ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Β΄: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΑΚ. ΕΤΟΣ : 2009 – 2010ΜΑΘΗΜΑ : ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣΔιδ. Ομάδα : Ι. Πολύζος, Π. Κοσμάκη, Θ. Βλαστός, Σ. Μαυρομμάτη

Σχεδιασμός Πάρκου σε αστικό τοπίο – Μελέτη περίπτωσης : Κτήμα Αλυκών Αναβύσσου

Σπουδάστρια : Αλεξία Κατσακιώρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Αθήνα 2010Σχεδιασμός Πάρκου σε αστικό τοπίο – Μελέτη περίπτωσης : Κτήμα Αλυκών Αναβύσσου

Πίνακας περιεχομένων

1. Δήμος Αναβύσσου1.1 Ιστορικά στοιχεία1.2 Καθεστώς Ιδιοκτησίας 1.3 Πολεοδομική εξέλιξη-Υφιστάμενες χρήσεις

-ΖΟΕ Λαυρεωτικής-Ανάβυσσος

1.4 Φυσικό περιβάλλον

2. Κτήμα Αλυκών Αναβύσσου 2.1 Ιστορικά στοιχεία – Λειτουργία Αλυκών2.2 Καθεστώς ιδιοκτησίας Αλυκών2.3 Καθορισμένες χρήσεις γης και περιορισμοί δόμησης

3. Προτάσεις αξιοποίησης Κτήματος Αλυκών Αναβύσσου3.1 Προτάσεις περιόδου ’80 – ’90 3.2 Πρόταση ΕΤΑ ΑΕ3.3 Αντίλογος στην πρόταση της ΕΤΑ ΑΕ3.4 Αξιολόγηση Πρότασης της ΕΤΑ ΑΕ

4. Προτάσεις – Συμπεράσματα4.1 Δυναμική Δήμου Αναβύσσου

-Στόχοι ΖΟΕ Λαυρεωτικής-Οικιστική ανάπτυξη Δήμου – Προοπτικές

4.2 Προτάσεις-Προτάσεις ΟΤΑ-Παραδείγματα ανάλογων επεμβάσεων : Αλυκές Ευβοίας, Επέκταση αεροδρομίου Λάρνακας

4.3 Συμπεράσματα

5. Παράρτημα Χαρτών

6. Βιβλιογραφία

2

1. Δήμος Αναβύσσου

1.1 Ιστορικά στοιχεία Ανάβυσσος ονομάζεται η περιοχή και ο οικισμός της νοτιοανατολικής Αττικής που βρίσκεται 50 χλμ νότια της Αθήνας, 20 χλμ βόρεια του Σουνίου και σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα. Σήμερα αριθμεί περίπου 7.000 κατοίκους, ενώ η έκταση των παραλιών της φτάνει τα 7

χλμ, με τη θάλασσα να είναι αλλού ρηχή (Κόκκινα) και αλλού βαθιά (Μαύρο Λιθάρι).

Η ιστορία της Αναβύσσου ξεκινά από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια, με οικισμούς να έχουν εντοπιστεί σε αρκετές περιοχές όπως το Μαύρο Λιθάρι, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Παντελεήμονας, η θέση Πυργάκι του Καταφυγίου και το νησάκι Αρτσιντά.

Υπήρξε περιοχή με ιδιαίτερο πλούτο, αν κρίνουμε από τα ευρήματα της γεωμετρικής, αρχαϊκής και κλασσικής εποχής και από τη λειτουργία ορυχείων αργυρούχου μολύβδου (ασημιού), ενώ στα ρωμαϊκά χρόνια κατασκευάστηκαν λουτρά στην περιοχή

του Μελισσουργού και υδραγωγείου στην περιοχή του Ολύμπου.

Σημείο τομής στην ιστορία της Αναβύσσου αποτέλεσε ο ερχομός των Μικρασιατών προσφύγων το 1924.

Έπειτα από κρατική παρέμβαση, το Νοέμβριο του 1924, έρχονται από το Λαύριο, όπου είχαν αποβιβαστεί, και εγκαθίστανται ομάδες προσφύγων κυρίως από την Καππαδοκία. Αργότερα ακολουθούν και από άλλες περιοχές, όπως η Αρετσού, τα Βουρλά κ.α. Την ίδια περίοδο

3

Εικόνα 1 : Σαρωνικός - Αν. Αττική - Ανάβυσσος

εγκαθίστανται στην παραλία πρόσφυγες από την Παλαιά Φώκαια της Μ. Ασίας.

1.2 Καθεστώς Ιδιοκτησίας Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η περιοχή βρισκόταν στην

κατοχή του Τουρκικού κράτους και ήταν μοιρασμένη σε :-Δημόσιες Γαίες (μιριγιέ)-Αφιερωμένες Γαίες (βακούφια)-Ιδιωτικές Γαίες (μούλκια)-Κοινόχρηστες Γαίες (μετρούκ)-Νεκρές ή Έρημες Γαίες (μεβάτ)

Το 1830 περιήλθε σε τσιφλικάδες της περιοχής και πολύ αργότερα ένα μεγάλο τμήμα της απαλλοτριώθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο. Πριν και μετά την απαλλοτρίωση ορισμένες εκτάσεις πουλήθηκαν σε αγοραστές. Σημαντικότερες ήταν οι πωλήσεις προς τους εξής Συνεταιρισμούς :

- Συνεταιρισμός Υπαλλήλων Δημοσίου που αγόρασε την περιοχή Πεύκα -Γιουρντά της Κοινότητας Αναβύσσου και οργάνωσε τον οικισμό (και μετέπειτα κοινότητα) Σαρωνίδας.

- Συνεταιρισμός Υπαλλήλων Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδας που αγόρασε την έκτασή του και δημιούργησε τον ομώνυμο οικισμό στην Κοινότητα Παλαιάς Φώκαιας.- Συνεταιρισμός Υπαλλήλων Τραπέζης Ελλάδος που κατέχει σήμερα όλη την έκταση του Καταφυγίου Παλαιάς Φώκαιας.

- Συνεταιρισμός ΥΓΕΙΑ των γιατρών που κατέχει σήμερα την βόρεια πλευρά του Σκορδι, το Κάλμι και τη Θέρμη.

Την περίοδο της εγκατάστασης των προσφύγων είχαν ήδη ξεκινήσει να χτίζονται με κρατική παρέμβαση οι οικισμοί της Αναβύσσου και της Παλαιάς Φώκαιας, ενώ προκειμένου να γίνει διανομή γης χωρίστηκε όλη η περιοχή σε οκτώ μεγάλες ενότητες, τα αγροκτήματα, που ήταν τα εξής : Ανάβυσσος, Τουρκοχώραφο, Θέρμη-Γιούρντα, Όλυμπος, Θυμάρι-Καταφύγι, Κιτέζα-Φοινικιά-Τραπουριά, Σκορδί-Κερατοβούνι, Κερατέα(Αρί).

Σήμερα, ποσοστό λιγότερο από 20% των παλιών κλήρων έχει παραμείνει στους απογόνους των προσφύγων. Όσον αφορά την ιδιοκτησία γης, ένα ποσοστό γύρω στο 60% είναι μικρές ιδιοκτησίες , είτε οικόπεδα εντός σχεδίου είτε εκτός σχεδίου μικρότερα των 1000m2 ενώ σε για αρκετές εκτάσεις εκκρεμεί ακόμη η ένταξή τους στο σχέδιο.

