sppodjazy.edupage.org · Web viewKryteria oceniania - Przyroda Przedmiotowy System Oceniania z przyrody dla klas IV-VI Celem nauczania przyrody w szkole podstawowej jest zainteresowanie

Kryteria oceniania - Przyroda

Przedmiotowy System Oceniania z przyrody dla klas IV-VI

Celem nauczania przyrody w szkole podstawowej jest zainteresowanie światem, jego różnorodnością, wskazywanie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym, kształtowanie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych, ukazywanie współzależności człowieka i środowiska.

Realizacji tych celów służy ocena wiadomości i umiejętności ucznia. Ma ona za zadanie dostarczyć informacji o stopniu opanowania wiedzy i umiejętności uczniowi, jego rodzicom oraz nauczycielowi, ma wykrywać braki w wiedzy i umiejętnościach oraz pokazywać sposoby ich

likwidacji. Ma również motywować ucznia do systematycznej pracy.

Przedmiotem oceny są: wiadomości, umiejętności przedmiotowe i ponad przedmiotowe, postawy i wartości kształtowane w procesie dydaktycznym.

Kontroli i ocenie podlegają prace pisemne, wypowiedzi ustne i prace praktyczne.

Pisemne:

- odpowiedź na pytania

- rozwiązywanie wskazanych zadań, wykonywanie ćwiczeń

- testy

- kartkówki

Ustne:

- kilkuzdaniowa wypowiedź

- udział w dyskusji

- prezentacja pracy własnej lub grupy

Praktyczne:

- wytwory pracy np. album, słownik, praca plastyczna

- gromadzenie i segregacja materiałów

- posługiwanie się mapą, atlasem, słownikiem,

- współpraca w grupie

- samokształcenie

Ocenie podlegają:

- sprawdziany wiadomości w formie prac klasowych p każdym dziale

- odpowiedzi ustne

- kartkówki (obejmują materiał z 2 ostatnich lekcji, mogą być nie zapowiedziane)

- aktywność na lekcji (4 plusy – ocena bardzo dobra)

- zeszyt ćwiczeń i/lub zeszyt ucznia

- dodatkowe prace np. referaty, wywiady, prezentacje, przeprowadzone doświadczenia itp.

- prace domowe

Wymagania do działów Tajemnice Przyrody klasa 4

Symbole:

A- Zapamiętywanie wiadomości, B- rozumienie wiadomości, C- stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, D- stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych

Wymagania konieczne(ocena dopuszczająca).

Uczeń:

Wymagania podstawowe(ocena dostateczna).

Uczeń:

Wymagania rozszerzające(ocena dobra).

Uczeń:

Wymagania dopełniające(ocena bardzo dobra).

Uczeń:

Wymagania wykraczające(ocena celująca).

Uczeń:Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczeniewymienia źródła informacji o przyrodzie (B); proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw (C); wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu „asertywność”) (C); podaje przykłady form wypoczynku biernego i aktywnego (B)

wymienia elementy tworzące świat przyrody (A); opisuje sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki (B); podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu (B); opisuje zasady zdrowego stylu życia (B)

opisuje zasady skutecznego uczenia się (B); wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia (B); wyjaśnia, dlaczego należy stosować różnorodne formy wypoczynku (B)

wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych (B); opisuje wpływ hałasu na samopoczucie w szkole (B); charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu (C)

podaje przykłady 2–3 cech charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami (B)

Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnikawymienia 3–4 elementy przyrody nieożywionej i ożywionej (A); podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie (A); wymienia zmysły

wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia (A); podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka (B); opisuje rolę poszczególnych

wymienia cechy ożywionych elementów przyrody (A); określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); opisuje etapy doświadczenia (A); podpisuje na schemacie

podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej (A); wyjaśnia, czym jest doświadczenie (B); planuje obserwację dowolnego obiektu lub

wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy (B); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:umożliwiające poznawanie otaczającego świata (B) podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu (B); podaje nazwy głównych kierunków geograficznych (C); rysuje różę głównych kierunków geograficznych (B); wymienia rodzaje map (A); wymienia zasady pielęgnacji roślin (B); dzieli rośliny na drzewa, krzewy i rośliny zielne (B); podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka (B)

zmysłów w poznawaniu świata (B); wymienia cechy przyrodnika (B); przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu (C); opisuje sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu (C); rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych (B); rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych (C); określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C); opisuje zasady pielęgnacji roślin (B); podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C); opisuje zasady opieki nad zwierzętami (B)

poszczególne części mikroskopu (C); wyjaśnia, co to jest widnokrąg (B); wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy (B); podaje nazwy etapów rozwoju rośliny (A); rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym otoczeniu (C); określa cel hodowli zwierząt (B); wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu (B)

organizmu w terenie (D); określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu (C); określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin (C); porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych (C)

używać dwóch zestawów (D); wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) (B) wymienia nazwy kilku roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie (B)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczychpodaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia (B); odczytuje wskazania termometru (C); podaje nazwy przemian stanów skupienia wody (C); przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych (B); wymienia składniki pogody (A); rozpoznaje rodzaje opadów (C); przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych (C); odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody (C); wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca (B); wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A); podaje po 3 przykłady

opisuje budowę termometru (B); wymienia czynniki wywołujące topnienie, krzepnięcie parowanie i skraplanie (A); zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną (C); podaje nazwy osadów atmosferycznych (B); podpisuje na rysunku kierunek wiatru (C); określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody (B); opisuje pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem uwzględniając zmiany długości cienia (B); wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe (B); opisuje cechy pogody w poszczególnych porach roku (B)

wyjaśnia zasadę działania termometru (B); wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych (A); opisuje sposób powstawania chmur (B); wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne (B); proponuje doświadczalne wykazanie istnienia ciśnienia atmosferycznego (C); opisuje zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia (B); opisuje zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku (B)

analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych (C); wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów (D); rozpoznaje rodzaje chmur (D); wyjaśnia, jak powstaje wiatr (B); opisuje zmiany długości cienia w ciągu dnia (B); porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku (C)

wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji (D); opisuje obieg wody w przyrodzie (B); wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D); wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C)Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia

odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych (C); opisuje dwie wybrane czynności życiowe organizmów (B); przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) (B); wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników (B); układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów (C)

wymienia czynności życiowe organizmów (A); podaje nazwy królestw organizmów (A); opisuje cechy roślin, zwierząt i grzybów (B); podaje przykłady organizmów roślinożernych (B); wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność (B); wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe (B); podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (A)

opisuje hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych (B); charakteryzuje czynności życiowe organizmów (C); opisuje cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów (B); wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny (B); wymienia cechy roślinożerców (B); wymienia przedstawicieli pasożytów (B); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B)

podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności (np. ruch, wzrost, odżywianie) przez organizmy należące do poznanych królestw (C); opisuje sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny (B); określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi (C); wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B)

uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów (C); charakteryzuje wirusy (C); wymienia nazwy jednostek systematycznych (A); opisuje zasady nazewnictwa organizmów (B); podaje przykłady pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów, bakterii i protistów (B); podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C)

Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka

podaje przykłady produktów spożywczych pochodzenia roślinnego

wymienia składniki pokarmowe (A); wymienia zasady spożywania

opisuje rolę składnikówpokarmowych w organizmie (B); opisuje

opisuje rolę witamin (B); opisuje skutki niedoboru

opisuje rolę narządów wspomagających trawienie (B); wymienia


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:i zwierzęcego (C); opisuje znaczenie wody dla organizmu (B); opisuje zasady przygotowywania posiłków (B); wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm (B); uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem (C); podpisuje na schemacie elementy szkieletu oraz narządy układów: pokarmowego, krwionośnego, oddechowego i rozrodczego (C); zaznacza na schemacie ręki miejsce, w którym mierzy się puls (C); wymienia zasady higieny układu oddechowego (B); podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia (B); wymienia narządy zmysłów (A); opisuje rolę oka i ucha (B); przyporządkowuje podane

posiłków (B); wymienia narządy budujące przewód pokarmowy, drogi oddechowe (B); opisuje rolę układu pokarmowego, serca i naczyń krwionośnych, układu oddechowego (B); opisuje zasady higieny układu pokarmowego, układu ruchu, oczu i uszu (C); wymienia produkty oddychania komórkowego (A); wymienia 3 funkcje szkieletu (A); wymienia zasady higieny układu ruchu (A); opisuje rolę poszczególnych narządów zmysłów (B); podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony (A); wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową (C); wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy (A); określa rolę układu rozrodczego (A); opisuje

drogę pokarmu w organizmie (B); wymienia funkcje układu krwionośnego (B); proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego (D); opisuje budowę płuc (B); wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe (B); porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) (C); rozróżnia rodzaje połączeń kości (C); podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka (A); wymienia zadania mózgu (B); wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny (C); opisuje główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki (A)

i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych (B); wyjaśnia rolę enzymów trawiennych (B); wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu (B); wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny (B); opisuje wymianę gazową zachodzącą w płucach (B); wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm (C); opisuje pracę mięśni szkieletowych (C); wymienia narządy budujące układ nerwowy (B); wyjaśnia,

czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki (A); charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi (B); uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (D); wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę (B); podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego (A)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny (C); rozpoznaje na ilustracji komórki rozrodcze: męską i żeńską (C); wyjaśnia pojęcie „zapłodnienie” (B); podaje nazwy etapów życia po narodzeniu (A); podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (B)

zasady higieny układu rozrodczego (B); wyjaśnia pojęcie „ciąża” (B); podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych (A); wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (B)

w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia (B); uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D); opisuje rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy (A); wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko (B); porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D)

Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowiawymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych (A); odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) (C);

wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wyjaśnia, co to jest gorączka (B); opisuje przyczyny zatruć (B); rozpoznaje wszy i kleszcze (C); opisuje sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi (C);

wymienia objawy towarzyszące gorączce (A); wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B); opisuje zasady przechowywania żywności (C); opisuje zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe

opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B); charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego (C);

wyjaśnia istotę działania szczepionek (B); wyjaśnia, dlaczego należy rozsądnie korzystać z kąpieli słonecznych i solariów (B); wymienia sposoby pomocy osobom uzależnionym (B); podaje przykłady profilaktyki chorób nowotworowych


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:wymienia pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne człowieka (A); wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk (B); opisuje sposób mycia zębów (C); wymienia numery telefonów alarmowych (A); opisuje zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych (C); wymienia przyczyny wypadków drogowych (B); opisuje zasady poruszania się po drogach (B); podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka (B); prezentuje właściwe zachowanie asertywne w wybranej sytuacji (C)

wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry (B); opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku skaleczeń i oparzeń (C); opisuje zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących (C); opisuje zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą, na wsi (B); opisuje sposób postępowania w przypadku pożaru (B); wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia (B); podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać (B); podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C)

(C); opisuje sposób pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania (C); wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej (B); charakteryzuje objawy stłuczeń, złamań i oparzeń (C); wyjaśnia, czym są niewypały i niewybuchy (B); uzasadnia celowość umieszczania symboli na opakowaniach substancji niebezpiecznych (C); opisuje zagrożenia ze strony owadów i roślin (B); wyjaśnia, na czym polega palenie bierne (B); wymienia skutki przyjmowania narkotyków (B); wyjaśnia, czym jest asertywność (B)

wyjaśnia, na czym polega higiena osobista (C); opisuje sposób unieruchamiania kończyn przy złamaniach (C); opisuje zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi (C); rozpoznaje kilka roślin trujących (D); wyjaśnia, czym jest uzależnienie (B); uzasadnia konieczność zachowań asertywnych (D)

(B)

Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodziewskazuje na mapie lądy podaje przykłady wód wyjaśnia pojęcia: wody charakteryzuje wody wymienia nazwy:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:oraz morza i oceany (C); wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie (C); opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście (C); zaznacza na mapie rzekę główną i jej dopływy (C); rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe (C); odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków (C); rozpoznaje amebę i pantofelka (C); podpisuje, np. na schematycznym rysunku, strefy życia w jeziorze, w morzach i oceanach (C); wymienia nazwy 2–3 organizmów żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora, morza i oceanu (C); podaje nazwy

słodkich (w tym wód powierzchniowych) i wód słonych (B); charakteryzuje warunki życia w wodzie (B); opisuje przystosowania roślin do życia w wodzie (C); wyjaśnia, co to jest plankton (B); podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (B); wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dopływ, dorzecze (B); na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki (C); wymienia cechy glonów (A); podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych (C); wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków (B); z podanych organizmów układa łańcuch

słodkie, wody słone (B); wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody (B); opisuje warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym (B); wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki (C); opisuje przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki (C); wyjaśnia pojęcie „glony” (B); wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych (C); opisuje znaczenie glonów i pierwotniaków (B); opisuje warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku (C); charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora (B); opisuje warunki panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (B);

słodkie występujące na Ziemi (C); wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna (B); wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika (B); wyjaśnia pojęcie „plecha” (B); opisuje odżywianie się pierwotniaków (B); opisuje rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych (C); wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych (B); wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje bogactwo organizmów żywych (B); charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora (C); opisuje cechy przystosowujące

najdłuższej rzeki, największego jeziora, największej głębi oceanicznej (A); wymienia przystosowania organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy (B); podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (B); podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich (B); zaznacza na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego (C)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:organizmów tworzących plankton (A)

pokarmowy w jeziorze (C); opisuje warunki panujące w strefie przybrzeżnej jeziora (B); podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora (B); podaje nazwy organizmów tworzących plankton (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora (B); opisuje piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B)

wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny (B); opisuje warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów (B); podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach (C)

organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów (B)

Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądziewymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne (C); podaje przykłady organizmów żyjących w glebie (A); opisuje przystosowania zwierząt do zmian temperatury (C);

podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał (B); opisuje budowę gleby (B); wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce (A); opisuje rolę organizmów

opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (C); wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica (B); porównuje żyzność poszczególnych rodzajów gleb (C); wyjaśnia, dlaczego należy

przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały (C); opisuje przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta (C); opisuje rolę wiatru w życiu roślin (B); charakteryzuje

opisuje przystosowania 2–3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych (C); charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny (C); wyjaśnia, czym jest


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:podpisuje na schemacie nazwy warstw lasu (C); rozpoznaje na ilustracji dwa drzewa iglaste i dwa drzewa liściaste (C); opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt) (B); podaje dwa przykłady znaczenia łąki (A); wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw (B); podaje nazwy zbóż uprawianych na polach (C); podaje przykłady warzyw uprawianych na polach (B); wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach (A); wymienia dwa szkodniki upraw polowych (A); uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu (C)

glebowych (C); wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą (C); opisuje zasady zachowania się w lesie (B); wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C); porównuje wygląd igieł sosny i świerka (C); wymienia cechy łąki (B); wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej (B); w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące (C); opisuje sposoby wykorzystywania roślin zbożowych (B); wymienia nazwy

dbać o glebę (B); charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody (C); wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru (B); opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych (C); opisuje znaczenie lasu (B); opisuje wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C); porównuje drzewa liściaste z iglastymi (C); rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste (C); przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku (C); rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące

wymianę gazową u roślin (C); charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach (D); przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie (C); podaje przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów (C); przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki (C); uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt (C); podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich wykorzystywania (B); przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów

walka biologiczna (B); wymienia korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (B)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:krzewów uprawianych w sadach (A)

(C); wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych (B); podaje przykłady wykorzystywania uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B)

pokarmowych (C)

Wymagania do działów Tajemnice Przyrody klasa 5

Symbole:

A- Zapamiętywanie wiadomości, B- rozumienie wiadomości, C- stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, D- stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:Dział 1. Odkrywamy tajemnice mapwykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali (C); wyjaśnia, co to jest plan obszaru (B); oblicza odległość na planie lub

oblicza wymiary przedmiotów lub obiektów w skali 1 : 10; 1 : 100 (D); wyjaśnia pojęcia: podziałka liniowa, mapa (B); opisuje sposób szacowania

wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu (B); oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50 (D); wyjaśnia pojęcie poziomica (B);

wyjaśnia, co to jest skala (B); zapisuje skalę różnymi sposobami (C); wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza) (D);

przelicza skale planów i map (D); oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej (D); oblicza różnicę wysokości między


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę (C); odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej wzniesienia przedstawionego na rysunku (C); wymienia rodzaje wzniesień (A); wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora (C)

odległości i wysokości w terenie (B); oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę (C); wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna (B); zapisuje wysokość bezwzględną (C); odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy (C); rozróżnia rodzaje wzniesień (C); rozpoznaje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej (C); odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór (D)

odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami (C); odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną (C); rozróżnia rodzaje zagłębień (C); wyjaśnia pojęcia barwy hipsometryczne, mapa ogólnogeograficzna (B); klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości (C)

oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej (D); oblicza rzeczywiste wymiary obiektów, mając podane ich wymiary w skali, skalę i rodzaj skali (D); wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa (B); opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej (D); wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna (B); klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości (C)

najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata (D)

Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje sąsiadująceopisuje rolę wybranej siły zewnętrznej w kształtowaniu powierzchni ziemi (A); odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski (C); zaznacza na mapie Wisłę od

wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi (A); podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi (B); wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni

opisuje rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi (B); zaznacza na mapie główne dopływy Wisły i Odry (C); zaznacza na mapie jeziora zaporowe (C); zaznacza na mapie największe obszary bagienne

wyjaśnia, na czym polega działanie sił wewnętrznych kształtujących powierzchnię ziemi (B); zaznacza na mapie dorzecze Wisły i Odry (C); wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne (B); opisuje zmiany

opisuje działalność lądolodu na obszarze Polski (A); opisuje, w jaki sposób powstają bagna (B); wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych (B); wymienia nazwy państw


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:źródła do ujścia (C); odczytuje z mapy nazwy trzech jezior (C); wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach (A); zapisuje nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka (A); zaznacza Polskę na mapie Europy i świata (C); wymienia nazwy trzech krajów sąsiadujących z Polską (A); rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta) (C)

Polski (B); wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski (C); zaznacza na mapie Odrę od źródła do ujścia (C); wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce (A); zaznacza na mapie naturalne zbiorniki wodne (C); wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski (A); wymienia nazwy wszystkich krajów sąsiadujących z Polską (A); podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE (A)

w Polsce (C); wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne (B); podaje nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka (A); wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską (A); wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania (B)

lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków (A); uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju (B); analizuje informacje (wykresy, tabele) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich (D); podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych (B)

europejskich: największych i najmniejszych, najmniej i najbardziej zaludnionych itp. (A); podaje nazwisko przynajmniej jednego Polaka działającego we władzach Unii Europejskiej (D)

Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrodywymienia rodzaje i źródła zanieczyszczeń najbliższego otoczenia (A); wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci (B); podaje przykłady działań służących ochronie przyrody (B); podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu,

proponuje jedną obserwację i jedno doświadczenie wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (C); wymienia miejsca, w których powstają trujące pyły i gazy (B); wymienia źródła powstawania ścieków (A); wyjaśnia, dlaczego

wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów (B); wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska (B); wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody (A);

opisuje sposób powstawania kwaśnych opadów i smogu (B); wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka (B); podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę (B); wskazuje

przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody (A); podaje przykłady zwierzęcych roślin i zwierząt objętych ochroną w wybranych 3-4 parkach narodowych (A)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka (B); wymienia 2–3 formy ochrony przyrody w Polsce (A); wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita (B); rozpoznaje rośliny i zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy (C)

wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska (B); wyjaśnia, co to są parki narodowe (B); podaje przykłady obiektów chronionych (B); opisuje sposób zachowania się na obszarach chronionych (B); wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa (B); rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt chronionych (C)

wyjaśnia cel ochrony przyrody (B); wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody (B); podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową (B); porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej (C)

różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym (C); wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa (B)

Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizinrozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów (C); zaznacza na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckiego (C); zaznacza na mapie pas pobrzeży, jeziora przybrzeżne, Żuławy Wiślane i 3–4 miejscowości turystyczne, w tym Gdańsk (C); zaznacza na mapie największe i najgłębsze jezioro w Polsce (C); zaznacza na mapie pas Nizin Środkowopolskich (C); wymienia po dwie cechy krajobrazów: nizinnego i wielkomiejskiego (A); wymienia trzy zabytki, które

wymienia rodzaje krajobrazów (A); wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe (B); rozpoznaje pospolite organizmy występujące w Morzu Bałtyckim (C); opisuje cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego (B); wymienia atrakcje turystyczne Gdańska (A); wymienia cechy krajobrazu pojezierzy (A); opisuje krajobraz nizinny (B); zaznacza na mapie miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski (C); wymienia trzy atrakcje turystyczne Warszawy (B);

wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz (A); wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym (B); rozpoznaje wybrane organizmy samożywne występujące w Morzu Bałtyckim (C); wyjaśnia pojęcia: cieśnina, wydmy ruchome, depresja (B); wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza (B); opisuje krajobraz wybranego pojezierza (B); opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich (B); opisuje krajobraz wielkomiejski (B);

podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu (B); wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych (B); charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie (C); opisuje rolę Wisły w kształtowaniu krajobrazu nadmorskiego (B); opisuje, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy (B); opisuje osobliwości przyrodnicze Krainy

wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy (D); opisuje sposób powstawania bryzy (B); wymienia atrakcje turystyczne miast nadmorskich, np. Gdyni, Sopotu (B); wymienia osobliwości przyrodnicze pojezierzy (A); wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących na terenie p parków narodowych pasa nizin (A)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:warto obejrzeć, będąc w Warszawie (A); rozpoznaje symbole parków narodowych pasa nizin (C); wpisuje na mapie nazwy dwóch wskazanych parków narodowych (C)

opisuje wybrany park narodowy (położenie, symbol, osobliwości przyrodnicze) (C)

charakteryzuje parki narodowe położone w pasie nizin (C)

Wielkich Jezior Mazurskich (A); opisuje zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich (D); opisuje zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy (A)

Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżynzaznacza na mapie Polski pas wyżyn (C); zaznacza na mapie: Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko--Częstochowską i Wyżynę Lubelską (C); rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej (C); rozpoznaje na zdjęciach 2–3 zabytki Krakowa (C); rozpoznaje symbole parków narodowych pasa wyżyn (C)

wymienia cechy krajobrazu wyżyn: Śląskiej, Krakowsko--Częstochowskiej, Lubelskiej (A); podpisuje na mapie nazwy głównych miast Wyżyny Lubelskiej (C); opisuje dowolny zabytek Krakowa (C); podaje przykłady 2–3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN i Roztoczańskim PN (C)

podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko--przemysłowy (A); podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska (B); wymienia cechy krajobrazu krasowego (A); wymienia cechy suchorośli (A); wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy (B); wymienia osobliwości Wawelu (A); opisuje krajobraz Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN (C)

opisuje proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko--przemysłowy (B); podaje przykłady zmian w środowisku Wyżyny Śląskiej spowodowanych działalnością człowieka (B); wyjaśnia pojęcie krasowienia (B); wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko--Częstochowskiej (A); opisuje czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo (B); wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich (B)

podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi (B); wymienia postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej (A); opisuje sposób wykorzystania poszczególnych postaci węgla (B); opisuje wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych (B); wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących w poznanych parkach narodowych wyżyn (A)

Dział 6. Poznajemy krajobrazy górpodpisuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie, Sudety

wymienia trzy cechy krajobrazu Gór

opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich

porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór

wymienia zasady, których należy przestrzegać,


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:i Karpaty (C); na podstawie zdjęcia wymienia 2–3 cechy krajobrazu wysokogórskiego (B); wymienia 2–3 cechy tatrzańskiej pogody (A); podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach (A); rozpoznaje symbole parków narodowych pasa gór (C)

Świętokrzyskich i Karkonoszy (A); porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego (C); wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach (A); wymienia 2–3 osobliwości wybranego górskiego parku narodowego (A)

i Karkonoszy (C); wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego (A); wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo (B); oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór (D); charakteryzuje wybrany park narodowy gór (B)

Świętokrzyskich (C); charakteryzuje skały występujące w górach (B); wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin (A); porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich (C); opisuje cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości (C); opisuje poznane górskie parki narodowe (B)

wybierając się w góry (A); opisuje wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych pasa gór (B); wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących w górskich parkach narodowych (A)

Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybówwymienia miejsca występowania mchów i paprotników, roślin nasiennych, grzybów (A); rozpoznaje przedstawicieli mchów i paprotników (C); podpisuje na ilustracji organy rośliny nasiennej (C); wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych (A); opisuje budowę zewnętrzną pędu nadziemnego (B); opisuje sposób rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział (a);

opisuje budowę zewnętrzną mchu i paproci, rośliny nasiennej, grzyba (B); opisuje znaczenie mchów w przyrodzie (B); podaje 3–4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka (B); opisuje rolę pędu nadziemnego roślin nasiennych (B); wymienia funkcje liścia (A); rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin (C); wyjaśnia, na czym polega

opisuje budowę zewnętrzną skrzypów i widłaków (B); wyjaśnia pojęcia: rośliny nasienne, rośliny nagonasienne i okrytonasienne (B); porównuje systemy korzeniowe: palowy i wiązkowy (C); wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin (B); opisuje rolę poszczególnych części kwiatu (C); wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie (B);

opisuje rolę poszczególnych części ciała mchu (B); wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników (C); porównuje budowę zewnętrzną paproci, skrzypów i widłaków (D); podaje przykłady różnych typów poznanych organów roślinnych (B); porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego (D); opisuje

opisuje budowę komórki roślinnej (B); podaje przykłady chronionych gatunków paprotników (D); podaje przykłady różnych przystosowań kwiatów do zapylania (B); charakteryzuje porosty (C); podaje przykłady grzybów chronionych (B)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:podpisuje na rysunku poszczególne części kwiatu (C); podaje przykłady rozsiewania nasion (A); podaje nazwy części grzyba (A); na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego (C); rozpoznaje 2–3 gatunki grzybów jadalnych (C); dobiera przyrząd do obserwowanej części rośliny (C)

rozmnażanie bezpłciowe roślin (B); podpisuje na rysunku części kwiatu (A); podpisuje na schemacie etapy cyklu rozwojowego rośliny okrytonasiennej (D); wymienia miejsca występowania grzybów (A); odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących (D); podaje po 2–3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów (B)

charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion (C); wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo (B); opisuje budowę grzybów wielokomórkowych (B

proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych (B); opisuje budowę owocu (C); wymienia różnice między grzybami i roślinami (B); opisuje sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami (A)

Dział 8. Odkrywamy tajemnice materiipodaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów (B); rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach (C); wymienia właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych (A); podaje przykłady przedmiotów wykonanych z ciał kruchych, twardych i sprężystych (A); podpisuje bieguny magnetyczne w magnesie (C); wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy (A); wymienia nazwy

wyjaśnia, czym są drobiny (B); opisuje wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji (A); rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin (C); wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych (A); podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych (A); określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości (A); podaje

porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia (C); opisuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach (B); wyjaśnia, czym jest magnes (B); podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes (B); porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości (C); oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm3 tej substancji (C);

wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji (B); porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach (C); wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość (B); opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów (B); wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach (B); porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach (C); podaje przykłady zastosowania przewodnictwa

wyjaśnia, czym jest atom (D); podaje przykłady dwóch cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, np. woda i olej; woda i benzyna (B); wyjaśnia pojęcie gęstości substancji (B); wyjaśnia, co to jest próżnia (B); wyjaśnia zasadę działania termosu (D); wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu metalowej taśmy mierniczej (B)


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:


Uczeń:jednostek masy (A); podaje przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło (C); podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy (A)

sposób wyznaczenia masy (A); opisuje, popierając przykładami, zjawisko dyfuzji w gazach (B); opisuje wpływ temperatury na objętość gazów (B)

wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła (B); wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody (B); porównuje zjawiska parowania i wrzenia (C)

cieplnego ciał stałych (B); wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową (C); wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy zależy od jej temperatury (B)

Wymagania z przyrody- klasa 6 (podręcznik Przyrodo, witaj! wyd. WSiP)

Nr i temat lekcji

Wymagania podstawowe

Uczeń:

Wymagania ponadpodstawowe

Uczeń:

ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

Dział 1 – Życie w glebie i wodzie

1. Poznajesz rodzaje gleb

wyjaśnia, co to jest gleba,

wskazuje na przykładowym profilu glebowym warstwę próchniczną.

wymienia czynniki, od których zależy rodzaj gleby,

rysuje schematyczny profil glebowy.

wyjaśnia etapy powstawania gleby,

opisuje poziomy glebowe na schematycznym profilu glebowym,

opisuje znaczenie gleby jako bogactwa naturalnego,

podaje różnice między glebą leśną a glebą wykorzystywaną pod uprawy rolnicze.

rozpoznaje rodzaje gleb na podstawie ich profili.

wymienia rodzaj gleby w zależności od skały macierzystej.

