1

HYRJE

GATI ÇDO NJERI GJYSMËN E JETËS SË TIJ TË KALUAR I ZGJUAR E KALON NË NJË FORMË TË PUNËS. 7-8 ORË NË DITË, 5-6 DITË NË JAVË, 30-40 VJET DHE GATI 75600 ORË.

NËSE E LLOGARISIM EDHE KOHËN E KALUAR PËR PËRGATITJE DHE KUALIFIKIME TË NDRYSHME, PASTAJ EDHE BRENGAT LIDHJE ME PUNËN EDHE GJATË KOHËS SË LIRË, ATËHERË S’DO MEND SE KEMI TË BËJMË ME NJË PROCES TË VËSHTIRË.

NJOHJE E MOTIVIMIT ÇARLS DAFIN QË MË 1829 KA PËRMENDUR QË...PUNËTORIN

DUHET VENDOSUR NË PLAN TË PARË, PARA GJITHA INSTRUMENTEVE DHE FUQIVE MEKANIKE SEPSE AI KA PËRPARËSI TË PAVLERËSUAR, E AJO ËSHTË QË AI VET OBSERVON VETEN DHE E PËRMIRËSON, SEPSE AI ËSHTË MAKINË QË NDALON DHE FUT NË VEPRIMTARI ME VET INTELIGJENCËN E TIJ DHE I CILI PËRKRYHET PËRMES PUNËS AQ SA EDHE ME TË MENDUARIT...

ZHVILLIMI I HOVSHËM INDUSTRIAL DHE EKONOMIK NDIKUAN NË MASË QË TË KUPTOHEJ RËNDËSIA JO VETËM E ORGANIZATAVE EKONOMIKE POR EDHE I PROBLEMEVE PSIKOLOGJIKE DHE FAKTORËVE TË PRODUKTIVITETIT TË PUNËTORËVE DHE TË ORGANIZATAVE TË PUNËS.

Musa Musai 2

DESKRIPTIM I MOTIVIMIT LULU, QË ISHTE UDHËHEQËS PLAK I SHTETIT PYETI KONFUÇIEN: SI MUND

QË T’I BËJË NJERËZIT SERIOZ DHE BESNIK QË TË PUNOJNË TË PERFORMUAR?

KONFUÇIE I THA: MOS E LË MANGUT RESPEKTIMIN GJATË KOHËS KUR JU PRINË ATYRE QË TË JENË SERIOZ. BËHU I DHEMBSHUR DHE PRINDËROR, QË TË JENË BESNIK. NXITE TË MIRËN, MËSOJE TË PADITURIN QË TË JENË MË TË PERFORMUAR.

3

NË SHBA, 97% E TË PUNËSUARVE KANË THEKSUAR QË NDIKIMI I MOTIVIMIT NË PRODUKTIVITET ËSHTË SHUMË FAKTOR I RËNDËSISHËM, NDËRSA 92% E TYRE KANË THEKSUAR QË MOTIVIMI NDIKON SHUMË NË ZOTIMIN E TË PUNËSUARVE NDAJ ORGANIZATËS.

Musa Musai 4

Historiku i motivimit dhe sjelljes në punë të njeriut

PYETJA QË SHTROHET MË ME KUPTIM: ÇKA E NXIT NJERIUN QË TË PUNOJË?

MOTIVIMET PËR PUNË NUK JANË UNIVERSALE – ATO DALLOJNË PREJ RRETHIT NË RRETH. SHEMBULLI I JAPONEZËVE DHE BRITANEZËVE.

POR NJË ËSHTË E SIGURT QË MË TË SUKSESSHMIT DHE MË TË PERFORMUARIT NË PUNË JANË ATA MË TË MOTIVUARIT DHE MË AMBICIOZËT.

5

BECK PËRMEND QË “MOTIVIMI ËSHTË NOCION TEORIK QË SQARON ARSYEN SE PSE NJERËZIT ZGJEDHIN MËNYRA TË CAKTUARA VEPRIMI NË RRETHANA TË CAKTUARA.

