ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑΠΕΙΡΑΙΑ

ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Πτυχιακή Εργασία

«Το Venture Capital ένας σύγχρονος

τρόπος χρηματοδότησης των

επιχειρήσεων

και η εφαρμογή του στην Ελλάδα»

ΑΘΗΝΑ 2011-2012

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην εργασία που ακολουθεί παρουσιάζεται ο θεσμός του venture capital (Κεφάλαιο Επιχειρηματικών Συμμετοχών). Η χρηματοδότηση μέσω venture capital είναι ένας σύγχρονος και εναλλακτικός τρόπος δανεισμού, που διαφέρει αισθητά από την παραδοσιακή χρηματοδότηση, καθώς οι εταιρείες venture capital εκτός των κεφαλαίων που διαθέτουν στην χρηματοδοτούμενη επιχείρηση με συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο, συμμετέχουν και στην διαχείριση της χρηματοδοτούμενης επιχείρησης προσφέροντας την υποστήριξή τους σε αρκετά θέματα όπως στη στρατηγική και στη χρηματοοικονομική διοίκηση. Οι επιχειρηματίες λοιπόν, που δεν δύνανται να δανειστούν από άλλες πηγές, βρίσκουν με αυτό τον τρόπο χρηματοδότες οι οποίοι δεν απαιτούν εγγυήσεις. Υπερτερεί έτσι, η επιχείρησή τους και αναπτύσσεται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς από αυτούς των ανταγωνιστών. Σκοπός των εταιρειών venture capital είναι η δημιουργία κερδών, που θα προκύψει από την υπεραξία πώλησης των μετοχών της επιχείρησης στο χρηματιστήριο. Ο θεσμός αυτός είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στις ΗΠΑ και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ στην Ελλάδα παρόλο που έχει μια θετική πορεία εξέλιξης τα τελευταία χρόνια το επιχειρηματικό περιβάλλον και η οικονομική κρίση ,δεν επιτρέπουν την αγορά του venture capital να αναπτυχθεί αρκετά.

ABSTRACTIn the following paper we present Venture capital. Financing via Venture capital is a modern and alternative way of investment, vastly different than traditional forms of financing, as Venture capital enterprises apart from capital, which is made available for the financed company through the investment in the share capital, take part in the management of the financed company offering support in various sectors, like strategic development and financial administration. In this way, investments unable to find other sources of financing, may acquire the necessary funds, without the need of guaranties, enabling their business to develop faster than the competition.Venture capital companies aim at profits, coming from selling the overvalued shares of the invested company in the stock market. This has been a well-established form of investment in the USA and the rest of Europe. In Greece however, it has yet to develop, due to difficulties imposed by the business environment and the recent financial crisis, although there have been some steps forward in recent years.

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε δύσκολους καιρούς, όπως αυτοί που διανύει κατά τη παρούσα φάση η ελληνική οικονομία, η ανάγκη για οικονομική ανάπτυξη βρίσκει το αποκορύφωμά της. Η χρηματοδότηση νέων εταιρειών με καινοτόμες ιδέες μέσω του θεσμού Venture capital προβάλει ως μία λύση προς αυτήν την κατεύθυνση. Μένει ωστόσο να διασαφηνιστεί εάν αποτελεί μία λύση ταιριαστή με τις ιδιαιτερότητες και την πολυπλοκότητα της ελληνικής οικονομίας.Στην παρούσα εργασία θα επιχειρηθεί μία διεξοδική ανάλυση του φαινομένου των εταιρειών venture capital προς όλες τις κατευθύνσεις. Πρώτα, θα δοθούν οι απαραίτητοι ορισμοί, και θα εντοπισθούν οι ιστορικές απαρχές του. Έπειτα, θα δοθεί μία σύντομη περιγραφή των άλλων τρόπων χρηματοδότησης μίας επιχείρησης, προκειμένου να εστιάσουμε πιο αποτελεσματικά στη διαδικασία της χρηματοδότησης μέσω εταιρειών venture capital. Στη συνέχεια, θα επιχειρηθεί μία σύγκριση με τον πλέον διαδεδομένο τρόπο χρηματοδότησης επιχειρήσεων, τον τραπεζικό δανεισμό. Αφού ανιχνευθούν τα όποια πλεονεκτήματα του venture capital ως μορφή χρηματοδότησης σε σχέση με τις όποιες αντίστοιχες επιλογές προσφέρονται στην αγορά, θα συγκεκριμενοποιηθούν οι ρόλοι των συμμετεχόντων στη διαδικασία. Θα δούμε ποιοι είναι οι εμπλεκόμενοι στη χρηματοδότηση, και στη συνέχεια, με ποια κριτήρια λαμβάνουν τις αποφάσεις τους σε ότι αφορά τις στρατηγικές αυτές επενδύσεις.Έπειτα, θα εστιάσουμε στην ίδια την επένδυση. Θα αναλυθούν οι μορφές των επενδύσεων Venture capital, θα αναδειχθεί η διαδικασία του επενδυτικού κύκλου, και οι επιλογές της εταιρείας χρηματοδότησης, όπως οι προϋποθέσεις εξόδου της επιχείρησης Venture Capital από την επένδυση και η φύση της χρηματοδότησης ανάλογα με το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η ανάπτυξη της επιχείρησης.Στο τελευταίο τμήμα της εργασίας θα ασχοληθούμε με το φαινόμενο του Venture capital στην ελληνική οικονομία. Θα αναλυθεί το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, η ταυτότητα των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα στην ελληνική αγορά, καθώς και πως κρίνεται το μέλλον του θεσμού στη χώρα μας.

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Εισαγωγή στο venture capital

1.1 Το εννοιολογικό περιεχόμενο του venture capitalΟ όρος «venture capital», είναι αγγλοσαξονικός και στη νεοελληνική γλώσσα έχει μεταφραστεί ως «κεφάλαιο επιχειρηματικών συμμετοχών»1. Αποτελεί μια εναλλακτική μορφή μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης για την ανάπτυξη εν ενεργεία εταιρειών ή τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών Πρόκειται δηλαδή, για επένδυση διάρκειας συνήθως πέντε έως δέκα ετών, τολμηρών επιχειρηματικών ιδεών και επενδυτικών σχεδίων με υψηλό κίνδυνο και αντίστοιχη πιθανότητα απολαβής υψηλών κερδών για την προμηθεύτρια σε κεφάλαιο εταιρεία. Η επένδυση αυτή απευθύνεται συνήθως σε μικρομεσαίες καινούργιες επιχειρήσεις οι οποίες δεν έχουν δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων μέσω των παραδοσιακών πηγών χρηματοδότησης όπως είναι ο τραπεζικός δανεισμός. Οι προμηθευτές του επιχειρηματικού κεφαλαίου είναι συνήθως ιδιωτικές επιχειρήσεις, στις οποίες μερικές φορές παρέχονται κρατικές επιδοτήσεις ή φορολογικά κίνητρα. Η χρηματοδότηση παρέχεται κυρίως μέσω της συμμετοχής της venture capital εταιρείας στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της χρηματοδοτούμενης, ενώ εναλλακτικά μπορεί να γίνει εξαγορά μετοχών ή παροχή ομολογιακού δανείου. Η επένδυση μπορεί να αρχίσει από τα αρχικά στάδια ανάπτυξης και να φτάσει μέχρι τη φάση εξέλιξης κατά την οποία η χρηματοδοτούμενη επιχείρηση είναι σε θέση να αντλήσει κεφάλαια από τις παραδοσιακές πηγές χρηματοδότησης (π.χ. χρηματιστήριο, τράπεζες κ.λπ.) οπότε και η venture capital εταιρεία ρευστοποιεί τη συμμετοχή της αντλώντας κέρδη από την υπεραξία των μετοχών που δημιουργήθηκε (κεφαλαιακά κέρδη).Το κεφάλαιο επιχειρηματικών συμμετοχών δεν περιορίζεται όμως μόνο στη χρηματοδότηση αλλά έχει και έναν πιο ενεργητικό ρόλο, δηλαδή τον έλεγχο της επένδυσης μέσω διοικητικών συμβουλών. Εδώ λοιπόν έγκειται η διαφορά του με την απλή τραπεζική χρηματοδότηση καθώς η venture capital εταιρεία προσφέρει στην χρηματοδοτούμενη πολύτιμη βοήθεια ενισχύοντας την τεχνογνωσία της και την λειτουργία του μάνατζμεντ. Παρέχει δηλαδή πληροφόρηση για το τρόπο δημιουργίας στρατηγικού σχεδιασμού, το marketing, την οργάνωση και τη στελέχωση της επιχείρησης, τις διαπραγματεύσεις κλπ. Παράλληλα δεν απαιτούνται εγγυήσεις από την χρηματοδοτούμενη εταιρεία για το κεφάλαιο που της παρέχεται και πολλές φορές αν καταστεί αναγκαίο μπορεί να επενδυθούν και παραπάνω κεφάλαια από τα απαιτούμενα.Βασικό στοιχείο για την επιλογή των επιχειρήσεων που θα χρηματοδοτηθούν με κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών είναι οι προοπτικές ανάπτυξης και το ποσοστό απόδοσης που εκτιμάται ότι θα επιφέρουν. Κυρίως τις τελευταίες δεκαετίες το ενδιαφέρον των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών συγκεντρώνεται σε εταιρείες της «νέας οικονομίας» δηλαδή του τεχνολογικού κλάδου, χωρίς όμως να αποκλείεται και η συμμετοχή σε εταιρείες πιο παραδοσιακών τομέων της οικονομικής δραστηριότητας, εφόσον αυτές διαθέτουν το απαραίτητο στοιχείο της καινοτομίας στη λειτουργία τους.

1.2 Ιστορική Εξέλιξη του θεσμού Οι επενδύσεις σε νέες ριψοκίνδυνες επιχειρήσεις είναι μια τακτική τόσο παλιά όσο και το εμπόριο το ίδιο. Ως πρόδρομο των venture capital εταιρειών θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τις επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο του 15ου αιώνα και εξής. Αναφερόμαστε δηλαδή στις επενδύσεις των πλεονάζοντα διαθεσίμων των πλουσίων ιδιωτών, αλλά και των εμπορικών εταιρειών, σε δραστηριότητες με δυνητικά υψηλές αποδόσεις όπως ήταν τα υπερπόντια ταξίδια σε διάφορες χώρες της Άπω ΑνατολήςΚατά τον 18ο και 19ο αιώνα παρότι που δημιουργήθηκαν εταιρείες με σκοπό την πραγματοποίηση επενδύσεων υψηλού κινδύνου, όπως ήταν η διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, το Venture Capital με την σύγχρονη μορφή του, αναπτύχθηκε στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α, περίπου τα τελευταία εξήντα χρόνια. Πιο συγκεκριμένα εμφανίστηκε στις Η.Π.Α μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, το 1946, περίοδο όπου η τότε δανειοδοτική πολιτική των τραπεζών βασίζονταν, όπως και σήμερα, στην έγκαιρη πληρωμή των τόκων και του κεφαλαίου ενώ οι επιχειρήσεις δεν μπορούσαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους από τις δανειοδοτικές συμβάσεις. Συνεπώς εάν οι επιχειρήσεις δεν διέθεταν διασυνδέσεις και οικογενειακά κεφάλαια δεν ήταν σε θέση να χρηματοδοτήσουν τα εγχειρήματά τους. Λύση στο οικονομικό

1 Συναντάται επίσης και ως «Επιχειρηματικό ή Καινοτομικό Κεφάλαιο» ή ως «Κεφάλαιο Κινδύνου»

3

αυτό αδιέξοδο έδωσε ο George Doriot2 (ο πατέρας του venture capitalism), με την ίδρυση της American Research and Development Corporation (ARD), της πρώτης εταιρείας παροχής κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου στην αγορά. Για δύο λόγους η ύπαρξη της αποτέλεσε ιστορικό σημείο. Πρώτον, ήταν η πρώτη εταιρεία που τα κεφάλαια της δεν προέρχονταν μόνο από πλούσιους ιδιώτες και δεύτερον, αν και στα αρχικά της στάδια είχε κάνει κάποιες λανθασμένες επενδυτικές κινήσεις, αναπλήρωσε με μία μόνο μικρή επένδυση στην Digital Equipment Corporation (DEC).Παρόλο όμως τις συνδυασμένες προσπάθειες τόσο της κυβέρνησης των Η.Π.Α3 όσο και των ιδιωτών, η ανάπτυξη του θεσμού παρέμεινε σε σχετικά χαμηλά επίπεδα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970,4όπου έχουμε την ίδρυση του N.V.C.A. (National Venture Capital Association), και την διεύρυνση των επενδύσεων στην μικροηλεκτρονική και γενικά στους κλάδους υψηλής τεχνολογίας.Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 δόθηκε η ώθηση για την ανάπτυξη του θεσμού του venture capital και στις άλλες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου, είτε με τη μορφή επενδύσεων αμερικανικών εταιρειών, είτε με τη δημιουργία εγχώριων εταιρειών. Τη χώρα πρωτοπόρο στον τομέα του venture capital στην Ευρώπη αποτέλεσε η Αγγλία, όπου η κυβέρνηση της μέσω φορολογικών απαλλαγών διευκόλυνε – ενθάρρυνε τέτοιου είδους επενδύσεις. Από το 1980 και έπειτα την υιοθέτηση αυτού του είδους επενδύσεων ακολούθησαν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Γερμανία κ.λ.π. Ενδεικτικά αξίζει να σημειωθεί ότι οι ρυθμοί αύξησης των venture capital επενδύσεων κατά τη διάρκεια 1984-1986 ήταν στην Ιταλία 103%, στο Βέλγιο 64%, στη Γερμανία 61% και στην Ολλανδία 58%.5

Το 1983, υπό την αιγίδα της Ε.Ο.Κ. ιδρύεται ο μη κερδοσκοπικός Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Επιχειρησιακού Κεφαλαίου (European Venture Capital Association – EVENTURE CAPITALA) με έδρα τις Βρυξέλλες, με μέλη όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες και στόχο την αντιπροσώπευση, προώθηση και υποστήριξη των συμφερόντων των ευρωπαϊκών εταιρειών επιχειρηματικού κεφαλαίου συμμετοχών έναντι της αμερικάνικης και ιαπωνικής πρόκλησης σε ενδοκοινοτικό και διεθνές επίπεδο.6 Αντίστοιχα στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 2005 ιδρύεται η Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων ως αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία με σκοπό την προαγωγή και ανάπτυξη της δραστηριότητας των Κεφαλαίων Επιχειρηματικών Συμμετοχών, τη μελέτη ζητημάτων κοινού ενδιαφέροντος των μελών της και την προάσπιση των επαγγελματικών συμφερόντων των 18 εταιρειών-μελών της. 7

Παρόλη τη μακρά του ιστορία, το venture capital δεν είναι ακόμα ευρέως γνωστό αν και σε όρους δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, ανάπτυξης και προώθησης καινοτόμων -πρωτοποριακών προϊόντων και υπηρεσιών, ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας - παραγωγικότητας καθώς και τόνωσης του επιχειρηματικού πνεύματος της παγκόσμιας οικονομίας, το venture capital έχει διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο..8 Οι νέες επιχειρήσεις και κλάδοι που στηρίχθηκαν από τις venture capital εταιρείες έχουν δραματικά αλλάξει τον τρόπο ζωής και εργασίας τα τελευταία 30 χρόνια. Μάλιστα η ύπαρξη και εξάπλωση σε παγκόσμιο επίπεδο της λεγόμενης νέας οικονομίας στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, σε κεφάλαια τύπου venture capital. Παρόλο όμως την ανάπτυξη του θεσμού ο τρόπος λειτουργίας και εφαρμογής του δεν είναι ο ίδιος παγκοσμίως. Συγκεκριμένα στις Η.Π.Α. τα κεφάλαια προέρχονται από θεσμικούς, κυρίως, επενδυτές, όπως ταμεία συντάξεων, ενώ στην Ευρώπη κυρίως από τράπεζες. Επίσης στην Ευρώπη προτιμούνται επενδύσεις σε επιχειρήσεις κατασκευής καταναλωτικών και βιομηχανικών προϊόντων, σε αντίθεση με τις Η.Π.Α. όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι μικρότερο. Τέλος, ο αριθμός των venture capital εταιρειών στην Ευρώπη είναι περίπου ο μισός από ότι ο αντίστοιχος στις Η.Π.Α.

2 Andrew Metric & Ayako Yasuda, 2007, σελ.103 Νόμος «περί επενδύσεων σε μικρές επιχειρήσεις» (Small Business investment Act), βλ. Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ.112.4 Γ. Χρ. Δασκάλου, 1999,σελ.5655 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ.114 και http://www.eventure capitala.eu/about/default.aspx?id=4026 Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Επιχειρησιακού Κεφαλαίου παρουσιάζει αρκετές διαφορές σε σύγκριση με το αντίστοιχο Αμερικάνικο ιδιαίτερα στα στάδια και μέσα χρηματοδότησης, τους κλάδους κ.λ.π. καθώς στην ευρωπαϊκή αγορά σημαντικό μέρος των κεφαλαίων έχει διοχετευθεί για ανάπτυξη σε ώριμες επιχειρήσεις παρά σε νέες ή πρωτοεμφανιζόμενες (όπως συμβαίνει στις Η.Π.Α) 7 http://www.hventure capitala.gr8 Σπηλιώτης Α., 2001

4

Κεφάλαιο 2 : Σύγχρονοι τρόποι χρηματοδότησης και ενίσχυσης επιχειρήσεων (εκτός venture capital)

2.1 ΓενικάΣκοπός του συγκεκριμένου κεφαλαίου είναι η παρουσίαση των υπόλοιπων τρόπων χρηματοδότησης και ενίσχυσης των επιχειρήσεων της αγοράς. Συγκεκριμένα θα γίνει μια σύντομη παρουσίαση του περιεχομένου και των μειονεκτημάτων –πλεονεκτημάτων που παρουσιάζουν οι παρακάτω θεσμοί με απώτερο σκοπό να αντιληφθούμε σε ποια σημεία υπερτερεί και μειονεκτεί η χρηματοδότηση μέσω venture capital εταιρειών.Οι θεσμοί που θα παρουσιαστούν είναι:

1. Ο τραπεζικός δανεισμός2. Η χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing)3. Η πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων (Factoring)4. Η δικαιοχρησία (Franchising)5. To fortaiting6. Οι θερμοκοιτίδες (incubators) και Τεχνολογικά Πάρκα(Technology Parks)7. Οι επιχειρηματικοί άγγελοι (Business angels)8. Οι τεχνοβλαστοί (Spin- offs)9. Τα δίκτυα ή οι συσπειρώσεις επιχειρήσεων (Clusters)

2.2 Τραπεζικός δανεισμόςΑποτελεί τη πιο παλιά μορφή χρηματοδότησης των εταιρειών και παρά την ανάπτυξη και άλλων μορφών, περίπου μια στις τρεις νέες επιχειρήσεις επιλέγει να καταφύγει σε αυτό τον τρόπο χρηματοδότησης. Τα είδη των δανείων που οι τράπεζες προσφέρουν στις επιχειρήσεις ανάλογα με την διάρκεία τους διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμα (μέχρι 18 μήνες), μεσοπρόθεσμα (από 3 έως 8 έτη) και μακροπρόθεσμα (από 8 έως 25 ή και 30 έτη). Παρότι που οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια έχουν εκσυγχρονιστεί σε σημαντικό βαθμό, η δανειοδοτική τους πολιτική δεν έχει αλλάξει. Βασίζονται στη λογική των εμπράγματων ασφαλειών, δηλαδή παρέχουν δανεισμό μόνο εάν ο δανειολήπτης κατέχει κάποιο περιουσιακό στοιχείο το οποίο θα χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση για την αποπληρωμή ολόκληρου ή μέρους του δανείου. Αυτή η πολιτική αποτελεί τροχοπέδη για έναν νέο επιχειρηματία ο οποίος καλείται να βάλει ως εγγύηση μέρος ή ολόκληρη την προσωπική του περιούσια ή κάποιου τρίτου, ο οποίος θα λειτουργήσει ως εγγυητής. Επειδή όμως η τακτική αυτή λόγω των χρονοβόρων και δαπανηρών διαδικασιών δημοπράτησης των κατασχεμένων, έχει παρατηρηθεί ότι δεν αποδίδει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα κερδοφορίας, οι τράπεζες έχουν αρχίσει να δίνουν αυξημένη βαρύτητα στο επιχειρηματικό σχέδιο της υποψήφιας προς χρηματοδότηση επιχειρηματικής προσπάθειας.9 Άλλο χαρακτηριστικό του τραπεζικού δανεισμού είναι ότι το επιτόκιο δανεισμού διαφέρει ανάλογα με την πιστοληπτική ικανότητα του δανειοδοτούμενου, δηλαδή δύο διαφορετικές επιχειρήσεις που έχουν λάβει δάνειο με τα ίδια χαρακτηριστικά μπορεί να πληρώνουν διαφορετικό επιτόκιο μέχρι και τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες10. Φυσικά το υψηλότερο επιτόκιο επιβάλλεται στις πιο επισφαλείς επιχειρήσεις δυσκολεύοντας έτσι την οικονομική τους λειτουργία και μειώνοντας τη πιθανότητα αποπληρωμής του δανείου.

2.3 Χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing)Η χρηματοδοτική μίσθωση είναι μια νομική σύμβαση σύμφωνα με την οποία ο ιδιοκτήτης ενός περιουσιακού στοιχείου (στη προκειμένη η εταιρεία leasing11) παραχωρεί το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης του, για μια προσυμφωνημένη συνήθως περίοδο, έναντι μισθώματος. Η σύναψη της συμφωνίας εξαρτάται από την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη-μισθωτή και η διάρκεια μίσθωσης καλύπτει συνήθως ολόκληρη την οικονομική ζωή του εξοπλισμού. Η διαδικασία υπογραφής της σύμβασης είναι ταχύτερη και λιγότερο δαπανηρή έναντι μιας σύμβασης μακροπρόθεσμου δανεισμού και επιλέγεται κυρίως από τις

9 Π. Γεωργιάδης ,2008, σελ.1510 Π. Γεωργιάδης ,2008, σελ.15, 4% είναι το μεγαλύτερο επιτρεπτό περιθώριο βάσει νόμου11 Συνήθως οι εταιρείες Leasing αποτελούν θυγατρικές τραπεζών.

5

εταιρείες που επιδιώκουν να πραγματοποιήσουν επενδύσεις μεγάλου ύψους χωρίς να διαθέτουν ιδία κεφάλαια ή δεν έχουν την δυνατότητα να καταφύγουν σε μακροπρόθεσμο δανεισμό αλλά και από τις μικρομεσαίες εταιρείες για την προμήθεια παγίων στοιχείων μικρής αξίας.Κατά αυτόν τον τρόπο, η μισθώτρια εταιρεία εξασφαλίζει αμέσως τη δυνατότητα χρησιμοποίησης του εξοπλισμού της επιλογής της, χωρίς να δεσμεύσει το απαραίτητο κεφάλαιο εξαγοράς, που ίσως και να μη διαθέτει ή να μην είναι δυνατή η εξεύρεσή του. Ταυτόχρονα προστατεύεται από την τεχνολογική απαξίωση του εξοπλισμού της ενώ παράλληλα εμφανίζει καλύτερη εικόνα στις οικονομικές της καταστάσεις καθώς δεν επηρεάζονται αρνητικά ορισμένοι χρηματοοικονομικοί δείκτες. Επίσης μετά την λήξη της σύμβασης ο μισθωτής έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει τη κυριότητα του εξοπλισμού έναντι προσυμφωνημένου τιμήματος απαλλαγμένο από το φόρο μεταβιβάσεως. Παρά τα πλεονεκτήματα που εμφανίζει η εν λόγω χρηματοδότηση μπορεί να εκδηλωθεί δισταγμός από τους τραπεζικούς οργανισμούς να χρηματοδοτήσουν την επιχείρηση όταν ένα μεγάλο μέρος του εξοπλισμού της στηρίζεται στην μέθοδο του Leasing. Επίσης ο εκμισθωτής καθώς διατηρεί τη νομική κυριότητα του εξοπλισμού μπορεί να ελέγχει τον μισθωτή σε οικονομικά και διαχειριστικά θέματα σχετικά με την τύχη του εξοπλισμού και ανά πάσα στιγμή να καταγγείλει τη σύμβαση, εάν κρίνει ότι για σημαντικό χρονικό διάστημα αθετούνται κάποιοι όροι, απαιτώντας ταυτόχρονα την επιστροφή του εξοπλισμού και την άμεση πληρωμή όλων των μισθωμάτων μέχρι τη λήξη της σύμβασης. Τέλος ο εκμισθωτής χάνει την ωφέλεια από την φοροαπαλλαγή των αποσβέσεων.

