Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Κρητική
Μαντινάδα
ερευνητική εργασία
Α εξαμήνου
του τμήματος Α2
2013-2014
bull ΛΕΓΓΕΤΣΗΣ ΕΜΜ
bull ΛΕΣΑΪ ΚΡΙΣΤΙΑΝ
bull ΜΟΥΝΤΡΑΚΗΣ ΕΜ
bull ΞΕΒΕΛΟΝΑΚΗ Γ
bull ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΣΤ
bull ΣΟΥΛΤΑΤΟΥ Κ
bull ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ ΑΝ
bull ΣΤΑΜΑΤΑΚΗ Γ
bull ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ Γ
bull ΤΖΑΤΖΑΡΑΚΗΣ Β
bull ΤΣΑΤΣΑΚΗΣ Π
bull ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ ΑΛ
bull ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ ΕΜ
bull ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗ ΕΥΦ
bull ΧΑΛΑΣΟΦΟΥΡΝΑΚΗΣ
ΣΤ
bull ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ Μ
bull ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΑΚΗΣ Χ
bull ΨΑΡΑΚΗΣ Γ
Υπεύθυνος
laquoΣαν τραγουδήσω και σαν πώ τον πόνο που microε κρίνει
microου φαίνεται πως ειν νερό και τη φωτιά microου σβήνειraquo
Ερωτόκρητος
Εισαγωγή
Η πρόταση να ασχοληθούμε με την κρητική μαντινάδα σαν θέμα της
ερευνητικής εργασίας Α τετραμήνου έγινε αμέσως δεκτή από το σύνολο των
μαθητών του Α2 Έτσι κι αλλιώς η μαντινάδα είναι από τους βασικούς
τρόπους έκφρασης για μας πράγμα που είναι φανερό στα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης όπου συμμετέχουμε
Αποφασίσαμε λοιπόν να χωριστούμε σε τέσσερεις ομάδες όπου κάθε ομάδα
θα ερευνούσε μια ενότητα του θέματος και μια ομάδα αποτελούμενη από
ένα άτομο από την κάθε μια ομάδα θα είχε την ευθύνη της σύνθεσης των επί
μέρους εργασιών σε μια ολοκληρωμένη εργασία
Οι ενότητες που δημιουργήθηκαν ήταν
bull Η κρητική μαντινάδα ορισμός ιστορία έννοια
bull Είδη κρητικής μαντινάδας
bull συλλογές μαντινάδων
bull σχέση της μαντινάδας με άλλες μορφές του γραπτού λόγου
bull (Χάι Κου επιγραμματικός λόγος )
Ετυmicroολογία ορισmicroοί
Το όνοmicroα microαντινάδα θεωρείται εξελληνισmicroένος τύπος του ενετικού
mantinada που είναι ταυτόσηmicroο microε το ιταλικό mantinatta Όmicroως αυτό το
είδος υπήρχε και προ της Ενετοκρατίας όπως αποδεικνύεται σε βυζαντινό
χειρόγραφο του 15ου αιώνα όπου περιέχονται τα Καταλόγια (βυζαντινά
λαϊκά νυκτερινά τραγούδια)
Αλλά και στην ελληνική αρχαιότητα παρατηρούνται τέτοια άσmicroατα του
αρχαίου κώmicroου των υπερεύθυmicroων που κατά οmicroάδες microετά από γλέντι
(ευωχία) περιερχόmicroενοι τους δρόmicroους τραγουδούσαν laquoεκωmicroαόδουνraquo τα
αισθήmicroατά τους κάτω από τα παράθυρα των εκλεκτών τους
Χαρακτηριστικό το δίστιχο του αλεξανδρινού ποιητή Καλλίmicroαχου που αποκαλεί την καλή του Κωνώπιον
Ούτως υπνώσαις Κωνώπιον ως εmicroέ ποιείς
κοιmicroάσθαι ψυχροίς τοίσδε παρα προθύροις
(=Έτσι νάδινε ο Θεός να κοιmicroάσαι κι εσύ κουνουπάκι microου όπως
κι εmicroένα microε κάνεις να ξαγρυπνώ microπρός στα κρύα σου παράθυρα)
Πηγή httpwwwwikipaideiacom
Σύmicroφωνα microε τον ορισmicroό του Μιχάλη Καυκαλά laquoΚρητική microαντινάδα είναι
δίστιχο microε δεκαπεντασύλλαβους και οmicroοιοκατάληκτους στίχους στη
διάλεκτο της Κρήτης που αποδίδει αυτοτελές και ολοκληρωmicroένο νόηmicroα και
διαθέτει ποιητικές αρετέςraquo (Μιχάλης Καυκαλάς Οδηγός Κρητικής Μαντινάδας Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη Αθήνα 1998 σελ 142)
Μοναδική πιθανή εξαίρεση στην αυτοτέλεια του νοήmicroατος (δηλ microαντινάδες
που το νόηmicroά τους microπορεί να microην είναι πλήρες αλλά να εξαρτάται από
προηγούmicroενες ή επόmicroενες) ο ίδιος ο Μ Καυκαλάς αναγνώριζε
στις αντικριστές microαντινάδες εκείνες δηλαδή που δηmicroιουργούνται για να δώσουν απάντηση σε άλλες microαντινάδες
Στο βιβλίο του Αντώνη Γιανναράκη Άσmicroατα Κρητικά microετά διστίχων και παροιmicroιών την πρώτη συλλογή κρητικών τραγουδιών που εκδόθηκε στη
Λειψία το 1876 καταγράφονται αρκετές microαντινάδες (τα δίστιχα στα οποία
αναφέρεται ο τίτλος) το ίδιο και στο βιβλίο του Παύλου Βλαστού Ο Γάmicroος εν Κρήτη ήθη και έθιmicroα Κρητών Αθήνα 1894 (πρόσφατη ανατύπωση εκδ Καραββίας Αθήνα) σο οποίο θα αναφερθούmicroε εκτενέστερα παρακάτω
Οι microαντινάδες όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι Κρητικοί αναφέρονται σε
κάθε θέmicroα και κάθε στιγmicroή της ανθρώπινης ζωής όχι microόνο στον έρωτα
αλλά και στο θάνατο τον πόλεmicroο τη φτώχεια τη δυστυχία τη χαρά
την παρέα την ξενιτειά τις αστείες στιγmicroές της καθηmicroερινότητας κλπ
Υπάρχουν microαντινάδες για το κάθε τί και φυσικά ενώ έχουν καταγραφεί
δεκάδες χιλιάδες microαντινάδες είναι αδύνατον να υπολογιστεί το σύνολο
όλων των microαντινάδων που έχουν δηmicroιουργηθεί στην Κρήτη τους
τελευταίους αιώνες η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει καταγραφεί αλλά έχει χαθεί στη λήθη του χρόνου
Η απήχηση του δίστιχου στους λαϊκούς ποιητές αλλά και τους
τραγουδιστές και γενικά τους microερακλήδες οφείλεται microεταξύ άλλων
στη λακωνικότητα και την περιεκτικότητά του καθώς και στην ανάγκη
microίας microόνον οmicroοιοκαταληξίας που για πολλούς είναι σχετικά εύκολο να
βρεθεί Βέβαια αυτός ο περιορισmicroός στους δύο στίχους αυξάνει και τη
δυσκολία για τους απαιτητικούς δηmicroιουργούς που συνεχίζουν ασυναίσθητα
το έργο των
αρχαίων επιγραmicromicroατοποιών δηmicroιουργώντας ακριβές microαντινάδες (δηλαδή
πολύτιmicroες) όπως θα έλεγε ο σπουδαίος microαντιναδολόγος από το Ζαρό Ηρακλείου Γιώργης Σταmicroατάκης (Λεαντρογιώργης)
Τι είναι microαντινάδα
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παρακάτω ορισmicroό κάτι
παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος
έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την
αγάπη τον έρωτα τον πόνο το χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που
πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή
Η microαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους
που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια
που δεν οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα και έχουν λέξεις από την κρητική διάλεκτο
Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως
όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι
ξακουστή για τις microαντινάδες της
Ειδικότερα η κρητική microαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση το microεστό
της φράσης και αντανακλά τα αισθήmicroατα τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού
Αντλεί τη θεmicroατολογία της από ποικίλους τοmicroείς και ανάλογα διακρίνονται σε
σκωπτικές microαντινάδες ερωτικές ευκαιριακές και φιλοσοφικές Είτε ως φιλοσοφία
είτε εκφράζοντας παράπονο η microαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε
όλες τους τις στιγmicroές και στις εκδηλώσεις στο σηmicroείο που όσοι δεν είναι από την
Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δηmicroιουργία Επίσης η microαντινάδα
microπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα κάστρα της γνήσιας
λαϊκής δηmicroιουργίας στην Κρήτη που συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στην
επίθεση της αλλοτρίωσης
Ο έmicromicroετρος τρόπος γραφής της microαντινάδας είναι διαδικασία έmicroφυτη κάτι το οποίο
ούτε διδάσκεται ούτε γίνεται κατόπιν παραγγελίας αλλά βγαίνει εντελώς αυθόρmicroητα
και σε ελάχιστο χρόνο δίνοντας σου τη ικανοποίηση microιας γέννας κι εκεί ίσως
βρίσκεται όλη της η αξία Εδώ και αιώνες χιλιάδες άνθρωποι της Κρήτης κάθε
ηλικίας και τάξης δηmicroιουργούν microαντινάδες Άλλοι διαρκώς και άλλοι περιστασιακά
Όσοι συστηmicroατικά δηmicroιουργούν microαντινάδες είναι οι microαντιναδολόγοι άνθρωποι που
κυριολεκτικά ζουν για τη microαντινάδα Για τους microαντιναδολόγους η microαντινάδα έχει
microετατραπεί σε τρόπο ζωής και πολλοί από αυτούς ειδικά όσο περνούν τα χρόνια
φτάνουν σε σηmicroείο οτιδήποτε αγγίζει βαθιά τη ψυχή τους να microη microπορούν να το
βγάλουν προς τα έξω παρά microόνο microε microια microαντινάδα Αυτό στην Κρήτη είναι ένα πολύ
συνηθισmicroένο σχεδόν καθηmicroερινό φαινόmicroενο όπου θα δεις όχι microόνο ευχές και
καλωσορίσmicroατα ευχαριστήρια ή συλλυπητήρια ακόmicroα και ολάκερα νοήmicroατα που
σε άλλη περίπτωση για να ειπωθούν χρειάζονται ένα βιβλίο να microεταφέρονται
συmicroπυκνωmicroένα microέσα από microια microαντινάδα
Πηγήhttpwikipaideiacom
httpwwwexplorecretecom
Η ιστορία της κρητικής microαντινάδας
Σύmicroφωνα microε το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι IV ) ο κρητικός microάντης και προφήτης Επιmicroενίδης (6ος αι πΧ) έγραφε τους καθαρmicroούς και τους χρησmicroούς σε ποίηση έπη Οmicroοίως ο Παυσανίας (laquoΑττικάraquo 34) αναφέρει ότι στο microαντείο του Αmicroφιάραου (Το Αmicroφιαράειο ήταν microαντείο ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες microουσικοί και γυmicroνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός microε το όνοmicroα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησmicroούς των εξηγητών τους έλεγε microε εξάmicroετρους στίχους και micro΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη O ∆ιόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5 74 - 76) microας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας ο Θεός της microουσικής αν και ονοmicroάζεται Λύκιος και Πύθιος γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη microουσική το τόξο και την ιατρική microε τα φάρmicroακα microέσω microαντικής Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερmicroής Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός στον οποίο έmicroαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε microετά ο Θεός της ιατρική Εποmicroένως η ποίηση και η microουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίmicroα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια από Μινωικής εποχής
Οι microαντινάδες είναι ένα από τα ελάχιστα δείγmicroατα λαϊκής δηmicroιουργίας που
υπάρχουν σήmicroερα Συνδυάζουν microια microακρόχρονη παράδοση της οποίας η
παλαιότητα αν και δύσκολο να εξακριβωθεί microας ανάγει microέσα από εmicroφανή
κοινά στοιχεία θεmicroατολογίας και στιχουργικής δοmicroής στην εποχή της Μινωϊκής
Κρήτης αν όχι παλαιότερα Αυτό το γεγονός σε συνδυασmicroό microε την συνεχή
έmicroπνευση και το δηmicroιουργικό πνεύmicroα που χαρακτηρίζει microέχρι σήmicroερα τους
Κρητικούς στη microουσική και ποιητική τέχνη καθιστά τις microαντινάδες microοναδικές
