1. ULUSLARARASI MEHMET AKF ERSOY SEMPOZYUMU

BLDRLER

19-20-21 KASIM 2008

CLT I

EDTRLERProf.Gkay YILDIZ

Prof. Dr. M. Zeki YILDIRIMYrd. Do. Dr. evkiye KAZAN

Yrd. Do. Dr. Hlya YAZICI OKUYAN

Mehmet Akif Ersoy niversitesi

MEHMET AKF ERSOYNVERSTES REKTRL

SEMPOZYUM DZS: 2

I. ULUSLARARASI MEHMET AKF ERSOYSEMPOZYUMU

EDTRLERProf.Gkay YILDIZ

Prof. Dr. M. Zeki YILDIRIMYrd. Do. Dr. evkiye KAZAN

Yrd. Do. Dr. Hlya YAZICI OKUYAN

ISBN 978-9944-729-03-1

Yaymlanan bildiri metinlerindeki yaz, fotoraf, harita, illstrasyon, yazm, noktalama vb. konusundaki tm sorumluluklar bildirilerin yazarlarna aittir.

I. Uluslararas Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu Bildiriler Kitab T.C. Babakanlk Tantma Fonunun Destekleriyle Bastrlmtr.

Birinci Bask Mart 2009 Burdur

Tasarm Yasemin DURANTel: 0 248 212 27 00 - 2210e-mail: yaseduran@gmail.com

BaskDESEN OFSETBirlik Mahallesi 7. Cadde 67. SokakNo:2 ankaya/ANKARATel: 0 312 496 43 43 (pbx) Faks: (0312) 496 43 47e-mail: desenofset-w@desenofset.com.tr

I. ULUSLARARASI MEHMET AKF ERSOY SEMPOZYUMU

Bakan Prof. Gkay YILDIZ (Rektr)

Sempozyum Dzenleme Kurulu BakanProf. Dr. M. Zeki YILDIRIM (Rektr Yrd.)

Sempozyum Dzenleme KuruluProf. Dr. Mehmet YALINER

Yrd. Do. Dr. Hlya YAZICI OKUYANYrd. Do. Dr. evkiye KAZAN

Yrd. Do. Dr. Hasan BACIYrd. Do. Dr. Kadir EKER

Yrd. Do. Dr. Nihat KARAERYrd. Do. Dr. Salih CEYLANr.Gr. Mustafa KARACA

r.Gr. Kamuran Semra ERENr.Gr. Rabia BICAKCIr.Gr. Ziynet YILDIZ

Ok. Demet Nazl RMECAr.Gr. Armaan KONAK

Ar.Gr. Huriye DEN

Sempozyum SekretaryasYrd. Do. Dr. evkiye KAZAN

Yrd. Do. Dr. Hlya YAZICI OKUYAN

Sempozyum Bilim Kurulu Prof. Dr. Abdullah UMAN (Mimar Sinan nv.) Prof. Dr. Abide DOAN (Hacettepe nv.) Prof. Dr. Adnan MAN (Uak nv.) Prof. Dr. Ahmet KIRKKILI (Atatrk nv.) Prof. Dr. Ahmet MERMER (Gazi nv.) Prof. Dr. Ali hsan KOLCU (Atatrk nv.) Prof. Dr. Azmi ZCAN ( Bilecik nv.) Prof. Dr. Bilge ERCLASUN (Hacettepe nv.) Prof. Dr. Cahit KAVCAR (Ankara nv.) Prof. Dr. Cemal KURNAZ (Gazi nv.) Prof. Dr. Danuta CHEMSLAKOVA (Varova Devlet nv.) Prof. Dr. Doan AKSAN ( Ankara nv. Emekli r. yesi) Prof. Dr. Ekrem AVUEV (Zagreb niv.) Prof. Dr. Fatih ANDI (stanbul nv.) Prof. Dr. Grsel AYTA (Ankara nv.) Prof. Dr. Hikmet ALTUNAY (Mehmet Akif Ersoy nv.) Prof. Dr. lber ORTAYLI (Topkap Saray Mzesi Md. ) Prof. Dr. rfan MORNA (Pritina nv.) Prof. Dr. smail ETL (Pamukkale nv.) Prof. Dr. smail PARLATIR (Ankara nv.) Prof. Dr. Kazm YET (stanbul nv.) Prof. Dr. Korkut TUNA (stanbul nv.) Prof. Dr. Kubilay AKTULUM (Sleyman Demirel nv.) Prof. Dr. M. A. Yekta SARA ( stanbul nv.) Prof. Dr. M. Orhan OKAY (Emekli r. yesi) Prof. Dr. Mahiye ZELK (Mehmet Akif Ersoy nv.) Prof. Dr. Menderes COKUN (Sleyman Demirel nv.) Prof. Dr. Muhammed HARD (Msr, Ayn ems nv.) Prof. Dr. Murat ZBAY (Gazi niversitesi) Prof. Dr. Mustafa SEN (Cumhurbakanl Genel Sek.) Prof. Dr. Mustafa ZBALCI ( Ondokuz Mays nv.) Prof. Dr. Nazm Hikmet POLAT (Nide nv.) Prof. Dr. Nilgn ELEB (Mehmet Akif Ersoy nv.) Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ (Kosova, Pritina nv.) Prof. Dr. Nurullah ETN (Ankara nv.) Prof. Dr. Olcay NERTOY (Ankara nv. Emekli r. yesi) Prof. Dr. Osman HORATA (Atatrk Kltr Merkezi Bakan) Prof. Dr. nder GGN (Pamukkale nv.) Prof. Dr. zer ERGEN (Bilkent nv.) Prof. Dr. Refik TURAN (Gazi nv.) Prof. Dr. Sedat SEVER (Ankara nv.) Prof. Dr. Suat CEBEC (Sakarya nv.) Prof. Dr. Sleyman Hayri BOLAY (Gazi nv. Emekli r. yesi) Prof. Dr. kr Haluk AKALIN (TDK Bakan) Prof. Dr. Talat HALMAN (Kltr Eski Bakan) Prof. Dr. Tulga OCAK (Hacettepe nv.) Do. Dr. Ahmet ARI (Ktphaneler ve Yaymlar Genel Mdr) Do. Dr. Kerima FLAN (Saraybosna nv.) Do. Dr. Yakup ELK (Bakent nv.) Doan HIZLAN (Gazeteci-Yazar)

NDEKLER

A. AILI KONUMALARI

1. Sunu ...........................................................................................................................................1

2. Al Konumalar

Erturul GNAY Kltr ve Turizm Bakan ...............................................................................3

brahim ZMEN Burdur Valisi ..............................................................................................5

Prof. Gkay YILDIZ Mehmet Akif Ersoy niversitesi Rektr ...............................................9

B. BLDRLER

1. Mehmet Akif Ersoyun nsan rade ve Hrriyetine Bak

Abdulvahit MAMOLU ............................................................................................................15

2. Mehmet Akif Ersoyun, Muhammed Hseyin ehriyar zerindeki Etkileri

Abdulkadir NALTEKN ............................................................................................................23

3. Mehmet Akif Ersoy ve Johann Chrstoph Fredrch Von Schllerin iirlerinde Hrriyet Motifi

Ahmet CUMA ..............................................................................................................................29

4. Uzlama Kltrmzn deal Bir rnei Olarak M. Akif Ersoy

Ahmet Faruk KILI ...................................................................................................................43

5. Akifin lk iir Toplam Safahatta Eitbilimsel Gstergeler

Ahmet EB ................................................................................................................................51

6. Ayetlere Manzum Meal

Ahmet KIRKKILI .....................................................................................................................61

7. Mehmet Akifin Hikmet Cephesi

Ahmet SEVG ..............................................................................................................................71

8. Mehmet Akifin Kurn Tasavvuru

Ali AKPINAR ..............................................................................................................................75

CLT I

9. Mehmed Akif Ve Alfred Dblinin Berlin ehri Persfektifinde Alman Sosyo-Kltrel Olgusu

zerine Karlatrmal Bir alma

Ali BAYKAN ...............................................................................................................................87

10. Tasvir ve Tahlil iirleri le ki air: Mehmet kif Ersoy ve Mirza Elekber Sabir

Ali EROL ...................................................................................................................................101

11. kifin iirlerinde Yalnzlk

Ali PULAT .................................................................................................................................113

12. M. Akife Gre Mantk Yanllar ve Sonular

Bayram DALKILI ..................................................................................................................117

13. Azerbaycanda M. Akif Hayran Bir air: Bahtiyar Vahabzade

Bayram GNDODU ..............................................................................................................127

14. Mehmet Akif Ersoyun iirlerinde Dil ve slup

Bill AKTAN .............................................................................................................................131

15. Mehmet kif ve Kader Meselesi

Bilge ERCLASUN ...................................................................................................................135

16. Kendi iir Anlaynn Dna Dm Bir air: Mehmet kifin Poetik

Grleri Inda Sanatna Bir Bak

Cafer GARPER - Yasemin KKCOKUN .......................................................................145

17. Safahat Tartmas

Cafer EN .................................................................................................................................157

18. Safahatta Eletirel Tavr: roninin kifesi

Dursun AHN .........................................................................................................................165

19. Mehmet Akif Ersoy iirinde II. Merutiyet stanbulunun Sosyal Tipleri

Ebru KAVAS .............................................................................................................................179

20. Mehmet Akifin Milli Mcadele Dnemindeki Edeb Faaliyetleri zerine Bir nceleme

Eblfez AMANOLU ...............................................................................................................183

21. Mehmed Akif Ersoy Yaratclnda Trk Zafer Tarihi ve stiklal Duygularnn Terennm

Elman KULYEV ......................................................................................................................187

22. Mehmet Akif Ersoyun (1873-1936) Arap Dili ve Edebiyatna Dair Tespitleri

Emine ERSZ ..........................................................................................................................191

23. Milli Mcadelede Kamuoyu Oluumunda Mehmet Akif

Emine KISIKLI .........................................................................................................................203

24. nsancl Dnya Gr Asndan Mehmet Akif Ersoy

Emir hem DBEN ..................................................................................................................219

25. Mehmet Akif ve Hiciv

Erbay KCET ...........................................................................................................................223

26. Asmda Eitim Deerleri

Erol OGUR ...............................................................................................................................229

27. Necip Fazl Ksakrekin deoloji Bakmdan Etkilendii air

Ekane BABAYEVA(EZMOVA) ............................................................................................239

28. Mehmet kif Ersoyun Kadn Konusuna Ynelik evirileri ve Safahatta Kadn Olgusu

Evren KARATA .......................................................................................................................247

29. Metaforik Tercihler Bakmndan Akifi Okuyabilmek

Fatih ARSLAN ..........................................................................................................................259

30. Trk Dnyasnn ki nl airi: Mehmet Akif Ersoy ve Ehmed Cavad

Fergane KAZIMOVA ...............................................................................................................265

31. Mehmet Akifin Mill Mcadelede Din Metinleri Kullanma Biimi

Fethi Ahmet POLAT .................................................................................................................271

32. Mehmet Akif Ersoy ve August Heinrich Hoffmann Von Fallerslebenin iirlerinde

Vatan Dncesi: stiklal Marmzn ve Alman Milli Marnn Karlatrmal Bir ncelemesi

Filiz lknur CUMA ...................................................................................................................285

33. Yirminci Yzyl Balarnda Eliota Gre Tarikat- Medrese Mensuplar ve

Atatrkn Bu Konuya Bak

Fuat YNDEML ....................................................................................................................297

34. Mehmet Akifin iirlerinde Halk Edebiyat Unsurlarndan Kalplam Szler

Halil Altay GDE ....................................................................................................................307

35. Mehmet kif Ersoyun Yakn Dostlarndan mer Ferit Kam

Halil ELTK ...........................................................................................................................319

36. Mehmet Akif Ersoyun iirsel Syleminde Dounun Geri Kalmlnn

Felsef zmlemesi

Hasan AYDIN ...........................................................................................................................327

37. Mehmet kif Ersoyun Manzum Hikyelerinin Okunabilirlii

Hasan BACI ..........................................................................................................................337

38. Mehmet Akif Ersoyda slamclk ve Milliyetilik Dncesi

Hasan DURAN - M. Enes SALKIN ........................................................................................345

