1 Mionbheithígh

cuileog

damhán alla céa

dch

osa

ch

féileacán

bóín Dé

Sé chos a bhíonn ar na feithidí.Cuir líne faoi na mionbheithígh atá ina bhfeithidí.

cláirseach

2 Seilidí ag gluaiseacht Mionbheithígh

Cuir seilide ar thaobh na dabhaí.

Cad é mar a bhogann sé?An bhfuil ainmhí ar bith eile a bhogann ar an dóigh seo?

Cuir seilide ar phíosa de pháipéar dorcha.

Chead aige bogadh ar feadh 3 bhomaite.

Amharc an lorg a d'fhág sé go bhfeicfidh tú cáfhad a bhog sé.

3 Seilidí. MionbheithíghBreathnaigh.

Tabhair roinnt seilidí isteach satseomra ranga. Cuir na seilidí indabhach ghloine áit a bhfuil créafógthais.

Scríobh cúpla abairt fá na seilidí.

Seo roinnt ceisteanna:

An bhfuil patrún ar bhlaosc na seilide?An bhfuil an patrún céanna ar na blaoscanna?Cá bhfuil súile na seilide?

Tarraing patrún ar pháipéar atá cosúil le patrún arbhlaosc seilide.

4 Faoi Chlocha Mionbheithígh

Cláirseacha

Bailigh roinnt cláirseach ar thalamh folamh.

Cá bhfuair tú iad?

bosca folamh lóin

páipéar súite tais

clocha__________________________

Coinnigh na cláirseacha i mbosca plaisteach a bhfuil na ballaí agus ant-urlár fá pháipéar súite.

An bhfuil siad uilig ar an déanamh agus ar an mhéid amháin?

Cá mhéad deighleog atá aige?

Taispeáin do bhosca cláirseach do na páistí eile.Inis dóibh cad é a fuair tú amach fá dtaobh dóibh.

5 Cuiteoga Mionbheithígh(Péisteoga)

Sín agus tarraing

Tarraing péisteog agus scríobh roinnt abairtí fána cruth.

Líon tráidire beag le créafóg. Gearr píosa páipéir ar aonmhéid leis an tráidire.

Cuir péisteog ar an tráidire.

Cuir péisteog eile ar an pháipéar.

Coimhéad na péisteoga ag bogadh.

péisteog

tráidire

péisteog

páipéar

An gcluineann tú péisteoga ag bogadh?

Tomhais, le stopuaireadóir, an t-am a ghlacann sé nuairatá siad ag bogadh.

Cé acu ar chréafóg nó ar an pháipéar isgaiste a shiúlann an phéisteog?

6 Clocha Ag iniúchadhTalamh Folamh

Foscadh d'ainmhithe

Cuartaigh cloch ar an talamh.

Tóg an chloch go cúramach.

Cad é na hainmhithe a fheiceann tú faoin chloch?

Tarraing pictiúr den rud a fheiceann tú.

Anois fág an chloch ar ais go cúramach.

(Cad chuige a ndearna tú sin?)

céadchosachcláirseach

seilideciaróg

7 Cloch Nua Ag iniúchadhTalamh Folamh

Athrú

seachtain 1 seachtain 2 seachtain 3

Cuartaigh leac chothrom.

Fág sínte ar an fhéar í.

Ná bain di go ceann seachtaine.

Cad é a bhain don fhéar?

An bhfuil ainmhí ar bith ann?

féar ainmhí féar ainmhí féar ainmhí

8 Duilleoga Crann Ag iniúchadhTalamh Folamh

Áit Chónaithe

Fág píosa de pháipéar bán faoi chrann.

Croith an crann go bhfeicfidh tú cad é a thitfidh ar an pháipéar bhán.

An bhfuil duilleoga ann a bhfuil poill iontu?

Déan dhá ghrúpa duilleog.

9 Neamhbheo Ag iniúchadh Talamh Folamh

Dealú

Seo píosa de thalamh folamh.

Tabhair leat cuid de na rudaí neamhbheo.

Déan grúpaí díobh.