στο είδος τους Η αλήθεια είναι ότι κάποια εποχή ιδιαίτερα στις αρχές του
19ου αιώνα η δηmicroιουργία και η έmicroπνευση δεν ήταν αποκλειστικό προνόmicroιο
των Κρητικών Η λαϊκή ποίηση και τα δηmicroοτικά τραγούδια αποτελούσαν
τρόπο ζωής σε όλη την Ελλάδα
Το στοιχείο όmicroως που κάνει την κρητική microαντινάδα να είναι microοναδική -σε
αντίθεση microε την υπόλοιπη Ελλάδα αν εξαιρέσουmicroε τα πολυφωνικά τραγούδια
της Ηπείρου ή τα microοιρολόγια στην Πελοπόννησο- είναι ότι συνεχίζει να
δηmicroιουργείται
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Εισαγωγή
Η πρόταση να ασχοληθούμε με την κρητική μαντινάδα σαν θέμα της
ερευνητικής εργασίας Α τετραμήνου έγινε αμέσως δεκτή από το σύνολο των
μαθητών του Α2 Έτσι κι αλλιώς η μαντινάδα είναι από τους βασικούς
τρόπους έκφρασης για μας πράγμα που είναι φανερό στα μέσα κοινωνικής
δικτύωσης όπου συμμετέχουμε
Αποφασίσαμε λοιπόν να χωριστούμε σε τέσσερεις ομάδες όπου κάθε ομάδα
θα ερευνούσε μια ενότητα του θέματος και μια ομάδα αποτελούμενη από
ένα άτομο από την κάθε μια ομάδα θα είχε την ευθύνη της σύνθεσης των επί
μέρους εργασιών σε μια ολοκληρωμένη εργασία
Οι ενότητες που δημιουργήθηκαν ήταν
bull Η κρητική μαντινάδα ορισμός ιστορία έννοια
bull Είδη κρητικής μαντινάδας
bull συλλογές μαντινάδων
bull σχέση της μαντινάδας με άλλες μορφές του γραπτού λόγου
bull (Χάι Κου επιγραμματικός λόγος )
Ετυmicroολογία ορισmicroοί
Το όνοmicroα microαντινάδα θεωρείται εξελληνισmicroένος τύπος του ενετικού
mantinada που είναι ταυτόσηmicroο microε το ιταλικό mantinatta Όmicroως αυτό το
είδος υπήρχε και προ της Ενετοκρατίας όπως αποδεικνύεται σε βυζαντινό
χειρόγραφο του 15ου αιώνα όπου περιέχονται τα Καταλόγια (βυζαντινά
λαϊκά νυκτερινά τραγούδια)
Αλλά και στην ελληνική αρχαιότητα παρατηρούνται τέτοια άσmicroατα του
αρχαίου κώmicroου των υπερεύθυmicroων που κατά οmicroάδες microετά από γλέντι
(ευωχία) περιερχόmicroενοι τους δρόmicroους τραγουδούσαν laquoεκωmicroαόδουνraquo τα
αισθήmicroατά τους κάτω από τα παράθυρα των εκλεκτών τους
Χαρακτηριστικό το δίστιχο του αλεξανδρινού ποιητή Καλλίmicroαχου που αποκαλεί την καλή του Κωνώπιον
Ούτως υπνώσαις Κωνώπιον ως εmicroέ ποιείς
κοιmicroάσθαι ψυχροίς τοίσδε παρα προθύροις
(=Έτσι νάδινε ο Θεός να κοιmicroάσαι κι εσύ κουνουπάκι microου όπως
κι εmicroένα microε κάνεις να ξαγρυπνώ microπρός στα κρύα σου παράθυρα)
Πηγή httpwwwwikipaideiacom
Σύmicroφωνα microε τον ορισmicroό του Μιχάλη Καυκαλά laquoΚρητική microαντινάδα είναι
δίστιχο microε δεκαπεντασύλλαβους και οmicroοιοκατάληκτους στίχους στη
διάλεκτο της Κρήτης που αποδίδει αυτοτελές και ολοκληρωmicroένο νόηmicroα και
διαθέτει ποιητικές αρετέςraquo (Μιχάλης Καυκαλάς Οδηγός Κρητικής Μαντινάδας Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη Αθήνα 1998 σελ 142)
Μοναδική πιθανή εξαίρεση στην αυτοτέλεια του νοήmicroατος (δηλ microαντινάδες
που το νόηmicroά τους microπορεί να microην είναι πλήρες αλλά να εξαρτάται από
προηγούmicroενες ή επόmicroενες) ο ίδιος ο Μ Καυκαλάς αναγνώριζε
στις αντικριστές microαντινάδες εκείνες δηλαδή που δηmicroιουργούνται για να δώσουν απάντηση σε άλλες microαντινάδες
Στο βιβλίο του Αντώνη Γιανναράκη Άσmicroατα Κρητικά microετά διστίχων και παροιmicroιών την πρώτη συλλογή κρητικών τραγουδιών που εκδόθηκε στη
Λειψία το 1876 καταγράφονται αρκετές microαντινάδες (τα δίστιχα στα οποία
αναφέρεται ο τίτλος) το ίδιο και στο βιβλίο του Παύλου Βλαστού Ο Γάmicroος εν Κρήτη ήθη και έθιmicroα Κρητών Αθήνα 1894 (πρόσφατη ανατύπωση εκδ Καραββίας Αθήνα) σο οποίο θα αναφερθούmicroε εκτενέστερα παρακάτω
Οι microαντινάδες όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι Κρητικοί αναφέρονται σε
κάθε θέmicroα και κάθε στιγmicroή της ανθρώπινης ζωής όχι microόνο στον έρωτα
αλλά και στο θάνατο τον πόλεmicroο τη φτώχεια τη δυστυχία τη χαρά
την παρέα την ξενιτειά τις αστείες στιγmicroές της καθηmicroερινότητας κλπ
Υπάρχουν microαντινάδες για το κάθε τί και φυσικά ενώ έχουν καταγραφεί
δεκάδες χιλιάδες microαντινάδες είναι αδύνατον να υπολογιστεί το σύνολο
όλων των microαντινάδων που έχουν δηmicroιουργηθεί στην Κρήτη τους
τελευταίους αιώνες η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει καταγραφεί αλλά έχει χαθεί στη λήθη του χρόνου
Η απήχηση του δίστιχου στους λαϊκούς ποιητές αλλά και τους
τραγουδιστές και γενικά τους microερακλήδες οφείλεται microεταξύ άλλων
στη λακωνικότητα και την περιεκτικότητά του καθώς και στην ανάγκη
microίας microόνον οmicroοιοκαταληξίας που για πολλούς είναι σχετικά εύκολο να
βρεθεί Βέβαια αυτός ο περιορισmicroός στους δύο στίχους αυξάνει και τη
δυσκολία για τους απαιτητικούς δηmicroιουργούς που συνεχίζουν ασυναίσθητα
το έργο των
αρχαίων επιγραmicromicroατοποιών δηmicroιουργώντας ακριβές microαντινάδες (δηλαδή
πολύτιmicroες) όπως θα έλεγε ο σπουδαίος microαντιναδολόγος από το Ζαρό Ηρακλείου Γιώργης Σταmicroατάκης (Λεαντρογιώργης)
Τι είναι microαντινάδα
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παρακάτω ορισmicroό κάτι
παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος
έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την
αγάπη τον έρωτα τον πόνο το χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που
πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή
Η microαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους
που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια
που δεν οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα και έχουν λέξεις από την κρητική διάλεκτο
Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως
όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι
ξακουστή για τις microαντινάδες της
Ειδικότερα η κρητική microαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση το microεστό
της φράσης και αντανακλά τα αισθήmicroατα τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού
Αντλεί τη θεmicroατολογία της από ποικίλους τοmicroείς και ανάλογα διακρίνονται σε
σκωπτικές microαντινάδες ερωτικές ευκαιριακές και φιλοσοφικές Είτε ως φιλοσοφία
είτε εκφράζοντας παράπονο η microαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε
όλες τους τις στιγmicroές και στις εκδηλώσεις στο σηmicroείο που όσοι δεν είναι από την
Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δηmicroιουργία Επίσης η microαντινάδα
microπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα κάστρα της γνήσιας
λαϊκής δηmicroιουργίας στην Κρήτη που συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στην
επίθεση της αλλοτρίωσης
Ο έmicromicroετρος τρόπος γραφής της microαντινάδας είναι διαδικασία έmicroφυτη κάτι το οποίο
ούτε διδάσκεται ούτε γίνεται κατόπιν παραγγελίας αλλά βγαίνει εντελώς αυθόρmicroητα
και σε ελάχιστο χρόνο δίνοντας σου τη ικανοποίηση microιας γέννας κι εκεί ίσως
βρίσκεται όλη της η αξία Εδώ και αιώνες χιλιάδες άνθρωποι της Κρήτης κάθε
ηλικίας και τάξης δηmicroιουργούν microαντινάδες Άλλοι διαρκώς και άλλοι περιστασιακά
Όσοι συστηmicroατικά δηmicroιουργούν microαντινάδες είναι οι microαντιναδολόγοι άνθρωποι που
κυριολεκτικά ζουν για τη microαντινάδα Για τους microαντιναδολόγους η microαντινάδα έχει
microετατραπεί σε τρόπο ζωής και πολλοί από αυτούς ειδικά όσο περνούν τα χρόνια
φτάνουν σε σηmicroείο οτιδήποτε αγγίζει βαθιά τη ψυχή τους να microη microπορούν να το
βγάλουν προς τα έξω παρά microόνο microε microια microαντινάδα Αυτό στην Κρήτη είναι ένα πολύ
συνηθισmicroένο σχεδόν καθηmicroερινό φαινόmicroενο όπου θα δεις όχι microόνο ευχές και
καλωσορίσmicroατα ευχαριστήρια ή συλλυπητήρια ακόmicroα και ολάκερα νοήmicroατα που
σε άλλη περίπτωση για να ειπωθούν χρειάζονται ένα βιβλίο να microεταφέρονται
συmicroπυκνωmicroένα microέσα από microια microαντινάδα
Πηγήhttpwikipaideiacom
httpwwwexplorecretecom
Η ιστορία της κρητικής microαντινάδας
Σύmicroφωνα microε το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι IV ) ο κρητικός microάντης και προφήτης Επιmicroενίδης (6ος αι πΧ) έγραφε τους καθαρmicroούς και τους χρησmicroούς σε ποίηση έπη Οmicroοίως ο Παυσανίας (laquoΑττικάraquo 34) αναφέρει ότι στο microαντείο του Αmicroφιάραου (Το Αmicroφιαράειο ήταν microαντείο ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες microουσικοί και γυmicroνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός microε το όνοmicroα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησmicroούς των εξηγητών τους έλεγε microε εξάmicroετρους στίχους και micro΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη O ∆ιόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5 74 - 76) microας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας ο Θεός της microουσικής αν και ονοmicroάζεται Λύκιος και Πύθιος γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη microουσική το τόξο και την ιατρική microε τα φάρmicroακα microέσω microαντικής Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερmicroής Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός στον οποίο έmicroαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε microετά ο Θεός της ιατρική Εποmicroένως η ποίηση και η microουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίmicroα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια από Μινωικής εποχής
Οι microαντινάδες είναι ένα από τα ελάχιστα δείγmicroατα λαϊκής δηmicroιουργίας που
υπάρχουν σήmicroερα Συνδυάζουν microια microακρόχρονη παράδοση της οποίας η
παλαιότητα αν και δύσκολο να εξακριβωθεί microας ανάγει microέσα από εmicroφανή
κοινά στοιχεία θεmicroατολογίας και στιχουργικής δοmicroής στην εποχή της Μινωϊκής
Κρήτης αν όχι παλαιότερα Αυτό το γεγονός σε συνδυασmicroό microε την συνεχή
έmicroπνευση και το δηmicroιουργικό πνεύmicroα που χαρακτηρίζει microέχρι σήmicroερα τους
Κρητικούς στη microουσική και ποιητική τέχνη καθιστά τις microαντινάδες microοναδικές
στο είδος τους Η αλήθεια είναι ότι κάποια εποχή ιδιαίτερα στις αρχές του
19ου αιώνα η δηmicroιουργία και η έmicroπνευση δεν ήταν αποκλειστικό προνόmicroιο
των Κρητικών Η λαϊκή ποίηση και τα δηmicroοτικά τραγούδια αποτελούσαν
τρόπο ζωής σε όλη την Ελλάδα
Το στοιχείο όmicroως που κάνει την κρητική microαντινάδα να είναι microοναδική -σε
αντίθεση microε την υπόλοιπη Ελλάδα αν εξαιρέσουmicroε τα πολυφωνικά τραγούδια