PARASHIKIMI THEMELOR I MOTIVIMIT ËSHTË QË ORGANIZMAT T’I AFROHEN QËLLIMIT, OSE TË MERREN ME AKTIVITETE NGA TË CILAT PRESIN REZULTATE TË DËSHIRUARA, SI DHE T’IU SHMANGEN AKTIVITETEVE DHE VEPRIMEVE TË CILAT MUND TË BIEN DERI TE REZULTATE TË PADËSHIRUESHME.

MUSA MUSAI 6

Zhvillimi historik i Zhvillimi historik i botëkuptimeve teorike të botëkuptimeve teorike të

motivimitmotivimit

LËVIZJET SHOQËRORE REVOLUCIONARE TË BOTËS PËRQENDRIMIN E TYRE TË NXITJES E BARTIN PREJ PUNËS NGA FAKTORË ‘REPRESIV’ DREJT ATYRE HUMAN DHE ‘ZHVILLIMOR ’.

TEK MOTIVIMI PËR PUNË MUND TË FLITET PËR DISA MEKANIZMA BAZË TË PLOTËSIMIT TË KËNAQËSIVE SI NEVOJA TË NJERIUT DHE MOTIVIMIT GJATË KRYERJES SË NDONJË PUNE.

INTERESIMI ME PËRMASA MË TË GJËRA PËR ZBATIMIN PRAKTIK TË MOTIVIMIT TË PUNËTORIT PARAQITET ME ORGANIZIMIN INDUSTRIAL TË PRODHIMTARISË, RRETH VITEVE 40 TË SHEK. 20.

PËRMIRËSIMI I MJETEVE TË PUNËS IMPONOI PROBLEMIN E DREJTIMIT DHE MENAXHIMIT TË KUSHTEVE TË PUNËS. I TËRË KUJDESI U ORIENTUA NË ZHVILLIMIN TEKNIK, ORGANIZATA ISHTE KAOTIKE, KURSE NJERIU ISHTE I ANASHKALUAR DHE VETËM SHTESË PASIVE E MAKINERISË. 7

8

Zhvillimi historik i botëkuptimeve teorike të

motivimit-2

ORGANIZIMI SHKENCOR I PUNËS, E TEJLORIT, (4 PARIME: 1..PROCESI I PUNËS I PAVARUR PREJ PUNËTORIT; 2. PUNËTORI PUNON ME UDHËZIMET E PUNËDREJTUESIT; 3. HAPAT SHKENCOR NORMË E RREGULLAVE DHE TË PUNËS; 4. SISTEM SHKENCOR TË BAZUAR NË SHPËRBLIM) ËSHTË IDEJA MË

E NJOHUR E FAZËS SË GJETJES PËRGJIGJE PROBLEMEVE FILLESTARE TË INDUSTRIALIZIMIT. SYNIMI BAZË I SAJ ISHTE NGA RRITJA E PRODUKTIVITETIT TË PUNËS DREJT SHTIMIT TË PROFITIT DHE PËRSOSMËRISË TË EFIKASITETIT TË PUNËS SË ORGANIZATËS.

Zhvillimi historik i botëkuptimeve teorike të

motivimit-3 ANDAJ KONCEPTI I MOTIVIMIT ËSHTË I REDUKTUAR

DIREKT NË LIDHJEN DIREKTE MES PUNËS DITORE TË DREJTË DHE PAGËS TË DREJTË DITORE. KU PUNËTORI ËSHTË I MOTIVUAR EKSKLUZIVISHT ME PAGËN E RRITUR, KURSE PRONARI I MJETEVE TË PRODHIMIT ME PROFITIN E SHTUAR.

TEORIA KLASIKE E ORGANIZATËS E VITEVE 30, ËSHTË NJË HAP MË AFËR FAKTORIT NJERI NË ORGANIZATË. NË PRANINË E ESENCËS HUMANE TË ORGANIZATËS KANË KONTRIBUAR EDHE REZULTATET E EKSPERIMENTIT TË HAUTHORN.. 1920-1930, ELTON MEJO.

