και στο δόγμα του Χριστιανισμού.

Το 1609 ο Γαλιλαίος παρέλαβε ένα νέοεπιστημονικό όργανο, το τηλεσκόπιο. Τοβελτίωσε και το έστρεψε στους ουρανούς.Οι παρατηρήσεις που έκανε υπονόμευαντην καθιερωμένη κοσμολογική θέση πουέλεγε ότι η Γη ήταν στο κέντρο του κόσμου.Παράλληλα, έμοιαζαν να επιβεβαιώνουντους ισχυρισμούς τού Κοπέρνικου ότι οΉλιος ήταν στο κέντρο του κόσμου. Ο Γαλι-λαίος παρατήρησε ότι η Σελήνη είχε ανώ-μαλη επιφάνεια, όπως και η Γη, γεγονόςπου έδειχνε ότι ο κόσμος πέρα από τη Γηδεν ήταν άφθαρτος και απαράλλαχτος,όπως ισχυρίζονταν οι υπέρμαχοι του αρι-στοτελικού κοσμοειδώλου. Επίσης, παρα-τήρησε τέσσερις δορυφόρους του Δία, τιςηλιακές κηλίδες, τις φάσεις της Αφροδίτης,τους δακτυλίους του Κρόνου και τους αστέ-ρες του Γαλαξία μας. Αυτές οι παρατηρή-σεις υπονόμευαν το γεωκεντρικό σύστημα,ωστόσο όχι αναντίρρητα ή αυταπόδεικτα.

Παράλληλα, ο Γαλιλαίος μελετούσε, μέ-σω των μαθηματικών και πειραματικών με-θόδων, φαινόμενα που απασχολούσαντους φυσικούς φιλοσόφους, όπως την κί-νηση των σωμάτων σε ελεύθερη πτώση,την άνωση, την κίνηση ενός εκκρεμούς, τηνταχύτητα του φωτός κ.ά. Οι μέθοδοί του εί-χαν ως στόχο την εξαγωγή ποσοτικών καιμετρήσιμων αποτελεσμάτων προκειμένουνα απαντήσουν σε ερωτήματα του ύφους«πώς συμβαίνει αυτό;» και όχι γιατί. Οι μέ-θοδοι και η γλώσσα που χρησιμοποίησε οΓαλιλαίος αμφισβητήθηκαν έντονα απότους φυσικούς φιλοσόφους, οι οποίοι είδανέναν μαθηματικό να προσπαθεί να παρα-βιάσει τη σφαίρα της φιλοσοφικής τους νο-μιμότητας.

Οι αντιδράσεις ήταν πολλές και σύντομαξέσπασαν πολλαπλά μέτωπα. Η διαμάχηήταν στη βάση της κοινωνικοεπαγγελματι-

κή και είχε καθαρά συντεχνιακά χαρακτηρι-στικά. Οι αριστοτελικοί φιλόσοφοι είχανπολλές και, σε αρκετές περιπτώσεις, βάσι-μες αντιρρήσεις για όσα υποστήριζε ο Γα-λιλαίος. Ειδικά στην περίπτωση της άνω-σης, ο Γαλιλαίος δεν μπόρεσε να απαντήσειμε πειστικά επιχειρήματα στην κριτική πουτου ασκήθηκε. Δέχτηκε, όμως, επιθέσεις καισε όσα σχετίζονταν με την Αστρονομία. Κά-ποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί: Μα κα-λά, δεν μπορούσαν να δούνε και οι υπόλοι-ποι όσα έβλεπε ο Γαλιλαίος και να πειστούν;Η κατάσταση, όμως, ήταν πιο σύνθετη. Αρ-κετοί Ιησουίτες μαθηματικοί ενθουσιάστη-καν με όσα ισχυριζόταν ο Γαλιλαίος γιατίαύξανε το κύρος των μαθηματικών έναντιτων φιλοσόφων. Αρκετοί φυσικοί φιλόσο-φοι, όμως, έλεγαν ότι οι φακοί του τηλε-σκοπίου που χρησιμοποίησε ο Γαλιλαίοςήταν ελαττωματικοί και δημιουργούσανοπτικές ψευδαισθήσεις (π.χ. στην περίπτω-ση των ηλιακών κηλίδων ή της επιφάνειαςτης Σελήνης). Επίσης, εκείνη την περίοδοαρκετοί φιλόσοφοι συζητούσαν για την πι-θανότητα να είναι αληθές το κοσμολογικόμοντέλο του Τύχο Μπράχε, σύμφωνα με τοοποίο στο κέντρο του κόσμου παρέμενε ηΓη, αλλά όλοι οι υπόλοιποι πλανήτες περι-στρέφονταν γύρω από τον Ήλιο. Με μια τέ-τοια θεώρηση, μπορούσαν να ενσωματώ-σουν χωρίς κόστος τις παρατηρήσεις τουΓαλιλαίου, όπως τις φάσεις της Αφροδίτης ήτους δορυφόρους του Δία. Το σημαντικότε-ρο, όμως, είναι ότι ο Γαλιλαίος δεν παρείχεεπαρκείς και ικανοποιητικές φυσικές εξη-γήσεις για την περιστροφή της Γης γύρωαπό τον Ήλιο.