1.3 Πολεοδομική εξέλιξη-Υφιστάμενες χρήσεις

4

ΖΟΕ ΛαυρεωτικήςΈνα σημαντικό στοιχείο που επηρεάζει τη μελλοντική εξέλιξη του

Δήμου Αναβύσσου είναι η ένταξή του στη ΖΟΕ Λαυρεωτικής. Η ΖΟΕ Λαυρεωτικής περιλαμβάνει έκταση 315.000 στρεμμάτων και αφορά την περιοχή της χερσονήσου της Λαυρεωτικής. Περιλαμβάνει 8 δήμους και κοινότητες (Καλυβίων - Θορικού, Κερατέας, Λαυρεωτικής, Αγ. Κωνσταντίνου, Αναβύσσου - Κουβαρά, Παλαιάς Φώκαιας και Σαρωνίδας).

Βασική πόλη είναι το Λαύριο, γνωστό από την αρχαιότητα λόγω της εξορυκτικής δραστηριότητας υδραργύρου, που σήμερα είναι μια φθίνουσα βιομηχανική περιοχή με έντονα προβλήματα από την κατάρρευση της παραγωγικής δομής του.

Ολόκληρη η Λαυρεωτική χερσόνησος χαρακτηρίζεται από ένα περιβάλλον με ιδιαίτερα φυσικά, αισθητικά και ιστορικά χαρακτηριστικά (αξιόλογα γεωργικά εδάφη, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, εκτεταμένες παράκτιες ζώνες, σημαντικούς και μοναδικούς αρχαιολογικούς χώρους). Ταυτόχρονα παρουσιάζει σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης, κυρίως στους τομείς του τουρισμού, της αναψυχής, των μεταφορών και επικοινωνιών (λόγω της γειτνίασης με το νέο Αερολιμένα αλλά και με την τουριστική ζώνη των Κυκλάδων μέσω λιμανιού Λαυρίου) και της μεταποίησης (λόγω της βιομηχανικής παράδοσης, της υφισταμένης υποδομής, του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού και των επενδυτικών κινήτρων).

Παρ’ όλα αυτά, οι έντονες οικιστικές πιέσεις που παρατηρούνται τις τελευταίες δεκαετίες απειλούν να υποβαθμίσουν τους φυσικούς πόρους και τους ιστορικούς χώρους της περιοχής. Για το λόγο αυτό, μέσα από τη ΖΟΕ επιδιώκεται τόσο η προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και των ιστορικών τόπων, όσο και η ανάσχεση της διάσπαρτης οικιστικής εξάπλωσης και η αξιοποίηση των τοπικών αναπτυξιακών δυνατοτήτων με μακροπρόθεσμη προοπτική. (πηγή ΥΠΕΚΑ)

5

Εικόνα 2: ΖΟΕ Λαυρεωτικής (ΥΠΕΚΑ)

Ανάβυσσος

Η περιοχή της Αναβύσσου είχε από πολύ νωρίς διαμορφώσει χαρακτήρα γεωργικής περιοχής με τις δραστηριότητες των κατοίκων να εντάσσονται κυρίως στον πρωτογενή τομέα παραγωγής. Τόσο οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις της όσο και οι αλυκές που λειτούργησαν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ακόμη, αποτέλεσαν τις κύριες πηγές εισοδήματος των κατοίκων της.

Παρ’ όλα αυτά, κυρίως μετά τη δεκαετία του ’50, ο χαρακτήρας αυτός άρχισε να διαφοροποιείται. Η μικρή σχετικά απόσταση από την Αθήνα και η γειτνίαση με τη θάλασσα προσέλκυσαν επισκέπτες και οδήγησαν στη δημιουργία παραθεριστικών κατοικιών. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα σε πολύ μεγάλο κομμάτι του Δήμου να συνυπάρχει η κύρια με την παραθεριστική κατοικία. (χάρτης 1- Υφιστάμενες Χρήσεις Γης) Οι περιοχές κύριας κατοικίας εντοπίζονται κυρίως γύρω από τα αρχικά κέντρα του Δήμου, όπως το κέντρο της Αναβύσσου και το Μαύρο Λιθάρι. Τα έργα που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα των μεταφορών (Αττική Οδός κλπ) έχουν διευκολύνει ακόμη περισσότερο την πρόσβαση στην περιοχή από το κέντρο της Αθήνας, ελαχιστοποιώντας τις χρονοαποστάσεις. Έτσι, παρατηρείται μια συνεχής μετατροπή της β’ κατοικίας σε κύρια, ενώ μέχρι στιγμής ένα μόνο τμήμα του συνόλου της οικιστικής περιοχής υπόκειται στις ρυθμίσεις της ΖΟΕ Λαυρεωτικής.

Δεδομένου ότι για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα η ευημερία της περιοχής εξαρτιόταν από τη γεωργική δραστηριότητα αλλά και από τη λειτουργία των αλυκών, αιτιολογείται εν μέρει και η κυτταρική ανάπτυξη του οικισμού γύρω από την έκταση των αλυκών. Φυσικά η παύση της λειτουργίας τους και η μη αξιοποίηση της περιοχής έχει σαν αποτέλεσμα την παρουσία ενός τεράστιου κενού κτήματος στην καρδιά του οικισμού. Όσο για τις γεωργικές εκτάσεις, αν και πολύ περιορισμένες, παραμένουν σε μικρά τμήματα του οικισμού. (χάρτης 1- Υφιστάμενες Χρήσεις Γης)

Η μακρόχρονη ιστορία της Αναβύσσου και τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή, από την αρχαϊκή, τη γεωμετρική και την κλασσική περίοδο αλλά και από τα βυζαντινά χρόνια, έχουν σαν αποτέλεσμα τον χαρακτηρισμό σημαντικών εκτάσεων του Δήμου Αναβύσσου σε προστατευόμενες αρχαιολογικές ζώνες. Οι περισσότερες από αυτές μάλιστα εντάσσονται

6Εικόνα 3 : Θεσμικό πλαίσιο ΖΟΕ Λαυρεωτικής - Με γαλάζιο σημειώνονται οι ζώνες υψηλής προστασίας (ΥΠΕΚΑ)

στις ζώνες απόλυτης προστασίας της ΖΟΕ Λαυρεωτικής. Ιδιαίτερη σημασία, όμως, έχει πως οι ζώνες αυτές καλύπτουν κατά κύριο λόγο το παραλιακό κομμάτι του Δήμου, περιορίζοντας έτσι την πρόσβαση των κατοίκων στο θαλάσσιο μέτωπο.(χάρτης 2 – Πολιτιστικό Περιβάλλον)

Η δυσκολία πρόσβασης στη θάλασσα εντείνεται από την παρουσία της λεωφόρου Αθηνών – Σουνίου που ουσιαστικά αποκόβει το σύνολο του Δήμου από το θαλάσσιο μέτωπο. (Το πρόβλημα αυτό είναι άλλωστε τυπικό όλων των περιοχών που αναπτύσσονται κατά μήκος του οδικού αυτού άξονα)

Το περιορισμένο παραλιακό κομμάτι που προορίζεται τελικά για την εκτόνωση των κατοίκων της περιοχής, έχει ήδη αξιοποιηθεί τουριστικά με τη δημιουργία ξενοδοχειακής μονάδας. Η μονάδα αυτή αν και υποδεικνύει την αλλαγή στο χαρακτήρα της περιοχής, τελικά φαίνεται να συμβάλλει περισσότερο στην υπερφόρτωση του θαλάσσιου μετώπου που έτσι κι αλλιώς αυτή τη στιγμή εξυπηρετεί ταυτόχρονα το Δήμο Αναβύσσου και το Δήμο Παλαιάς Φώκαιας. (χάρτης 1- Υφιστάμενες Χρήσεις Γης)