Déan grúpaí mar atá thíos.

garbh mín geal dorcha

mór beag bog crua

An bhfuil dóigh eile le iad a dhealú?

10 Ag iniúchadh málaí bruscair fáchlós na scoile

Cuir ort na miotóga.Tóg an bruscar atá ina luí ar chlós na scoile, nó

tóg mála dubh lán as ceann de na cannaí bruscair fán chlós.Folmhaigh gach mála. Cuntais an bruscar mar atá thíos.

Cad é a insíonn an cuntas duit? (3 rud)

Déan Clog Uisce

Cruinnigh bruscar. Déan rud éigin eile leis.

páipéar milseán 17

cannaí oráiste / coke 23

páipéar scríofa 26

brioscáin 33

bataí líreacán 38

próca sú mhilis peann tiubh

cipínpotaeogairt

pionna téip uaireadóir

Déan poll agbun an phota.

cipín pota

téip

Cuir uisce saphota.

Socraigh an clog.Coinnigh an cipín ina áit.

Amharc arleibhéal anuisce indiaidhbomaite.

Cuir marc i ndiaidh gach bomaite.

11 Bruscar i gclós na scoile

Suirbhé ar bhruscar.

An bhfuil barraíocht bruscair ina luí fán scoil?

Bíodhseoagat

páipéar cearnach

Pleanleabhar nótaí

miotógaplaisteacha

mála dubh pinn daiteainsiléad

cara

• bruscar ciarsúr0 páipéarx páipéar milseán

• Déan an páipéar a mheá ag deireadh an lae.

• Déan graf cosúil leis an cheann seo.

• Cad chuige a mbíonn níos mó bruscair in áit amháin ná in áit eile?

maidin faoi lón 2.30

páipéir milseán

ciarsúir

málaí brioscán

páipéar

Plean

plean scoile

40____________________30____________________20____________________

10____________________ 0____________________

maidin lón 2.30

12 Barúlacha

Cad é a shíleann daoine?

Cad é a shíleann cuairteoirí, glanadóirí, tuismitheoirí, mná an chlóis, fánbhruscar?

Cuir ceisteanna mar seo:

gach du ine cosú i l leat?• Smaoinigh ar cheisteanna eile.

• Cuir an chaint ar téip.

Cá has adt ig an

bruscar?• Smaoinigh ar 3 cheist eile.

• Cuir na ceisteanna ar 4 dhuine.

• Scríobh na ceisteanna agus na freagraí ar phíosa mór páipéir.

• Fág an páipéar in áit a dtig le daoine a fheiceáil, le freagra a

thabhairt.Cad chuige nachgcuireann tú sa

channabrusca ir é?An maith leatbruscar a

bheith ar nas r á i d e a n n a ?Nach maithnach bhfui l

b ruscar?An gca itheanntusa ua it

13 Bruscar taobh amuigh den scoil

Cuir na ceisteanna thuas ar 3 fásta.

Faigh amach fá bhruscar taobh amuigh den scoil. Déan graf.

Bruscar Scór Ar fad Cé a chaith é?

cipíní llll ll 7 duine fásta, déagóir, páiste

bataí líreacáin

bata méadair ceamara

• Faigh áit fá bhruscar cóngarach don scoil.Tomhais cearnóg méadair. Glac pictiúr denchearnóg.

• Scríobh síos ar an ghraf na píosaí bruscairsa chearnóg.

• Cé a chaith é, do bharúil?NÁ BAIN DEN BHRUSCAR

• Cé is mó a chaitheann bruscar uathu? Amharc an graf.

• Déan liosta den bhruscar a chaitheann tusa uait.

• Cad chuige a ndéanann daoine seo?

Cad é anbruscar is mó afheiceann tú?

An gcaitheanntusa bruscar aran talamh?Cé a chaitheann

uathu bruscar?

14 Dhá thriail fán bhruscar.

Cad é a tharlaíonn do bhruscar lá gaofar?

clogcailc

téipmhiosúr

píosaí páipéir,plaisteach, canna,

buidéalplaisteach

cara

Déan ciorcal sachlós.Déan marc faoigach giotabruscair.Cad é an rud abhogfaidh ardtús agus ardeireadh?