2.4 Πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων (Factoring)Πρόκειται για μια τεχνική συναλλαγών κατά την οποία, μια εταιρεία (ο προμηθευτής ή εκχωρητής) μεταβιβάζει κατόπιν ανταλλάγματος ένα μέρος ή το σύνολο των επί πιστώσει επιχειρηματικών της απαιτήσεων στην εταιρεία factoring. Συγκεκριμένα ο πελάτης εκχωρεί –πωλεί την ευθύνη είσπραξης του συνόλου των επιχειρηματικών απαιτήσεων ή ενός μέρους αυτών (π.χ. τιμολόγια, επιταγές) στον πράκτορα της εταιρείας factoring η οποία και αναλαμβάνει το πιστωτικό κίνδυνο. Συνήθως οι εταιρείες που χρησιμοποιούν αυτή τη μορφή χρηματοδότησης πραγματοποιούν πωλήσεις με βραχυπρόθεσμη πίστωση, έχουν μεγάλο αριθμό πελατών με επαναληπτική αγοραστική συμπεριφορά και παρουσιάζουν αναπτυσσόμενη και κερδοφόρα δραστηριότητα. Με αυτό τον τρόπο λοιπόν, οι εταιρείες στοχεύουν στην άμεση χρηματοδότησή τους για την κάλυψη των τρεχουσών αναγκών τους, όταν δεν έχουν εμπράγματες εγγυήσεις, όταν οι διαδικασίες είσπραξης των απαιτήσεών τους είναι εξαιρετικά δαπανηρές και όταν αντιμετωπίζουν μεγάλες ζημιές από αφερέγγυους πελάτες. Η ανάληψη του πιστωτικού κινδύνου από την εταιρεία Factoring διασφαλίζει την πληρωμή των τιμολογίων και προσφέρει ασφάλεια, γεγονός που διευκολύνει τον οικονομικό σχεδιασμό της επιχείρησης, εγγυάται την ανάπτυξή της, ενώ παράλληλα βελτιώνει την εικόνα του ισολογισμού της και την πιστοληπτική ικανότητά της, δεδομένου ότι η λαμβανόμενη προκαταβολή έναντι της αξίας των τιμολογίων, δεν εμφανίζεται στις υποχρεώσεις της.12

2.5 Δικαιοχρησία (Franchising)Αποτελεί ένα τυπικό επιχειρηματικό μοντέλο ελαχιστοποίησης του κινδύνου. Συγκεκριμένα αφορά ένα ειδικό τύπο συμφωνίας με τον οποίο μια επιχείρηση (Δικαιοπάροχος –Franchisor) παραχωρεί σε άλλη επιχείρηση (Δικαιοδόχο – Franchisee), έναντι άμεσου ή έμμεσου οικονομικού ανταλλάγματος, το δικαίωμα εκμετάλλευσης συνόλου δικαιωμάτων πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας με σκοπό την παραγωγή ή και εμπορία ορισμένων ειδών προϊόντων ή και υπηρεσιών. Το σύνολο των δικαιωμάτων που παραχωρούνται συνήθως αφορά εμπορικά σήματα και επωνυμίες, διακριτικούς τίτλους, σχέδια και πρότυπα, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τεχνογνωσίας ή διπλώματα ευρεσιτεχνίας.13 Η επιχειρηματική συνεργασία της παραπάνω μορφής προσφέρει μια σειρά πλεονεκτημάτων τόσο για τον δικαιοπάροχο όσο και για τον δικαιοδόχο. Ιδιαίτερα ο δικαιοδόχος κάνοντας χρήση ήδη επιτυχημένων και αξιόπιστων προϊόντων αυξάνει την κερδοφορία της επιχείρησής του, μειώνει το κόστος και βελτιώνει την φερεγγυότητά του στην αγορά, με θετικές επιπτώσεις τόσο στον χρηματοπιστωτικό όσο και τον εμπορικό τομέα. Από την άλλη

12 Ι. Γκαγκάτσιος, 2008, σελ.18013 Γ. Λελεδάκης, 2008, σελ.3

6

όμως, ο δικαιοδόχος οφείλει να καταβάλει εφάπαξ το χρηματικό αντίτιμο για την παραχώρηση της χρήσης και εκμετάλλευσης τεχνογνωσίας και δικαιωμάτων. Συνάμα είναι υποχρεωμένος να εφαρμόζει τις τυποποιημένες εντολές του δικαιοπάροχου σχετικά με την οργάνωση και την λειτουργία της επιχείρησης, υπόκειται σε έλεγχο και καθώς η δικαιοχρησία έχει περιορισμένο χρόνο εφαρμογής είναι αβέβαιη η ανανέωση της σύμβασης.

2.6 FortaitingΑποτελεί μια μορφή εφάπαξ χρηματοδότησης βάσει της οποία μπορεί να γίνει προεξόφληση αξιόγραφων καλύπτοντας συνάμα τον πιστωτικό και πολιτικό κίνδυνο κατά τη διάρκεια της πίστωσης. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται κυρίως στην εξαγωγή κεφαλαιουχικών αγαθών και για αυτό εφαρμόζεται στο εξωτερικό εμπόριο ιδιαίτερα μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών. Η συγκεκριμένη μορφή χρηματοδότησης πλεονεκτεί έναντι των υπολοίπων καθώς γίνεται «χωρίς δικαίωμα αναγωγής», δηλαδή ο εξαγωγική εταιρεία εξοφλείται άμεσα με την παράδοση των προϊόντων / υπηρεσιών της μεταθέτοντας έτσι τον επιχειρηματικό και πολιτικό κίνδυνο αποκλειστικά στον fortailer. Συνεπώς αφού έχει εκχωρηθεί η διαχείριση και η είσπραξη όλων των απαιτήσεων στην εταιρεία fortaiting η επιχείρηση μπορεί να εστιάσει σε άλλους τομείς όπως τη βελτίωση της ρευστότητά της, τη μείωση του τραπεζικού δανεισμού και στην απελευθέρωση των ιδίων κεφαλαίων της. Συνάμα όμως, επειδή η fortaiting εταιρεία αναλαμβάνει όλο τον κίνδυνο το κόστος χρηματοδότησης συγκριτικά με εκείνο των άλλων μορφών είναι αρκετά υψηλό. Συνοψίζοντας παρατηρούμε ότι το factoring και το fortaiting μοιάζουν να είναι μορφές χρηματοδότησης σχεδόν ταυτόσημες. Στην πραγματικότητα όμως διαφέρουν καθώς ο fortaiting αφορά μεσομακροπρόθεσμες απαιτήσεις διάρκειας από 6 μήνες έως 6 έτη ενώ το factoring αφορά βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις, από 3 έως 6 μήνες. Συνάμα το fortaiting είναι εφάπαξ χρηματοδότηση σε αντίθεση με το factoring που αποτελεί μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία μέσω της μόνιμης συνεργασίας του προμηθευτή ή εκχωρητή και της εταιρείας factoring. Το fortaiting γίνεται πάντα «χωρίς δικαίωμα αναγωγής» ενώ το factoring ανάλογα με τη συμφωνία γίνεται «χωρίς και με δικαίωμα αναγωγής» στον εξαγωγέα. Τέλος το fortaiting χρηματοδοτεί τον εξαγωγές μέχρι 100% ενώ το factoring μέχρι το 80% των απαιτήσεων.

2.7 Θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων (business incubators) και Τεχνολογικά Πάρκα (Technology Parks).Ως Θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων (incubator) θεωρείται μια εταιρεία η οποία παρέχει σε νέο-ιδρυόμενες επιχειρήσεις, με προοπτικές γρήγορης ανάπτυξης, πρόσβαση σε πόρους καθώς και μια σειρά από υποστηρικτικές υπηρεσίες. Με λίγα λόγια ο incubator χρηματοδοτεί την επιχείρηση (όχι στο ίδιο βαθμό με τα venture capital κεφάλαια), παρέχει χώρους και εξοπλισμό (κτιριακές εγκαταστάσεις, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, έπιπλα, πρόσβαση στο internet, κλπ), υπηρεσίες γραμματειακής υποστήριξης, συμβουλευτικές υπηρεσίες (σε θέματα νομικά, λογιστικά, φοροτεχνικά, εξεύρεσης προσωπικού κλπ) και ένα δίκτυο επαφών με πελάτες και προμηθευτές.Η χρονική διάρκεια της επένδυσης κυμαίνεται μεταξύ 6-18 μηνών και σε αυτό το διάστημα ο incubator έχει επεκτείνει και ενισχύσει την επιχείρηση ώστε να είναι έτοιμη να ζητήσει χρηματοδότηση μέσω του venture capital. Βέβαια ο incubator αμείβεται είτε με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο της επιχείρησης είτε μέσω πληρωμής από την νεο-ιδρυόμενη εταιρεία.Στην Ελλάδα, οι incubators, ενώ γενικά ακολουθούν το διεθνές μοντέλο δράσης, διαφοροποιούνται ως προς το ύψος και τον τρόπο που προσφέρουν το κεφάλαιο στις επιχειρήσεις. Έτσι είτε χρηματοδοτούν τις incubate εταιρείες με δικά τους κεφάλαια, είτε απλά μεσολαβούν και τις φέρνουν σε επαφή με τις venture capital που αναλαμβάνουν την χρηματοδότησή τους. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται οι εξής θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων ενώ παράλληλα αναμένονται να ξεκινήσουν την λειτουργία τους και άλλα δύο incubators :

1. I-Cube S.A., Αθήνα (http://www.i-cube.gr)

2. Innovative ventures SA i-Ven, Αθήνα (http://www.iven.gr)

7

3. Θέρμη ΑΕ, Θεσσαλονίκη (http://www.thermokoitida.gr)

4. Θερμοκοιτίδα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη (http://www.thestep.gr)

5. Xtend B2B, Αθήνα (http://www.xtendb2b.gr)

6. Θερμοκοιτίδα Νέων Επιχειρήσεων Χανίων, Χανιά (http://www.incubator-chania.gr)

7. Τεχνολογικό πάρκο Ηρακλείου, Ηράκλειο (http://www.stepc.gr)

Επιπλέον η πιο διαδεδομένη μορφή στην Ελλάδα είναι τα τεχνολογικά πάρκα, που όμως δεν φτάνουν την πλήρη έννοια του incubator. Δημιουργούνται από διάφορους φορείς (δήμους, οργανώσεις) με σκοπό την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων και περιορίζονται στην παροχή κυρίως εγκαταστάσεων επί πληρωμή. Τέτοιες είναι: οι «θερμοκοιτίδες » Λαυρίου, Χανίων ,Λάρισας ,η τεχνόπολη Θεσσαλονίκης και η ιδιωτική πολυεθνική εταιρεία Regus. Επίσης έχει ανακοινωθεί η δημιουργία του πάρκου υψηλής τεχνολογίας Ακρόπολις στην Αθήνα.

2.8 Επιχειρηματικοί άγγελοι (business angels).Με τον όρο επιχειρηματικοί άγγελοι, εννοούνται ιδιώτες επενδυτές ,οι οποίοι αποφασίζουν να επενδύσουν απευθείας σε νέες και ταχέως αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις που δεν είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Η επένδυση γίνεται με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο των χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων. Οι επενδυτές λόγω της εμπειρίας που διαθέτουν, του δικτύου επαφών και γνωριμιών, προσφέρουν στην επιχείρηση εκτός από το κεφάλαιο και συμβουλές ώστε η επένδυσή τους να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Όταν η επιχείρηση αναπτυχθεί αρκετά, ο επενδυτής αποχωρεί πωλώντας τις μετοχές του σε άλλους επενδυτές ή στην ίδια την επιχείρηση.Αυτός ο τρόπος χρηματοδότησης δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος και ούτε θεσμοθετημένος στην Ελλάδα, όπως είναι διεθνώς, και λαμβάνει τη μορφή χρηματοδότησης από συγγενικά πρόσωπα. Ωστόσο τα επόμενα χρόνια αναμένεται να επεκταθεί και στον ελλαδικό χώρο.

2.9 Τεχνοβλαστοί (spin-offs)14

Οι τεχνοβλαστοί είναι νέες επιχειρήσεις, οι οποίες με την συνδρομή ιδιωτικών κεφαλαίων και χρηματοδοτικών οργανισμών, έχουν ως σκοπό την εκμετάλλευση της γνώσης που παράγεται στα ερευνητικά εργαστήρια, από επιστήμονες υψηλής τεχνικής κατάρτισης ή και από διάφορους εκπαιδευτικούς κα ερευνητικούς οργανισμούς.Οι δικαιούχοι χρηματοδότησης για τη δημιουργία τεχνοβλαστού είναι: α) φυσικά και νομικά πρόσωπα που διαθέτουν τεχνογνωσία στην παραγωγή νέων προϊόντων ή και υπηρεσιών, β) φορείς παραγωγής γνώσης, γ) επιχειρήσεις που έχουν ιδρύσει οι παραπάνω δικαιούχοι με ή χωρίς την συνδρομή τρίτων, δ) εταιρείες επιστημονικών και τεχνολογικών πάρκων και ε) εταιρείες venture capital και άλλοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί.Στόχος των τεχνοβλαστών είναι, να αξιοποιήσουν εμπορικά, τις όποιες γνώσεις και αποτελέσματα που έχουν παραχθεί στα εργαστήρια, να εντατικοποιήσουν τις έρευνες στο εσωτερικό των επιχειρήσεων, να συνάψουν και να αξιοποιήσουν τις επαγγελματικές συνεργασίες με το εξωτερικό. Επιπροσθέτως αποσκοπούν ο παραγωγικός τομέας να υποστηριχθεί από τους οι ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς, καθώς επίσης και να ενισχυθεί η χρηματοδότηση μεταξύ παραγωγικών και ερευνητικών φορέων, με στόχο την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών.

2.10 Δίκτυα ή συσπειρώσεις επιχειρήσεων (clusters).15

Τα δίκτυα ή συσπειρώσεις επιχειρήσεων(clusters) απαρτίζονται από αρκετές επιχειρήσεις και οργανισμούς συγκεκριμένων κλάδων, συνδεδεμένες σε αλυσίδα προστιθέμενης αξίας, οι οποίες συγκεντρώνονται σε μια γεωγραφική περιοχή. Τα δίκτυα αυτά περιλαμβάνουν επαφές με προμηθευτές, πελάτες ,δίκτυα διανομής, κατασκευαστές συμπληρωματικών προϊόντων

14 Γεωργιάδης Π, 2008, σελ.18-1915 Γεωργιάδης Π, 2008, σελ.19.

8

και κυβερνητικούς και άλλους οργανισμούς (π.χ. πανεπιστήμια, ιδρύματα, εκπαιδευτικά κέντρα, εμπορικές ενώσεις).Οι επιχειρήσεις αυτές συνεργάζονται και συναγωνίζονται στις διεθνείς αγορές έχοντας οριζόντια ή κάθετη διακλάδωση, η οποία είναι προτιμότερη.Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες συνεργασίας των επιχειρήσεων στα cluster:

Non-business oriented networks. Επιχειρήσεις που συναντώνται σε τακτά χρονικά διαστήματα μέσα σε ένα υφιστάμενο οργανισμό, όπως επιμελητήριο, με σκοπό την ανταλλαγή ιδεών και τεχνογνωσίας, όπως επίσης και τη διατύπωση αιτημάτων προς δημόσιους οργανισμούς για θέματα εκπαίδευσης, τεχνικής βοήθεια, υποδομές κτλ.

Business clubs. Είναι ομοειδείς επιχειρήσεις που έχουν αποφασίσει να υλοποιήσουν από κοινού μια δραστηριότητα, χωρίς να απαιτείται η ένωση όλων των επιχειρήσεων του κλάδου στο τοπικό δίκτυο.

Project clusters. Είναι επιχειρήσεις που πρόκειται να συνεργαστούν για την παραγωγή ενός νέου προϊόντος ή μιας καινοτομικής υπηρεσίας ,αφού καμία από μόνη της δεν έχει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την υλοποίηση λόγω του γεγονότος ότι το έργο χρειάζεται πολλαπλές ειδικότητες.

Industrial districts. Συνεργασίες και αξιοποίηση όλων των μηχανισμών με σκοπό την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων με γεωγραφική γειτνίαση.

Τα clusters προσφέρουν ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα. Η γειτνίαση με τους πελάτες, προμηθευτές, ανταγωνιστές και υπηρεσίες προσφέρει ευκολότερες και φθηνότερες δοσοληψίες, γρήγορη και αποδοτική λύση προβλημάτων, ενώ ταυτόχρονα δίνει την δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης για νέες, καινοτομικές τεχνολογίες και πρακτικές. Η συνύπαρξη και η συνεργασία αυτή των επιχειρήσεων προσφέρει, εκτός από ιδιωτικό και κοινωνικό όφελος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : Σύγκριση venture capital και τραπεζικού δανεισμού.

Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων με venture capital διαφέρει αισθητά από την χρηματοδότηση με τις παραδοσιακές μορφές χρηματοδότησης, και ιδιαίτερα από την τραπεζική. Οι επενδύσεις επιχειρηματικού κεφαλαίου έχουν τρία βασικά χαρακτηριστικά 16:

1. Προσφέρουν μεσομακροπρόθεσμη χρηματοδότηση διαρκείας 5-10 ετών, χρόνος αναγκαίος για να αποδώσει ικανοποιητικά η επένδυση, αλλά με μεγάλο επιχειρηματικό κίνδυνο.

2. Συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο της επιχείρησης .3. Εκτός από το κεφάλαιο που προσφέρουν, συμμετέχουν στον κίνδυνο μαζί με τον

επιχειρηματία, υποστηρίζουν την χρηματοδοτούμενη επιχείρηση καθοδηγώντας το management της, συμβουλεύοντας σε θέματα στρατηγικής ,οργάνωσης και χρηματοοικονομικής διοίκησης και υποστηρίζοντάς την τεχνικά (hands-on approach). Εδώ εντοπίζεται η ειδοποιός διαφορά μεταξύ εταιρειών venture capital και τραπεζικής χρηματοδοτήσεως. Οι venture capital εταιρείες, βρίσκονται καθ’ όλη τη διαδικασία κοντά στον επιχειρηματία, προσφέροντας την υποστήριξή τους, την γνώση τους και τις εμπειρίες τους, ώστε η επένδυση να αποδώσει ικανοποιητικά.

Συγκριτικά οι παραδοσιακοί φορείς χρηματοδότησης παρουσιάζουν αρκετές αδυναμίες όσον αφορά την χρηματοδότηση τέτοιων επιχειρήσεων. Πιστωτικά ιδρύματα, κρατικά ή ιδιωτικά, δεν διαθέτουν εξειδικευμένα τμήματα για την αξιολόγηση επενδύσεων υψηλού κινδύνου, καθυστερούν στην λήψη αποφάσεων και δεν δύνανται να προσφέρουν τα απαραίτητα για την υποψία επιχείρηση χρηματοδοτικά πακέτα. Συνεπώς όσες επιχειρήσεις δεν πληρούν τις

16 Κίοχος Π.Α., Παπανικολάου Γ.Δ,,2000, σελ.394.

9

προϋποθέσεις για χορήγηση δανείου, οδηγούνται σε χρηματοδοτικά πακέτα αποτελούμενα από κοινές μετοχές, δάνεια ή επιχορηγήσεις, τίτλους που είναι μετατρέψιμοι καθώς και σε διοικητική οργανωτική βοήθεια. Άλλη διαφορά μεταξύ επένδυσης venture capital και παραδοσιακής χρηματοδότησης, παρατηρείται στην ρευστοποίηση της επένδυσης. Η επένδυση με venture capital παρουσιάζει μειωμένη ρευστότητα, δηλαδή δεν μπορούν να επιστραφούν οποιαδήποτε στιγμή τα επενδεδυμένα κεφάλαια παρά μόνο αν η επιχείρηση εισαχθεί σε μια χρηματιστηριακή αγορά. Τότε τα κέρδη αντλούνται με τη μορφή κεφαλαιακών κερδών (capital gains) από την υπεραξία πώλησης των μετοχών, και είναι ανάλογα του κινδύνου που πάρθηκε. Από την άλλη τα τραπεζικά ιδρύματα δίνουν βαρύτητα σε σταθερές αποδόσεις, ανεξαρτήτως των μελλοντικών εξελίξεων, και αποβλέπουν στους τόκους που θα αποφέρει η επένδυση σε συνδυασμό με τις προμήθειες που μπορούν να αποκομίσουν από τις μεσολαβητικές εργασίες (π.χ. αξίες προς είσπραξη, εισαγωγές ,εξαγωγές κλπ.)Καθώς κάποιες επιχειρήσεις μπορεί να χρειαστούν μακροχρόνια και διαρκή χρηματοδότηση, ώστε να καλυφθούν οι όποιες ζημιές προκύψουν και να μεταβούν από τη φάση εκκίνησης στη φάση επέκτασης, για να αποδώσουν κέρδη. Οι όροι χρηματοδότησης και ιδίως η εκτιμώμενη αξία του μετοχικού κεφαλαίου, διαφέρει από στάδιο σε στάδιο και είναι ανάλογη με τα αποτελέσματα. Οι εταιρείες venture capital είναι σε θέση να βοηθήσουν και να χρηματοδοτήσουν ακόμα και σε συνεχόμενα στάδια ανάπτυξης μιας επιχείρησης, ενώ οι τράπεζες με τα βραχυπρόθεσμα δάνεια, δεν προσφέρουν ολοκληρωμένη χρηματοδότηση σε συνεχόμενα στάδια.Ένα άλλο σημείο διαφοροποίησης της χρηματοδότησης μέσω venture capital από την παραδοσιακή είναι το κόστος για τον επίδοξο επιχειρηματία, αφού κάθε φορά απαιτούνται διαφορετικά κριτήρια και εγγυήσεις. Οι επενδύσεις με venture capital είναι κατά κύριο λόγο μετοχικές. Ως εκ τούτου, τα συμβόλαια συνάπτονται με βάση συγκεκριμένες εκτιμήσεις για την αξία της επιχείρησης κάποια μελλοντική χρονική στιγμή, μετά την χρηματοδότηση. Εάν η επένδυση επιτύχει και οι προσδοκίες επαληθευτούν, τότε το μέγεθος της χρηματοδότησης θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος ενός απλού δανείου, ακόμη και με σκληρούς όρους. Αυτό είναι πολύ λογικό, αφού το υψηλό κόστος για τον επιχειρηματία, αντανακλά το υψηλό ασφάλιστρο κινδύνου για τον χρηματοδότη, αλλά και την πλήρη αδυναμία του επιχειρηματία να αντλήσει κεφάλαια από εναλλακτικές πηγές. Επιπλέον η χρηματοδότηση venture capital συνοδεύεται από την παροχή υπηρεσιών, συνήθως συμβουλευτικών, σε θέματα στρατηγικής και οργάνωσης ,και επίσης περιλαμβάνει στο συμβόλαιο ρήτρες που συσχετίζουν το τελικό κόστος του δανείου με τα αποτελέσματα της επένδυσης. Για αυτούς τους λόγους το venture capital δεν θεωρείται «ακριβό χρήμα».Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε ότι εάν η επένδυση δεν επιτύχει ,ο επιχειρηματίας έχει περιορισμένη ευθύνη για τις ζημιές μέχρι το ποσοστό της συμμετοχής του στην εταιρεία.Για τους παραπάνω λόγους καθώς και για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, συχνά χρησιμοποιούνται υβριδικές μορφές χρηματοοικονομικών τίτλων (μετατρέψιμες ομολογίες ,δικαιώματα μετοχών κτλ).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : Η συνεισφορά και τα οφέλη του venture capital για την επιχείρηση και το σύνολο της οικονομίας.

4.1 Η συνεισφορά και τα οφέλη του venture capital για την επιχείρησηΗ χρηματοδότηση μιας επιχείρησης μέσω venture capital εκτός από το κεφάλαιο που προσφέρει ωφελεί και την επιχείρηση που χρηματοδοτείται, αλλά και για το ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον.Συγκεκριμένα τα οφέλη αυτά είναι:

1. Αρχικά, οι venture capital εταιρείες χρηματοδοτούν επιχειρήσεις οι οποίες δεν έχουν την δυνατότητα να αντλήσουν χρηματοδότηση από παραδοσιακές πηγές.