Τέλος, ένα ακόμη χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ότι παρατηρώντας τη μέχρι στιγμής χωροθέτηση των δραστηριοτήτων αναψυχής παρατηρούμε πως η έλλειψη αξιοποίησης τόσο των αρχαιολογικών χώρων όσο και της έκτασης των αλυκών έχει σαν συνέπεια την απομάκρυνση των παραπάνω δραστηριοτήτων από το βασικό κομμάτι του οικισμού και την ανάπτυξή του πλησίον της Σαρωνίδας. (χάρτης 1- Υφιστάμενες Χρήσεις Γης)

7

Εικόνα 4 : Παραλιακό μέτωπο - Ξενοδοχειακή Μονάδα

1.4 Φυσικό περιβάλλονΙδιαίτερα χαρακτηριστική για τη φυσιογνωμία του τόπου είναι η

έκταση των αλυκών, τόσο λόγω της λειτουργίας και της σημασίας που είχε για την ανάπτυξη της περιοχής όσο κυρίως για τα ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά που έχει μια περιοχή με αυτή τη λειτουργία. Μελετώντας τα γεωλογικά αυτά χαρακτηριστικά, παρατηρούμε πως η έκταση αυτή περικλείεται από υδατορέματα που την καθιστούν μια φυσική λεκάνη απορροής υδάτων. Η παρουσία αυτών των υδατορεμάτων είναι πιθανώς συσχετισμένη και με την πρότερη λειτουργία των αλυκών, ενώ ταυτόχρονα προσδίδει στην έκταση ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, περιοριστικά ως προς τη χρήση της.

Πέρα, όμως, από τις αλυκές εντοπίζονται και πυρήνες περιαστικού πρασίνου, κυρίως μεταξύ του Μαύρου Λιθαριού και του Αγίου Νικολάου, ενταγμένου επίσης στη ΖΟΕ Λαυρεωτικής. Ο ορεινός όγκος της Λαυρεωτικής, παρ’ ‘όλα αυτά, που θα μπορούσε να αποτελέσει τον κύριο πυρήνα πρασίνου για ολόκληρη την περιοχή και από όπου ξεκινούν και τα περισσότερα υδατορέματα που καταλήγουν στις αλυκές, έχει ήδη υποστεί ζημιές με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή την ανακήρυξή του σε αναδασωτέα περιοχή. (χάρτης 3 – Φυσικό Περιβάλλον)

8

2. Κτήμα Αλυκών Αναβύσσου

2.1 Ιστορικά στοιχεία – Λειτουργία ΑλυκώνΤο κτήμα Αλυκών

Αναβύσσου, συνολικής επιφάνειας 1.202.294,30 m2, βρίσκεται στα δυτικά παράλια της Λαυρεωτικής προς το Σαρωνικό κόλπο, στον όρμο της Αναβύσσου και είναι σήμερα ιδιοκτησία του ΕΟΤ και υπό τη διαχείριση της Εταιρείας Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΤΑ). Από τα 1200 περίπου στρέμματα της συνολική έκτασης, τα 960 αποτελούν την περιοχή των Αλυκών ενώ περιλαμβάνουν επιπλέον 70 στρέμματα αιγιαλού που συνδέει το κτήμα με τη θάλασσα και 170 στρέμματα από την προσκείμενη στον αιγιαλό του Αγ.Νικολάου περιοχή.

Η ιστορία των αλυκών ξεκινά από την εποχή της Τουρκοκρατίας ακόμη, όταν λειτουργούσαν ως φυσικές Αλυκές. Από το 1924 και έπειτα αποτέλεσαν, μαζί με την καλλιέργεια της γης, κύρια ασχολία των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Η λειτουργία τους συνεχίστηκε μέχρι το 1969.

9

Εικόνα 5 : Έκταση Αλυκών (google earth)

Εικόνα 6 : Λειτουργία Αλυκών

2.2 Καθεστώς ιδιοκτησίας Αλυκών

Μετά την παύση της λειτουργίας των Αλυκών, και κατά την περίοδο ’70 – ’72, η έκτασή τους απαλλοτριώθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο, περνώντας στην ιδιοκτησία πλέον του ΕΟΤ και σήμερα βρίσκεται υπό τη διαχείριση της ΕΤΑ ΑΕ.

Μαζί με την έκταση των Αλυκών απαλλοτριώθηκαν και επιπλέον εκτάσεις από την εγγύς περιοχή και από το παραλιακό μέτωπο. Έτσι προέκυψε το σημερινό κτήμα Αλυκών Αναβύσσου που φτάνει μέχρι τη θάλασσα, ελεύθερο από οποιαδήποτε δόμηση, προκειμένου να αξιοποιηθεί. Στόχος της απαλλοτρίωσης ήταν η τουριστική αξιοποίηση της περιοχής, που όμως τα τελευταία 30 χρόνια δεν έγινε. Αποτέλεσμα είναι οι ιδιοκτήτες των περιοχών που απαλλοτριώθηκαν να διεκδικούν και πάλι τις εκτάσεις τους ξεκινώντας ένα μαραθώνιο δικαστικών διενέξεων.

2.3 Καθορισμένες χρήσεις γης και περιορισμοί δόμησηςΕιδικότερα για το Κτήμα Αλυκών Αναβύσσου που είναι ιδιοκτησία

του ΕΟΤ, καθορίζονται χρήσεις γης και όροι και περιορισμοί δόμησης από το Προεδρικό Διάταγμα της 27.2.1998 (ΦΕΚ Δ’ 125).

Έτσι, οι επιτρεπόμενες χρήσεις για την παραπάνω περιοχή αφορούν ξενοδοχειακές μονάδες, συνεδριακά κέντρα, αθλητικές εγκαταστάσεις, καζίνο και εγκαταστάσεις γκολφ.

10

Εικόνα 7 : Απόψεις Αλυκών

11

3. Προτάσεις αξιοποίησης Κτήματος Αλυκών Αναβύσσου

3.1 Προτάσεις περιόδου ’80 – ’90 Από την περίοδο απαλλοτρίωσης της

παραπάνω έκτασης μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει ποικίλες προτάσεις τόσο εκ μέρους της πολιτείας όσο και εκ μέρους των κατοίκων της περιοχής για την καλύτερη και ευνοϊκότερη προς τα

συμφέροντά τους αξιοποίησή της. Έτσι, στη διάρκεια της δεκαετίας ’80 η επικρατέστερη πρόταση ήταν η δημιουργία εγκαταστάσεων ιππόδρομου, που τελικά πραγματοποιήθηκε στο Μαρκόπουλο.

Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας ’90, η επικρατέστερη πρόταση αξιοποίησης αφορούσε τη δημιουργία θεματικού πάρκου. Τόσο οι κάτοικοι όσο και οι τοπικοί φορείς, έχοντας υπόψη τη μεγάλη ιστορία της περιοχής και τα μέχρι ώρα αρχαιολογικά ευρήματα, εξέφρασαν την επιθυμία σχεδιασμού ενός θεματικού πάρκου με κεντρικό θέμα τη ελληνική μυθολογία. Η πρόταση μάλιστα αυτή στη συνέχεια αξιολογήθηκε και από την ΕΤΑ, χωρίς όμως τελικά να προχωρήσει.