2. Jakie organizmy żyją w glebie?

podaje znaczenie gleby dla roślin, zwierząt i ludzi,

wymienia organizmy żyjące w glebie,

wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw.

określa znaczenie warstwy próchnicznej dla żyzności gleby,

prezentuje wybrane organizmy glebowe.

określa rolę dżdżownic w podnoszeniu żyzności gleby,

podaje argumenty przeciwko wypalaniu traw.

uzasadnia, dlaczego dżdżownice zasługują na ochronę,

wyjaśnia, dlaczego po przeprowadzonej obserwacji organizmy należy wypuścić w tym samym miejscu, skąd zostały pobrane.

wyjaśnia, jak gruzełkowata budowa gleby wpływa na życie roślin.

3. Jakie organizmy żyją w wodach słodkich?

wymienia różnice między środowiskiem wodnym a środowiskiem lądowym,

podaje przykłady zwierząt wód słodkich w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem ryb.

na wybranych przykładach przedstawia przystosowania roślin do życia w wodzie,

rozpoznaje pospolite organizmy słodkowodne.

podaje przykłady słodkowodnych bezkręgowców,

opisuje strefy występowania roślin w jeziorze.

wykazuje różnice w warunkach życia w wodzie i na lądzie, wynikające z warunków środowiska,

określa, czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie.

opisuje strefy występowania roślin w jeziorze,

podaje przykład łańcucha pokarmowego w środowisku słodkowodnym.

4. Bezkręgowce – zwierzęta o prostej budowie, żyjące w różnych środowiskach

zalicza dżdżownice i pijawki do pierścienic, a ślimaki i małże do mięczaków,

opisuje narządy oddechowe skorupiaków, pajęczaków i owadów,

opisuje sposoby wymiany gazowej ślimaków i małżów,

porównuje skorupiaki, pajęczaki i owady.

opisuje przebieg rozwoju owadów.

krótko charakteryzuje skorupiaki, pajęczaki i owady.

klasyfikuje pospolitych przedstawicieli bezkręgowców (okazy lub na rysunkach) do odpowiednich grup.

wymienia cechy charakterystyczne poznanych grup zwierząt.

5. Ryby to zwierzęta wodne

wskazuje najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym,

podaje przykłady ryb słodkowodnych i morskich występujących w Polsce.

wyjaśnia, co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne.

podaje przykłady ryb kostnych i chrzęstnych.

opisuje przebieg rozmnażania się ryb.

wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego.

6. Płazy to zwierzęta wodno-lądowe

podaje przykłady płazów bezogonowych i ogoniastych występujących w Polsce,

wymienia cechy przystosowujące płazy do życia w wodzie i na lądzie.

odróżnia płazy od innych zwierząt na podstawie charakterystycznych cech.

opisuje przebieg rozmnażania się i rozwoju płazów.

uzasadnia konieczność ochrony płazów.

wykazuje związek między elementami budowy ciała płazów a środowiskami, w których żyją te zwierzęta.

7. Powtórzenie działu „Życie w glebie i wodzie”

podaje przykłady organizmów żyjących w glebie,

podaje przykłady roślin wodnych,

rozróżnia ryby i płazy.

porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie,

rozróżnia i podaje charakterystyczne cechy pierścienic, mięczaków, skorupiaków, pajęczaków i owadów,

wymienia cechy charakterystyczne ryb i płazów świadczące o przystosowaniu do życia w określonych środowiskach.

rozpoznaje pospolite gatunki ryb (z podziałem na słodkowodne i morskie) oraz płazów,

porównuje budowę rybi płazów.

porównuje glebę bielicową, brunatną i czarnoziem,

omawia strefowość życia w wodzie,

porównuje poznane grupy bezkręgowców.

porównuje rozmnażanie się oraz rozwój ryb i płazów.

Dział 2 – Różnorodność organizmów lądowych

8. Warunki życia na lądzie

wymienia typowe cechy środowisk lądowych.

opisuje warunki świetlne i temperaturowe na lądzie,

podaje przykłady wpływu temperatury na życie organizmów lądowych.

porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie,

podaje przykłady wpływu rodzaju podłoża na życie organizmów.

podaje przykłady zależności organizmów lądowych od światła.

uzasadnia, że środowiska lądowe są różnorodne pod względem panujących warunków.

9. Dlaczego rośliny nasienne dominują na lądach?

podaje przykłady roślin okrytonasiennych wykorzystywanych przez człowieka,

rozpoznaje sosnę, świerk i jodłę.

wykazuje zróżnicowanie roślin okrytonasiennych.

uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców.

porównuje rośliny okrytonasienne i nagonasienne.

10. Mchy i paprocie to także rośliny lądowe

odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej.

opisuje budowę i rolę poszczególnych części mchu,

opisuje rolę organów paproci.

charakteryzuje torfowce.

podaje przykłady paprotników chronionych,

rozpoznaje i krótko charakteryzuje widłaki oraz skrzypy.

opisuje powstawanie i znaczenie torfowisk.

11. W jaki sposób gady przystosowały się do życia na lądzie?

podaje charakterystyczne cechy gadów,

wymienia gady występujące w Polsce.

wymienia grupy gadów.

wskazuje różnice między gadami a płazami.

wykazuje, że rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na lądzie.

uzasadnia konieczność ochrony gadów,

podaje przykłady gadów kopalnych.

12. Jak ptaki przystosowały się do lotu?

wymienia cechy budowy zewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniu do lotu.

podaje przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach,

przedstawia budowę jaja ptaka.

wyjaśnia, na czym polega stałocieplność i jakie korzyści wynikają z niej dla zwierząt.

opisuje rozmnażanie się i rozwój ptaków.

wskazuje cechy budowy wewnętrznej ptaka świadczące o przystosowaniu do lotu.

13. Poznajesz ssaki – kręgowce karmiące młode

podaje przykłady ssaków żyjących w różnych

opisuje pokrycie ciała ssaków,

podaje cechy świadczące o tym, że

porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce.

wykazuje różnorodność ssaków.

mlekiem środowiskach. wymienia cechy charakterystyczne ssaków.

człowiek jest ssakiem.

14. Powtórzenie działu „Różnorodność organizmów lądowych”

rozróżnia rośliny okrytonasienne, nagonasienne, paprocie i mchy,

rozpoznaje pospolite rośliny nagonasienne i okrytonasienne,

rozróżnia gady, ptaki i ssaki.

opisuje warunki życia na lądzie,

opisuje przystosowania ptaków do lotu,

wymienia typowe cechy gadów, ptaków i ssaków.

porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie,

porównuje rośliny nagonasienne i okrytonasienne,

porównuje gady, ptaki i ssaki.

porównuje mchy i paprocie.

wykazuje związek między rozwojem zarodkowym gadów, ptaków i ssaków a uniezależnieniem tych zwierząt od środowiska wodnego.

Dział 3 – Funkcjonowanie organizmów

15. Poznajesz czynności życiowe organizmów

wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów.

wskazuje, w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe.

krótko omawia poszczególne czynności życiowe.

wyjaśnia na przykładach, na czym polega reagowanie na bodźce.

wskazuje różnice w realizacji czynności życiowych między roślinami a zwierzętami.

16. Jakie są sposoby odżywiania się organizmów?

wymienia sposoby odżywiania się organizmów, ze wskazaniem, u których grup organizmów występują.

porównuje odżywianie się samożywne i cudzożywne.

opisuje przebieg fotosyntezy, uwzględnia rolę chlorofilu,

wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy.

opisuje znaczenie roślin w życiu człowieka.

podaje, jakie organizmy są głównymi producentami na lądach i w wodach.

17. Zwierzęta są przystosowane do pobierania różnorodnego pokarmu

podaje przykłady roślinożerców i mięsożerców z najbliższego otoczenia.

na dowolnie wybranych przykładach ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka i ssaka mięsożernego wskazuje ich przystosowania do zdobywania pokarmu.

opisuje różnorodność przystosowań mięsożerców i roślinożerców do zdobywania pokarmu.

charakteryzuje płynożerców i planktonożerców – ich przystosowania do zdobycia pokarmu,

podaje przykłady egzotycznych roślinożerców i mięsożerców, prawidłowo określając kontynent, na którym żyją.

wskazuje różnice między pokarmem roślinnym a zwierzęcym i wynikające z tego konsekwencje dla roślinożerców.