Cá fhad a bhog siad i ndiaidh 10mbomaite?

30 bomaite?

Tarraing pictiúr den ruda tharla.

Cuir an bruscar sa channabruscair.

• Breac síos an tábla.• Cuir an bruscar san uisce. Cad é a tharla?• Líon an tábla. Scríobh fán rud a fuair tú amach.

15 An snámhann sé?

Snámhann sé? Titeann sé go tóin?

Tógseo.

báisín uiscebruscar

spúnóg

uaireadóir

miotóga plaisteacha

16 Cannaí Bruscair

Amharc ar na cannaí móra bruscair sa scoil.An mbaintear úsáid astu?

Glacseo

2 mháladhubha

miotóga plaisteacha

lipéid

ceangail péint

glé siosúrainsiléad cara

• Cá mhéad canna atá sa chlós?• _____ atá ann.• Tarraing pictiúr de cheann.• Tá an canna déanta as _____ agus _____ .• Sa scoil ar 2.30, cuir an bruscar ó na cannaí i mála dubh.

Cad é chomh trom leo?

17 Cannaí Bruscair

Amharc go bhfeicfidh tú an mbainfidh na páistí úsáid as na cannaí.

Cuir ceist ar 6.

Breac síos na freagraí.

An gcaitheanntusa bruscar snacannaí?

Ainm √ X Corruair Cad chuige?___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Déan canna bruscair a dhearadh.

Dear bosca nó tobán fá choinne conamar páipéir. Beidh claibín de dhíth.

seanbhoscaí/cannaí

páipéar daite

páipéar greamaithe

páipéarcairtchlár

fáiscíní

páipéar nuachta

péint taos

glé

Samplaí

18 Ní bruscar amháin é.

Déan taifead den rud a chaitear ar shiúl sa bhaile.

Déan graf cosúil leis an cheann thíos.

Bruscar L M C D A S Do.

páipéar (málaí) l l ll ll llll

nuachtáin/irisí ll l l l llll

soithí plaisteacha l l l llll

buidéil phlaisteacha l

soithí gloine l l l

conamar bia l l l l

cannaí miotail l l l ll

plaisteach eile lll lll l

páipéar eile/cairtchlár l l ll ll ll

clúdaigh channa l l

Dé Sathairn

Dé hAoine

Déardao in

Dé Céadaoin

Dé Máirt

D é L u a i n

Nuair a chaitear rud sa channa bruscair déantar marc ar an ghraf.

Cuir deireadh ar an liosta.

D é D o m h n a i g h

19 Gan úsáid?

Bhí an graf úsáideach ag clann MhicShíomóin.Ba mhaith le Séanna airgead a chruinniúdon chumann snámha. Chuntais sí 7nuachtán agus 7 gcanna alúmanaim."Dá ndéanfadh gach duine sin thiocfadhlinn an páipéar a dhíol."

D'amharc an mháthair ar an bhia acaitheadh ar shiúl."Chuideodh sin le mo chuid bláthannaagus glasraí mar chothú."

Chuntais an t-athair na buidéilagus na prócaí."Tabhair sin chuig Banc namBuidéal. Rachaidh an t-airgeaddo na daoine bochta."

Fuair an chlann seo amach gur féidir bruscar a úsáid arís.

20 Amharc fá na siopaí

Glacseo

páipéar cearnachléarscáil sráide

breacleabhar

ceamarataifeadán

pinn,peann luaidhe

• Cuir ainmneacha na siopaí ar an phlean.Cad é a dhíolann siad?

• Cuir isteach cannaí bruscair le huimhir. Déan graf.An bhfuil siad lán, folamh, srl?

Canna folamh lán lán go béal le feiceáil glan ordúil

1 ________________________________________________

2 ________________________________________________

3 ________________________________________________

4 ________________________________________________

5 ________________________________________________

__________________________________________________

Cad é an lá aCad é an lá aCad é an lá aCad é an lá aCad é an lá athógtar anthógtar anthógtar anthógtar anthógtar anbruscar?bruscar?bruscar?bruscar?bruscar?