3.2 Πρόταση ΕΤΑ ΑΕΔεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμιά

πρόταση αξιοποίησης της έκτασης των Αλυκών, η ΕΤΑ ΑΕ θέλησε το 2006 να προχωρήσει στην αξιοποίησή της με τη δημιουργία ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων και εγκαταστάσεων αναψυχής. Έτσι, έπειτα και από σχετική συνεδρίαση και της Διυπουργικής Επιτροπής Αποκρατικοποιήσεων (όπως προβλέπεται και από το αρθ. 4 παρ. 9 του Ν. 3270/2004) ανακοινώθηκε η απόφαση για «μακροχρόνια εκμίσθωση της επιχειρηματικής μονάδας “Κτήμα Αλυκών Αναβύσσου”, κατόπιν διεξαγωγής διεθνούς πλειοδοτικού διαγωνισμού, με σκοπό την ανάπτυξη και προώθηση ξενοδοχειακών έργων και λοιπών τουριστικών υποδομών…»

Ο διαγωνισμός, λοιπόν, που προκηρύχτηκε από την ΕΤΑ αφορά τη σύναψη σύμβασης μακροχρόνιας εκμίσθωσης διάρκειας 60 ετών με βασικές επιδιώξεις τη δημιουργία σύνθετης τουριστικής εγκατάστασης και την ανάπτυξη τουριστικών υποδομών, καταλυμάτων και έργων ειδικής τουριστικής υποδομής, καθώς και λοιπών υποστηρικτικών δραστηριοτήτων και εκμεταλλεύσεων τουρισμού και αναψυχής, υψηλών προδιαγραφών (ενδεικτικά, δημιουργία ξενοδοχείων, κέντρου θαλασσοθεραπείας κ.λπ.) με αντίστοιχη διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου και κατασκευή δικτύων και λοιπών έργων υποδομής, καθώς και προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος.

Ήδη από το Δεκέμβριο του 2007 ολοκληρώθηκε η α΄φάση του διαγωνισμού με την κατάθεση των προσφορών από τους ενδιαφερόμενους

12

Εικόνα 8 : Σχέδιο Ιππόδρομου(internet)

επιχειρηματικούς ομίλους. Παρ’ όλα αυτά η β΄ φάση του διαγωνισμού που περιλαμβάνει την υποβολή τεχνικών και οικονομικών προσφορών και την αξιολόγηση των προσφορών και ανακήρυξη αναδόχου και είχε οριστεί για τις 4 Σεπτεμβρίου 2009 δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη καθώς ο διαγωνισμός αναβλήθηκε ενόψει των Βουλευτικών εκλογών. Μέχρι στιγμής, όμως, εκδήλωση ενδιαφέροντος έχουν εκδηλώσει οι κοινοπραξίες J&Ρ Άβαξ ΑΕ, «RΕDS SA- Lamda Development SA- Λάμψα ΑΕ» και Καζίνο Πόρτο Καρράς ΑΕ.

3.3 Αντίλογος στην πρόταση της ΕΤΑ ΑΕΠαρά την εξέλιξη του διαγωνισμού η αντίδραση τόσο της τοπικής

αυτοδιοίκησης όσο και των κατοίκων της περιοχής είναι ιδιαίτερα έντονη καθώς εκφράζουν αμφιβολίες για τα οφέλη που μπορεί μια τέτοια επιχειρηματική κίνηση να επιφέρει. Η πρόταση μνημονίου συνεργασίας του Δήμου με την ΕΤΑ Α.Ε. για παραχώρηση από την εν λόγω εταιρεία στο Δήμο μικρών τμημάτων της παραλίας, με την υποχρέωση του Δήμου να παραιτηθεί από οποιοδήποτε δικαίωμα και διεκδίκηση επί του κτήματος των Αλυκών (ο Δήμος φαίνεται να διαθέτει εκτάσεις μέσα στις Αλυκές και σε γύρω αγροτικούς δρόμους), δεν φαίνεται να ικανοποιεί ούτε τους φορείς ούτε τους κατοίκους που διαφωνούν με την δημιουργία ξενοδοχειακής μονάδας στο θαλάσσιο μέτωπο της Αναβύσσου.

Στις 11 Μαΐου 2009 το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ανατολικής Αττικής , μετά από εισήγηση της νομαρχιακής επιτροπής, αρμόδιας για πολεοδομικά και περιβαλλοντικά θέματα, αποφάσισε : Να εκφράσει προς κάθε αρμόδιο την έντονη αποδοκιμασία της στάσης της ΕΤΑ Α.Ε. για την καθυστερημένη και ελλιπή ενημέρωση που παρέχει προς τα αρμόδια όργανα της Νομαρχίας.

Να διατηρηθεί ο δημόσιος χαρακτήρας της παραλίας και η ελεύθερη πρόσβαση και χρήση της από τους πολίτες.

Οποιαδήποτε εκμετάλλευση του χώρου να μην αλλοιώνει το ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον και να εναρμονίζεται με τον περιβαλλοντικό χαρακτήρα της περιοχής.

Ο τρόπος και η μορφή αξιοποίησης των Αλυκών Αναβύσσου θα πρέπει να προκύψει μετά από σύμφωνη γνώμη της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης της περιοχής.

Η απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου να τύχει ευρείας δημοσιότητας και με μέριμνα της Νομαρχίας να γνωστοποιηθεί στις εταιρίες που πρόκειται να λάβουν μέρος στην επόμενη φάση του διαγωνισμού.

(Πηγή: Νομαρχιακό Συμβούλιο Ανατολικής Αττικής, http://www.atticaeast.gr)

Παράλληλα, το Τεχνικό Επιμελητήριο και ο Δικηγορικός Σύλλογος Ελλάδας εκφράζουν την έντονη αντίθεσή τους στην επικείμενη αξιοποίηση των Αλυκών από την ΕΤΑ. «Οι εξαγγελθείσες ανακοινώσεις περί μακροχρόνιων μισθώσεων ακινήτων που ανήκουν στην ΕΤΑ (που τόσα περιβαλλοντικά έχει επισωρεύσει) ‘για την ανάπτυξη τουριστικών και

13

άλλων υποστηρικτικών υποδομών υψηλών προδιαγραφών’, καθώς και η έγκριση διαδικασιών που προτάθηκαν από την ΕΤΑ για την αξιοποίηση άλλων περιουσιακών στοιχείων που διαχειρίζεται, είναι εκτός πνεύματος του κυρωθέντος νόμου και των κοινοτικών διατάξεων και οδηγεί σε περαιτέρω τσιμεντοποίηση, χωρίς καμία μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος και μάλιστα σε μία περίοδο περιβαλλοντικών καταστροφών. Ζητάμε να δοθούν στη δημοσιότητα προς διαβούλευση με το ενδιαφερόμενο κοινό οι προτάσεις της ΕΤΑ, όπως προβλέπουν οι σχετικές διατάξεις και στη συνέχεια να ληφθούν οι αποφάσεις από τη Διυπουργική Επιτροπή Αποκρατικοποιήσεων, με γνώμονα την αειφόρο ανάπτυξη και μόνο». (Πηγή : εφημερίδα «ΝΙΚΗ», 29.07.2007)

3.4 Αξιολόγηση Πρότασης της ΕΤΑ ΑΕΗ πρόταση αξιοποίησης της έκτασης των Αλυκών από την ΕΤΑ ΑΕ