της Ηπείρου ή τα microοιρολόγια στην Πελοπόννησο- είναι ότι συνεχίζει να
δηmicroιουργείται
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Ετυmicroολογία ορισmicroοί
Το όνοmicroα microαντινάδα θεωρείται εξελληνισmicroένος τύπος του ενετικού
mantinada που είναι ταυτόσηmicroο microε το ιταλικό mantinatta Όmicroως αυτό το
είδος υπήρχε και προ της Ενετοκρατίας όπως αποδεικνύεται σε βυζαντινό
χειρόγραφο του 15ου αιώνα όπου περιέχονται τα Καταλόγια (βυζαντινά
λαϊκά νυκτερινά τραγούδια)
Αλλά και στην ελληνική αρχαιότητα παρατηρούνται τέτοια άσmicroατα του
αρχαίου κώmicroου των υπερεύθυmicroων που κατά οmicroάδες microετά από γλέντι
(ευωχία) περιερχόmicroενοι τους δρόmicroους τραγουδούσαν laquoεκωmicroαόδουνraquo τα
αισθήmicroατά τους κάτω από τα παράθυρα των εκλεκτών τους
Χαρακτηριστικό το δίστιχο του αλεξανδρινού ποιητή Καλλίmicroαχου που αποκαλεί την καλή του Κωνώπιον
Ούτως υπνώσαις Κωνώπιον ως εmicroέ ποιείς
κοιmicroάσθαι ψυχροίς τοίσδε παρα προθύροις
(=Έτσι νάδινε ο Θεός να κοιmicroάσαι κι εσύ κουνουπάκι microου όπως
κι εmicroένα microε κάνεις να ξαγρυπνώ microπρός στα κρύα σου παράθυρα)
Πηγή httpwwwwikipaideiacom
Σύmicroφωνα microε τον ορισmicroό του Μιχάλη Καυκαλά laquoΚρητική microαντινάδα είναι
δίστιχο microε δεκαπεντασύλλαβους και οmicroοιοκατάληκτους στίχους στη
διάλεκτο της Κρήτης που αποδίδει αυτοτελές και ολοκληρωmicroένο νόηmicroα και
διαθέτει ποιητικές αρετέςraquo (Μιχάλης Καυκαλάς Οδηγός Κρητικής Μαντινάδας Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη Αθήνα 1998 σελ 142)
Μοναδική πιθανή εξαίρεση στην αυτοτέλεια του νοήmicroατος (δηλ microαντινάδες
που το νόηmicroά τους microπορεί να microην είναι πλήρες αλλά να εξαρτάται από
προηγούmicroενες ή επόmicroενες) ο ίδιος ο Μ Καυκαλάς αναγνώριζε
στις αντικριστές microαντινάδες εκείνες δηλαδή που δηmicroιουργούνται για να δώσουν απάντηση σε άλλες microαντινάδες
Στο βιβλίο του Αντώνη Γιανναράκη Άσmicroατα Κρητικά microετά διστίχων και παροιmicroιών την πρώτη συλλογή κρητικών τραγουδιών που εκδόθηκε στη
Λειψία το 1876 καταγράφονται αρκετές microαντινάδες (τα δίστιχα στα οποία
αναφέρεται ο τίτλος) το ίδιο και στο βιβλίο του Παύλου Βλαστού Ο Γάmicroος εν Κρήτη ήθη και έθιmicroα Κρητών Αθήνα 1894 (πρόσφατη ανατύπωση εκδ Καραββίας Αθήνα) σο οποίο θα αναφερθούmicroε εκτενέστερα παρακάτω
Οι microαντινάδες όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι Κρητικοί αναφέρονται σε
κάθε θέmicroα και κάθε στιγmicroή της ανθρώπινης ζωής όχι microόνο στον έρωτα
αλλά και στο θάνατο τον πόλεmicroο τη φτώχεια τη δυστυχία τη χαρά
την παρέα την ξενιτειά τις αστείες στιγmicroές της καθηmicroερινότητας κλπ
Υπάρχουν microαντινάδες για το κάθε τί και φυσικά ενώ έχουν καταγραφεί
δεκάδες χιλιάδες microαντινάδες είναι αδύνατον να υπολογιστεί το σύνολο
όλων των microαντινάδων που έχουν δηmicroιουργηθεί στην Κρήτη τους
τελευταίους αιώνες η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει καταγραφεί αλλά έχει χαθεί στη λήθη του χρόνου
Η απήχηση του δίστιχου στους λαϊκούς ποιητές αλλά και τους
τραγουδιστές και γενικά τους microερακλήδες οφείλεται microεταξύ άλλων
στη λακωνικότητα και την περιεκτικότητά του καθώς και στην ανάγκη
microίας microόνον οmicroοιοκαταληξίας που για πολλούς είναι σχετικά εύκολο να
βρεθεί Βέβαια αυτός ο περιορισmicroός στους δύο στίχους αυξάνει και τη
δυσκολία για τους απαιτητικούς δηmicroιουργούς που συνεχίζουν ασυναίσθητα
το έργο των
αρχαίων επιγραmicromicroατοποιών δηmicroιουργώντας ακριβές microαντινάδες (δηλαδή
πολύτιmicroες) όπως θα έλεγε ο σπουδαίος microαντιναδολόγος από το Ζαρό Ηρακλείου Γιώργης Σταmicroατάκης (Λεαντρογιώργης)
Τι είναι microαντινάδα
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παρακάτω ορισmicroό κάτι
παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος
έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την
αγάπη τον έρωτα τον πόνο το χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που
πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή
Η microαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους
που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια
που δεν οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα και έχουν λέξεις από την κρητική διάλεκτο
Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως
όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι
ξακουστή για τις microαντινάδες της
Ειδικότερα η κρητική microαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση το microεστό
της φράσης και αντανακλά τα αισθήmicroατα τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού
Αντλεί τη θεmicroατολογία της από ποικίλους τοmicroείς και ανάλογα διακρίνονται σε
σκωπτικές microαντινάδες ερωτικές ευκαιριακές και φιλοσοφικές Είτε ως φιλοσοφία
είτε εκφράζοντας παράπονο η microαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε
όλες τους τις στιγmicroές και στις εκδηλώσεις στο σηmicroείο που όσοι δεν είναι από την
Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δηmicroιουργία Επίσης η microαντινάδα
microπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα κάστρα της γνήσιας
λαϊκής δηmicroιουργίας στην Κρήτη που συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στην
επίθεση της αλλοτρίωσης
Ο έmicromicroετρος τρόπος γραφής της microαντινάδας είναι διαδικασία έmicroφυτη κάτι το οποίο
ούτε διδάσκεται ούτε γίνεται κατόπιν παραγγελίας αλλά βγαίνει εντελώς αυθόρmicroητα
και σε ελάχιστο χρόνο δίνοντας σου τη ικανοποίηση microιας γέννας κι εκεί ίσως
βρίσκεται όλη της η αξία Εδώ και αιώνες χιλιάδες άνθρωποι της Κρήτης κάθε
ηλικίας και τάξης δηmicroιουργούν microαντινάδες Άλλοι διαρκώς και άλλοι περιστασιακά
Όσοι συστηmicroατικά δηmicroιουργούν microαντινάδες είναι οι microαντιναδολόγοι άνθρωποι που
κυριολεκτικά ζουν για τη microαντινάδα Για τους microαντιναδολόγους η microαντινάδα έχει
microετατραπεί σε τρόπο ζωής και πολλοί από αυτούς ειδικά όσο περνούν τα χρόνια
φτάνουν σε σηmicroείο οτιδήποτε αγγίζει βαθιά τη ψυχή τους να microη microπορούν να το
βγάλουν προς τα έξω παρά microόνο microε microια microαντινάδα Αυτό στην Κρήτη είναι ένα πολύ
συνηθισmicroένο σχεδόν καθηmicroερινό φαινόmicroενο όπου θα δεις όχι microόνο ευχές και
καλωσορίσmicroατα ευχαριστήρια ή συλλυπητήρια ακόmicroα και ολάκερα νοήmicroατα που
σε άλλη περίπτωση για να ειπωθούν χρειάζονται ένα βιβλίο να microεταφέρονται
συmicroπυκνωmicroένα microέσα από microια microαντινάδα
Πηγήhttpwikipaideiacom
httpwwwexplorecretecom
Η ιστορία της κρητικής microαντινάδας
Σύmicroφωνα microε το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι IV ) ο κρητικός microάντης και προφήτης Επιmicroενίδης (6ος αι πΧ) έγραφε τους καθαρmicroούς και τους χρησmicroούς σε ποίηση έπη Οmicroοίως ο Παυσανίας (laquoΑττικάraquo 34) αναφέρει ότι στο microαντείο του Αmicroφιάραου (Το Αmicroφιαράειο ήταν microαντείο ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες microουσικοί και γυmicroνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός microε το όνοmicroα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησmicroούς των εξηγητών τους έλεγε microε εξάmicroετρους στίχους και micro΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη O ∆ιόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5 74 - 76) microας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας ο Θεός της microουσικής αν και ονοmicroάζεται Λύκιος και Πύθιος γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη microουσική το τόξο και την ιατρική microε τα φάρmicroακα microέσω microαντικής Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερmicroής Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός στον οποίο έmicroαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε microετά ο Θεός της ιατρική Εποmicroένως η ποίηση και η microουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίmicroα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια από Μινωικής εποχής
Οι microαντινάδες είναι ένα από τα ελάχιστα δείγmicroατα λαϊκής δηmicroιουργίας που
υπάρχουν σήmicroερα Συνδυάζουν microια microακρόχρονη παράδοση της οποίας η
παλαιότητα αν και δύσκολο να εξακριβωθεί microας ανάγει microέσα από εmicroφανή
κοινά στοιχεία θεmicroατολογίας και στιχουργικής δοmicroής στην εποχή της Μινωϊκής
Κρήτης αν όχι παλαιότερα Αυτό το γεγονός σε συνδυασmicroό microε την συνεχή
έmicroπνευση και το δηmicroιουργικό πνεύmicroα που χαρακτηρίζει microέχρι σήmicroερα τους
Κρητικούς στη microουσική και ποιητική τέχνη καθιστά τις microαντινάδες microοναδικές
στο είδος τους Η αλήθεια είναι ότι κάποια εποχή ιδιαίτερα στις αρχές του
19ου αιώνα η δηmicroιουργία και η έmicroπνευση δεν ήταν αποκλειστικό προνόmicroιο
των Κρητικών Η λαϊκή ποίηση και τα δηmicroοτικά τραγούδια αποτελούσαν
τρόπο ζωής σε όλη την Ελλάδα
Το στοιχείο όmicroως που κάνει την κρητική microαντινάδα να είναι microοναδική -σε
αντίθεση microε την υπόλοιπη Ελλάδα αν εξαιρέσουmicroε τα πολυφωνικά τραγούδια
της Ηπείρου ή τα microοιρολόγια στην Πελοπόννησο- είναι ότι συνεχίζει να
δηmicroιουργείται
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Σύmicroφωνα microε τον ορισmicroό του Μιχάλη Καυκαλά laquoΚρητική microαντινάδα είναι
δίστιχο microε δεκαπεντασύλλαβους και οmicroοιοκατάληκτους στίχους στη
διάλεκτο της Κρήτης που αποδίδει αυτοτελές και ολοκληρωmicroένο νόηmicroα και
διαθέτει ποιητικές αρετέςraquo (Μιχάλης Καυκαλάς Οδηγός Κρητικής Μαντινάδας Βιβλιοεκδοτική Αναστασάκη Αθήνα 1998 σελ 142)
Μοναδική πιθανή εξαίρεση στην αυτοτέλεια του νοήmicroατος (δηλ microαντινάδες
που το νόηmicroά τους microπορεί να microην είναι πλήρες αλλά να εξαρτάται από
προηγούmicroενες ή επόmicroενες) ο ίδιος ο Μ Καυκαλάς αναγνώριζε
στις αντικριστές microαντινάδες εκείνες δηλαδή που δηmicroιουργούνται για να δώσουν απάντηση σε άλλες microαντινάδες
Στο βιβλίο του Αντώνη Γιανναράκη Άσmicroατα Κρητικά microετά διστίχων και παροιmicroιών την πρώτη συλλογή κρητικών τραγουδιών που εκδόθηκε στη
Λειψία το 1876 καταγράφονται αρκετές microαντινάδες (τα δίστιχα στα οποία