2. Βελτίωση του δείκτη ίδια προς ξένα κεφάλαια. Η χρηματοδότηση με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο και στα ίδια κεφάλαια, βελτιώνει αισθητά τον εν λόγο δείκτη και εξυγιαίνει την εικόνα ισολογισμού της επιχείρησης. Αυτό συνεπάγεται υψηλό βαθμό αυτοχρηματοδότησης και υγιέστερη διάρθρωση των απασχολούμενων κεφαλαίων

10

επιτρέποντας έτσι στην επιχείρηση να κάνει τις απαραίτητες επενδύσεις ανάπτυξης και συγχρονισμού.

3. Πρόσθεση αξίας: Η συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο από τις venture capital εταιρείες προσθέτει αξία στις επιχειρήσεις ενισχύοντας κατά αυτό το τρόποι την συστηματική αύξηση της κερδοφορίας.

4. Ενεργή υποστήριξη της επιχείρησης: Οι venture capital εταιρείες υποστηρίζουν ενεργά τις χρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις στις οποίες επενδύουν. Βοηθούν στην εκτίμηση της επενδυτικής ιδέας και γενικότερα στο στρατηγικό σχεδιασμό. Λόγω των εμπειριών με ομοειδείς επιχειρήσεις είναι σε θέση να παρέχουν συμβουλές για την κεφαλαιακή δομή και την χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, την οργάνωση, διοίκηση, το μάρκετινγκ και τις πωλήσεις, την μεταφορά τεχνογνωσίας και την εισαγωγή σύγχρονων μεθόδων διοίκησης. Επίσης έχουν εκτεταμένα δίκτυα και επαφές που βοηθούν στην προσέλκυση πελατών, συμμάχων και επενδυτών.

5. Βελτιστοποίηση αποφάσεων: Οι venture capital εταιρείες με τα οργανωμένα δίκτυα αξιόπιστων πληροφοριών, βοηθούν τις χρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις να λάβουν σωστή πληροφόρηση, ώστε να ληφθούν σωστές αποφάσεις αναφορικά με επενδυτικά, χρηματοδοτικά ή άλλα θέματα.

6. Αύξηση κύρους και φερεγγυότητας: Η παρουσία θεσμικού επενδυτή σε μία εταιρεία εκτός από την αύξηση της αξίας της, βελτιώνει το δείκτη ίδια προς ξένα κεφάλαια, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η φερεγγυότητάς της. Οι τράπεζες, οι πελάτες και οι προμηθευτές αρχίζουν να βλέπουν με διαφορετικό μάτι την χρηματοδοτούμενη εταιρεία «χαλαρώνοντας» τη πολιτική τους προς αυτήν. Στάση ιδιαίτερα σημαντική και χρήσιμη για τις επιχειρήσεις που προετοιμάζονται να εισαχθούν στο χρηματιστήριο.

7. Μείωση του κόστους ανά μονάδα και παράλληλη αύξηση της ανταγωνιστικότητας: Από την στιγμή που οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούνται με venture capital, η χρηματοδότηση δεν θεωρείται τραπεζικό δάνειο (πληρωμή τόκων) και ως εκ τούτου δεν βαρύνει τα αποτελέσματα χρήσης. Τα μερίσματα των μετόχων δεν θεωρούνται κόστος αλλά διανεμηθέντα κέρδη. Αποτέλεσμα αυτών είναι η βελτίωση του δείκτη τιμής προς κέρδη ανά μετοχή, βελτίωση της εικόνας της εταιρείας και αύξηση της ανταγωνιστικότητας της. Οι εταιρείες venture capital προσφέρουν υποστήριξη σε θέματα παραγωγής και προώθησης προϊόντων και συμβάλλουν σε ανταγωνιστικούς χειρισμούς σε θέματα τιμολόγησης (λόγω μείωσης κόστους, οικονομικής κλίμακας κλπ). Έτσι βοηθούν στην αύξηση ανταγωνιστικότητας του προϊόντος.

8. Παροχή συμβουλών για την ανάπτυξη και μεγέθυνση της επιχείρησης: Οι εταιρείες venture capital διαθέτουν μεγάλη εμπειρία στην ανάπτυξη επιχειρήσεων. Έτσι προγραμματίζουν την ομαλή ανάπτυξη της επιχείρησης είτε αναφορικά με την ανάπτυξη της παραγωγικότητας και την αξιοποίηση των πόρων στην παραγωγική διαδικασία, είτε σε επίπεδο επεκτάσεων ή ακόμα και την εξασφάλιση συμφωνιών για διανομείς σε ξένες αγορές. Επιπρόσθετα μπορεί να εκδώσει νέες μετοχές και να τις πουλήσει σε άλλες επιχειρήσεις συνεταίρους που θα ωφεληθούν σε θέματα τεχνολογίας, νέων αγορών, παραγωγής και εκτίμησης νέων προϊόντων.

9. Προετοιμασία για εισαγωγή στο χρηματιστήριο: Οι venture capital εταιρείες προετοιμάζουν τις επιχειρήσεις για να εισαχθούν στο χρηματιστήριο ή στη δευτερογενή αγορά μετοχών, είτε με ολόκληρο το πακέτο των μετοχών της επιχείρησης, είτε με το ποσοστό των μετοχών που αυτή ελέγχει. Αυτό το κάνουν για να εξασφαλίσουν μια ομαλή έξοδο από την επένδυση.

10.Αλλαγή της επιχειρηματικής κουλτούρας: Λόγω των υψηλών αποδόσεων και της υποστήριξης που προσφέρουν οι venture capital εταιρείες, όλο και περισσότερες επιχειρήσεις στρέφονται σε αυτόν τον τρόπο χρηματοδότησης, αντιστοίχως και οι

11

venture capital εταιρείες αναλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερους κινδύνους, εφόσον βεβαίως οι προτάσεις από τις επιχειρήσεις είναι ενδιαφέρουσες.

4.2 Οφέλη για την διεθνή οικονομία17

1. Αύξηση τεχνολογικών επενδύσεων: Το venture capital αποτελεί συχνά τη μόνη πηγή άντλησης κεφαλαίου για την χρηματοδότηση επιχειρήσεων υψηλού κινδύνου, και καθώς επενδύει, κατά κύριο λόγο, σε τομείς υψηλής τεχνολογίας οδηγεί αρκετές επιχειρήσεις στην ανάληψη πρωτοβουλιών σε αυτόν τον τομέα. Με την αύξηση λοιπόν των τεχνολογικών επενδύσεων παρατηρείται στροφή ή μετάβαση από τα απλά βιομηχανικά προϊόντα, σε σύνθετα τεχνολογικά.

2. Αύξηση συνόλου επενδύσεων: Η ανεύρεση και η επιχειρηματική αξιοποίηση νέων ιδεών και εφευρέσεων, με τη βοήθεια του θεσμού του venture capital, λειτουργεί ως μοχλός για την επέκταση των επενδύσεων σε μία οικονομία.

3. Πηγή διακυμάνσεων της οικονομικής δραστηριότητας: Σύμφωνα με τη θεωρία των καινοτομιών που διατύπωσε ο J.A Schumpeter, οι διακυμάνσεις της οικονομικής δραστηριότητας προέρχονται από τις καινοτομίες που εισάγουν οι επιχειρήσεις για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Η ανάκαμψη στην οικονομία αρχίζει από τότε που κάποιοι επιχειρηματίες, οι λεγόμενοι «μιμητές», θα ακολουθήσουν τα παραδείγματα ριψοκίνδυνων επιχειρηματιών οι οποίοι εφάρμοσαν επιτυχώς πρώτοι τις νέες καινοτομίες.

4. Μείωση ανεργίας - αύξηση απασχόλησης: Οι επενδύσεις σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη βιομηχανιών, ακόμα και βιομηχανικών κλάδων. Αυτό επιφέρει η αύξηση των θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα σε ειδικευμένα επαγγέλματα σχετιζόμενα με την τεχνολογία και την χρηματοδότηση, και τελικώς μείωση της ανεργίας. Αυτή η αύξηση του εξειδικευμένου προσωπικού με τους υψηλούς μισθούς μπορεί να επιφέρει ενδεχόμενη αύξηση στο μέσο ύψος των ονομαστικών μισθών όλων των εργαζομένων μιας οικονομίας.

5. Αλλαγή διάρθρωσης επενδύσεων: Η ενθάρρυνση και η υποστήριξη των επενδύσεων σε τομείς υψηλής τεχνολογίας μέσω venture capital, έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή στην διάρθρωση, όχι μόνο ως προς τα προϊόντα, αλλά και την επένδυση για την παραγωγή αυτών, υπέρ των κλάδων υψηλής τεχνολογίας και συσσώρευσης κεφαλαίου.

6. Έρευνα - ανάπτυξη και τεχνολογική πρόοδο: Η έρευνα για τεχνολογικές καινοτομίες και αποδοτικές εφευρέσεις αποτελεί μοχλό ανάπτυξης της τεχνολογίας και του επιπέδου υποδομής της οικονομίας, επιφέροντας έτσι τη συμμετοχή των πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων στην παραγωγική διαδικασία και την επενδυτική δραστηριότητα.

7. Εξωτερικές οικονομίες: Η ύπαρξη και λειτουργία του venture capital μέσα από τις τεχνολογικές επενδύσεις που υποστηρίζει, δημιουργεί εξωτερικές οικονομίες στις ήδη λειτουργούσες επιχειρήσεις, οι οποίες ενσωματώνουν υψηλή τεχνολογία. Τα καινοτόμα και υψηλής τεχνολογίας προϊόντα που παράγονται από επιχειρήσεις χρηματοδοτούμενες με το συγκεκριμένο τρόπο, διευκολύνουν το παραγωγικό έργο άλλων εταιρειών.

8. Ανακατανομή παραγωγικών πόρων: Μέσω της χρηματοδότησης με venture capital αρκετοί πόροι που θα χρησίμευαν για κάλυψη οφειλών του δημοσίου, αποθεματικών τραπεζών κλπ., χρησιμοποιούνται για καινοτομίες και εφευρέσεις, λόγω της δυνητικά υψηλής αμοιβής του κινδύνου που χαρακτηρίζει τις επενδύσεις αυτές.

17 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ.130-133

12

9. Μοχλός οικονομικής ανάπτυξης: Έρευνες έχουν δείξει ότι η καινοτομία από μόνη της δεν είναι ικανή να αποφέρει οικονομική ανάπτυξη. Απαραίτητος θεωρείται ο συνδυασμός καινοτομίας, μεταφοράς κεφαλαίου και επιχειρηματικότητας έτσι ώστε να επέλθει οικονομική μεγέθυνση. Η επένδυση λοιπόν με venture capital διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Με την αύξηση των επενδύσεων, της απασχόλησης και του παραγόμενου προϊόντος μιας οικονομίας, το venture capital συμβάλλει ποσοτικά και ποιοτικά στη διαδικασία της ανάπτυξης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που προμηθεύουν τα venture capital funds.

Οι πηγές που επενδύουν με venture capital funds, μπορούν να διαιρεθούν σε πέντε βασικές κατηγορίες18:

1. Οικογένειες με μεγάλη περιουσία : Στις δεκαετίες του 1940 και του 1950, αρκετές πλούσιες οικογένειες στις Η.Π.Α. ίδρυσαν ιδιωτικές επιχειρήσεις, που πλέον θεωρούνται πρόγονοι των εταιρειών venture capital. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν οι Rockefellers (Venrock), οι Phipps (Bassemer Securities), οι Whitneys (J. H Whitney & Co) και αργότερα ακολούθησαν οι Colliers (Collier Enterprises), οι Hillmans (Hillman Ventures) και οι Watsons (Greylock). Τα έσοδα από τις επενδύσεις venture capital εμφανίζονται με τη μορφή κεφαλαιακών κερδών, και όχι με τη μορφή τρέχοντος εισοδήματος. Αυτό αποτελεί ένα φορολογικό κίνητρο για αυτούς του επενδυτές, καθώς στην Ελλάδα τα έσοδα αυτά δεν φορολογούνται, ενώ αντίστοιχα στις Η.Π.Α. έχουν χαμηλότερο συντελεστή φορολόγησης. Παρότι η κατηγορία αυτή αποτελεί την παραδοσιακή πηγή άντλησης venture capital ,παραμένει μέχρι σήμερα σημαντική, χωρίς βέβαια να κυριαρχεί πλέον στον κλάδο αυτό.

2. Οι «άγγελοι» ( Angel investors ή business angels ): Είναι πολύ πλούσιοι ιδιώτες που συμμετέχουν σε μία ανεπίσημη αγορά venture capital, προσφέροντας κεφάλαια μέχρι και 500.000$. Χαρακτηρίζονται συνήθως και ως “dumb dentists” καθώς οι περισσότεροι από τους πρωτοπόρους του θεσμού ήταν οδοντίατροι ή γιατροί γενικότερα. Η ανεπάρκεια γνώσεων και εμπειριών, τους καθιστά συχνά πρώτη επιλογή των venture capital εταιρειών ή των επαγγελματιών επενδυτών, καθώς είναι πιθανότερο να δεχτούν όρους και συμφωνίες που οι υπόλοιποι θα απέρριπταν. Μερικές διαφορές μεταξύ Angel investors και εταιρειών venture capital είναι οι εξής :

Ο Angel investor είναι επιχειρηματίας που επενδύει τα δικά του κεφάλαια, ενώ η venture capital εταιρεία διαχειρίζεται τα κεφάλαια τω επενδυτών της.

Οι venture capital εταιρείες θέλουν μεγαλύτερο έλεγχο της επιχείρησης και γρηγορότερα αποτελέσματα.

Οι Angel Investors χρηματοδοτούν κυρίων start-up επιχειρήσεις, ενώ οι venture capital χρηματοδοτούν και τα ενδιάμεσα στάδια μιας επιχείρησης.

Οι ιδιώτες επενδύουν λίγα κεφάλαια χωρίς οργανωμένη έρευνα και σχεδιασμό, ενώ οι venture capital εταιρείες προσφέρουν μεγάλα κεφάλαια και ολοκληρωμένη, επαρκή έρευνα και σχεδιασμό.

Οι Business Angles είναι πιο ελεύθεροι στις κινήσεις τους ενώ οι αντίστοιχες venture capital ακολουθούν ένα συγκεκριμένο μοντέλο - σχέδιο, στη στρατηγική και τις αποφάσεις τους.

Τέλος, οι Business Angels δίνουν περισσότερη έμφαση στον ανθρώπινο παράγοντα, παρά στον ανταγωνισμό και το ρίσκο όταν αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση μιας επιχείρησης.

18 Βασιλείου Δ. & Ηρειώτης Ν, 2008, σελ.470-472.

13

Ο κλάδος αυτός γίνεται ολοένα και πιο οργανωμένος, και παρότι φαίνεται ασήμαντος, αναλυτές υποστηρίζουν ότι είναι η μεγαλύτερη πηγή venture capital.

3. Ιδιωτικές επενδυτικές κοινοπραξίες και εταιρείες ( Private Partnerships & Corporations ): Αυτή η κατηγορία αποτελεί την πιο συνηθισμένη μορφή οργάνωσης των venture capital εταιρειών. Η κοινοπραξία αποτελείται από τους ομόρρυθμους εταίρους (General Partners), οι οποίοι τη διοικούν, και από τους ετερόρρυθμους εταίρους (Limited Partners), οι οποίοι χρηματοδοτούν την κοινοπραξία. Οι General Partners είναι κεφαλαιούχοι επιχειρηματικών συμμετοχών, συνεισφέρουν το 1% των επενδυμένων κεφαλαίων και εισπράττουν ένα ποσοστό επί των καθαρών μακροπρόθεσμων κερδών (Carried Interest), συνήθως 20%, και μία ετήσια προμήθεια διαχείρισης (Management Fee), η οποία συνήθως ανέρχεται στο 2-3% του υπενδεδυμένου κεφαλαίου. Οι Limited Partners είναι αυτοί που χρηματοδοτούν την κοινοπραξία, όπως τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, ταμεία συντάξεων) και πλούσιοι ιδιώτες. Η κοινοπραξία έχει ορισμένη χρονική διάρκεια (συνήθως 10 έτη), αλλά μπορεί να παραταθεί για επιπλέον τρία χρόνια. Μόλις λήξει η κοινοπραξία τα κεφάλαια διαμοιράζονται στους εταίρους, και οι General Partners δημιουργούν καινούργια κοινοπραξία. Πολύ γνωστά παραδείγματα αυτής της μορφής είναι η American Research & Development (ARD), που δημιουργήθηκε το 1946, και επένδυσε στην Digital Equipment Company (DEC). Πιο πρόσφατα δημιουργήθηκε η Arthur Rock & Co που επένδυσε στην Apple, και η οποία μέχρι και σήμερα παρουσιάζει τεράστια ανάπτυξη και κέρδη.

4. Θυγατρικές venture capital εταιρείες χρηματοπιστωτικών και μεγάλων μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών: Αρκετά τραπεζικά ιδρύματα και ασφαλιστικές εταιρείες έχουν ιδρύσει θυγατρικές venture capital εταιρείες. Οι εταιρείες αυτές δεν έχουν την ανάπτυξη που θα περίμενε κανείς από ένα τραπεζικό ίδρυμα. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι τα τραπεζικά στελέχη ακολουθούν πολύ συντηρητικές στρατηγικές, και δεν μπορούν να συναγωνιστούν τους άλλους διαχειριστές venture capital, λόγω έλλειψης εμπειρίας. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν η Manufacturers Hanover Venture Capital Corp. και η Citicorp Venture Capital. Υπάρχουν βέβαια κάποιες, κυρίως βιομηχανικές εταιρείες όπως η General Electric, η W.R. Grace και η Xerox, των οποίων οι θυγατρικές έχουν μεγαλύτερη επιτυχία, καθώς στοχεύουν σε προϊόντα ή αγορές που σχετίζονται με τις κύριες δραστηριότητές τους.

5. Venture capital εταιρείες χρηματοδοτούμενες από το κράτος μέσω διαφόρων επιδοτήσεων 19 : Αρκετές κυβερνήσεις τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στην Ευρώπη, παρέχουν φορολογικά κίνητρα, αλλά και χαμηλότοκα δάνεια. Στις Η.Π.Α. χορηγούνται χαμηλότοκα δάνεια στις εταιρείες επενδύσεων μικρών επιχειρήσεων (Small Business Investment Companies), οι οποίες δανείζουν τα κεφάλαιά τους στους επενδυτές και αυτοί με τη σειρά τους τα επενδύουν σε μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών. Αντίστοιχα στην Ευρώπη τα κίνητρα αυτά λαμβάνουν τις παρακάτω μορφές:

Επιδότηση νέων επιχειρήσεων με δάνεια.

Φορολόγηση με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές.

Φορολόγηση των κεφαλαιακών κερδών με χαμηλότερους συντελεστές ή καθόλου φορολόγηση (περίπτωση Ελλάδος).

Μερική αποζημίωση στους επενδυτές εάν η επενδυτική δραστηριότητα εμφανίσει ζημία.

19 Βασιλείου Δ. & Ηρειώτης Ν, 2008, σελ. 472.

14

Και οι πέντε αυτές κατηγορίες προμηθεύουν, προσφέρουν venture capital χρηματοδότηση. Άλλες είναι πιο διαδεδομένες και άλλες όχι, πάντως όλες διαδραματίζουν τον δικό τους ρόλο στην αγορά του Venture Capital.

15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 : Κριτήρια επιλογής επενδυτικών προτάσεων.

6.1 Κριτήρια επιλογής. Οι εταιρείες venture capital δέχονται πολύ μεγάλο αριθμό επενδυτικών προτάσεων για αξιολόγηση και επένδυση. Σε μια τυπική venture capital εταιρεία στις Η.Π.Α., λαμβάνονται κάθε χρόνο 200 με 300 επενδυτικές προτάσεις. Από αυτές 20-30 (ποσοστό 10%), επιλέγονται για λεπτομερή εξέταση, 4-6(ποσοστό 2%) επιλέγονται για χρηματοδότηση ενώ μόνο 1-2 (ποσοστό 0.5) αποδεικνύονται επιτυχείς20. Οι venture capital εταιρείες είναι πολύ προσεχτικές στον τρόπο που επιλέγουν τα επενδυτικά σχέδια. Ακολουθούν έναν μηχανισμό αποτελούμενο από διάφορα κριτήρια που τους επιτρέπει να αξιολογούν γρήγορα και αποτελεσματικά τις προτάσεις. Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση της venture capital εταιρείας για την επιλογή του επενδυτικού σχεδίου είναι στην ουσία δύο:

1. Επιχειρηματική ομάδα. (entrepreneurial team)Η επιχειρηματική ομάδα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο καθώς η ικανότητά της να διοικήσει μια επιχείρηση θεωρείται απαραίτητο στοιχείο για να επιτύχει η επενδυτική πρόταση και να επιφέρει την αναμενόμενη απόδοση (ROI). Η ικανότητα αυτή φαίνεται από τα επιτεύγματα και τις επαγγελματικές δραστηριότητες των μελών της αλλά και από την τεχνική και εμπορική τους εμπειρία. Η επιχειρηματική ομάδα πρέπει να έχει ανακαλύψει μια ανεκμετάλλευτη αγορά και να καθορίσει τον τρόπο που θα προσφερθούν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες. Αυτή η ανεκμετάλλευτη αγορά πρέπει να είναι αρχικά μικρού μεγέθους, ώστε να μην ενδιαφέρει τους ανταγωνιστές της επιχείρησης ,επιτρέποντας την έτσι να επιβιώσει στα αρχικά στάδια. Οι venture capital εταιρείες, λοιπόν, είναι πρόθυμες να χρηματοδοτήσουν επιχειρήσεις οι οποίες απευθύνονται σε αγορές που ψάχνουν προϊόντα, παρά σε προϊόντα που ψάχνουν αγορές. Επομένως τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες δεν είναι τόσο σημαντικά όσο θεωρούν όσοι αναζητούν χρηματοδότηση. Επίσης η αγορά θα πρέπει να έχει πιθανότητες μεγάλης και γρήγορης ανάπτυξης μελλοντικά, ώστε η venture capital εταιρεία να αποδεσμεύσει τα κεφάλαιά της. Συμπληρωματικό ρόλο διαδραματίζουν επίσης, η εμπειρία, η προϋπηρεσία στο χώρο που επιχειρείται το τόλμημα, ο δυναμισμός και η ενεργητικότητα, ο ρεαλισμός και η διάθεση ανάληψης κινδύνου, όπως και η ορθολογική σκέψη στη λήψη των αποφάσεων.

2. Επιχειρηματικό σχέδιο (Business Plan)Το business plan είναι τις περισσότερες φορές το μοναδικό έγγραφο κείμενο που παρουσιάζει ολοκληρωμένη την επενδυτική πρόταση. Περιέχει τα βασικά σημεία της επιχειρηματικής δραστηριότητας, την καινοτομία, το προϊόν που προτείνει, τους πιθανούς κινδύνους και τα προβλήματα, την εκτιμούμενη αποδοτικότητα, το ύψος της επένδυσης και τις ροές κεφαλαίων. Το business plan πρέπει να είναι ρεαλιστικό, εφικτό, σύντομο και περιεκτικό, κατανοητό και ικανό να προσελκύσει το ενδιαφέρον του επενδυτή - χρηματοδότη. Η έκτασή του κυμαίνεται από 10 έως 100 σελίδες, με μέσο όρο περίπου τις 50 σελίδες. Με την βοήθεια του επιχειρηματικού σχεδίου και μετά την αξιολόγηση των δυνατοτήτων της επιχείρησης, μπορεί να σχεδιαστεί μια ρεαλιστική στρατηγική για την επίτευξη των στόχων της διοίκησης της εταιρείας

Επιπλέον κριτήρια που χρησιμοποιούν οι venture capital εταιρείες είναι: Συντελεστές απόδοσης επένδυσης (ROI και IRR).Η απόδοση της

επένδυσης ,εξαρτάται από το στάδιο χρηματοδότησης ,το είδος της επένδυσης και το χρόνο που απαιτείται για την ρευστοποίησή της. Κατά αρχήν, η απόδοση θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από μια ασφαλής τοποθέτηση, ενώ η αμοιβή της venture capital εταιρείας για τον κίνδυνο που αναλαμβάνει (risk premium), θα πρέπει να είναι ανάλογη με τον κίνδυνο που έχει παρθεί.