είναι σίγουρα μια επικερδής πρόταση για την ίδια την εταιρεία, ειδικότερα από τη στιγμή που δεν έχει προηγηθεί καμιά άλλη αξιοποίηση της εν λόγω περιοχής. Παρ’ όλα αυτά, η ανέγερση ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων τόσο μεγάλης κλίμακας σε ένα περιβάλλον που δεν παρουσιάζει την αντίστοιχη ανάπτυξη εγείρει πολλαπλά ζητήματα. Η περιοχή της Αναβύσσου, αν και σταθερά αναπτυσσόμενη τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει ακόμα αρκετές ελλείψεις σημαντικών υποδομών που ορισμένες φορές δυσχεραίνουν την καθημερινότητα των μόνιμων κατοίκων. Η τόσο μεγάλης κλίμακας επέμβαση, λοιπόν, σε μια περιοχή συγκεκριμένης δυναμικής μπορεί να επιφέρει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα. Μια ξενοδοχειακή μονάδα με ποικίλες δραστηριότητες αποτελεί πόλο έλξης για πλήθος επισκεπτών. Αυτή, όμως, η υπερσυγκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων σε μια περιοχή μεμονωμένα μπορεί να οδηγήσει σε υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας της περιοχής και ειδικότερα του περιβάλλοντος να ανταποκριθεί τόσο ως παροχέας πόρων όσο και ως αποδέκτης αποβλήτων. Και κάτι τέτοιο έχει πολύ μεγάλη σημασία αν αναλογιστούμε ότι μέχρι τώρα οι Αλυκές αποτελούν και φυσικό υποδοχέα πολλών υδατορεμάτων της περιοχής, με κίνδυνο τυχόν μόλυνση των υδάτων να επηρεάσει άσχημα το περιβάλλον αλλά και τη ζωή των κατοίκων.

Την ίδια στιγμή, βασικό αίτημα των κατοίκων της Αναβύσσου αποτελεί η ελεύθερη και ανεμπόδιστη πρόσβαση προς τη θάλασσα. Η πρόσβαση αυτή ήδη έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό από την παρουσία της λεωφόρου Αθηνών – Σουνίου που κυριολεκτικά αποκόβει ολόκληρη την περιοχή από το θαλάσσιο μέτωπο. Ακόμη κι αν η ΕΤΑ παραχωρούσε το κομμάτι της παραλίας στο Δήμο Αναβύσσου, όπως προέβλεπε και το μνημόνιο συνεργασίας, μια ξενοδοχειακή μονάδα που προφανώς θα είχε ελεγχόμενη είσοδο θα αποτελούσε ένα ακόμη εμπόδιο στην προσέγγιση της παραλίας, και μάλιστα όχι μόνο στον τομέα των μεταφορών αλλά ακόμη και στην οπτική επικοινωνία με το θαλάσσιο μέτωπο.

Επιπλέον, η έκταση των Αλυκών, είναι από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα του φυσικού τοπίου της περιοχής, άμεσα

14

συνδεδεμένη με την ιστορία και την εξέλιξη του τόπου. Μια τέτοιου είδους επέμβαση, λοιπόν, δεν εναρμονίζεται με τη φυσιογνωμία του τόπου. Αντίθετα , όχι μόνο κρύβει κινδύνους αλλοίωσης του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά επιβάλλει μια μεταλλαγή του συνολικού χαρακτήρα της περιοχής. Υπάρχει σίγουρα διαφορά μεταξύ μιας παραθεριστικής περιοχής, όπου οι υποδομές γίνονται σταδιακά ακολουθώντας την οικιστική εξέλιξή της, και μιας περιοχής που απότομα αποκτά έντονο τουριστικό χαρακτήρα και εκτίθεται σε μαζική προσέλευση επισκεπτών.

Αυτό που παρατηρείται, όμως, και πιθανόν αποτελεί ένα από τα σημαντικά σημεία προβληματισμού, είναι η απουσία ενός ενιαίου πλαισίου ανάπτυξης της παραθεριστικής κατοικίας και των δραστηριοτήτων αναψυχής. Η πρόταση ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων δεν είναι παρά η μεμονωμένη πρόταση μιας εταιρείας με απώτερο σκοπό την επίτευξη του κέρδους. Λείπει ο κεντρικός σχεδιασμός που θα λάβει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και θα θέσει τα όρια της επέμβασης προκειμένου να επιφέρει θετικά αποτελέσματα και να συμβάλλει στην ομαλή και βιώσιμη ανάπτυξή της. Το να μιλά κανείς για μετατροπή μιας περιοχής σε τουριστικό θέρετρο είναι σίγουρα υπερβολικό όταν την ίδια στιγμή εκκρεμεί ακόμη η ένταξη πολλών περιοχών στο σχέδιο πόλης.

15

4. Προτάσεις – Συμπεράσματα

4.1 Δυναμική Δήμου Αναβύσσου

Στόχοι ΖΟΕ Λαυρεωτικής Απώτερος στόχος των ρυθμίσεων των ΖΟΕ είναι μέσα από το

θεσμικό πλαίσιο που θέτει να προβλέψει τις τάσεις ανάπτυξης μιας περιοχής, βοηθώντας ταυτόχρονα στον εντοπισμό τυχόν ελλείψεων. Μέσα, έτσι, από τους περιορισμούς που θέτει στις χρήσεις γης τοποθετεί ουσιαστικά κάποια νοητά όρια μεταξύ τους αστικού και εξωαστικού χώρου. Με αυτόν τον τρόπο συμβάλλει τόσο στον περιορισμό της άμορφης διάχυσης τους αστικού χώρου εις βάρος του εξωαστικού όσο και στη μίξη συχνά ασύμβατων χρήσεων.

Ταυτόχρονα, δεσμεύει χώρους πρασίνου που μαζί με τη διασφάλιση της γεωργικής γης σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμεύουν σαν οικολογικό απόθεμα στην προσπάθεια αποφυγής και στην αποφυγή αλόγιστης ανάλωσης φυσικών πόρων. Ειδικότερα στην περίπτωση της γεωργικής γης μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι με αυτόν τον τρόπο προστατεύεται και ίσως ενισχύεται και ο πρωτογενής τομέας.

Ακόμη και η επιλογή των κατάλληλων περιοχών για τη χωροθέτηση αθλητικών εγκαταστάσεων και ανάλογων δραστηριοτήτων εντάσσεται στο πεδίο δράσης και επέμβασης των ΖΟΕ. Έτσι, επιλέγονται οι κατάλληλες περιοχές, συνήθως με χαμηλό συντελεστή δόμησης και με τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν ήπιες χρήσεις.

Τέλος, όσον αφορά τις περιοχές ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και ιστορικής σημασίας, μέσα από τις ρυθμίσεις των ΖΟΕ, επιδιώκεται η μέγιστη δυνατή προστασία τους χωρίς όμως να απορρίπτεται η προβολή τους μέσα από ήπιες χρήσεις σε ορισμένες περιπτώσεις.

Δήμος Αναβύσσου - ΠροοπτικέςΕιδικότερα στην περίπτωση του Δήμου Αναβύσσου η εφαρμογή των

ρυθμίσεων της ΖΟΕ Λαυρεωτικής φαίνεται να επιδιώκει να ακολουθήσει τον αναπτυξιακό χαρακτήρα της περιοχής, θέτοντας όμως περιορισμούς για την προστασία και ανάδειξη ορισμένων τμημάτων του. (χάρτης 4 – Εξειδίκευση Ρυθμίσεων ΖΟΕ Λαυρεωτικής)

Οι οικιστικές ζώνες που καταρχήν διακρίνονται περιλαμβάνουν χρήση κύριας αλλά και παραθεριστικής κατοικίας, προκειμένου να απορροφηθούν τυχόν οικιστικές πιέσεις που εντοπίζονται ήδη στην περιοχή. Την ίδια στιγμή, αυτό συμβαίνει με την προοπτική της σταδιακής εξασφάλισης των απαραίτητων υποδομών σε περίπτωση μελλοντικής πολεοδόμησης, προκειμένου να αποφευχθεί κατά το δυνατόν τυπικά παραδείγματα όπου οι υποδομές είναι ελλιπείς και χωρίς κεντρικό σχεδιασμό καθώς έπονται της οικιστικής εξέλιξης σε μια περιοχή.

