Հայաստանի Հանրապետություն

Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն «Աշխատանքի և սոցիալական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտ»

ՊՈԱԿ

Ամփոփ հաշվետվություն «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին

սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» ծրագրի մշտադիտարկման և գնահատման

«Աջակցություն Հայաստանի Հանրապետության սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի և բնակչությանը մատուցվող ծառայությունների մշտադիտարկման և գնահատման գործընթացին» սուբսիդիայի

պայմանագրի շրջանակներում

Տեսակ. RCMՀամար. ST-15-00047

11.2017

«Աշխատանքի և սոցիալական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտ» ՊՈԱԿ 2017թ․

Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Արգելվում է առևտրային նպատակով ցանկացած մասի վերատպագրությունը, վերաթվայնացումը կամ այլ եղանակներով իրացումն առանց իրավատիրոջ գրավոր թույլտվության:

1 Կարապետ Ուլնեցու 68ՀՀ, Երևան, 0069

Հեռ՝ +374-10-208344 Ֆաքս` +374-10-247522

էլ. Փոստ` info@nilsr.am Կայք` www.nilsr.am

Բովանդակություն

1. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» ծրագրի ՄԳ տեղեկանք..............3

2. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» ծրագրի ՄԳ անձնագիր..............8

3. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» ծրագրի ՄԳ համառոտագիր....12

4. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» ծրագրի ՄԳ ամփոփ հաշվետվություն........................................................................................................17

4.1 Նախաբան.........................................................................................................17

4.2 Ծրագրի ցուցիչի հաշվարկ...............................................................................17

4.3 Վերջնական արդյունքի վերլուծություն............................................................18

4.4 Ուղղակի արդյունքների վերլուծություն...........................................................20

4.5 Գործողությունների վերլուծություն..................................................................23

4.6 Ռեսուրսների վերլուծություն............................................................................31

4.7 Առաջարկություններ.........................................................................................33

2

1. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում»

ծրագրի ՄԳ տեղեկանք

1․ Ծրագրի նախապատմությունը 2003թ․ ընդունված «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2004-2015 թվականների ազգային ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշումով նախատեսվում էր մինչև 2015թ․ ստեղծել 25 ցերեկային կենտրոններ։ Նման որոշման համար հիմք էր հանդիսացել այդ տարիների սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը, ինչն իր բացասական ազդեցությունն էր ունեցել ընտանիքների վրա։ Շատ երեխաներ մնացել էին առանց ծնողական խնամքի, կտրուկ ավելացել էին մանկատներում իրենց երեխաների խնամքը կազմակերպելու համար դիմող ծնողների թիվը, աճել էր մուրացիկ և թափառաշրջիկ երեխաների թիվը։ Ցերեկային կենտրոնները դիտարկվում էին որպես մանկատներում երեխաների թվի աճը կանխարգելող ծառայություններ։ 2005թ․ Ճապոնիայի սոցիալական զարգացման հիմնադրամի աջակցությամբ Երևան և Գյումրի քաղաքներում ստեղծվեցին երեխաների սոցիալական աջակցության երկու կենտրոններ։

2․ Ծրագրի զարգացման փուլերը և կատարված փոփոխությունները Չնայած նախատեսված էր մինչև 2015թ․ ստեղծել 25 կենտրոններ, սակայն միջոցների բացակայության պատճառով որևէ նոր կենտրոն չստեղծվեց։ 2012թ․ Զատիկ մանկատան վերակազմակերպման արդյունքում ստեղծվեց «Զատիկ» երեխաների աջակցության կենտրոնը։ 2016թ․ ՀՀ կառավարության արձանագրային որոշումով հաստատվեց Հայաստանի Հանրապետությունում կյանքի դժվարին իրավիճակներում հայտնված երեխաների խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների համակարգի զարգացման հայեցակարգը։ Հայեցակարգով նախատեսվում է նոր, այլընտրանքային ծառայությունների ստեղծում, ինչպես նաև գոյություն ունեցող ծառայությունների բարելավում՝ հաշվի առնելով միջազգային փորձը։ Սոցիալական հոգածության համայնքահեն կենտրոնների զարգացումը հայեցակարգի կարևոր բաղադրիչներից է։

3․ Ծրագրի նպատակը

3

Ծրագրի նպատակն է կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված 6-18 տարեկան երեխաներին տրամադրել ծառայություններ՝ համաձայն «Սոցիալական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքի, ինչպես նաև ոլորտը կարգավորող ՀՀ կառավարության որոշումների։ Ծառայությունները մատուցվում են 6-18 տարեկան 300 երեխաներին և նրանց ընտանիքներին «Գյումրի քաղաքի երեխաների սոցիալական հոգածության կենտրոնի», «Երևանի Աջափնյակ վարչական շրջանի երեխաների սոցիալական հոգածության կենտրոնի», ինչպես նաև «Երևանի «Զատիկ» երեխաներին աջակցության կենտրոնի» կողմից։

4․ Ծրագրի իրավական հիմքերը ա) «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենք բ) «Սոցիալական աջակցության մասին» ՀՀ օրենք գ) «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմին ճանաչելու և երեխաների խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատություններում երեխաների խնամքի ու դաստիարակության համար անհրաժեշտ պետական սոցիալական նվազագույն չափորոշիչները հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 1324-Ն դ) «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2004-2015 թվականների ազգային ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 1745-Ն (չի գործում) ե) «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխաների խնամք և պաշտպանություն իրականացնող հաստատությունների տիպերի ցանկը, դրանցում երեխաների տեղավորման չափանիշները հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2002 թվականի դեկտեմբերի 26-ի N 2179-Ն որոշման մեջ լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության N 381-Ն որոշում զ) «Երեխաներին ցերեկային խնամք տրամադրելու կարգը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության N 1877-Ն որոշում (չի գործում) է) «Պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն ստեղծելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 1058-Ն ը) «Պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն ստեղծելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 2158-Ն թ) «Պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն ստեղծելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 1659-Ն ժ) «Հայաստանի Հանրապետությունում երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2013-2016 թվականների ռազմավարական ծրագիրը և

4

երեխայի իրավունքների պաշտպանության 2013-2016 թվականների ռազմավարական ծրագրի միջոցառումների ժամանակացույցը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2003 թվականի դեկտեմբերի 18-ի N 1745-ն որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 1694-Ն 1095ի) «ՀՀ կառավարության 2016 թվականի մայիսի 12-ի «Հայաստանի Հանրապետությունում կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների խնամքի այլընտրանքային ծառայությունների համակարգի զարգացման հայեցակարգին հավանություն տալու մասին» 12․05․2016 թ․ N 18 արձանագրային որոշում լ) «Երեխաների, տարեց և (կամ) հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնամքի տրամադրման կարգը եվ պայմանները սահմանելու, տարեց և (կամ) հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնամքի տրամադրումը մերժելու հիմք հանդիսացող հիվանդությունների ցանկը հաստատելու եվ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության մի շարք որոշումներ ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշում N 1112-Ն:

5․ Ծրագրի համար հատկացվող բյուջեն՝ վերջին երեք տարվա կտրվածքով ա) 2013 թ.` 217,306.4 հազ. դրամ բ) 2014 թ.` 224,456.0 հազ. դրամ գ) 2015 թ.` 237,066.0 հազ. դրամ դ) 2016 թ.` 239,375.5 հազ. դրամ

6. Ծրագրի շահառուների շրջանակը, թվաքանակը, իրավունակությունը Յուրաքանչյուր տարի կենտրոնների կողմից ծառայություններ են մատուցվում կյանքի դժվարին իրավիճակներում հայտնված 6-18 տարեկան 300 երեխաներին և նրանց ընտանիքներին Գյումրի և Երևան քաղաքներում։