Η διαμάχη πήρε μεγάλη έκταση. Κάποιοιισχυρίζονταν ότι οι απόψεις τού Γαλιλαίουκλυδώνιζαν επικίνδυνα τα θεμέλια της Κα-θολικής Εκκλησίας και θα είχαν πιο κατα-στροφική έκβαση και από την Προτεσταντι-κή Μεταρρύθμιση. Ο Γαλιλαίος εξέδωσεένα βιβλίο το 1632, για το οποίο είχε λάβεισαφείς οδηγίες από τον Πάπα Ουρβανό Η΄να παρουσιάσει και το γεωκεντρικό, και τοηλιοκεντρικό σύστημα χωρίς να υποστηρί-ξει ένα από τα δύο. Ο Γαλιλαίος παράκου-σε την εντολή τού Πάπα, υποστηρίζονταςξεκάθαρα το ηλιοκεντρικό σύστημα, και ηΙερά Εξέταση τον κάλεσε στη Ρώμη έπειτααπό πιέσεις μεγάλης μερίδας των φυσικώνφιλοσόφων. Ο Γαλιλαίος αποκήρυξε το έρ-γο του, προκειμένου να αποφύγει τα χειρό-τερα, και καταδικάστηκε σε ισόβιο κατ’ οί-κον εγκλεισμό έως το τέλος της ζωής του.

Δ.Π.

Αφιέρωμα «Επιστήμη και Θρησκεία»Γαλιλαίος:

ΣΑΒΒΑΤΟ 1 OKTΩΒΡΙΟΥ 2016

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Ο Γαλιλαίος δείχνει το τηλεσκόπιοστον Δόγη της Βενετίας

(πίνακας του Bertini)

Στο επόμενο άρθρο θα δούμε την πε-ρίπτωση της θεωρίας του Δαρβίνου,το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο μέσαστο οποίο αναδύθηκε, τα ερωτήματαπου απάντησε αλλά και εκείνα πουαγνόησε.

ΤΟΝ 17ο ΑΙΩΝΑ, Ο ΓΑΛΙΛΑΙΟΣδεν είχε διαφορετικές μεταφυσι-κές ανησυχίες από τους αντιπά-λους του και δεν ήταν αυτές πουκαθόρισαν το αποτέλεσμα της κα-ταδίκης του. Η σύγκρουση ήτανκαθαρά πολιτική και κοινωνικοε-παγγελματική και οι φυσικοί φι-λόσοφοι κατάφεραν να φέρουντο παιχνίδι στην έδρα τους. Θαμπορούσαμε να πούμε ότι ο Γαλι-λαίος καταδικάστηκε γιατί απέτυ-χε να συμβιβάσει δύο διαφορετι-κές αλήθειες, την αλήθεια της«επιστήμης» του και την αλήθειατου Θεού. Ο Umberto Eco έλεγεστο “Όνομα του Ρόδου” ότι πρέπεινα φοβόμαστε τους προφήτες καιόσους είναι έτοιμοι να πεθάνουνγια την αλήθεια, γιατί κατά κανό-να οδηγούν και άλλους στον θά-νατο. Ο Γαλιλαίος δεν ήταν τόσοδογματικός, ώστε να γίνει μάρτυ-ρας της «επιστήμης», ούτε προ-φήτης, ώστε να επιχειρήσει νασυμβιβάσει την «επιστήμη» τουάνευ όρων με τη θρησκεία.

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 400 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.12500 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict