PHARMACOLOGY 1

เภสชวทยา (PHARMACOLOGY)

เภสชกร รศ.ดร.สรพล นธการกจกล คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม Surapol.nat@cmu.ac.th

PHARMACOLOGY 2

หวขอ(Topic)

ความรพนฐานทางเภสชวทยา

(Principle of Pharmacology)

เภสชจลนศาสตร (Pharmacokinetics)

เภสชพลศาสตร (Pharmacodynamics)

ปฏกรยาตอกนของยา (Drug Interaction)

PHARMACOLOGY 3

เภสชวทยา (PHARMACOLOGY)

เปนศาสตรวาดวยการศกษาเกยวกบยา ม 2 แขนง

• เภสชจลนศาสตร(Pharmacokinetics)

• เภสชพลศาสตร(Pharmacodynamics)

“The science which deals with the study of

drugs in all its aspects”

Pharmakon = Drug, Medicine, Poison Logia = Study

PHARMACOLOGY 4

เภสชจลนศาสตร(Pharmacokinetics)

การดดซมยา(Drug absorption)

การกระจายยา(Drug distribution)

การเปลยนแปลงยา(Drug biotransformation)

การขบถายยา(Drug excretion)

เปนการศกษาขบวนการตางๆ ตงแตยาเขาสรางกาย

จนถงตาแหนงทออกฤทธ ซงไดแก

PHARMACOLOGY 5

เภสชพลศาสตร(Pharmacodynamics)

การออกฤทธ ของยา (Drug action)

ชนดของออกฤทธของยา (Type of action) อาการขางเคยง (Side-effect)

พษของยา (Drug toxicity)

เปนการศกษาผลของยาทมตอรางกายทงการ

เปลยนแปลงทางชวเคมและสรรวทยา ซงไดแก

PHARMACOLOGY 6

ปฏกรยาตอกนของยา (Drug Interaction)

ยาเสอมคณภาพ ระหวางการเตรยมหรอผสมยา

ลด/เพม การดดซม

ลด/เพม การกระจายตว

ลด/เพม ฤทธของยา

ลด/เพม การเปลยนแปลงของยา

ลด/เพม การขบออกของยา

PHARMACOLOGY 7

ยา หมายถง สารหรอสารเคมซงฤทธตอสงมชวต

โดยทาใหเกดการเปลยนแปลงทางสรรวทยา หรอทา

ใหเกดการเปลยนแปลงทางพยาธสภาพ ใชในการ

ปองกน วนจฉย และบาบดรกษาโรคตาง ๆ ในคนและ

สตว

PHARMACOLOGY 8

ประเภทของยา

ยาแผนปจจบน

ยาสามญประจาบาน/ยาตาราหลวง/ยาบรรจเสรจ

ยาอนตราย

ยาควบคมพเศษ

ยาเสพตด/วตถออกฤทธตอจตประสาท

ยาแผนโบราณ

PHARMACOLOGY 9

ฉลากยา(Label)

ชอการคา (Trade name)

ชอทวไป (Generic name)

ความแรง/สวนประกอบ (Strength/Compositions)

วนผลต (Manufacturing date)

วนหมดอาย (Expired date/Use by/Use before)

เลขขอขนทะเบยน (Register number)

เลขทผลต (Control/Lot./Batch number)

ชอ-ทอยบรษท (Name-Address of manufacturer)

เครองหมายการคา (Trade mark)

PHARMACOLOGY 10

แหลงทมาของยา (Sources of drug)

จากธรรมชาต (Natural preparations or Galenicals)

จากการสงเคราะห (Synthetic compounds)

จากกงสงเคราะห (Semisynthetic compounds)

PHARMACOLOGY 11

ยาจากธรรมชาต (Natural preparations)

พช (Plant or Herbs)

สตว (Animals)

แรธาต (Minerals)

PHARMACOLOGY 12

รากเหงาหรอหวใตดน เชน ระยอม โสม กราวเครอ ขมนชน

บก หอม กระเทยม รางจด

ตนหรอเปลอกลาตน เชน ตะไคร หญาปกกง บอระเพด

ใบ เชน ฟาทะลายโจร พล นอยหนา เทยน มะขามแขก

ดอก เชน ดอกบว พกล ปบ

ผล เชน มงคด ฝรง มะเกลอ

เมลด เชน แมงลก พรกไทย ชมเหดไทย

พชสมนไพร (Medicinal Plant or Herbs)

PHARMACOLOGY 13

สตว (Animals)