39. Mehmet Akifin Hayat ve Eserlerindeki Ruhi Deimelerin Psikanalitik Yorumu

Himmet U ...............................................................................................................................355

40. Mehmet Akif Ersoyun Kfe iirinde Yoksulluk mgesinin Betimlenmesi

Hlya Yazc OKUYAN .............................................................................................................385

41. Nurettin Topunun Dnce Dnyasnda Mehmet Akif Ersoy

Hseyin KARAMAN ................................................................................................................389

42. Fikret-kif Meselesine Nesnel Bir Bak

Hseyin TUNCER ....................................................................................................................393

43. Mehmet Akif in ark Formunda Bestelenmi iirlerinde Makam ve Usl zellikleri

H. Seval KSE - Beste ESEN ..................................................................................................399

44. Mehmet Akif Ersoyun Milli Mcadele Yllarnda ankrya Gelii ve ankr Vaaz

brahim AKYOL .......................................................................................................................409

45. Bulgaristanda zel Trk Okullarnda Mehmet Akif Ersoy

smail CAMBAZOV .................................................................................................................413

46. Mehmet Akifin iir Kaynaklarndan Biri Olarak Kurn- Kerm

smail ETL ........................................................................................................................417

47. kinci Merutiyet Dnemi Fikir Hareketleri inde Mehmet kif

smail PARLATIR ....................................................................................................................425

48. Ulus Devlet Anlay ve Avrupa Birlii erevesinde Mehmet Akif ve stiklal Mar

smail TA ................................................................................................................................429

49. Mehmet Akif ve Tp Etii

smail YAKIT ............................................................................................................................439

50. Mehmet Akif Ersoyda Spor Sevgisi ve Genlik deali

Kadir PEPE ..............................................................................................................................445

51. Mehmet Akifde Dou-Bat Dncesi

Kadir EKER ...........................................................................................................................451

52. Safahatta Giyim Kuamla lgili Tespitler

Kadriye TRKAN ....................................................................................................................459

53. Mehmet kifte Blbl mgesi

Kamile ETN ..........................................................................................................................467

54. Mehmet Akifte Seslenme Sylemi ve nlemler

Kamuran Semra EREN ...........................................................................................................475

55. Mehmet Akif Ersoy ve Azerbaycan airleri

Lutfiye ASGERZADE ...............................................................................................................479

56. Mehmet Akifte Kader ve rade kilemi

Ltf CENGZ .........................................................................................................................483

57. Mar ve Himn Anlay Mehmet Akif Ersoy ve Ahmet CAVAT

Maarife HACIYEVA - .............................................................................................................489

58. Mehmet Akifin Dncesinde Din Yenilenme

Mehmet AKGL .......................................................................................................................495

59. Arnavut Mehmet Akif ve Devletin Btnl

Mehmet AZML ......................................................................................................................501

60. Mehmet Akif, Srat- Mstakim ve Sebilrread

Mehmet Cemal FTGZEL ............................................................................................507

61. kifin Din Yaz ve Hitabelerinde Hadislerle Verdii Mesajlar

Mehmet EREN .........................................................................................................................513

CLT II

62. Mehmed Akif Ersoy ve Antakya

Mehmet TEKN ........................................................................................................................517

63. Sadnin Edebiyatmza Etkisi ve M. kifin Sadden Yapt Alntlar zerine

Bir Deerlendirme

Mehmet TEMZKAN ...............................................................................................................533

64. Mehmet Akifin Berlin Hatralarnda Bat(l) mgesi

Mehmet UYSAL........................................................................................................................539

65. Mehmet kifin iir Anlay ve iir Seviyesine Ykselmi Manzumeleri

Menderes COKUN .................................................................................................................547

66. Mehmed Akif Ersoyun Temel nan Esaslarna Bak

Mustafa AKAY .......................................................................................................................563

67. Mehmet kif Ersoyun Kalemiyle anakkale Zaferi

Mustafa GNE ......................................................................................................................573

68. Mehmed kif Ersoya Gre Dounun Geri Kalmlnn, Batnn Gelimiliinin

Eitim-retim le likisi

Mustafa KESKN .....................................................................................................................583

69. Sleymaniye Krssndeki Vaiz: Abdurreid brahim (1857/1944) -

Namk Kemal KARABBER ....................................................................................................593

70. Mehmet Akifin iir Estetii

Nazm ELMAS..........................................................................................................................605

71. Trk stikll Mar le ngiliz Milli Marna slp Asndan Karlatrmal Bir Bak

Nazl GNDZ ........................................................................................................................613

72. Mehmet kif Ersoyun iirlerinde Hasbihl slbu

Necati TONGA .........................................................................................................................621

73. Sleymaniye Krssnden Dnya Gr Ve Varlk Tasarm Olarak Yansyan

Uygarlk Anlay

Nesrin TAIZADE KARACA ..................................................................................................631

74. Mehmet Akif Ve II. Merutiyet

Nihat KARAER ........................................................................................................................639

75. Mehmet Akif Ersoyun Vaaz ve rat Faaliyetlerinde Kurn Tefsirinin Yeri ve nemi

Nurettin TURGAY ....................................................................................................................647

76. Mehmet Akifin iilerinde ocuk Eitimi ve Unutulan Bir Deer min Alay

Nuri ELEBCAN ...................................................................................................................653

77. Mehmet kifte Bat Emperyalizmine Kar Tavr Al

Nurullah ETN ......................................................................................................................661

78. Olu Emin Akif Ersoyun Anlatmlaryla Mehmet Akif Ersoyun Mill Mcadeleye

Katlmas ve Baz Hususiyetleri

Osman AKANDERE ................................................................................................................671

79. Eyaya Hakikati Syletmek Yahut Mehmet kif Ersoyun iirlerinde Tasvirin levi

zlem FEDA ...........................................................................................................................677

80. Mehmet kifin deal nsan Tipi

Ramazan GLENDAM ...........................................................................................................687

81. Dramada Metin ve Tema Kullanmnn Ekisi

Ramazan SA - Rabiye BIAKCI ..........................................................................................693

82. Mehmet kif Ersoyun Kfesinin Metin Dilbilimsel Adan ncelenmesi

Seher ERDOAN ELTK .....................................................................................................703

83. Mehmet Akifin Safahatnda Farsa Yazan Ediplerin Bulduu Yansmalar

Selami TURAN .........................................................................................................................711

84. Mehmet Akif ve Neyzen Tevfik

Selman YAAR .........................................................................................................................721

85. Mehmet Akifin Azerbaycan airlerine Tesiri

Seriye GNDODU ................................................................................................................731

86. Safahatta Ahlak eler

Soner AKPINAR .......................................................................................................................737

87. Mehmet Akifte Say(/alma) Felsefesi

Sleyman Hayri BOLAY ..........................................................................................................747

88. Mehmet kifte Tarih ve Manay Geitte na Etmek veya Zaman ve Kutsal Asmn

Neslinde Yeniden Okumak

evket YAVUZ ...........................................................................................................................753

89. Safaata Gre Kadn ve Aile

evkiye KAZAN ........................................................................................................................759

90. kif Bey in Yazlm Bir Mersiye ve Trih Manzmesi

Uur DERMAN ........................................................................................................................773

91. Asmda Tahkiye Unsurlar

mmhan Bilgin TOPU .......................................................................................................781

92. Asmn Sz Varl zerine Bir zmleme Denemesi

Vedat KARTALCIK ..................................................................................................................793

93. Mehmet Akif ve Safahat Adl Eserinde Eitim ve Kltr

Yaar BARUT ...........................................................................................................................817

94. Mehmet Akifin anda Propaganda ve Kart Propaganda

Yusuf Ziya BLDRC ............................................................................................................821

95. ki Hatip Bir Kent: Mustafa Kemal ve Mehmet Akif Balkesirde

Ycel YT ..............................................................................................................................835

96. Tasavvuftaki nsan Anlaynn Safahttaki Yansmalar

Zafer ERGNL ........................................................................................................................847

97. I. Mecliste Bir Mebus: Mehmet Akif (Ersoy) Bey

Zeki EVK ..............................................................................................................................855

C. POSTER BLDRLER

98. Safahatn ocuklar

Dilek ETNDA .....................................................................................................................871

99. Bir zdelik Kiisi Olarak Safahat

Halil ADIYAMAN ....................................................................................................................881

100. Mehmet Akif Ersoyun iirlerinde Kii Adlar

dris Nebi UYSAL.....................................................................................................................889

101. Mehmet Akif in iirlerindeki Sosyal Mesajlar

Metin CEYLAN ........................................................................................................................903

102. air mi Baba m? ocuklarnn Gznden Mehmet kif Ersoy

Turgay ANAR ...........................................................................................................................913

D. I. ULUSLARARASI MEHMET AKF ERSOY SEMPOZYUMU

FOTORAFLAR - SERGLER

1. Mehmet Ryan SOYDAN Resim Arivi ....................................................................................923

2. Mehmet Akif Ersoy ve zgrlk Temal Resim Sergisi

Hatice KETEN - Melek AHAN ...............................................................................................937

3. 1. Uluslararas Mehmet Akif Ersoy Sempozyumundan Fotoraflar ..........................................945

4. Basndan Haberler .......................................................................................................................956

5. 1. Uluslararas Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu Program ve Katlmclar ............................973

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

1

SUNU

Bamszlmzn simgesi olan stikll Marmzn airi, Cumhuriyet dnemi fikir ve sanat nclerinden Mehmet Akif Ersoyun adn almakla byk onur ve ayrcalk tayan niversitemiz, vatan airimizin adn yaatyor olmann mutluluunu duymaktadr.

Mehmet Akif; edebiyat, air, eitimci, gazeteci, veteriner-hekim ve milletvekili olma zellikleri ile ok ynl bir kiilik sergilemi, bylece toplumsal verimliliini ve topluma katklarn en st dzeye karm, etkileri kendi an aarak gnmze ulam bir Trk aydndr.

Olanakszlklar iindeki halkmza umut, gven ve inan alayan, Trk Ulusunun tarihinden getirdii yce kiilik zelliklerini, yksek ruhunu, saygn ve soylu duygularn, dncelerini betimleyen Milli air Mehmet Akif Ersoya olan gnl borcumuzu canl tutmak amacyla 19-21 Kasm 2008 tarihleri arasnda I. Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu gerekletirilmitir. Sempozyum araclyla bilim, kltr ve sanat dnyas-nn deerli isimleri bir araya getirilerek, onlarn aratrma ve almalar paylama sunulmutur.

Mehmet Akifin gerektii gibi anlalmas, eserlerinin gelecek kuaklara aktarlmas ve onun dncele-rinden yararlanlmas amacyla dzenlenen sempozyumda sunulan bildiriler kitaplatrlarak bilim ve kltr dnyasna armaan edilmitir.

I. Mehmet Akif Ersoy Sempozyumunun gerekletirilmesinde desteini esirgemeyen bata T.C. Baba-kanlk Tantma Fonu olmak zere tm kurum ve kurululara, al oturumuna terif ederek sempozyumumuzu onurlandran Kltr ve Turizm Bakan Sayn Erturul GNAYa, bildirileriyle sempozyuma katlarak deerli grlerini bizlerle paylaan bilim insanlarna ve emei geen niversitemin deerli alanlarna teekkr eder, sayglarm sunarm.

Prof. Gkay YILDIZ Mehmet Akif Ersoy niversitesi Rektr

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

3

Kltr ve Turizm Bakan Sayn Erturul GNAYn

Sempozyum Al Konumalar

stiklal Marn bu millete armaan etmi olan Mehmet Akifi btn Trk milleti, zellikle yeni nesil yakndan tanmaldr. nk O, memleketin dert ve skntlardan kurtulmasnda halkn ve genliin eitiminde ileri srd grleri ve fikirleri ile mkemmel bir rehber, gerek bir eitimcidir.

Mehmet Akif Ersoy, byk air olmasnn tesinde ayn zamanda byk bir erdem rneidir. stiklal Marnn yazlmas karlnda konulmu olan o byk para dln almayan Akifin, Taceddin Derghnda otururken doru dzgn yanan bir sobas ve srtnda onu souktan koruyacak bir paltosu bile yoktur. Akif, byle bir erdemin, byle bir byk ahlkn sahibidir.

Onun asl amac hakikati ifade etmektir. Millette, toplumda, arkta, slam ve Trk leminde grd hakikati ifade etmek ve hakikatin iyiye doru deimesini salayabilmektir gayreti.

