1. Uvod u Gerijatriju Doc Cvijetic

7/24/2019 1. Uvod u Gerijatriju Doc Cvijetic

1/83


2/83

podruje medicine, koja se bavi promovisanjem zdravlja,

prevencijom i lijeenjem oboljenja starijih lica.

Izraz dolazi od rijei "geron" (starac; gr. !#$ i "jatros" (lekar$.

%erijatrija se razlikuje od gerontologije, koja prouava sam proces

starenja.

& 'rbiji postoji %erijatrijska sekcija 'rpskog lekarskog drutva i)linika za gerijatriju )*+ vezdara.

-ostoji i katedra za gerontologiju edicinskog /akulteta u *eogradu.


3/83

'tarenje i starost se jasno razlikuju

starenje prirodan i ireverzibilan /izioloki proces, koji u pojedinih ljudinapreduje razliitom brzinom,

starost predstavlja odre0eno 1ivotno razdoblje povezano s

hronolokom dobi.

' povisivanjem 1ivotne dobi doga0aju se mnogobrojne promjeneorgana i organskih sistema, to dovodi do progresivnog slabljenja i

ote2enja njihove /unkcije, pa se u starosti uestalije javljaju pojedine

hronine bolesti, a time i /unkcionalna onesposobljenost starijeg

ovjeka.


4/83


5/83

3e postoji slinost bioloke i hronoloke starosti

uvjetovana genotipskom i /enotipskom individualno2u ovjeka,

izra1ava se u razliitim 1ivotnim razdobljima.

bog toga sam proces starenja zapoinje od zae2a i traje do smrti.

3auna saznanja danas potvr0uju kako se ne mo1e odrediti stvarna

granica izme0u evolucijske i involucijske /aze starenja.


6/83

Koliko ima starijih ljudi ?Zahvaljujui porastu opsteg ivotnog standarda iunapreenju zdravstvene zatite te kao posljedica

smanjenja prirodnog prirataja, u razvijenim zemljama je

dolo do produenja ivotnog vijeka, a time i veeg udjela

starijih osoba u cjelokupnoj populaciji. Broj stanovnika

starijih od 6 godina neprekidno i ubrzano raste,

prvenstveno u ekonomski razvijenim zemljama, ali je ta

tendencija prisutna i u zemljama u razvoju.


7/83

4judi starije 1ivotne dobi predstavljaju vrlo speci/inu i vulnerabilnu dobnu

skupinu iji se dio progresivno pove2ava, to bitno utjee na zdravstvenu,

ekonomsku, socijalnu, obrazovnu strukturu cjelokupnog drutva

%erontologija je nauna disciplina koja prouava starenje u najirem smislu

tj. njegove klinike, bioloke, ekonomske, socijalne i psiholoke aspekte. Iz

toga proizlazi sveobuhvatan, cjeloviti pristup zatiti zdravlja starijih ljudi, koji

osigurava unapre0ivanje svih oblika zatite zdravlja starijih osoba.

'aznanja o starenju se neprestano i ubrzano pove2avaju i mijenjaju tezbog toga gerontologija kao nauna disciplina zauzima sve va1nije mjesto

u razvijenim dr1avama svijeta.


8/83

%erijatrija po &5'& je medicinska specijalizacija koja se bavi lijeenjem,

dijagnostikom, njegom, rehabilitacijom bolesnih starijih i sprjeavanjem

nastanka bolesti u starijih osoba .


9/83


10/83

Meunarodni dan starijih

osobaproglasila je !lavna "kuptina #jedinjenih naroda $%.

decembra$&&'. rezolucijom %($'6, da bi se naglasilavanost osiguravanja ivotne sredine koja se moe

prilagoditi potrebama i sposobnostima stanovnika tree

dobi. )roglaenjem meunarodnog dana starijih osoba eli

se potaknuti drave da starijim *lanovima osiguraju

zadovoljenje njihovih potreba i omogue im sudjelovanje u

drutvu u skladu s njihovim +izi*kim i intelektualnimsposobnostima.

eunarodni dan starijih osoba obiljeava se od $&&$.

svake godine 1.oktobra


11/83

Uvod u gerijatrijuUporedo sa znatnim poveanjem gerijatrijskepopulacije, u savremenom svijetu sve vie seprouavaju brojni problemi zatite tjelesnog i

duevnog zdravlja starijih i starih osoba,tuda je i literatura koja tetira razna podruja

gerijatrijske medicine i higijene i u svetu i kod nassve obimnija, posebno u odnosu na oblast u

kojima djeluje zatita i njega ove populacije


12/83

gerontoloka istra!ivanja ukazuju na izrazitupojavnost etiri glavna gerontoloko"

javnozdravstvena problema u starijih ljudi..

#KU$%&'(% )*&(+-K"'/(0&'/$+/*(%2&3*4% U 0'-+%+% 0&'/' $+'&%%5 $3'

678(9 U )*&%'+&%%:


13/83

678(9 U )*&%'+&%%:nepokretnost koja se pojavljuje kao gerijatrijskoimobilizacijski sindrom u starijih osoba,

nestabilnost, zbog velikog udjela povreda ipadova kod starijih,

nesamostalnostsa sve veim udjelomdemencija i 'lzheimerove bolesti kod najstarijihstarijih osoba,

te visoki udio prisutnog nekontrolisanogmokrenja odnosno inkontinencije kodgerijatrijskih bolesnika.


14/83

#KU$%&'(% )*&(+-K"'/(0&'/$+/*(%2&3*4% U 0'-+%+% 0&'/' $+'&%%5 $3'

678(9 U )*&%'+&%%:2rimjenom primjerenog 2rograma primarne,

sekundarne i tercijarne prevencije ;okusiranogna ;aktore koji dovode do bolesnog starenjamogue je u znaajnoj mjeri prevenirativodee gerontoloko"javnozdravstveneprobleme


15/83

)erijatrijska mentalna higijena uklapa se u domenhigijene u irem smislu rei, koja kao medicinskagrana postoji vie od < hiljade godina.

5ipokrat otac higijene, uio je da je ovekjedinstveno, nedjeljivo bie, da se njegovotjelesno zdravlje ne mo!e odvojiti od duevnog,kao to se ni prevencija mentalnih i somatskih

bolesti ne mo!e odvojiti od njihovog lijeenja injege


16/83

UGalenovim zapisima nalaze se pravila zaprevenciju prerane starosti koja sadr!e nekepostavke koje predstavljaju temelje savremene

gerijatrije,Antika medicina i flozofja posebno ukazuju

da pripreme za starost predstavljaju kontinuiranproces koji traje u toku itavog !ivota,

Platonui da integralan i sadr!ajan !ivot umladosti i zrelim godinama vodi u mirnu i krepkustarost, to znai da gerontopro=laksa treba dapone od djetinjstva i rane mladosti.


17/83

Cicerontakodje insistira na zavisnosti involucijeod evolucije, ukazujui da vrline u starosti postojesamo kod osoba koje su ih ranije posjedovale,

(a tim temeljima zasnivaa se i koncepcijaBrrera, osnivaa savremene gerijatrije, dastarenje poinje zaeem i da njegove bioloke,psiholoke i socijalne aspekte determiniu uslovi i

nain !ivota u detinjstvu, mladosti i zrelom dobu.


18/83

%pak aktivnost gerijatrijske medicine i gerijatrijskehigijene, kao i higijene uopte, sve dopretposlednjeg vijeka, nije imalo ire razmere,

>ovek je uglavnom bio nemoan u odnosu nabolesti, nije znao kako da se sauva od njih i kakoda ih lijei, nije poznavao dovoljno njihove uzroke


19/83

2oslednjih decenija, uporedo sa progresommedicinske nauke, naglo se razvija i aktivnostmentalne higijene u gerijatriji, iji je osnovni

zadatk da naui ovjeka kako treba da !ivi dabi sauvao svoje duevno i tjelesno zdravlje,sprijeio prerano nastajanje regresivnihstarakih pojava koje u velikoj mjeri doprinose

gerijatrijskom morbiditetu, patolokomstarenju i prijevremenoj smrtnosti.


20/83

5igijena uopte i mentalna higijena posebno uprocesu starenja i satarosti ui nas ujednokako da najcjelishodnije organizujemo

porodini, pro;esionalni i drutveni !ivot da bisuzbili opadanje snage i otpornosti organizmakao i mnoge druge involutivne pojave kojemogu da imaju brojne biopsihosocijalne

reperkusije i tako omoguili da se maksimalnoprodu!i sadr!ajan i samostalan !ivot


21/83

ilj predavanja je da se uka!e na neke opteprobleme, principe i aspekte zdravstvenenjege kod starijih i starih osoba,

da se smjernice da bi se na jedan celovitnijinain shvatila materija iz oblasti nege ugerijatriji.


22/83

(ije bio cilj da se pojedinano razmatrajupojedini pristupi u interrnistikoj, neurolokojili psihijatrijskoj patologiji.

vise o psihogerijatriji, da se ima u vidulinost, njene strepnje i te!nje za adekvatnomnjegom bez obizra koji je primarni poremeajpo sredi u pitanju


23/83

(a!alost jo uvek postoji postoji brojnepredrasude prema gerntologiji. edna od njih jeejdizam, koji se danas posle rasizma i sekizma,

smatra treim velikom, po nekima, najsurovijompredrasudom.(jegova tetnost se svodi na diskriminaciju na

radnom mestu, neravnopravan polo!aj u sistemuzdravstvene zatite

(jegove dve osnovne negativne komponente su@predrasude i diskriminacija


24/83

U nekim epirijskim studijama ispitivani su stavoviprema starijim osobama.

0animljivo je da su medicinske sestre u najveem

broju odgovorile da starost starost sama po sebinije ru!na, ve da zavisi od osobe i njenog stvaprema starosti i opteg zdravstvenog stanja,

/eina drugih ispitianika smatra je ru!nom6neprivlanom:.

%pak, treba istai da irenje predrasuda premastarima najee je neprimjetna i nenamjerna


25/83

/eoma je negativno to diskiminiuu praksizagovaraju i oni koji su se opredelili za poma!uupro;esiju.

$tarije osobe se shvataju manje ozbiljno sanedovoljnim i manjim anga!manom strunihradnika koji su zadu!eni za pomo starijimosobama

;aramceutske kompanije ispitijui nove lijekove zaispitianike ne uzimaju osobe starije od AB godina


26/83

vo je posebno va!no jer se radi omedikamentima za hipertenziju, kardiova"skularnaoboljenja, dakle, za bolesti u velikom procentuprisutne u starijoj !ivotnoj dobi.

Kao razlog za ovako izabrane ispitianike navodise izbjegavanje moguih ne!eljenih e;ekatatestiranih lijekova i zbog toga bi rezultati ovihklinikih studija bili nepovoljni.

ovakvom praksom dobijaju se lijekovi koji sepreporuuju za lijeenje starijih osoba, a da pritome oni nisu ni bili zastupljeni u ovim klinikimstudijama


27/83

iskriminacija starih ranije se odvijala u porodicama, izazatvorenih vrata, ali ju je savremeni nain !ivota i promjenekoje je on donieo, uinio uoljivim i masovnijom.

$matra se da danas dominiraju tri predrasude koje su

vezane za starost@1. nesposobnost u starosti je univerzalna,


28/83

/ie empirijskih studija povrdjuje da su generatoridiskriminacije i Dejd!izmaE uverenja i stavovi dasu@

svi stari ljudi bolesni, sami i usamljeni,neporoduktivni, depresivni, slini,da se ponaaju kao deca,da nemaju nita sa da pounde drutvu,

da je starost doba nemoi ida su svi stari neminovno senilni/eina ovih negativnih stavova se ui ili stie u

!ivotu


29/83

$+'&$+ * 3'4U&$+% % 0&**

U3'/%G

$tarija !ivotna dob od AH i vie godina, usadanjim uvjetima !ivljenja, vrijeme jeprilagodbe na nove aktivnosti nakon prestanka

radnog odnosa. +o je vrijeme izazova i noveanse razvoja uloge starijeg ovjeka uIpenziji9, iji se odlazak u penziju sve vieprodu!uje i u nekim europskim dr!avama

odlazak u penziju pomaknut je na AJ godina.'ktivnost zdravog starijeg ovjeka nikad neprestaje, ona samo mijenja svoj oblik.


30/83


31/83


32/83

U cjelini starako doba nasupa u onom!ivotnom periodu kada se jave objektivni isubjektivni znaci zastoja i nazadovanja nabiolokom, psiholokom i socijalnom planu kod

jedne osobe.


33/83

$enescenciju odlikuju progresivne i uglavnomneprimjetne modi=kacije =ziolokih aktivnosti,promene na tkivima i u procesu metabolizma,

koje se poslednjih godina sistematskihprouavaju u okviru gerijatrije, medicinskih isocijalni problemi nastali u razvijenimzemljama, u poslednje vrijeme, s apsolutnim i

relativnim porastom stanovnitva upoodmaklim godinama, podstiui ovaprouavanja.


34/83

2romjene koje donosi senescencija ne ispoljavajuse paralelno u =zikom i duhovnom pogledu, alismanjenje e=kasnosti pojedinih organa utiedirektno i indirektno na psihiki !ivot smanjujuiadaptabilnu sposobnost pojedinca.

U oblasti psihikog, prouavanju senescenijemo!e da se pristupi u okviru sinteze onihelemenata koji se postepeno gube 6negativniaspekti: i onih koji se i dalje ispoljavaju 6pozitivni

e;ekti:.


35/83

$tepen intelektualne involucije teko mo!e da seodredi u okviru postojeih psihometrijskih testovakoji nisu posebno prilagodjeni starim osobama.

%ntelektualna involucija posebno je izra!enaizmedju H i JB. godine, i prije svega pogadjabrzinu reagovanja, radoznalost, sposobnostretencije.

2aralelno sa tim **) pokazuje opte usporavanjeritma, tendencija ka topogra;skoj ekstenziji al;aritma i asimetrija krivulja


36/83

2ozitivna strana senescenije donekle je rezultatovih smenjenja@ su!eno podruje interesovanja,posebno u domenu seksualnosti, daje mogunost

usredsredjivanja na isto intelektualni rad i toposebno u pravcu sintetskih ;unkcija,racionalizacije 6a na raun analitikih ;unkcija:,osoba poseduje izvesnu distancu i dostupnije su

joj vie spekulacije, intelektualna i a;ektivnaDmudrostE.


37/83

vaj optimistiki pogled na sliku psihikescenescencije, ne treba da se prikrije druge manjepovoljne elemente,

kako u intelektualnom pogledu 6tekoe da sespoljnji svet racionalizuje:,

tako i u emocionalnom 6pojava egoizma,autoritarnosti, mizoneizma, dekompenzacija

linosti i raspolo!enje sa te!njom ka reaktivnomdepresivnom stanjima:.


38/83

(eki situiraju poetak presenijuma u kritinegodine menopauze, to je termin koji po nekimautorima, mo!e da se odnosi i na mukarce.

va koncepcija je nauno i kliniki neprihvatljivo,poto se krepkost duha mo!e ouvati jo dugoposle prestanka psihoseksualih ;unkcija.

+reba imati u vidu i to da kraj zrelog doba estokritiki period, u kome se mogu ispoljiti svi oniorganski nedostaci koji su se neprimetno stvaralitokom celog !ivota@


39/83

posledice in;ekcija, nepravilne ishrane ihigijene, poremeaji metabolizma,insu=cijencija jetre i bubrega, poremeaji

cirkulacije, hipertenzija, azotemija, dijabetesitd.Upravo ove injenice objanjavaju brojnost i

raznolikost neurolokih, psihijatrijskih i

psiholokih mani;estacija koje se mogu javitiu doba presenijuma


40/83

Upravo ove injenice objanjavaju brojnost iraznolikost neurolokih, psihijatrijskih i psiholokihmani;estacija koje se mogu javiti u doba

presenijuma@jedne predstavljaju direktnu posledicu procesapreteranog propadanja mo!danih ;unkcija,

drugi pak ukazuju na smetnje u mo!danim;unkcijama izazavane cirkulatornim i metabolikimporemeajima, koji e to propadanje ubrzati.


41/83

$vi ovi poremeaji, koji mogu biti izra!eniji odpsihopatologije svakodnevnog !ivota,

ipak imaju jednu zajedniku karakteristiku@jedva primetno ili naglaeno, prolazno ilidelimino reverzibilno poputanje mentalnih;unkcija.

U presenilnom !ivotnom dobu postoje razliitimentalni poremeaji.


42/83

1)Intelektualna neefkasnostima dosta speci=neodlike@ javlja se lagano i podmuklo, a kao njenebitne crte navodi se i komentarie pre svega =na

autoopservacija.U literaturi se istiu@ dominantna uloga oseanja islabljenje procesa miljenja,

poputanje kreativnih sposobnosti,su!avanje interesovanja,prevagu remiscencija iautomatizma u duevnom !ivotu.