7․ Ծրագրի առանձնահատկությունները, ենթածրագրերը Կենտրոններն ունեն անհրաժեշտ նվազագույն պայմաններ` մասնագիտական աշխատանքներն իրականացնելու նպատակով, ինչպես նաև համապատասխան իրավական ակտերով սահմանված պահանջներին բավարարող կոմունալ, սանիտարահիգիենիկ և հակահրդեհային անվտանգության անհրաժեշտ պայմաններ:

5

Աշխատանքներն իրականացնում են մասնագետների խմբի կողմից, որն իր մեջ ներառում է՝ սոցիալական աշխատողի, մանկավարժի, հոգեբանի, հատուկ մանկավարժի, բժիշկի, իրավաբանի և այլն: Մասնագետների իրավունքներն ու պարտականություններն ամրագրված են իրենց պաշտոնի անձնագրերում: Կազմակերպության մասնագետների խումբը իրականացնում է երեխայի կենսապայմանների ուսումնասիրություն, երեխայի և նրա ընտանիքի կարիքների գնահատում, որի արդյունքների հիման վրա կազմում է երեխայի սոցիալ-հոգեբանական վերականգնողական անհատական ծրագիրը: Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնը խնամքը տրամադրում է հիմնականում հետևյալ սոցիալական ծառայությունների ձևով` 1) սնունդ՝ օրական մեկ անգամ. 2) սոցիալ-հոգեբանական օգնություն. 3) իրավական խորհրդատվություն. 4) կրթաուսումնական կամ ուսումնադաստիարակչական ծառայություններ. 5) հաշմանդամություն ունեցող անձի աշխատանքային վերականգնման անհատական ծրագրի կազմում, դրանով նախատեսված միջոցառումների իրականացում. 6) մասնագիտական կողմնորոշում. 7) արվեստի միջոցով թերապիա. 8) օկուպացիոն թերապիա (շտկիչ վարժանքներով թերապիա): Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնը կազմակերպում է խնամք ստացողների՝ ա) առաջնային բժշկական օգնության և սպասարկման տրամադրումը. բ) ժամանցը, ինչպես նաև մշակութային միջոցառումներ. գ) սոցիալական ներառմանն ուղղված՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ միջոցառումներ: Կենտրոնում երեխային տրամադրվող սննդի տեսականին և քանակը հաստատվում է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի հրամանով: Կենտրոնն ապահովում է երեխայի սոցիալական կապերի վերականգնումը ընտանիքի և միջավայրի հետ:

6

7

2. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում»

ծրագրի ՄԳ անձնագիր

Անվանումը Նկարագիրը

1․ Ծրագրի ընթացիկ նպատակները

Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված 6-18 տարեկան երեխաների և նրանց ընտանիքի անդամների սոցիալ-հոգեբանական վերականգնումը, երեխայի մուտքի կանխարգելումը շուրջօրյա խնամքի հաստատություններ:

2․ Ծրագրի հեռահար նպատակները

Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաներին ընտանեկանին առավել մոտ սոցիալ-կենցաղային պայմաններ ապահովելու և (կամ) հաշմանդամություն ունեցող կամ հիվանդ անձանց իրենց հարազատ սոցիալական միջավայրում հնարավորինս երկար պահելու կամ հասարակությունում ներառելուն նպաստում։

3. Խնդիրներ, որոնց լուծմանը միտված է ծրագիրը

1. Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների, նրանց ընտանիքի անդամների շրջանում սոցիալ-մանկավարժական աջակցության և սոցիալ - հոգեբանական վերականգնմանն ուղղված միջոցառումների անհրաժեշտություն և դրանց ոչ լիարժեք իրականացում:

2. Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների, նրանց ընտանիքների այլ հիմնախնդիրների առկայություն:

4․ Ծրագրի իրականացումից

Ծրագրի իրականացումից ակնկալվող

8

ակնկալվող արդյունքները արդյունքները

Որակական Երեխա-ընտանիք կապի ամրապնդումը, երեխաների մուտքի կանխարգելումը խնամքի հաստատություններ:

Քանակական Տարվա ընթացքում 300 երեխաներին բազմագործառույթ ծառայությունների (ներառյալ ապակենտրոնային) մատուցումն է։

5․ Ոլորտում վարվող քաղաքականության նպատակադրումները

1) բավարարել կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների և նրանց ընտանիքի հիմնական պահանջմունքները և սոցիալական կարիքները.

2) խթանել կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների ինքնօգնության, ինքնորոշման ու ծագած հիմնախնդիրներն ինքնուրույն լուծելու ունակությունների զարգացումը.

3) ստեղծել պայմաններ` կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների ներառումը հասարակություն ապահովելու համար, օժանդակել նրանց սոցիալական խնդիրների լուծմանը, կանխարգելել նրանց սոցիալական մեկուսացումը.

4) կանխարգելել կյանքի դժվարին իրավիճակը:

6․ Ծրագրի շահառուների շրջանակը

Ծրագիրը տարածվում է կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների վրա։

7․ Ծրագրին հատկացված ֆինանսական

ա) 2013 թ.` 217,306.4 հազ. դրամ

բ) 2014 թ.` 224,456.0 հազ. դրամ

գ) 2015 թ.` 237066.0 հազ. դրամ

9

դ) 2016 թ.` 239,375.5 հազ. դրամ

8․ ՄԳ իրականացման տրամաբանական շրջանակի տարրերը

Վերջնական արդյունք 1․

Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաները հայտնաբերված են և հաշվառված են

Ուղղակի արդյունք 1.1

Կենտրոնում ԿԴԻԳ երեխաների հայտնաբերման արդյունավետ ընթացակարգերը ապահովված են

Ուղղակի արդյունք 1.2

Կենտրոնի կողմից բացահայտված և/կամ աջակցություն ստացող կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների տվյալների շտեմարանը ստեղծված է և պարբերաբար թարմացվում է

Վերջնական արդյունք 2․

Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների և նրանց ընտանիքների անդամները ստացել են որակյալ ծառայություններ համապատասխան իրենց գնահատված կարիքների

Ուղղակի արդյունք 2.1

Երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքները գնահատված են

Ուղղակի արդյունք 2.2

Երեխաները և նրանց ընտանիքները ստանում են անհրաժեշտ ծառայություններ

10

Ռեսուրսներ, այդ թվում․

Ֆինանսական

Մարդկային

Շենքային

9․ Ծրագրի ՄԳ իրականացման ժամանակահատվածը

Փաստացի ժամանակահատված-2013-2015

Բազային տարի-2016

Կանխատեսվող ժամանակահատված-2017-2019

10․

ՄԳ գործընթացի իրականացման մասնակից կողմերը

ՀՀ ԱՍՀՆ Ընտանիքի, կանանց և երեխաների հիմնահարցերի վարչություն, Սոցիալական աջակցության վարչություն, Վերլուծության և մոնիթորինգի վարչություն, ՀՀ ԱՍՀՆ ենթակայության սոցիալական հոգածության ծառայություններ մատուցող ՊՈԱԿ-ներ, ընտրված կազմակերպություն

11․ Այլ պահանջներ

11

3. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում»

ծրագրի ՄԳ համառոտագիր

1.Ծրագրի նպատակ՝ ծրագրի նպատակն է կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված 6-18 տարեկան երեխաներին տրամադրել ծառայություններ՝ համաձայն «Սոցիալական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքի, ինչպես նաև ոլորտը կարգավորող ՀՀ կառավարության որոշումների։ Ծառայությունները մատուցվում են 6-18 տարեկան 300 երեխաներին և նրանց ընտանիքներին «Գյումրի քաղաքի երեխաների սոցիալական հոգածության կենտրոնի», «Երևանի Աջափնյակ վարչական շրջանի երեխաների սոցիալական հոգածության կենտրոնի», ինչպես նաև «Երևանի «Զատիկ» երեխաներին աջակցության կենտրոնի» կողմից։