Akif, inanl bir insandr. Onun inanc hibir zaman gerici bir anlayn izlerini tamamtr. Akif hep gelimeden, ilerlemeden ve toplumun ileri gitmesinden yana, ilerici bir izgiyi temsil eden bir air ve reti-cidir.

Kendi koullar iinde byk bir mcadeleci ve devrimci olan Mehmet Akif, Ankarada sadece iir yazan bir mebus deil, Anadoluyu adm adm dolaarak cephedeki mcadeleyi halka anlatmaya ve alamaya alan fedakr bir neslin rneidir. Bu yn ile o bir eitimcidir. Hayatnn her sahnesinde halka, genlie, evresine rehber olmutur. O, ncelikle toplumu saran mitsizliin ba dmandr. Gayret, azim, mit, uyanma, birlik kelimeleri Onun idealizmini yanstr.

Bu duygu ve dncelerle Mehmet Akif Ersoyu kranla anyor, niversitemizin retim yesi ve ren-cilerine en iyi dileklerimi, sevgi ve selamlarm sunuyorum.

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

5

Burdur Valisi Sayn brahim ZMENin

Sempozyum Al Konumalar

Alarm, alatamam, hissederim, syleyemem: Dili yok kalbimin, ondan ne kadar bizarm (Safahat Giri)

Sen ey byk air! Aladn ki alattn, hissettin ki sylettin hem de yle bir sylettin ki kllerinden do-mu bir millet, imdi hala haykryor tm dnyaya seninle:

Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm Hangi lgm bana zincir vuracakm? aarm! Kkremi sel gibiyim; bendimi iner aarm, Yrtarm dalan, enginlere smam taarm. (stiklal Mar)

Ey Akif; Diyorsun ya, Oku ayet sana bir hisli yrek lazmsa; Oku, zira onu yazdm, iki sz yazdmsa.Yllardr tm dnyaya seninle haykrrken, haykramadk vicdanlarmza seninle. Aslnda hep sevdik seni,

sayg duyduk, vndk seninle fakat bir trl okumadk. Anlamayacamz sandk okusak ta seni. Hlbuki anlayamayacamz kadar uzak miydin gerekten? Okuduka grdk yan bamzdaydn hlbuki.

Hele babasnn lmyle omuzlarna ken geim derdini srtndaki kfeyle tayan ocua seslenirken: Kuzum ayp m almak, gnah m yk tamak? Ayp: dilencilik, ilerken el, yrrken ayak.

Ne kadar da yakndn teselli verirken getiin sokaktan, Artk ey millet-i merhume sabah oldu uyan derken

Bence doktor, onu siz bir soyarak dinleyiniz; Hastalk nk deil yle ehemmiyetsiz. Sade bir nezle-i sadriyye mi illet? Nerede! ocuun hali fenalat u son gnlerde. (Hasta)derken verem illetinden muzdarip ve nihayetinde de birka gn sonra lecek olan zavall ocuu dokun-

madan muayene eden doktora da seslendin geriden.Muasrlarn Sanat sanat iindir. Sanatta gaye sanattr. Edebiyatta baka gaye aramak sanat ksteklemek-

tir. diyorlard. Ya sen Bu gibi bak alan bizim idrakimizin stndedirdiyerek sinelerimizde alyordun yerini.

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

6

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

Bayramda gler ehre-i masum- sabavet (Bayram)derken, mesrur oluyordun sende bayram ocuklar gibi. Zaten sen kfeci ocuun ykn tamyor muy-

dun, duymuyor muydun veremli ocuun strabn. Sen byk air, yle bir yrek tayordun ki gayen de yrein gibi bykt; Ne byk savalar grdn, ne byk aclar ektin. Haykrdn: Gitme ey yolcu, beraber oturup alaalm; Elemim bir yrein kn deil paylaalm: Ne yapp yesimi kahreyleyeyim, bilmem ki! Ah karmda vatan namna bir kabristan Yatyor imdi... Nasl gemez insan? u mezarlar uzanm gidiyor, ey yolcu, Nerden balad ykselmeye, bak nerde ucu! Azck kurcala topraklan, seyret ne kar Dipik altnda ezilmi, paralanm kafalar!

Balkan Savalaryla dedelerinin en byk kayplarn yaadn. Vatan dediin topraklar ineniyordu bir bir. Hele o Kosova yok muydu, tarihi hep zaferlerle dolu olan? imdi altnda tayordu Sultan Murat,

beyinsiz kafann derdine, milyon halk, Bak nasl doranyor? Kalk, baba kabrinden kalk! Diriler komad imdadna, sen bari yeti... Arnavutluk yanyor... Hem bu sefer pek mthi!

Baba! En sevgili annem, o senin z vatann Olacak myd, feda hrsna kaltabann? Dedemin srd, can ektii toprak gitti.

Dedenin can ektii topraklar, yetitirdii canlarla gidiyordu elinden; nasl dayanabilirdi bu yrek feryat etmeden. Yalvardn, yakardn bir yok sadasna bile muhtatn.

Vefasz yurt! z evladn iin olsun, vefa yok mu? Neden kalbin kararm? Bin ocaktan bir ziya yok mu? ilahi kimsesizlikten bunaldm; aina yok mu? Vatansz,hanmansz bir garibim... mltecyok mu? Btn yokluk mu her yer? Bari bir Yok der sad yok mu? Nasl bir haleti ruhiyedir ki bir yoka muhta oluyor fakat bulamyordun.

Nasl bilirdin! Evet, bilmesen de hakkn var; Brakmam ki, ta stnde ta, kuduz canavar! Yol uratp da bu sahradan nce gemiten? Nasl da bitmi o saymakla bitmeyen aar

ok bunaldn, ok yalvardn hatta sorgular grndn Yce Tanrnn merhametini, adaletini. Ya Rab, bu uursuz gecenin yok mu sabah Maherde mi bi arelerin yoksa felah! Nur istiyoruz... Sen bize yangn veriyorsun! Yandk diyoruz... Bomaya kan gnderiyorsun!

Mazlumu nedir ezmede, ezdirmede mn Zalimleri adlin, hani, ldrmedi hla! Cani geziyor dipdiri.... Can vermede masum! Su bakasnndr da niin bakas mahkum? Benliini saran o dini mbinmiydi elden giden, niye bu kadar tela? Neden?

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

7

Kurn ayak altnda srnsn m ilhi? Aytnn stnde yrnsn m ilhi? Ha, Kbenin altnda grnsn m ilhi? oksun m, nihayet yklp koskoca bir din? ektirme, ilahi bu kadar zilleti...... Ate ocana dmt:

Etmeyin... Memleketin hali fenalat.....Gelin! Gelin Allah iin olsun ki zaman buhranl Perdenin arkas-Mevl bir ama-kanl

Yanyor ama inandramyordun. Perdenin nn gremeyenler ne bilsinler arkasndakini. Evler tnek olmu, tyor bir sr bayku.. Seslerde: Vatan tehlikedeymi...Batyormu Lakin hani, milyonlar rten u yndan Tek kol da yapsam demiyor bir taraftan Sahipsiz olan memleketin batmas haktr; Sen sahip olursan bu Vatan batmayacaktr. Feryad brak, kendine gel, nk zaman dar... Ura ki; Telafi edecek bunca zaman var.

Ne byksn ey air, korkuyla bardm , mitle kaldrdn Yol budur, hadi tut ucundan silkin dedin , kaldrdn fkelisin anladm, sabrn ok azalm bildim; bu kin, bu nefret sylede bilelim, kime? Irzmzdr inenen, evladmzdr doranan Hey sklmaz, alamazsan, bari glmekten utan

Glemez Akifim kimse, hibir vatan evlad glemez bu durumda. Aymazlnza m kzgnln bile-mem, mit varken mitsizlie dmze mi?

Atiyi karanlk grerek azmi brakmak Alak bir lm varsa, eminim budur ancak Dnyada inanmam hani grsem de gzmle man olan kimse gebermez bu lmle Ey dipdiri meyyit iki el bir ba iindir Davransana... Eller de senin ba da senindir! His yok, hareket yok, ac yok, le mi kesildin? Hayret veriyorsun bana... Sen byle deildin. Kurtulmaya azmin niye bilmem ki sreksiz! Kendin mi senin, yoksa midin mi yreksiz?

Karnda ziya yoksa sandan ya solundan Tek bir k olsun buluver... Kalma yolundan Alemde ziya kalmasa, halk etmelisin, halk! Ey elleri brnde yatan akn adam, kalk

Bize mi sesleniyorsun, namzeti miyiz Asmn neslinin, yoksa Asm myz sahiden. Asmn nesli... Diyordum ya... nesilmi gerek: te inetmedi namusunu, inetmeyecek heda gvdesi bir baksana dalar talar, O, rku olmasa dnyada eilmez balar, Vurulup tertemiz alnndan uzanm yatyor Bir hilal uruna, ya Rab, ne gneler batyor

Uyandrdn, ayaa kaldrdn, elimden tut, yreklendir beni.iz yolumu. Duyuyorum maher misali sava

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

8

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

meydanndan haykran sesini Cehennem olsa gelen gsmzde sndrrz: Bu yol ki hak yoludur, dnme bilmeyiz yrrz! Der mi sandn tek ta, harim-i namusun Meerki harbe giren son nefer ehid olsun.

Kabus muydu grdmz, dalyor muydu kara tabutlar? Bunun iin olmazsa olmaz bir artn var. Girmeden tefrika bir millete, dman giremez; Toplu vurduka yrekler onu top sindiremez Tevekkl yanl anlayanlara seslenirken:

Grr de halini insan, fakat bu derbederin; Nasl gnahna girmez tevekkln, kaderin? Sarlmadan en ufak bir iinde esbaba Muvaffakiyete imkan bulur musun acaba?

Diyordun ya Mslmanlk nerde? Bizden gemi insanlk bile... Alem aldatmaksa maksad, aldanan yok nafile!

Ka hakiki Mslman grdmse, hepsi de makberdedir. Mslmanlk bilmem amma galiba gklerdedir! Terakki, terakki derken onu da sen rettin bize. Tevakkufun yeri yoktur haya millette! Skun belirdi mi bir milletin hayatnda: Kalr senin gibi zillet, esaret altnda

Sayi yani durmadan almay haykrdm hep. Bekay sa*y ile kldn mmkn. Alemde ne ektinse biersin onu mutlak yleyse nedir serde faide ummak

len insan mdr, ondan kalacak ey: eseri: Bir eek gt m ondan da nihayet semeri

Okuyoruz, daha iyi tanyor ve de anlyoruz seni. Haykrdn, korkuttun, acdn, sevdin, yol gsterdin, ni-hayetinde gldrdn

Kurt uzaklardan bakar, dalgn grrm merkebi Saldrm anszn yaydan boanm ok gibi Lakin ak olsun ki aldrmaz da otlarm eek, Sanki tavsanm gelen, yahut klksz kstebek! Kr sayarm bir tutam olsun yutmay Hasm derken, ullanm yutmadan son lokmay Sadiden alarak son sz, Ya bu alemde vefa yok zaten, Ya vefasz btn ebnay zaman; Kime ok atmay rettimse Son bir gn beni de ald nian!

Milli Marmzn airi rahmetli Mehmet Akif Ersoy iin dzenlenen bu sempozyumun, hem ilimizde, hem lkemizde hem de tm dnyada Onun daha ok anlalmasna vesile olmasn diliyor, Sempozyumu d-zenleyen ve katlanlar tebrik ediyor, baarlar diliyorum.

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

9

Mehmet Akif Ersoy niversitesi Rektr Sayn Prof. Gkay YILDIZn

Sempozyum Al Konumas

niversitemiz tarafndan dzenlenen I. Uluslararas Mehmet Akif Ersoy Sempozyumuna ho geldiniz diyor hepinizi saygyla selamlyorum.

Bamszlmzn simgesi olan stiklal Marmzn airi, Cumhuriyet dnemi fikir ve sanat nclerin-den Mehmet Akif Ersoyun adn almakla byk bir onur ve ayrcalk tayan niversitemiz, vatan airimizin adn yaatyor olmann mutluluunu duymaktadr. Mehmet Akif Ersoy niversitesi, bu topraklar vatan yapan ve bizlere miras brakanlara kar sorumluluunu unutmadan almakta, Ulu nderimiz Atatrkn gsterdii ada uygarln stne kma hedefine ulama yolunda da kararllkla yrmektedir.