43/83

(o i pored svega, ne dolazi do prekida uintelektualnim aktivnostima, koje, ako su iizgubile od svoje blistavosti i !ivosti, mogu i

dalje da budu ispravne i uravnote!ene.>esto se uoava da se pacijenti lakozamarai

da gubi inicijativu i volju za sve to bi od njegazahtevalo vei intelektualni napor


44/83

$toga se ne bi dakle, moglo rei da su nekiodredjeni grubljih psihopatoloki poremeaajinaroito karakteristini i speci=ni za doba

presenijumaLjedne su se javile ve ranije, a ovaj period imsamo omoguava da se ponovo ispolje ilipogoraju, druge se u presenilnosti javljasjusasvim sluajno.

%ma, najzad, i onih koje predstavljaju tek prvi znakprocesa organske demenecije.


45/83

)Poremeaji aekta iraspoloenja. ni su veomaesti u ovom !ivotnom periodu. >ovek koji stariprimeuje, s izvesnom tugom i !ivljenjem, kako

mu mladost odlazi uneprovat.&azoaran je, ako sebe osea prazninu i stoga seobino usamljuje i povlai se u sebe, izvestanpesimizam, u ijoj je osnovi anksioznost, uzrok jestrahu od budunosti.

Dneurastenija pedesetihE.


46/83

U ovom !ivotnom dobu mogu se zapaziti i hipohondrijsketendencije, sklonost ka patnji,

preterano nepoverenje prema okolni,pojaano ili ponovno interesovanje za psihoseksualni !ivot,vezanost za ranije modele !ivljenja i miljenja, otpor prema

novim idejama i obiajima, tzv. mizoneizam.$umnjiavost i nepoverljivost mogu da dovedu, u izvesnim

sluajevima, do prave latentne ili bolesne ljubomore ilineosnovanih ideja oteenosti


47/83

$umnjiavost i nepoverljivost mogu dadovedu, u izvesnim sluajevima, do pravelatentne ili bolesne ljubomore ili neosnovanih

ideja oteenosti


48/83

!)Anticipacija presenilne involucijegde je re osluajevima poputanja@

intelektualnih sposobnosti sa apatijom,ravnodunou,gubitkom interesovanja islabljenjem pragmatine aktivnostiL do ega mo!e

doi i kod mladjih pacijenata 6izmedju etdeset ipedest godina: koji ne pokazuje i nee jo dugopokazivati =zike znake senilnosti


49/83

anas se senilnost samtra da je to patolokiaspekt starosti. 0bog toga je senilnost bila dugosuprostavljena scenescenciji, smatranoj

DnormalnomE ili D=ziolokom starouE, udananje vrijeme.2odesbo bi bilo pod senilnou podrauzmevati

proces kojim se secenscencijum zavrava, budui

da granica izmedju ova dva stanja nije odredjena


50/83

2itanje je da li je uopte mogue utvrditi kriterijume za to.na je najee, nastavak, i to postepeni, presenilnogstanja, ali mo!e da nastupi i odjednom.

0a senilnost ne postoji tano utvrdjeno starosno doba, iako

se esto smartalo da se ona otprilike javlja oko sedamdesetegodine.3rzina senilnog procesa zavisi od razliitih ;aktora koji se

nadovezuju ne samo na starost, a kojih je vremenom svevie.

$matra se da odluujuu ulogu imaju ranija oteenja,=zike i emocionalne traume, razliite opte i ;okalnein;ekcije, intoksikacije, posebno alkohol i duvan.


51/83

#aktori senilizacije deluju na nervne elije, biloneposredno, bilo podsredstvom poremeajacirkulacije i metabolizma a posebno amiloza koja

bi mogla da uka!e na poetak autoimunihprocesa.$enilna oteenja, iji je dominantan kvalitet

atro=ja, menjaju, u stvari, itavu ekonomijuorganizma 6kardiovaslkularni sistem, renalni

sistem, skelet, glatka i poreno"prugastamuskulatura, masno tkivo, ko!a i njen dodatniaparat:.


52/83

(a psihikom planu, senilnom involucijom" ali ovog putatrajno i nepovratno"dolazi do smetnji opisanih povodombla!ih poremeaja u periodu presenilnosti.

'ko bojne smetnje potiu od znatnog pojaanja tendencija

koje inae spadaju u mentalne strukture senescencije.ne su najveim delom izra!ene intelektualnimpropadanjem, i to prvenstveno gubljenjem sintetikih;unkcija mozga.