18. Co łączy spalanie i oddychanie?

wymienia składniki powietrza,

zalicza spalanie do przemian nieodwracalnych,

opisuje zjawiska towarzyszące spalaniu.

podaje przykłady materiałów energetycznych, a wśród nich tłuszcze roślinne i zwierzęce,

określa znaczenie tlenu jako gazu podtrzymującego

wykazuje doświadczalnie, że czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen,

określa produkty spalania paliw ciekłych i stałych przy swobodnym dostępie

uzasadnia, że spalanie jest źródłem energii,

określa produkty spalania paliw ciekłych i stałych w warunkach niedoboru powietrza.

identyfikuje doświadczalnie produkty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, parę wodną oraz podaje ich nazwy.

spalanie,

wymienia wspólne produkty spalania i oddychania.

powietrza.

19. Dzięki czemu organizmy uzyskują energię?

podaje przykłady zwierząt prowadzących wymianę gazową za pomocą płuc i skrzeli.

wyjaśnia, co jest celem oddychania,

uzasadnia, że wszystkie organizmy muszą oddychać.

podaje, co jest niezbędne do oddychania komórkowego i co powstaje w wyniku tego procesu.

określa sposób wykonywania wymiany gazowej przez rośliny,

wykazuje, że oddychanie jest związane z odżywianiem się.

dostrzega analogię między oddychaniem a spalaniem (np. drewna lub węgla).

20. Sposoby rozmnażania się organizmów

wyjaśnia, co jest celem rozmnażania się,

podaje przykłady gatunków organizmów żyjących w najbliższym otoczeniu.

określa, jaka jest istota rozmnażania płciowego.

podaje przykłady sposobów bezpłciowego rozmnażania się,

wykazuje, że rośliny, podobnie jak zwierzęta, rozmnażają się płciowo.

porównuje rozmnażanie się płciowe i bezpłciowe.

uzasadnia, dlaczego pewne organizmy należą do jednego gatunku, a inne nie.

21. Powtórzenie działu „Funkcjonowanie organizmów”

wymienia czynności życiowe organizmów,

podaje przykłady narządów wymiany gazowej.

określa cel poszczególnych czynności życiowych organizmów,

podaje skład powietrza.

określa, czym jest gatunek,

wyjaśnia różnicę między samożywnością a cudzożywnością,

wyjaśnia różnicę między rozmnażaniem

opisuje przebieg fotosyntezy,

podaje, co jest potrzebne do spalania i co powstaje w jego wyniku,

porównuje sposoby wykonywania czynności

porównuje oddychanie i spalanie.

płciowym a bezpłciowym.

życiowych przez rośliny i zwierzęta.

Dział 4 – Planeta Ziemia

22. Słońce jest gwiazdą, dzięki której istniejemy

wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika,

wymienia planety Układu Słonecznego,

opisuje przyczyny powstawania zaćmienia Słońca.

opisuje hipotezę dotyczącą powstania Układu Słonecznego,

wymienia planety Układu Słonecznego, w kolejności od Słońca, dzieli je na skaliste i gazowe.

uzasadnia, że dzięki Słońcu może istnieć życie na Ziemi,

opisuje ruch planet Układu Słonecznego.

opisuje budowę Układu Słonecznego,

wymienia powody, dla których Pluton przestał być uznawany za planetę.

porównuje historyczne hipotezy (poglądy) dotyczące Układu Słonecznego.

23. Poznajesz planety Układu Słonecznego

wskazuje na schemacie układu planet wybraną przez nauczyciela planetę,

opisuje wybraną planetę Układu Słonecznego.

wymienia cechy klimatu wybranej planety skalistej i wyjaśnia, dlaczego nie rozwinęło się na niej życie.

charakteryzuje planety Układu Słonecznego.

porównuje cechy klimatu wybranej planety i Ziemi oraz wyjaśnia, dlaczego panują na niej warunki niesprzyjające życiu.

opisuje różne obiekty astronomiczne.

24. Z czego jest zbudowana Ziemia?

wymienia warstwy budujące Ziemię,

rozróżnia przedmioty wykonane z materiałów o właściwościach metalicznych

charakteryzuje substancje metaliczne i niemetaliczne,

określa zastosowanie wybranych materiałów o właściwościach

krótko charakteryzuje warstwy budujące Ziemię, posługując się graficznym schematem budowy Ziemi.

wykreśla, według opisu, diagram słupkowy rozpowszechnienia niektórych substancji prostych (pierwiastków głównych) budujących

uzasadnia podział substancji budujących skorupę ziemską na proste i złożone.

i niemetalicznych. metalicznych. skorupę ziemską.

25. Globus jest modelem Ziemi

wskazuje na globusie bieguny oraz oś ziemską,

rozróżnia południki i równoleżniki.

wymienia rodzaje globusów.

wskazuje na globusie półkulę północną i południową oraz wschodnią i zachodnią,

podaje cechy południków i równoleżników.

uzasadnia, że globus jest dobrym modelem naszej planety.

wymienia cechy poznanych globusów,

wyjaśnia, jakie znaczenie dla życia na Ziemi ma nachylenie osi ziemskiej do płaszczyzny obrotu.

26. Dlaczego występują noce i dni?

definiuje ruch obrotowy Ziemi,

wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego.

wyjaśnia termin górowanie Słońca,

wyjaśnia, że na Ziemi występują strefy czasowe oraz słoneczny (lokalny) i czas urzędowy.

wyjaśnia obserwowane zjawisko pozornego ruchu gwiazd na niebie,

wyjaśnia zjawisko powstawania dnia i nocy jako następstwo ruchu obrotowego Ziemi,

wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych.

uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego,

na podstawie mapy stref czasowych w atlasie odczytuje różnice czasu w różnych miejscach na Ziemi.

oblicza godzinę czasu lokalnego na podstawie długości geograficznej,

opisuje pozostałe (nieujęte w podręczniku) skutki ruchu obrotowego Ziemi.

27. Jakie są następstwa ruchu obiegowego Ziemi?

definiuje ruch obiegowy Ziemi, podaje jego czas trwania,

wymienia daty rozpoczęcia pór roku,

wyjaśnia terminy równonoc i przesilenie,

posługuje się terminami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła podbiegunowe;

wskazuje rysunek przedstawiający położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach przesileń

samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające położenie Słońca i Ziemi w dniach rozpoczęcia por

wymienia jego najważniejszy skutek – występowanie pór roku.

wyjaśnia, dlaczego co 4 lata luty ma 29 dni,

wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi.

wskazuje je na globusie. i równonocy,

wyjaśnia, w jaki sposób położenie Słońca w stosunku do osi ziemskiej warunkuje oświetlenie Ziemi,

rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku.

roku,

wyjaśnia zależność pór roku od wysokości Słońca nad widnokręgiem.

28. Poznajesz lądy i oceany

nazywa i wskazuje na globusie oraz mapie kontynenty i oceany,

wskazuje na mapie świata przykładową wyspę, półwysep, archipelag wysp.

wyjaśnia terminy linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta,

rozpoznaje na mapie linię brzegową rozwiniętą i nierozwiniętą,

podaje nazwę: największego, najmniejszego, najzimniejszego i najcieplejszego

wyjaśnia termin wszechocean,

wyjaśnia znaczenie terminów: wyspa, półwysep, przylądek, zatoka, cieśnina,

określa, bez mapy, półkulę, na której leży dany kontynent.

opisuje budowę dna oceanicznego, wskazuje na mapie: szelf, stok kontynentalny, rów oceaniczny, grzbiet oceaniczny,

wymienia czynniki mające wpływ na zasolenie mórz i oceanów.

wyjaśnia, w jaki sposób dany czynnik wpływa na zmianę zasolenia mórz i oceanów (zwiększa zasolenie czy zmniejsza i dlaczego).

kontynentu.

29. Największy, najmniejszy, najcieplejszy, najzimniejszy ...

wskazuje poszczególne kontynenty na globusie, mapie ściennej świata oraz mapie w atlasie,

wymienia i wskazuje na mapie oceany i morza oblewające poszczególne kontynenty.

wskazuje i odczytuje z mapy nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin i mórz przybrzeżnych każdego kontynentu,

rozpoznaje rodzaj linii brzegowej przy różnych kontynentach i uzasadnia swój wybór,

wskazuje na mapie granice między Afryką a Europą i Afryką a Azją oraz między innymi kontynentami,

wskazuje na mapie świata Australię.

opisuje położenie Australii w stosunku do innych kontynentów, uzasadnia różnice we florze i faunie między Australią a innymi kontynentami (relikty i endemity),

podaje powierzchnię kontynentów – od największego do najmniejszego.

wymienia przykładowe (największe) państwa leżące na poszczególnych kontynentach,

wskazuje na mapie (wymienione przez nauczyciela) większe krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz obiekty na różnych kontynentach.

wskazuje na mapie obiekty na różnych kontynentach, podaje czy jest to kraina geograficzna, wyspa, półwysep i inne.

analizuje, porównuje mapy tematyczne różnych kontynentów, wyciąga wnioski.

30. Poznajesz życie w oceanach

podaje przykłady morskich organizmów samożywnych i cudzożywnych,

wyjaśnia, co to jest plankton,

wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu

opisuje przystosowania organizmów do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej,

wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu,

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w głębinach oceanicznych,

opisuje przystosowania zwierząt do życia w głębinach oceanicznych.

fotosyntezy. układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w oceanie.

wyjaśnia, jak odżywiają się organizmy w głębinach oceanicznych.

porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach.

31. Podróże pomagają lepiej poznać świat

opisuje najdawniejsze odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi,

opisuje wyprawy Kolumba i Magellana.

wymienia dwa nazwiska Polaków, którzy przyczynili się do poznania różnych zakątków kuli ziemskiej,

wskazuje na mapie trasy wybranych podróżników.

ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej,

wyjaśnia, dlaczego wiek XV i XVI nazwano erą wielkich odkryć geograficznych

opowiada o zdobywcach biegunów ziemskich, podaje ich nazwiska.

ocenia znaczenie ery wielkich odkryć geograficznych dla rozwoju świata,

ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla tempa rozwoju świata w wieku XX i XXI.