21 Siopaí Glana

An bhfuil lorg scoigíní, diabhlaíochta, scríofa?An bhfuil an taobh amuigh de shiopa ar bith níos measa ná siopa ar bitheile?Cad é mar a thaispeánfaidh tú sin ar do léarscáil?

Socróidh do mhúinteoir go labharfaidh tú leis an tsiopadóir. Cuir ar téip é.

Nuair a rachaidh tú ar ais ar scoil cuir an plean ar phíosa mór páipéir.Scríobh tuairisc fán dóigh atá ar na siopaí, sráideanna.Bain úsáid as grianghraf, téip, nótaí.Cuimhnigh ar na rudaí deasa a chonaic tú.

An nglanann tú anAn nglanann tú anAn nglanann tú anAn nglanann tú anAn nglanann tú anbealach coise?bealach coise?bealach coise?bealach coise?bealach coise?

22 Cá mhéad millilítear?

Cá mhéad a choinníonn sé?Faigh amach cá mhéad a choinníonn soitheach dí. I millilítir athomhaistear sin.

soithí dícrúiscíntomhais

mugaí, cupaí,gloiní

cara

Scríobh síos an graf seo thíos.

canna dí bosca beag buidéal bainne buidéal plaisteach

mo bharúil ml ml ml ml

an fhírinne ml ml ml ml

• Roghnaigh soitheach.• Cá mhéad millilítear a choinníonn sé?• Líon an soitheach le huisce. Doirt isteach sa chrúiscín tomhais é.

Cad é a fuair tú amach?

23 Slogairí Beaga

Cá mhéad millilítear a ólann daoine?

Cá mhéad ad'ó l tú

i n n é ?Fan gob h f e i c f i d h

deoch lóin ml 1• D'ól mé _____ millilítear.• Sin _____ lítear.• _____ an deoch is fearr liom.

m é .• Líon an tábla seo thíos. Cá mhéad a choinníonn cupa?

soitheach toilleadh méid toirt ag gach deochcanna 'coke' ml 1cupa tae ml 2gloine bainne ml 2

24 Pacáisteáil

Ag cur pacáistí i ngrúpaí.

I soithí a fhaighimid bunús dá gceannaímid. Seosoitheach amháin.

• Tarraing 4 shoitheach. Breac síos a n-ainm.

páipéar / miotal

páipéar / plaisteach

páipéar

miotalplaisteach

• Déan grúpa de na pacáistí sa rang.

• Déan liosta / tarraing na grúpaí.

25 Pacáisteáil

Cad é de a bhfuil na pacáistí déanta?Gloine, plaisteach ………

1 2 3 4 5

gloine

____________________________________________________

1 2 3 4 5

plaisteach

____________________________________________________

1 2 3 4 5

páipéar / cairtchlár

____________________________________________________

1 2 3 4 5

miotal

Tá pacáistí ann atá déanta as níos mó ná ábhar amháin.

miotal, plaisteach, 1 2 3 cairtchlár

26 Amharc ar channaí bruscair

Foghlaim fá na cannaí bruscair.

Gabh amach go bhfeicfidh tú iad.

fá choinne tomhais

le scríobhdo phlean

• Cá mhéad atá ann?

• Tá siad déanta as _____ .

• Tá siad _____ cm ar airde, _____ cm trasna.

• Tarraing pictiúr de channa bruscair agus an áit a suíonn sé.

• Scríobh dhá abairt fán áit a bhfuil sé.

Glacseo

27 Glanadóirí

Labhair leis an chúramaí.

Cuir ceisteanna mar na ceisteanna thíos agus roinnt ceisteanna eile.

• Scríobh síos an rud a d'fhoghlaim tú.

• Tarraing pictiúr den leoraí bruscair sascoil s'agat.

• Sa bhaile. Tarraing pictiúr agus tomhais do channa bruscair.

• Tá sé _____ ar airde.

• Tá sé _____ trasna.

• Tig an fear bruscair Dé _________.