%nvolucija, uostalom, ne tee uvek pavilnoL do opadanjaintelektualnih sposobnosti esto dolazi u etapama i ono je

obino uslovljeno neujednaenim smanjenjem mo!danecirkulacije


53/83

0dravstvene i socijaslne potrebe starih

$tare osobe predstavljaju vulnerabilnupopulacionu grupu ije su potrebe raznovrsne,visoko speci=ne i nedeljive,

U svakodnevnom !ivotu ih kategorizujemo kaozdravstvene potrebe, socijalne i ekonomskepotrebe i mnoge druge, u populaciji starih, vienego u biloj kojoj dobnoj grupi.

$ve ove potrebe su medjusobno isprepletene i

povezane i sutinski predstavljaju nerazdvojivucelinu


54/83

2ostavlja se pitanje ta je to to stare ini tolikoposebnim?

2restanak aktivnog radnog ciklusa

6penzionisanje: neminovno dovodi do ekonomske;ragilnosti" siromatvo je najee kod starih.

sustvovanje sa posla smanjuje nivo socijalneinterakcije i vodi u potencijalu usamljenost.


55/83

0bog nesnala!enja u novim !ivotnimokolnostima sve ovo mo!e imati za posledicu ipromene u psihikoj s;eri, i to u vidu

depresivne reakcije. Kada se na sve ovonadove!u mani;estacije bilokog procesa, tj.starenje koje postepeno dovodi do veeuestalosti hroninih degenerativnih bolesti.


56/83

$ve ovo dovodi progresivnog opadanjasposobnosti ;unkcionisanja u =zikoj, psihikojs;eri kao i u svim drugima s;erama

svakodnevnog !ivota.$vijest o blizini smrti mijenja i subjektivni

do!ivljaj duhovnosti stare osobe.

2rogresivno se razvija onesposobljenost zarazliite aktivnosti svakodnevnog !ivota


57/83

0atita starih osoba je u svim razvijenim drutvima celovita,multidisciplinarna i multisektorska, ali pre svega

jedinstvena"integrativna. na objedinjuje djelatnost svih drutvenih resursa i resursa

usmjerenih na zadovoljenje mnogobrojnih potreba starihljudi. U njoj uestvuju pre svega zdravstveni i socijalni sektor,

zatim humanitarni sektor, dobrovoljni, nevladineorganizacije i dr.

$vjetsko iskustvo pokazuje da je zatita starihnajcelishodnije ostvarena i ekonomski najsiplativija ukolikose sprovodi na lokalnom nivou


58/83

anas se kao najoptimalnija operacionalizacija starostismatra progresivno smanjenje ;unkcionalne rezerve. $astarou ova se rezerva postepeno smanjuje i na kraju gubi.#unkcionalna sposobnost se iz tog razloga smatra glavnimpokazeljem stanja stare osobe.

U najirem moguem smislu mo!e se govoriti o sposobnosti;unkcionisanja u =zikoj, mentalnoj, socijalnoj i svim drugims;erama !ivota.

Kao pojmovi od ireg znaaja u gerijatriji se koriste'ktivnosti svakodnevnog !ivota 6eng. ': i instrumentalneaktivnosti svakodnevnog !ivota 6eng %': koji su vezani za;unkcionisanje u =zikoj s;eri. ' i %' kao pokazatelji=zike aktivnosti i jasno demostriraju injenicu da je podlelana odvojenim ;unkcionalnim s;ermama neadekvatna.


59/83

U gerontologiji se uzima pet dimenzija zdravlja@=ziko, mentalno, socijalno zdravlje, subjektivnido!ivljaj zdravlja i ;unkcionalna sposobnost.

vaj je pristup mnogto prihvatljiviji u gerijatrijinego de=nicija $0 prema je ona izuzetno irokasa holistikim, integrativnim pristupom.

$ve ovo ukazuje da je izuzetno kompeksan

zadatak za sestru"tehniara u procesuzdravstvene njege starih, kao i u procjeni stanja ipotreba stare osobe.


60/83

)erijatrija je medicina starih osoba 6ba kaoto je pedijatrija medicina deijeg uzrsata:.

)enrontologija je nauka o starenju i

karakteristikama starih osoba i starosti.na ukljuuje ne samo djelatnost lijekova i

zdravstvenog osoblja, ve i sve ostalepro;esije koje se bave ;enomenima procesa

starenja@ sociologe, psihologe, biologe,antropologe, ekonomiste i mnoge druge

$ocijalno gerijatrijski


61/83

$ocijalno " gerijatrijski

centar 3anja uka"ocijalno # gerijatrijski centar, kako sedanas zove ustanova 6do 1MC godine omstarih i iznemoglih: osnovan je 1M8A godine

kao uboki dom kapaciteta 1B mjesta, podpatronatom je 4inistarstva zdravlja i socijalnezatite &epublike $rpske.