อวยวะสตว เชน ดหม เขากวางออน ครบและ กระดกปลาฉลาม ตวตกแก

พษของสตว เชน พษแมลง พษง

เลอด, เซรม เชน เลอดมา

ฮอรโมน เชน ฮอรโมนเพศ

นามน เชน นามนเลยงผา นามนตบปลา

PHARMACOLOGY 14

แรธาต (Mineral)

ทอง แคดเมยม สงกะส เหลก

ไอโอดน

ดนสอพอง

นามน

PHARMACOLOGY 15

ยาจากการสงเคราะห (Synthetic compounds)

โดยอาศยปฏกรยาทางเคมในหองปฏบตการ

ยาซลฟา (Sulfa drugs)

อลมเนยมฮยดรอกไซด (Aluminium hydroxide)

ไดโคฟเนค (Diclofenac)

โปรปาโนลอล (Propanolol)

To help protect your privacy, PowerPoint has blocked automatic download of this picture.

PHARMACOLOGY 16

ยาจากกงสงเคราะห (Semisynthetic compounds)

อาศย เทคโนโลยชวภาพ (Biotechnology) หรอ เทคโนโลยทางพนธวศวกรรม (Molecular engineering)

วคซนสาหรบโรคตบอกเสบชนดบ โรคเอดส มาลาเรย

อนซลน ฮอรโมนเตบโต

โมโนโคลนอลแอนตบอด สารทเกยวกบการสลายและแขงตวของเลอด

สารกระตนระบบการสรางเมดเลอดแดง ยาปฏชวนะ

ยารกษามะเรง

PHARMACOLOGY 17

การเรยกชอยา (Drug Nomenclature)

ชอทวไป(Generic name)

paracetamol, aspirin

ชอเคม(Chemical name)

4- hydroxyacetanilide, acetylsalicylic acid

ชอการคา(Trade name)

TylenolR, AsproR

HO

CH

O

N 3H

HO O

O

O

CH 3

4- hydroxyacetanilide

acetylsalicylic acid

PHARMACOLOGY 18

ยาเตรยม (Pharmaceutical Preparations)

ประกอบดวย

ตวยาหลก (Active ingredient)

ตวยารอง/ตวยาเสรม (Additive ingredients)

ตวทาละลาย/ยาพน (Solvent/Vehicle/Base)

สารปรงแตง (Excipients) ส กลน รส ชวยคงสภาพ

To help protect your privacy, PowerPoint has blocked automatic download of this picture.

PHARMACOLOGY 19

รปแบบของยา (Dosage form)1

ของแขง(Solid) ยาเมด (Tablet)

ยาแคปซล (Capsule)

ยาผง (Powder)

ยาลกกลอน (Pill)

ยาอม (Troches/Lozenges) ยาอมใตลน (Sublingual) ยาเมดฟ (Effervescent)

PHARMACOLOGY 20

รปแบบของยา (Dosage form)2

กงแขง (Semi-solid) ครม (Cream)

ขผง (Ointment)

เจล (Gel)

แปงเปยกหรอเพสท (Paste)

ยาปาย (Paints)

PHARMACOLOGY 21

รปแบบของยา (Dosage form)3

ของเหลว(Liquid) นายา/สารละลาย (Solution) ของผสม/มกซเจอร (Mixture) นาเชอม (Syrup) ทงเจอร (Tincture) สปรต (Spirit) อลคเซอร (Elixirs) อมลชน (Emulsion) แขวนตะกอน (Suspension) โลชน (Lotion)

PHARMACOLOGY 22

รปแบบของยา (Dosage form)4

แกส (Gas) ยาพน (Aerosol)

ยาสดดม (Inhalation) ใชภายนอก (External/Topical)

ยาฉด/ยาปราศจากเชอ

(Parenteral/Infusion/Sterile preparations)

PHARMACOLOGY 23

รปแบบของยา (Dosage form)5

ใชภายนอก (External/Topical) ยาสวนทวาร (Enemas) ยาอมบวนปาก/ยากลวคอ (Mountwash/Gargle) ยาชะลางแผล (Irrigation) ยาทาถนวด (Liniment) ยาสอดชองคลอด (Pessarie/Vaginal

suppositories) ยาสอดทวารหนก (Rectal suppositories) ยาพน (Spray) โลชน (Lotion)

PHARMACOLOGY 24

วธบรหารยา (Routes of drug administration)

รบประทาน (Oral)

อมใตลน (Sublingual)

สอดทวารหนก (Suppositories) และสวนทวาร(Enemas)

ฉด (Injection)

ใหเฉพาะท (Topical)

สดดม (Inhalation)

PHARMACOLOGY 25

วธฉด (Injection)