Bilindii zere Mehmet Akif Ersoy, XIX. yzyln sonlar ile XX. yzyln balarnda yaanan toplumsal deiime ve dnme tanklk etmi, bu tankln eserlerine yanstm nemli bir fikir adammzdr.

Trk Kurtulu Savann n sz niteliinde olan anakkale Zaferini anakkale ehitlerine adl lm-sz eseriyle belgeleyen Akif, iirler yazarak, konumalar yaparak ve cephe cephe gezerek Kurtulu Sava iinde etkin olarak yer almtr. Smrgecilie kar yrtlen Milli Mcadelede ordumuza ve ulusumuza ses-lenerek umut, cesaret, inan ve ulusal bilin alayan krk bir dizelik stiklal Mar ile Trk tarihinde silinmez bir sayfa edinmitir.

Ulusal birliimizi glendiren, ulusal duygularmz coturan stiklal Marmz, byk yurt sevgimizi, paylatmz ortak deerlerimizi, ortak lkmz anlatan dizeleriyle Trkiye Cumhuriyetinin bamszl-nn en nemli simgelerindendir. Byk air Mehmet Akif Ersoy tarafndan yazlan stiklal Mar, dnyadaki en hakl, en kutsal savalardan birini, smrgecilie kar verilmi ilk kurtulu savan, ulusal haykr, direnii, heyecan anlatan esiz bir yapttr. Mehmet Akif, gl anlatmyla sekin bir eser oluturmu, zl dizeleriyle ulusumuzun, lkesine ynelen tehditlere kararllkla direneceini; bamszln koullar ne olursa olsun ko-ruyacan dnyaya duyurmutur.

Olanakszlklar iindeki halkmza o etin koullarda umut, gven, inan alayan bu dizeler, ayn zaman-da Trk Ulusunun tarihinden getirdii yce kiilik zelliklerini, yksek ruhunu, saygn ve soylu duygularn, dncelerini betimleyen edebi bir anttr.

stiklal Marndaki yce duygularn ve esiz anlatmn dayand temelleri, Akifin de iinde olduu, Milli Mcadelenin olaanst koullarnda ve hi kukusuz byk airin tad yksek ruhta, vatanperver-likte, ulus ve insanlk onuruna dknlnde, ayrca sanat gcnde aramaldr. O Mehmet Akiftir ki stiklal Mar iin yarma aldn, gfte ve beste iin be yzer lira dl konulduunu bildiren duyurulara karlk Para iin iir yazamam. demi, dnemin Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey ve baz arkadalarnn ken-disine ricalarn da ayn gerekeyle geri evirmitir. Ancak, kendisine, Kazansa da para verilmeyecei vaad olununca iirini sunmutur. dl olan paray ise Darlmesai adn tayan ve amac yoksul kadnlara ve ocuklara rg vb. becerileri, ileri reterek geim salamak olan hayr kuruluuna veren airin bu davran hem o gnk hem de bugnk koullarda deerlendirildiinde olduka anlamldr.

Mehmet Akif, stiklal Marn, Safahatna da almam; bu iirin, Trk ulusuna ait olduunu belirtmi, ulusun ortak ruhunu temsil ettii inancyla iiri Trk Ulusuna ve kahraman ordumuza armaan etmitir.

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

10

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

Mehmet Akifin tm yaam; duygular, dnceleri, eylemleri, eserleri ile bir btn halinde, yksek vicdannn, ruhunun, ahlaknn yansmasdr. O, bu saygnln ve gvenilir kiiliini yaad dnemden g-nmze dein korumu, kuaktan kuaa fener olmu bir aydndr.

niversitemizin adn ald Mehmet Akif Ersoy, birinci meclisin Burdur milletvekilidir. Trkiye Byk Millet Meclisi albmnde ve kaytlarnda bilgisi yle yer almaktadr: Mehmet Tahir Beyin olu olup Se-bilrreat bamuharriri iken 48 yanda mebus seilmitir. Maarif ve irat encmenlerinde almtr. stiklal Marmzn yazardr.

Mehmet Akif o yllarda, Sebilrreat dergisindeki yazlaryla, iirleriyle dman igali ve zulm altndaki halka sabr, mit ve cesaret alamaya almakta, camilerde vaaz krslerinden halka hitap etmekte, halk Milli Mcadeleye katlmaya armaktadr.

Mehmet Akif Ersoyun Burdurdan mebus seilmesine, o srada yeni seilmi olan bir mebusun istifa etmesi ve Mustafa Kemal Paann onun yerine Akif Beyin seilmesini istemesi, sebep olmutur.

Akif Beyin seilmesi, Mustafa Kemal Paann 29 Nisan 1920 tarihli telgraf ile Burdurun bal bulun-duu Konya Vilayetinin vali vekili ve kolordu kumandan olan (Albay) Fahrettin (Altay) Beye bildirilmitir.

Mehmet Akif; edebiyat, air, eitimci, gazeteci, veteriner-hekim olma zellikleri ile ok ynl kiiliine bir de milletvekilliini eklemi, bylece toplumsal verimliliini ve topluma katklarn st dzeye karm, etkileri kendi an aarak gnmze ulam bir Trk aydndr.

Byk nder Atatrkn Uygarlk yle kuvvetli bir atetir ki ona ilgisiz olanlar yakar, yok eder. ve Yaamda en gerek yol gsterici bilimdir, tekniktir . szleri ile Akifin:

nk milletlerin ikbali iin evladmMarifet, bir de fazilet ki kuvvet lazmdizeleri, hedefleri ynnden rtmektedir. Mehmet Akif, ulusumuzun geleceini, kurtuluunu eitimde

grmektedir ve eitimi bir kurum olarak ele almaktadr. Ona gre, lkenin gelecei, iyi yetimi kuaklarla mmkndr. Mehmet Akif, tembellie, cahillie, batnn bilim ve tekniinden ders karmamaya kzar, sm-rlmeyi bir kader olmaktan kartacak olann ancak bilim ve teknikte gerekletirilecek atlmlar olduunu syler. Onun tuttuu yol, hep almaktr: stikbal iin azim, istikbal iin gayret

Onun zellikle zerinde durduu kesim genliktir. Genler; ii, renci, asker, retmen olarak eserle-rinde yer almtr. Safahatnn altnc kitap blm, Akifin sembol gen olarak dnerek oluturduu Asm adyla yaymlanmtr. Asm kimlii, Trk gencinin tamas gereken deerler dizisini ierir.

Trkiye Cumhuriyetinin en nemli kurumlarndan olan niversitenin ve bu balamda da niversi-temizin lkenin geleceini kuracak genleri iyi yetitirme sorumluluuyla davranrken Mehmet Akifin ideal genci Asm tanmak, Asmn zerinden Trk genlerine seslenilerini duymak, bugne ve yarna rnek genler kazanmada bize yol gsterecektir. Bir lde Akif, bizi zeletiriye ynlendirir ve grevimizi baarma derecemizi sorgulatr; nk ulalacak deerleri yle sralamtr:

Gen, salkl bir bnyeye sahip olmaldr. Salam bnye, verimli iler yapmak iin gereklidir. Beslen-mesine dikkat eden, spor yapan gen ister o.

Gen, inanl ve kararl olmaldr. Ruhun mayas budur. Gen, marifet ve fazilet sahibi olmal; yani bilgili ve erdemli olmaldr. Bilgi, gencin en nemli ss-

dr. Gen, umudunu hi yitirmemelidir. Umudu yitirmek, batakla dmektir. Gen, alkan olmaldr. almak, bir grevdir ve amaca ulamak iin aratr. Gen, hakszlklara hukuk dzeni iinde kar koyacaktr. Zorbalk yapmadan. Gen, kendine gvenir. Donanml ve birikimlidir ve bu onu gl klar, psrk ve rkek olmaz. Gen, sorumluluk sahibidir. evresine duyarldr, grevinin bilincindedir. Gen, yeri geldiinde vatan iin lr.te bu yzden de anakkale ehitlerine iirinde, vatan iin cann verenler, ehit olanlar, Asmn nesli-

dirler:Asmn nesli diyordum ya nesilmi gerekte inetmedi namusunu, inetmeyecek.heda gvdesi, bir baksana, dalar, talarO rk olmasa, dnyada eilmez balar.Vurulup tertemiz alnndan, uzanm yatyor,Bir hilal uruna ya Rab, ne gneler batyor!Ey bu topraklar iin topraa dm asker!Gkten ecdat inerek pse o pak aln deer.

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

11

Trk kltr ve dn tarihinin nclerinden olan Akif hakknda birok aratrma ve inceleme yaplmtr. Bununla beraber Akifin yaptlarna ve tarihi kimliine yansyan ok ynlln ada yntem ve tekniklerle deerlendirilmesi, var olan aratrmalarn nda yeni aratrmalarn yaplabilmesi dncesiyle ve adn ni-versitemizde tamann onuruyla Mehmet Akife gnl borcumuzu canl tutacak uluslararas bir sempozyumun dzenlenmesine gerek duyulmutur.

Bu ama dorultusunda I. Uluslararas Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu araclyla bilim, kltr ve sanat dnyasnn deerli bireylerinin bilimsel dzlemde bir araya getirilerek aratrmalarn paylalmas he-deflenmitir.

3 gn srecek olan sempozyumda 131i szl, 12si poster olmak zere toplam 143 bildirinin sunulmas plnlanmtr. Bunun yan sra sergi, konser ve iir dinletisi etkinlikleriyle de sempozyum programmz zen-ginletirilmitir.

Bu etkinlie madd destek veren Babakanlk Tantma Fonu bata olmak zere, Kltr ve Turizm Bakan-l Ktphaneler ve Yaymlar Genel Mdrlne, Sempozyum Dzenleme Kuruluna ve Bilim Kuruluna teekkr ediyorum.

Szlerime son verirken, sempozyumun baarl gemesini diliyor, katlmlaryla sempozyumumuzu onur-landran bata Kltr ve Turizm Bakanmz Sayn Erturul GNAY olmak zere tm katlmclara teekkr ediyorum.

I. Uluslararas Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu

BLDRLER

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

15

MEHMET AKF ERSOYUN NSAN RADE VEHRRYETNE BAKII

Abdulvahit imamolu*

Gnmzde insan tanmada onun i dnyasnn ve da yansyan bu i dnyann asli zellikleri olarak iradesini irdelemenin doru olacan dnyoruz. Zira N.Topu ya gre; irade iimizden da evrilen itici kuvvetlerle frenleyici kuvvetler arasnda uurlu bir denkleme olarak tanmlanmaktadr. Bu manada duygular itici kuvveti harekete geirir, emirler ve basklar frenleyici kuvveti idare ederler. Bylece bu iki zt kuvvetin ortasnda hareketlerimiz ekillenir. Hrriyet ise insann kendi iradesini istedii gibi kullanabilme melekesidir. Ancak burada hrriyeti i ve d etkilerden tamamen soyutlayarak ifade etmek ok zor grnmektedir. Zaten Spinoza da D olaylar bizde tam fikirler haline geldii nisbette hr oluruz ve mademki Allah fikri fikirlerin Fikridir, bizi sadece o hr klabilir. (Topu, syan Ahlak s. 47) demektedir. Bunlara bal olarak unu diyebi-liriz ki; insann sorumlu olmasnda sorumluluk iradenindir. Zira insan iradesinin gc, sorumluluuyla doru orantldr. Dolaysyla, sorumluluk hr iradenin de belirleyicisi olmaktadr.