62/83

Danasje to moderno koncipiran, savremeno opremljen

-entar za zatitu lica tree ivotne dobi, smjeten je na

velikoj zelenoj povrini, izolovan od buke, u blizini

saobraajnica i prodavnica, autobuskim linijama dobropovezan sa svim dijelovima grada.

)ovrina na kojoj je lociran pogodna je za etnju, odmor i

rekreaciju.

"taze meu objektima su as+altirane, a ostale povrinezatravnjene i zasaene cvijeem.


63/83

"mje$taju entru mogu nai lica starija odHH godina, koja vole da se dru!e, a koja ne!ele da brinu o kuhanju, svakodnevnoj

nabavci, ogrevu, spremanju prostora u kojemborave i pranju rublja, lica koja su bolesna,ograniena u kretanju kojima je potrebnapomo, njega i podrka u svakodnevnom

;unkcionisanju.


64/83

$mjetaj se vri po objektima #odjelimazavisno od nivoa njege i usluge kojesu neophodne.


65/83

STACIONAR djel za tee ograni*ena u kretanju i

nepokretna lica /*etverokrevetne sobe0kapaciteta 6% mjesta

P1 djel za pokretna, lake ograni*ena u kretanju /uz

pomo taka, invalidskih kolica0 slijepa i slabovidna

psihi*ki zdrava lica sa skromnijim kulturno higijenskim

navikama /dvokrevetne sobe0

P2 djel za pokretne, lake ograni*ena u kretanju stara lica

sa razvijenim kulturno higijenskim navikama kojima nije

potrebna tua pomo, stalni nadzor i njega /jednokrevetne i

dvokrevetne sobe0


66/83

OMRL djel za lica sa problemima u mentalnom

+unkcionisanju /hroni*no mentalno oteena stara lica 1

hroni*ne duevne bolesnike gdje je zavren bolni*ki

tretman, lica sa stara*kom demencijom0 lociran u2rago*aju udaljen $ km /viekrevetne sobe0

PRIHVATNA STANICAjedan je od vidova zbrinjavanja

odraslih lica zate*enih u skitnji odvija se u saradnji -entra

za socijalni rad, #)1a i tu ostaju do svog statusa


67/83


68/83

anas se navodi vei broj tipinih rekacija nastarenje i starost. 4edju njima najvie se navodida pet takvih kljunih reakcija. +o su@ 1.Konstruktivni stav prema !ivotu zrelih osoba.

bino se osobe iz ove grupe opisuju kao stabilne,sposobne za uspostavljanje toplih odnosa sadrugim ljudima, u!ivaju u !ivotu, imaju smisla zahumor, svesne su svojih nedostataka, vrednosti ubidunosti. 2reduslo za ovako pozitivno rekacije su

uglavnom sreeno detinjstvo, stabilan brak,uspena pro;esionalna karijera, osustvo=nancijskih tekoa i napredovanje na osnovusopstvenih sposobnosti,


69/83


70/83


71/83


72/83

C. dbrambeni stav. va grupa starijih i starihmo!e biti naglaenija suzdr!ana i kontrolisana,koje mogu biti vezane i za navike. &ad im estoslu!i kao odbrana od suoavanja sa starou itekoama koje starost nosi. >esto su zatvoreni inerado se poveravaju, naroito kada je re oporodici i psihosocijalnim odnosima. +akodje,nektiriki esto starost i smrt ignoriu kao

problem. &azmiljanje o tim problemimauglavnom potiskuju drugom aktivnou.


73/83

8. )nevni tip. snovno oseanje starijih osoba iz ove dobnegrupe je organieno na neostvarene ciljeve u dosadanjem!ivotu.

>esto je dominantna osobina ovih osoba i agresivno

ponaanje prema drugim osobama.>vrsto su vezane zajednu navike, skloni su sumnjiavosti, povlaenju od drugihljudi, pa i usmljenikom !ivotu. %maju naglaen strah odsmrti.

U njihovoj !ivotnoj istoriji ovih osoba iz ove grupe nalaze seesti pro;esionalni padovi u karijeri, a i drugi neuspesi.