Με τις ζώνες μέσης προστασίας και ήπιας ανάπτυξης, που στην προκειμένη περίπτωση περιλαμβάνουν κατά κύριο λόγο γεωργικές εκτάσεις επιδιώκεται να διατηρηθεί έστω και σε περιορισμένο βαθμό ο

16

πρωτογενής χαρακτήρας της περιοχής που ήταν άλλωστε για το μεγαλύτερο διάστημα και ο βασικός χαρακτήρας της Αναβύσσου. Διαφαίνεται, έτσι, η τάση να παραμείνει η ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα σε ελεγχόμενα επίπεδα και να μην αλλοιωθεί εντελώς ο πρότινος χαρακτήρας της περιοχής.

Η ιστορία του Δήμου Αναβύσσου και το πλήθος ευρημάτων και αρχαιολογικών χώρων οδήγησε και στον καθορισμό ζωνών υψηλής προστασίας. Στις ίδιες ζώνες εντάσσονται και οι περιοχές περιαστικού πρασίνου αλλά και οι παραρεμάτιες περιοχές και οι παραλίες, προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασίας τους αλλά και η διασφάλιση της λειτουργίας τους ως ελεύθεροι χώροι. Φυσικά ο βαθμός προστασίας διαφοροποιείται σε κάθε περίπτωση σε ζώνες απόλυτης προστασίας και ζώνες ήπιων χρήσεων με σκοπό να ενισχυθεί η προσπάθεια ανάδειξης των χώρων αυτώ, όπου επιτρέπεται.

Αν, τώρα, μελετήσουμε προσεκτικά την οικιστική ανάπτυξη που προτείνεται μέσα από το νέο ΓΠΣ του Δήμου Αναβύσσου, θα δούμε ότι με ελάχιστες διαφοροποιήσεις ακολουθεί τη γραμμή που χαράσσεται από την αντίστοιχη ΖΟΕ. Αυτό που έχει, όμως, σημασία είναι η ανάγκη εκτόνωσης που παραμένει έντονη στην περιοχή κατοικίας. Η ανάπτυξη της ζώνης κατοικίας γύρω από το αναξιοποίητο μέχρι σήμερα κομμάτι των Αλυκών τονίζει τη σημασία του τελευταίου ως ενδιάμεσο στοιχείο / πέρασμα προς το θαλάσσιο μέτωπο. (χάρτες 5 – Θεσμικό πλαίσιο Χρήσεων Γης & 6 – Προτεινόμενο Αστικό δίκτυο Υποδομών)

Ακόμη και οι διοικητικές αλλαγές που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια φαίνονται να επηρεάζουν τη συνολική εικόνα του Δήμου και τις προοπτικές εξέλιξής του. Αρχικά με την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» και τώρα με την προοπτική της εφαρμογής του σχεδίου «Καλλικράτης» η περιοχή ενοποιείται διοικητικά και αποκτά μεγαλύτερη ισχύ. Ειδικότερα στην περίπτωση του σχεδίου «Καλλικράτης» προβλέπεται η συνένωση του Δήμου Αναβύσσου με τους Δήμους Σαρωνίδας, Π.Φώκαιας κλπ. Κάτι τέτοιο δίνει στην περιοχή εντονότερη διοικητική υπόσταση και ενισχύει την αναπτυξιακή δυνατότητα καθώς ευνοεί την παροχή μεγαλύτερων επιδοτήσεων. Ταυτόχρονα η ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης συμβάλλει στην προσπάθεια μιας πιο ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών. Σε ένα μεγαλύτερο επίπεδο δε, η δημιουργία μιας μεγαλύτερης περιφέρειας που θα περιλαμβάνει αρχαιολογικούς χώρους, χώρους πρασίνου και χώρους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος γενικότερα δίνει στην περιοχή μια πιο υπερτοπική σημασία. Σε αυτή τη νέα εικόνα, λοιπόν, του Δήμου οι Αλυκές λόγω της έκτασης αλλά και της χωροθέτησής τους μπορούν να αποτελέσουν τοπόσημο και πόλο έλξης της περιοχής, δίνοντας το στίγμα για το πώς διαμορφώνεται από εδώ και στο εξής ο νέος χαρακτήρας της περιοχής.

17

4.2 Προτάσεις

Πρόταση / Επιδίωξη ΟΤΑΕπιθυμία των κατοίκων και κατ’ επέκταση και των τοπικών φορέων

της περιοχής είναι πρωταρχικά η προστασία και ομαλή εξέλιξη του χαρακτήρα της περιοχής τους. Φυσικά η όποια αξιοποίησή της είναι ευπρόσδεκτη, με την προϋπόθεση, όμως, πως σέβεται το φυσικό περιβάλλον και επιφέρει θετικές επιπτώσεις στο επίπεδο ζωής των ίδιων των κατοίκων. Αναγνωρίζουν την ανάγκη για οργανωμένη αξιοποίηση του τόπου τους και σε αυτό το πλαίσιο η έκταση των Αλυκών φαίνεται ιδανική για την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου και του ιδιαίτερου χαρακτήρα της περιοχής. Έτσι, σε αντίθεση με τα μεγαλεπήβολα σχέδια ανάπτυξης των ιδιωτικών φορέων, θεωρείται ιδανική και αναγκαία η ήπια αξιοποίηση της έκτασης. Τονίζουν πως η όποια τουριστική ανάπτυξη θα πρέπει να γίνει με τη λογική του μέτρου και με γνώμονα την προστασία ολόκληρης της περιοχής από δραστηριότητες που αδυνατεί ίσως να υποστηρίξει. Με αυτόν τον τρόπο μια επέμβαση στο κτήμα των Αλυκών μπορεί να αποβεί ευνοϊκή και ίσως ακόμη και κερδοφόρα και για τον ίδιο το Δήμο, ενώ δε θα τον αποκόβει εντελώς από το θαλάσσιο μέτωπο, που σήμερα είναι βασικό πρόβλημα των κατοίκων.

18

Παραδείγματα ανάλογων επεμβάσεων : Αλυκές Ευβοίας, Επέκταση αεροδρομίου Λάρνακας

Σημαντικό στοιχείο για την εξαγωγή συμπερασμάτων και τη διαμόρφωση τυχόν προτάσεων, αξίζει κανείς να μελετήσει ανάλογα παραδείγματα επέμβασης και επανάχρησης περιοχών Αλυκών. Στην προκειμένη περίπτωση τα παραδείγματα που επιλέγονται είναι δύο : οι Αλυκές στη Δροσιά της Εύβοιας και η επέκταση του Αεροδρομίου της Λάρνακας στην Κύπρο σε περιοχή που προϋπήρχαν Αλυκές.