2.Ծրագրի մշտադիտարկման և գնահատման համար օգտագործված գործիքներ՝ ՄԳ տեղեկանք, ՄԳ անձնագիր, ՄԳ ցուցանիշների ցանկ, որակական հարցումների հարցաթերթեր:

3.Ծրագրի գնահատման մեթոդ՝ ըստ տրամաբանական շրջանակի, որի բաղադրիչ տարրերն են՝ վերջնական արդյունք, ուղղակի արդյունք, գործողություններ, ռեսուրսներ:

4.Ծրագրի մշտադիտարկման և գնահատման ամփոփ արդյունքը՝ ծրագրի ցուցիչը 2013-2016թ.թ. տարիների համար միջինը կազմել է 95.1 միավոր (100 միավորանոց գնահատման սանդղակով): 2013 թվականին այն կազմել է 104.5 միավոր իսկ 2014, 2015 և 2016 թվականներին՝ համապատասխանաբար 83.6, 103.5 և 89.0 միավոր՝ արձանագրելով որոշ նվազում:

5.Ծրագրի մշտադիտարկման և գնահատման արդյունքում վերհանված խնդիրներ և դրանց հաղթահարման նպատակով ներկայացվող առաջարկները (ըստ աղյուսակի)

Հ/ Հ Խնդիրներ Խնդիրների հաղթահարմանն ուղղված առաջարկներ

1 Ծրագրի ցուցիչի միջին արժեքի 2013-2016 թվականների համար բավականին բարձր 95.1 միավոր,

1.Կենտրոնում ԿԴԻԳ երեխաների հայտնաբերման արդյունավետ ընթացակարգերի ապահովում, 12

սակայն վերջին երեք տարիներին այդ միավորի շարունակական նվազման միտում

մասնավորապես երեխաների հետ աշխատող այլ կառույցների հետ համագործակցության հետագա ուժեղացում2.Երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքները գնահատման գործընթացի արդյունավետության բարձրացում՝ մասնավորապես կատարված կարիքների սահմանված կարգով փաստաթղթավորում

2 Երեխաներին և նրանց ընտանիքներին անհրաժեշտ ծառայությունների մատուցման գործընթացները (կատարողականը 88%) և մատուցված ծառայությունների համապատասխանությունը խոցելի երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքներին (կատարողականը 87%) ունեն հետագա բարելավման անհրաժեշտություն

Մատուցվող ծառայությունների որակի հետագա բարելավում, այդ ծառայությունների համապատասխանեցումը ընտանիքների և երեխաների կարիքներին

3 ԿԴԻԳ երեխաների տվյալների ընդգրկումը շտեմարանում կարիք ունի հետագա բարելավման (կատարողականը՝ 78.5%)

1.Շտեմարանի հետագա բարելավում2.Շտեմարանում տեղեկատվության մուտքագրման սահմանված պարբերականության ապահովում

4 Երեխաների հայտնաբերման գործընթացի հետագա բարելավում (հայտնաբերված երեխաների ընդհանուր թիվը գրեթե չի փոխվել՝ արձանագրելով տարեկան միջինը 0.9 տոկոս աճ)

1.Կենտրոնի կողմից կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների հայտնաբերմանն ուղղված տուինայցերի ծավալների ավելացում2.Ծրագրի վերաբերյալ իրազեկման աշխատանքների ընդլայնում, այդ գործընթացներում ներգրավելով համայնքային պետական և ոչ պետական կառույցներին13

5 Հայտնաբերված երեխաների փոքր մասն են միայն ստանում աջակցություն (հայտնաբերված երեխաների 40%)

1.Ձեռնարկել քայլեր աջակցության ծավալների մեծացման ուղղությամբ, ներգրավելով ոչ պետական և համայնքային ռեսուրսները2.Ավելացնել երեխաների շրջանառման թիվը

6 Բացահայտված ոչ բոլոր երեխաների կարիքներն են գնահատվում (կարիքները գնահատվել են միջինը 69.6% երեխաների մոտ)

Ձգտել գնահատել բացահայտված բոլոր երեխաների կարիքները և այդ տվյալները պահպանել շտեմարանում, անհրաժեշտության դեպքում ծրագրում չընդգրկված երեխաների վերաբերյալ համապատասխան տեղեկատվություն փոխանցել տարածքային սոցիալական ծառայության աշխատողներին, համայնքին կամ այլ ոչ պետական կազմակերպության

7 Սոցիալական աշխատողների միայն 62.5% ունի սոցիալական աշխատողի մասնագիտական կրթություն, իսկ բժիշկների ընդամնեը 41.7%-ն է անցել վերապատրաստում

Ձեռնարկել քայլեր կենտրոնի աշխատողների մասնագիտական կարողությունները զարգացնելու ուղղությամբ, անցկացնելով մասնագիտական վերապատրաստումներ, հատուկ դասընթացներ

8 Կենտրոնի կողմից երեխաներին մատուցված մասնագիտական կողմնորոշման, սննդի տրամադրման, մշակութային միջոցառումների կազմակերպման ծառայությունները ստացել են ծառայությունների ընդհանուր միջին գնահատականից ցածր միավոր (3.4-3.6 միավոր) և հանդիսանում են ծառայությունների մատուցման համեմատաբար թույլ կողմեր

1.Ուժեղացնել մասնագիտական կողմնորոշման աշխատանքները՝ ըստ անհրաժեշտության ներգրավելով այդ նպատակով ԱՍՀ այլ կառույցներից համապատասխան մասնագիտական ռեսուրսներ2.Բարելավել սննդի տրամադրման աշխատանքները, ինչպես նաև կենտրոնում կազմակերպվող միջոցառումները՝ հատկապես ընդյալնելով նրանցում երեխաների ընդգրկվածությունը

14

9 Կենտրոնի շենքային պայմանների ընդհանուր բարելվման անհրաժեշտություն՝ մասնավորապես կարևորելով խմբակների սենյակների կահավորումը (3.96 միավոր), մշակույթային միջոցառումների անցկացման պայմանները (3.98 միավոր) և սանհանգույցների պայմանները (3.94 միավոր)

Ձեռնարկել քայլեր շենքային պայմանների հետագա բարելավման ուղղությամբ՝ նախատեսելով շինարարական աշխատանքների և գույքի ձեռք բերման ֆինանսավորման ծավալների հետագա ավելացում կամ այդ նպատակով բարերաների ներգրավում

10 Ծրագրում ընդգրկված ընտանիքների զբաղվածության ցածր մակարդակը (30.5%) ինչը հանդիսանում է այդ ընտանիքների սոցիալ-տնտեսական վատ պայմանների առաջնային պատճառներից մեկը: Միաժամանակ այդ ընտանիքների չափահաս անդամների մասնագիտական կրթության ցածր մակարդակը (ընտանիքի աշխատունակ անդամների 52,7% չեն ունեցել մասնագիտական կրթություն)

1.Ընտանիքների հետ աշխատանքի հիմքում դնել նրանց մասնագիտական կարողությունների զարգացումը և զբաղվածության հարցերի լուծումը2.Ընտանիքի անդամների համար ուժեղացնել կրթական համակարգում նրանց ընդգրկումը և մասնագիտական կրթություն ստանալուն ուղղված աշխատանքները

11 Ընտանիքներին համայնքների կողմից մատուցվող մի շարք ծառայությունների մատչելիության ցածր մակարդակը

Ձեռնարկել քայլեր այդ ընտանիքներին համայնքի կողմից մատուցվող ծառայություններում ընդգրկելու և այդ ծառայությունների մեկանգամյա բնույթից անցում կատարել շարունակական և մնայուն հետևանքներ ունեցող ծառայությունների մատուցմանը

12 Ընտանիքի չափահաս անդամները կենտրոնի կողմից մատուցվող բոլոր ծառայություններում երեխաներին

1.Առաջիկայում նախատեսել ընտանիքին մատուցվող ծառայությունների որակի և ծավալների ավելացում, որը միտված կլինի 15