2rema mladima mogu da dominiraju zavist i neprijateljskoraspolo!enje.


74/83

H. &ezigrirani tip" snovna karakteristika jemr!nja prema samom sebi.

(a predjeni dotadanji !ivotni put osobe iz

ove grupe reaguje oseanjem razoarenjem ipromaaja.

0a razliku od osoba iz prethodne etiri grupe,neraspolo!ene su i esto agresivnost okreuprema sebi. (erado priaju o svojoj prolosti


75/83

U !ivotnoj istoriji pored navedenih problema kodovih osoba postoje i drugi problemi kao npr.nesreno sklopljeni brakovi, lieni topline i ljubaviu braku, pro;esionalnu karijeru i ekonomskeprobleme karakteriu brojni neuspesi i promaaji,

(jihovom mentalnom slikom dominirausmaljenost, suvinost i zavist.


76/83

va zavrna slika !ivotnog ciklusa mo!e dapredstavljasublimaciju va!nijih dogadjajatokom ranijih razvojnih perioda.


77/83

C. $'/&4*(% 2&%$+U2 (*0% U

)*&%'+&%%+okom nekoliko narednih sledeih decenija medicinskapraksa e u velikoj mjeri biti okupirana brigom o zdravljustarijih osoba.

anas je u skoro celom svijetu, posebno u visoko

indistrijalizovanim zemjama sve vei broj starijih % starihljudi. vo nije posljedica samo smanjenog nataliteta u

savrmenim drutvima, ve % kao posledica napretka klinikemedicine, produ!enje prosenog !ivotnog vijeka, napredakmedicinske genetike, klinike bilogije % naravno sve boljenjege % primjena savrmenih lekova u klinikoj praksi


78/83


79/83

3roj starih osoba je sve vei. +ako u $' populacija starijihod AH godina starosti je gotovo utrostruena tokomposlednje tri decenije. $ve ovo upuuje da e u biskojbudunosti trebati imati na umu mnogobrojne =zioloke i

psiho=zioloke procese koji su udr!eni sa procesom starenja.vo se i danas pre svega odnosi na razliite odgovore starihna uobiajene bolesti, na bolesti koje se obino javljaju saprosesom starenja, kao to su depresije, demencije,emocionalne i =zike labilnosti, emocionalna inkontinecija iinkontinencija urina, povean rizik od ;raktura.

(ema sumnje da e se u populaciji starih biti sve eene!eljene reakcije lekova


80/83

%skustvo je pokazalo da neki veoma estoprimjenjivanih ljekova u internoj medici kao to sudigoksin i aminoglikozidi imaju produ!en polu!ivot

6poluvrijeme elimenacije iz organizma:.+kiva poput centralnog nervnog sistema u starosti

posatju osetljivija na brojne lijekove ukljuujui naprvom mestu neuropsiho;armake, kao to su

benzodijazepini i narkotici.


81/83

anas veliki broj lijekova koje koriste starijeosobe izazivaju brojne ne!eljene reakcije okojima moraju voditi rauna na samo ljekari

koji ih propisuju, ve i sestre, pacijenti injihove porodice.

(aroito je povean rizik od ne!eljenihinterakcija, posebno u koliko u lieenju i njezi

uestvuje vie ljekara i drugih pro=lazdravstvvenih radnika


82/83

*mpirijska zapa!anja zatoenika u nacistikim logorimanedvosmiselno su ukazala da se kod logoraa na prvommestu javlja uvbzana starost, pa tek onda mentalni ikardiovaskularni poremeaji.

2oslednje deccenije na naim prostorima dovele su domnogobrojnih problema ije e se dalekose!ne posledicebrzo ispoljiti.

vo se pre svega odnosi na promenu strukturemoribidditeta i mortaliteta kod starije populacije.

2itanje je da li su najsavrmeniji terapijski postupi kod ovogdela populacije doneli poboljanje medicinske prakse ugerontologiji.


83/83

(ema sumnje da e morati vie da se upotrebiracionalnog znanja da kombinaciju medicinskogznanja, intuicije i prosudjivanja i da ponovo vrati

pomalo potcenjenu umjetnost lijeenja i njege.na je danas preko potreba u cijeloj klinikoj

medicini i posebno u genontologiji. na e bitipodjednako va!na kao i primenjene medicinske

metode u lijeenju i njezi starih pacijenata.

Documents

1. Uvod u Gerijatriju Doc Cvijetic