αναφέρεται ο τίτλος) το ίδιο και στο βιβλίο του Παύλου Βλαστού Ο Γάmicroος εν Κρήτη ήθη και έθιmicroα Κρητών Αθήνα 1894 (πρόσφατη ανατύπωση εκδ Καραββίας Αθήνα) σο οποίο θα αναφερθούmicroε εκτενέστερα παρακάτω
Οι microαντινάδες όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι Κρητικοί αναφέρονται σε
κάθε θέmicroα και κάθε στιγmicroή της ανθρώπινης ζωής όχι microόνο στον έρωτα
αλλά και στο θάνατο τον πόλεmicroο τη φτώχεια τη δυστυχία τη χαρά
την παρέα την ξενιτειά τις αστείες στιγmicroές της καθηmicroερινότητας κλπ
Υπάρχουν microαντινάδες για το κάθε τί και φυσικά ενώ έχουν καταγραφεί
δεκάδες χιλιάδες microαντινάδες είναι αδύνατον να υπολογιστεί το σύνολο
όλων των microαντινάδων που έχουν δηmicroιουργηθεί στην Κρήτη τους
τελευταίους αιώνες η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει καταγραφεί αλλά έχει χαθεί στη λήθη του χρόνου
Η απήχηση του δίστιχου στους λαϊκούς ποιητές αλλά και τους
τραγουδιστές και γενικά τους microερακλήδες οφείλεται microεταξύ άλλων
στη λακωνικότητα και την περιεκτικότητά του καθώς και στην ανάγκη
microίας microόνον οmicroοιοκαταληξίας που για πολλούς είναι σχετικά εύκολο να
βρεθεί Βέβαια αυτός ο περιορισmicroός στους δύο στίχους αυξάνει και τη
δυσκολία για τους απαιτητικούς δηmicroιουργούς που συνεχίζουν ασυναίσθητα
το έργο των
αρχαίων επιγραmicromicroατοποιών δηmicroιουργώντας ακριβές microαντινάδες (δηλαδή
πολύτιmicroες) όπως θα έλεγε ο σπουδαίος microαντιναδολόγος από το Ζαρό Ηρακλείου Γιώργης Σταmicroατάκης (Λεαντρογιώργης)
Τι είναι microαντινάδα
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παρακάτω ορισmicroό κάτι
παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος
έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την
αγάπη τον έρωτα τον πόνο το χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που
πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή
Η microαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους
που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια
που δεν οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα και έχουν λέξεις από την κρητική διάλεκτο
Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως
όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι
ξακουστή για τις microαντινάδες της
Ειδικότερα η κρητική microαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση το microεστό
της φράσης και αντανακλά τα αισθήmicroατα τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού
Αντλεί τη θεmicroατολογία της από ποικίλους τοmicroείς και ανάλογα διακρίνονται σε
σκωπτικές microαντινάδες ερωτικές ευκαιριακές και φιλοσοφικές Είτε ως φιλοσοφία
είτε εκφράζοντας παράπονο η microαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε
όλες τους τις στιγmicroές και στις εκδηλώσεις στο σηmicroείο που όσοι δεν είναι από την
Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δηmicroιουργία Επίσης η microαντινάδα
microπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα κάστρα της γνήσιας
λαϊκής δηmicroιουργίας στην Κρήτη που συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στην
επίθεση της αλλοτρίωσης
Ο έmicromicroετρος τρόπος γραφής της microαντινάδας είναι διαδικασία έmicroφυτη κάτι το οποίο
ούτε διδάσκεται ούτε γίνεται κατόπιν παραγγελίας αλλά βγαίνει εντελώς αυθόρmicroητα
και σε ελάχιστο χρόνο δίνοντας σου τη ικανοποίηση microιας γέννας κι εκεί ίσως
βρίσκεται όλη της η αξία Εδώ και αιώνες χιλιάδες άνθρωποι της Κρήτης κάθε
ηλικίας και τάξης δηmicroιουργούν microαντινάδες Άλλοι διαρκώς και άλλοι περιστασιακά
Όσοι συστηmicroατικά δηmicroιουργούν microαντινάδες είναι οι microαντιναδολόγοι άνθρωποι που
κυριολεκτικά ζουν για τη microαντινάδα Για τους microαντιναδολόγους η microαντινάδα έχει
microετατραπεί σε τρόπο ζωής και πολλοί από αυτούς ειδικά όσο περνούν τα χρόνια
φτάνουν σε σηmicroείο οτιδήποτε αγγίζει βαθιά τη ψυχή τους να microη microπορούν να το
βγάλουν προς τα έξω παρά microόνο microε microια microαντινάδα Αυτό στην Κρήτη είναι ένα πολύ
συνηθισmicroένο σχεδόν καθηmicroερινό φαινόmicroενο όπου θα δεις όχι microόνο ευχές και
καλωσορίσmicroατα ευχαριστήρια ή συλλυπητήρια ακόmicroα και ολάκερα νοήmicroατα που
σε άλλη περίπτωση για να ειπωθούν χρειάζονται ένα βιβλίο να microεταφέρονται
συmicroπυκνωmicroένα microέσα από microια microαντινάδα
Πηγήhttpwikipaideiacom
httpwwwexplorecretecom
Η ιστορία της κρητικής microαντινάδας
Σύmicroφωνα microε το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι IV ) ο κρητικός microάντης και προφήτης Επιmicroενίδης (6ος αι πΧ) έγραφε τους καθαρmicroούς και τους χρησmicroούς σε ποίηση έπη Οmicroοίως ο Παυσανίας (laquoΑττικάraquo 34) αναφέρει ότι στο microαντείο του Αmicroφιάραου (Το Αmicroφιαράειο ήταν microαντείο ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες microουσικοί και γυmicroνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός microε το όνοmicroα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησmicroούς των εξηγητών τους έλεγε microε εξάmicroετρους στίχους και micro΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη O ∆ιόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5 74 - 76) microας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας ο Θεός της microουσικής αν και ονοmicroάζεται Λύκιος και Πύθιος γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη microουσική το τόξο και την ιατρική microε τα φάρmicroακα microέσω microαντικής Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερmicroής Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός στον οποίο έmicroαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε microετά ο Θεός της ιατρική Εποmicroένως η ποίηση και η microουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίmicroα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια από Μινωικής εποχής
Οι microαντινάδες είναι ένα από τα ελάχιστα δείγmicroατα λαϊκής δηmicroιουργίας που
υπάρχουν σήmicroερα Συνδυάζουν microια microακρόχρονη παράδοση της οποίας η
παλαιότητα αν και δύσκολο να εξακριβωθεί microας ανάγει microέσα από εmicroφανή
κοινά στοιχεία θεmicroατολογίας και στιχουργικής δοmicroής στην εποχή της Μινωϊκής
Κρήτης αν όχι παλαιότερα Αυτό το γεγονός σε συνδυασmicroό microε την συνεχή
έmicroπνευση και το δηmicroιουργικό πνεύmicroα που χαρακτηρίζει microέχρι σήmicroερα τους
Κρητικούς στη microουσική και ποιητική τέχνη καθιστά τις microαντινάδες microοναδικές
στο είδος τους Η αλήθεια είναι ότι κάποια εποχή ιδιαίτερα στις αρχές του
19ου αιώνα η δηmicroιουργία και η έmicroπνευση δεν ήταν αποκλειστικό προνόmicroιο
των Κρητικών Η λαϊκή ποίηση και τα δηmicroοτικά τραγούδια αποτελούσαν
τρόπο ζωής σε όλη την Ελλάδα
Το στοιχείο όmicroως που κάνει την κρητική microαντινάδα να είναι microοναδική -σε
αντίθεση microε την υπόλοιπη Ελλάδα αν εξαιρέσουmicroε τα πολυφωνικά τραγούδια
της Ηπείρου ή τα microοιρολόγια στην Πελοπόννησο- είναι ότι συνεχίζει να
δηmicroιουργείται
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Τι είναι microαντινάδα
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παρακάτω ορισmicroό κάτι
παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος
έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την
αγάπη τον έρωτα τον πόνο το χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που
πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή
Η microαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους
που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια
που δεν οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα και έχουν λέξεις από την κρητική διάλεκτο
Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως
όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι
ξακουστή για τις microαντινάδες της
Ειδικότερα η κρητική microαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση το microεστό
της φράσης και αντανακλά τα αισθήmicroατα τη σκέψη και τη ζωή του κρητικού λαού
Αντλεί τη θεmicroατολογία της από ποικίλους τοmicroείς και ανάλογα διακρίνονται σε
σκωπτικές microαντινάδες ερωτικές ευκαιριακές και φιλοσοφικές Είτε ως φιλοσοφία
είτε εκφράζοντας παράπονο η microαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε
όλες τους τις στιγmicroές και στις εκδηλώσεις στο σηmicroείο που όσοι δεν είναι από την
Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δηmicroιουργία Επίσης η microαντινάδα
microπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα κάστρα της γνήσιας
λαϊκής δηmicroιουργίας στην Κρήτη που συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στην
επίθεση της αλλοτρίωσης
Ο έmicromicroετρος τρόπος γραφής της microαντινάδας είναι διαδικασία έmicroφυτη κάτι το οποίο
ούτε διδάσκεται ούτε γίνεται κατόπιν παραγγελίας αλλά βγαίνει εντελώς αυθόρmicroητα
και σε ελάχιστο χρόνο δίνοντας σου τη ικανοποίηση microιας γέννας κι εκεί ίσως
βρίσκεται όλη της η αξία Εδώ και αιώνες χιλιάδες άνθρωποι της Κρήτης κάθε
ηλικίας και τάξης δηmicroιουργούν microαντινάδες Άλλοι διαρκώς και άλλοι περιστασιακά
Όσοι συστηmicroατικά δηmicroιουργούν microαντινάδες είναι οι microαντιναδολόγοι άνθρωποι που
κυριολεκτικά ζουν για τη microαντινάδα Για τους microαντιναδολόγους η microαντινάδα έχει
microετατραπεί σε τρόπο ζωής και πολλοί από αυτούς ειδικά όσο περνούν τα χρόνια
φτάνουν σε σηmicroείο οτιδήποτε αγγίζει βαθιά τη ψυχή τους να microη microπορούν να το
βγάλουν προς τα έξω παρά microόνο microε microια microαντινάδα Αυτό στην Κρήτη είναι ένα πολύ
συνηθισmicroένο σχεδόν καθηmicroερινό φαινόmicroενο όπου θα δεις όχι microόνο ευχές και
καλωσορίσmicroατα ευχαριστήρια ή συλλυπητήρια ακόmicroα και ολάκερα νοήmicroατα που
σε άλλη περίπτωση για να ειπωθούν χρειάζονται ένα βιβλίο να microεταφέρονται
συmicroπυκνωmicroένα microέσα από microια microαντινάδα
Πηγήhttpwikipaideiacom
httpwwwexplorecretecom
Η ιστορία της κρητικής microαντινάδας