մատուցվող ծառայությունները գնահատել են ավելի բարձր քան ընտանիքին մատուցվող ծառայությունները

ընտանիքի կարողությունների զարգացմանը և ընտանիքներում մնայուն ռեսուրսի և կարողությունների ձևավորմանը

13 Ծրագրում չընդգրկված ընտանիքների կազմի վերլուծությունը, այդ ընտանիքների սոցիալ-տնտեսական վիճակի գնահատականը վկայում են, որ ծրագրում ընդգրկվածները և չընդգրկվածները էականորեն չեն տարբերվել իրենց սոցիալ-տնտեսական, ծառայությունների հասանելիության, ինչպես նաև ընտանիքների ծանրաբեռնվածության պայմաններով, սակայն դուրս են մնացել ծրագրից, ինչը մեր գնահատմամբ մեծապես պայմանավորված է ծրագրի համար նախատեսված ռեսուրսների սղությամբ

1.Հնարավորության դեպքում ավելացնել ծրագրի համար տրամադրված ռեսուրսները, ծրագրում ընդգրկվող ընտանիքների թիվը ավելացնելու նպատակով, ինչը նաև կնվազեցնի խնամքի հաստատություններ տեղափոխվելու ռիսկ ունեցող երեխաների թիվը2.Ծրագրում չընդգրկված ընտանիքներին ուղղորդել այլ պետական և ոչ պետական կառույցներ, նրանց որոշակի աջակցություն ապահովելու համար

16

4. «Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում»

ծրագրի ՄԳ ամփոփ հաշվետվություն

4.1 Նախաբան«Սոցիալական հոգածության ցերեկային կենտրոնների երեխաներին սոցիալական ծառայությունների տրամադրում» ծրագրի (այսուհետ Ծրագիր) մշտադիտարկման և գնահատման ամփոփ հաշվետվությունը կազմվել է համաձայն ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի 28 հունիսի 2016թ. N70-Ա/1 հրամանով սահմանված մեթոդաբանության և ՀՀ սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի և բնակչությանը մատուցվող սոցիալական ծառայությունների մշտադիտարկման և գնահատման 2017 թվականի տարեկան ծրագիրը հաստատելու մասին 23 դեկտեմբեր 2016թ. N121 Ա/1 հրամանի:

Ծրագրի մշտադիտարկման և գնահատման համար մշակվել են համապատասխան գործիքներ՝ ծրագրի ՄԳ տեղեկանք և ՄԳ անձնագիր: Ծրագրի գնահատումն իրականացվել է ըստ տրամաբանական մոդելի շրջանակի: Համապատասխանաբար դիտարկվել են ծրագրի վերջնական արդյունքը, ուղղակի արդյունքները, գործողությունները և ռեսուրսներ, դրանց համար մշակված և հավաքագրված ցուցանիշների փաստացի և թիրախային արժեքները:

4.2 Ծրագրի ցուցիչի հաշվարկԾրագրի ցուցիչի հաշվարկը կատարվել է հիմք ընդունելով մշակված

մշտադիտարկման ցուցանիշների փաստացի և պլանավորված արժեքների համադրմամբ՝ համաձայն ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի 28 հունիսի 2016թ. N70-Ա/1 հրամանով սահմանված մեթոդաբանության: Ծրագրի ցուցիչի հաշվարկման ամփոփ արդյունքները բերված են աղյուսակ 1-ում: Ծրագրի ցուցիչը կազմել է չորս տարիների համար միջինը` 95,1 միավոր, ինչը բավականին բարձր ցուցանիշ է 100 միավորանոց գնահատման համակարգում:

17

Աղյուսակ 1. Ծրագրի ցուցիչի հաշվարկման ամփոփ արդյունքները ըստ տարիների

Հ/Հ

Տրամաբանական շրջանակի

տարրերը

Կատարողականի միջին արժեքները ըստ

տարիներիՏեսակարար կշիռնե

րը

Ազդեցության աստիճանը ըստ

տարիների

20132014

2015

2016 2013

2014

2015

2016

1 Վերջնական արդյունք 0,00 0,00 0,00 0,9

3 0,4 0,0 0,0 0,0 37,3

2 Ուղղակի արդյունք 1,27 0,80 1,20 0,7

7 0,3 57,0 36,0 54,0 23,2

3 Գործողություններ 0,81 0,89 0,79 1,0

2 0,2 28,2 31,0 27,5 20,3

4 Ռեսուրսներ 0,96 0,83 1,10 0,82 0,1 19,2 16,6 22,0 8,2

Ծրագրի ցուցիչի արժեքը

104,5

83,6

103,5

89,0

Ինչպես երևում է աղյուսակ 1-ից ծրագրի ցուցիչը 2012-2016 թվականներին ունեցել աճի և նվազման տենդենցներ` ընդհանուր առմամբ նվազելով դիտարկվող տարիներին 14,8% (տարեկան միջինը 3,7%):

4.3 Վերջնական արդյունքի վերլուծություն Ծրագիրը բաղկացած է երկու վերջնական արդյունքներից, որոնք գնահատվել են հինգ որակական ցուցանիշների միջոցով: Հաշվի առնելով այն հանգամնքը, որ վերջնական արդյունքները գնահատվել են միայն որակական ցուցանիշներով, 2012-2015 թվականներին այդ ցուցանիշների արժեքները չի հավաքագրվել: Վերջնական արդյունքը գնահտվել է միայն 2016 թվականին կատարված որակական հարցումների արդյունքում: Վերջնական արդյունքի գնահատման արդյունքները բերված են աղյուսակ 2-ում:

18

Աղյուսակ 2. Վերջնական արդյունքի գնահատման արդյունքներ

Հ/Հ Վերջնական արդյունք

Կատարողականի միջին արժեքները

ըստ տարիների

Տեսակարար

կշիռները

Գնահատման

միավորը

1Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաները հայտնաբերված են և հաշվառված են

0,88 0,4 35,3

2

Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների և նրանց ընտանիքների անդամները ստացել են որակյալ ծառայություններ համապատասխան իրենց գնահատված կարիքների

0,97 0,4 38,7

Միջին արժեքը 37,0

Ինչպես երևում է աղյուսակ 2-ից վերջնական արդյունք 2-ը մի փոքր գերազանցում է վերջնական արդյունք 1-ի միավորը, սակայն ընդհանուր առմամբ տարբերությւոնները մեծ չեն և կազմում են 2016 թվականի համար ծրագրի ցուցիչի 39,6%-ը և 43,5%-ը: Վերջնական արդյունքների կատարողականները կազմել են համապատասխանաբար 88% և 97% ինչը բավականին բարձր արդյունք է: Վերջնական արդյունքների ցուցանիշների վերլուծությունը բերված է աղյուսակ 3-ում:

Աղյուսակ 3. Վերջնական արդյունքների ցուցանիշների վերլուծություն

Հ/Հ Վերջնական արդյունքի և ցուցանիշների անվանումները

Պլանավորված արժեք

Փաստացի արժեք

Կատարողականը, %

1 Վերջնական արդյունք 1.Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաները հայտնաբերված են և հաշվառված են

1.1.Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների հայտնաբերման ընթացակարգերը գործում են

4,5 3,87 86

1.2. Շտեմարանը օգտագործվում է ծրագրերին տեղեկացնելու

4,75 4,29 90

19

նպատակովՎերջնական արդյունք 1-ի միջին արժեքը 88

2Վերջնական արդյունք 2. Կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների և նրանց ընտանիքների անդամները ստացել են որակյալ ծառայություններ համապատասխան իրենց գնահատված կարիքների

2.1.