32. Powtórzenie działu „Planeta Ziemia”

wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika,

definiuje ruchy Ziemi (obrotowy i obiegowy),

wymienia najważniejsze konsekwencje ruchów Ziemi,

nazywa i wskazuje na globusie i mapie kontynenty i oceany oraz

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują: czas lokalny, czas słoneczny i czas urzędowy,

wyjaśnia terminy: górowanie, przesilenie i równonoc.

wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi,

rozpoznaje linię

wyjaśnia konsekwencje ruchów Ziemi,

wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych oraz uzasadnia wprowadzenie czasu urzędowego,

posługuje się terminami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła

wyjaśnia, w jaki sposób położenie Słońca w stosunku do osi ziemskiej warunkuje oświetlenie Ziemi,

rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku,

na podstawie mapy stref czasowych w atlasie odczytuje różnice czasu w różnych miejscach na Ziemi,

opisuje pozostałe (nieujęte w podręczniku) skutki ruchu obrotowego Ziemi,

samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające położenie Słońca i Ziemi

pokazuje przykładową wyspę, półwysep, archipelag,

wskazuje kontynent: największy, najmniejszy, najcieplejszy, najzimniejszy.

brzegową rozwiniętą i linię brzegową nierozwiniętą,

opowiada o najdawniejszych oraz późniejszych odkryciach geograficznych, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi oraz o wyprawie Kolumba i Magellana.

podbiegunowe; wskazuje je na globusie,

wskazuje na mapie granice między Afryką a Europą i Afryką a Azją oraz między innymi kontynentami.

wyjaśnia zależność pór roku od wysokości Słońca nad widnokręgiem,

wyjaśnia budowę dna oceanicznego oraz pojęcie wszechoceanu,

wymienia czynniki mające wpływ na zasolenie mórz i oceanów,

analizuje, porównuje mapy tematyczne różnych kontynentów, wyciąga wnioski,

ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla tempa rozwoju świata.

w dniach rozpoczęcia pór roku,

wyjaśnia, w jaki sposób dany czynnik wpływa na zmianę zasolenia mórz i oceanów (zwiększa zasolenie czy zmniejsza i dlaczego).

Dział 5 – Krajobrazy Ziemi

33. Klimaty na Ziemi układają się strefowo

wymienia i wskazuje na mapie strefy klimatyczne,

określa w przybliżeniu położenie strefy roślinnej

wymienia strefy roślinne występujące na Ziemi,

określa położenie strefy klimatycznej

charakteryzuje strefy klimatyczne,

opisuje strefy roślinne występujące na kuli ziemskiej,

wskazuje różnice między strefami klimatycznymi i roślinnymi i je uzasadnia,

uzasadnia występowanie krajobrazów astrefowych,

podaje przykłady krajobrazów

w stosunku do równika. i roślinnej w stosunku do innych stref.

wymienia strefy leśne i bezleśne.

podaje przykłady wpływu różnych czynników przyrodniczych na powstawanie stref roślinnych,

uzasadnia różnice między strefami klimatycznymi.

astrefowych.

34. W pobliżu równika rośnie wilgotny las równikowy

wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych,

podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym.

wymienia cechy klimatu typowego dla obszarów zajmowanych przez wilgotne lasy równikowe,

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym.

opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia organizmów.

interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza przedstawione na wykresie.

prezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów.

35. Na Ziemi są „morza traw” – sawanny

wskazuje na mapie świata obszary zajmowane przez sawanny,

wymienia charakterystyczne cechy klimatu sawann,

opisuje

interpretuje dane przedstawione na wykresie dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury

opisuje klimat obszarów trawiastych – sawann oraz związane z nim warunki życia

wskazuje obszary sawann na różnych kontynentach.

podaje przykłady organizmów zamieszkujących sawanny.

przystosowania organizmów do życia na obszarach trawiastych,

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na sawannie.

powietrza. organizmów.

36. Stepy przypominają ogromne łąki

podaje przykłady organizmów zamieszkujących step, pampę, prerię.

wskazuje na mapie świata występowanie obszarów zajmowanych przez obszary trawiaste klimatu umiarkowanego,

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na stepie, pampie lub prerii.

interpretuje dane przedstawione na wykresie dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza,

wymienia charakterystyczne cechy klimatu obszarów zajmowanych przez step, pampę, prerię.

opisuje klimat obszarów trawiastych – prerii, pampy, stepu, puszty oraz związane z nim warunki życia organizmów,

wyjaśnia, dlaczego obecnie obszary trawiaste – stepy – są nazywane spichlerzem świata.

charakteryzuje obszary trawiaste różnych kontynentów.

37. Poznajesz wielkie pustynie świata

wskazuje na mapie świata obszary pustynne,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących

wymienia cechy klimatu obszarów pustynnych na podstawie interpretacji wykresu

rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń.

opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia organizmów.

prezentuje fragmenty literatury opisujące krajobraz i warunki życia na pustyniach różnych kontynentów.

pustynie. klimatycznego,

opisuje przystosowania organizmów do życia na pustyni.

38. Poznajesz okolice Morza Śródziemnego

wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego,

krótko (3–4 zdania), na podstawie mapy, opisuje ukształtowanie terenu wokół Morza Śródziemnego.

wyjaśnia termin makia,

wymienia przykładowe rośliny strefy śródziemnomorskiej,

wymienia ważniejsze miasta leżące w krajobrazie śródziemnomorskim,

uzasadnia, dlaczego jest to rejon atrakcyjny dla turystów.

uzasadnia, dlaczego świat zwierzęcy w krajobrazie śródziemnomorskim jest ubogi,

wymienia zwierzęta tej strefy.

analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski,

wyjaśnia, jak zmieniła się roślinność tego regionu na przestrzeni wieków.

ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego w kontekście szybkiego rozwoju turystyki, powodującego zagrożenie dla środowiska.

39. Cechy charakterystyczne krajobrazu wysokogórskiego

wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obszar Alp,

wymienia atrakcje turystyczne Alp.

opisuje krajobraz gór wysokich w porównaniu z górami niskimi, np. Świętokrzyskimi poznanymi w klasie 5.,

wymienia państwa, na których obszarze leżą Alpy, określa, którą część kraju zajmują,

opisuje piętra roślinne w Alpach

wyjaśnia, dlaczego Alpy nazywamy barierą klimatyczną,

wyjaśnia przyczyny różnic w klimacie na stokach południowych

ocenia szanse dalszego rozwoju turystyki w Alpach w kontekście ochrony krajobrazu naturalnego,

opisuje klimat Alp, po stronie północnej i południowej,

wyjaśnia termin granica wieloletniego śniegu.

w porównaniu z piętrami roślinnymi w Tatrach (podobieństwa i różnice),

podaje przykładowe rośliny w danym piętrze.

i północnych Alp,

wyjaśnia etapy powstawania lodu lodowcowego w kotłach lodowcowych w Alpach,

wyjaśnia powstawanie jęzorów lodowcowych.

podaje informacje o Alpach, niezamieszczone w podręczniku.

40. Poznajesz życie w tajdze

wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tajgą,

podaje przykłady roślin i zwierząt charakterystycznych dla tajgi.

opisuje przystosowania roślin i zwierząt do życia w tajdze,

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w tajdze.

opisuje klimat umiarkowany chłodny i związane z nim warunki życia organizmów w tajdze.

porównuje strategie różnych zwierząt zapewniające im przetrwanie zimy.

wymienia, na podstawie interpretacji klimatogramu, cechy klimatu umiarkowanego chłodnego.

charakteryzuje obszary leśne klimatu umiarkowanego chłodnego na kuli ziemskiej.

41. Poznajesz życie w tundrze

wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tundrą,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących tundrę.

wymienia, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu strefy okołobiegunowej,

opisuje przystosowania roślin

opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze,

układa prosty łańcuch pokarmowy

wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie występują drzewa,

wyjaśnia termin wieloletnia zmarzlina.

prezentuje kartę doświadczenia ukazującego znaczenie wieloletniej zmarzliny w rozwoju roślinności oraz opisuje przebieg doświadczenia i dokumentuje je

i zwierząt do życia w tundrze.

występujący w tundrze. własnymi fotografiami.

42. Czy w okolicach biegunów istnieje życie?

wskazuje na mapie świata obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary polarne.

podaje, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu obszarów okołobiegunowych,

wskazuje przystosowania organizmów do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy.

opisuje różnorodność organizmów zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy,

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący na obszarach polarnych.

wymienia charakterystyczne rośliny i zwierzęta zamieszkujące tundrę Arktyki, wskazując te, które żyją tam stale i te, które pojawiają się tylko latem.

określa warunki życia na obszarach okołobiegunowych z podkreśleniem różnic między Arktyką i Antarktydą.

43. Powtórzenie działu „Krajobrazy Ziemi”

wymienia i wskazuje na mapie strefy klimatyczne i krajobrazowo roślinne Ziemi,

spośród stref krajobrazowo roślinnych wymienia te, które mogą być atrakcją turystyczną; podaje przykłady,

wskazuje różnice między krajobrazem gór niskich i krajobrazem wysokogórskim.

opisuje położenie stref klimatycznych i krajobrazowych,

wymienia przykładowe rośliny i zwierzęta danej strefy krajobrazowo-roślinnej,

wymienia pojęcia poznane podczas omawiania krajobrazów na Ziemi.

omawia i charakteryzuje strefy klimatyczne i krajobrazowe (roślinne) na Ziemi.

wskazuje różnice klimatyczne i roślinne między strefami,

podaje przykłady i uzasadnia występowanie krajobrazów astrefowych,

wyjaśnia znaczenie nowopoznanych pojęć i posługuje się nimi.

przyporządkowuje klimatogramy danej strefie krajobrazowej świata, analizuje je i uzasadnia,

posługuje się informacjami o strefach krajobrazowo-roślinnych, które nie są zamieszczone w podręczniku.

