1. AlergjitAnti-histaminikt prdoren pr t lehtsuar simptomat e rrufs, teshtiturit dhe fenomeneve t tjera alergjike. Veprimi i tyre sht t limitoj apo bllokoj lirimin e histamins q lshoh nga organizmi si prgjigje e ekspozimit ndaj substancave q provokojn reaksione alerg jike. Kto ilae mund t provokojn prgjumsi me intensitet t ndryshm. Antihistamikt 1. Klorfenamina maleato 2. Difenidramina kloridrato 3. Loratadina 4. Cetirizina kloridrat 5. AstemizoloNdrveprimi me ushqimin: sht mir q antihistaminikt t merren me stomak bosh pr t rritu kasitetin e tyre. Ndrveprimi me alkoolin: Disa antihistaminik mund t rrisin prgjumjen. Kujdes n prdorim in e tyre kur t ngisni makinn, etj. Analgjezikt/Antipiretikt Jan ilae q trajtojn dhimbjen, temperaturn dhe inflamacionin. 6. ParacetamoliNdrveprimi me ushqimin: Pr nj lehtsim t shpejt t dhimbjs apo temperaturs, ilai merr tomak bosh sepse prania e ushqimit ngadalson thithjen e paracetamolit. Ndrveprimi me alkoolin: Evito apo limito prdorimin e alkoolit pasi, mund t rris rrezikun e dmti mit t mlis apo at t hemorragjis n stomak. Anti-Inflamatoret jo-steroid Reduktojn temperaturn, dhimbjen dhe inflamacionin. 7. ACID ACETIL SALICILIK 8. IBUPROFENI 9. NAPROKSENI 10. KETOPROFENI 11. NEBUMETONE ASPIRINANdrveprimi me ushqimin: Kto ilae mund t irritojn stomakun, sht e preferueshme t merre e ushqim ose me qumsht. Ndrveprimi me alkoolin: Evito apo limito prdorimin e alkoolit, pasi prdorimi kroni k i tij mund t rris rrezikun e dmtimit t mlis ose hemorragjis s stomakut. Aspirina e ur me cip (e quajtur edhe tamponuar) sht e preferuar ndaj asaj normales (pa cip) pr n j rrezik m t vogl n provokimin e hemorragjis n stomak. Kortikosteroidt Reduktojn njtjen dhe kruajtjen, dhe ndihmojn n zgjidhjen e problemeve me alergjin, re umatizmin.12. METILPREDNISOLON 13. PREDNISON 14. PREDNISON ACETAT Ndrveprimi me ushqimin: Prdorn me ushqim ose me qumsht pr t parandaluar dmet n stoma Analgjezikt narkotikShitn vetm me recet t mjekut. Veprojn mir n format e dhimbjes akute. Kodeina mund t p et pr t qetsuar refleksin e kolls. Merret me kujdes dhe vetm sipas kshills s mjekut s e mund t japin vartsi dhe efekte dytsore serioz n qoft se merren n mnyr t gabuar.KODEINA, KODEINA ME PARACETAMOL MORFINE SULFAT Ndrveprimi me alkoolin: Evito prdorimin e alkoolit pasi rrit efektin sedativ t ktyre ilaeve. Kujdes edhe n prdorim pr shoferet e mjeteve. AstmaBRONKODILATANTET Prdoren n trajtimin e simptomave t astms bronkiale, bronkitit kronik dhe enfizems. Kt o ilae veprojn duke favorizuar fluksin e ajrit n mushkri duke prmirsuar kshtu respirac onin. 15. TEOFILLINA 16. SALBUTAMOLI 17. EPINEFRINAADRENALINANdrveprimi me ushqimin: Efekti i ushqimit tek ilaet me baz teofillinn mund t jet i ndr yshm. Kshtu vaktet shum t yndyrshme mund t rrisin prqendrimin e teofillins n trup, nd vaktet me shum karbohidrate mund ta ulin prqendrimin. Ndrveprimi me alkoolin: Duhen evituar pijet q prmbajn kafein (okollata, kola, aji, ka eja) pasi bronkodilatantt gojor dhe kafeina, stimulojn sistemin nervor. Duhet evitu ar alkooli nse merren ilae me baz teofillinn pasi, mund t japin t vjella, dhimbje koke , irritacion. Problemet kardiovaskulareMjekimet pr problemet kardiovaskulare jan t shumta, ato ndrhyjn n kontrollin e presion it t gjakut, angins, ritmit kardiak, kolesterolit t lart. Kto ilae mund t kombinohen m s tyre pr nj efekt m optimal. P.sh: B-bllokuesit mund t trajtojn hipertensionin, angi nn apo dhe aritmin. Disa nga klasat e ilaeve kardiovaskulare jan: DIURETIKT Diuretikt ndihmojn n eliminimin e ujit, natriumit dhe kriprave t tjera nga trupi. 