Αναμενόμενος κίνδυνος. Η venture capital εταιρεία προβαίνει σε εκτίμηση της αβεβαιότητας της επένδυσης και προσπαθεί να αναλογιστεί το ενδεχόμενο εμφάνισης αρνητικών παραγόντων όπως η πιθανότητα αποτυχίας του προϊόντος, η εμφάνιση ενός στενού υποκατάστατου του προϊόντος, η μη επίτευξη των στόχων πωλήσεως, η πιθανότητα αποτυχίας του προϊόντος να ικανοποιήσει τις ανάγκες των χρηστών κ.ά.

20 Αποστολόπουλος Ι., 1997, σελ.333.

16

Οι παράγοντες αυτοί συνυπολογίζονται με την προσδοκώμενη απόδοση, έτσι ώστε να επιλεχθεί η επιχείρηση με τον καλύτερο συνδυασμό κινδύνου – απόδοσης.

Ποσοστό του παρεχόμενου μετοχικού κεφαλαίου. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των μετοχών που δίνει η επιχείρηση στην venture capital εταιρεία τόσο πιο διατεθειμένη είναι να την χρηματοδοτήσει, αφού οι venture capital εταιρείες επιθυμούν να ασκούν ισχυρή επιρροή στη διοίκησή τους.

Συμμετοχή της διοίκησης στο κεφάλαιο της επιχείρησης. Η συμμετοχή της διοίκησης στο κεφάλαιο της επιχείρησης ,έστω και μικρού μεριδίου, δημιουργεί κίνητρα για αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των στελεχών και ταύτιση των προοπτικών τους με εκείνες της εταιρείας, προς όφελος και των δυο πλευρών (venture capital εταιρεία και χρηματοδοτούμενη επιχείρηση).

Ο έλεγχος της χρηματοδοτούμενης επιχείρησης. Όσο περισσότερα δικαιώματα ελέγχου και συμμετοχής στις αποφάσεις μιας επιχείρησης έχει η venture capital εταιρεία τόσο περισσότερο ενισχύει θετικά την απόφαση να τη χρηματοδοτήσει. Παρόλο που οι εκπρόσωποι των venture capital εταιρειών δεν συμμετέχουν στην καθημερινή διοίκηση της χρηματοδοτούμενης εταιρείας, βρίσκονται σε άμεση επαφή με τις επενδύσεις τους (μέσος όρος 80 ώρες το χρόνο).

Η διάρθρωση και οι όροι της συμφωνίας. Οι venture capital εταιρείες δίνουν μεγάλη σημασία στους όρους που αναγράφονται στη συμφωνία και ιδιαίτερα σε όσους αφορούν την παροχή προνομιούχου μετοχικού κεφαλαίου, τη μερισματική πολιτική, τα δικαιώματα ψήφου των μετόχων, στη μετατρεψιμότητα άλλων τίτλων σε κοινές μετοχές, στη προστασία αυτών των όρων, στα δικαιώματα ρευστοποίησης και επαναγοράς μετοχών από τις χρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις.

Το στάδιο ανάπτυξης της εταιρείας. Το στάδιο ανάπτυξης είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την επιλογή μιας επένδυσης. Με τα χρόνια οι venture capital εταιρείες έχουν αναθεωρήσει την προτίμηση τους σε εταιρείες που βρίσκονται σε αρχικά στάδια ανάπτυξης και πλέον ενδιαφέρονται να χρηματοδοτούν εταιρείες που βρίσκονται σε πιο ώριμα στάδια λόγω μικρότερου κινδύνου και ίσως δυνατότητας γρηγορότερης ρευστοποίησης (περίπτωση Ελλάδας).

Οι μεταβολές στην οικονομία. Οι venture capital εταιρείες λαμβάνουν υπόψη όλες τις μικροοικονομικές και μακροοικονομικές μεταβλητές που μπορεί να επηρεάσουν την πορεία του επενδυτικού πλάνου στο μέλλον, καθώς και όλες τις επιπτώσεις και τις εξελίξεις της οικονομίας στον κλάδο που γίνεται η επένδυση.

Χρηματοοικονομικές προβλέψεις για τα δικαιώματα των venture capital εταιρειών. Εάν οι προβλέψεις για την απόδοση των μετοχών τους είναι αισιόδοξες ,τότε οι αποφάσεις τους για την επένδυση επηρεάζονται θετικά.

Βαθμός καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Οι venture capital εταιρείες ενδιαφέρονται για επενδυτικά σχέδια τα οποία μετατρέπουν την καινοτομική ιδέα σε απόδοση υψηλού έως υπερβολικού βαθμού.

Οι μελετητές προτείνουν άλλη μια μέθοδο για την επιλογή επενδύσεων, αυτήν της αποτίμησης της αξίας της επιχείρησης .Με την μέθοδο αυτή η venture capital εταιρεία κάνει μια πρόβλεψη για την πραγματοποίηση των στόχων και στην συνέχεια εκτιμά τη πιθανή τελική αξία που θα έχει η επιχείρηση μελλοντικά λαμβάνοντας υπόψη και την υπερπρόσοδο, η οποία προσδίδει την υπεραξία της οικονομικής μονάδας (goodwill). Η τελική αυτή αξία προεξοφλείται στο παρόν με ένα προεξοφλητικό επιτόκιο μεταξύ 40% έως 60%, ανάλογα με το στάδιο χρηματοδότησης. Εάν η επιχείρηση βρίσκεται σε αρχικό στάδιο το προεξοφλητικό επιτόκιο αυτό είναι μεγαλύτερο λόγω υψηλότερου κινδύνου. Για να χρηματοδοτηθεί μια επιχείρηση, η συνολική παρούσα αξία της πρέπει να υπερβαίνει τουλάχιστον το ποσό της απαιτούμενης επένδυσης που απαιτείται για την επένδυση. Υπάρχουν ποικίλοι μέθοδοι για τον υπολογισμό της αξίας μιας επιχείρησης. Συνήθως κατηγοριοποιούνται σύμφωνα με λογιστική προσέγγιση σε τρεις ομάδες:21

Ομάδα Α: Η επιχείρηση δεν λειτουργεί Μέθοδος αναπροσαρμοσμένης καθαρής αξίας της εταιρείας (Adjusted Net book

Value). Μέθοδος τρέχουσας αξίας περιουσιακών στοιχείων (Net Realisable value). Μέθοδος κόστους αντικατάστασης (Replacement Cost).

21 Αποστολόπουλος Ι., 1997, σελ.343-354.

17

Ομάδα Β: Η επιχείρηση λειτουργεί Μέθοδος πραγματική καθαρής θέσης πλέον κεφαλαιοποιημένης μέσης ετήσιας

υπερπροσόδου των πέντε τελευταίων ετών. Ομοίως των πέντε μελλοντικών ετών. Μέθοδος της κεφαλαιοποίησης του μέσου όρου των οργανικών ετησίων κερδών της

τελευταίας πενταετίας. Ομοίως των οργανικών ετησίων κερδών της προσεχούς πενταετίας. Μέθοδος της επιτροπής του χρηματιστηρίου.

Ομάδα Γ: Σύγκριση με ομοειδείς επιχειρήσεις ( Market Value Analysis ) Μέθοδος πολλαπλασιαστή κερδών (P/E Ratio). Μέθοδος πολλαπλασιαστή λογιστικής αξίας (P/Book Value Ratio). Μέθοδος με βάση πρόσφατες εξαγορές επιλεγμένων επιχειρήσεων (Preceded

Transaction Analysis).Τέλος μια διαφορετική προσέγγιση στην προσπάθεια αποτίμησης της αξίας μιας εταιρείας είναι η εκτίμηση με την μέθοδο μελλοντικών προεξοφλητικών χρηματικών ροών (Discounted Cash flow).

6.2 Κίνδυνος και απόδοση.Οι venture capital εταιρείες υπολογίζουν την απόδοσή τους, την οποία απαιτούν από τις επενδύσεις τους προσθέτοντας δύο βασικά συστατικά:

Το επιτόκιο βάσης (base rate). Είναι η απόδοση που απαιτούν από μια σχετική ασφαλή επένδυση και

Την ανταμοιβή κινδύνου (risk premium), η οποία αποζημιώνει τις venture capital εταιρείες για την ανάληψη του πρόσθετου κινδύνου. Η ανταμοιβή κινδύνου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, σημαντικότερος εκ των οποίων είναι το στάδιο ανάπτυξης της χρηματοδοτούμενης επιχείρησης. Ο κίνδυνος αποτυχίας είναι μεγαλύτερος στα αρχικά στάδια ανάπτυξης, για αυτό και η ανταμοιβή κινδύνου, που απαιτείται από τις venture capital εταιρείες είναι μεγαλύτερη για τις αρχικές φάσεις και όσο μετακινούμαστε σε πιο ανεπτυγμένες ο κίνδυνος μειώνεται.

Άλλοι παράγοντες που επιδρούν λιγότερο στην ανταμοιβή κινδύνου είναι: Ο επενδυτικός ορίζοντας Η ανάπτυξη της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας Η εμπειρία της χρηματοδοτούμενης επιχείρησης σχετικά με τον κλάδο στον οποίο

δραστηριοποιείται Η δύσκολη ρευστοποίηση του έργου.

Η απόδοση των επενδύσεων και venture capital εταιρειών προέρχεται από δύο κυρίως πηγές: Έσοδα από πιθανά μερίσματα ή τόκους Κεφαλαιακά κέρδη προερχόμενα από την πώληση μετοχών της χρηματοδοτούμενης

επιχείρησης.Η συνολική απόδοση των venture capital εταιρειών στις Η.Π.Α. από τα μέσα του 1960 έως στα μέσα του 1980 ήταν ιδιαίτερα υψηλή. Από τη περίοδο αυτή και ύστερα η απόδοση έχει μειωθεί. Οι venture capital εταιρείες αναζητούν επενδύσεις που ενδέχεται να δεκαπλασιάσουν τα κέρδη τους μέσα σε πέντε έτη. Επίσης απαιτούν η ετήσια απόδοση μετά από φόρους και τέλη να κυμαίνεται μεταξύ 40% έως 60%. Άρα θεωρητικά η απόδοση μιας τέτοιας επένδυσης θα πρέπει να αποτελείται από την απόδοση χωρίς κίνδυνο, μια ανταμοιβή για την ανάληψη του κινδύνου, μια αποζημίωση για τη δύσκολη ρευστοποίηση της επένδυσης και μια αμοιβή για την παροχή συμβουλών προς τη χρηματοδοτούμενη επιχείρηση.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τις αποδόσεις που απαιτούν οι περισσότερες venture capital εταιρείες από τις επενδύσεις τους, ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης το οποίο χρηματοδοτούν.

18

Πίνακας 1Απαιτούμενες αποδόσεις από τις venture capital εταιρείες ανάλογα με την φάση ανάπτυξης της χρηματοδοτούμενης επιχείρησης

Στάδια Απόδοση (%)Κεφάλαιο σποράς και στάδιο εκκίνησης

50-70%

Πρώτα στάδια ανάπτυξης 40-60%Δεύτερο στάδιο 35-50%Στάδιο ανάπτυξης ή επέκτασης 30-40%Εισαγωγή της επιχείρησης στο χρηματιστήριο

25-35%

Στις Η.Π.Α.,οι στατιστικές δείχνουν ότι στις 100 επενδύσεις, οι 16 είναι επιτυχείς, οι 16 έχουν σχετική επιτυχία, οι 36 είναι οριακές (break-even) και τέλος οι 32 αποτυγχάνουν22. Το ποσοστό αποτυχίας των αρχικών φάσεων χρηματοδότησης μιας επιχείρησης φτάνει το 40%. Οι venture capital εταιρείες, εκτός από την απόδοση ενδιαφέρονται και για τη μείωση του κινδύνου του χαρτοφυλακίου τους, μέσω της μεθόδου της διαφοροποίησης (diversification). Η διαφοροποίηση μπορεί να γίνει με επενδύσεις σε επιχειρήσεις διαφορετικών κλάδων, σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, με συμμετοχή και άλλων κεφαλαιούχων στην ίδια επένδυση, και επενδύσεις σε επιχειρήσεις με διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. Τέλος, οι venture capital εταιρείες ενδιαφέρονται και για την μείωση του κόστους λειτουργίας τους. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που εξειδικεύονται ανά κλάδο δραστηριότητας, ή ανά στάδιο χρηματοδότησης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 : Μορφές επένδυσης Venture capital εταιρειών

Συνήθως μια εταιρεία venture capital προκείμενου να πετύχει το στόχο της, που είναι η μέγιστη απόδοση, επενδύει σε μια εταιρεία υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου με τους παρακάτω τρόπους:

α) με συμμετοχή στο μετοχικό της κεφάλαιο

β) με χορήγηση δανείων

α) Συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο23

Ο συγκεκριμένος τρόπος επένδυσης κεφαλαίων μιας venture capital εταιρείας είναι ο πιο συνηθισμένος και μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Συνήθως επιτυγχάνεται μέσω απόκτησης των μετοχών της επενδυόμενης εταιρείας. Οι μετοχές24 που θα αποκτηθούν μπορεί να είναι είτε κοινές μετοχές, είτε προνομιούχες μετά ψήφου ή χωρίς ψήφο. Επίσης μπορεί να είναι προνομιούχες μετατρέψιμες σε κοινές με διαφορετικές αξίες υπολογισμένες πάνω στις επιδόσεις της επιχείρησης σε συγκεκριμένους προκαθορισμένους επιχειρηματικούς στόχους καθώς και προνομιούχες ή μη μετοχές υποχρεωτικά εξαγοραζόμενες μέσα σε ορισμένη χρονική περίοδο σε προκαθορισμένη αξία από τους άλλους μετόχους, αλλά και προνομιούχες με σταθερό μέρισμα με δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη και σωρευτικά. Ακόμα η venture capital εταιρεία μπορεί να προβεί στην επένδυση μέσω προνομιούχων μετοχών με σταθερό μέρισμα (τόκο) ακόμα και σε περίπτωση ανυπαρξίας κερδών ή μέσω δανείου είτε μετατρέψιμο σε μετοχές είτε κοινό δάνειο σε συνδυασμό με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο. Επί το πλείστον οι ανεξάρτητες venture capital εταιρείες προτιμούν να επενδύουν μέρος των κεφαλαίων τους σε κοινές μετοχές και το υπόλοιπο σε προνομιούχες γενικά μετοχές, ενώ οι εξαρτώμενες από Τράπεζες επιλέγουν μεγαλύτερη αναλογία δανειακών διευκολύνσεων μετατρέψιμων ή μη σε μετοχές.

22 Αποστολόπουλος Ι., 1997, σελ.333.23 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ100.24 Ι. Αποστολόπουλος, 1997, σελ.326 & Ι. Γκαγκάτσιος, 2008, σελ197.

19

Μέσω της συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο αυξάνονται τα ιδία κεφάλαια της εταιρείας υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου και συνεπώς ενισχύεται η δανειοληπτική της ικανότητα και η αξιοπιστία της. Παράλληλα η χρηματοδότηση αυτού του είδους διαφοροποιείται από τη συνηθισμένη σύναψη δανείου καθώς δεν δημιουργείται υποχρέωση τακτικών και προκαθορισμένων εκταμιεύσεων διευκολύνοντας με αυτό το τρόπο τη ταμειακή διαχείριση της εταιρείας υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρηματοδότησης με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο ακολουθείται η τακτική της ενεργούς υποστήριξης (hands on) στην εταιρεία υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου. Αυτή λοιπόν η ενεργός υποστήριξη υλοποιείται από την venture capital εταιρεία με την παροχή υπηρεσιών συμβούλων σε θέματα οργάνωσης, διοίκησης, μάρκετινγκ και γενικότερης στρατηγικής, με σκοπό τη στήριξη και προαγωγή κοινών συμφερόντων. Σχετικά με τον έλεγχο της επιχείρησης, συνήθως όταν η venture capital εταιρεία έχει εμπιστοσύνη στις διευθυντικές ικανότητες της επιχείρησης δεν μετέχει στη διοίκησή της. Αντιθέτως εάν υπάρχουν αμφιβολίες ή μόνο ένας κύριος μέτοχος, τότε η venture capital εταιρεία μπορεί να ζητήσει αυξημένη συμμετοχή στο Διοικητικό Συμβούλιο της επιχείρησης ή την ύπαρξη ισοδύναμης εκπροσώπησης στη διοίκηση της επιχείρησης.Η συγκεκριμένη μορφή επένδυσης για να μπορέσει να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα απαιτεί την ύπαρξη και λειτουργία μιας παράλληλης αγοράς κυρίου χρηματιστηρίου, με χαλαρότερους όρους εισαγωγής των μετοχών για διαπραγμάτευση, και το κατάλληλο φορολογικό καθεστώς που να αναγνωρίζει τις ιδιαιτερότητες των επενδύσεων αυτής της μορφής, επιτρέποντας στον επενδυτή να μπορεί ανά πάσα στιγμή να ρευστοποιεί μέρος ή όλη την επένδυσή του ιδιαίτερα να οι διακυμάνσεις απόδοσης και κινδύνου είναι μεγάλες.

β)Χορήγηση δανείων25

Η επένδυση κεφαλαίων μέσω της χορήγησης δανείου εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου κύριο μέλημα της venture capital εταιρείας είναι να υπάρξει κάποια μορφή εξασφάλισης μέρους της απόδοσης από την επένδυση που κάνει. Για αυτό το λόγο και το δάνειο χορηγείται με αυξημένο επιτόκιο, έτσι ώστε να ανταμειφθεί ο επενδυτής για τον κίνδυνο που αναλαμβάνει.Ο επενδυτής, λοιπόν, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τον μέτοχο, αφού σε περίπτωση ρευστοποίησης ή χρεοκοπίας της χρηματοδοτούμενης εταιρείας έχει περισσότερες πιθανότητες να λάβει ένα μέρος των κεφαλαίων που έχει επενδύσει. Συνάμα ο επενδυτής μπορεί να εξασφαλίσει άμεσες ταμιακές ροές στο μέλλον, αντί να περιμένει τη ρευστοποίηση της επένδυσης του σε κάποια μελλοντική χρονική στιγμή. Από την άλλη ο δανειοδοτούμενος επιχειρηματίας επωφελείται καθώς ο τόκος επί του δανείου είναι αφενός προκαθορισμένος και ανεξάρτητος των αποτελεσμάτων της επιχείρησης και αφετέρου είναι δαπάνη που εκπίπτει πριν το σχηματισμό του φόρου26. Φυσικά αυτός ο τρόπος στήριξης μιας καινοτομικής επιχείρησης ή ιδέας από μια venture capital εταιρεία αναιρεί πολλά από τα στοιχεία που συνθέτουν το δυναμικό χαρακτήρα των venture capital εταιρειών ως μέσου χρηματοδότησης αλλά και ως θεσμού γενικότερα. Συγκεκριμένα η venture capital εταιρεία μετατρέπεται σε πιστωτή, δυσχεραίνεται η συνεργασία μεταξύ της διοίκησης της επιχείρησης και της venture capital εταιρείας και εν τέλει η σύναψη δανείου απαιτεί υποθήκες, ενέχυρα και γενικά ελαττώνει την πιστοληπτική ικανότητα της επιχείρησης προς τρίτους. Συνεπώς για τους παραπάνω λόγους ο συγκεκριμένος τρόπος πραγματοποίησης επένδυσης σπάνια χρησιμοποιείται.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: Χρηματοδότηση ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης της επιχείρησης.

Χρηματοδότηση μέσω επιχειρηματικών κεφαλαίων υψηλού κινδύνου παρέχεται κατά τη διάρκεια όλου του κύκλου ζωής των επιχειρήσεων, με την προϋπόθεση βέβαια να μπορούν να αποφέρουν ικανοποιητική απόδοση στους επενδυτές. Για την venture capital εταιρεία αυτή η σταδιακή χρηματοδότηση έχει αποδειχτεί ως η πιο αποτελεσματική στρατηγική αφού

25 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ.102.26 Ενώ τα μερίσματα μετοχών προνομιούχων ή μη υπολογίζονται μετά τον υπολογισμό και την αφαίρεση των φόρων από τα κέρδη και μεταβάλλονται.

20

προοδευτικά μειώνει τον κίνδυνο. Συγκεκριμένα η εταιρεία χρηματοδοτείται μόνο εφόσον αποδείξει την ικανότητά της να επιτύχει διάφορους επιμέρους στόχους, σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες να επιτύχει τον τελικό της στόχο.

8.1 Φάσεις ανάπτυξης μιας επιχείρησης 27

Προτού προβούμε στην ανάλυση των επιμέρους σταδίων χρηματοδότησης, σκόπιμο είναι να γίνει μια σύντομη αναφορά στις φάσεις εξέλιξης μιας επιχείρησης.

Τυπικά υπάρχουν πέντε φάσεις:

Ανάπτυξη και είσοδος του προϊόντος στην αγορά (Existence Stage) Σε αυτή τη φάση ερευνάται από την επιχείρηση κατά πόσο η τεχνολογία που χρησιμοποιεί είναι επιτυχής και αν δύναται να κατασκευάσει πρότυπα. Με την ολοκλήρωση της συγκεκριμένης φάσης έχει περιορισθεί και ο τεχνολογικός κίνδυνος

Κατασκευή (Survival Stage) Περιλαμβάνονται όλες οι ενέργειες της επιχείρησης προκειμένου να εισέλθει στην αγορά. Όπως η κατασκευή και οργάνωση της παραγωγής και η εγκατάσταση δικτύου προώθησης και διάθεσης του προϊόντος.

Επέκταση (Success and Take- off Stage) Η επιχείρηση επιδιώκει την επέκτασή της στην αγορά και τη γρήγορη ανάπτυξή ης.

Ωριμότητα (Maturity Stage) Η επιχείρηση αντιλαμβάνεται ότι έχει μειωθεί ο ρυθμός των πωλήσεών της και προσπαθεί είτε να τροποποιήσει το προϊόν είτε να το αντικαταστήσει. Εάν δεν ληφθούν επαρκή μέτρα η επιχείρηση θα οδηγηθεί στη τελευταία φάση εξέλιξής της, την φάση παρακμής.

Παρακμή

Όπως είναι αναμενόμενο κάθε φάση εξέλιξης περιέχει διαφορετικό βαθμό κινδύνου και συνεπώς επηρεάζει την επενδυτική συμπεριφορά των εταιρειών Venture Capital. (Βλέπε διάγραμμα 1)

8.2

Στάδια χρηματοδότησης

27 Ι. Αποστολόπουλος Ι., 1997 σελ.328-329

Διάγραμμα 1: Χρηματοδότηση μιας επιχείρησης κατά τις φάσεις εξέλιξης της και εκτίμηση του κινδύνου.