Cá huair aCá huair aCá huair aCá huair aCá huair afho lmha í tearfho lmha í tearfho lmha í tearfho lmha í tearfho lmha í teari a d ?i a d ?i a d ?i a d ?i a d ?

Cad é aCad é aCad é aCad é aCad é abhíonn snabhíonn snabhíonn snabhíonn snabhíonn snacanna í ?canna í ?canna í ?canna í ?canna í ?

28 Glanadh Sráideanna

Lá Phóil

LÁRIONAD

Seo Pól Rua. Glanann sé nasráideanna.Tá tromluí air. Tá bruscar ina luí gacháit, dar leis.Tá an tsráid agus an clós clúdaithe.

Tá Pól ag obair don Chomhairle.Tosaíonn sé go luath ar maidin.Bíonn sé sa lárionad ar a 6 achlog.

Sin an áit a bhfaigheann sé anchairt.

Dhá scuab agus sluasaid a bhíonnaige.

Siúlann sé an bealach céanna gach lá. Tá a fhios aige an áit is móbruscar. Siúlann sé i rith an lae.

29 Scéal Phóil 2

Castar leoraí bruscair air 2 uair sa lá.Caitheann sé an bruscar isteach sa leoraí.Tógann an leoraí an bruscar ó na glanadóirí agus ó na cannaí bruscairar an tsráid.Tugann sé ar shiúl é.

Bíonn Pól ag obair go crua. Feiceann sé daoine ag caitheamh bruscairar an bhealach coise.Síleann sé gur chóir dóibh an bruscar a chaitheamh sa channa bruscair.Corruair faigheann sé gloine bhriste.Ar a 3 a chlog téann sé ar ais go dtí an lárionad. Tá sé tuirseach ach tásé sásta gur choinnigh sé na sráideanna glan aus slán.

Scríobh scéal Phóil anois. Ar mhaith leat bheith ag obair ina áit?

30 Bruscar Contúirteach

Tá bruscar contúirteach.

Féadann sé ainmhithe a ghortú agus a mharú.

Tarraing an tábla thíos.

Cad é an cineál bruscair?

Cad é an t-ainmhí?

Cad chuige?

• Sílim gurb ___ ________ an bruscar is contúirtí cionn is ………….

Bruscar Ainmhí An fáth

31 Ainmhithe i gContúirt

An luchóg fhéir ocrach.

• Is luchóg fhéir tú a bhfuil ocras air.Faigheann tú buidéal le bainne ann.

• Críochnaigh an scéal, nó scéal ainmhí eile i gcontúirt ag truflais.

4 phíosa de pháipéar siúcra rianpháipéar

pictiúird'ainmhithe sú

snáthaid

glé

snáth

Ainmhithe sú.

Déan an leabhar leis an pháipéar siúcra.Cuir le chéile iad leis an tsnáth.Ar chlúdach an leabhair scríobh:

'Tá truflais ina contúirt ag'Tá truflais ina contúirt ag'Tá truflais ina contúirt ag'Tá truflais ina contúirt ag'Tá truflais ina contúirt aga inmhithe sú.'a inmhithe sú.'a inmhithe sú.'a inmhithe sú.'a inmhithe sú.'

Greamaigh na pictiúir.Faoin phictiúr scríobh:

'Seo __________ .''Seo __________ .''Seo __________ .''Seo __________ .''Seo __________ .'

32 Scéal eile fá thruflais atá contúirteach.

Nimh luaidhe sna healaí.

Faigheann na mílte ealaí bás gach bliain cionn is go slogann siadmeáchain luaidhe agus grán a chaitheann iascairí uathu. Faigheann siadbás go fadálach agus go pianmhar.

An féidir cuidiú leo?

33 Is féidir cuidiú

• Inis do dhaoine eile fán chontúirt atá le truflais. Cuir taispeántas arfáil do pháistí eile.

• Cad é a déarfá dá mbeadh seans agat labhairt ar an teilifís fánchontúirt?

• Críochnaigh an scéal thíos.

leis.