เขาใตผวหนง (Subcutaneous) SC

เขากลามเนอ (Intramuscular) IM

เขาหลอดเลอดดา/เขาเสน (Intravenous) IV

เขาหลอดเลอดแดง (Intra-arterial) IR

เขาใตสนหลง (Intrathecal) เชน spinal block

เขาขอกระดก (Intraarticular) IA

PHARMACOLOGY 26

มาตรฐานของยา

ตารายา (Drug compendia)

เภสชตารบ (Pharmacopoeia) Pharmacon = drug poiein = to make

PHARMACOLOGY 27

Official Pharmacopoeia

U.S.P. United States Pharmacopoeia

N.F. National Formulary

B.P. British Pharmacopoeia

B.P.C. British Pharmaceutical Codex

I.P.-WHO International Pharmacopoeia

Ph.Eur. European Pharmacopoeia

T.P. Thai Pharmacopoeia

PHARMACOLOGY 28

การเสอมสภาพของยา1

1. สภาพแวดลอม

ความรอน

ความชน

แสง/รงส UV

อากาศ/ออกซเจน

สารปนเปอน

PHARMACOLOGY 29

การเสอมสภาพของยา2

2. เวลาในการเกบยา

- วนหมดอาย

3. ภาชนะบรรจ

- ปดสนท ปองกนแสง

4. ขอกาหนด

- อณหภม

- สภาพแหง

PHARMACOLOGY 30

วธปองกนเพอรกษาคณภาพยา

เกบใหถกหลกวชาการ ตามคาแนะนาของบรษทผผลต

หลกเลยงปจจยททาใหยาเสอมสภาพงาย

เกบใหปลอดภย ไวในตหรอหองทมกญแจและผรบผดชอบ

มการตรวจสภาพอยางสมาเสมอ

เกบใหเรยบรอย เรยงยาเปนหมวดหม

อาศยระบบคอมพวเตอร

PHARMACOLOGY 31

กฎการใชยาทถกตอง 5 ประการ (Five Rights)

ถกคน (Right patient)

ถกยา (Right drug)

ถกขนาด (Right dose)

ถกวธ (Right method)

ถกเวลา (Right time)

PHARMACOLOGY 32

บคคลตอไปนควรระวงในการใชยา

เดก

ผสงอาย

หญงตงครรภหรอใหนมบตร

ผปวย เชน โรคตบ ไต ภมคมกนบกพรอง

PHARMACOLOGY 33

ปจจยททาใหฤทธยาเปลยนแปลง (Factor of drug action)

คณภาพยา

รปแบบของยา

สภาพผปวย

การใชยารวมกนหรออาหาร

วธใชยา

PHARMACOLOGY 34

การควบคมการปลดปลอยยา Drug delivery approaches

คมระดบยาในพลาสมาใหคงท

(Control blood plasma)

ใหยาโดยตรงทตาแหนงยาออกฤทธ

(Site of action)

ปรบขนาดยาทจะเขาสตาแหนงยาออกฤทธ

(Dose adjustment for effectiveness)

PHARMACOLOGY 35

วธควบคมระดบยาในพลาสมาใหคงทและ

การใหยาโดยตรงทตาแหนงยาออกฤทธ

รบประทานยาออกฤทธเนน

ใชผลตภณฑบรรจยาทออกแบบเปนพเศษ

To help protect your privacy, PowerPoint has blocked automatic download of this picture.

PHARMACOLOGY 36

ขนาดของยา(Dosage/ Dose)

สงสด (Maximum)

ชวงหวงผลการรกษา (Therapeutic)

คาเฉลย (Average/optimum)

ตาสด (Minimum)

อนตราย ( Toxic)

c

t

MAX

MIN

To help protect your privacy, PowerPoint has blocked automatic download of this picture.

PHARMACOLOGY 37

อนตรายจากการใชยา

อาการไมพงประสงค (Adverse effect) ผลขางเคยง (Side-effect)

แพยา (Drug allergy)

พษ (Toxicity)

เฉยบพลน(Acute toxicity)

เรอรง(Chronic toxicity)

ผลตอทารกในครรภ (Teratogenic effect)

PHARMACOLOGY 38

การศกษาชวสมมล

(Bioequivalence Study)

ศกษาเปรยบเทยบความเทาเทยมกนของระดบยาในเลอด ระหวางยา

ตนแบบ (Original Drugs) กบยาทผลตขนภายในประเทศ

(Generic Drugs) โดยใชเครอง LC-MS/MS ซงมความ

แมนยาในการตรวจวดระดบยาในเลอดสง

PHARMACOLOGY 39

Drug Interaction