21

Αντιλαμβανόμαστε επομένως, ότι ανάλογα με τη φάση ανάπτυξης στην οποία ανήκει κάθε φορά η εταιρεία καθορίζονται και οι ανάγκες της για χρηματοδότηση. Σε γενικές γραμμές τα στάδια χρηματοδότησης της εταιρείας είναι έξι. Φυσικά ο αριθμός των σταδίων μπορεί να αυξομειωθεί εφόσον η Venture Capital εταιρεία κρίνει ότι είναι απαραίτητο, πρακτική που ακολουθείται συνήθως όταν το εγχείρημα δεν αποδίδει σύμφωνα με τις προσδοκίες της. Τα στάδια χρηματοδότησης είναι τα κάτωθι:

o Κεφάλαιο Σποράς (The Seed Capital)o Στάδιο Εκκίνησης (The Start- up Stage)

o Χρηματοδότηση Πρώτων Σταδίων Ανάπτυξης (Early Stage Financing)

o Χρηματοδότηση Δεύτερου Σταδίου (Second Stage)

o Χρηματοδότηση Ανάπτυξης ή Επέκτασης (Development Finance or Expansion Capital)

o Χρηματοδότηση Γέφυρας (Bridge Financing)

Κεφάλαιο Σποράς (The Seed Capital)Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Επιχειρηματικού Κεφαλαίου (ΕΣΕΚ)28 ορίζει το κεφάλαιο σποράς ως τη «χρηματοδότηση της αρχικής δημιουργίας ενός προϊόντος ή αλλιώς το κεφάλαιο που χορηγείται σε κάποιον επιχειρηματία, προκειμένου να αποδείξει τη σκοπιμότητα ενός επιχειρηματικού σχεδίου, ώστε να δικαιούται κατόπιν χρηματοδότηση εκκίνησης». Στο πρώιμο αυτό στάδιο οι επενδυτές είναι στην πλειονότητά τους business angels, οι οποίοι αναλαμβάνουν να χρηματοδοτήσουν με δικά τους κεφάλαια το εγχείρημα, ελέγχοντας εάν η ιδέα είναι τεχνολογικά και οικονομικά υλοποιήσιμη. Εάν ο επενδυτής κρίνει ότι η ιδέα δεν είναι εφικτή και ότι δεν υπάρχει κάποια δυναμική δεν θα προβεί στην χρηματοδότηση. Αντιθέτως εάν η ιδέα/ προϊόν, παρόλο που δεν είναι άμεσα εφικτή, κρίνεται ότι αξίζει περαιτέρω διερεύνησης υπάρχει η πιθανότητα να τολμήσει τη χρηματοδότηση. Ουσιαστικά στο στάδιο αυτό, καθώς η επιχείρηση δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί (απουσιάζει το προϊόν και η πλήρης ομάδα διοίκησης), το ποσό του κεφαλαίου που επενδύεται είναι συνήθως πολύ μικρότερο από αυτό που επενδύεται στα άλλα στάδια.Αυτή η «απροθυμία» επένδυσης μεγαλύτερου μεγέθους σε κεφάλαιο σποράς οφείλεται κυρίως σε τέσσερις λόγους29:

Τα σχέδια που υποστηρίζει το κεφάλαιο σποράς απαιτούν από τη φύση τους συγκριτικά χαμηλότερο ύψος χρηματοδότησης.

Οι μικρές επενδύσεις είναι λιγότερο οικονομικές, σε σχέση με τις επενδύσεις μεγαλύτερου μεγέθους, όσο αφορά το χρόνο απασχόλησης του εργατικού δυναμικού προκειμένου να γίνει η ανάλυση, ο σχεδιασμός και η διοίκησή τους.

Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή έναρξης της επένδυσης έως τη ρευστοποίησή της συνήθως κυμαίνεται από 7 έως 10 χρόνια (σχετικά μεγάλο διάστημα).

Ο κίνδυνος απαξίωσης του προϊόντος ή της τεχνολογίας αυξάνεται, καθώς εκτείνεται η περίοδος ρευστοποίησης της επένδυσης. Έχει εκτιμηθεί ότι ο κίνδυνος αποτυχίας της επένδυσης για την venture capital εταιρεία ανέρχεται περίπου στο 66,2%30.

Λόγω λοιπόν του υψηλού βαθμού κινδύνου που χαρακτηρίζει το κεφάλαιο σποράς, οι επενδυτές εφαρμόζουν συνήθως υψηλότερα προεξοφλητικά επιτόκια τα οποία μπορούν να φτάσουν σε απαιτούμενη απόδοση ακόμα και το 50%.

Στάδιο εκκίνησης (The Start –up stage).Αποτελεί το δεύτερο στάδιο χρηματοδότησης και απευθύνεται είτε σε επιχειρήσεις οι οποίες βρίσκονται στη διαδικασία οργάνωσης, είτε σε επιχειρήσεις οι οποίες έχουν δημιουργηθεί μέσα στο τελευταίο έτος αλλά δεν έχουν πουλήσει ακόμη τα προϊόντα τους. Στην φάση αυτή τα κεφάλαια χρησιμοποιούνται κυρίως για την ανάπτυξη του προϊόντος, τον έλεγχο του, την 28 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ.16129 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ.16130 Venture Capital financing (wikipedia) http://en.wikipedia.org/wiki/Venture_capital_financing

22

έρευνα της αγοράς και γενικά για την συγκρότηση του επιχειρηματικού σχεδίου της επιχείρησης (Business Plan).Σε σύγκριση με το κεφάλαιο σποράς, το κεφάλαιο κίνησης χαρακτηρίζεται από μικρότερο κίνδυνο και μικρότερη περίοδο ρευστοποίησης (έξι με οχτώ χρόνια), δίνοντας έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό που βρίσκεται μέσα στην επιχείρηση, καθώς και στις ευκαιρίες που εμφανίζονται στην αγορά ως επακόλουθο της πραγματοποίησης της ιδέας από την διοίκηση της εταιρείας. Παρόλα αυτά, το συγκεκριμένο είδος επένδυσης αποφεύγεται εξαιτίας των υψηλών επιτοκίων που απαιτούν οι χορηγοί από τους επιχειρηματίες αλλά και επειδή η περίοδος ρευστοποίησης εξακολουθεί να είναι αρκετά μεγάλη σε σχέση με την μέση περίοδο αποπληρωμής χρηματοδότησης που εφαρμόζουν τα περισσότερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Χρηματοδότηση Πρώτων Σταδίων Ανάπτυξης (Early Stage Financing)Αφορά τη χρηματοδότηση που παρέχεται σε εταιρείες οι οποίες έχουν ολοκληρώσει το στάδιο της ανάπτυξης του προϊόντος τους και χρειάζονται πρόσθετα κεφάλαια ώστε να μπορέσουν να ξεκινήσουν τη βιομηχανική παραγωγή και πώληση του προϊόντος.Χαρακτηριστικά31 της συγκεκριμένης μορφής επένδυσης είναι τα μικρά προς το παρόν ή ανύπαρκτα έσοδα πωλήσεων, η αρνητική ροή κεφαλαίων32, οι βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα προσδοκίες για δραματική αύξηση των εσόδων και των κερδών, καθώς και το γεγονός ότι η εταιρεία διοικείται από μια ολιγάριθμη ομάδα, η οποία συνήθως αποτελείται από επιχειρηματίες με τεχνικό υπόβαθρο και εξειδικευμένες γνώσεις αλλά με μικρή εμπειρία στη διοίκηση αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων. Επενδύσεις αυτής της μορφής έχουν συνήθως ορίζοντα τεσσάρων έως έξι ετών μέχρι τη ρευστοποίησή τους.Στατιστικά έχει παρατηρηθεί ότι τα ποσοστά χρηματοδότησης πρώιμου σταδίου είναι μικρότερα σε σύγκριση με τα ποσοστά χρηματοδότησης κεφαλαίου εκκίνησης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην αυξανόμενη δυνατότητα που αποκτούν οι επιχειρήσεις από στάδιο σε στάδιο να προσελκύουν δανειακά κεφάλαια από την ίδια την αγορά ή εναλλακτικά μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι ίδιες οι επιχειρήσεις δημιουργούν κεφάλαια από τις δραστηριότητές τους, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες τους χωρίς να χρειάζονται πλέον εξωτερική χρηματοδότηση και στήριξη. Παρόλα αυτά οι εταιρείες που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο έχουν πολύ μικρές πιθανότητες να είναι κερδοφόρες αφού τώρα αρχίζουν να αναπτύσσονται.

Χρηματοδότηση Δεύτερου Σταδίου (Second Stage)Ως χρηματοδότηση δεύτερου σταδίου ορίζεται η παροχή κεφαλαίων σε μια εταιρεία της οποίας το προϊόν ήδη παράγεται και διατίθεται. Ουσιαστικά σε αυτή τη φάση η εταιρεία έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπη με τους ανταγωνιστές της και προσπαθεί να αποκτήσει ένα μερίδιο της αγοράς. Επιπλέον στοχεύει στη μείωση των εξόδων ώστε να λειτουργήσει στο νεκρό της σημείο. Τη κύρια ευθύνη φέρει η ομάδα διαχείρισης, η οποία διαχειρίζεται τη διαδικασία ανάπτυξης του προϊόντος και παρατηρεί πως αντιδρά στον ανταγωνισμό. Εάν αποδειχθεί ικανή να αντεπεξέλθει στον ανταγωνισμό, η venture capital εταιρεία θα χρηματοδοτήσει το επόμενο στάδιο, ειδάλλως είτε θα ζητήσει την αναδιοργάνωση της ομάδας διαχείρισης είτε θα διακόψει την χρηματοδότηση. Σε αυτό το στάδιο ο κίνδυνος αποτυχίας είναι αισθητά μειωμένος, περίπου 33,7%. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται σε αυτό το επίπεδο επειδή το προϊόν είχε ήδη διαμορφωθεί στο προηγούμενο στάδιο και αυτό που απομένει είναι η προώθηση και η πώληση του.

Χρηματοδότηση Ανάπτυξης ή Επέκτασης (Development Finance or Expansion Capital)Στο στάδιο αυτό η χρηματοδότηση παρέχεται για να στηριχθεί η επέκταση- μεγέθυνση μιας εταιρείας η οποία λειτουργεί τουλάχιστον στο νεκρό της σημείο. Η επιχείρηση σε αυτό το σημείο έχει συγκεντρώσει πληροφορίες από το προηγούμενο στάδιο σχετικά με την προώθηση των προϊόντων της στην αγορά και αποβλέπει στην περαιτέρω επέκτασή της, τη δημιουργία νέων προϊόντων και γενικά στην αύξηση του κεφαλαίου κίνησης της. Αντίστοιχα η venture capital εταιρεία προκειμένου να χρηματοδοτήσει το εγχείρημα εξετάζει κατά πόσο έχει μειωθεί το λειτουργικό κόστος και πως αντιδρά το προϊόν στην αγορά. Γενικά στο

31 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ. 16432 Συνεπώς και των κερδών

23

στάδιο αυτό συγκεντρώνει μεγαλύτερες πιθανότητες χρηματοδότησης λόγω του μειωμένου κινδύνου αποτυχίας (περίπου 13,6 με 20,1%) και της αυξημένης απόδοσης.

Χρηματοδότηση Γέφυρας (Bridge Financing)Είναι το τελευταίο στάδιο χρηματοδότησης μέσω επιχειρησιακών κεφαλαίων υψηλού κινδύνου και στοχεύει στην πιο κερδοφόρα έξοδο των επενδυτών από το εγχείρημα .Το συγκεκριμένο είδος χρηματοδότησης προσπαθεί να συνδέσει το κενό που υπάρχει στην χρηματοδότηση της επιχείρησης από την τωρινή κατάσταση μέχρι η επιχείρηση να βρει μόνιμους πια χρηματοδότες. Ο όρος «γέφυρα» έχει υιοθετηθεί επειδή αυτή η μορφή επένδυσης αποτελεί ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ της μετοχικής και της δανειακής χρηματοδότησης σε όρους κινδύνου – απόδοσης αλλά και επειδή είναι η τελευταία χρηματοδότηση που προσφέρεται σε μια ιδιωτική εταιρεία κατά το χρονικό διάστημα που προηγείται της πώλησης της ή της πώλησης των μετοχών της στο κοινό. Ο κίνδυνος αποτυχίας του εγχειρήματος δεν έχει εξαλειφθεί, αντιθέτως είναι ακόμα υπαρκτός, αν και σε μικρό βαθμό και κυρίως εξαρτάται από την σωστή επιλογή σχετικά με την επέκταση της επένδυσης ή διακοπής της χρηματοδότησης.

Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί και άλλες μορφές χρηματοδότησης33 με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο όπως η εξαγορά ζημιογόνου επιχείρησης με σκοπό την ανόρθωσή της (Χρηματοδότηση Στροφής – Turn Around ή Rescue Financing), η εξαγορά της επιχείρησης από το υπάρχον μάνατζμεντ (Management Buy- Out) ή από νέα ομάδα μάνατζμεντ (Management Buy – In), τακτική χρηματοδότησης που αποφέρει κέρδη σε σύντομο χρονικό διάστημα, με μικρό κίνδυνο αλλά χωρίς σημαντικές αποδόσεις. Άλλη επενδυτική μορφή αποτελεί η εξαγορά μεριδίου απερχόμενου εταίρου (Replacement Financing), δηλαδή χρηματοδότηση για την αγορά των υφιστάμενων μετοχών μιας εταιρείας από άλλους μετόχους, είτε αυτοί είναι ιδιώτες είτε εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων ή το χρηματιστήριο. Μια τελευταία τάση που έχει παρατηρηθεί ότι ακολουθείται από τις εταιρείες venture capital είναι η απομάκρυνση από τις εταιρείες υψηλής αποτίμησης και η επικέντρωση στη χρηματοδότηση εταιρειών τεχνολογίας που βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο με στόχο τον καλύτερο έλεγχο του επενδυμένου κεφαλαίου σε μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη αγορά34.Συνοψίζοντας, λοιπόν, παρατηρούμε ότι οι venture capital εταιρείες παρέχουν στις επιχειρήσεις μόνο τα απαραίτητα κεφάλαια που χρειάζονται προκειμένου να περάσουν από το ένα στάδιο χρηματοδότησης στο επόμενο. Αυτή η τακτική μπορεί να δικαιολογηθεί αν λάβουμε υπόψη το υψηλό ποσοστό αποτυχίας που εντοπίζεται σε αυτού του είδους χρηματοδοτούμενες επιχειρήσεις. Συνεπώς εάν η εξέλιξη της επιχείρησης δεν είναι ικανοποιητική η venture capital εταιρεία είτε θα σταματήσει την χορήγηση των επιπλέον κεφαλαίων οδηγώντας την επιχείρηση σε σίγουρο κλείσιμο είτε θα διαθέσει επιπλέον κεφάλαια με λιγότερο ευνοϊκούς όρους, σε μικρότερη ποσότητα, ακόμα μπορεί να αλλάξει την διοίκηση της φέρνοντας έτσι την επιχείρηση σε αδιέξοδο. Βέβαια μια τέτοια στρατηγική από μέρους της venture capital εταιρείας όχι μόνο θα οδηγήσει την χρηματοδοτούμενη επιχείρηση σε κλείσιμο αλλά θα ζημιώσει και την ίδια την που έχει επενδύσει τόσα κεφάλαια.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Διαδικασία Επενδυτικού Κύκλου

Προκειμένου μια venture capital εταιρεία να υπογράψει τη σύμβαση χρηματοδότης μιας καινοτόμας ιδέας προϊόντος χρειάζεται να εξετάσει τις δυνατότητες του εν λόγω εγχειρήματος. Η διαδικασία επιλογής μπορεί σε βασικές γραμμές να χωριστεί σε δυο φάσεις, την προ-επενδυτική και στην μετά–επενδυτική. Κατά την προ-επενδυτική φάση συνήθως ακολουθούνται τα παρακάτω στάδια:

Πρώτη επαφή της ενδιαφερόμενης για συνεργασία με την venture capital εταιρεία επιχείρησης και υποβολή της επιχειρηματικής της ιδέας (business idea) και της σύνοψης του επιχειρηματικού σχεδίου (business plan outline).

33 Κίοχος Α.Π. Παπανικολάου «Χρήμα-Πίστη-Τράπεζες» 2000 4η έκδοση σελ. 397 καθώς και M.Bakatski- Manoudaki, K. Kosmidou, G. Papadopoulos, C. Zopounidis,2006, σελ.834 Kathryn Hawkins, 01/04/2012 (http://wire.inc.com/2012/01/04/venture-capitalists-show-more-caution/)

24

Κατόπιν η venture capital εταιρεία προβαίνει σε μια αρχική αξιολόγηση των υποψήφιων εγχειρημάτων με όχι και τόσο αυστηρά κριτήρια, επιλέγει τα πιο πιθανά σε υλοποίηση και συνεδριάζει επί του σχεδίου με διάφορα μέλη της επιχειρηματικής ομάδας (Screening Phase).

Ακολουθεί αξιολόγηση και εκτίμηση (αρχικός έλεγχος – due diligence) με κριτήρια πιο αυστηρά και τα πιο υποσχόμενα – ενδιαφέροντα εγχειρήματα επιλέγονται για περαιτέρω μελέτη (Evaluation Phase). Συνάμα υπογράφεται από τη venture capital εταιρεία δέσμευσης μη αποκάλυψης σε τρίτους του περιεχομένου του επιχειρηματικού σχεδίου της υποψήφιας επιχείρησης.

Εκδήλωση πρόθεσης χρηματοδότησης από την venture capital εταιρεία με υπογραφή του λεγόμενου Letter of Intent και ενδελεχής έλεγχος (Due Diligence) από τα στελέχη της venture capital τόσο στα περιουσιακά στοιχεία της υποψήφιας επιχείρησης (αν πρόκειται για ήδη υφιστάμενη επιχείρηση) όσο και στα μεγέθη και τις προβλέψεις του επιχειρηματικού σχεδίου.

Έναρξη διαπραγματεύσεων μεταξύ στελεχών venture capital εταιρείας και της υποψήφιας για την κατάρτιση του συμβολαίου συνεργασίας. Στην παρούσα φάση καθορίζεται η σχέση συνεργασίας καθώς και ο οικονομικός και λογιστικός έλεγχος. Εφόσον υπάρξει αμοιβαία συμφωνία η φάση ολοκληρώνεται με την υπογραφή του συμβολαίου συνεργασίας και τη χρηματοδότηση της επιχείρησης.

Συνήθως η διαδικασία της πρώτης φάσης διαρκεί περίπου δύο ή τρεις μήνες, ανάλογα με το επίπεδο της προετοιμασίας. Αντιθέτως στη δεύτερη φάση του επενδυτικού κύκλου που είναι και πιο χρονοβόρα διακρίνουμε:

Τη παροχή κεφαλαίου όπως προβλέπεται στο παραπάνω συμβόλαιο. Συνεργασία μεταξύ της ομάδας διαχείρισης (management team) της επιχείρησης και

της venture capital εταιρείας, η οποία κατέχει πια θέση ενεργού εταίρου. Συγκεκριμένα τα στελέχη της venture capital εταιρείας ταυτόχρονα συμβουλεύουν και ασκούν έλεγχο σε θέματα στρατηγικής επιχειρηματικής ανάπτυξης, διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, σε θέματα οικονομικού σχεδιασμού και επέκτασης της επιχείρησης σε νέες αγορές.

Τέλος ο επενδυτικός κύκλος της venture capital εταιρείας ολοκληρώνεται με την εκκαθάριση από την επένδυση, γνωστή και ως έξοδος. Στην περίπτωση που η επένδυση δεν αποτύχει, η έξοδος γίνεται συνήθως με τη πώληση του ποσοστού ιδιοκτησίας της στα στελέχη της υπάρχουσας επιχείρησης ή σε τρίτο θεσμικό επενδυτή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Έξοδος της επιχείρησης Venture Capital από την επένδυση

Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της αρχικής επένδυσης και της αποδέσμευσης του κεφαλαίου αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα για τον επενδυτή. Σε μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα η venture capital εταιρεία θα θελήσει να ρευστοποιήσει την επένδυσή της όταν διαπιστώσει ότι η στιγμή είναι κατάλληλη για την πραγματοποίηση υψηλότερων κερδών ή απλά όταν θεωρεί ότι τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν καλύτερα στο μέλλον. Πολλές φορές γίνεται ένας σχεδιασμός από πριν για να μην δημιουργηθούν οικονομικές απώλειες κατά την έξοδο από την επένδυση αλλά και η ίδια η έξοδος να μην έχει αρνητικό αντίκτυπο στην επιχείρηση. Η ρευστοποίηση γίνεται ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης της επιχείρησης, από 3 έως 10 χρόνια35. Όταν η χρηματοδοτούμενη επιχείρηση βρίσκεται υπό καθεστώς πτώχευσης ή αναγκαστικής ρευστοποίησης, η επένδυση χάνεται.Η αποδέσμευση των κεφαλαίων από την επένδυση μπορεί να γίνει με έναν από τους παρακάτω τρόπους:36

1. Πώληση των μετοχών μέσω του χρηματιστηρίου.2. Πώληση σε τρίτη εταιρεία (trade sale).

35 Αποστολόπουλος Ι.,1997, σελ.358.36 Μ. Ξανθάκης, Λ. Τσιπούρη, 2001, σελ. 182-187.

25

3. Πώληση στους ιδρυτές ή τους μετόχους της εταιρείας 4. Πώληση μετοχών σε τρίτο επενδυτή5. Χρηματοδότηση από μια παραδοσιακή πηγή.6. Εκκαθάριση.7. Αποπληρωμή δανειακής χρηματοδότησης.8. Αγορά μετοχών από την ίδια την εταιρεία (MBO, share buy backs)9. Συνδυασμός των παραπάνω

Πώληση των μετοχών μέσω του χρηματιστηρίου.Η ρευστοποίηση της επένδυσης μέσω της διάθεσης των μετοχών στις χρηματιστηριακές αγορές αποτελεί την πιο συνηθισμένη μορφή αποδέσμευσης του venture capital. Όταν η χρηματοδοτούμενη επιχείρηση προβεί σε Αρχική Δημόσια Προσφορά (IPO,Initial Public Offering),δηλαδή στην πώληση των μετοχών της στο επενδυτικό κοινό για πρώτη φορά, έχει την δυνατότητα να πουλήσει τις μετοχές είτε στην πρωτογενή (primary), είτε στην δευτερογενή αγορά (secondary), εφόσον φυσικά έχουν ήδη εισαχθεί οι μετοχές της στο χρηματιστήριο. Έτσι με την αγορά των νεοκδοθέντων μετοχών της από το ευρύ κοινό, η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα να αντλήσει άμεσα κεφάλαια που θα χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις ή κεφάλαια κίνησης ή εξόφλησης δανείων ή επεκτάσεις. Επίσης δύνεται η δυνατότητα στους παλιούς μετόχους να πουλήσουν τις μετοχές τους στη δευτερογενή αγορά αποκομίζοντας κέρδη κεφαλαίου. Βέβαια για να πετύχει η διαδικασία της ρευστοποίησης είναι σημαντικό η κεφαλαιαγορά να λειτουργεί με υγιείς ρυθμούς και κανόνες.Θα πρέπει να συμπληρώσουμε ότι μια έρευνα σε 433 επενδύσεις venture capital στις Η.Π.Α. κατά την περίοδο 1978-1987, αποκάλυψε ότι οι περισσότερες venture capital εταιρείες, αντίθετα με τα αναμενόμενα δεν αντιμετωπίζουν την έκδοση μετοχών στην πρωτογενή αγορά ως μια άμεση στρατηγική εξόδου.

Πώληση σε τρίτη εταιρεία (trade sale).Πρόκειται για μια μορφή εξόδου όπου μια τρίτη εταιρεία εξαγοράζει μερίδιο ή ολόκληρη τη χρηματοδοτούμενη επιχείρηση. Η εταιρεία αυτή έχει εντυπωσιαστεί από τις προοπτικές και τα αποτελέσματα της χρηματοδοτούμενης επιχείρησης, ή θέλει να μεταφέρει την τεχνογνωσία της μέσα στην εταιρεία. Με τη συγκεκριμένη μέθοδος εξόδου αποφεύγεται το κόστος εισαγωγής στην αγορά τίτλων, οι αμοιβές χρηματιστών, αναδόχων, συμβούλων, παρακολούθηση κ.λ.π. Πώληση στους ιδρυτές ή τους μετόχους της εταιρείας.Σε αυτή την περίπτωση οι κύριοι μέτοχοι της χρηματοδοτούμενης εταιρείας αγοράζουν το μερίδιο συμμετοχής της venture capital εταιρείας καταβάλλοντας το ανάλογο τίμημα. Είναι πιθανό στο αρχικό συμβόλαιο συνεργασίας να έχει καθοριστεί η τιμή άσκησης μιας τέτοιας πώλησης, ως ποσοστό των πωλήσεων του προηγούμενου έτους επί ένα πολλαπλασιαστή ή ως πολλαπλάσιο των καθαρών κερδών του προηγούμενου έτους κλπ.

Πώληση μετοχών σε τρίτο επενδυτή.Αφορά την μεταβίβαση του μεριδίου της venture capital εταιρείας σε άλλη εταιρεία της ίδιας μορφής, η οποία ενδιαφέρεται να συνεχίσει το έργο της προηγούμενης ως προς την χρηματοδότηση και την στήριξη της εταιρείας. Αυτή η μορφή πώλησης αποτελεί ένα πλήγμα στο γόητρο της εταιρείας venture capital,αφού αναγκάζεται να πουλήσει το μερίδιο των μετοχών της εταιρείας που έχει χρηματοδοτήσει σε χαμηλότερη τιμή από την προηγούμενη περίπτωση.

Χρηματοδότηση από μια παραδοσιακή πηγή37.Σε αυτό το στάδιο μια παραδοσιακή πηγή χρηματοδότησης (π.χ. μια τράπεζα) είναι διατεθειμένη να αντικαταστήσει τον κεφαλαιούχο επιχειρηματικών συμμετοχών, εξαγοράζοντας τη συμμετοχή του στην επιχείρηση.