Dział 6 – Bliżej fizyki

44. Wielkości charakteryzujące substancje

wymienia jednostki masy,

wymienia jednostki objętości,

wyznacza masę i objętość wybranych ciał.

przelicza jednostki masy i objętości,

definiuje gęstość,

na podstawie jednostki masy i objętości podaje jednostkę gęstości.

oblicza gęstość substancji, znając jej masę i objętość,

interpretuje pojęcie masy i gęstości.

interpretuje gęstość jako wielkość fizyczną.

przekształca wzór na gęstość i wyznacza z niego masę lub objętość.

45. Jakie są rodzaje ruchu?

opisuje dowolny ruch ciała,

wyjaśnia pojęcie układu odniesienia,

podaje przykład świadczący

prezentuje symbole literowe prędkości, drogi i czasu oraz

przekształca wzór na prędkość, wyznaczając

podaje przykłady ruchów prostoliniowych i krzywoliniowych.

wyjaśnia terminy tor i droga,

wymienia jednostki czasu i potrafi je przeliczać,

wymienia jednostki drogi i potrafi je przeliczać.

o względności ruchu,

stosuje definicję prędkości do wyznaczenia jej wartości.

formułę matematyczną definiującą prędkość.

z niego drogę lub czas.

46. Jak wyznaczyć prędkość ciała?

porównuje prędkości poruszających się ciał.

opisuje sposób wyznaczenia prędkości dowolnego ciała.

przelicza jednostki drogi, czasu i prędkości.

oblicza prędkość poruszających się ciał, znając drogę i czas jej przebycia.

oblicza parametry ruchu na podstawie definicji prędkości.

47. Tarcie i inne opory ruchu

opisuje zjawisko tarcia w ciałach stałych i cieczach,

opisuje opory ruchu występujące w przyrodzie.

opisuje pozytywne i negatywne skutki oporów ruchu w przyrodzie.

wyjaśnia, od czego zależy siła tarcia dwóch trących się powierzchni.

podaje, w jaki sposób można zmniejszyć lub zwiększyć siłę tarcia.

opisuje skutki występowania siły tarcia lub oporu ruchu w przykładzie podanym przez nauczyciela.

48. Co nazywamy prądem elektrycznym?

wymienia źródła energii elektrycznej,

wymienia przykładowe odbiorniki energii elektrycznej.

opisuje przepływ prądu elektrycznego,

podaje przykłady przewodników i izolatorów.

opisuje wygląd i funkcję przewodu elektrycznego,

podaje przykłady niebezpiecznego

wyjaśnia pojęcie przewodnika i izolatora,

wymienia napięcie, jako cechę charakteryzującą źródła energii

wymienia wielkości fizyczne charakteryzujące prąd elektryczny oraz ich

użytkowania urządzeń elektrycznych.

elektrycznej. jednostki.

49. Kiedy płynie prąd elektryczny?

wymienia elementy prostego obwodu elektrycznego.

opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego,

wymienia warunki przepływu prąd elektrycznego w obwodzie.

rysuje schemat obwodu elektrycznego na podstawie jego rzeczywistego wyglądu,

łączy elementy obwodu elektrycznego na podstawie narysowanego schematu.

wyjaśnia znaczenie zabezpieczania obwodu elektrycznego w naszych domach,

wymienia sytuacje, w jakich może dojść do porażenia prądem elektrycznym.

rysuje schemat obwodu elektrycznego zawierającego dwa lub więcej odbiorników.

50. Urządzenia, które ułatwiają prace w domu

wymienia urządzenia elektryczne używane w domach,

podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas korzystania z urządzeń elektrycznych.

określa miejsce podłączenia i sposób użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego.

opisuje zasadę bezpiecznego użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego.

prezentuje na wybranym przykładzie zasadę działania prostego urządzenia elektrycznego.

opisuje budowę i zasady działania urządzenia elektrycznego na podstawie instrukcji obsługi.

51. Dlaczego oszczędzamy energię elektryczną?

rozróżnia odnawialne i nieodnawialne źródła energii,

krótko charakteryzuje wybrane źródła energii,

uzasadnia pojęcia: odnawialne i nieodnawialne źródła

uzasadnia korzyści płynące z oszczędzania energii.

interpretuje wynik doświadczenia Sprawdź, jaki wpływ na rośliny ma

wymienia sposoby oszczędzania energii elektrycznej.

podaje przykłady szkodliwego działania kwaśnych opadów na rośliny.

energii,

wyjaśnia szkodliwy wpływ na środowisko produktów spalania paliw kopalnych.

„kwaśny deszcz”.

52. Jakie właściwości mają magnesy?

wymienia nazwy magnesów trwałych,

podaje, kiedy dochodzi do odpychania, a kiedy do przyciągania biegunów magnetycznych dwóch różnych magnesów.

opisuje pojęcie biegunów magnetycznych.

rozróżnia bieguny magnetyczna oraz określa je za pomocą symbolu i koloru.

opisuje pole magnetyczne wokół magnesu sztabkowego i podkowiastego.

podaje zastosowania magnesów.

53. Pole magnetyczne Ziemi

opisuje sposób wyznaczania biegunów magnetycznych Ziemi.

opisuje pole magnetyczne Ziemi,

wyjaśnia znaczenie występowania pola magnetycznego Ziemi dla niektórych zwierząt.

buduje własny kompas,

buduje własny elektromagnes.

wyjaśnia, co pokazuje igła magnetyczna.

opisuje wykorzystanie elektromagnesu.

54. Powtórzenie działu „Bliżej

wymienia jednostki masy, objętości

opisuje ruch, biorąc pod uwagę, jego względność i kształt

przelicza jednostki masy i objętości,

przelicza jednostki

oblicza gęstość substancji. znając jej

oblicza masę lub objętość ciał, korzystając

fizyki” i gęstości,

wymienia jednostki drogi, czasu i prędkości,

podaje przykłady przewodników i izolatorów,

rysuje symbole graficzne elementów obwodu elektrycznego.

toru,

wymienia skutki działania sił tarcia i oporów ruchu,

wymienia ciężar i rodzaje trących się powierzchni jako własności siły tarcia,

określa właściwości magnesów trwałych.

drogi, czasu i prędkości,

opisuje przepływ prądu elektrycznego w przewodniku,

opisuje pole magnetyczne Ziemi.

masę i objętość,

oblicza prędkość poruszających się ciał, znając drogę i czas jej przebycia.

z definicji gęstości,

oblicza parametry ruchu na podstawie definicji prędkości.

Dział 7 – Powtórzenie przed gimnazjum

55. Powtórzenie wiadomości – obserwacje i doświadczenia przyrodnicze

wymienia cechy badacza przyrody,

opisuje sposoby poznawania przyrody,

opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego,

podaje przykłady przyrządów optycznych służących do obserwacji wymienionych obiektów

wymienia źródła wiedzy o tematyce przyrodniczej i wskazuje ich znaczenie w formułowaniu wniosków z obserwacji i doświadczeń,

odróżnia próbę kontrolną od próby badawczej w doświadczeniu,

wyjaśnia znaczenie obserwacji i doświadczeń w poznawaniu przyrody,

wskazuje różnice między próbą badawczą i próbą kontrolną,

wyjaśnia, czym się różni obserwacja od doświadczenia

określa warunki, w których pozostaje próba badawcza i próba kontrolna doświadczenia przyrodniczego,

planuje kartę obserwacji przyrodniczej,

opisuje znaczenie karty pracy doświadczenia.

opisuje poznane zjawiska, posługując się schematem lub modelem,

wyjaśnia, kiedy można wyciągać wnioski z obserwacji i doświadczeń.

przyrodniczych,

planuje proste doświadczenie przyrodnicze pozwalające poznać rozwój dowolnej rośliny,

podaje przykłady obiektów przyrodniczych, które można obserwować.

podaje przykłady dokumentowania obserwacji i doświadczeń przyrodniczych.

przyrodniczego.

56. Powtórzenie wiadomości – substancje i ich przemiany

podaje przykłady trzech stanów skupienia substancji i ich mieszanin,

podaje przykłady poznanych zjawisk,

podaje przykłady zastosowania materiałów zależnie od ich właściwości.

opisuje poznane zjawiska,

wyjaśnia poznane pojęcia.

posługuje się drobinowym modelem budowy materii,

określa warunki, w których zachodzą poznane zjawiska.

definiuje poznane pojęcia,

opisuje poznane zjawiska, posługując się schematem lub modelem.

wyciąga wnioski z doświadczeń,

rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (C).

57. Powtórzenie wiadomości – pogoda i jej

wymienia podstawowe składniki pogody,

rozróżnia opady i osady atmosferyczne.

przedstawia na mapie pogody składniki za pomocą znaków

wymienia przyrządy, za pomocą których mierzymy poszczególne składniki

porównuje prędkość dźwięku i prędkość światła.

szacuje odległość od centrum burzy na podstawie prędkości dźwięku, światła i czasu

składniki synoptycznych,

opisuje, jakie są przyczyny powstawania tęczy,

opisuje przyczyny występowania burz.

pogody,

opisuje pogodę na podstawie mapy synoptycznej lub komunikatu słownego.

między błyskiem pioruna a grzmotem.