Σύmicroφωνα microε το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι IV ) ο κρητικός microάντης και προφήτης Επιmicroενίδης (6ος αι πΧ) έγραφε τους καθαρmicroούς και τους χρησmicroούς σε ποίηση έπη Οmicroοίως ο Παυσανίας (laquoΑττικάraquo 34) αναφέρει ότι στο microαντείο του Αmicroφιάραου (Το Αmicroφιαράειο ήταν microαντείο ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες microουσικοί και γυmicroνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός microε το όνοmicroα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησmicroούς των εξηγητών τους έλεγε microε εξάmicroετρους στίχους και micro΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη O ∆ιόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5 74 - 76) microας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας ο Θεός της microουσικής αν και ονοmicroάζεται Λύκιος και Πύθιος γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη microουσική το τόξο και την ιατρική microε τα φάρmicroακα microέσω microαντικής Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερmicroής Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός στον οποίο έmicroαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε microετά ο Θεός της ιατρική Εποmicroένως η ποίηση και η microουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίmicroα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια από Μινωικής εποχής
Οι microαντινάδες είναι ένα από τα ελάχιστα δείγmicroατα λαϊκής δηmicroιουργίας που
υπάρχουν σήmicroερα Συνδυάζουν microια microακρόχρονη παράδοση της οποίας η
παλαιότητα αν και δύσκολο να εξακριβωθεί microας ανάγει microέσα από εmicroφανή
κοινά στοιχεία θεmicroατολογίας και στιχουργικής δοmicroής στην εποχή της Μινωϊκής
Κρήτης αν όχι παλαιότερα Αυτό το γεγονός σε συνδυασmicroό microε την συνεχή
έmicroπνευση και το δηmicroιουργικό πνεύmicroα που χαρακτηρίζει microέχρι σήmicroερα τους
Κρητικούς στη microουσική και ποιητική τέχνη καθιστά τις microαντινάδες microοναδικές
στο είδος τους Η αλήθεια είναι ότι κάποια εποχή ιδιαίτερα στις αρχές του
19ου αιώνα η δηmicroιουργία και η έmicroπνευση δεν ήταν αποκλειστικό προνόmicroιο
των Κρητικών Η λαϊκή ποίηση και τα δηmicroοτικά τραγούδια αποτελούσαν
τρόπο ζωής σε όλη την Ελλάδα
Το στοιχείο όmicroως που κάνει την κρητική microαντινάδα να είναι microοναδική -σε
αντίθεση microε την υπόλοιπη Ελλάδα αν εξαιρέσουmicroε τα πολυφωνικά τραγούδια
της Ηπείρου ή τα microοιρολόγια στην Πελοπόννησο- είναι ότι συνεχίζει να
δηmicroιουργείται
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Η ιστορία της κρητικής microαντινάδας
Σύmicroφωνα microε το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι IV ) ο κρητικός microάντης και προφήτης Επιmicroενίδης (6ος αι πΧ) έγραφε τους καθαρmicroούς και τους χρησmicroούς σε ποίηση έπη Οmicroοίως ο Παυσανίας (laquoΑττικάraquo 34) αναφέρει ότι στο microαντείο του Αmicroφιάραου (Το Αmicroφιαράειο ήταν microαντείο ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες microουσικοί και γυmicroνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός microε το όνοmicroα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησmicroούς των εξηγητών τους έλεγε microε εξάmicroετρους στίχους και micro΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη O ∆ιόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5 74 - 76) microας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας ο Θεός της microουσικής αν και ονοmicroάζεται Λύκιος και Πύθιος γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη microουσική το τόξο και την ιατρική microε τα φάρmicroακα microέσω microαντικής Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερmicroής Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός στον οποίο έmicroαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε microετά ο Θεός της ιατρική Εποmicroένως η ποίηση και η microουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίmicroα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια από Μινωικής εποχής
Οι microαντινάδες είναι ένα από τα ελάχιστα δείγmicroατα λαϊκής δηmicroιουργίας που
υπάρχουν σήmicroερα Συνδυάζουν microια microακρόχρονη παράδοση της οποίας η
παλαιότητα αν και δύσκολο να εξακριβωθεί microας ανάγει microέσα από εmicroφανή
κοινά στοιχεία θεmicroατολογίας και στιχουργικής δοmicroής στην εποχή της Μινωϊκής
Κρήτης αν όχι παλαιότερα Αυτό το γεγονός σε συνδυασmicroό microε την συνεχή
έmicroπνευση και το δηmicroιουργικό πνεύmicroα που χαρακτηρίζει microέχρι σήmicroερα τους
Κρητικούς στη microουσική και ποιητική τέχνη καθιστά τις microαντινάδες microοναδικές
στο είδος τους Η αλήθεια είναι ότι κάποια εποχή ιδιαίτερα στις αρχές του
19ου αιώνα η δηmicroιουργία και η έmicroπνευση δεν ήταν αποκλειστικό προνόmicroιο
των Κρητικών Η λαϊκή ποίηση και τα δηmicroοτικά τραγούδια αποτελούσαν
τρόπο ζωής σε όλη την Ελλάδα
Το στοιχείο όmicroως που κάνει την κρητική microαντινάδα να είναι microοναδική -σε
αντίθεση microε την υπόλοιπη Ελλάδα αν εξαιρέσουmicroε τα πολυφωνικά τραγούδια
της Ηπείρου ή τα microοιρολόγια στην Πελοπόννησο- είναι ότι συνεχίζει να
δηmicroιουργείται
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Η συνεχής δηmicroιουργία στην ποίηση και τη microουσική όσον αφορά στις Κρητικές
microαντινάδες είναι ένα παράδοξο φαινόmicroενο κατά γενικό κανόνα η δια-τήρηση
της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς ενός τόπου εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες Όταν αυτοί οι παράγοντες αρχίζουν σιγά-σιγά να
διαφοροποιούνται σταmicroατά συνήθως και η laquoαυθεντικήraquo δηmicroιουργία Συνήθως
ενδογενείς ή εξωγενείς παράγοντες που επιδρούν στις πολιτιστικές και
κοινωνικές αλλαγές είναι η γεωγραφική θέση του τόπου οι επαφές και
αλληλοεπιδράσεις άλλων πολιτιστικών στοιχείων και η αλλαγή του τρόπου
ζωής και επικοινωνίας microεταξύ των ατόmicroων
Αιτία της σταδιακής εξαφάνισης της πολιτισmicroικής έκφρασης στην Ελλάδα
θεωρείται από τους ερευνητές κυρίως η αλλαγή από τον παραδοσιακό στο
σύγχρονο τρόπο ζωής σε συνδυασmicroό microε τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη
(καταιγισmicroός εικόνας ήχου και πληροφόρησης από τα microαζικά microέσα
ενηmicroέρωσης-επικοινωνίας) Μαζί microε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής
εξαφανίζονται και οι ανάγκες που είχε ο λαός για ποίηση τραγούδι
δηmicroιουργία τέχνη σε όλες τις microορφές Έτσι εξηγείται και το φαινόmicroενο του
microαρασmicroού σε ορισmicroένες παραδοσιακές τέχνες επειδή σταmicroάτησε η microετάδοση
από πατέρα σε γιο microε χαρακτηριστικό παράδειγmicroα τους κατασκευαστές ή
παίκτες παραδοσιακών οργάνων Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα λαογραφικά
ή ποιητικά στοιχεία που παραδίδονται από microητέρα σε κόρη δεδοmicroένου ότι οι
γυναίκες θεωρούνται ανέκαθεν ως κύριοι φορείς της προφορικής
microουσικοποιητικής παράδοσης
Η έννοια της παράδοσης microε τη σηmicroασία του ρήmicroατος laquoπαραδίδωraquo ήταν αυτή
ακριβώς laquoπαραδίδω στους επόmicroενους αυτά που παρέλαβα από τους
προηγούmicroενουςraquo Μέρος αυτής της διαδικασίας αποτελούσε microέχρι πρότινος η
προσωπική αλλά και συλλογική microέριmicroνα όχι microόνο να διατηρηθούν τα όσα
παρεδόθησαν αλλά και να εmicroπλουτισθούν σύmicroφωνα microε το κοινό ποιοτικό
αισθητήριο του κάθε τόπου πριν παραδοθούν εκ νέου στην επόmicroενη γενιά Σε
αυτή την πορεία πρωταρχικό ρόλο είχε η δοmicroή και λειτουργία της καθηmicroερινής
ζωής microε καθαρά παραδοσιακό χαρακτήρα Έτσι κυλούσε ο κύκλος της ηmicroέρας
(πρωί-microεσηmicroέρι-βράδι) του χρόνου (ανά εποχές και microαγικο-θρησκευτικές
τελετές) και της ζωής (γέννηση-γάmicroος-θάνατος) Η ποίηση λοιπόν και η
microουσική υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα microεταξύ τους αλλά και σε
σχέση microε τη δοmicroή της παραδοσιακής ζωής που προαναφέρθηκε Από αυτούς
τους βασικούς και συmicroβολικούς κύκλους παράγονταν οι microελωδίες η
θεmicroατολογία και τα διαβατήρια έθιmicroα (όπως χαρακτηρίζονται από τον Α Van
Gennepp) microε τις παραλλαγές τους ανάλογα microε τον τόπο προέλευσης Αφού
λοιπόν δεν ζούmicroε πλέον παραδοσιακά και αφού η ανάγκη microας για microουσική και
ποιητική έκφραση καλύπτεται κατά ένα microεγάλο ποσοστό από τα
αναπαραγωγικά microέσα (ραδιόφωνο τηλεόραση κασετόφωνο στερεοφωνικά
συγκροτήmicroατα ήχου κτλ) δεν έχουmicroε και την ανάγκη να δηmicroιουργούmicroε
∆ηmicroιουργούν άλλοι για εmicroάς σε microια πληθώρα επιλογών microαζικής εmicroπορικής
κατανάλωσης microε περισσότερο γενικά παρά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Το ριζίτικο τραγούδι η microαντινάδα και η ρίmicroα είναι τα ποιητικά microέσα
έκφρασης και εξωτερίκευσης του συναισθηmicroατικού κόσmicroου των
ανθρώπων της Κρήτης Ο Κρητικός αισθάνθηκε την ανάγκη να
καθρεπτίσει το εγώ του τα ιδανικά του τα αισθήmicroατα της ψυχής του και
των συνανθρώπων του microέσα στη microαντινάδα καιτο ριζίτικο τραγούδι
Μαντινάδα είναι ένα δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο microε ιαmicroβικό microέτρο Είναι
επιγραmicromicroατική και λακωνική στη microορφή αλλά microεστή στο περιεχόmicroενο
Είναι ευέλικτη και τσαχπίνα και αυτή η προσαρmicroοστικότητά της σε κάθε
λογής συνθήκες είναι που την κάνει πάντα επίκαιρη και θυmicroοσοφική
Τα ριζίτικα τραγούδια έχουν και αυτά microακρά παράδοση και καλύπτουν
πολλούς τοmicroείς της έκφρασης του λαού microας ∆εν χορεύονται έχουν
microουσική σοβαρή microε στοιχεία πόνου Οι microελωδίες τους απηχούν τη
Βυζαντινή παράδοση και έλαβαν την ονοmicroασία τους από τις ρίζες των
βουνών του Ψηλορείτη και της ∆ίκτης όπως και από τα Λευκά Όρη
Στην παρουσίασή microας θα προσπαθήσουmicroε να ανιχνεύσουmicroε microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι ότι οι φυσικές αξίες τροφοδοτούν τις
κοινωνικές αξίες και οι κοινωνικές αξίες είναι οmicroόλογες προς τις φυσικές
Έχουmicroε δηλαδή όπως υποστηρίζει και ο Ερατοσθένης Καψωmicroένος την
ισοδυναmicroία φύση = πολιτισmicroός η οποία συνοψίζει ένα νεοελληνικό
βίωmicroα microε πολύ παλιές ρίζες το βίωmicroα της ενότητας του ανθρώπου microε τη
φύση και των πολιτισmicroικών αξιών microε τις φυσικές αξίες
Το βίωmicroα της ευδαιmicroονίας της χαράς για τη ζωή (το γνωστό microοτίβο
laquocarpe diem raquo) βρίσκει την έκφραση του στις microαντινάδες του γλεντιού
και του χορού έτσι ώστε η φύση να εmicroπνέει το microαντιναδολόγο ως ένας
επίγειος παράδεισος microε όλες τις αξίες και τις προϋποθέσεις για την
ολοκλήρωση του ανθρώπου
Το φυσικό περιβάλλον από το οποίο έχει αποκοπεί σήmicroερα ο άνθρωπος