Bu balamda Mehmet Akifin de insan iradesine ok deer verdiini gryoruz. O, her eyden nce insa-na deer veren bir airdir. Bu deer onun hem iradesini kullanabilmesi hem de ilahi olan tanma ve ona ynel-mesi noktasnda kendini gstermektedir. Ne yazk ki ounlukla insanolu kendi deerinin farknda deildir. nsann kendinin farknda olmas, akln kullanabilme ve sorumluluk alabilmesiyle doru orantldr. Nasl olsa yayoruz, bizim rzkmz veren bir g var diyerek sorumluluktan uzak duran insanlarn ayn zamanda ka-derci olduklarn ve kadere boyun ediklerini ifade etmektedir. Dolaysyla gnmzde de ok tartlan kader konusunda insan n plana karm grnmektedir. Esasen, M. Akif kadere, imann farzlarndan biri olarak inanmakta ve

Kader feraizi imana dahilAmenn Fakatyokondaseninsapmolduunmn

diyerek kaderin baz kiiler tarafndan yanl anlaldn ifade etmekte ve zellikle yanlln tevekkl anlaynda ortaya ktn belirtmektedir. Nitekim O;

Kader;eraitimevcutoluptameydanda, Zuhura,gelmesidirmmkinatnayanda

diyerek kaderin ne olduunu retmekte ve kaderle tevekkl birbirinden ayrmaktadr. Ona gre kader, artlar mevcut ve meydana gelmesi mmkn olan bir durumun Allah tarafndan meydana getirilmesidir. Fakat bunun niin ve nasl meydana geldii konusunda bilgimizin olamayacan, bunu ancak Allahn bileceini sylemektedir.

* Do. Dr. Sakarya niversitesi lahiyat Fak. r. yesi

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

16

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

Akifin kader anlay, bazen halk dilinde geen alnyazsnn bir karl olarak karmza kmaktadr. Kfe adl iirde:

O,ykdeil,kaderinbircezasmasuma Yazk,gnahnedir,bilmeyenumahkma!

diyerek, yk tayarak hayatn kazanmaya, ailesine bakmaya mahkm olan bir ocuun, babasnn l-mnden sonra, ondan kalan kfeyle geinmek iin yk tamak mecburiyetinde kaln air kadere ykle-mektedir.

M. Akife gre insan kendi irade ve hrriyetini ortaya koymal ve buna gre hareket etmelidir. Zira insan-lar Allahtan ne isterlerse veya kendileri neyi yapmay arzu ederlerse, Allah da onlarn isteini yaratr. Yoksa Allahn iradesi insanlarn istekleri dnda, onlara zulm iin gereklemez. Bir dier ifadeyle; ktle y-nelmi, kumar, iki ve benzeri olumsuzluklar iinde olan kiilerin sonu da olumsuz olabilecektir. Byle bir ya-anty kendi irade ve hrriyeti dnda baka bir gce atfedip, bunu kaderle zdeletirmek yanl olmaktadr. M. Akif her eyi kadere yklemeye kar kmakta ve yle demektedir:

Kadermi!ylemi?H,buszdeildoru, BelnistedinAllahdaverdiDorusubu

Burada, her eksiklii ve ktye giden durumlarn sorumluluunu kadere ykleyip, kendini kurtarmaya alan insanlara M. Akif; kadermi yle mi? diye sormakta ve bunun doru olmadn, aksine ktye gidiin sorumlusunun bizzat insann kendisi olduunu sylemektedir. Olumlu ya da olumsuz hallerin bizzat insanlar tarafndan hazrlanm olduunu ya da bu ynde bir istein ortaya ktn ifade etmekte ve bundan sonra Allahn bu fiilleri yarat ile kiinin kendi hayat belirlenmi olmaktadr. Bylece, Akifin insan iradesine verdii nem kendini gstermekte ve Mslmanlarn kader anlaynn yanll vurgulanmaktadr. nk insan iyi ve kty seme hrriyetine sahiptir ve bu dorultuda herhangi bir konudaki istei Allah tarafndan yaratlmaktadr.

Esasen, Akif, her eyi Allahtan bekleyenlere tepki gsterir. Tevekkl ve kaderi anlamadan onlara snan-lar, kendi iradesi ve gcn yeterince harekete geirmeyenleri knayan air, bunu;

Grrdehaliniinsanfakatbuderbederin; Naslgnahnagirmeztevekkln,kaderin?

beytiyle tasvir etmektedir. Burada O, hayatn mana ve deerini kavrayp, onun kendisinden bekledii is-tikamette yrmek ve kendine den vazifeleri yapmak yerine, kendini brakveren, irade ve uurunu datan, akln kullanmayan ve bylece perian hallere den kimselerin, tevekkl ve kaderi yanl anladklarn ortaya koymaktadr. Gerekte Allah, kulunun derbeder bir hale dmesini istemez. Byle olunca kiinin kaderine Allah ortak gstermenin bir manas yoktur. Nitekim kader konusunda bir gn Mehmet Akif ile Nevzad Ayas karlkl konuurken; Nevzad Ayas, Einsteinin Felsefi manas ile hrriyete inanyorum ve Schopenhauerin phesiz bir insan istediini yapar, fakat her istediini de isteyemez szlerini bu konuya rnek verince M. Akif bu szlere karlk Kurandan, ancak Allahn istediini isteyebilirsiniz (nsan Suresi, 30. ayetin bir ksm) mealindeki ayeti okumutur. Nevzad Ayas bundan sonrasn yle deerlendirmektedir; Akifin ya-zlarnda slami rasyonalizm enisi bulunmakla beraber, kader inancna da bal kaldn gsteriyor. Onun iki Avrupal mtefekkirin sz karsnda hemen o ayeti hatrlayvermesi, konuyu ne kadar derinden kavradn, Kurana ne kadar samimiyetle bal olduunu da anlatr demektedir.

Aslnda kaderin olduka kark ve insann iinden kamayaca bir ynnn olduunu Akifde kabul etmektedir. Zira kaderde insan irade ve hrriyetini aan ve sadece Allahn bilecei hususlarn olduunu ifade ederken;

Kadernedirsanadmezosrristiknh, Seninvazifenitaat,neemrederseilh

diyerek, kader konusunda insann kesin bir sonuca ulamak zere derinliine nfuz edecek ekilde ara-trma yapamayacan, netice itibariyle insann, sonunda sadece Allahn takdirine boyun eeceini sylemekte ve bu konunun fazla irdelenmemesini istemektedir. nk bunun kavranmas ve aslna nfuz edilmesi insan aklna smamakta bu bakmdan Allahn elisi bile bu konuda ileri gidilmemesini talep etmektedir. Nitekim Mehmet Akif bu durumu;

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

17

Nedenya,Hazret-iHakknResul-iMuhteremi, Bubahsimenediyormmine,boyeremi?

beytiyle ifade etmektedir. u halde Allah, Hz. Peygamber araclyla mminleri bu konuyu tartmaktan men ettiini belirtmektedir. Zira bu konunun tartlmas insan hatalara srkleyebilir. Yine bir baka yerde kaderi Allahn sonsuz kudretini belirtmek iin kullanmakta ve yle demektedir:

Eynamtenahisananispetilemahdud Mahsr-imuhit-ikaderindirnekimevcd

Ey sonsuz olan varlk (Allah) , sana nispetle snrlanm olan u evrede ne mevcd ise hepsi senin kud-retinin eseridir diyerek var oluun ve mevcudiyetin Allahn kudretiyle ekillendiini gstermi olmaktadr. Nitekim slami inann bu konudaki tezahr de hayr ve errin yaratcsnn Allah olduunu bilmek ve ha-yr ve erri uygulamada insann kendi sorumluluunun da olduunu kabul etmek eklindedir (Akseki, slam, s.429-430).

M. Akif insan deerli bir varlk olarak kabul ederken bu deerin akl ve imana bal olarak ekillendiini ve bu manada daha deerli ya da deersiz olabileceini ifade eder. Akif, Safahatta nsan iirini bu konu etra-fnda bezer ve yle der:

Esirindirtabiat,dest-iteshirindedireya, Seninahkmnnmnkaddr,mahkmudurdnya

Dnya derken tabiatn, insann esiri olduunu, her eyin ona bal olarak hareket ettiini, onun hkmne boyun ediini ve dnyann bylece insana mahkm olduunu ifade etmekte dolaysyla akln kullanan ve kendi deerini bilen insann gl bir varlk olduunu da idrak etmesi gerektiini belirtmi olmaktadr. nsan iirini Akif, bu ve benzeri deerlendirmelerle, insann deerine atflarda bulunarak ilemi ve iirin sonunda

Seninbirnsha-ikbra-yhilkatolduunelbet Tecelliettiartk;dur,dnyleysebirhkmet

diyerek, insann; yaratln ok byk bir rnei olduunu ortaya koyduktan sonra, bu bykln insan tarafndan da akdedilmesi, farkna varlmas ve ona gre hareket edilmesi gerektii zerinde durmaktadr. Ancak, Mehmet Akif insann akln kullanmas gerektiini nerirken, akln yol gstericilii ile ortaya koyduu fikir ve davranlarn sekteye uramas ya da birileri tarafndan kastl olarak engellenmesine de kar kmak-tadr. Zira etkin olan insann kendi iradesiyle ortaya koyduu fiil ve davranlardr. stibdad adl iirinde Akif bu konuya deinmekte, halka zulmeden, idarecilerden ve grevlilerden sz ederken;

Baknuhayduda,durmuykndiyorevimi! Torunlarmyaherif,akalpdilensinmi? Mahallemizdedetyok,neoldukomulara? Susupdakurtulacaksankihepsiaklsra.

dizeleriyle bir kadnn evinin kendi istei dnda zorla ykln ve evresindeki insanlarn buna kaytsz kaldn ifade ederken, ayn zamanda bir zorbala ve insan irade ve fiiline ters den bir davrana iaret etmi olmaktadr.

Bu iirin sonunda Akif insanlarn zorbala ve istibdada kar dayanma iinde olmalarn ve bylece hr olabileceklerini ve kendi iradelerini kullanabileceklerini ifade ederken hrriyetin genel manada ilan edilmesini ve o zamanki istibdattan insanlarn kurtulmalarnn yeterli olmayacan sylemekte ve yle demektedir:

Sadehrriyetiilanilebireykmaz Fikrihrriyetiazmettirinizhalkabiraz.(Safahat I, s.106)

Akif, insann hrriyetin anlamn kavrayabilmesi iin bilgili olmasn serbest hareket etmenin kymeti-ni bilmesini ve ona gre hareket edebilmesini anlamaktadr. Bundan dolay hrriyetin nimetlerinden istifade edebilecek olann da ancak kendi dncelerinde hr ve serbest olmann anlamn kavrayabilmesi ve onun kymetinin farknda olmas gerekir.

Akif Tevhid yahud Feryad adl iirinde, czi irade ve klli irade ile ilgili grlerini ifade etmeye alm, zellikle her eyin Allahn kudretiyle ortaya ktn ve oluumun ancak Allahn iradesiyle gerek-letiini ifade ederken, baz konular dile getirmekte, bu konularla ilgili sorular sormakta ve u msralar pe pee sralamaktadr:

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

18

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

Canileri,katillerimeydanasrensen; Canideki,katildekicretyinesenden! Sensinverenilhamiletakvay,fcuru! Zalimdeteaddiyeolanmeylnedendir? Mazlumniinolmadaondanmteneffir? Akilneredengrdbuciddiharekt? Cahil neden renmedi adab- hayat?

te bu ifadeler ve sorularda cani ve katillerin yaratcsnn Allah olduunu, zulmetin, nurun, takva ehli olmann ya da gnahkar olmann Allahn iradesinde olduunu belirttikten sonra; zalimi ktle meylede-nin, mazlumu zalimden nefret ettirenin ne olduunu, akllnn akl dorultusunda hareket edebilme zelliini, cahilin de neden renemediini ve cahil kaldn sorgulamaktadr. Btn bunlara cevap olarak da Allahn klli iradesinin etkisini iaret etmekte, biraz tereddtle Cebri deilim Olsam lahi ne suum var? diyerek bir bakma, bu konuda insanlarn aklnn kartn ve meselenin iinden kolay kolay kamayacaklarn ifade etmi olmaktadr. Buna bal olarak Al-i mran suresi 26. ayetin mealini vererek1 yle demektedir:

lahi,emrininavarebirmahkmudurlem; Meiyyetsende,hereysendeHibireydeiladem! Fakat,halavcutisbateder,kendince,heysersem!

fadeleriyle de yine insan iradesinin Allahn iradesi karsndaki aczini gstermekte alemin Allah iradesi-ne bal olarak olutuunu, iradenin tamamen ilahi olduunu ve insan olunun bu klli irade karsnda hibir ey ifade etmediini belirtir. Hatta kendini bu g karsnda bir ey zannedenleri sersemlikle itham etmekte dolaysyla cebrilii andran bir grnm ortaya koymaktadr. Ancak ayn iirin sonunda;

Suseydivane!Durmazkinatnseyr-imutad Nesandn?Ftratnahkmhidinlermiferyad? Bugn,senkendikendindenmitetancakimdad; Evet,senkendiikdmnlakaldrgitdebidad. Cihankanun-isayin,bak,naslbirhislemnkad! Neyaptn?Leyselil-insaniillma-sea2vard!..

diyerek kader inanc ile ilgili olarak orta yolu tutmaya alyor. Kinatn Allahn dilei dorultusunda ha-reketini devam ettirdiini insann aczinin ve feryadnn yine kendi sayesinde dineceini syleyerek insan iin bu dnyada kendi aklyla hareket etmesi ve ancak almasyla hayatn srdrmesini ne karm oluyor. Her eyden nce Akif insana sorumluluk yklyor ve bu sorumluluunun kendi irade ve hrriyeti dorultusunda insan belli bir noktaya gtrebileceini ifade etmi oluyor.