Αλυκές Δροσιάς Εύβοιας Οι Αλυκές της

Δροσιάς είναι ένα τυπικό παράδειγμα άμετρης και χωρίς προηγούμενο σχεδιασμό επέμβασης σε μια περιοχή πρώην αλυκών. Η γειτνίαση με το θαλάσσιο μέτωπο και η παρουσία οικισμών με ανάγκη εκτόνωσης σε αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αυθαίρετη δόμηση της έκτασης των Αλυκών. Το αποτέλεσμα ήταν η ραγδαία τουριστική ανάπτυξη της περιοχής με φορείς, ιδιωτικούς κυρίως, να κερδοσκοπούν χωρίς να υπολογίζουν τις περιβαλλοντικές συνέπειες. Η αλόγιστη και αυθαίρετη δόμηση της περιοχής, χωρίς να προϋπάρχουν ή έστω να προβλέπονται οι κατάλληλες υποδομές έπληξε σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον, εξαντλώντας φυσικούς πόρους και προκαλώντας μόλυνση, ενώ παράλληλα οδήγησε στην υποβάθμιση της αισθητικής του τοπίου.

19

Εικόνα 8 : Παραλιακό μέτωπο Αλυκών Δροσιάς

Εικόνα 9: Παραλιακό μέτωπο Αλυκών Δροσιάς

Αλυκές Λάρνακας

Ο υγροβιότοπος στην Αλυκή της Λάρνακας βρίσκεται στα νότια της πόλης της Λάρνακας, και στα ανατολικά των κοινοτήτων Μενεού και Δρομολαξιάς. Περιλαμβάνει μια έκταση 1585 εκταρίων, από την οποία τα 473 είναι υγρότοποι και τα 1112 είναι γη. Στον υδροβιότοπο της Λάρνακας περιλαμβάνεται ένα σύμπλεγμα από 4 λίμνες. Οι λίμνες αυτές είναι η λίμνη της Αλυκής, η λίμνη Ορφανή, η λίμνη Σορός και η λίμνης Σπύρος, οι οποίες αποτελούν κρατική γη. Με τις λίμνες συνορεύει ιδιωτική γη και το κράτος κάνει ενέργειες για απαλλοτρίωση της γης που είναι μέσα στην προστατευόμενη περιοχή.

Η λίμνη της Αλυκής που είναι η κύρια λίμνη, έχει έκταση 449 εκταρίων. Στις δυτικές ακτές της λίμνης της Αλυκής βρίσκεται το τέμενος Χαλά-Σουλτάν, στα βορειοδυτικά της λίμνης βρίσκεται ένας αρχαιολογικός χώρος της ύστερης εποχής του Χαλκού, ενώ στις βόρειες πλευρές της βρίσκεται το υδραγωγείο, ένα οικοδόμημα του 18ου αιώνα. Το νότιο μέρος της λίμνης, που έχει αποκοπεί από το δρόμο Λάρνακας- Κιτίου, αποκαλείται και λίμνη Αεροδρομίου. Τα δύο κομμάτια ενώνονται με σωλήνες που περνούν κάτω από το δρόμο Η λίμνη της Αλυκής βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.Ο υγροβιότοπος της Αλυκής της Λάρνακας έχει μεγάλη σημασία, αφού χρησιμοποιείται από διάφορα μεταναστευτικά πτηνά όπως Charadrious alteandrinus, Himantopus himantopus, Philomachus pugnax, Tringa stagnatilis, Tringa nebularia, που προστατεύονται από διεθνείς νομοθεσίες. Τροφή για τα Φλαμίγκο και τα άλλα πουλιά που έρχονται στις λίμνες  αποτελούν δύο είδη γαρίδας, η Artemia salina  που συναντάται στην κύρια λίμνη, και η Brachianella spinosa  που συναντάται στις λίμνες της περιοχής που είναι λιγότερο αλμυρές.

Η Αλυκή της Λάρνακας αποτελεί ένα από τους ελάχιστους βιότοπους που συμπεριλαμβάνονται μέσα στις 38 περιοχές της Κύπρου που έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο της Ευρωπαϊκής Ένωσης «NATURA 2000» με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, την σπάνια βιοποικιλότητα τους. Περιοχές όπου ενδημούν σπάνια και απειλούμενα προς εξαφάνιση φυτά και πουλιά. Μέσα σε αυτό το πνεύμα το 1997 το Υπουργικό Συμβούλιο προχώρησε στην έγκριση του διαχειριστικού

20

Εικόνα 9 : Λίμνη Αλυκής, Λάρνακα

σχεδίου για την Αλυκή, το οποίο προβλέπει την διατήρηση, προστασία και αξιολόγηση των φυσικών χαρακτηριστικών καθώς και την προστασία της από κάθε μορφή ρύπανσης και υποβάθμισης. Επιπρόσθετα, η Κυπριακή Δημοκρατία προσχώρησε στην Συνθήκη Ramsar, με την οποία η Αλυκή της Λάρνακας πιστοποιήθηκε ως ο 1081ος υδροβιότοπος διεθνούς σημασίας. Σκοπός της εν λόγω Συνθήκης είναι η διατήρηση και ορθολογιστική χρήση των υγρότοπων.

Παρ’ όλα αυτά, τα υπουργεία Εσωτερικών και Συγκοινωνιών & Έργων προχώρησαν σε επέκταση του αεροδρομίου Λάρνακας στην εν λόγω περιοχή, με την κατασκευή ξενοδοχειακών μονάδων σε ένα τμήμα της διεθνώς προστατευόμενης ζώνης των Αλυκών. Η επέκταση αυτή, όμως, φαίνεται να έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία του υδροβιότοπου. Συγκεκριμένα, η παρουσία του αεροδρομίου που ουσιαστικά κόβει στα δύο τη μια από τις λίμνες, σε συνδυασμό με την οικιστική εξάπλωση που παρατηρείται στην εγγύς περιοχή, λόγω τουρισμού και άφιξης επισκεπτών φαίνονται, εκτός των άλλων, να επηρεάζουν σημαντικά τα επίπεδα γλυκού νερού που εισρέει στις λίμνες. Η εισροή του γλυκού νερού είναι άκρως απαραίτητη καθώς ρυθμίζει το επίπεδο αλμυρότητας του νερού των λιμνών προκειμένου να εκκολαφθούν οι γαρίδες και άλλοι μικροοργανισμοί, που με τη σειρά τους αποτελούν τροφή των Φλαμίνγκο που διαχειμάζουν στην περιοχή. Ήδη τα τελευταία χρόνια οι συνέπειες αυτής της επέκτασης είναι ορατές καθώς έχει μειωθεί ο αριθμός των Φλαμίνγκο που επιλέγουν να παραμείνουν τελικά εκεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αφού δεν υπάρχει πάντοτε τροφή. (πηγές : Ερευνητική Ομάδα Μάθησης στις Φυσικές και ΠεριβαλλοντικέςΕπιστήμες http://lsg.ucy.ac.cy/lsg/index.htm)

Εικόνα 10 : Αεροδρόμιο Λάρνακας

4.3 Συμπεράσματα

21

Συμπερασματικά, από όλα τα παραπάνω, η Ανάβυσσος είναι μια αναπτυσσόμενη περιοχή που συγκεντρώνει, όμως πολλά από τα τυπικά χαρακτηριστικά που συναντώνται και στις υπόλοιπες περιοχές της Ανατολικής Αττικής. Ο μεταβαλλόμενος χαρακτήρας αρχικά σε περιοχή παραθεριστικής κατοικίας και η σταδιακή μετατροπή αυτής σε μόνιμη έχει σαν αποτέλεσμα την οικιστική εξάπλωση. Και η εξάπλωση αυτή γίνεται επιζήμια όταν κυριαρχεί η λογική που θέλει κάθε μικρή ιδιοκτησία να είναι και οικόπεδο προς αξιοποίηση, άσχετα από τις δυνατότητες και τις ανάγκες του περιβάλλοντος. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η περιοχή να κινδυνεύει να χάσει την ταυτότητά της, με ταυτόχρονη εξάντληση και κακή διαχείριση των φυσικών πόρων. Η επέμβαση χωρίς σχεδιασμό και κυρίως χωρίς να προβλέπεται η εξέλιξη της περιοχής μετά από κάθε επέμβαση οδηγεί σταδιακά σε υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος και ανεπάρκεια υποδομών, μεταφορικών δικτύων κλπ που είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία του Δήμου.