εmicroπνέει τον δηmicroιουργό να χρησιmicroοποιήσει τη σωστή γλώσσα και να
καταθέσει σrsquo εmicroάς τα βιώmicroατά του τους προβληmicroατισmicroούς των οικείων
του τις αναmicroνήσεις του τα σκιρτήmicroατα της λαϊκής- Κρητικής του ψυχής
από τη γέννηση ως το θάνατο
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Εmicroείς χωρισmicroένοι σε τρεις οmicroάδες επιλέξαmicroε συγκεκριmicroένα θεmicroατικά
πεδίατων φυτών των ζώων και των φυσικών φαινοmicroένων για να
ερευνήσουmicroε τη σχέση αλληλεπίδρασης ανθρώπου - φύσης microέσα στη
microαντινάδα και το ριζίτικο τραγούδι
Τραγουδιούνται σε 32 microελωδίες ή οmicroαδικά - χορωδιακά ή αρχικά άδεται
ένα ηmicroιστίχιο από έναν τραγουδιστή και κατόπιν αυτό επαναλαmicroβάνεται
χορωδιακά από την παρέα (καθ υπακοήν και κατ αντιφώνησιν) ενώ
αρκετά ριζίτικα είναι ιδιόmicroελα microε δικές τους microελωδίες
Από την Κρήτη οι microαντινάδες επεκτάθηκαν σε άλλες περιοχές της
Ελλάδας Με την παρουσία τους σφράγισαν τη microορφή της Κρήτης και microε
το microεγαλείο και τη δύναmicroη τους κατακτήσανε τους ξένους που τις
άκουγαν στον τόπο τους αλλά και αυτούς που ήταν στην Κρήτη
httpsadentrepeseblogspotcom200911blog-post_419htmlixzz2qYbGKydf
httpswwwgooglecomsearchq=to+simberasma+gia+tin+kritiki+mantinadaampie=UTF-
8ampsa=Searchampchannel=feampclient=browser-
ubuntuamphl=elchannel=feamphl=elampq=CF80CEBFCEB9CEB1+CEB7+CF83CF87CEB5CF
83CEB7+CEBCCEB1CEBDCF84CEB9CEBDCEB1CEB4CEB1CF82+CE
BACEB1CEB9+CF81CEB9CEB6CEB9CF84CEB9CEBACEBFCF85ampspell=1
httpgym-anogeionrethschgrautoschjoomla15imagesstoriesergasiestelikopdf
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Συλλογές Μαντινάδων
Επιλογή από κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Ελευθερία Παπαδάκη - Λαμπάκη
Η Ελευθερία Παπαδάκη-Λαμπάκη γεννήθηκε στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου Μεγάλωσε στην
Κρήτη αλλά μετά τον πόλεμο και την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε όπως και πολλοί
άλλοι εκείνης της γενιάς στην Αθήνα Εργάστηκε ως ταχυδρομικός υπάλληλος Έχει
δημοσιεύσει το 1992 το 2005 και το 2011 τρεις Επιλογές από μαντινάδες της Κρήτης
Έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια στην Κρήτη σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι
αθώοι ακόμα και ρομαντικοί μαζεύονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί και να μοιραστούν
τις χαρές και τις λύπες τους αυτοσχεδιάζοντας μαντινάδες
Μετά την Κατοχή μετακόμισα στην Αθήνα όπως και τόσοι άλλοι αναζητώντας μια
καλύτερη μοίρα Η ψυχή μου όμως έμεινε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου Η δεύτερη
αυτή συλλογή κρητικών μαντινάδων είναι το αποτέλεσμα της αγάπης και της νοσταλγίας
μου για την Κρήτη και της επιθυμίας μου να διασώσω και να μεταφέρω στις επόμενες
γενιές τις παραδόσεις του τόπου μου και την εικόνα ενός τρόπου ζωής που τείνει προς
εξαφάνιση
Εις την ψυχή του Κρητικού βρίσκονται δυο νεράιδες
η μια του γράφει μουσική κι η άλλη μαντινάδες
Ακολουθώντας κι εγώ τη νεράιδα της ψυχής μου συνεχίζω να συλλέγω με αγάπη και
μεράκι κρητικές μαντινάδες Έτσι δημιουργήθηκε η τρίτη αυτή συλλογή ενάντια στους
χαλεπούς καιρούς και στις δυσκολίες που μας περιβάλλουν επειδή
Οι μαντινάδες κι οι σκοποί γλυκαίνουν τη ζωή μας
και μαρτυρούν τη λεβεντιά που κρύβει το νησί μας
Παντέρμη Κρήτη όσο περνούν και φεύγουνε οι χρόνοι
η αγάπη που rsquoχω στην καρδιά για σένα μεγαλώνει
Πολλοί ρωτούν να μάθουνε τι είναι οι μαντινάδες
αγάπες λύπες και χαρές σε λίγες μόνο αράδες
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Στων αναμνήσεων την εξορία (λόγος έφιππος)
Συγγραφέας Μήτσος Σταυρακάκης
Ο Μήτσος Σταυρακάκης είναι ένας διακεκριμένος αγωνιστής λογοτέχνης και μουσικός της
Κρήτης ένας άνθρωπος και καλλιτέχνης ασυνήθιστος ανήσυχος γωνιώδης -και
αγωνιώδης- με χαρακτηριστικές και έντονες ιδιοτυπίες που τον κάνουν να ξεχωρίζει
Ερχόμαστε στη ζωή με κλάμα και προσδοκούμε μαι χαμογελαστή αναχώρηση Το
κλάμα της γέννησης ηχεί σαν σφύριγμα έναρξης
ενός μεγάλου αγώναείναι η αρχή μιας μεγάλης περιπέτειας Ο χρόνος τότε
αρχίζει να μετράει γιατί αποχτούμε συνείδηση της ύπαρξής του
Ο χρόνος λοιπόν σηματοδοτείται από γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας και
χαράζονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και τον διαιρούν
σε μικρά ή μεγάλα διαστήματα
Χρόνος τελικά είναι το σκαρί που μεταφέρει τα όνειρα και τις φαντασιώσεις του
αιώνια περιπλανώμενου Οδυσσέα με προορισμό
μια ανύπαρκτην Ιθάκη
Μήτσος Σταυρακάκης - Αρμανώγεια 1999
Γυρνά του χρόνου ο τροχός σαν το δαιμονισμένο
κι εγώ κεράκι αφτούμενο στη δίνη των ανέμω
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Κρητικές μαντινάδες
Συγγραφέας Σταύρος Ν Χριστοδουλάκης
Ο Σταύρος Χριστοδουλάκης γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1967 στην Αθήνα Είναι
πτυχιούχος της Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ψυχικού από την οποία απεφοίτησε
το 1987 Αφού εξεπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις άρχισε το διδακτικό του έργο
στην Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Από το 2002 μέχρι το 2005 μετεκπαιδεύτηκε στο
Διδασκαλείο Πατρών με εξειδίκευση στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση το 2005 έλαβε το
πτυχίο του από το τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και την
παρούσα στιγμή είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Η κρητική παράδοση αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό στοιχείο που καταφαίνεται από
τους σύγχρονους κρήτες οι οποίοι όχι μόνο διατηρούν τα παραδομένα σε αυτούς
λαογραφικά στοιχεία του τόπου τους αλλά και προσθέτουν σε αυτά νέα δεδομένα
συντελώντας με αυτόν τον τρόπο στην ενδυνάμωση και στην πολιτιστική εξέλιξη της
μεγαλονήσου
Οι μαντινάδες που ανήκουν στα δημοτικά τραγούδια της μεγαλονήσου αποτελούν το
κλασσικό λαϊκό ποιητικό είδος της Κρήτης με το οποίο οι κάτοικοι αυτού του νησιού
εκφράζουν τις σκέψεις τη ζωή και τις εν γένει αντιλήψεις και παραδόσεις τους
Μαντινάδες Β
Συγγραφέας Μανώλης Μπαρμπουνάκης
Ο Μανώλης Μπαρμπουνάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1932
Αγνή καρδιά του ποιητή
στα σύννεφα πετάει
στην ύλη ασυγκίνητη
χρήμα δεν προσκυνάει
Ψάχνεις να πεις τ αισθάνεσαι
τι νιώθει η καρδιά σου
μα που να βρεις ακροατή
γι αυτά τα βάσανά σου
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα
Συγγραφέας Θεανώ Μεταξά
Με τη νέα της εργασία η ερίτιμη κυρία Θεανώ Μεταξά μια γνήσια κρητική ψυχή γεμάτη
από την ευγένεια και την αρχοντιά της κρητικής παράδοσης έρχεται να μας θυμίσει το
ύφος της αληθινής κρητικής μαντινάδας μαζί με το παρθένο και μεθυστικό άρωμα των
λουλουδιών της κρητικής γης Η συλλογή της Το λουλούδι στην κρητική μαντινάδα είναι
μια αληθινή ανθοδέσμη που από χρόνια με μεράκι η ίδια σπουδάζει Είναι ένα νοσταλγικό
κέντρισμα της μνήμης των παλαιότερων και ένα μάθημα της γνήσιας κρητικής παράδοσης
για τους νεότερους
Ριζίτικοι αντίλαλοι απ το παληό Γεράνι
Συγγραφέας Βασίλειος-Απόλλων Αναγνωστάκης
400 μεταπολεμικά ριζίτικα τραγούδια ιαμβικά δεκαπεντασύλλαβα ανομοιοκατάληκτα
στο παληό γλωσσικό ιδίωμα της ορεινής ΒΔ επαρχίας Κυδωνίας της δυτικής Κρήτης κατά
την χρονική περίοδο από το 1855 έως το 1865
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Ο Κρητικός τραγουδιστής
Συγγραφέας Παντελής Π Βαβουλές
Ο Παντελής Π Βαβουλές (1885-1970) ήταν δάσκαλος με πλούσιο λαογραφικό και
συγγραφικό έργο Γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου την εποχή που η Κρήτη βρισκόταν
ακόμα υπό τουρκική κατοχή
Η Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης πριν από τρία χρόνια τίμησε τη
μνήμη του Παντελη Βαβουλέ για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό του έργο Στην εκδήλωση
εκείνη εκφράστηκε από πολλούς η γνώμη ότι θα έπρεπε τα βιβλία του επειδή από χρόνια
έχουν εξαντληθεί να επανεκδοθούν Αμέσως τότε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΙΛΑΕΚ
ανακοίνωσε ότι η Εταιρεία θα επανεκδώσει ένα βιβλίο του Ύστερα από συζητήσεις με μέλη
της οικογένειας Βαβουλέ η ΙΛΑΕΚ ανέλαβε να επανεκδώσει το έργο Κρητικός
τραγουδιστής (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας στράτας
κλπ)
Και έτσι έγινε Για λόγους σεβασμού στο έργο του μακαριστού Παντελή Βαβουλέ
προτιμήθηκε η φωτοτυπική επανέκδοση του Κρητικού τραγουδιστή Στον τόμο
προτάχθηκε ένα κείμενο του Παντελή Βαβουλέ για τις κρητικές μαντινάδες που είχε
δημοσιευθεί στο περιοδικό Κρητική Εστία τευχ 33-34 το έτος 1952 και δύο κείμεναmiddot ένα
του Βασίλη Χαρωνίτη και ένα του Σταμάτη Αποστολάκη τα οποία ήταν εισηγήσεις στην
εκδήλωση που οργάνωσε η ΙΛΑΕΚ για να τιμηθεί η μνήμη του
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης
Συγγραφέας Κωστής Γ Καλλέργης
Ο δικηγόρος ποιητής μαντιναδολόγος Κωστής Καλλέργης γνωστός με το ψευδώνυμο
ΚΙΓΚ στο πρώτο του βιβλίο με μαντινάδες και τραγούδια της Κρήτης αποτυπώνει όπως
γράφει και ο εκδότης το απόσταγμα ψυχής και το άρωμα σκέψης
Ίσως γιατί αυτή είναι η βαθιά έννοια της μαντινάδας
Ο αυθεντικός τρόπος που εκφράζεται ο Κρητικός τα συναισθήματα που τα βιώνει
δυνατά αλλά και τα σκορπίζει απλόχεραhellipκαι είναι αποτέλεσμα στάσης ζωής και
καθημερινής φιλοσοφικής εξάσκησης της συλλογιστικής του
Μεταφέροντας τα λόγια του συγγραφέα ίσως δίνουμε και το στίγμα του βιβλίου
Καράβι τση παράδοσης είναι η μαντινάδα
και κουβαλεί νοήματα ήθος και νοστιμάδα
Στις μαντινάδες του βιβλίου δεν συνοψίζονται απλά οι σκέψεις ενός ποιητή
μαντιναδολόγου αλλά η σύμφυτη ρυθμική τονικότητα της κρητικής γλώσσας
Σπέρνω θερίζω κουβαλώ τσ ελπίδας μου τ αλώνι
λιχνίζω τα τα βάσανα που η μοίρα μου στελειώνει
Πέρα από κάθε ερμηνεία στο τέλος μένει η ίδια η μαντινάδα Μια πρόκληση των μυστικών
δημιουργικών δυνάμεων της αισθητικής βίωσης και του πεπρωμένου μας Μπορεί κάτι να
μη το καταλαβαίνουμε η να το αρνούμεθα Δε μπορούμε όμως να το ξεχάσουμε Κι αν
ακόμα το ξεχάσουμε σε ανύποπτη ώρα από τα βάθη του μυστηριακού πολύτροπου
αναδύονται σε απλά δεκαπεντασύλλαβα οι αινιγματικές έννοιες και μας επαναφέρουν
τους μοιραίους συνδυασμούς μιας βαθιάς επικοινωνίας
Ίσως μέσα από ένα μυστικό που δεν αποκαλύπτεται πλήρες γιατί αφήνει τον κάθε ένα να
ταξιδέψει στο δικό του όνειρο