Akif bir baka iirinde Zmer suresi 9. ayetin3 bir ksmn iirin bana alarak; OlmazyaTabiibiriinsanbirihayvan! yleyse,cehaletdenenyzkarasndan Kurtulmayaazmetmelibatanbaamillet.

Diyerek akln kullananla kullanamayann farkl olacan birinin insan dierinin akln kullanamad oranda hayvanlara benzeyeceini ifade etmi olmaktadr. Dolaysyla insan insan yapan asli zellik kendi iradesini kullanabilme ve bu dorultuda i yapabilme zelliidir. Daha dorusu insan nefsan arzularn kontrol edebildii oranda davranlarn daha etkin hale getirecek ve insani zellii ne km olacaktr. Devamnda ise iradesini kullanmayan ya da kullanamayan, asrlarca skntya den, srnen, dier milletlerden geri kalan Mslmanlar uyarmakta ve yle demektedir:

Yllarca,asrlarcasrenuykudanuyanartk Silkindemuhitindekizulmetleriyak,yk Birbaksanagkleruyankyeruyanktr Dnyauyankkenuyumakmaskaralktr.

1 Ya Muhammed, de ki: Ey mlkn sahibi olan Allahm, sen mlk dilediine verirsin; sen mlk dilediinin elinden alrsn; sen dilediini aziz edersin; sen dilediini zelil edersin; hayr yalnz senin elindedir; sen, hi phe yok ki, her eye kadirsin.

2 nsan iin kendi almasndan baka bir ey yoktur.3 hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

19

Burada Akif bir yandan almayan, miskinlik eden Mslmanlar uyarmaya alrken ayn zamanda btn kinatta bir hareketlilik varken fertlerin almamalarnn kendi iradelerini kullanamaylarndan kay-naklandn dile getirmi olmaktadr.

Akifin dnce ve duygu dnyasnda yeis ve zntye yer yoktur. Onun btn hayat Mslmanlar ve zellikle genleri azimli klmak ve gelecee mitle bakmak ve baktrmaktr. Bunun iin Akif yle demekte-dir.

Yesylebataktrkidersenboulursun. mmidesarlsmsk,seyretneolursun! Birseyyieyoktursana;eyunsur-iiman Nevmidolarakrahmet-imevud-iHudadan Hsranarzavermeal.Azmibrakma; Kendinyanacaksanbile,evladnyakma! Yokyok!Heleazmindekizincirleribirkr! bittiSebatnsonuyokturdeme;ylma.(Safahat/HakknSesleris.176)

Akif yukardaki dizelerde yese denin, olaylara zlerek hibir ey yapmak istemeyenin bu dn-celerle skntya gireceini ve kendi kendini perian edeceini ifade ederken, mitvar olann ise bir gn bu midinin karln alacan belirtmektedir. iirin devamnda ise Allahn rahmetinden Allahn yardmndan mit kesme, piman olmann iman skntya sokacan, insan ve insanl hsrana gtreceini belirttikten sonra, insann azmi ve almas sayesinde bu skntlardan kurtulabileceini, dolaysyla kendini kurtarmasa bile kendinden sonrakileri kurtarma imknnn olacan ifade etmi olmaktadr. Ayn konuyla ilgili bir baka iirinde de :

Ey,yoldakalan,yolcusuYeld-yhayatn! Gklerdedeil,yerdedeil,sendenecatn.

diyerek bu uzun hayat yolculuunda yolda kalan insann kurtuluunun gklerde ya da yerde deil doru-dan doruya insann kendinde olduunu belirtmektedir. Burada ok etkin bir ekilde insana deer verdiini, insann gl bir varlk olduunu ama bu gc idrak etmesini, akln kullanmasn ve bu yolda kararl ve azimli bir ekilde yrmesi sonucunda baarya ulaacan gstermi olmaktadr. iirin sonunda ise;

Allahadayansayesarl,hikmeteramol Yolvarsabudur,bilmiyorumbakakaryol.(Safahat/Asm,s.390)

Diyerek insanolunun kendi iradesiyle kendini ynlendirmesi yannda, kendinden gl olan yce bir varla dayanmas gerektiini de ifade etmekte ancak almak ve akln iyi kullanmakla btn problemleri zebilecei gereini bir hap gibi genlie ve insanla sunmu olmaktadr.

Akif hrriyetin insann hayat iin asli unsurlardan biri olduunu ifade eder ve yle der: Desenbinkereinsanm!kanankim?Hemniinkansn? Hayr,hrriyetin,hakknmasunoldukainsansn.

Burada air, insann insanlnn olabilmesi iin hak ve hrriyetinin korunuyor olmasn bir dier ifadeyle var olmasn asli unsurlardan grmektedir. Zira dardan bakanlar ferdin kiilik zelliklerini deerlendirebil-meleri iin onun kendi aklyla ve hr iradesiyle davrandna hkmetmeleri gerekir. Ve iirin devamnda bu hrriyetin bir bakma salamasn yapmann ancak almaktan getiini de Buhrriyetbuhakbizdenbugnahengisayister. ifadesiyle belirtmi olmaktadr. (Safahat / Glgeler s. 382)

Akif bir baka iirinde adaml hr olmayla birlikte alglar ve toplumda hr insanlarn kabul grmesinin bu hrriyetinin eseri olduunu ve onu hi kimsenin kendi boyunduruu altna alamayacan belirtirken:

Adammsn:ebediyencihandahrsn,gez; Yulartakpsenibirkimseciksrkleyemez.

demekte ve bunun kart olanlar ya da hrriyetini hie sayanlar iin ise; Adamdeilmisin,olum:gnllsnsemere; Kfrsavurmaboyunkestiinsemercilere.(Asm,s.335)

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

20

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

diyerek semere gnll olanlarn yani bakasnn emriyle hareket eden, en sfli ilerde almay gze ala-bilen insanlarn ancak hrriyetsiz yaayabileceini ve bu yaantdan dolay insanlarn bakalarna kzmalarnn, bakalarn yadrgamalarnn bir anlam olamayacan nk kendi iradelerini yeterince kullanmadklarn ve hrriyetin deerini bilemediklerini ifade etmi olmaktadr.

Akif baarya giden yolun insann akln kullanmas ve almas sonucu alacan belirttikten sonra bu almayla birlikte Allaha kul olacan ona yneleceini ve baary tescil etmesi adna Allahn ynlendir-mesini ve tevfikini isteyebileceini ifade eder ve yle der:

Amakulneylemkelleftikitevfikilemi? Hideilsayile;tevfik,oHdannkeremi. Sarlesbabadak,itetarik,iterefik; Nevazifenseninolmazm,olurmuTevfik? Oturupdildkecekyerdegidipdkseneter! Binalgayeniin,birkazanmrndeyeter.(Asms.342)

Akif insana denin akln ve iradesini kullanp almay son noktasna vardrmak hem kendi iin hem evresi iin faydal olmaya gayret etmektir. Gidilecek yol budur. Yardmc olarak seilen ise yaratcdr. Tevfik sadece ondan beklenir. Ancak ncelikle insan kendine deni yerine getirecek sonra Allaha tevekkl edecektir. Tevfik zaten Allahn insana bir ltfudur.

Akifin insan aklna verdii deeri anlayabilmek iin din ve akl kavramlar zerine Srat- Mustakimde yazd bir Hasbhalde: Makulolaneylerinhepsimeru,meruolanilerinhepsimakuldur.ifadesini kullandnda, karsndaki kii din namna musamahakr bir tutum sergilediini kendisine syleyince;

Hayr efendim hazreti peygamber Din akldan ibarettir; akl olmayann dini de olamaz buyuruyor. Akla bu kadar yksek paye veren Mslmanln ahkmnda makul olmayan bir hkm bulunabilir mi? Ne hacet! Btn teklif-i eriye zevil-ukule aid deil midir?diyerek dini hkmlerin akla ters den bir noktala-rnn bulunmadn zira dinin insanlar iin gnderildiini ve onun aklna hitap ettiini ifade etmi olmaktadr. (Srat- mustakim, C. 4, Aded: 102, s. 403.)

Ancak Akif Mslmanlarn kendi dinlerini yeterince anlamadklarn ya da anlamak istemediklerini bu ynde bir gayret de sarf etmediklerini ok iyi tespit etmi, Safahatnn byk bir ksmnda Mslmanlarn bu konuda dnmelerini ve harekete gemelerini istemi devaml olarak onlar ikaz etmitir. Bu konuyla ilgili olarak;

Bir.Neyiz?Seyreyleartk;birdefikret,neymiiz? Dindekrknaynolmu:Tersevirmigiymiiz! Nehy-imarufemr-imnkerdirgezenmeydandabak! Enmetinahlakmz,yahud,grpaldrmamak!

diyerek insanlarn dinin emreyledii dorultuda emir ve yasaklara uymadklarn bu konuda iradelerini kullanmadklarn ve bazen da menfaati, dini gereklerin nnde tutuklarn ifade ederek ahlaki bir zafiyete dtklerini de ortaya koymu olmaktadr. zellikle maddenin esiri olmak ve ar lkse dkn olmak gibi gnmzn en etkili olumsuzluklarn tarihin derinliklerinden bu gne kadar insanolunun karakterinde gr-mek mmkn olmutur. Akifin bu konuda kendi iradesine ve nefsine hkim olmasnn onu gerek hrriyetine kavuturacan ifade etmesi ve kendi dnce ve davrann yanstan u msralarla ortaya koymas olduka nemlidir.

Doduumdanberidirkmistiklle, Banahitasmalketmideilaltnlle

diyerek hayat boyunca hrriyetini maddenin (parann) nnde tuttuunu ifade etmi ve ona hibir zaman iin tutsak olmamtr. En skntl zamanlarnda bile imkn lsnde cebindekini ve elindekini fakir kimsesiz ve yoksullarla paylam istiklal marnn yazlmas iin o gnn parasyla bir servet eerindeki mkfat hi tereddtsz reddedebilmi bir ruhun sahibi olabilmitir. Akif ayn zellii inanan tm insanlarda aramakta ve hrriyeti ahlaki deerlerle bezeyerek yaamasn ondan istemektedir.

Her eyden nce Mehmet Akif bildiini ok iyi bilen bilmedii zerinde konumayan bir kiilie sahip-tir. Konular deerlendirmekte ki hneri konuya vakf olmaktan gemektedir. Konuya vakf olmak zihnen o konuyu derinlemesine kavrayp kendine mal etmek ve onunla icraat etmek demektir. Aksi takdirde yaplan i taklitten teye gidememektedir. te Akif taklide kar tavrn ortaya koyarken insan iradesini ne karmakta

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

21

ve bu zellii yle dile getirmektedir: Dini taklid, dnyas taklid, adat taklid, kyafeti taklid, selam taklid, kelm taklid, hlasa her eyi taklid olan bir milletin efrad da insan taklidi demektir ki kabil deil hakiki bir heyeti ictimaiye vcude getiremez, binaenaleyh yaayamaz. (Sebilrread say 209, S.4)

Dolaysyla Akife gre taklitten kurtulmak, gerei ve iin asln renmek ve uygulamakla mmkn olmaktadr. nsanlarn baz konulara kr krne kar kmalar ya da sevdii kiilerin fikirleri dorultusunda onlar kabul ediyor diye kabul etmeleri insan iradesine ters den bir tutum olmaktadr. zellikle, birilerinin gemite yaananlar btnyle olumlu ya da olumsuz grme veya gstermelerine, her yenilie de mutlaka iyi-dir eklinde bakmalarna; onlar krmamak iin veya sabit fikirlilikle katlmak doru deildir. Akif bu konuyu dile getirirken de yle demektedir: yeniyi iyiliinden, hususiyle lzumundan dolay almak eskiyi de fenal sabit olduu iin atmak kimsenin aklna daha dorusu iine gelmiyor.