Εκκαθάριση.Όταν η απόδοση της χρηματοδοτούμενης εταιρείας δεν είναι η αναμενόμενη ή σε περίπτωση χρεοκοπίας, όταν η αξία της επιχείρησης θεωρείται μηδενική, τότε γίνεται εκκαθάριση (διαγραφή) από το χαρτοφυλάκιο της venture capital. Η εκκαθάριση ως μέθοδος

37 Βασιλείου Δ. & Ηρειώτης Ν, 2008, σελ. 484.

26

ρευστοποίησης δεν αποσκοπεί στην μεγιστοποίηση των ωφελειών αλλά στην ελαχιστοποίηση της ζημίας. Συνήθως, μετά από δικαστική απόφαση, πωλούνται τα περιουσιακά στοιχεία της χρηματοδοτούμενης εταιρείας με στόχο στην επανάκτηση των επενδυμένων κεφαλαίων από μέρους της venture capital εταιρείας.Αποπληρωμή δανειακής χρηματοδότησης.Η μέθοδος αυτή αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου η χρηματοδότηση έγινε μέσω δανείου, οπότε και η ρευστοποίηση θα πραγματοποιηθεί σταδιακά μέσα σε προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Η μέθοδος αυτή εξόδου ελαχιστοποιεί τους κινδύνους, αφού η χρηματοδοτούμενη εταιρεία σε συγκεκριμένο χρόνο εξοφλεί τις υποχρεώσεις της στην venture capital εταιρεία.

Αγορά μετοχών από την ίδια την εταιρεία (MBO, share buy backs).Σε αυτή την περίπτωση η διοικητική ομάδα της χρηματοδοτούμενης εταιρείας εξαγοράζει μερίδιο μετοχών από την venture capital εταιρεία. Παρόλο που οι venture capitalists δεν την περιλαμβάνουν στα αρχικά πλάνα της επένδυσης ,και την ακολουθούν όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά. Συνδυασμός των παραπάνω.Η έξοδος μπορεί να επιτευχθεί και με ένα συνδυασμό των παραπάνω μεθόδων. Δυνητικά αυτό θα μπορούσε να συμβεί με δυο τρόπους, είτε με ποσοτικό είτε με ποιοτικό συνδυασμό.Ο ποσοτικός συνδυασμός αποτελεί μια μικτή στρατηγική ρευστοποίησης όπου περιλαμβάνονται δύο ή περισσότερες από τις παραπάνω επιλογές. Για παράδειγμα μια venture capital εταιρεία μπορεί να αποφασίσει να ρευστοποιήσει τη συμμετοχή της πουλώντας πρώτα μέρος του μετοχικού κεφαλαίου που διαθέτει στην χρηματοδοτούμενη εταιρεία και στη συνέχεια το υπόλοιπο σε άλλη venture capital εταιρεία.Από την άλλη ο ποιοτικός συνδυασμός, συνδυάζει μια από τις παραπάνω μεθόδους με ένα άλλο χρηματοδοτικό εργαλείο.Έστω τρεις εταιρείες, μια venture capital, μια τράπεζα και μια εταιρεία υψηλού επενδυτικού κινδύνου. Ας υποθέσουμε ότι ο σκοπός της venture capital είναι να ρευστοποιήσει σύντομα την επένδυση κοινού μετοχικού τύπου που έχει κάνει στην υψηλού επενδυτικού κινδύνου εταιρεία. Από την άλλη η διοίκηση της υψηλού επενδυτικού κινδύνου εταιρείας ενδιαφέρεται να συγκεντρώσει την ισχυρή πλειοψηφία ή το σύνολο του μετοχικού της κεφαλαίου, επειδή θέλει να θέσει σε εφαρμογή το νέο της επενδυτικό σχέδιο, το οποίο έχει προοπτικές κερδοφορίας. Η τράπεζα προτίθεται να προβεί σε χορήγηση δανείου στην υψηλού επενδυτικού κινδύνου εταιρεία εφόσον αυτή είναι φερέγγυα. Η τράπεζα, λοιπόν, αποφασίζει και χορηγεί το δάνειο στην εταιρεία υψηλού επενδυτικού κινδύνου, η οποία αναλαμβάνει την υποχρέωση αποπληρωμής του ,και το μεταβιβάζει στην venture capital εταιρεία, η οποία με τη σειρά της μεταβιβάζει τις ίσης αξίας μετοχές της στη διοίκηση της εταιρείας υψηλού επενδυτικού κινδύνου. Το αποτέλεσμα είναι ότι η venture capital εταιρεία έχει ήδη ρευστοποιήσει τη συμμετοχή της και είναι σε θέση πλέον να υλοποιήσει τους εναλλακτικούς στόχους της, ενώ η τράπεζα έχει βελτιώσει την σύνθεση του συνολικού της χαρτοφυλακίου, αυξάνοντας τις χορηγήσεις και μειώνοντας τις λιγότερο ή καθόλου αποδοτικές τοποθετήσεις. Τέλος η διοίκηση της υψηλού επενδυτικού κινδύνου εταιρείας έχει πλέον αποκτήσει σχεδόν το σύνολο των μετοχών και θα εργαστεί πιο αποδοτικά για την υλοποίηση των επενδυτικών της σχεδίων, η επιτυχία των οποίων θα εξασφαλίσει την αποπληρωμή του δανείου και υψηλότερες αποδόσεις.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ο Θεσμός του venture capital στην Ελλάδα.

11.1 Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για το venture capitalΟ θεσμός του επιχειρηματικού κεφαλαίου εισήχθη στην Ελλάδα με τους νόμους 1775/88 και 2166/93 οι οποίοι οδήγησαν στην ίδρυση των Ε.Π.Ε.Κ ( Εταιρείες Παροχής Επιχειρηματικών Κεφαλαίων). Δυστυχώς οι παραπάνω νόμοι εξαιτίας του πλαισίου που είχαν δημιουργήσει περιόριζαν τις επενδύσεις των εταιρειών στους τομείς της ¨υψηλής¨ τεχνολογίας και περιελάμβαναν αρκετή γραφειοκρατική διαδικασία προκειμένου να εγκριθούν οι επιδοτήσεις των επενδύσεων. Για αυτούς τους λόγους αντικαταστάθηκαν με το νόμο 2367/95, ο οποίος μετονόμασε τις Ε.Π.Ε.Κ. σε Ε.Κ.Ε.Σ (Εταιρείες Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών). Το νέο πλαίσιο επέτρεπε την ευρεία εφαρμογή του θεσμού και πέραν της υψηλής τεχνολογίας

27

και καινοτομίας, χωρίς να συνδέεται υποχρεωτικά με κρατικές επιχορηγήσεις και επίπονες γραφειοκρατικές διαδικασίες Παρόλο τις προσπάθειες του νόμου να αναμορφώσει το πλαίσιο λειτουργίας του venture capital δεν κατάφερε να το επιτύχει. Με το άρθρο 28 του Ν. 2843/2000 ιδρύεται το Ταμείο Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας38 (ΤΑΝΕΟ ΑΕ) η λειτουργία του οποίου συνδέεται άμεσα με την καθιέρωση του θεσμού Α.Κ.Ε.Σ.. Ο νόμος 2992/2002 εισάγει στην Ελλάδα το θεσμό των Αμοιβαίων Κεφαλαίων Επιχειρηματικών Συμμετοχών κλειστού τύπου (Α.Κ.Ε.Σ.) τα οποία διαχειρίζονται από Ανώνυμες Εταιρείες (Α.Ε.) ή Εταιρείες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (Ε.Π.Ε.Υ.). Βασικός σκοπός όλων αυτών των εταιρειών είναι η χρηματοδότηση νέο-ιδρυόμενων ή μικρομεσαίων μη εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά επιχειρήσεων με συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο. Κατά προτίμηση επενδύουν σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους κατά εξοχήν τομείς της νέας οικονομίας αλλά και σε εταιρείες που στηρίζουν την ανταγωνιστικότητά τους σε εφαρμογές νέων τεχνολογιών προερχόμενων από τη νέα οικονομία. Τα Α.Κ.Ε.Σ προσφέρουν φορολογικές διευκολύνσεις τόσο σε εγχώριους και όσο ξένους μετόχους αφού δεν φορολογούνται ως οργανισμοί. Φορολογούνται μόνο τα εισοδήματα των μετόχων που συμμετέχουν σε αυτά. ενώ παράλληλα δίνουν στους ξένους μετόχους τη δυνατότητα να μην διατηρούν μόνιμη έδρα στη χώρα. Σταθμό για την προώθηση των επενδύσεων στην Ελλάδα αποτέλεσε η ψήφιση της Διαδικασίας Ταχείας Αδειοδότησης, Ν. 3775/2009 άρθρο 9 Κεφ. Β, ή γνωστός και ως νόμος Fast Track. Ο συγκεκριμένος νόμος αποτελεί μια πρωτοποριακή για τα Ελληνικά δεδομένα διαδικασία επιτάχυνσης αδειοδοτήσεως σημαντικών επενδύσεων για την Ελληνική οικονομία, καθώς και συνολική εξυπηρέτηση των επενδυτών για την έκδοση των απαραίτητων αδειών από έναν μόνο φορέα (one-stop-shop) την Invest in Greece39. Για την ένταξη στο Νόμο Fast Track τα επενδυτικά σχέδια θα πρέπει να πληρούν μία τουλάχιστον από τις εξής προϋποθέσεις:

Το συνολικό ποσό της επένδυσης να ξεπερνά τα διακόσια εκατομμύρια ευρώ (€ 200.000.000)

Επένδυση ποσού τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ευρώ ετησίως (€ 1.000.000/ανά έτος) σε έργα υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας, ανεξαρτήτως του συνολικού ποσού της επένδυσης

Το ποσό της επένδυσης να ξεπερνά τα εβδομήντα πέντε εκατομμύρια ευρώ (€ 75.000.000) και ταυτόχρονα από την επένδυση να δημιουργούνται τουλάχιστον διακόσιες νέες θέσεις εργασίας

Η τελευταία νομοθετική ρύθμιση της πολιτείας για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων στην Ελλάδα υπήρξε ο επενδυτικός νόμος 3908/2011. Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η διαμόρφωση καθεστώτων ενίσχυσης των επενδύσεων, με τα οποία θα βελτιωθεί η επιχειρηματικότητα, η τεχνολογική ανάπτυξη, η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και η περιφερειακή συνοχή, ενώ ταυτόχρονα θα προωθηθεί η πράσινη οικονομία.

11.2 Η εφαρμογή του Venture Capital στην Ελληνική αγορά.Η venture capital χρηματοδότηση αποτελεί σχετικά μια νέα αναπτυσσόμενη ιδέα στην Ελλάδα. Παρόλο που ο συγκεκριμένος θεσμός είχε εμφανιστεί ήδη από την δεκαετία του 80 (με πρωτοστάτη τις Η.Π.Α. και αργότερα τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη), στην Ελλάδα δεν είχαν δημιουργηθεί εκείνη την χρονική περίοδο οι κατάλληλες προϋποθέσεις που θα επέτρεπαν την εισαγωγή και εφαρμογή αυτού του θεσμού. Δεν υπήρχε, δηλαδή, το κατάλληλο θεσμικό και φορολογικό καθεστώς ούτε η απαραίτητη οργάνωση και λειτουργία της κεφαλαιαγοράς που θα επέτρεπε την εισαγωγή – ανάπτυξη των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών. Το γεγονός αυτό οδήγησε την Ελληνική κυβέρνηση να προβεί σε αρκετές θεσμικές και φορολογικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την ενίσχυση των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών40.

38 Η λειτουργία και η δράση του εν λόγο θεσμού αναλύεται σε παρακάτω κεφάλαιο.39 Αποτελεί τον αρμόδιο εθνικό φορέα ο οποίος λειτουργεί ως Κέντρο Εξυπηρέτησης Επενδυτών (one – shop shop) με σκοπό την προώθηση, προσέλκυση και υποστήριξη των άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα καθώς και την υλοποίηση της διαδικασίας «Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων». Η Invest in Greece εισηγείται στη Διυπουργική Επιτροπή Επενδύσεων (Δ.Ε.Ε.), η οποία είναι αρμόδια για την απόφαση της τελικής ένταξης των επενδύσεων στο Νόμο Fast Track, καθώς και για την εποπτεία και παρακολούθησή τους.40 Βλέπε κεφάλαιο «Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για το venture capital »

28

Καθοριστικό ρόλο για την επέκταση του venture capital θεσμού στην Ελλάδα αποτέλεσε η ίδρυση της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων (HELLENIC VENTURE CAPITAL ASSOCIATION) το Σεπτέμβριο του 2003. Συγκεκριμένα η Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων στοχεύει στην ανάπτυξη επενδύσεων σε βασικούς τομείς της Ελληνικής οικονομίας.

11.2.1 Ανασταλτικοί παράγοντες ανάπτυξης του venture capital στην ΕλλάδαΤροχοπέδη στην εφαρμογή και επέκταση του venture capital θεσμού στον Ελλαδικό χώρο αποτελούσε για μεγάλο διάστημα η χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία, η μειωμένη ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων, το χαμηλό ποσοστό τεχνογνωσίας και καινοτομίας, η έλλειψη κυρίως φορολογικών κινήτρων και η φορολογική αστάθεια (ιδιαίτερα από το 2009 και εξής). Με τη θέσπιση όμως του νέου επενδυτικού νόμου (3908/2011) και της Διαδικασίας Ταχείας Αδειοδότησης (Fast – Track) που εισάγουν ένα νέο πλαίσιο κανονισμών και διαδικασιών μπορούμε να ευελπιστούμε στην υπερπήδηση των υφιστάμενων εμπορίων.Παρά τις συγκροτημένες προσπάθειες για βελτίωση τα προβλήματα δεν έχουν ακόμα ξεπεραστεί. Οι κύριοι παράγοντες που δυσχεραίνουν την venture capital χρηματοδότηση στην Ελλάδα εντοπίζονται στην ίδια τη δομή της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας και τη νοοτροπία που τη διέπει. Η ύπαρξη οικογενειοκρατούμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ο μη διαχωρισμός του μάνατζμεντ από την ιδιοκτησία αποτελεί το βασικότερο εμπόδιο.41

Η ρίζα του προβλήματος εντοπίζεται στους τρόπους χρηματοδότησης του παρελθόντος. Οι μόνες πηγές που υπήρχαν τότε ήταν οι τράπεζες και η ίδια η οικογένεια. Δεν υπήρχαν ούτε αυξήσεις κεφαλαίου από τις κεφαλαιαγορές ούτε ομολογιακά δάνεια ούτε χρηματοδότηση από venture capital. Η έλλειψη αυτή εμπόδισε τον διαχωρισμό διοίκησης και ιδιοκτησίας, που είναι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των ελληνικών επιχειρήσεων. Στις ίδιες αιτίες οφείλεται και η κακή κεφαλαιακή διάρθρωση των ελληνικών επιχειρήσεων, η οποία έγινε ιδιαίτερα εμφανής τη δεκαετία του 80 με τις προβληματικές από τον υπερδανεισμό επιχειρήσεις. Συνάμα η ίδια η έκταση, το μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων, που στη πλειοψηφία τους είναι μικρομεσαίες, δεν διευκολύνει την υπάρχουσα κατάσταση. Πρόβλημα που οφείλεται τόσο στο μέγεθος της ελληνικής οικονομίας όσο και στην προηγούμενη οικονομική της «απομόνωση». Παρόλο που με την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το άνοιγμα των συνόρων του ανατολικού μπλοκ. άρχισε και η επιχειρηματική κοινότητα να ενεργεί και να υιοθετεί ευρωπαϊκά πρότυπα χρηματοδότης, δυσπιστία απέναντι στους εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης συνεχίζει να υπάρχει, βάζοντας έτσι εμπόδια στην αξιοποίηση των καινοτόμων ιδεών. Επιπλέον οι σημερινές venture capital εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελληνική αγορά και επί το πλείστον αποτελούν θυγατρικές των τραπεζών, εστιάζουν μόνο σε ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι της αγοράς. Επενδύουν σε επιχειρήσεις που βρίσκονται λίγα στάδια πριν την είσοδό τους στο Χρηματιστήριο Δείχνουν δηλαδή, ενδιαφέρον κυρίως για τη χρηματοδότηση επενδύσεων με μικρό κίνδυνο. Όπως για παράδειγμα είναι η χρηματοδότηση εξαγοράς επιχειρήσεων από τη διοίκησή τους και γενικά περιπτώσεις όπου η διοίκηση έχει μια αποδεδειγμένη εμπειρία, αποφεύγοντας με αυτό τον τρόπο τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων μικρότερης αξίας και μεγαλύτερου κινδύνου. Οι Ελληνικές venture capital εταιρείες, λοιπόν, δεν τολμούν να ρισκάρουν και για αυτό επενδύουν σε επιχειρήσεις με βάθος αγοράς, ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και με προβλέψιμα έσοδα.Από την άλλη δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι η Ελληνική επιχειρηματικότητα υστερεί σε καινοτόμες ιδέες. Ιδέες υπάρχουν, απλώς πολλές φορές δεν μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή καθώς δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση, δεν γνωρίζουν οι επιχειρηματίες με ποιες ενέργειες να κάνουν την ιδέα τους πράξη, πως να την κάνουν ένα καινοτόμο προϊόν ή υπηρεσία, πως να την εισάγουν στην αγορά, πως να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα και γενικά πώς δημιουργείται μια επιχείρηση.

41 Πλακόπηττας Άγγελος, «50 δις δρχ. για τους χρυσούς μάνατζερ», Το Βήμα, 2001.

29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 : Η δράση και το έργο μεγάλων Ελληνικών venture capital εταιρειών.

12.1 Ταμείο Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας Α.Ε. (ΤΑΝΕΟ)Το Ταμείο Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας είναι η πρώτη εταιρεία στο χώρο της ανταγωνιστικής

ανάπτυξης ταμείων επιχειρηματικού κινδύνου με προσανατολισμό τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η εταιρεία ιδρύθηκε από το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών με το άρθρο 28 του ν.2843/2000 και συστάθηκε το 2001 με την επωνυμία ‘’Ταμείο

Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας Α.Ε.’’ (ΤΑΝΕΟ) με σκοπό την απευθείας βελτίωση των όρων χρηματοδότησης για την ανάπτυξη μιας πιο ώριμης αγοράς στην Ελλάδα. Το Δεκέμβριο του 2002 με την Υπουργική απόφαση αριθμ.217550 (ΦΕΚ Β΄ 1544) καθορίστηκαν τα όρια, τα κριτήρια αξιολόγησης και οι προϋποθέσεις για τη συμμετοχή της εταιρείας σε επενδυτικά σχήματα. Συγκεκριμένα το ΤΑΝΕΟ επενδύει στη δηµιουργία σχημάτων κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών τα οποία µε τη σειρά τους θα επενδύουν σε µικρές και µικροµεσαίες επιχειρήσεις που, κατά προτίµηση, βρίσκονται στο στάδιο εκκίνησης ή στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους, δραστηριοποιούνται σε τοµείς της "νέας οικονοµίας42" και των οποίων η καταστατική και πραγµατική έδρα τους βρίσκεται στην Ελλάδα. Το ΤΑΝΕΟ δεν επιτρέπεται να συμμετάσχει σε σχήματα που επενδύουν σε επιχειρήσεις οι οποίες έχουν ήδη πρόσβαση σε οργανωμένες αγορές κεφαλαίων ή έχουν αναστείλει – διακόψει τη λειτουργία τους για οικονομικούς λόγους Κατόπιν άντλησης 105 εκατομμυρίων ευρώ από την ιδιωτική αγορά, μέσω έκδοσης ομολόγου και εισαγωγής του στο χρηματιστήριο του Δουβλίνου, με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου (Ιούνιος 2003) και με τη συμβολή του Ελληνικού Δημοσίου ύψους 45 εκατομμυρίων ευρώ (μέσω του προγράμματος ετήσιων δημοσίων επενδύσεων) το ΤΑΝΕΟ ιδιωτικοποιήθηκε.Το ποσοστό χρηματοδότησης του ΤΑΝΕΟ σε κάποιο κεφάλαιο επιχειρηματικών συμμετοχών δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το 49,9% του συνολικού ποσού που πρόκειται να επενδυθεί ούτε να αναμιγνύεται σε θέματα της διαχείρισής του. Λαμβάνει όμως συνεχή πληροφόρηση για την πορεία των νέων σχημάτων , διατηρεί το δικαίωμα διενέργειας εκτάκτων οικονομικών και διαχειριστικών ελέγχων και συμμετέχει χωρίς δικαίωμα ψήφου αλλά με δικαίωμα αρνησικυρίας στις συνεδριάσεις των επενδυτικών επιτροπών τους. Επίσης το μέγιστο συνολικό ποσό που μπορεί να επενδυθεί σε μια επιχείρηση από το ΤΑΝΕΟ και μια εταιρεία venture capital δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τρία εκατομμύρια ευρώ, με τον πρόσθετο περιορισμό ότι το μέγιστο ποσό που θα εκταμιεύεται ανά εξάμηνο δεν θα ξεπερνάει το ένα εκατομμύριο ευρώ. Με τον τρόπο αυτόν, λοιπόν εξασφαλίζεται πρώτα ότι οι επιχειρήσεις που θα χρηματοδοτηθούν θα είναι αποκλειστικά μικρομεσαίου μεγέθους και δεύτερον ότι θα υπάρχει εποπτεία του βαθμού υλοποίησης των στόχων που έχουν τεθεί43.Το 2003 το ΤΑΝΕΟ επένδυσε για πρώτη φορά στη δημιουργία του αμοιβαίου κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών ‘’Capital Connect Venture Partners’’, συνολικής αξίας 10,7 εκατατομμυρίων ευρώ, από κοινού με το ασφαλιστικό ταμείο της πορτογαλικής τράπεζας Banco Espirito Santo, το ελβετικό fund of funds ‘’CMA Technology Advisors’’ και ομάδα Ελλήνων εφοπλιστών Το επόμενο έτος (2004) πραγματοποιήθηκε η δεύτερη επένδυση του ΤΑΝΕΟ. Πιο συγκεκριμένα η επένδυση αφορούσε τη δημιουργία του αμοιβαίου κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών (ΑΚΕΣ) ‘’Zaitech Fund’’ συνολικής αξίας σαράντα εκατατομμυρίων ευρώ από κοινού με την Attica Bank. Η τρίτη επένδυση ήταν η δημιουργία ενός νέου αμοιβαίου κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών υπό τον τίτλο ‘’IBG Hellenic Fund II’’ συνολικής αξίας δεκαεφτά εκατομμυρίων ευρώ. Εξ’ αυτών, το Ταμείο συνείσφερε τα μισά κεφάλαια, ενώ ο όμιλος Marfin Financial Group (MFG) καθώς και γνωστά ονόματα επενδυτών από τον επιχειρηματικό και ναυτιλιακό χώρο διέθεσαν τα υπόλοιπα. Τη διαχείριση του κεφαλαίου έχει αναλάβει η IBG Management AE, θυγατρική της Επενδυτικής Τράπεζας Ελλάδος, η οποία και αποτελεί τον επενδυτικό και χρηματιστηριακό βραχίονα της MFG. H τελευταία επένδυση πραγματοποιήθηκε το 2005, και αφορούσε τη δημιουργία του αμοιβαίου κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών (ΑΚΕΣ ) ‘’Pancretan Development Fund’’, συνολικής αξίας έξι εκατομμυρίων ευρώ. Η επένδυση αυτή αποσκοπεί στην οικονομική και επιχειρηματική

42 Τηλεπικοινωνίες, πληροφορική, ηλεκτρονικό εμπόριο, βιοτεχνολογία43 Γκαγκάτσιος Ι., 2008,σελ.200.