Համայնքի ծառայությունները հասանելի են խոցելի երեխաներին և նրանց ընտանիքներին ի շնորհիվ կենտրոնի աջակցության

4,5 3,87 86

2.2.Խոցելի երեխաները և նրանց ընտանիքները, ում բարեկեցությունը բարելավվել է (%)

3,5 3,97 113

2.3.Կենտրոնի աջակցության շնորհիվ երեխաների համայնք վերաինտեգրվելու սեփական գնահատականը

4,5 4,1 91

Վերջնական արդյունք 2-ի միջին արժեքը 97

Ընդհանուր միջին արժեքը 94

Ինչպես երևում է աղյուսակ 3-ից առավել բարձր է վերջնական արդյունք 2-ի <<Խոցելի երեխաները և նրանց ընտանիքները, ում բարեկեցությունը բարելավվել է (%)>>, որը ունեցել է 113% կատարողական, ինչպես նաև <<Կենտրոնի աջակցության շնորհիվ երեխաների համայնք վերաինտեգրվելու սեփական գնահատականը>>, որը ունեցել է 91% կատարողական: Մյուս ցուցանիշները 86% և 90% կատարողականներ:

4.4 Ուղղակի արդյունքների վերլուծությունԾրագրի համար մշակված մշտադիտարկման ցուցանիշների տրամաբանական շրջանակով նախատեսված են եղել չորս ուղղակի արդյունքներ, որոնց վերաբերյալ տվյալները բերված են աղյուսակ 4-ում:

Աղյուսակ 4. Ուղղակի արդյունքների վերլուծությունը

Հ/Հ Ուղղակի արդյունք Կատարող Տեսակ Ազդեցու20

ականի միջին

արժեքները ըստ

տարիների

արար կշիռներ

ը

թյան աստիճանը ըստ տարինե

րի

1Կենտրոնում ԿԴԻԳ երեխաների հայտնաբերման արդյունավետ ընթացակարգերը ապահովված են

0,77 0,3 23,0

2

Կենտրոնի կողմից բացահայտված և/կամ աջակցություն ստացող կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաներ տվյալների շտեմարանը ստեղծված է և պարբերաբար թարմացվում է

0,89 0,3 26,7

3 Երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքները գնահատված են 0,56 0,3 16,7

4Երեխաները և նրանց ընտանիքները ստանում են անհրաժեշտ ծառայություններ

0,88 0,3 26,3

Միջին միավորը 23,2

Ինչպես երևում է աղյուսակ 4-ից դիտարկվող չորս ուղղակի արդյունքներից միայն առաջինն է գնահատվել 2013-2016 թվականների համար, իսկ մյուս երեք ուղղակի արդյունքները գնահատվել են որաական ցուցանիշների հիման վրա, 2016 թվականին կատարված հետազոտության տվյալներով: Ուղղակի արդյունքներից համեմատաբար բարձր արդյունք ունի 2-րդ ուղղակի ադյունքը` 89% կատարողական, կամ 26,7 միավոր, որը կազմել է ծրագրի ցուցիչի մոտ 30%-ը: Ուղղակի արդյունքների և դրանք բնութագրող ցուցանիշների փաստացի արժեքները, թիրախային արժեքները և կատարողականները բերված են աղյուսակ 5-ում:Ինչպես երևում է աղյուսակ 5-ից հիմնական թույլ տեղերը եղել են կարիքների գնահատման ձևաթղթերի լրացման մեջ բացթողումներ, այլ կառույցների հետ փոխըմբռնման և համագործակցության ոչ բավարար մակարդակը: Մյուս ցուցանիշները ունեցել են 87%-ից բարձր կատարողական, ինչը կարելի է համարել բավարար արդյունք:

21

Աղյուսակ 5.Ուղղակի արդյունքների փաստացի և թիրախային արժեքները և կատարողականը

Հ/Հ Ուղղակի արդյունքները և ցուցանիշները Պլանավորված

Փաստաց

ի

Կատարողականը, %

1 Ուղղակի արդյունք 1. Կենտրոնում ԿԴԻԳ երեխաների հայտնաբերման արդյունավետ ընթացակարգերը ապահովված են

1.1.Կենտրոնը ունի երեխաների հետ աշխատող կառույցների հետ փոխըմբռնման հուշագրեր

4 2 50

1.2.Կենտրոնի մասնագետները մասնակցում են աջակցության, համագործակցության ցանցերի հանդիպումներին

30 31 103

Միջինը 77

2Ուղղակի արդյունք 2. Կենտրոնի կողմից բացահայտված և/կամ

աջակցություն ստացող կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների տվյալների շտեմարանը ստեղծված է և պարբերաբար

թարմացվում է

2.1.Շտեմարանը ստեղծված է համաձայն ժամանակակից ինֆորմացոն տեխնոլոգիաների պահանջների

4,5 4 89

2.2. Բոլոր երեխաների տվյալները պարբերաբար թարմացվում են 4,5 4 89

Միջինը 893 Ուղղակի արդյունք 3. Երեխաների և նրանց ընտանիքների

կարիքները գնահատված են

3.1.Կարիքների գնահատման ձևաթղթերը լրացված են բազմամասնագիտական խմբի կողմից

4 0 0

3.2.Անհատական զարգացման ծրագրի գործողությունները համապատասխանում են գնահատված կարիքներին

4,5 5 111

Միջինը 564 Ուղղակի արդյունք 4. Երեխաները և նրանց ընտանիքները ստանում

են անհրաժեշտ ծառայություններ

4.1.Կենտրոնի մատուցած ծառայությունները համապատասխանում են խոցելի երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքներին

4,5 3,9 87

22

4.2.Կենտրոնի կողմից աջակցություն ստացած երեխաները և ընտանիքները(%), ովքեր գոհ են կենտրոնի կողմից մատուցված ծառայություններից

4,5 4 89

Միջինը 88Ընդհանուր միջինը 77

4.5 Գործողությունների վերլուծությունԳործողությունների վերլուծության ժամանակ հավաքագրվել են բոլոր անհրաժեշտ տվյալները 2013-2016 թվականների համար: Այդ վերլուծությունը ըստ տարիների բերված է գծնկար 1-ի:

Գծանկար 1. Գործողությունների վերլուծությունը ըստ տարիների, միավոր

1 2 3 4 5

12.3

8.7

20.0

17.1

14.5

11.1

14.5

20.3

19.2

16.3

9.7

13.8

18.3

16.8

14.6

19.8

13.5

20.721.6

18.9

2013 2014 2015 2016

Ինչպես երևում է գծանկար 1-ից դիտարկվող գործողությունները ունեցել են 2016թվականին բարձր արդյունք նախորդ տարիների հետ համեմատած, իսկ համեմատաբար ցածր արդյունք ունեցել է երկրորդ <<ԿԴԻԳ երեխաների տվյալների ընդգրկումը շտեմարանում>> գործողությունը, որի միավորները բոլոր տարիների համար ցածր են տվյալ տարվա միջին արժեքից:

23

1.Տարվա ընթացքում կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող երեխաների հայտնաբերում, 2. ԿԴԻԳ երեխաների տվյալների ընդգրկումը շտեմարանում, 3. Երեխաների կարիքների գնահատումը, 4. Երեխաներին տրամադրվող ծառայությունները, 5. Միջին տարեկան միավորները

Առաջին գործողության ցուցանիշների վերլուծությունը բերված է գծանկար 2-ում: Ինչպես երևում է գծանկար 2-ից կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող երեխաների հայտնաբերումը Հիմնականում կատարվում է հոգածության կենտրոնի կողմից: Միջին հաշվարկով դիտարկվող չորս տարիներին կենտրոնի կողմից հայտնաբերվել են երեխաների ընդհանուր թվի մոտ 51%-ը, երեխաների միջինը 17%-ը հայտնվել են կենտրոնում նրանց ծնողների դիմումի արդյունքում: 2013-2015 թվականների համար չի եղել տեղեկատվություն սոցիալական աջակցության տարածքային գործակալությունների կողմից կենտրոններ ուղղորդված երեխաների թվաքանակի մասին: Միայն 2016 թվականին համար հավաքագրվել է այդ ցուցանիշը, համաձայն որի երեխաների մոտ 30%-ը 2016 թվականին ուղղորդվե է ցերեկային կենտրոն ՍԱՏԳ-ների կողմից:

Գծանկար 2. Երեխաների հայտնաբերումը, ըստ տարիների, երեխա

2013 2014 2015 2016

841813

751

875

170

77

34

250

398

460441

364

Հայտնաբերված երեխաների թիվը Երեխայի ծնողի դիմումով Կենտրոնի կողմից

Կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող և հայտնաբերված երեխաների սեռային բաշխումը բերված է գծանկար 3-ում:

24

Գծանկար 3. Կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող և հայտնաբերված երեխաների սեռային բաշխումը, երեխա

2013 2014 2015 2016

335 339

307

391

338 340359

484

աղջիկ տղա

Ինչպես երևում է գծանկար 3-ից հայտնաբերված աղջիկների և տղաների թիվը առաջին երկու տարիներին գորխնականում եղել է հավասար, իսկ հետագա տարիներին տղաների թիվը սկսել է գերազանցել աղջիկների թվին: Դիտարկվող բոլոր տարիներին հայտնաբերվել և կենտրոնում ներառվել են կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող թվով համապատասխանաբար 11, 10, 8 և 13 երեխաներ (տարեա միջինը 10 երեխա):Երկրորդ գործողության վերլուծության տեսանկյունից կարևոր է հայտնաբերված և աջակցություն ստացած երեխաների թվաքանակների համադրումը: Այդ համադրումը բերված է գծանկար 4-ում:

25

Գծանկար 4. Հայտնաբերված և աջակցություն ստացած երեխաներ

2013 2014 2015 2016

841813

751

875

332369

331347

39.48 45.39 44.07 39.66

Հայտնաբերված երեխաների թիվը

Աջակցություն ստացած երեխաների թիվը

, %Աջակցություն ստացած երեխաների տեսակարար կշիռը հայտնաբերված երեխաների մեջ

Ըստ էության աջակցություն ստացած երեխաների տեսակարար կշիռը ունենալով ի փոքր աճ, նորից նվազել է և 2013 և 2016 թվականների ցուցանիշները իրարից գրեթե չեն տարբերվում: Միաժամանակ պետք է նկատել, որ կենտրոնից դորս գրված երեխաների թիվը դիտարկվող ժամանակահատվածում արձանագրել է կտրուկ աճ` մոտ 6,9 անգամ:Գծանկար 1-ում բերված երրորդ գործողության ցուցանիշների վերլուծության տեսանկյունից առավել կարևոր է բացահայտված և կարիքները գնահատված երեխաների թվաքանակի համադրումը, որը բերված է գծանկար 5-ում: Ինչպես երևում է գծանկար 5-ից միջին հաշվով տարեկան բացահայտվել և կենտրոնի ուշադրության շրջանակներում են հայտնվել 820 երեխա, որոնցից 572-ի (կամ 69,7%-ի) կարիքները գնահատվե են:

26

Գծանկար 5. Բացահայտված և կարիքները գնահատված երեխաների թիվը,

երեխա

2013 2014 2015 2016

841813

751

875

588 574

502

624

69.9 70.6 66.8 71.3

Հայտնաբերված երեխաների թիվը

Կարիքները գնահատված երեխաների թիվը

, , %Կարիքները գնահատված երեխաների տեսակարար կշիռը հայտնաբերված երեխաների թվաքանկի մեջ

Երեխաների կարիքների գնահտմանը զուգընթաց կազմվում են անհատական զարգացման ծրագրեր: Անհատական ծրագրեր ունեցող երեխաների թիվը և տեսակարար կշիռը բերված է գծանկար 6-ում:

Գծանկար 6. Կարիքները գնահատված և անհատական զարգացման ծրագիր ունեցող երեխաների թիվը, երեխա

2013 2014 2015 2016

588574

502

624

320

361

321344

54.4 62.9 63.9 55.1

Կարիքները գնահատված երեխաների թիվը Անհատական զարգացման ծրագրեր ունեցող երեխաների թիվը , %Տեսակարար կշիռը

27

Ինչպես երևում է գծանկար 6-ից տարեկան կարիքները գնահտված երեխաների միջին թիվը կազմել է 572, որոնցից միայն 337-ի (կամ 59,1%-ի) համար կազմվել է անհատական զարգացման ծրագիր: Այս փաստը մտահոգիչ է, քանի որ երեխաների կարիքների գնահտումից հետո շատ կարևոր է նրանց անհատական զարգացման ծրագրերի կազմումը, եթե նույնիսկ երեխան չի հայտնվել կենտրոնում:Առավել մտահոգիչ է կարիքները գնահտված և անհատական ծրագրեր ունեցող հաշմանդմ երեխաների հարաբերակցությւոնը, որը բերված է գծանկար 7-ում:Գծանկար 7. Կարիքները գնահատված և անհատական զարգացման ծրագիր ունեցող հաշմանդամ երեխաների թիվը, երեխա.

2013 2014 2015 2016

2724

16

35

17 17

11

18

63.0

70.868.8

51.4

Հայտնաբերված երեխաների թիվ Անհատական ծրագրեր ունեցող երեխաների թիվ , %Տեսակարար կշիռը

Ինչպես երոևում է գծանկար 7-ից միջին հաշվով կենտրոնի կողմից բացահայտվել և կարիքները գնահատվել են թվով 26 հաշմանդամ երեխաներ, սակայն նրանցից միայն 16-ի (կամ միջինը 63%-ի) համար է կազմվել անհատական զարգացման ծրագիր: Վերլուծության տեսանկյունից կարևոր է նաև երեխաների ընդհանուր թվաքանակում կենտրոն հաճախող և կենտրոնում չընդգրված երեխաների հարաբերակցությունը, որի վերաբերյալ տվյալները բերված են գծանկար 8-ում:Փաստացի դիտարկվող ժամանակահատվածում հայտնաբերված երեխաների ընդամնեը 28,1%-ն է կարողացել հաճախել կենտրոն, իսկ մյուս երեխաները դորս են մնացել կենտրոնից:

28

Եթե դիտարկելու լինենք կենտրոն հաճախող և կենտրոնից դուրս մնացած երեխաների սեռային բաշխումը ապա կնկատենք, որ 2016 թվականին ունեցել ենք գրեթե հավասար ցուցանիշ:Գծանկար 8. Կենտրոն հաճախող և կենտրոնում չընդգրկված երեխաների տեսակարար կշիռը, %

2013 2014 2015 2016

29.5 30.127.5

25.1

70.5 69.972.5

74.9

Կենտրոն հաճախող Կենտրոն չընդգրկված

Գծանկար 1-ում բերված չորրորդ գործողության շրջանակներում կարևոր է դիտարկել երեախներին և նրանց ընտանիքներին տրամադրված ծառայությունները: Այդ նպատակով համադրվել են կարիքները գնահատված երեխաների և ծառայություններ ստացած երեխաների թվաքանակները, որի վերաբերյալ վերլուծությունը բերված է գծանկար 9-ում:

Գծանկար 9. Ծառայություններ ստացած երեխաների տեսակարար կշիռը կաիքները գնահատված երեխաների թվաքանակի մեջ (միջինը 4 տարիների համար), %.

29

55,8

77,8

31,6

77,8 77,8 77,8

5,9

Հոգեբանական Սոցիալական Իրավական Առողջապահական Կրթական Մշակութային Մասնագիտականկողմնորոշման

Ինչպես երևում է գծանկար 9-ից առավել մտահոգիչ է այն հանգամանքը, որ երեխաների միայն 5,9%-ն են ստացել մասնագիտական կողմնորոշման ծառայություններ: Միաժամանակ վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ նշված ծառայություններ ստացողների թվաքանակը բոլոր տեսակի ծառայությունների մասով ըստ տարիների աճել է: Միաժամանակ պետք է նկատել, որ կենտրոնից դուրս ծառայությունները տրամադրվել են ավելի փոքր ծավալներով քան կենտրոնում` ընդորում եթե սոցիալական և կրթական ծառայությունները գրեթե հավասար են, ապա հոգեբանական և իրավական ծառայություններ կենտրոնից դուրս գործնականում չեն եղել: Այս վերլուծությունը բերված է գծանկար 10-ում:

Գծանկար 10. Կենտրոնից դուրս և կենտրոնում երեխաներին տրամադրված ծառայությունների հարաբերակցությունը (միջինը 4 տարիների համար), %.