Nihayet diyebiliriz ki, M. Akif insanolunun iradesini kullanamadn ya da kullanmadn buna bal olarak hrriyetin gerektirdii sorumluluu da yerine getirmedii hkmne varmaktadr. zellikle klli irade konusundaki anlaylar yanl olan baz kiilerin kendi cz-i iradelerini hie sayarak her eyi klli iradeden yani Allahtan beklediklerini, kendi yetersizlii, basiretsizlii, miskinlii ya da vurdumduymazl nedeniyle bana gelen olumsuzluklar ve belalar kader olarak deerlendirdiklerini ve kendilerini mazlum gibi gster-meye altklarn Mehmet Akif ok isabetli alglamakta ve buna cevaben yle demektedir:

Talebnaslsa,tabii,neticeylekar, Meiyyetinsanazulmetmekihtimalimivar? aldedikeeriat,almadn,durdun, Onunhesabnabirokhurafeuydurdun! Sonundabirdetevekklsokuturuparaya, Zavalldinievirdinonunlamaskaraya! Brakalmay,emretoturduunyerden, Yorulma,yleya,Mevlaecirihassniken; Yazpsabahleyinevdenkarkenilerini, Birerbirerokutekmiledincedefterini; BtnoileriRabbimgrr:Vazifesidir YknhafiflediSenimdidorukahveyegir!

Sonu olarak diyebiliriz ki Akif, ferdi hrriyet ve sorumluluk fikirlerini benimsemi ve yapt dnyevi ve dini faaliyetlerden tamamen ferdin sorumlu olduunu kabul etmi grnmektedir. Ancak byle bir gr benimseme Allahn klli iradesini tamamen yok sayma anlamna gelmemektedir. Zira kaderi imann artla-rndan biri olarak grmekte, fertlerin yapt ya da yapaca faaliyetlerin Allah tarafndan nceden bilindiini ve artlar oluan fiillerin Allah tarafndan yaratldn ifade etmektedir. Dolaysyla insan kendi iradesini kullanabilme, bir eyi isteyebilme ve istediini uygulayabilme imkn ve hrriyetine sahip bir varlktr. radesi, seme ve yerine getirme hrriyeti sayesinde ise dini sorumluluk yklenmi olmaktadr.

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

23

MEHMET AKF ERSOYUN, MUHAMMED HSEYN EHRYAR ZERNDEK ETKLER

abdulkadir iNalTEKiN*

Girincelikle etki kavramna ksaca aklk getirmek gerekecektir. lmi cihetten dnldnde, bir kim-

seden etkilenmek iin mutlak surette o kimse hakknda mstakil bir eser ortaya koymak gerekmedii gibi, o kimse hakknda bilimsel bir aratrma yapm olmakta gerekmemektedir. Etkinin oluabilmesi iin taraflarn mutlak surette bizatihi grp-tanmalar da gerekmez. Hatta etkinin kayna zaman ve mekn olarak etkile-nenden asrlar nce yaam da olabilir. Bir kimse bir sanatnn her hangi bir eserinden etkilenebilecei gibi, onun btn sanat hayatndan da etkilenmesi mmkndr.

Etkilenmekteki nemli unsur, etkinin kayna ile etkilenenin ayn beeri his, dnce ve duygular byk lde tayor olmalardr; dnya gr, sanat anlay, his, duygu, dnce vs. etkiyi douran sebepler de zaten bunlarla olumaktadr.

Etkilenmenin bir inceleme, aratrma konusu olmas ise, durumu etki kavramnn dna tar ki, o tak-dirde buna bilimsel alma, aratrma, inceleme gibi ilmi kavramlar yklemek gerekir. Bu noktay-nazardan hareketle maruzada ortaya koymaya alacam konu, Mehmet Akif Ersoyun, Muhammed Hseyin ehriyar zerindeki Etkileri olacaktr. Maruzada, bir airin baka bir airin eserlerinden nasl etkilendiinin rnekleri sarih ekilde ortaya konulacaktr.

***Trk halk Mehmet Akifi, air olduu kadar da bir milli kahraman olarak grr ve halkn bu dnce

tamamyla doru ve yerindedir. Kahraman olmak iin mutlaka dmanla muharebe etmek, silahl mcadele vermek, fiziki kahramanlk sergilemek gerekmez. Gzel ahlakla, ilimle, eitimle, maddi ve manevi yardmla da kahraman olunmaktadr. Tarihte de rneklerine oka rastlanaca gibi, bazen dmana kar savaanlar kahraman olamazlar. Ahmet Yesevi, Yunus Emre, Mevlana Celaleddin, Hac Bektai Veli, Hac Bayram Veli ve ilahir emsali ahsiyetler dmana kar silahla savamamlardr fakat silahl mcadele edenlerden hem daha etkili, hem de kuaktan kuaa kahramanlklar destan olmutur. Bu manada o ahsiyetlerin her birinin birer kahraman olduunu rahatlkla syleyebiliriz; o cmleden Mehmet Akif de bir kahramandr. M. Akif, yaad dnemin Osmanl Topraklar iinde devam eden son derece kt ve olumsuz artlara ramen, yurtiinde ve dnda cephe cephe dolaarak askerleri, halk arasnda yapt teblilerle kamuoyunu dmana kar birlik ve beraberlik iinde hareket etmeye davet etmi ve byk lde bu mcadelesinde muvaffak olmutur.

Her milletin tarihinde mstesna ahsiyetler vardr ki, onlar o milletin tarihinde sadece bir sanat adam, milli kahraman deil, ayn zamanda bir milli kimlik olmulardr. Artk yle bir ahsiyet, dnyann neresinde ve kim tarafndan hatrlanrsa, o mstesna insann ahsnda derhal mensubu olduu millet akla gelir. Byle mstesna insanlar hayatn btn alanlarndan kmtr; devlet adam, bilim adam, siyaseti, sanat, air, ya-zar vb. sahalarda emsaline rastlayabiliriz.

*Muam Medeniyet Merkezi, Postfach 210533 10505 Berlin / Almanya, info@mugam.de

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

24

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

Mensubu olduu milletin kimliine dnen ahsiyetler sadece kendi lkelerinde yaayan insanlar deil, ayn kkten beslenen, ayn din, mill ve meden deerlere sahip olan baka topluluklar, hatta tamamyla ec-nebi olan milletleri de etkilemilerdir.

Mehmet Akifin etkiledii, Gney Azerbaycanl byk halk airi ve mtefekkir Muhammed Hseyin ehriyar da halk nezdinde milli bir kimlik haline dnm, tarihin nemli ahsiyetlerindendir. Ayr zaman ve meknlarda yaam olsalar da, birbirlerini hi grmemiler ve fakat birok ynleriyle birbirine benzeyen bu iki byk insan ayn dnce ufkuna sahiptirler.

Mehmed Akif ve Ksa HayatBabas Fatih Medresesi mderris ve mcizlerinden (icazet veren) pekli Temiz lakabyla anlan Tahir

Efendi, annesi Buharal Mehmed Efendinin kz Emine erife hatun. Babas Rumelili (Arnavut) annesi ise Buharadan hacca giderken Amasyada vefat eden Buharal irvani Rt Efendinin kzdr. Tahir Efendi, Emine erife Hanmn ikinci eidir.

Akif babasn, Beyaz sarkl, temiz, yaa elli be ancak vcudu zinde, fakat sa sakal ziyadece ak. diye tasvir eder.

Annesini ise yle anlatr: Annem ok bid (ibadetine dkn) bir hanmd. Babam da yle. Her ikisinin de din selabetleri (metanet) vard. badetin verdii zevkleri heyecanla tatmlard.

Mehmed Akif, 1873 ylnda stanbulda, sade ve geleneksel bir hayatn yaand Fatihin Sargzel sem-tinin Nasuh mahallesindeki 12 numaral evde dnyaya geldi. Byk bir yangnda harap olan bu semtin ortasn-dan bugn Vatan Caddesi gemektedir. Asl ad Mehmet Ragiftir. Ragif, ebced hesabyla hicri 1290 rakamna tekabl etmektedir ki, bu rakam Akifin doum tarihidir. Mehmet Akif, 27 Aralk 1936da stanbulda siroz hastalndan vefat etti.

Byk mtefekkir ve air Sezai Karako, Akifin ailesi ve kkeni ile ilgili u nefis yorumu yapar:Baba soyu Rumelili, ana soyu Buharal, doum yeri Fatih: Yani tam bir Dou slmlnn, Bat

slmlnn ve Merkez slamlnn sentezi bir ocukYine Sezai Karako, Akifin doduu Fatih semtini ise yle tasvir ediyor:Fatih semti, stanbulun iinde ikinci bir stanbuldur. Yzdeyz Fatih ehridir. Fatih camii, slm-Trk

kltrnn bu lmez abidesinin evresinde halka halka Fatih medreseleri ve semti, en saf Mslman Trk heyecannn rd bir toplumdur.

Akifin ocukluk yllar, Osmanl devletinin hasta adam ilan edildii ve bu grn dnemin devlet adamlarna ve aydnlarna uursuz bir hastalk gibi bulat, k artlarnn hemen herkeste zlme, umut-suzluk, buhran yaratt, buna ramen hemen herkesin bir eyler yapma abasnda olduu bir dneme rastlar.

Mehmet Akifin milli-manevi-irsi ruhunu yourup meydana getiren ite o, alt asrlk cihan devletinin ve onun dnya tarihi sahnesindeki ihtiamnn guruba dnd artlar olmutur.

ehriyar ve Ksa HayatBabas Tebrizin nl avukatlarndan kemal ve faziletle hret bulmu Hac Mir Aa, annesi ise Kvkeb

hanmdr.1904 ylnda Tebrizin Bamee mahallesinde domu, 18 Eyll 1988de vefat etmi ve Tebrizin nl

Makberet-uarada (airler kabristanl) topraa verilmitir. ran edebiyatndaki yeri dolaysyla ehriyar, birinci dereceli Maarif nian ile taltif edilmi, Tebriz ni-

versitesi Edebiyat Fakltesinin en byk amfisine ve Tebrizdeki okullardan birine ismi verilmitir. Ayrca daha salnda 16 Mart gn ehriyar Gn olarak kabul edilmi, lmnden sonra da evi mze haline getirilmitir.

Knyesi, Doktor Seyyid Mehemmed Hseyin Behcet Tebriz. Ad Mehemmed Hseyin, soyad Behcet Tebriz, (Seyyid) lakab ise peygamber soyundan geldii iindir. Tp fakltesini bitirmesine ksa bir zaman kala srgne gnderildiinden mezun olamamtr. Doktor lakabnn da buna gre sylendii muhtemeldir.

Behet ayn zamanda ilk mahlas, ehriyar ise daha sonraki mahlasdr. air, lkesinde ve dnyada eh-riyar mahlas ile tannmaktadr.

ehriyarn airlik kimlii, 76 beyitlik mehur Haydar Babaya Selm-I- beleme manzumesinden tannr. Bir baka deyile, sade bir konuma iinde bile Haydar Baba ifadesinin gemesi, edebiyata aina evrelerde derhal ehriyar akla getirir. Haydar Babaya Selm iiri ehriyarn ismi ile zdelemitir. Bu manzume sadece bir iir deil, Gney ve Kuzey Azerbaycann, Trkiyenin tarihi gelenek ve greneklerinden, efsanelerinden, musiki, edebi sanatndan, adet ve ananelerinden harmanlanm bir ah eserdir.

ehriyr, Trkiyede ilk defa 1954 ylnda ismini duyurmutur. Haydar Babaya Selm manzumesinin

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

25

birinci ksm 1954 ylnda Azerbaycan isimli dergide yaymlanmtr. Derginin Eyll-Ekim 1954 tarihli ve 3031. saylarnda yaymlanmaya balanan iir, Temmuz-Austos 1955 tarihli ve 4041. saylarna kadar de-vam etmitir.1

Trkiyede ehriyardan etkilenenler ve onun Haydar Babaya Selm-I- ve II- manzumelerine nazi-reler yazan epeyce airler mevcuttur.