Musa Musai 9

10

Zhvillimi historik i botëkuptimeve teorike të

motivimit-4

ELTON MEJO, KA HULUMTUAR EFEKTET E LIDHJEVE SOCIALE, MOTIVACIONIT DHE KËNAQËSISË SË PUNËTORËVE NË VENDIN E PUNËS.

PARAQITJEN E APATISË NË MASË TE PUNËTORËT E SHEH SI RRJEDHOJË E TRAJTIMIT JO HUMAN TË PUNËSUARVE.

TEORIA NDIHMOI SHUMË NË ARRITJET SHKENCORE ME VLERË: BOTA SOCIALE E NJERIUT ËSHTË QENDRËZUAR DREJT AKTIVITETIT NË PUNË; PUNA ËSHTË AKTIVITET GRUPOR; NEVOJAT SOCIALE NDIKOJNË NË QËNDRIMET DHE EFIKASITETIN E

PUNËTORIT; PËR PUNËTORIN KUSHTET E PUNËS JANË NDJENJA E ANËTARËSIMIT,

SIGURISË DHE PRANIMIT; ANKESAT JANË SIMPTOMAT E PRISHJES SË STATUSIT TË INDIVIDIT; BASHKËPUNIMI NË GRUP NUK VJEN RASTËSISHT, POR ME PLANIFIKIM DHE

ZHVILLIM; NDRYSHIMET NË SHOQËRI SJELLIN NË MPOSHTJEN E ORGANIZIMEVE

SOCIALE DHE INDUSTRISË.

11

ÇKA PARAQET MOTIVIMI

Vënësi në funksion Vazhduesi i funksionimit

Orientuesi në kahje pozitive

PARAQET TËRËSINË E PËRPJEKJEVE QË BËHEN

ME QËLLIM TË VËNIES NË LËVIZJE TË NJË OSE MË SHUMË

NJERËZVE NË MËNYRË KONSTANTE DREJT NJË DREJTIMI

DHE QËLLIMI TË CAKTUAR

12

ÇKA PARAQET MOTIVIMI-2

MOTIVIMI ËSHTË NJË FUQI INERTE (E VEÇANTË PËR INDIVIDIN) QË E NIS NJË SJELLJE TË CAKTUAR DHE PËRCAKTON DREJTIMIN DHE KONZISTENCËN E KËSAJ SJELLJE.

PËR TË DISKUTUAR LIDHJE ME MOTIVIMIN DHE SJELLJEN E MOTIVUAR NË TË NJËJTËN KOHË DUHET QË SJELLJA TË JETË E ORIENTUAR DREJT NJË OSE MË SHUMË SYNIMEVE. SE NGA CILI SYNIM DO ORIENTOHET SJELLJA, E CAKTON LLOJI I MOTIVIMIT QË E NIS SJELLJEN E CAKTUAR.

QËLLIMI I MOTIVACIONIT ËSHTË QË BASHKË ME GJETJEN E RRUGËVE TË LIDHJES PËR PUNË DHE PRODHIMTARI TË HULUMTOHEN MUNDËSITË E PËRVETËSIMIT TË PUNËS, PERFORMIMIT, ZBATIMIT DHE RRITJES SË PRODUKTIVITETIT.

NE DIKË MUND TA DETYROJMË QË TË KRYEJ NJË PUNË TË CAKTUAR, VETËM SE NUK E DETYROJMË DOT QË AI TË DËSHIROJË TA BËJË TË NJËJTËN. PËR TË DASHUR DIÇKA, DËSHIRA DUHET TË VIJË NGA BRENDA DHE MOTIVIMI ËSHTË FORCA MË E MADHE QË VIJNË NGA BRENDA DHE QË NA SIGURON QË DIÇKA TA DËSHIROJMË.

ÇKA PARAQET MOTIVIMI - 3

ËSHTË NJË THËNIE E VJETËR E QËLLUAR QË THOTË: JU MUND TA ÇONI KALIN TE UJI, POR NUK E DETYRONI DOT TË PIJË; AI DO PIJË VETËM NËSE KA ETJE – E NJËJTA VLEN EDHE PËR NJERËZIT.