58. Powtórzenie wiadomości – świat roślin

rozróżnia rośliny zielne, drzewa i krzewy,

rozpoznaje organy roślinne,

opisuje zmiany w świecie roślin zachodzące w ciągu roku.

podaje przykłady roślin rosnących w różnych środowiskach,

rozpoznaje pospolite gatunki nagonasiennych i okrytonasiennych,

podaje miejsce zachodzenia i cel procesu fotosyntezy.

podaje funkcje organów roślinnych.

rozróżnia mchy, paprocie, skrzypy i widłaki,

wymienia warunki niezbędne do przebiegu fotosyntezy.

opisuje sposoby rozmnażania się roślin.

59. Powtórzenie wiadomości – świat zwierząt

podaje przykłady zwierząt żyjących w różnych środowiskach,

rozróżnia bezkręgowce i kręgowce.

wymienia wspólne cechy zwierząt,

opisuje podstawowe zasady opieki nad zwierzętami domowymi.

porównuje ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki,

klasyfikuje pospolite zwierzęta różnych środowisk do głównych grup

porównuje pierścienice, skorupiaki, pajęczaki, owady i mięczaki,

wskazuje przystosowania ryb do życia w wodzie

podaje przykłady zwierząt egzotycznych żyjących w różnych środowiskach i ich przynależność systematyczną.

systematycznych. i ptaków do lotu.

60. Powtórzenie wiadomości – organizm człowieka

wymienia komórkę jako najmniejszy element budujący wszystkie organizmy,

podaje przykłady układów narządów budujących organizm człowieka,

wymienia etapy rozwoju człowieka,

opisuje zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt i chłopców podczas dojrzewania płciowego.

wymienia narządy budujące organizm człowieka i określa ich przynależność do odpowiedniego układu,

podaje funkcje wybranych układów narządów człowieka.

podaje przykłady komórek budujących ciało człowieka,

podaje przykłady tkanek budujących ciało człowieka.

opisuje tkankę jako zespół komórek,

opisuje układy narządów budujących organizm człowieka,

charakteryzuje etapy rozwoju człowieka.

opisuje hierarchiczną budowę ciała człowieka, podaje odpowiednie przykłady.

61. Powtórzenie wiadomości – jak być zdrowym?

opisuje zachowania zapobiegające chorobom przenoszonym przez zwierzęta, bakterie, wirusy,

wyjaśnia, na co należy zwracać uwagę podczas

podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka,

wymienia podstawowe zasady bezpiecznego

uzasadnia konieczność zachowania postawy asertywnej wobec presji otoczenia,

wymienia podstawowe zasady postępowania z produktami

podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka.

uzasadnia stwierdzenie, że aktywny wypoczynek sprzyja utrzymaniu zdrowia,

wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność

zakupu i przechowywania produktów spożywczych.

podaje przykłady produktów spożywczych korzystnie i niekorzystnie wpływających na organizm człowieka,

wyjaśnia, na czym polega higiena skóry, włosów, zębów, paznokci i odzieży,

wskazuje właściwe sposoby spędzania wolnego czasu z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw,

podaje numery alarmowe.

zachowania się w domu.

podaje propozycje asertywnego zachowania się wobec presji otoczenia.

spożywczymi.

opisuje zasady właściwego odżywiania się.

ich stosowania.

wykazuje, dobierając argumenty dotyczące fizjologii organizmu człowieka, szkodliwy wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych.

62. Powtórzenie wiadomości – Polska, nasza ojczyzna

podaje pełną nazwę państwa polskiego,

podaje nazwę miasta będącego stolicą Polski,

wymienia państwa graniczące z Polską, podaje od której strony świata dane państwo jest naszym sąsiadem.

omawia podział administracyjny Polski,

określa położenie pasów rzeźby terenu względem siebie.

charakteryzuje poszczególne pasy rzeźby terenu w Polsce,

wyjaśnia, na jakiej podstawie zostały

ocenia skuteczność różnych form ochrony przyrody,

podaje informacje dotyczące krain

wymienia i wskazuje na mapie większe miasta Polski,

wymienia instytucje państwowe znajdujące się w stolicy,

w Polsce wydzielone pasy rzeźby terenu,

geograficznych Polski, nieujęte w podręczniku (ciekawostki).

na podstawie mapy opisuje ukształtowanie powierzchni Polski.

wymienia nazwy, i krótko omawia (w jednym zdaniu), pasy rzeźby terenu w Polsce,

opisuje, w jaki sposób można chronić przyrodę.

na podstawie opisu cech krajobrazu, rozpoznaje i podaje nazwę pasa rzeźby terenu,

opisuje formy ochrony przyrody w Polsce.

63. Powtórzenie wiadomości – planeta Ziemia

wymienia nazwy ruchów Ziemi,

wymienia najważniejsze następstwo ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi,

wymienia i wskazuje na mapie kontynenty i oceany kuli ziemskiej.

charakteryzuje ruchy Ziemi, określa wokół czego się odbywa, czas trwania itp.

charakteryzuje linię brzegową rozwiniętą i nierozwiniętą.

wymienia wszystkie następstwa ruchów Ziemi.

wyjaśnia pojęcie wszechoceanu,

charakteryzuje dno oceaniczne.

podaje co najmniej 5 cech charakteryzujących Ziemię jako planetę,

charakteryzuje kontynenty, określając ich położenie, linię brzegową i inne cechy,

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują strefy oświetlenia Ziemi i dlaczego na ich obszarze występują

wyjaśnia występowanie na Ziemi krajobrazów astrefowych,

analizuje mapy tematyczne i wyciąga wnioski.

strefy klimatyczne,

charakteryzuje strefy klimatyczne Ziemi.

Dział 8 – Osiągnięcia człowieka

64. Odkrycia i wynalazki zmieniają życie ludzi

wymienia nazwy prostych narzędzi stosowanych przez ludzi pierwotnych,

wymienia nazwy surowców stosowanych w dawnych czasach do wyrobu narzędzi.

przedstawia przełomowe wydarzenia w dziejach ludzkości,

opisuje sposoby wytwarzania pierwszych naczyń używanych przez człowieka.

wyjaśnia znaczenie metod posługiwania się ogniem,

opisuje wpływ hutnictwa szkła na rozwój nauk przyrodniczych.

przedstawia zalety i wady materiałów pisarskich stosowanych w historii ludzkości.

uzasadnia znaczenie przełomowych odkryć dla rozwoju ludzkości.

65. W jaki sposób ludzie poznają Wszechświat?

wymienia przyrządy i sposoby służące poznawaniu kosmosu.

wymienia ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu.

wskazuje w kolejności chronologicznej wydarzenia związane z podbojem kosmosu.

wymienia powody, dla których ludzie chcą poznawać kosmos.

wymienia wydarzenia z współczesnej historii podboju kosmosu.

66. Co to jest telekomunikacja?

wyjaśnia znaczenie terminu telekomunikacja,

wymienia rodzaje sieci tworzące wspólną sieć telekomunikacyjną,

wymienia podstawowe elementy sieci telekomunikacyjnej,

wymienia zastosowania komputera.

podaje przeznaczenie podstawowych elementów sieci telekomunikacyjnej,

przedstawia zasadę

porównuje zasady działania telefonii stacjonarnej i komórkowej (mobilnej).

charakteryzuje sposoby przesyłania informacji w technice analogowej i cyfrowej.

wskazuje podstawowe elementy komputera.

działania telefonu.

67. Osiągnięcia medycyny są ogromne

wymienia zasady profilaktyki chorób układu krążenia.

wymienia najważniejsze odkrycia w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych i ich twórców oraz określa, kiedy miały miejsce.

wyjaśnia zasadę działania szczepionki oraz antybiotyków,

podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać.

wyjaśnia, na czym polega miażdżyca.

wyjaśnia istotę chorób nowotworowych.

68. Polacy przyczynili się do rozwoju nauki

wymienia nazwiska pięciu sławnych Polaków,

wymienia odkrycia, dokonania, wynalazki poszczególnych osób.

prezentuje sylwetki wybranych, sławnych Polaków.

zestawia nazwiska sławnych Polaków z dziedziną wiedzy i okresem działalności.

omawia dokonania polskich uczonych i wynalazców.

uzasadnia znaczenie dokonań polskich uczonych dla rozwoju nauki.

69. Jakie są globalne problemy ludzkości?

podaje przykłady codziennych działań ludzi, które mogą się przyczynić do ochrony środowiska.

wymienia 3 agendy ONZ i określa ich główne zadania,

podaje przykłady polskich organizacji charytatywnych i ich działalności.

wymienia i krótko opisuje główne problemy ludzkości.

przedstawia ideę rozwoju zrównoważonego.

wymienia alternatywne źródła energii i uzasadnia celowość ich poszukiwania.

70. Fizyka, chemia, biologia i geografia należą do nauk

wymienia nauki przyrodnicze,

krótko omawia, czym się zajmują: fizyka, chemia, biologia

podaje przykłady zagadnień fizycznych, chemicznych,

podaje przykłady metod badawczych stosowanych w fizyce,

wykazuje istnienie związków między różnymi naukami

przyrodniczych podaje po jednym przykładzie zagadnień związanych z fizyką, chemią, biologią i geografią.

i geografia. biologicznych i geograficznych, które były omawiane na lekcjach przyrody.

chemii, biologii i geografii, uzasadnia znaczenie nauk przyrodniczych dla rozwoju cywilizacji ludzkiej.

przyrodniczymi.

Documents

sppodjazy.edupage.org · Web viewKryteria oceniania - Przyroda Przedmiotowy System Oceniania z przyrody dla klas IV-VI Celem nauczania przyrody w szkole podstawowej jest zainteresowanie