Trkiyede Kaleme alnm olan bu nazireler Osman Fikri Sertkaya tarafndan Haydar Babaya Selam iirinin Trkiyedeki Akisleri bal altnda Trk Kltr ve Azerbaycan Trkleri isimli dergilerde ya-ymlanmtr.

ehriyarn 76 beyitlik mehur Haydar Babaya Selm beleme manzumelerinden birka beytini siz-lerle paylamak isterim:

HEYDER BABAYA SELM HeyderBaba,ildrmlaragganda, Seller,sularaggldaybahanda, Gzlaronasefbalaybbahanda, Salamolsunvketze,elvze, Menimdebiradmgelsindilvze.

HeyderBaba,gndalvdalasn, znglsn,bulaglarnalasn, Uaglarunbirdesdeglbalasn, Yelgelendevergetirsinbuyana, Belkemenimyatmbehtimoyana.

HeyderBaba,yolumsendenkeoldu, mrkedi,gelemmedimkeoldu, Hebilmedimgzellerinneoldu, Bilmezidimdngelikvar,dnmvar, tginlikvar,ayrlkvar,lmvar.

Biruaydmburpnanyelinen, Govuaydm,dadanaanselinen, Alaaydmuzagdenelinen, Birgreydimayrlkimsald? lkemizdekimgrld,kimgald?

HeyderBaba,gylerbtndumand, Gnlerimizbirbirindenyamand, Birbirivzdenayrlmayn,amand, Yaklelimizdenalblar, Yakbiziyamangnesalblar!

Mensenintekdaasaldmnefesi, Sendegaytar,gyleresalbusesi, Bayguundadarolmasngefesi, Burdabirirdardagalbbarr, Mrvvetsizinsanlararr.

Mehmet Akif Ersoyun Muhammed ehriyar zerindeki Etkileriehriyr etkileyen fazlaca Trk airleri olduu muhakkak. Onlarn banda phesiz Milli Marmzn

airi Mehmet Akif Ersoy gelmektedir.ehriyr da milli airimiz Akif gibi inan, ahlk ve mcadele adam olmu, zulme, hakszla rza gster-

memi, her zaman halknn eli, dili, gz, kula olmu bir mcahit airdir.Mehmet Akifle ehriyr kyaslamak ayr bir almay, aratrmay gerektirecek hacimde bir konudur

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

26

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

ve zaruridir. Ancak maruzann mahdut erevesinde konuyu hlasa etmeye alalm.Mehmet Akif, Sanat sanat iindir dsturu lmtr. Cemiyete, hayata yaramayan sanat yerin dibine bat-

sn! 2 derken, ehriyr da ayn ifadelerle, Sanat, eer iinde Allahn rzas varsa faydaldr. Sanat, sanat ile fakat toplum iin yaplmaldr 3. diyerek sanatn, sadece sanat iin yaplmasna kar karlar.

Akifin stikll Marnda dile getirdii kelimeleri ehriyr da sklkla kullanmtr. rnein Akifin, stikll Marnn ilk beyti:

Korkma,snmezbuafaklardayzenalsancak; Snmedenyurdumunstndeensonocak.

Buna karlk ehriyr u dizeleri dile getirir: Grmaynazlhilalmsancag Parlasngtgdebusnmezocag4

ehriyrn Trkiyeye Hayali Sefer adl iirinde Mehmet Akiften esinlenerek dile getirdii bu ve buna benzer kelimelerle sk sk karlarz. Bu iirin Farsa olarak kaleme alnan dizelerinde de ayn kelimeleri grmemiz mmkndr.

ehriyr, Trkiyeye Hayali Sefer isimli iirinde (hem Trke hem de Farsa ayr ayr iki iirinde) Meh-met Akif ile birlikte Yahya Kemal ve Tevfik Fikreti de zikrederek onlar vmektedir:

Gelmiemnazlhilllkesine Fikretininceheyallkesine Akifinmaryaardbgzm BaxramYahyaKemallkesine5.

Ayn iirinin bir baka beytinde de bu airi u ekilde zikretmektedir: DyiremAkifileghcumalm fqncilve-imaviyyetine GahKemaldenqolalbykselelim BaxaymFikretinlviyyetine6.

ehriyr, Birhilalparlayaraqoldugne/Birsaaklgne,ehlam7 adl dizelerini dile getirirken de byk bir ihtimalle Tevfik Fikretin nar isimli iiri ile, Yahya Kemalin Ak Deniz isimli iirinde, Os-manl Devletinin ykselme ve k dnemlerinin remzi ifadelerinden etkilenmitir. Zira her air de Trk milletinin tekrar kendine geleceini nar aac, deniz ve gne ile benzetmeye almlardr. 8.

ehriyr, Mehmet Akifin emperyalist glerin Trklere neler ettiini, ne zararlar verdiini, slma d-nld takdirde Trklerin hem dnyalarn hem de ahiretlerini kurtaracaklarn Trk vlad qeyret Vahtdr isimli iirinde yle dile getirmitir:

Akifinerinebahgr,neleretmibizekfr Herqedemdeguyugazmnedesalmderine Bizdeslamagaytdqdagelinelbirolag Trklerinherikidnyasgaytsnyerine9.

Sonuehriyrn bu iirlerinden anlalan odur ki Trk diline kar olduu gibi Trkiyeye kar da byk bir

zlem iindedir. Trkiyeyi hi grmedii halde grp dolaan birinden ok daha gzel tasvir etmitir. Birok vilyeti zellikleri ile birlikte vasfederken nl kiileri de anmadan gememitir. Fatih Sultan Mehmed Han ile Mustafa Kemal Atatrk gibi byk Trk ahsiyetlerini de anarak layk olduklar derecede vmtr. Mevlna Celleddini de Trkiyede biri olarak zikretmi ve vgde bulunmutur.

ehriyrn dua nitelikli ve Akifin stiklal Marna atfta bulunduu u drtlkle maruzam bitirmek istiyorum:

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

27

YaRabb,bukutluayyldzlgrnty Ebedekadarzaferliveparlakyldzkl. Aynekilde,TrkiyeveranmilletiniyaRabb, Aralarndakilfetiebediyetekadarcierdekicanlfetikl10.

Kaynakaehriyar ve Trk Edebiyat, Hasan Almaz, A..D.T.C.F. Fars Dili ve Edebiyat Anabilim Dal.I.Mehmet Akif Ersoy, Safahat, stanbul 1987, s. XXXVI.Muhammed Huseyn ehriyr, Dvn(Farsa), 16. bs., Tahran 1374/1995, C. 2., s. 1170. Muhammed Huseyn ehriyar, Dvn(Trke), 8. bs., Tahran 1373/1994, s. 324.Dvn (Trke), s. 317.Dvn (Trke), s. 318.Dvn (Trke), s. 318.Yusuf Gedikli, ehriyrveBtnTrkeiirleri, 3. b.s., stanbul 1997, s. 95. a.g.e., s. 174. Divan (Fars-

a), C. 3., s. 198.

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

29

MEHMET KF ERSOY VE JOHANN CHRISTOPH FRIEDRICH VON SCHILLERN

RLERNDE HRRYET MOTF

ahmet Cuma*

Alman edebiyatnda hrriyet airi olarak tannan Johann Christoph Friedrich von Schiller (1759-1805)in eserlerinde hrriyet motifini nemli bir konuma yerletirmesinin en nemli sebeplerinden birisi yaad d-nemde Orta Avrupann paralanml ve feodal yapsndan duyduu rahatszlktr. Buna bal olarak hayat ve ideal, olmas arzulanan ve mevcut dnya dzeni arasndaki dnsel gerginlik Schillerin eserlerini besle-yen en nemli kaynaklardr. Hrriyetin ve insan onurunun ayaklar altna alnmas ise eserlerinin trajik yann oluturmaktadr.

Milli airimiz Mehmet kif Ersoy (1873-1936) stiklal Marmzdaki Benezeldenberidirhryaadm,hryaarm dizesinde olduu gibi baka bir ok eserinde de hrriyet dncesine ayr bir nem vermitir. airin eserlerinde hrriyet motifini bu derece ne karmasnn en nemli sebebi kukusuz lkenin o dnemde iinde bulunduu siyasi ve toplumsal durumudur. Mehmet kif eserlerinde adeta toplumun hrriyet balamn-da bilinlenmesi iin rpnmtr.

Mehmet kif ve Schillerde karlatmz hrriyet motifleri ierik bakmndan baz noktalar dnda genel olarak benzer bir paralel zerinde bulunsalar da, ileni, perspektif ve slup bakmndan farkllk gs-termektedirler. Bu almann amac Karlatrmal Edebiyat Bilimi disipliniyle Mehmet kif ve Schillerin iirlerindeki hrriyet motiflerini benzerlik ve farkllklar bakmndan incelemektir.

Mehmet kif Ersoy ve HrriyetTrk Edebiyatnn nemli fikir ve sanat nclerinden, stiklal Marmzn yazar, milli airimiz Mehmet

kif Ersoy eserlerini verdii dnemde yaanan gerek i, gerekse d siyasetteki alkantlar, savalar, toplumsal ve iktisadi buhran sebebiyle inan, mit ve hrriyet dncelerini yaptlarnda merkez bir konuma yerletir-mitir. Bu kavramlar onun yaptlarnda arzulanan, zlemi duyulan ve toplumun dikkatinin ekilmesi istenen deerlerdir. Onun iirinde somut olarak olmasa bile satr aralarnda her zaman hrriyet dncesini bulmak mmkndr. Mehmet kifin iirini besleyen en nemli kaynaklardan birisi hrriyet ve buna bal olarak da bamszlk dncesidir. kif bunlarla ilgili derin duygu ve dncelere sahip aydn bir ahsiyettir. Ona gre bir millet ancak marifet ve fazilet temellerine dayanarak ykselebilir. airin marifet ile kastettii ilim, teknik ve sanattr; fazilet ise maddi ve manevi zellikleriyle kltr deerlerimizdir.1 Hayatn lkesinin ba-mszlna, hrriyetine ve kalknmasna adayan Mehmet kif bunun iin sadece maddiyat deil, maneviyat da kapsayan ok ynl bir perspektife sahip idi.

Daha kk yata babasndan din ve edebiyat dersleri alan Mehmet kifin airlie merak Mlkiye ddsinde balamtr.2 Mehmet kifin stanbulda dnyaya geldii ve yetitii semt, yoksulluk ve inan ba-

1 Bkz. BAKLER, Yavuz, Blent, Birka Sz, (13.09.2008): www.mehmetakifersoy.com/yorum_oku.asp?id=322 Bkz. DZDA, M. Erturul, MehmetkifErsoy, Kaynak Yay., stanbul 2004, s. 21-23

* r.Gr.Dr., Seluk niversitesi, Alman Dili ve Edebiyat Blm

MEHMET AKF ERSOY NVERSTES

30

I. U

LUSL

AR

AR

ASI

MEH

MET

AK

F S

EMPO

ZYU

MU

19-2

1 K

ASI

M 2

008

kmndan edebi karakterinin ekillenmesinde nemli rol oynamtr.3 Daha sonra Halkal Baytar Mektebini bitirmi ve uzun yllar bu alanda mesleini icra etmitir. Mehmet kifin edebiyatn dnda seyreden bu ei-tim izgisi onun edebiyattan kopmasna engel olmamtr. Sanatnn kaynan insanlardan alan air meslei gerei lkenin pek ok yerini dolam ve halkn her tabakasn yakndan gzlemleme, bylelikle Milletin ve vatann dertlerini tespit etme imkn bulmutur. Bylece milletini ok iyi tanyan bir fikir adam, bir hrriyet airi olarak halkn karsna kmtr. Veterinerlik yapt yllarda da airlii ile tannan Mehmet kif 1908de Darlfnun Edebiyat- Ummiyeye edebiyat hocas olarak tayin edilmitir. Bylelikle edebiyata daha fazla ynelmitir.4

Edebiyatn teorisiyle de ilgilenen Mehmet kif bu alanda birok makale yazmtr. Bu makalelerinde biim ve teknik olarak Bat edebiyatn rnek aldn belirtmektedir. rnein tasvir ile ilgili kaleme ald u cmle bunu gstermektedir:

()