EKSPERIMENTI MË I GJATË I REALIZUAR KA QENË AI I KOMPANISË SË GAZIT TË MINEAPOLISIT KU KANË QENË TË INKUADRUAR 31000 BURRA DHE 13000 GRA. STUDIMI KA ZGJATUR PREJ 1945 DERI 1965. REZULTATET NXORËN NË PAH SE SIGURIA KA QENË FAKTORI MË I RËNDËSISHËM PËR TË DYJA GRUPET. TRE FAKTORËT TJERË SIPAS RADHITJES KANË QENË: PROGRESI, LLOJI I PUNËS DHE KOMPANIA – MBURRJA PËR TË PUNUAR NË ATË KOMPANI.

SURPRIZAT MË TË MËDHA ISHIN VLERËSIMET E ULËTA LIDHJE ME FAKTORËT E PAGAVE, BENEFITEVE DHE KUSHTEVE TË PUNËS. 13

14

KOMPONENTAT DHE VEÇORITË E MOTIVIMIT TË PUNËS

MOTIVIMI KA TRI TIPARE THEMELORE: TË VËNË NË LËVIZJE, TA BËJ KONZISTENTE LËVIZJEN DHE TË ORIENTOJË NË DREJTIM POZITIV.

QË DO TË THOTË SE MOTIVACIONI ËSHTË FORCË QË I SIGURON NJERIUT KALIMIN NË AKTIVITET, E MË PAS SJELLJEN E TIJ E ORIENTON DREJT SYNIMEVE TË CAKTUARA DHE QË SIGURON VIJUESHMËRINË E KËTYRE PËRPJEKJEVE.

MOTIVIMI STUDIOHET NË KUADËR TË TRI PERIUDHAVE: 1. EKZISTIMI I NJË NXITËSI QË E SHTYN INDIVIDIN DREJT NJË SYNIMI TË CAKTUAR; 2. VEPRIMET (SJELLJET) E BËRA PËR ARRITJEN E SYNIMIT DHE 3. ARRITJA TEK SYNIMI.

15

MOTIVIMI NË PUNË dhe KOMPONENTAT

CRAIG PINDER MË 1998 KA PROPOZUAR KËTË PËRKUFIZIM:

“MOTIVIMI NË PUNË ËSHTË NJË GRUP FORCASH ENERGJIKE QË E KANË ZANAFILLËN SI BRENDA ASHTU EDHE JASHTË QENIES SË INDIVIDIT, PËR TË INICUAR SJELLJE QË LIDHEN ME PUNËN DHE PËR TË PËRCAKTUAR FORMËN, DREJTIMIN, INTENSITETIN DHE KOHËZGJATJEN E SAJ.

KA TRE KOMPONENTA: 1. DREJTIMI, QË I REFEROHET PËRZGJEDHJES SË AKTIVITETEVE PËR TË CILAT NE DO TË PËRPIQEMI; 2. INTENSITETI, NËNKUPTON POTENCIALIN PËR TË USHTRUAR NIVELE TË NDRYSHME PËRPJEKJESH; 3. KOHËZGJATJA (REZISTENCA), REFLEKTON KËMBËNGULJEN E MOTIVIMIT ME KALIMIN E KOHËS.

ORGANIZATAT NË SUAZA TË KËTYRE KOMPONENTAVE KËRKOJNË PUNËTORË ME ENERGJI TË FOKUSUARA NË DREJTIME TË CAKTUARA; PUNONJËS QË SHPALOSIN NIVELE TË LARTA ENERGJIE; SI DHE PUNONJËS QË DINË TË REZISTOJNË EDHE NË KOHË TË MIRA DHE TË VËSHTIRA PËR ORGANIZATËN.

Musa Musai 16

Botëkuptimi i psikologëve të punës lidhje me motivimin në punë

WEIHRICH DHE KOONTZ MOTIVIMIN E SHOHIN SI REAKSION I ZINXHIRTË NË TË CILIN NDJENJAT QË NJERËZIT I NDJEJNË I ÇOJNË DREJT DËSHIRAVE DHE SYNIMEVE TË TYRE.