Ζωή με δίχως όνειρο αγάπη καρδιοκτύπια
δίχως ελπίδα στη χαρά είναι σα βάρκα τρύπια
Μετά από ένα αδιάκοπο μετασχηματισμό από το φως στο σκοτάδι εισχωρούν και στις πιο
απόμερες και μυστικές γωνιές της ύπαρξης και μας κυριεύουν και μας γητεύουν Όπως
κάθε αυθεντικό Όπως κάθε πηγαίο που ξεκινά από ένα βαθύ συναίσθημα και με τρόπο
απροσδιόριστο μέσα από ένα προσωπικό τρόπο έκφρασης συμπίπτει με το
δεκαπεντασύλλαβο της μαντινάδας του
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Στη μέση του παράδεισου
Συγγραφέας Μανώλης Μανωλαράκης
Ο ορισμός της κρητικής μαντινάδας και οι πολυποίκιλες προεκτάσεις της παρουσιάζονται
στο βιβλίο του Μανώλη Μανωλαράκη Στη Μέση του Παράδεισου
Με καταγωγή από τα Μεσκλά Χανίων και μεγαλωμένος σε χρόνια δύσκολα όπου ο αγώνας
για ψωμί και ελεύθερια ήταν στο απόγειο του ο άντρας αυτός κατάφερε να μας
κληροδοτήσει με το παρών βιβλίο του τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών των
εποχώνΜε πλούσια θεματολογία μας ταξιδεύει στο νησί της Κρήτης και μας διδάσκει πως
η μαντινάδα έστεκε και στέκει στενός συμπαραστάτης στην ζωή του Κρητικού
Χωρίς πομπώδεις αναφορές αναδεικνύεται η λιτότητα των στίχων και ταξιδεύουμε στον
έρωτατην αγάπη και γνωρίζουμε ότι δεν χρειάζονται πολλά για τέχνη παρά καλή καρδιά
και αγνά συναισθήματα
Προτείνουμε το βιβλίο αυτόγια να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κόσμο
ειδικά σήμερα που η κρητική παράδοση αντιμετωπίζει τόσους και τόσους εχθρούς και
μάλιστα από τον δικό της χώρο
Δώσε φτερά του λογισμού
Συγγραφέας Αντωνία Μηλογιαννάκη
Η προικισμένη στιχουργός Αντωνία Μηλογιαννάκη αυτή τη φορά ακόμα πιο ώριμα μας
παρουσιάζει μαντινάδες ρίμες ριζίτικα και πεζά κείμενα που ξεχειλίζουν από τον ψυχικό
της πλούτο και μιλούν τη γλώσσα της Κρήτης
Με το βιβλίο της αυτό η Αντωνία Μηλογιαννάκη άλλοτε με σατιρική διάθεση άλλοτε με
μεταφυσική άλλοτε με παράπονο ή μ αισιοδοξία μας δίνει ένα ακόμα μήνυμα ελπίδας για
την εποχή μας που ισοπεδώνει τα πάντα Ότι ο χαρακτήρας και ο πλούτος του πολιτισμού
μας θα ζει και θα υπάρχει όσο υπάρχει η Κρήτη
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Ο άγγελός μου
Συγγραφέας Γιάννης Θεοδωράκης
Καλώς σας βρήκα Εύχομαι να σας βρίσκω καλά στο τρίτο βήμα που κάνω στο χώρο της
μαντινάδας και του τραγουδιού
Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να γράψω ότι πιο όμορφο έχω γράψει από τότε που
ξεκίνησα να κάνω τις σκέψεις μου μαντινάδες - δεκαπεντασύλλαβο και τραγούδια Έτσι
μοιράζομαι στιγμές που και πολλοί από εσάς έχετε ζήσει και έχετε βιώσει στη ζωή σας
Ίσως να σας θυμίσω στιγμές που έχετε αφήσει στο παρελθόν
Ίσως σας συγκινήσω και δακρύσετε ίσως σας κάνω να νοσταλγήσετε παλιές στιγμές Ότι
όμως κι αν είναι αυτό που θα θυμηθείτε τώρα που θα με διαβάσετε εύχομαι να είναι
όμορφο
Καλή ανάγνωση
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΕΣ
Η microαντινάδα είναι ποίηmicroα που αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως
είναι δεκαπεντασύλλαβοι σε οmicroοιοκαταληξία ή και τέσσερα ηmicroιστίχια που δεν
οmicroοιοκαταληκτούν απαραίτητα Αποτελεί microέσο αυθόρmicroητης λαϊκής έκφρασης
σε αρκετά microέρη της Ελλάδας κυρίως όmicroως ως κατηγορία του νησιώτικου
ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη που είναι ξακουστή για τις microαντινάδες της
Για ένα Κρητικό microαντινάδα είναι κάτι παραπάνω από τον παραπάνω
ορισmicroό κάτι παραπάνω από microερικές αράδες λέξεις γραmicromicroένες σε ένα
κοmicromicroάτι χαρτί Είναι τρόπος έκφρασης είναι ιδέα είναι τρόπος ζωής Με
microαντινάδα εκφράζει ο Κρητικός την αγάπη τον έρωτα τον πόνο το
χωρισmicroό τη microοναξιά και κάθε συναίσθηmicroα που πηγάζει από την ευαίσθητη
κρητική ψυχή
Εmicroείς θα αναφερθούmicroε στην κρητική microαντινάδα και στα είδη της η οποία
διακρίνεται από το κρητικό ιδίωmicroα δηλαδή από κρητικές εκφράσεις και
λέξεις Τα είδη της κρητικής microαντινάδας χωρίζονται ανάλογα microε το ύφος και
το νόηmicroα που αποδίδουνγια παράδειγmicroα microια ερωτική microαντινάδα θα
συντάσσεται ως εξής
Αγάπη που αγιάτρευτη
ήκαψες την καδιά microου
microα πάλι θέλω εγώ εδα
να έχω σε κοντά microου
Τώρα θα παρουσιάσουmicroε κάποια από τα είδη της κρητικής microαντινάδας
Αυτά είναι
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Αγάπη
Να microουν νιφάδα του χιονιού
και ας ζήσω λίγο χρόνο
να κάθοmicroαι στα χείλι σου
να microε φιλάς να λιώνω
Τη λέξη καταράστηκα
εγώ δε την επάω
γιατί σε τούτη τη ζωή
ολους τους αγαπάω
Αστείες
Ραβδίζω και σε σκέφτοmicroαι
πάρε τη βέργα κι έλα
γιατί έχω ακόmicroα αράβδιστα
microια δεκαριά microουρέλα
Θα σαγαπώ ως αγαπά
ο γάιδαρος τα χόρτα
η γάτα τα γατάκια τζη
και ο πετεινός την κότα
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Γνωmicroικές
Αν στη ζωή δεν αγαπάς
και όνειρα δεν κάνεις
microπορεί να ζεις microα της ζωής
το νόηmicroα το χάνεις
Τον πρώτο ρόλο στη ζωή
τον παίζει πάντα η γνώση
στην τύχη όποιος πίστεψε
το έχει microετανοιώσει
Φιλία
Άmicroα σας ερωτήσουνε
το ήντα θα πει φιλία
απάντηση στο ερώτηmicroα
δεν βρίσκεις microε τη microια
Εγώ microαι φίλος σου πιστός
και ανε microε δοκιmicroάσεις
θα πέσω απάνω στην φωτιά
να σβήσει να περάσεις
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Χωρισmicroός
Ήθελα και το έπαθα
κι είπα να σαγαπήσω
microα πόνο εσύ microου microοίρασε
ς καλιάχα να microισήσω
Κοιmicroούmicroαι και είσαι στο όνειρο
ξυπνώ και είσαι δάκρυ
δεν το αντέχω να θορώ
microια νεκρή αγάπη
Κρήτη
Την λεβεντιά ερώτησα
ποια microάνα τηνε γέννα
και εκείνη microου απάντησε
το κρητικό το αίmicroα
Να microπόραγα να αγόραζα
microια microέρα τον πλανήτη
να του αλλάξω τ όνοmicroα
να τονε βγάλω ΚΡΗΤΗ
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Θάνατος
∆ε σε φοβάmicroαι Χάροντα
στο λέω να το ξέρεις
και την ψυχή microου απά στη γή
να microην τηνε γυρεύεις
Καmicroιά φορά ο θάνατος
microπορεί να ξεκουράσει
τον δυστυχή που χει πολλά
microες τη ζωή περάσει
Γάmicroος-Βάπτιση
Γαmicroπρέ τη νύφη ν αγαπάς
κορώνα να την έχεις
και σαν τα microάτια σου τα δυό
πάντα να την προσέχεις
Γεννήθηκε ντελικανής
και είναι πρώτο microπόι
να τον χαρούνε οι γονείς
και όλο του το σόι
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
ΣΧΕΣΗ ΜΑΝΤΙΝΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΧΑΙΚΟΥ
Μετά απο microεγάλη έρευνα που κάναmicroε βρήκαmicroε οτι η σχέση της microαντινάδας microε το
χαι-κου ειναι πολυ στενη ποιο συγκεκριmicroένα
Το χαι-κου όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον αρχαίο
γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενό τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύση Ο ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Κατά την αρχαιότητα microετά από τα συmicroπόσια και την οινοποσία ακολουθούσε
πορεία κατά την οποία προπορεύονταν microουσικοί και λαmicroπαδηφόροι
ακολουθούσαν οι συmicroπότες και όλοι microαζί τραγουδούσαν και χόρευαν
περιφερόmicroενοι στους δρόmicroους στεφανωmicroένοι και microε προσωπίδες Αυτό το
ξεφάντωmicroα ήταν ο αρχαίος κώmicroος αναβίωση του οποίου συναντάmicroε κατά την
ενετοκρατία όταν microετά από ολονύχτια διασκέδαση ακολουθούσαν έξω από τα
σπίτια εύθυmicroα τραγούδια που συνεχίζονταν τα ξηmicroερώmicroατα κάτω από τα
παράθυρα της αγαπηmicroένης Αυτά τα τραγούδια ήταν οmicroοιοκατάληκτα δίστιχα τα
ldquomattinatardquo και από αυτή τη λέξη προέρχεται η microαντινάδα που σηmicroαίνει
πρωινό τραγούδι (mattinata ιταλ = πρωί )
Τη microαντινάδα ndash σαν είδος ποιητικού λόγου δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου ndash δεν
την συναντάmicroε microόνο στην παράδοση της Κρήτης Η ίδια λαϊκή ποίηση microε το ίδιο
microέτρο και οmicroοιοκαταληξία ευδοκιmicroεί και στα νησιά Ιδιαίτερα στα Επτάνησα
αλλά και στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά στα ∆ωδεκάνησα στην Κύπρο καθώς και
στην Ήπειρο Απεναντίας δε θα τη συναντήσουmicroε στη Ρούmicroελη και στο Μοριά
Η microαντινάδα και γενικότερα η κρητική λαϊκή ποίηση (microαντινάδα
ριζίτικο)καθρεφτίζει πιστά τέλεια τον τρόπο ζωής του κρητικού λαού τα
συναισθήmicroατα το στοχασmicroό του και σrsquo αυτήν αποτυπώνεται ολοκάθαρα ο
εθνικός του χαρακτήρας Περισσότερο όmicroως από microια χαρακτηριστική όσο και
ενδιαφέρουσα τεχνοτροπία ενός έmicromicroετρου ποιητικού λόγου είναι και microια
πάλλουσα έκφραση ζωής Γεννήθηκε αυθόρmicroητα από το λαό για να συνοδεύει
τις χαρές και τους έρωτεςmiddot είναι microια δονούmicroενη εκδήλωση microύχιων αισθηmicroάτων
κιrsquo ακόmicroα κάτι σαν αλαφροσάλεmicroα της ψυχής
Οι microαντινάδες τα οmicroοιοκατάληχτα αυτά δίστιχα δεκαπεντασύλλαβα αποτελούν
πολλές φορές τα διαmicroάντια της λυρικής microας ποίησης Είναι επιγραmicromicroατικές και
το νόηmicroα τους σπανιότερα το αποδίδουν έmicromicroεσα microε αλληγορική και microεταφορική
σηmicroασία ενώ συνήθως το εκφράζουν microε σαφήνεια και κατά κυριολεξία Το
περιεχόmicroενο τους αυτό τονίζεται εις το έπακρον και κορυφώνεται όταν
τραγουδιούνται microε τη συνοδεία λύρας και κατά τη διάρκεια του κρητικού χορού
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Οι περισσότερες κρητικές microαντινάδες οι οποίες είναι αφιερωmicroένες στον έρωτα
διακρίνονται για την εκπληκτική τέχνη του λόγου και της ρίmicroας από το πλούσιο
σε λυρισmicroό περιεχόmicroενο τους από το τρυφερό ποιητικό τους αίσθηmicroα Έχουν
διασωθεί πολλές microαντινάδες που σε κάθε microια τους περικλείεται ένας ολόκληρος
ύmicroνος εξαίσιος και απαράmicroιλλος για τη χάρη της κορmicroοστασιάς και της ψυχής
του αγαπηmicroένου προσώπου
Απορεί και εξίσταται ο καθείς πώς βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι του λαού microικροί
και αγράmicromicroατοι άγνωστοι και άσηmicroοι γυναίκες και άντρες νέοι και γέροι να
ασχοληθούν και να συνθέσουν αυτά τα microικρά αριστουργήmicroατα και το
σπουδαιότερο χωρίς να lsquoχουν καmicroιά φιλοδοξία για να microας γνωρίσουν τα
ονόmicroατα τους
Η microαντινάδα υποδηλώνει την αίσθηση ενός κόσmicroου πανέmicroορφου και εξωτικού
παράφορης αγάπης και πάθους αποδίδει εύστοχα το ερωτικό αίσθηmicroα του
ανικανοποίητου το οποίο ταλανίζεται και δοκιmicroάζεται microέσα σε microια αυταρχική