30

0,3

69,4

0,4

41,736,2

100,0

82,4

Հոգեբանական Սոցիալական Իրավական Առողջապահական Կրթական Մշակութային Մասնագիտականկողմնորոշման

Կարևոր է նաև ընտանիքներին տրամադրվող ծառայությունների վերլուծությունը, որը բերված է գծանկար 11-ում: Ինչպես երևում է գծանկար 11-ից ընտանիքներին տրամադրվող հոգեբանական և առողջապահական ծառայությունները ունեցել են ոչ մեծ աճի միտում` 1-3 տոկոս, իսկ սոցիալական և իրավական ծառայությունները նվազել են 2-3 տոկոսով: Միաժամանակ պետք է նկատել, որ բոլոր ծառայությունների ծավալները ըստ տարիների աճել են: Տարեկան միջին աճի տեմպերը, ըստ ծառայությունների տեսակի բերված է գծանկար 12-ում: Ինչպես երևում է գծանկար 12-ից առավել բարձր աճի տեմպ արձանագրվել է առողջապահական ծառայությունների մասով, այնուհետև հոգեբանական, սոցիալական և իրավական:

31

Գծանկար 11. Ընտանիքներին տրամադրվող ծառայությունները ըստ տարիների,

%.

Հոգեբանական Սոցիալական Իրավական Առողջապահական

24

34

26

17

21

31

34

15

23

35

27

15

25

31

24

20

2013 2014 2015 2016

Գծանկար 12. Ընտանիքներին տրամադրվող ծառայությունների ծավալների տարեկան միջին աճը, %-ով.

26%

18%20%

36%

Հոգեբանական Սոցիալական

Իրավական Առողջապահական

4.6 Ռեսուրսների վերլուծությունՌեսուրսների գնահատումը կատարվել է հմք ընդունելով աշխատողների կազմը (մարդկային ռեսուրսներ) և շենքային պայմանները: Ծրագրի ֆինանսական ցուցանիշների վերաբերյալ տվյալներ չեն հավաքագրվել:

Ռեսուրսների վերլուծության արդյունքները բերված են աղյուսակ 6-ում:

32

Աղյուսակ 6. Ռեսուրսների վերլուծության արդյունքները.

Հ/Հ ՌեսուրսներԿատարողականի միջին

արժեքները ըստ տարիների

Ազդեցության աստիճանը ըստ տարիների

2013 2014 2015 2016 2013 2014 2015 20161 Մարդկային

ռեսուրսներ 0,97 0,83 1,12 0,90 9,7 8,3 11,2 9,0

Մարդկային ռեսուրսների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ըստ տարիների կատարողականը տատանվել է 83%-ից մինչև 112%, ապահովելով ծրագրի ցուցիչում 8,3-ից 11,2 միավոր: Կատարողականի տեսանկյունից 2016 թվականին արձանագրվել է 2013 թվականի համեմատ 7%-ով նվազում: Մարդկային ռեսուրսների գնահատման միջին կատարողականը ըստ տարիների կազմել է 95,3%, ինչը բավաանին բարձր ցուցանիշ է:

Շնքային պայմանաների գնահատման վերաբերյալ տվյալներ հավաքագրվել են միայն 2016 թվականի համար: Շենքային պայմանների գնահատումը ունեցել է ընդամնեը 57% կատարողական, կամ 5,7 բավականին ցածր միավոր: Բավականին ցածր են գնահատվել թեքահարթակների առկայությունը (2,3 միավոր), Սանհանգույցների հարմարվածությունը հաշմանդամ երեխաներին (2,3 միավոր), դռների հարմարվածությունը հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին (2,7 միավոր), երեխաների աշխատասենյակների համարությունները (3,3 միավոր) և կենտրոնի տարհանման հնարավորությունները (2,3 միավոր): Այս ցուցանիշների համար որպես թիրախային դիտարկվել է 4,5 միավորը:

Մարդկային ռեսուրսների գնահատման ժամանակ կարևորվել է աշխատողի իր զբաղեցրած պաշտոնի մասնագիտական համապատասխանոթյունը և աշխատողների վերապատրաստում անցնելու հանգամանքները: Այդ վերլուծությունը բերված է գծանկար 13-ում:

Ինչպես երոևմ է գծանկար 13-ից առավել խնդրահարույց է վիճակը մասնագիտական համապատասխանության տեսանկյունից սոցիալական աշխատողների մոտ: Նրանց միայն 62,5% ունի սոցիալական աշխատողի մասնագիտական կրթություն, իսկ վերապատրաստումների տեսանկյունից

33

առավել խնդրահարույց է բժիշկների վիճակը, քանի որ նրանց ընդամնեը 41,7%-ն է միայն անցել վերապատրաստում:

Գծանկար 13. Աշխատողների մասնագիտական համապատասխանությունը և վերապատրաստումները, %

Սոցիալական աշխատող Հոգեբան Բժիշկ Կրթական մասնագետ Իրավաբաններ

62.5

80.6

100.096.9

100.0

60.0

77.4

41.7

78.5

69.2

Կրթության համապատասխանություն Վերապատրաստում

4.7 Առաջարկություններ

1. Ծրագրի քանակական ցուցանիշների վերլուծության և գնահատման արդյունքում.

1) Չնայած այն հանգամնքին, որ ծրագրի ցուցիչի միջին արժեքը 2013-2016 թվականների համար բավականին բարձր` 95,1 միավոր, պետք է նկատել, որ վերջին տարում այն արձանագրել է նվազում և ցածր է եղել չորս տարվա միջին արժեքից 6,1 միավորով (կամ 6,8%-ով), ուստի անհրաժեշտ է ծրագրի հետագա բարելավման նպատակով բարձրացնել ծրագրի առավել թույլ բաղադրիչ հանդիսացող ուղղակի արդյունքների և ռեսուրսների կատարողականները:

2) Ծրագրի ուղղակի արդյունքների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ ծրագրի առավել թույլ կողմերից է <<Երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքները գնահատված են>> ուղղակի արդյունքը, որի բարձրացմանը

34

ուղղված անհրաժեշտ է ձեռնարկել քայլեր, հատկապես կապված համապատասխան ձևաթղթերի լրացման հետ:

3) Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ << Երեխաները և նրանց ընտանիքները ստանում են անհրաժեշտ ծառայություններ >> ուղղակի արդյունքի կատարողականը կազմել է միջինը 88%, իսկ <<Կենտրոնի մատուցած ծառայությունները համապատասխանում են խոցելի երեխաների և նրանց ընտանիքների կարիքներին>> ցուցանիշը ոնեցել է 87% կատարողական, ապա ծրագրի արդյունավետության հետագա բարձրացումը անհրաժեշտ է պայմանվորել մատուցվող ծառայությունների որակի և արդյունավետության բարձրացմամբ:

4) Ծրագրի շրջանակներում իրականցված գործողությունները արձանագրել են աճի միտում, սկայն խնդրահարույց է << ԿԴԻԳ երեխաների տվյալների ընդգրկումը շտեմարանում >> գործողությունը, որը գործողություններից առավել թույլն է: Անհրաժեշտ է այս խնդրի լուծման ուղղությամբ ձեռնարկել համապատասխան քայլեր:

5) Հաշվի առնելով երեխաների հայտնաբերման գործընթացի կարևորությունը անհրաժեշտ է ձեռնարկել միջոցառումների կենտրոնի կողմից կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների հայտնաբերման գործում ունեցած ազդեցության ուժեղացման ուղղությամբ: Մասնավորապես այդ նպատակով առավել ակտիվացնել իրազեկման աշխատանքները, ինչպես նաև համայնքային կառույցների հետ աշխատանքը:

6) Հաշվի առնելով աջակցություն ստացած երեխաների համեմատաբար ցածր տեսակարար կշիռը հայտնաբերված երեխաների թվաքանակում, ձեռնարկել քայլեր աջակցության ծավալների մեծացման ուղղությամբ, ավելացնելով հարավորության դեպքում կամ երեխաների թիվը, կամ երեխաների շրջանառման թիվը:

7) Անհրաժեշտ է ապահովել բացահայտված բոլոր երեխաների կարիքների գնահատում և այդ երեխաների անհատական զարգացման րագրերի մշակում, քանի որ կյանքի դժվարին իրավիճակում գտնվող երեխայի հայտնաբերումից հետո անկախ այն հանգամանքից, նա հայտնվում է կենտրոնում, թե տարածքի կամ մասնագետների ծանրաբեռնվածությամբ պայմանավորված դուրս է մնում կենտրոնից, պետք այդ երեխայի (նրա ընտանիքի) հետ տանել աշխատանքներ ներգրավվելով նոր ռեսուրսներ (այլ կազմակերպություններ, ՀԿ-ներ, սոցիալական ծրագրեր): Առանձնապես այս մոտեցումը պետք է լինի հաշմանդամություն ունեցող երեաների նկատմամբ:

35

8) Ձեռնարկել քայլեր կենտրոնի աշխատողների մասնագիտական կարողությունները զարգացնելու ուղղությամբ, անցկացնելով մասնագիտական վերապատրաստումներ, հատուկ դասընթացներ:

2.Ծրագրի շահառուների շրջանում անցկացված հարցումների արդյունքներում.

1) Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ կենտրոնի կողմից երեխաներին մատուցված ծառայությունները, ստացել են միջին գնահատական` 4 միավոր, իսկ միջին միավորից ցածր են գնահատվել մասնագիտական կողմնորոշման, սննդի տրամադրման, մշակութային միջոցառումների կազմակերպման ծառայությունները, առաջիկայում ձեռնարկել քայլեր նշված ծառայությունների որակը բարձրացնելու ուղղությամբ:

2) Հաշվի առնելով երեխաների կողմից կենտրոնի աշխատողների աշխատանքի արդյունավետության գնահատականը ձեռնարկել քայլեր աշխատողների որակավորման բարձրացման ուղղությամբ, նախատեսելով նրանց համար մասնագիտական վերապատրաստումներ և որակավորման բարձրացման դասընթացներ:

3) Հաշվի առնելով կենտրոնի շենքային պայմանների գնահատականը երեխաների կողմից՝ ձեռնարկել քայլեր դրանք հետագայում լավացնելու ուղղությամբ, հատկապես կարևորելով սանհանգույցների, խմբակների սենյակների, մշակութային միջոցառումների անցկացման պայմանների բարելավման ուղղությամբ:

4) Ծրագրում ընդգրկված ընտանիքների կազմի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ այդ ընտանիքները միջին ծանրաբեռնվածության են (միջինը 5,2 անձ մեկ ընտանիքում), ընդ որում ընտանիքներում բավականին ցածր է զբաղվածության մակարդակը` 30.5% աշխատողներ` աշխատանքային տարիքի աշխատունակ անձանց մեջ: Միաժամանակ շատ ցածր է եղել ընտանիքների կրթական մակարդակը` նրանց 52,7% չեն ունեցել մասնագիտական կրթություն: Վերոգրյալով պայմանավորված՝ առաջարկվում է ընտանիքների հետ աշխատանքի հիմքում դնել նրանց մասնագիտական կարողությունների զարգացումը և զբաղվածության հարցերի լուծումը:

5) Պետք է նկատել, որ ընտանիքների սոցիալ-տնտեսական վիճակը մինչև ծրագրում ընդգրկվելը եղել է բավականին ցածր, ինչը պայմանավորված է մեծապես նրանց զբաղվածության ցածր մակարդակով, իսկ ծրագրում ընդգրկվելուց հետո սոցիալ- տնտեսական վիճակի որոշակի

36

բարելավումը մեծապես պայմանավորված է կենտրոնի կողմից ընտանիքներին տրվող աջակցությամբ, ուղղորդմամբ և խորհրդատվությամբ: Այլ կերպ ասած ընտանիքներում շարունակվում է մնալ ռիսկ, որ ծրագրից դուրս մնալուց հետո նրանք նորից կարող են հայտնվել դժվարին իրավիճակում:

6) Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ մինչև ծրագրում ընդգրկվելը ընտանիքներին մատչելի և հասանելի չեն եղել համայնքների կողմից մատուցվող մի շարք ծառայություններ, ձեռնարկել քայլեր այդ ընտանիքներին համայնքի կողմից մատուցվող ծառայություններում ընդգրկելու և այդ ծառայությունների մեկանգամյա բնույթից անցում կատարել շարունակական և մնայուն հետևանքներ ունեցող ծառայությունների մատուցման համար:

7) Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ընտանիքի չափահաս անդամները կենտրոնի կողմից մատուցվող բոլոր ծառայություններում երեխաներին մատուցվող ծառայությունները գնահատել են ավելի բարձր քան ընտանիքին մատուցվող ծառայությունները, առաջիկայում նախատեսել ընտանիքին մատուցվող ծառայությունների որակի և ծավալների ավելացում, որը միտված կլինի ընտանիքի կարողությունների զարգացմանը և ընտանիքներում մնայուն ռեսուրսի և կարողությունների ձևավորմանը:

8) Հաշվի առնելով ընտանիքի անդամների կողմից երեխաների և ընտանիքների կարիքների գնահատումը, ինչպես նաև երեխայի՝ կենտրոնում հաշվառման գործընթացների համեմատաբար ցածր գնահատականը, նախատեսել քայլեր, որոնք կդարձնեն կարիքների գնահատման գործընթացն առավել թափանցիկ և հասկանալի ընատնիքների համար, միաժամանակ ըստ անհրաժեշտության վերանայել նաև կարիքների գնահատման մեթոդաբանությունը:

9) Հաշվի առնելով կենտրոնի աշխատողների կողմից տրված գնահատականները՝ նախատեսել.կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների հայտնաբերման գործող ընթացակարգերի հետագա կատարելագործում, հայտնաբերման գործընթացն առավել արդյունավետ և նպատակային դարձնելու համար,

կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների հաշվառման շտեմարանում նախատեսել այնպիսի բարեփոխումներ, որոնք մի կողմից կբերեն շտեմարանի սպասարկման աշխատանքների

37

աշխատատարության նվազեցման, մյուս կողմից կապահովեն շտեմարանում անհրաժեշտ առավելագույն տեղեկատվության հաշվառումը:

10) Ծրագրում չընդգրկված ընտանիքների կազմի վերլուծությունը, այդ ընտանիքների սոցիալ-տնտեսական վիճակի գնահատականը վկայում են, որ ծրագրում ընդգրկվածները և չընդգրկվածները էականորեն չեն տարբերվել իրենց սոցիալ-տնտեսական, ծառայությունների հասանելիության, ինչպես նաև ընտանիքների ծանրաբեռնվածության պայմաններով, սակայն դուրս են մնացել ծրագրից, ինչը մեր գնահատմամբ մեծապես պայմանավորված է ծրագրի համար նախատեսված ռեսուրսների սղությամբ: Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ հնարավորության դեպքում ավելացնել ծրագրի համար տրամադրված ռեսուրսները, ծրագրում ընդգրկվող ընտանիքների թիվը ավելացնելու նպատակով, ինչը նաև կնվազեցնի խնամքի հաստատություններ տեղափոխվելու ռիսկ ունեցող երեխաների թիվը:

38