30

ανάπτυξη της Κρήτης με τη δημιουργία επιχειρηματικών ευκαιριών και νέων θέσεων εργασίας. Μια νέα πρωτοβουλία του ΤΑΝΕΟ αποτελεί ο ιστότοπος www.venture capitalworld.gr, ο οποίος τιμήθηκε πρόσφατα με το βραβείο δημιουργικότητας Ermis Web Silver Award 2009, στο πλαίσιο της ετήσιας διοργάνωσης της Ένωσης Εταιριών Διαφήμισης και Επικοινωνίας Ελλάδος (ΕΔΕΕ). Το ΤΑΝΕΟ έχοντας ολοκληρώσει το σύνολο του επενδυτικού του πλάνου, προσπαθώντας να στηρίξει και με νέους τρόπους την εγχώρια επιχειρηματικότητα αξιοποίησε τις δυνατότητες του διαδικτύου ώστε να δημιουργηθεί μία κοινότητα επιχειρηματικότητας η οποία θα φέρνει πιο κοντά δυναμικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις με τα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών, δίνοντας ταυτόχρονα την απαραίτητη υποστήριξη όπου απαιτείται. Κύριοι συντελεστές αυτής της σημαντικής προσπάθειας υπήρξαν η εταιρεία Ventris, η εταιρία Core Solutions και η εταιρεία Linakis Associates.

12.2 Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων (HELLENIC VENTURE CAPITAL ASSOCIATION).44

Ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 2003 ως αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία, με στόχο την ανάπτυξη επενδύσεων σε βασικούς τομείς της Ελληνικής οικονομίας, όπως είναι η τεχνολογία, ο τουρισμός, η ενέργεια, οι υποδομές, τα τρόφιμα και τα αγροτικά προϊόντα. Η Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων απαρτίζεται από 18 εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των επιχειρηματικών κεφαλαίων και διαχειρίζονται κεφάλαια περίπου 1,5 δις.Σκοπός της είναι η ανάπτυξη της δραστηριότητας των venture capital & private equity funds, η μελέτη ζητημάτων κοινού ενδιαφέροντος του

κλάδου και η προάσπιση των επαγγελματικών συμφερόντων των μελών της. Για να πετύχει τους σκοπούς της η HELLENIC VENTURE CAPITAL ASSOCIATION:

Εκπροσωπεί θεσμικά τα μέλη της. Ενημερώνει τα μέλη της για θέματα που αφορούν την επαγγελματική τους

δραστηριότητα. Φροντίζει για τη γενικότερη και σωστή προβολή του θεσμού των Κεφαλαίων

Επιχειρηματικών Συμμετοχών. Αναπτύσσει δίκτυο συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των μελών της καθώς επίσης

και με αντίστοιχες ενώσεις χωρών του εξωτερικού και ιδιαίτερα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Venture Capital & Private Equity.

Συμμετέχει στις προπαρασκευαστικές εργασίες σχετικά με τη βελτίωση του νομικού και δημοσιονομικού πλαισίου, την κατάρτιση νόμων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη δραστηριότητα των μελών της, εξετάζει τις επιπτώσεις της εφαρμογής των νόμων αυτών και ερμηνεύει νόμους, διατάξεις και κανονισμούς που διέπουν τη λειτουργία των μελών της.

Μελετά και προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της απόδοσης και την εκπαίδευση του προσωπικού των μελών της.

Συμβάλλει στην τόνωση και ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Συνιστά επιτροπές, οι οποίες επιλαμβάνονται την επίλυση θεμάτων κοινού

ενδιαφέροντος των μελών.

12.3 Global Finance45

Η Global Finance είναι μια ιδιωτική εταιρεία venture capital που ιδρύθηκε το 1991 (Ν. 2190/1920), και κατέχει και αυτή ηγετική θέση στο χώρο του venture capital και του private

equity στην Ελλάδα, καθώς διαθέτει ένα εξαιρετικό χαρτοφυλάκιο επενδύσεων venture capital.

44 http://www.hventure capitala.gr/45 http://www.globalfinance.gr

31

Στη Global finance συμμετέχουν η θυγατρική της Βρετανικής Baring Brothers στην Ελλάδα, η Baring Ventures Partners, η Ευρωεπενδυτική και ιδιώτες. Βασικοί μέτοχοι ήταν η Εθνική Τράπεζα, η ΕΤΕΒΑ, η Eurobank και η Βιοχάλκο. Η εταιρεία διαχειρίζεται το σημαντικότερο κεφάλαιο που έχει δημιουργηθεί στην Ελλάδα, το Baring Hellenic Ventures (BHV,1992) στο οποίο συμμετέχουν εκτός από την αγγλική επενδυτική τράπεζα Baring Brothers, η Εθνική, η ΕΤΕΒΑ, ο όμιλος Λάτση, η Δέλτα καθώς και εφοπλιστές. Θεωρείται ένα από τα πιο επιτυχημένα κεφάλαια στην ευρωπαϊκή αγορά σύμφωνα με την H.V.C.A.. Η Global Finance φιλοδοξεί να επιτύχει να λειτουργεί όπως οι μεγάλες venture capital εταιρείες στην Ευρώπη. Στις εργασίες της Global finance συγκαταλέγονται η διαχείριση κεφαλαίων, η ανάπτυξη του κτηματομεσιτικού τομέα και η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών που καλύπτει την νοτιοανατολική Ευρώπη.Η Global finance διαχειρίζεται αρκετά κεφάλαια το καθένα ξεχωριστά, με καθαρά καθορισμένους γεωγραφικούς και επενδυτικούς στόχους και στηρίζει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επενδύει σε τομείς βιομηχανίας, τεχνολογίας, πληροφοριών, τηλεπικοινωνίες ,μέσα ενημέρωσης, υπηρεσίες και κτηματομεσιτικού τομέα στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Ρευστοποιεί τις επενδύσεις της στα τρία με έξι χρόνια μετά την αρχική επένδυση. Διαθέτει γραφεία στην Αθήνα, στα Σόφια, στο Βουκουρέστι και στο Βελιγράδι.Τα βασικά κριτήρια που χρησιμοποιεί για την επιλογή των επιχειρήσεων που θα χρηματοδοτήσει είναι τα ακόλουθα:

Φιλόδοξη και επιτυχημένη ομάδα διοίκησης Προοπτική ταχείας ανάπτυξης και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα Λογική τιμή Ευκολία ρευστοποίησης Σχετικά ώριμο στάδιο ανάπτυξης Επενδυτική πολιτική & κριτήρια αξιολόγησης εταιρειών Venture Capital

Η Global finance θεωρείται μία από τις πιο έμπειρες venture capital εταιρείες στην Ευρώπη, έχοντας επενδύσει σε πάνω από 70 επιχειρήσεις σε 11 κράτη, με διαφορετικό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Κάποια γνωστά παραδείγματα επιτυχημένων επενδύσεων από την Global finance στην Ελλάδα είναι οι εταιρείες Goody’s, Chipita, Γερμανός, Γρηγόρης Μικρογεύματα, Marc Aalen, Δωδώνη και Jumbo. Στο εξωτερικό η United Milk Company (Bulgaria), η Sicomed (Romania), το Temenos (Switzerland), η Corporation Dermoaesthetica (Spain), η Mobiltel (Bulgaria) κ.ά.

12.4 Attica Ventures Α.Ε.46

Η Attica Ventures A.E. ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2003 και υπήρξε από τα πρώτα funds που δημιουργήθηκαν στην αγορά του venture capital. Ανήκει στον όμιλο εταιρειών της Attica Bank47 και έχει σαν αντικείμενο την διαχείριση Αμοιβαίων Κεφαλαίων Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Α.Κ.Ε.Σ). Οι βασικοί επενδυτές της εταιρείας είναι η Τράπεζα Αττικής και το ΤΑΝΕΟ48. Στόχος της είναι η επένδυση σε καινοτόμες μικρομεσαίες

ελληνικές επιχειρήσεις που βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης και έχουν διακριτό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ανεξάρτητα από την αγορά που δραστηριοποιούνται. Συνήθως επενδύει κατά προτεραιότητα σε τομείς αιχμής της οικονομίας, αλλά και σε εταιρείες και βιομηχανίες από το σύνολο του φάσματος της παραγωγικής δραστηριότητας που υπάρχουν ή πρόκειται να δημιουργηθούν και που στηρίζουν την ανταγωνιστικότητά τους σε εφαρμογές τεχνολογιών, καινοτομίας και επιστημονικής έρευνας. Αναζητά επενδύσεις μεταξύ τριών έως επτά εκατομμυρίων ευρώ ενώ σε συνεργασία με στρατηγικούς επενδυτές μπορεί να συμμετάσχει και σε μεγαλύτερες επενδύσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις επιδίωξή της είναι η μειοψηφική συμμετοχή, υποστηρίζοντας το management στην ανάπτυξη της επιχείρησης και την επίτευξη των στόχων του. Παράλληλα, και στο βαθμό που κρίνεται

46 http://www.attica-ventures.gr/47 Υπήρξε η πρώτη ελληνική τράπεζα που ίδρυσε θυγατρική για την διαχείριση αμοιβαίων κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών (Α.Κ.Ε.Σ)48 Έχει εισφέρει τα μισά κεφάλαια για τη σύσταση της εταιρείας.

32

αναγκαίο, η Attica Ventures παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη σε θέματα στρατηγικής, διαδικασιών, corporate finance και marketing στις εταιρείες του χαρτοφυλακίου της.Το πρώτο κεφάλαιο επιχειρηματικών συμμετοχών (Α.Κ.Ε.Σ.), υπό τη διαχείριση της Attica Ventures, συστάθηκε το Μάρτιο του 2004 με την επωνυμία Zaitech Fund. Το αρχικό του κεφάλαιο ανέρχεται σε τριάντα εκατομμύρια ευρώ, η διάρκεια ζωής του είναι δέκα χρόνια με δυνατότητα επέκτασης δύο ακόμη χρόνια και έχει επενδυτική περίοδο τριών ετών. Το Zaitech Fund θα λειτουργεί με στόχο τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων των συμμετοχών του για λογαριασμό των μετόχων του, επενδύοντας σε ένα χαρτοφυλάκιο εταιρειών, με καλές προοπτικές. Στόχος είναι η διασπορά των επενδύσεων σε διαφορετικές αγορές αφενός και αφετέρου η πραγματοποίηση ικανού αριθμού επενδύσεων ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος από την πλευρά του ΑΚΕΣ.Από το Σεπτέμβριο του 2008 με κοινή απόφαση των μεριδιούχων τα υπό διαχείριση κεφάλαια της εταιρείας αυξήθηκαν σε σαράντα εκατομύρια ευρώ, πιστοποιώντας την πολύ καλή επενδυτική παρουσία της και διευρύνοντας ακόμη περισσότερο τους επενδυτικούς της ορίζοντες.Σήμερα η Attica Ventures θεωρείται μια από τις πλέον δραστήριες και αποδοτικές εταιρείες διαχείρισης venture capital στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Έχει ήδη πραγματοποιήσει επενδύσεις και δεσμεύσει κεφάλαια που ξεπερνούν τα τριάντα εκατομύρια ευρώ σε έντεκα ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε διάφορους κλάδους ξεκινώντας τις επενδύσεις της από το 2005. Ενδεικτικό της σημαντικής εξέλιξης των συμμετοχών της αποτελεί το γεγονός ότι τέσσερις από τις επενδύσεις της είναι εισηγμένες στην Εναλλακτική Αγορά (ΕΝ.Α) του Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΧΑ)49. Αυτές είναι τα mastihashop, η καινοτόμος και πολυβραβευμένη επιχειρηματική προσπάθεια από τη Χίο, η εταιρεία ανελκυστήρων Doppler, η εταιρεία Foodlink που δραστηριοποιείται στην αγορά των third party logistis και η εταιρεία πληροφορικής Performance Technologies. Επίσης η Attica Ventures επενδύοντας 5,7 εκατομμύρια ευρώ στην εταιρεία Craft, εταιρεία ζυθοποιίας που λειτουργεί στην Ελλάδα, κατάφερε να την εισάγει δυναμικά στον κλάδο της εμφιαλωμένης μπύρας και να την εξελίξει από μια αλυσίδα εστιατορίων- ζυθοποιείων στη πρώτη και μεγαλύτερη μικροζυθοποιία της χώρας. Το συγκεκριμένο επενδυτικό πρόγραμμα αναμένεται να ολοκληρωθεί πλήρως το 2012.Άλλη μια επένδυση της Attica Ventures, η οποία υλοποιείται από κοινού με την ISV Development, αποτελεί το έργο Oyster. Πρόκειται για ένα συγκρότημα 31 διαμερισμάτων, στο κέντρο της Αθήνας, πολύ υψηλών προδιαγραφών συνδυασμένα με μια σειρά υπηρεσιών για να διευκολύνουν τη ζωή των ενοίκων. Ήδη είναι έτοιμο το πιλοτικό διαμέρισμα που αποτυπώνει τη φιλοσοφία του κτιρίου και μέσα στο 2012 αναμένεται να ολοκληρωθεί η διαδικασία πώλησης και των υπόλοιπων διαμερισμάτων. Μια από τις πιο σημαντικές επενδύσεις της Attica Ventures αφορά το κλάδο της υγείας. Από τον Ιούνιο του 2009 η Attica Ventures έχει επενδύσει πέντε εκατομμύρια για τη δημιουργία του Ερασίνειου Hospital, το πρώτο ιδιωτικό ογκολογικό νοσοκομείο της Ελλάδας, το οποίο αναμένεται να δημιουργήσει περισσότερο από 600 μόνιμες θέσεις εργασίας και η λειτουργία του υπολογίζεται να ξεκινήσει μέσα στο 2012. Οι πλέον πρόσφατες επενδυτικές κινήσεις της Attica Ventures αφορούν την συμμετοχή της στην ανάπτυξη δύο σημαντικών έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η πρώτη αφορά τη δημιουργία ενός αιολικού πάρκου 15 MW στην περιοχή της Πελοποννήσου, επένδυση που αναμένεται να ξεπεράσει τα είκοσι εκατομμύρια ευρώ και η δεύτερη τη δημιουργία φωτοβολταϊκού πάρκου 3 MW, στην περιοχή της Ηλείας, συνολικού προϋπολογισμού άνω των δέκα εκατομμυρίων ευρώ, σε συνεργασία με την εταιρεία Solar Cells. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχει ήδη ξεκινήσει η υλοποίηση και των δύο αυτών επενδύσεων, καθότι έχουν λάβει άδεια εγκατάστασης και έχουν υπαχθεί στον αναπτυξιακό νόμο. Σύμφωνα50 με τον διευθύνον σύμβουλο της εταιρείας κ. Γιάννη Παπαδόπουλο η αγορά αυτή αναμένεται να αποτελέσει τη βασική αγορά επενδυτικού ενδιαφέροντος για τις επόμενες επενδυτικές κινήσεις της εταιρείας. Μάλιστα, οι επενδυτικές αυτές πρωτοβουλίες αναμένεται να ενταθούν μέσα στο 2012 καθώς έχοντας δεδομένη τη στήριξη των επενδυτών, η εταιρεία προχώρησε στη σύσταση ενός fund, του Zaitech Fund II με αρχικό κεφάλαιο εικοσιπέντε εκατομμύρια ευρώ μαζί με θέσμιους και ιδιώτες επενδυτές. Τέλος ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί σε επενδύσεις σε καινοτόμες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό.

49 http://www.attica-ventures.gr/clippings/2011_Economist_gr.pdf50 Τσλούσης Κ., Πρώτο Θέμα-Business Stories, σελ.8

33

12.5 Alpha Ventures51

Η Alpha Ventures ιδρύθηκε το 1990 και είναι η πρώτη ιδιωτική εταιρεία επιχειρηματικού κεφαλαίου (Private Equity/ Venture Capital) στην Ελλάδα. Είναι θυγατρική εταιρεία του Ομίλου Alpha Bank και αποτελεί μέρος της επενδυτικής τραπεζικής( investment banking) του ομίλου. Μέχρι σήμερα έχει επενδύσεις σε επιχειρήσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στην νοτιοανατολική Ευρώπη σε διαφορετικούς κλάδους. Η Alpha Bank σε

συνεργασία με το Ταμείο Νέας Οικονομίας (ΤΑΝΕΟ), ίδρυσε το Μάιο του 2008, την Alpha Ventures Capital Management (θυγατρική της Alpha ventures) με αποκλειστικό σκοπό την διαχείριση επενδύσεων Αμοιβαίου Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών.

Η Alpha Ventures: Επενδύει σε νέες ή δυναμικά αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις, μη εισηγμένες στο

χρηματιστήριο, συνήθως με συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο. Βοηθά ενεργά τις επιχειρήσεις στις οποίες επενδύει, προσφέροντας υποστήριξη στη

χρηματοοικονομική διαχείριση και σχεδιασμό, στη σύναψη επιχειρηματικών συνεργασιών, εμπορικών συμφωνιών, εξαγορές και συγχωνεύσεις και στην είσοδο σε νέες αγορές.

Έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα συνεργασίας (άνω των 3 ετών). Προετοιμάζει την επιχείρηση για εισαγωγή στο χρηματιστήριο. Βοηθάει με το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο. Συμβάλλει στη προσέλκυση νέων στελεχών.

Η συμμετοχή της Alpha Ventures στο μετοχικό κεφάλαιο μιας γρήγορης αναπτυσσόμενης εταιρείας προσδίδει το κύρος ενός αξιόπιστου θεσμικού επενδυτή, και επιπλέον δίνει την δυνατότητα πρόσβασης στα προϊόντα και τις υπηρεσίες του ομίλου Alpha Bank.Κατά το έτος 2006 ρευστοποιήθηκε ακόμη μια συμμετοχή, με εισροή κεφαλαίων ύψους €3,2 εκατ., από την οποία προέκυψαν κέρδη €1,3 εκατ. Τα θετικά αποτελέσματα από τις δραστηριότητες του έτους 2006 προκάλεσαν την αύξηση του συνολικού ενεργητικού της κατά 184% σε σχέση με το έτος 2005.Η Alpha Ventures βρίσκεται συνεχώς στην αναζήτηση εταιρειών προς χρηματοδότηση και υποστήριξη της αναπτυξιακής τους πορείας. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες σε αυτόν τον χώρο, σε συνδυασμό με τα ειδικευμένα στελέχη καθιστούν την Alpha Ventures μια από τις ηγέτιδες εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου στην Ελλάδα.

12.6 International Venture Capital Forum

To Διεθνές Venture Capital Forum, είναι ένας θεσμός, ο οποίος μέσω της διοργάνωσης συνεδρίων προσπαθεί να προσφέρει την ευκαιρία σε νέους και δυναμικούς επιχειρηματίες τόσο από την Ελλάδα όσο και από την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου να προβάλουν τις επιχειρηματικές τους ιδέες και να έρθουν σε επαφή με ενδιαφερόμενους Έλληνες επενδυτές προκειμένου να διερευνήσουν τη δυνατότητα άντλησης ιδιωτικών κεφαλαίων για την υλοποίηση των επενδυτικών τους προτάσεων. Οργανώνεται σχεδόν κάθε χρόνο

στην Ελλάδα υπό την αιγίδα του οργανισμού Invest in Greece, του Δικτύου ΠΡΑΞΗ52 και της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων. Μέχρι στιγμής έχουν

51 http://www.alpha.gr52 Το Δίκτυο Πράξη λειτουργεί ως μια αυτοτελής μονάδα υπαγόμενη στην κεντρική διεύθυνση του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (Ι.Τ.Ε.). Ιδρύθηκε το 1991 και έχει ως αποστολή να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των ερευνητικών εργαστηρίων και των δημόσιων φορέων σε θέματα μεταφοράς τεχνολογίας, καινοτομίας και ερευνητικής συνεργασίας. Από το 2008 είναι μέλος της ελληνικής κοινοπραξίας του Enterprise Europe Network (δίκτυο παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών στις ελληνικές επιχειρήσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους).

34

διοργανωθεί έντεκα Forum, γεγονός το οποίο αποδεικνύει ότι ο θεσμός είναι αποτελεσματικός και ευρέως γνωστός.Το συνέδριο διαρκεί δύο συνεχόμενες μέρες. Κατά το συνεδριακό μέρος της πρώτης ημέρας, επιχειρηματίες, επενδυτές και διαμορφωτές της πολιτικής συζητούν τις εξελίξεις των επενδύσεων venture capital στη χώρα αλλά και διεθνώς σε συνάρτηση με τους διάφορους βιομηχανικούς κλάδους και τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Επίσης γίνεται παρουσίαση επιτυχημένων παραδειγμάτων επενδύσεων στην Ελλάδα, τα οποία προκύπτουν ως αποτέλεσμα παλαιότερων Venture Capital Forum. Τη δεύτερη μέρα του συνεδρίου πραγματοποιούνται κλειστές επιχειρηματικές συναντήσεις μεταξύ των εταιρειών venture capital και των υποψήφιων επιχειρηματιών από την Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης. Σκοπός των συναντήσεων είναι η προώθηση των επαφών επιχειρήσεων, σε πρώιμο ή προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης, με επενδυτές, προκείμένου να διερευνήσουν τη δυνατότητα άντλησης ιδιωτικών κεφαλαίων για την υλοποίηση των επενδυτικών τους προτάσεων. Υποβάλλονται οι επενδυτικές τους προτάσεις και υπολογίζεται το ύψος της χρηματοδότησης που απαιτείται για την υλοποίησή τους. Η τελευταία δράση του Διεθνές Venture Capital Forum έλαβε χώρα στις 5 και 6 Απριλίου 2011 στην Αθήνα όπου και τονίστηκε η αναγκαιότητα ύπαρξής του, ειδικά σε αυτή τη δύσκολη οικονομική περίοδο για τη χώρα μας. Ιδιαίτερα η ανταλλαγή απόψεων για την εξέλιξη των χρηματοοικονομικών εργαλείων στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και η κατάθεση καινούργιων επενδυτικών σχεδίων δημιουργούν καινούργιες συνεργασίες που θα μπορέσουν να λειτουργήσουν ως μοχλός ανάπτυξης και αναδιάρθρωσης των ελληνικών επιχειρήσεων βοηθώντας έτσι την οικονομία μας να εξέλθει από την κρίση. Συγκριτικά με το forum του 2009 η συμμετοχή και οι επιχειρηματικές προτάσεις ήταν περισσότερες (βλ. πίνακα 2). Στις σχετικές προσκλήσεις ενδιαφέροντος ανταποκρίθηκαν 113 εταιρείες με επιχειρηματικά σχέδια που προέρχονται σε ποσοστό 87% από την Ελλάδα. Το συνολικό ποσό που αιτήθηκε για χρηματοδότηση ήταν 455 εκατομμύρια ευρώ, ενώ αν πραγματοποιηθούν όλες οι επενδύσεις θα δημιουργηθούν πάνω από 3100 νέες θέσεις εργασίας.Η διοργάνωση υποστηρίχθηκε από σημαντικούς χορηγούς. Συγκεκριμένα, μεγάλοι χορηγοί ήταν οι εταιρείες ATTICA VENTURES και GLOBAL FINANCE, χρυσοί χορηγοί οι εταιρείες AIMS MANAGEMENT και EUROBANK EFG EQUITIES και αργυροί χορηγοί οι εταιρείες PIRAEUS CAPITAL MANAGEMENT και THERMI VENTURES. Χορηγοί επικοινωνίας ήταν η εφημερίδα ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, ο δικτυακός τόπος www.naftemporiki.gr και το SBC Channe

Πίνακας 2 (πηγή http://www.investingreece.gov.gr)

Συγκριτικά χαρακτηριστικά και στατιστικά των επιχειρηματικών σχεδίων

Γεωγραφική κατανομή Επενδυτικών ΠροτάσεωνΧώρα Εταιρείες (%)

2009 2011 2009 2011ΕΛΛΑΔΑ 82 98 86% 87%ΚΥΠΡΟΣ 4 3 4% 3%ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ 3 3 3% 3%ΒΕΛΓΙΟ 1 1 1% 1%ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 1 1 1% 1%ΗΠΑ 1 3 1% 3%ΕΣΘΟΝΙΑ 1 -- 1% --ΛΙΒΑΝΟΣ 1 -- 1% --ΝΙΓΗΡΙΑ 1 -- 1% --ΓΕΡΜΑΝΙΑ -- 2 -- 2%ΙΤΑΛΙΑ -- 1 -- 1%ΣΚΟΠΙΑ -- 1 -- 1%

ΣΥΝΟΛΟ 95 113Ελληνικά Επιχειρηματικά Σχέδια

Περιφέρεια Εταιρείες (%)2009 2011 2009 2011

35

ΑΤΤΙΚΗ 57 52 70% 53%ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 9 17 11% 17%ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 6 2 7% 2%ΚΡΗΤΗ 2 2 2% 2%ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ 3 -- 4% --ΕΥΒΟΙΑ 2 -- 2% --ΝΗΣΙΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ 1 -- 1% --ΒΟΙΩΤΙΑ 1 -- 1% --ΙΟΝΙΟ 1 -- 1% --ΑΧΑΪΑ -- 8 -- 8%ΘΕΣΣΑΛΙΑ -- 5 -- 5%ΗΠΕΙΡΟΣ -- 1 -- 1%ΘΡΑΚΗ -- 1 -- 1%ΑΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΟ -- 8 -- 8%

ΣΥΝΟΛΟ 82 98

Γεωγραφική Κατανομή Στοχοθετημένων ΑγορώνΑγορά Εταιρείες (%)

2009 2011 2009 2011ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ 44 72 46% 64%ΕΓΧΩΡΙΑ 32 12 34% 11%ΤΟΠΙΚΗ 8 6 8% 5%ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ 7 10 7% 9%ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ 3 10 3% 9%ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ 1 -- 1% --ΑΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΟ -- 3 -- 3%

ΣΥΝΟΛΟ 95 113Είδη Εταιρειών

Εταιρείες (%)2009 2011 2009 2011

Ιδρύθηκαν πριν το 2008 43 25 45% 22%Start –ups (ιδρ. το 2008 & αργότερα)

7 14 7% 12%

Δεν έχουν ακόμα ιδρυθεί 36 35 38% 31%Έχουν ιδρυθεί αλλά δεν υπάρχει πληροφορία για την χρονολογία ίδρυσης

9 39 9% 35%

ΣΥΝΟΛΟ 95 113Λόγοι Συμμετοχής στο Venture Capital Forum

Εταιρείες (%)2009 2011 2009 2011

EXPANSION 52 64 55% 57%EARLY STAGE/ SEED 43 49 45% 43%

ΣΥΝΟΛΟ 95 113Θεματική Κατανομή

Τομείς Εταιρείες (%)2009 2011 2009 2011

Πληροφορική 23 51 24% 45%Καταναλωτικά Αγαθά 18 4 19% 41%Υγεία /Ασφάλεια 12 11 13% 10%Τηλεπικοινωνίες 10 5 11% 4%Υπηρεσίες 7 4 7% 4%Βιομηχανικές Εφαρμογές 7 2 7% 2%Ενέργεια 6 12 6% 11%Τουρισμός 4 5 4% 4%Μεταφορές 3 3 3% 3%Τρόφιμα /Γεωργία 2 7 2% 6%Περιβάλλον 2 3 2% 3%Αεροναυτική & Διάστημα 1 2 1% 2%Κατασκευές -- 2 -- 2%

36

Λοιπά -- 2 -- 2%ΣΥΝΟΛΟ 95 113

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 : Οικονομική πραγματικότητα και το μέλλον των επιχειρηματικών κεφαλαίων στην ελληνική αγορά.