PETZ, NË FJALORIN E TIJ JEP SQARIM TË GJERË TË NOCIONIT MOTIVIM. NGA BRENDA JEMI TË NXITUR ME DISA NEVOJA, SYNIME TË DREJTUAR DREJT NDONJË SYNIMI, I CILI NGA JASHTË VEPRON SI NXITËS NË SJELLJE...MOTIVIMI NUK ËSHTË RREGULLUESI I VETËM I DREJTIMIT TË SJELLJES, SEPSE EDHE TË MËSUARIT E ORIENTON ATË, VETËM SE MOTIVIMI ME SIGURI QË E PËRFORCON ATË SJELLJE...

17

Botëkuptimi i psikologëve të punës lidhje me motivimin në

punë - 2

BUJAS CEK SE AKTIVITETI NJERËZOR NUK MBINË NGA VETVETJA, POR SE KA NEVOJË PËR DISA NXITËS DHE IMPULSE NGA BRENDA PËR TË. SIGURISHT QË NDIKIMI I MOTIVIMIT NË PRODUKTIVITETIN E PUNËS ËSHTË SHUMË MË I RËNDËSISHËM NGA FAKTORËT TJERË.

MULLINS THEKSON DALLIMIN MES MOTIVIMIT INTRINZIK DHE EKSTRINZIK. SIPAS TIJ MOTIVIMI MERRET ME ÇËSHTJEN SE PSE NJERËZIT ZGJEDHIN DREJTIM TË CAKTUAR VEPRIMI MË ME DËSHIRË SE SA NDONJË TJETËR DHE PSE KONSISTOJNË NË DREJTIMIN E ZGJEDHUR? AI CEK 4 KARAKTERISTIKA TË PËRGJITHSHME QË PËRKRAHIN DEFINICIONIN E MOTIVIMIT:

Musa Musai 18

Botëkuptimi i psikologëve të punës lidhje me motivimin në

punë-2 1. MOTIVACIONI ËSHTË NJË FENOMEN TIPIK INDIVIDUAL, ÇDO INDIVID

ËSHTË UNIKAL DHE GJITHA TEORITË E NJOHURA TË MOTIVACIONIT LEJOJNË MANIFESTIMIN E KËTYRE UNIKALITETEVE NË NJË FARË MËNYRE;

2. MOTIVIMI PËRSHKRUHET SI VEPRIM I QËLLIMSHËM, ANDAJ VEPRIMET QË JANË TË KUSHTËZUARA ME MOTIVIM, SI MUND I HARXHUAR PUNE, KUPTOHEN SI ZGJEDHJE VEPRIMI;

3. MOTIVIMI ËSHTË KOMPLEKSIV, DY JANË FAKTORËT KRYESOR QË SHTYSIN NJERËZIT DHE AFTËSIMIN E INDIVIDIT QË TË FUTET NË VEPRIMET E DËSHIRUARA (DREJTIMI I VEPRIMIT DHE ZGJEDHJA E SJELLJES);

4. QËLLIMI I TEORIVE TË MOTIVIMIT ËSHTË TË PARASHOHIN SJELLJEN, SE MOTIVIMI VET NUK ËSHTË SJELLJE. MOTIVIMI NGËRTHEN VEPRIMIN E FAKTORËVE TË BRENDSHËM DHE TË JASHTËM TË CILËT NDIKOJNË NË DREJTIMIN E VEPRIMIT TË INDIVIDIT. 19

FAKTORËT QË NDIKOJNË NË MOTIVACIONIN E PUNËS

1. KARAKTERISTIKAT INDIVIDUALE: KU BËJNË PJESË NEVOJAT, QËNDRIMET, INTERESAT;

2. KARAKTERISTIKAT E PUNËS: AFTËSITË E NDRYSHME, NGJASHMËRITË DHE DOMETHËNIA E DETYRAVE, AUTONOMIA, FEEDBEKU I LIDHJEVE;

3. KARAKTERISTIKAT E ORGANIZATËS: KRYESISHT KANË TË BËJNË ME VENDIN E PUNËS, AMBIENTIN, HAPËSIRAT ETJ.

20