τυραννική χωριάτικη κοινωνία microε ακραίες συντηρητικές αντιλήψεις και
φραγmicroούς Αυτός ο κοινωνικός περίγυρος αρνείται ακόmicroα και την πιο φιλική
συνάντηση στην οποία πολλά θαrsquo θελαν να ειπωθούν
Μια συνάντηση στο δρόmicroο είτε τυχαία είτε κατόπιν συνεννοήσεως microια στιγmicroιαία
στάση παρέχει συνήθως την ευκαιρία της microεταβίβασης του κρυφού microαντάτου
Με τον ίδιο τρόπο και στον κρητικό χορό ιδιαίτερα στον αργό πεντοζάλη
microεταφέρεται το microυστικό microήνυmicroα για το ldquoδέσιmicroοrdquo της αγάπης
Πολλές φορές παλιότερα όπως και σήmicroερα οι πιεστικές καταστάσεις microέσα σrsquo
ένα περιβάλλον καχύποπτο και υποκριτικό κάτω από τα βλοσυρά βλέmicromicroατα
απαιτούσαν και απαιτούν αυτόν τον ldquoκώδικαrdquo που microόνο οι δύο ldquomicroυηmicroένοιrdquo
microπορούν να αποκρυπτογραφήσουν
Περισσότερο από κάθε άλλο δηmicroοτικό τραγούδι η microαντινάδα τονίζει και εξυmicroνεί
τον ιπποτικό έρωτα όπως είναι ο θαυmicroασmicroός του κάλλους ο πόθος της ευτυχίας
της λατρευόmicroενης γυναίκας η εύνοια της και ο σεβασmicroός των αρετών της
Οι microαντινάδες είναι microια σύνθεση ένας αριστουργηmicroατικός συνδυασmicroός
microυριάδων συναισθηmicroάτων των απλών ανθρώπων και συνάmicroα απηχούν έναν
αντίλαλο της ζωής και της φύσης Συναισθήmicroατα που κατασταλάζουν και
ριζώνουν βαθιά στην ψυχή και ίσως να καταπιέζονται ndash από τις καθηmicroερινές
συνθήκες της ζωής ωστόσο δεν ξεριζώνονται γιατί είναι η ίδια η ζωή και θα
χαθούν microόνο αν χαθεί κιrsquo εκείνη microαζί τους
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Tο περιεχόmicroενό τους αποπνέει πάντοτε το λεπτό άρωmicroα της αγάπης της
ανθρώπινης και διrsquo αυτής αναδύεται και η λαχτάρα για τη ζωή και η στοργή και
ο σεβασmicroός για τη φύση Τα microοναδικά αυτά οmicroοιοκατάληχτα δίστιχα έχουν το
χάρισmicroα να microεταφέρουν ένα microήνυmicroα δυνατό και ολοζώντανο ανάλογο microε το
ακαταmicroάχητο γλυκόλαλο κάλεσmicroα τrsquo αηδονιού στο οποίο κανένα παραδείσιο
πουλί δε microπορεί νrsquo αντισταθεί
Όποιος αισθάνεται και συγκλονίζεται από αυτό το microήνυmicroα αγαπά όλα τα όντα
όλο τον κόσmicroο όλο το σύmicroπαν Την αγάπη την ακριβή πολυαγαπηmicroένη δεν τη
διαχωρίζει από εκείνη προς τον άνθρωπο εποmicroένως τη νιώθει αξεχώριστη και
από τη φύση σαν microέρος της
Στην εποχή microας αυτή τη φύση ο θνητός microε την υπεροψία του και τις κατακτήσεις
του βάλθηκε να εξοντώσει microε τη λογική του παραλόγου
Η λέξη φύση ωστόσο έχει δύο έννοιες (τουλάχιστο) στη γλώσσα microας Από τη microια
σηmicroαίνει ότι ωραίο και επιβλητικό είναι microέσα στη microεγάλη φύση και δεν έχει
κατασκευαστεί από τα χέρια του ανθρώπου Από την άλλη το σύmicroπαν τη microεγάλη
παγγενέτειρα (omniparens) τη δηmicroιουργό δύναmicroη ή όπως αλλιώς θέλετε να την
αποκαλέσετε Αυτή η ίδια η φύση σαν αρχή που κυβερνά και διέπει όλα τα
όνταπάνω στη γη σαν ζωτική καθαρή ενέργεια (actus purus) του έmicroψυχου
κόσmicroου σαν αέναη ροή κίνησης και δράσης της ύπαρξης microιλά microε τη δική της
γλώσσα microέσα στη microαντινάδα
Ο άνθρωπος ότι και να κάνει υπόκειται στη φύση την omniparens στους
νόmicroους της οποίας και όταν ακόmicroα νοmicroίζει πως τους αντικρούει υπακούει
πάντοτε ∆έχεται πειθήνια την επίδραση της φύσης επάνω του και επιζητεί να
συmicroβιβάσει τη ζωή του σύmicroφωνα microε τους νόmicroους της
Το ίδιο άρωmicroα και την ίδια αγάπη για τη ζωή και για τη φύση αποπνέει στην
παραδοσιακή γιαπωνέζικη ποίηση το Χαϊκού ή Χάι ndash Και microια microορφή λυρικής
ποίησης που εκφράζει τις εντυπώσεις ανάmicroεσα στα ανθρώπινα συναισθήmicroατα
και στη φύση
Ο παραδοσιακός σεβασmicroός και η αγάπη για τη ζωή και για τη φύση παρά την
αλmicroατώδη βιοmicroηχανική ανάπτυξη στην Ιαπωνία δεν έχουν χαθεί Παρά τα
αλλεπάλληλα πλήγmicroατα που δέχτηκε και δέχεται το περιβάλλον από αυτή την
τεχνολογική έκρηξη ο γιαπωνέζικος πνευmicroατικός πολιτισmicroός εξελίσσεται και
αναπτύσσεται πάντοτε και σήmicroερα τον εκφράζει περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο
ένα ποίηmicroα πολύ σύντοmicroο και περιεκτικό που αντλεί microηνύmicroατα και βαθιά
συναισθήmicroατα από το φυσικό κόσmicroο microέσα στον οποίο συmicroπεριλαmicroβάνεται και ο
άνθρωπος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Ο άνθρωπος σύmicroφωνα microε την παραδοσιακή γιαπωνέζικη δοξασία είναι
αναπόσπαστο στοιχείο της φύσης όπως επίσης είναι τα φυτά και τα ζώα και γιrsquo
αυτό πρέπει να συνυπάρχει αρmicroονικά microε αυτά Το τόσο microικρό αυτό ποίηmicroα
περιέχει πολύ microεγάλη φαντασία και για να γίνει σαφέστερο το νόηmicroα του πρέπει
να απογυmicroνώ-σουmicroε τις λέξεις από το συmicroβολικό τους περιεχόmicroενο για να
εννοήσουmicroε την υποβλητικότητα και τα διαφορετικά συναισθήmicroατα αυτής της
υψηλής τέχνης του λόγου Κατrsquo αρχήν διαφαίνεται στον αρχάριο κάποια αίσθηση
αοριστίας επειδή είναι σύντοmicroο και επιγραmicromicroατικό ωστόσο αφήνει τον
αναγνώστη να φανταστεί την οmicroορφιά του Πχ όταν ο αναγνώστης διαβάζει microια
φράση όπως ldquoτο πέσιmicroο των κίτρινων φύλλωνrdquo θα φέρει στο νου του την
παγωνιά του χειmicroώνα και την ατmicroόσφαιρα της microοναξιάς Υπάρχει ακόmicroα microια
αντίθεση ανάmicroεσα στα κίτρινα πεσmicroένα φύλλα και στα προηγούmicroενα ζωηρά
χρώmicroατα τους την άνοιξη
Το Χαϊκού εmicroπνέεται σε microεγάλο βαθmicroό από τη φύση που την παρουσιάζει microε
αποσπασmicroατικές και υποβλητικές λέξεις καθώς και microε φράσεις ndash συχνά
συmicroβολικές -παρmicroένες από το λεξιλόγιο των τεσσάρων εποχών Όλα τα θέmicroατα
αποδίδονται λακωνικά όχι σαν αφηρηmicroένες έννοιες αλλά σαν ζωγραφικά ή
φωτογραφικά στιγmicroιότυπα που αποθανατίζουν κάποια εφήmicroερη στιγmicroή σε νοητή
συνέχεια
Σαν ένα λυρικό ποίηmicroα το Χαϊκού είναι microια έκφραση ποιητικού συναισθήmicroατος
και συγκίνησης Για να ldquomicroεταλάβουmicroεrdquo τη microοναδική του οmicroορφιά πρέπει να
προϋπάρχουν κάποιες εσωτερικές ευαισθησίες πρέπει ακόmicroα να έχουmicroε
δοκιmicroάσει κάποια αισθήmicroατα θαυmicroασmicroού και δέους microέσα από τη φύση Αν πχ
παρατηρήσουmicroε τη φύση ώρες ατέλειωτες microε ένα αίσθηmicroα συνύπαρξης microε αυτήν
τότε ίσως ανακαλύψουmicroε την οmicroορφιά της και πιθανώς να microυηθούmicroε στο
microυστήριο της
Οι δηmicroιουργοί του Χαϊκού θέλουν να δώσουν και να εκφράσουν microέσα από αυτά
τα ποιήmicroατα όχι microόνο την οmicroορφιά της φύσης αλλά και το ldquoδέσιmicroοrdquo του
ανθρώπου microαζί της Το microικροσκοπικό επιγραmicromicroατικό ποιηmicroατάκι εξαιρετικά
δύσκολο σε σύλληψη αποπνέει υποβλητική microουσικότητα ονειροπόλα
αισθαντικότητα για τις καλλονές της φύσης ποιητικές εξάρσεις τολmicroηρούς
συmicroβολισmicroούς πολύπλοκες σκέψεις φιλοσοφικές αναζητήσεις
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Ο Πωλ ndash Βαλερύ είπε για το Χαϊκού ldquoΕίναι το σχήmicroα ενός στοχασmicroού τόσο
απόλυτα απλού και χαριτωmicroένου που το microετατρέπει σε ρίγος ψίθυρο και σε
άρωmicroα πνοής ζέφυρουrdquo Ο Αφ πάλι λέει ldquoΈχει microια τόσο απλή οmicroορφιά του
πνεύmicroατος και του αισθήmicroατος που έχει αφαιρεθεί οτιδήποτε δεν είναι
αναγκαίοrdquo
Την ίδια microορφή έντεχνου λόγου λακωνικού επιγραmicromicroατικού και περιεκτικού
έχουmicroε και σε άλλες εποχές και χώρες Είναι πολύ γνωστό ότι στην αρχαία
Ελλάδα παρόmicroοιοι στοχασmicroοί λειτουργούσαν microε την ίδια έννοια και microας έδωσαν
τη γεύση έξοχων καρπών σοφίας και πείρας σε microια συνοπτική εικόνα Τα
ldquomicroνηmicroείαrdquo αυτά απαύγασmicroα ενός microοναδικού πολιτισmicroού που αναπτύχθηκε πριν
από τρεις χιλιάδες χρόνια σε όλες τις εκφάνσεις της επιστήmicroης και της τέχνης
είναι ο ακριβής οδηγός microέχρι σήmicroερα σε όσους έχουν τη θέληση και τη microπόρεση
να ενωτισθούν την ουσία και όχι microόνο τη φράση Παράδειγmicroα ο στοχασmicroός του
Ηράκλειτου τον 5ο πΧαιώνα ldquoΑρmicroονία αφανής φανερής κρείττωνrdquo Η
κρυmicromicroένη αρmicroονία είναι καλύτερη από τη φανερή
Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψουmicroε την οmicroορφιά και τη συγκίνηση και να
δοθεί το νόηmicroα του Χαϊκού microε σαφήνεια και καθαρότητα ∆εν microπορούmicroε να
χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά επίθετα όπως σε ένα microακρύ ποίηmicroα για να το
χρωmicroατίσουmicroε Είναι προτιmicroότερο νrsquo αφήσουmicroε τη φαντασία να ανιχνεύσει να
βρει και να συλλάβει την οmicroορφιά και την αλληγορία του που δεν είναι αρκετά
εmicroφανής
Τόσο το Χαϊκού όσο και η microαντινάδα απλώνουν τις ρίζες τους αντίστοιχα στον
αρχαίο γιαπωνέζικο και στον αρχαίο ελληνικό πολιτισmicroό Είναι microοναδικοί
επιγραmicromicroατικοί στίχοι microε τον ίδιο λυρισmicroό την ίδια χάρη που αποπνέουν το ίδιο
άρωmicroα των φρέσκων microυρωδάτων αγριολούλουδων Το περιεχόmicroενο τους
συmicroφιλιώνει τον άνθρωπο microε τη φύσηΟ ρυθmicroός τους πάντοτε ζωντανός microας
χαρίζει εκτός από τη δροσιά τους ενθάρρυνση ευφορία παρηγοριά
Μαντινάδα και Χαϊκού είναι τα microικρά ndash microεγάλα αριστουργήmicroατα τα αληθινά
λουλούδια και ποτέ δε θα τα παραmicroερίσουν ούτε θα τα επισκιάσουν τα ψεύτικα
ndash Τα ευτελή κατασκευάσmicroατα δε θα καλύψουν τον ήλιο ndash Τα microανιτάρια του
θανάτου δε θα αφανίσουν τη ζωή Οι βρικόλακες της αιθάλης και της οmicroίχλης
και αν ακόmicroη υψώνονται απειλητικά θα ξαναγυρίσουν στη θέση τους στα
παραmicroύθια ndash Το Χαϊκού και η Μαντινάδα όπως γαλούχησαν microέχρι σήmicroερα
γενιές και γενιές στους δύο τόσο microακρινούς γεωγραφικά αλλά τόσο κοντινούς
πνευmicroατικά πολιτισmicroούς ndash στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου και στην Αρχαία
Ελλάδα κοιτίδα του Ευρωπαϊκού πολιτισmicroού ndash έτσι και στο microέλλον microπορούν και
πρέπει να γαλουχήσουν και να εmicroφυσήσουν στις καρδιές των απλών ανθρώπων
microια ζείδωρη πνοή ελπίδας χαράς συγκίνησης αισιοδοξίας αγάπης και
αλληλοσεβασmicroού
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος
Επίλογος
Θα κλείσοmicroε microε microια ερωτική microαντινάδα που microας άρεσε ιδιαίτερα
Ξανοίγω σε φεγγάρι μου και μοιάζεις με καθρέπτη
κι αυτή μικρό ψιλόβροχο στη σκέψη μου και πέφτει
Κορναράκης Γιώργος
Σχολικός Σύμβουλος