Το οικονομικό περιβάλλον της Ελλάδας μαζί με τη χρηματοπιστωτική κρίση που διανύουμε και την έλλειψη ρευστότητας καθιστούν πολύ αβέβαιο και δυσοίωνο το κλίμα για επενδύσεις σε καινοτόμες επιχειρήσεις που εμπεριέχουν υψηλό κίνδυνο. Παρόλο που επίσημα στοιχεία κατατάσσουν την Ελλάδα σε υψηλή θέση μεταξύ των Ευρωπαϊκών εταιρειών διαχείρισης κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών, όσο αφορά το ευνοϊκό φορολογικό και νομικό πλαίσιο, συγκριτικά με τα κεφάλαια που διατίθενται για επενδύσεις, η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες βαθμίδες Παρά τα φωτεινά παραδείγματα και τις μεμονωμένες θετικές πρωτοβουλίες, κυρίως στη δεκαετία του 90, η κατάσταση δεν είναι ενθαρρυντική, όσον αφορά, τόσο τις δαπάνες για έρευνα και καινοτομία, όσο και τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα σ’ αυτήν. Αλλά και στον κρατικό τομέα, η πιο πρόσφατη αξιόλογη προσπάθεια με το ΤΑΝΕΟ δεν φαίνεται να έχει την αναμενόμενη επιτυχία.Οι λόγοι που για αυτή την κατάσταση είναι αρκετοί. Δεν υπήρξε η βούληση των μεγάλων ομίλων του χρηματοοικονομικού κλάδου να στηρίξουν το θεσμό, ενώ οι θεσμικοί επενδυτές δεν επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν αυτό το επενδυτικό εργαλείο. Παράλληλα ενώ στο εξωτερικό τα ασφαλιστικά ταμεία είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής παγκοσμίως, στην Ελλάδα βάσει νόμου απαγορεύεται η επένδυση των ασφαλιστικών ταμείων σε venture capital fund. Αυτό από μόνο του αρκεί για να καταδείξει την υστέρηση, για την αντιμετώπιση της οποίας έχουν ήδη γίνει προτάσεις να αρθεί αυτή η απαγόρευση με σκοπό να μπορεί να καλυφθεί εν μέρει η απόσταση της ελληνικής αγοράς venture capital από τις αντίστοιχες του εξωτερικού. Σήμερα που η οικονομία βρίσκεται σε παρατεταμένη κατάσταση διαρκούς κρίσης και στενότητας ρευστότητας δεν έχουν αναπτυχθεί ευρέως, συστηματικά και με επιτυχία τα διεθνή εργαλεία χρηματοδότησης νέων καινοτόμων επιχειρήσεων, όπως το venture capital, το angel investors financing και το crowd financing που ανθούν σε άλλες χώρες, όπως στις Η.Π.Α.. Επιπλέον δεν έχουν αξιοποιηθεί αρκετά Ευρωπαϊκά προγράμματα για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα όπως:

Το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Καινοτομία 2007-2013» που προσφέρει ίδια κεφάλαια σε καινοτόμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα JEREMIE53 που παρέχει τη δυνατότητα σε κράτη μέλη και περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επενδύουν μέρος των πιστώσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία σε ανανεώσιμα κεφάλαια με σκοπό την αύξηση και την επιτάχυνση επενδύσεων σε επιχειρήσεις μέσω δανείων, ταμείων εγγυήσεων και μετοχικών κεφαλαίων:

Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) το οποίο στηρίζει την προώθηση της επιχειρηματικότητας και ίδρυσης επιχειρήσεων με 2,75 δις.

Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός μικροχρηματοδοτήσεων Progress με αρχικό προϋπολογισμό 103 εκ. ευρώ που αναμένεται να κινητοποιήσει συνολικό ποσό 500 εκ. ευρώ σε μικροπιστώσεις και μπορεί να οδηγήσει στη σύναψη περίπου 45.000 δανείων μέσα σε μία οκταετία.

το πρόγραμμα «Erasmus Νεαροί Επιχειρηματίες» που καλύπτει όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και στηρίζει την επιχειρηματικότητα.

Προτάσεις και δράσεις που θα μπορούσαν να τονώσουν την οικονομία και θα δώσουν πνοή σε μικρές αλλά καινοτόμες επιχειρήσεις έχουν γίνει από την Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων (HVCA). Συγκεκριμένα:1. Προτάθηκε να αντληθούν επενδυτικά κεφάλαια από την E.B.R.D. (European Bank for Restructuring & Development), παρόλο που η επενδυτική της πολιτική προσανατολίζεται μόνο σε πρώην Σοσιαλιστικές χώρες. Υπό την παρούσα συγκυρία θα ήταν δυνατόν να επενδύσει στην Ελλάδα καθώς ήδη χρηματοδοτεί δράσεις στην γειτονική Τουρκία.

53 Το πρόγραμμα Jeremie χρηματοδοτείται μέσω Ε.Σ.Π.Α.( Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς  αποτελεί το έγγραφο αναφοράς για τον προγραμματισμό των Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε εθνικό επίπεδο για την περίοδο 2007-2013)

37

2. Να κινητοποιηθούν οι πόροι του Ε.Σ.Π.Α. διότι η επενδυτική στρατηγική των κεφαλαίων του Ε.Σ.Π.Α. στρέφεται σε καινοτομικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις (όχι μόνο τεχνολογικές) οι οποίες βρίσκονται στα αρχικά στάδια επένδυσης (seed, start up έως και development) όπου έχει εντοπιστεί το κενό στην αγορά.

3. Την δημιουργία δικτύου business Angels, το οποίο θα λειτουργεί συμπληρωματικά με τα venture capital funds, τις θερμοκοιτίδες και τo Start up Greece, και θα παρέχει τη δυνατότητα επένδυσης σε πολύ μικρές επενδυτικές προτάσεις. Το δίκτυο μπορεί να λειτουργήσει σε συνεργασία με φορείς όπως ο οι Νέοι Επιχειρηματίες, Επιμελητήρια, Τεχνολογικά Πάρκα, Πανεπιστήμια, κ.λ.π.

4. Την δημιουργία Fund of Funds, το οποίο θα συμμετέχει με ποσοστό έως 70% σε restructuring & turnaround funds που θα δημιουργηθούν, προκειμένου να επενδύσουν στην αναδιάρθρωση των νέο-προβληματικών επιχειρήσεων που δημιούργησε η οικονομική κρίση. Τα κεφάλαια του Fund of Funds μπορούν να προέλθουν κατά ένα ποσοστό από τα Κοινοτικά Ταμεία και τα υπόλοιπα από ιδιώτες επενδυτές οι οποίοι θα λάβουν κάποιο είδος εγγύησης.

Επιπροσθέτως οι μεγάλες ελληνικές Τράπεζες θα μπορούσαν να αναλάβουν την πρωτοβουλία δημιουργίας μιας ανεξάρτητης ιδιωτικής Venture Capital εταιρείας με επαγγελματική και έμπειρη διοίκηση. Η μετοχική συμμετοχή και τα κεφάλαια θα μπορούσαν να προέλθουν αρχικά από τρεις πηγές: τις Τράπεζες, το Ε.Σ.Π.Α. και ιδιωτικούς επενδυτικούς φορείς. Σκοπός της νέας εταιρείας θα ήταν να διαμορφώσει συνεργασίες ή ακόμα και τη μετοχική συμμετοχή στην εταιρία ξένων και έμπειρων Venture Capital εταιρειών, έτσι ώστε να επιτευχθεί σημαντική διάχυση της τεχνογνωσίας που διαθέτουν. Επίσης, θα ήταν καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία του εγχειρήματος, η στενή συνεργασία της νέας εταιρείας με ερευνητικά κέντρα και πανεπιστημιακούς φορείς έρευνας στην Ελλάδα.Συμπληρωματικά για να ενισχυθεί η επιχειρηματικότητα θα μπορούσε να δημιουργηθεί ενός ιδιωτικός φορέας, που θα στηρίζεται σε ιδιωτικούς χρηματοοικονομικούς πόρους, με βασικό στόχο τη χρηματοδότηση της αριστείας στην Ελλάδα, κυρίως των μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα και το εξωτερικό

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Γίνεται σαφές, ότι η χρηματοδότηση εταιρειών με καινοτόμες ιδέες μέσω του θεσμού του Venture capital συγκεντρώνει αρκετά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις παραδοσιακές μορφές χρηματοδότησης μίας επιχείρησης. Οι παράγοντες ωστόσο, οι οποίοι πρέπει να ληφθούν υπόψη ούτως ώστε τα πλεονεκτήματα αυτά να μην μετατραπούν σε μειονεκτήματα είναι αρκετοί. Αυτοί αφορούν κυρίως στην σωστή εκτίμηση της καινοτόμου ιδέας, αλλά και την προσεκτική τοποθέτηση της επένδυσης σε ότι αφορά το χρόνο, τόσο στην είσοδο στην επένδυση, όσο και στην έξοδο από αυτήν.Η πολυπλοκότητα της διαδικασίας αυτής γενικά επιβάλει τη διεξοδική μελέτη και από τις δύο συμβαλλόμενες πλευρές, προτού ληφθεί η οποιαδήποτε σχετική απόφαση, η οποία θα καταλήξει σε μία συμφωνία. Κατά αυτόν τον τρόπο δύναται να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα ζημίας για την επενδύτρια εταιρεία, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη ότι μία τέτοιου είδους επένδυση ενέχει μονίμως έναν υψηλό κίνδυνο επιχειρηματικού ρίσκου.Συνολικά τα οφέλη που προκύπτουν από αυτού του είδους τις επιχειρηματικές δραστηριότητες κρίνονται σε μεγάλο βαθμό ικανοποιητικά, τόσο για τους επενδυτές, όσο και αυτούς που επιδιώκουν χρηματοδότηση, καθώς και για το σύνολο της οικονομίας.Σε ότι αφορά την ελληνική οικονομία, η διαδικασία της δραστηριοποίησης των επενδύσεων μέσω Venture capital εταιρειών, παρότι σχετικά καινούρια για τα δεδομένα μας, δείχνει να έχει προοπτικές για να αναπτυχθεί σε μία από τις πλέον ενδεδειγμένες λύσεις, καθώς δύναται να υπερκεράσει εμπόδια τα οποία η πρόσφατη οικονομική κρίση γιγαντώνει, όπως η ρευστότητα των τραπεζών, οι οποίες ολοένα δυσκολεύονται να χρηματοδοτήσουν τις νέες επενδύσεις σε όλους τους τομείς.

38

Το θεσμικό πλαίσιο σε ότι αφορά την προώθηση τέτοιου τύπου επενδύσεων κρίνεται ικανοποιητικό, χωρίς ωστόσο να έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια βελτίωσης. Μία περαιτέρω βελτίωση του νομικού πλαισίου θα μπορούσε π.χ. να μειώνει τα κατώτατα όρια στα ποσά των επενδύσεων, έτσι ώστε να ενεργοποιούνται ελαστικότερες μορφές επενδύσεων.Σε ότι αφορά το μέλλον του θεσμού στην Ελλάδα εξετάσαμε ήδη, στο σχετικό κεφάλαιο, έναν αριθμό προτάσεων, ενδεικτικό του πλήθους των επιλογών που υπάρχουν ώστε να δούμε προόδους στον τομέα του Venture capital στη χώρα μας.Η ανάπτυξη αυτή, ωστόσο θα πρέπει να γίνει με τη δέουσα προσοχή και επιτήρηση. Ο τρόπος αυτός επενδύσεων παρά τις ιδιαιτερότητες του και τα όποια πλεονεκτήματα, αποτελεί ακόμα ένα εργαλείο ανάπτυξης των επενδύσεων. Σε αυτή τη βάση πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή, ούτως ώστε να μην επαναληφθούν και σε αυτό το πεδίο τα ίδια λάθη που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν σε άλλες μορφές επενδύσεων, και οδήγησαν την οικονομία της Ελλάδας στη σημερινή της κατάσταση.

39

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξενόγλωσση

Bakatsaki – Manoudaki, K. Kosmidou, G. Papadopoulos, C. Zopounidis, «The Venture Capital Investment Process In Greece: Some Evaluation Aspects», TEE, 2006.

EVCA, «Guide on Private Equity and Venture Capital for Entrepreneurs», November 2007. Caselli Stefano, «Private Equity and Venture Capital in Europe, Markets, Techniques and

Deals», ELSEVIER, 2010. Cumming Douglas, «Venture Capital, Investment Strategies, Structures, and Policies»,

WILEY, 2010. Gregoriou Greg. N., Kooli Maher, Kraeussl Roman, «Venture Capital in Europe»,

ELSEVIER, 2007. Metrick Andrew & Yasuda Ayako, «Venture Capital & the Finance of Innovation», 2nd

Edition, WILEY, 2011.

Ελληνική

Αποστολόπουλος Ι., «Ειδικά Θέματα Χρηματοδοτικής Διοικήσεως», εκδ. Σταμούλης, 1997.

Βασιλείου Δ. και Ηρειώτης Ν., «Χρηματοοικονομική Διοίκηση και Πρακτική», εκδ. Rosili, 2008.

Γαλάνης Βασίλειος Π., « Leasing, factoring, forfaiting, franchising, venture capital. Η λειτουργία των σύγχρονων χρηματοοικονομικών θεσμών στη χώρα μας», εκδ. Σταμούλη Α.Ε., 2000.

Γκαγκάτσιος Ιωάννης, «Οικονομία Επιχειρήσεις, Καινοτομία –Επιχειρηματικότητα –Επιχειρήσεις», ΥΠ.Ε.Π.Θ – Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, 2008.

Δασκάλου Γεώργιος Χρ., «Χρηματοδότηση επιχειρήσεων. Χρηματιστική διαχείριση επιχειρήσεων» Β’ έκδοση, εκδ. Σύγχρονη Εκδοτική, 1999.

Κακαρούχα Παρασκευή, «Εγχειρίδιο Επιχειρηματικότητας για υποψήφιους και νέους επιχειρηματίες», ΕΚΠΑ, 2008.

Κίοχος Π.Α., Παπανικολάου Γ.Δ., « Χρήμα – Πίστη – Τράπεζες », , εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 4η έκδοση, 2000.

Λελεδάκης Γεώργιος, «Δικαιοχρησία, Franchising», Έργο: Επιχειρηματικότητα Γνώση –Ιδέα- Δράση στο πλαίσιο της κατηγορίας πράξεων 3.1.2.β του Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.ΙΙ -ΥΠ.Ε.Π.Θ , Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε, 2008.

Μαρκόπουλος Κων., «Επιχειρείν», Πρόγραμμα: Επιχειρηματικότητα Γνώση –Ιδέα- Δράση στο πλαίσιο της κατηγορίας πράξεων 3.1.2.β του Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.ΙΙ -ΥΠ.Ε.Π.Θ , 2008.

Ξανθάκης Μ. και Τσιπούρη Λ. « Διαχείριση τεχνολογίας και venture capital: Η περίπτωση της Ελλάδας», εκδ. Παπαζήση, 2001.

Άρθρα –Συνεντεύξεις

Γεωργατζής Γ., « Attica Ventures: Πρωτοπόρος στην εποχή των Venture Capital», Infocom, 03/2007,σελ.18-22.

Εφημερίδα Economist, « Νέο fund 25 εκατ. Ευρώ για ¨πράσινες¨ επενδύσεις και καινοτόμες Μμε», 01/2011, σελ.36-37.

Ζαχάρου Σταμάτης, «Έτσι Επιλέγουμε την εταιρεία που θα χρηματοδοτήσουμε», Εφημερίδα Πρώτο θέμα, ένθετο business stories, 20/04/2008, σελ.14-15.

40

Κρυσταλλάκος Πέτρος, « ¨Θετική¨ η Ελλάδα για επενδύσεις venture capital», Εφημερίδα Ναυτεμπορική, 01/06/2004.

Μαλλιάρα Νένα, «Attica Ventures: Ανάπτυξη με κριτήριο τις εξαγωγές και την ενίσχυση μεγεθών. Επενδύσεις ¨παντός καιρού¨ μέσω των venture capital», Εφημερίδα Ναυτεμπορική, 03/03/2008,σελ.13.

Παπαδόπουλος Ιωάννης, «Venture Capital: Πυλώνας οικονομικής ανάπτυξης», Εφημερίδα Economist, 01/2005.

Πλακόπηττας Άγγελος, «50 δις δρχ. για τους χρυσούς μάνατζερ», Εφημερίδα Το Βήμα, 21/10/2001.

Σπηλιώτης Α., «Η νέα οικονομία και ο θεσμός του Venture Capital», www.Plant management.gr, 01/08/2001.

Τακόπουλος Αθανάσιος, «Μορφές Χρηματοδότησης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων», www.specisoft.gr.

Τσλούσης Κώστας, « Attica ventures το (πράσινο) χρώμα του χρήματος», Εφημερίδα Πρώτο Θέμα, Ένθετο Business Stories, 16/01/2011, σελ.8-9.

Ηλεκτρονική

http://el.wikipedia.org/wiki/Venture_capital (Διαδικτυακή Εγκυκλοπαίδεια) http://en.wikipedia.org/wiki/Venture_capital_financing (Διαδικτυακή Εγκυκλοπαίδεια) http://www.hvca.gr/ http://sykepi.teikav.edu.gr/subpages/funding/venCapital.php http://www.esee.gr/page.asp?id=62 http://www.gpapak.gr/media/arthra-ston-typo/kozani-all-arthra/o-rolos-ton-kefaleon-

epichirimatikon-simmetochon-stin-enischisi-tis-epichirimatikotitas-sto-nomo-kozanis/ http://dbserver.forthnet.gr/Praxis/servlet/praxis.PServlet?s=praxis.EditShowPublic?

id=141&l=el http://www.help-forward.gr/el/index/index.php http://www.investingreece.gov.gr/default.asp?pid=25&la=2&n=769 http://www.globalfinance.gr/page/ http://www.alpha.gr/page/default.asp?la=1&id=669

41

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περίληψη (Abstract).......................................................................………

σελ.1

Εισαγωγή..................................................................................................

σελ.2

1.Εισαγωγή στο venture capital...………………………………………

σελ.3

1.1 Το εννοιολογικό περιεχόμενο του venture capital………………

σελ.3

1.2 Ιστορική Εξέλιξη του θεσμού……………………………………...

σελ.3

2.Σύγχρονοι τρόποι χρηματοδότησης και ενίσχυσης επιχειρήσεων (εκτός venture capital)………………………………………………….

σελ.5

2.1 Γενικά………………………………………………………………..

σελ.5

2.2 Τραπεζικός δανεισμός……………………………………………..

σελ.6

2.3 Χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing)………………………………

σελ.6

2.4 Πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων (Factoring)…………

σελ.7

2.5 Δικαιοχρησία (Franchising)……………………………………….

σελ.7

2.6 Fortaiting……………………………………………………………

σελ.8

2.7 Θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων (business incubators) και Τεχνολογικά Πάρκα (Technology Parks)…………………………….

σελ.9

2.8 Επιχειρηματικοί άγγελοι (business angels)……………………...

σελ.10

2.9 Τεχνοβλαστοί (spin-offs)…………………………………………..

σελ.10

2.10 Δίκτυα ή συσπειρώσεις επιχειρήσεων (clusters)……………...

σελ.10

3.Σύγκριση venture capital και τραπεζικού δανεισμού………………..

σελ.11

4.Η συνεισφορά και τα οφέλη του venture capital για την επιχείρηση και το σύνολο της οικονομίας..........................................................

σελ.13

4.1 Η συνεισφορά και τα οφέλη του venture capital για την επιχείρηση.......................................................................................

σελ.13

4.2 Οφέλη για την διεθνή οικονομία................................................

σελ.15

5

Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που προμηθεύουν τα venture capital funds....................................................................................

σελ.16

42

6.Κριτήρια επιλογής επενδυτικών προτάσεων...................................

σελ.19

6.1 Κριτήρια επιλογής......................................................................

σελ.19

6.2 Κίνδυνος και απόδοση..............................................................

σελ.22

7.Μορφές επένδυσης Venture capital εταιρειών................................

σελ.23

8.Χρηματοδότηση ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης της επιχείρησης.....................................................................................

σελ.25

8.1 Φάσεις ανάπτυξης μιας επιχείρησης.........................................

σελ.25

8.2 Στάδια χρηματοδότησης............................................................

σελ.27

9.Διαδικασία Επενδυτικού Κύκλου.....................................................

σελ.30

10.Έξοδος της επιχείρησης Venture Capital από την

επένδυση..........σελ.31

11.Ο Θεσμός του venture capital στην Ελλάδα....................................

σελ.34

11.1 Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για το venture capital................

σελ.34

11.2 Η εφαρμογή του Venture Capital στην Ελληνική αγορά..........

σελ.36

11.2.1 Ανασταλτικοί παράγοντες ανάπτυξης του venture capital στην Ελλάδα....................................................................................

σελ.36

12

Η δράση και το έργο μεγάλων Ελληνικών venture capital εταιρειών.........................................................................................

σελ.37

12.1 Ταμείο Ανάπτυξης Νέας Οικονομίας Α.Ε. (ΤΑΝΕΟ)................

σελ.37

12.2 Ένωση Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων (HELLENIC VENTURE CAPITAL ASSOCIATION)..................................

σελ.38

12.3 Global Finance........................................................................

σελ.40

12.4 Attica Ventures Α.Ε.................................................................

σελ.41

12.5 Alpha Ventures........................................................................

σελ.42

12.6 International Venture Capital Forum.......................................

σελ.43

13.Οικονομική πραγματικότητα και το μέλλον των επιχειρηματικών κεφαλαίων στην ελληνική αγορά.

σελ.47

43

Συμπεράσματα..........................................................................................

σελ.49

Βιβλιογραφία.............................................................................................

σελ.50

Περιεχόμενα..............................................................................................

σελ.52

44