Chuaigh coscapaill ibhfostú sachanna.Chonaic napáistí sin.

Fágadhbruscar indiaidhpicnic.Fágadhcanna géar

34 Fuíoll Nádúrtha — cá dtéann sé?

Titeann duilleoga de na crainn san fhómhar.Faigheann na mílte de na mionbheithígh bás.Cad é a tharlaíonn dóibh uilig?

miotóga plaisteacha

Cuir na duilleoga aran phlaisteach.Amharc orthu.An bhfuil rud ar bithorthu?

Coinnigh na cinnghasta leo féin.

Cuir síos ar na rudaí afuair tú.Cá mhéad cos?An bhfuil sé bog nócrua?Cad é an dath?Cad é an méid?

Tóg na mionbheithígh.

iteoirí ite

céadchosach duilleogaciaróg cipínícláirseach péisteoga

píosa mór de phlaisteachpotaí eogairt

miondearcán scuab bhog

duilleoga

35 Baictéir agus Fungais

Itheann baictéir agus fungais fuílleach plandaí agus ainmhithe.Lig dóibh fás.

samplaí bia miotógaplaisteacha

potaeogairt créafóg úr

mias domhain

greimscannán

Cuir conamar biasa mhias lecréafóg.

Cuir pota eogairt lánd'uisce isteach. Clúdaigh legreimscannán.

Ar tháinig athrachar an bhia?

Cá huair?

Ar tháinig sé aran bhia uilig?

Déantar gach rud a athchiorclú sa dúlra.

36 Fuíoll Nádúrtha

Déantar fuílleach an dúlra a dhianscaoileadh . Bíonn mionbheithígh beoar na duilleoga a thit. Cothaíonn na duilleoga an chréafóg. Fásannplandaí nua.

Dianscaoileadh a tharlaíonn nuair a thiteann sin amach.

Cad é an dianscaoileadh atá ar bun thíos?

Cé atá á dhéanamh?

37 Péisteoga (foscadh)

Déan cónaí péisteog.

Déanfaidh an phéisteog dianscaoileadh.

páipéar siúcra dubh péisteoga peann aguspáipéar

próca ard

créafógduilleoga greimthéip

cailc

Líon leath bealaigh lecréafóg. Cailc ar a bharrsin. Créafóg go barr.

Cuir na péisteogaisteach.

duilleoga?

Tarraing pictiúr den teach péisteog.

plaisteachamiotóga

málaplaisteach

Duilleoga arbharr.

Clúdaigh le plaisteach. Greamaigh le téip. Déan poill ar son aeir.

Coinnigh an áit dorcha dona péisteoga, le páipéardubh. Coinnigh anchréafóg tais. Fág

amuigh.Ar imigh na

38 Smaointe

Ar mhaith leat rud ar bith nua?

leanbh _______________________________________________

déagóir ______________________________________________

seanduine ____________________________________________

tú féin _______________________________________________

tuismitheoir

Cad é is fearr leat fá d'áit chónaithe?

Cad é nach maith leat?

Cad é ba mhaith leat a fheiceáil thíos?

páirceanna siopaí bus/tacsaíleanbh ___________ ___________ ___________déagóir ___________ ___________ ___________seanduine ___________ ___________ ___________tú féin ___________ ___________ ___________tuismitheoir

39 Truflais Chontúirteach

40 Truflais Chontúirteach(ar lean.)

1993

Dia duit, aDia duit, aDia duit, aDia duit, aDia duit, as t ó c a i g h .s t ó c a i g h .s t ó c a i g h .s t ó c a i g h .s t ó c a i g h .

Dia's MuireDia's MuireDia's MuireDia's MuireDia's Muireduit, a bheanduit, a bheanduit, a bheanduit, a bheanduit, a bheanú d a í .ú d a í .ú d a í .ú d a í .ú d a í .

Aithníonn ciaróg

ciaróg ei le .

Ainm ___________________________Rang _______

Le Breandán Ó Fiaich M.ABunscoil Phobal Feirste 1993

Mionbheithígh

Ár dtimpeallacht

Ár dtimpeallacht