Ειδικότερα οι μεγάλες εγκαταστάσεις και υποδομές, όπως αυτή που δρομολογείται εκ μέρους της ΕΤΑ, ευνοούν την προσέλκυση πληθυσμού και κατ’ επέκταση τη δημογραφική αύξηση της περιοχής. Κι ενώ κάτι τέτοιο φαίνεται με μια πρώτη εντύπωση θετικό, όταν απουσιάζουν οι κατάλληλες υποδομές δημιουργεί την ανάγκη συνεχών επεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον, με κίνδυνο σοβαρής υποβάθμισής του. Την ίδια στιγμή, μεμονωμένες επεμβάσεις τέτοιου μεγέθους εξαναγκάζουν σε μια μεταλλαγή του χαρακτήρα της περιοχής γρηγορότερα απ’ όσο αυτή μπορεί να ανταποκριθεί. Και οι συνέπειες αυτού φαίνονται όχι μόνο στο φυσικό περιβάλλον αλλά και στην ίδια την τοπική κοινωνία, δημιουργώντας προβλήματα κοινωνικής συνοχής.

Στην περίπτωση των Αλυκών, έχει γίνει σαφές πως πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που αναδεικνύουν τη φυσιογνωμία του τόπου, τόσο μέσα από τα φυσικά χαρακτηριστικά και τη θέση τους σε σχέση με τον οικισμό, όσο και μέσα από την ιστορία και τη λειτουργία τους. Επομένως, η όποια σχεδιαστική πρόταση θα πρέπει να γίνεται σε κάθε περίπτωση με γνώμονα αυτήν ακριβώς τη φυσιογνωμία. Κυρίως, όμως, αυτό που έχει σημασία είναι ότι πρόκειται για φυσικό τοπίο. Και μάλιστα ένα φυσικό τοπίο ιδιαίτερης σημασίας για τον τόπο αφού, όπως αναφέρθηκε, λειτουργεί ως λεκάνη απορροής των όμβριων υδάτων. Η απουσία έντονης πανίδας στην περιοχή δεν είναι δείγμα υποβάθμισης του τοπίου αλλά του χαρακτήρα και της λειτουργίας του. Δεν ορίζεται εξάλλου ως φυσικό τοπίο απαραίτητα μόνο η «όαση» πρασίνου. Κι αυτό το φυσικό τοπίο είναι που θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να προστατευτεί.

Ακόμη κι από λειτουργικής πλευράς, δεδομένου ότι πρόκειται για μια τεράστια έκταση, η διαμόρφωσή της σε χώρο πρασίνου θα ήταν προβληματική και αντίθετη στα συμφέροντα όχι μόνο των ιδιωτικών φορέων που εκμεταλλεύονται την έκταση αλλά και των ίδιων των τοπικών φορέων. Γνωρίζουμε και έχουμε εμπειρία από ανάλογους χώρους ότι βασική πηγή προβλημάτων και παρακμής τους είναι οι μεγάλες δαπάνες που απαιτούνται για τη συντήρησή τους (καθαριότητα κλπ).

22

Επομένως, η συνύπαρξη του ελεύθερου χώρου με ήπιες δράσεις αναψυχής θα μπορούσε να είναι μια μέση λύση που θα επιτρέπει την ήπια εκμετάλλευσή του χωρίς ιδιαίτερη επιβάρυνση του φυσικού τοπίου. Θα μπορούσε κανείς να πει με λίγα λόγια ότι «θυσιάζουμε» ένα μικρό κομμάτι του φυσικού τοπίου με στόχο να προστατευτεί το υπόλοιπο.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η όποια εκμετάλλευση θα πρέπει να συμβαδίζει με τις δυνατότητες εξέλιξης της συνολικής περιοχής, να γίνεται με στόχο την ικανοποίηση αναγκών των ίδιων των κατοίκων και κυρίως με γνώμονα την προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και του μιικροκλίματος της περιοχής. Μόνο έτσι οι Αλυκές Αναβύσσου μπορούν να θετικά στην αξιοποίηση του συνόλου του Δήμου και σε συνδυασμό με τους γύρω αρχαιολογικούς χώρους και άλλους χώρους ενδιαφέροντος να αποτελέσουν ένα δίκτυο ικανό να ικανοποιεί ταυτόχρονα τις ανάγκες κατοίκων και επισκεπτών.

23

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΧΑΡΤΩΝ

24

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ & ΠΗΓΕΣ

Σημαντικό μέρος των πληροφοριών που παραθέτονται στην παρούσα εργασία προήλθε από συνεντεύξεις με Τοπικούς Φορείς του Δήμου Αναβύσσου, και ειδικότερα με τους κ. Ανδρέα Κωνσταντέλο, Πολιτικό Μηχανικό και Πρόεδρο του Δ.Σ. Αναβύσσου και Κων/νο Καλινδέρη, Αρχιτέκτονα της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, τους οποίους οφείλω να ευχαριστήσω για τη βοήθειά τους και την παροχή υλικού από το νέο ΓΠΣ Δήμου Αναβύσσου, 2009

Βιβλιογραφία & Πηγές : Δήμος Αναβύσσου, Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Δήμου Αναβύσσου,

2009 Αραβαντινός Α., Πολεοδομικός Σχεδιασμός. Για μια Βιώσιμη

Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 1997 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Πράσινο Βιβλίο για το

αστικό περιβάλλον, Βρυξέλλες 1990 Δαλάκογλου Σ., Από τον Ανάφλυστο στην Ανάβυσσο : Τα ίχνη του

δομημένου χώρου στην κοιλάδα της Αναβύσσου, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχ/κών ΕΜΠ, Διπλωματική εργασία 2000

Φρούσσου Μ., Αλυκές Ευβοίας : Από αγροτική σε παραθεριστική περιοχή : διερεύνηση των τάσεων μετασχηματισμού, ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική & Σχεδιασμός του χώρου, Κατεύθυνση Β’:Πολεοδομία & Χωροταξία, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχ/κών ΕΜΠ, Μεταπτυχιακή σπουδαστική εργασία 2006

Σταυριανουδάκη Καμπά Φ., Μητροπολιτικά Πάρκα σύγχρονου αστικού χώρου, ΔΠΜΣ Αρχιτεκτονική & Σχεδιασμός του χώρου, Κατεύθυνση Β’:Πολεοδομία & Χωροταξία, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχ/κών ΕΜΠ, Μεταπτυχιακή σπουδαστική εργασία 2006

καθώς οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις : http://www.minenv.gr/ http://www.atticaeast.gr/ http://www.anabyssos.gr/liveint.asp http :// www . anabyssos . gr / his _ gr . asp http :// el . wikipedia . org / http://web.archive.org/web/20070625070729/www.ypes.gr/

topiki.htmκ.α.

25