18. Furosemidi 19. Triamteren dhe hidroklortiazidi 20. Hidroklortiazidi 21. Bumetamide 22. Metolazone Ndrveprimi me ushqimin: Diuretikt kan ndrveprime t ndeshm me ushqimin. Disa prej tyre provokojn eliminimin e kaliumit, kalciumit, magnezit. Triamtereni nga ana tjetr, n uk eliminon fare kaliumin, duke provokuar hiperkalemi. Teprica e kaliumit n gjak mund t jap ritm jo t rregullt dhe prplitje t zmrs. Kur merret triamteren, duhet t ngrnia e ushqimeve t pasura me kalium si banane, portokall, zarzavate, etj. B-BLLOKUESIT: B- Bllokuesit zvoglojn impulset e nervave tek zemra dhe ent e gjakut. Kjo ul portatn apo sasin e gjakut dhe punn e zemrs. 23. Atenolol 24. Metoprolol 25. Propanolol 26. Nadolol Ndrveprimi me ul presionin e tartrat kloridrat alkoolin: Evito alkoolin me propanolol kloridrat. Kombinimi i tyre gjakut.NITRATET Nitratet relaksojn ent e gjakut dhe ulin krkesn pr oksigjen t zemrs. 27. Isosorbit nitrati 28. Nitroglicerina Ndrveprimi me alkoolin: Evito alkoolin sepse mund t fuqizoj efektin vazodilatant t n itrateve dhe mund t ul presionin e gjakut rrezikshm. ENZIMA QE KONVERTON ANGJOTENSINN Ndrveprimi me ushqimin: Ushqimi mund t ul . Bllokuesit e ACE-s merren nj or para apo qendrimin e kaliumit (K) n trup. Kjo rritje evituar dieta q prmban kalium si bananet, HMG-COA BLLOKUESIT E REDUKTAZSprthithjen e Captoprilit, enalaprilit, etj dy or prapa ushqimit, ato mund t rrisin pr e kaliumit mund t jet e dmshme, pr kt duhe prhimt dhe portokallt.Kto ilae jan t njohura ndryshe dhe me emrin statina. Prdorn pr uljen e kolesterolit, u in prqindjen e prodhimit t LDL (kolesterolit t keq). Disa prej tyre ulin dhe trigli ceridet (yndyrnat) n gjak.29. Atorvastatina krip kalciumi 30. Fluvastatina krip natriumi 31. Pravastatina krip natriumi 32. Simvastatina 33. Rosuvastatina Ndrveprimi me alkoolin: Evito pirjen e sasive t mdha t alkoolit q t mos rritsh rrezik n e dmtimit t mlis.Ndrveprimi me ushqimin: Statinat duhet t merren me vaktin n dark itur prthithjen. ANTIKOAGULANTT Antikoagulantt ndihmojn n parandalimin e koagulave t gjakut (mpiksjes) 34. Warfarin krip natriumi. Ndrveprimi me ushqimin: Vitamina K prodhon substanca q ndrveprojn me koagulimin e g jakut, duk ulur efikasitetin e ktyre ilaeve. Pr kt arsye duhen evituar ushqimit e pasu ra me vitamin k (brokoli, spinaqi, lulelakr, etj). Doza t larta t vitamins E (400 IU ose m shum) mund t rrisin kohn e koagulimit dhe rrezikun e gjakderdhjes. Konsultoni mjekun n rast se duhet t merrni vitamina E. ANTIBIOTIKT DHE ANTIMYKOTIKT. Disa kshilla t prgjithshme:- Tregoni doktorit tuaj n qoft se keni pasur raste t skuqjeve t lkurs nga antibiotiku. Nj skuqje e lkurs mund t jet simptom e nj reaksioni alergjik, t cilt mund t jen e erioz. - Tregoni doktorit tuaj nse vuani nga diarreja. - Tregoni nse jeni duke prdorur kontraceptiv oral, pasi disa produkte antibiotike mu nd t zvoglojn efikasitetin e tyre. - Kura antibiotike duhet prfunduar edhe pse mund t ndiheni m mir. - Prdorni antibiotikun me shum uj.ANTIBAKTERET 35. PENICILLINA 36. Amoxicillina trihidrat 37. Ampicillina trihidrat Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para ose dy or prapa vakteve. Nse keni probleme me stomakun merren me ushqimin. KINOLONET 38. CIPROFLOXACINA CLORIDRAT 39. LEVOFLOXACINA 40. OFLOXACINANdrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa vakteve. Nse keni problem me stomakun merren me ushqimin. Duhet t evitohen produktet q prmbajn ka lcium si qumshti, kosi, vitaminat apo mineralt q prmbajn hekur (Fe), si dhe antiacide t pasi zvoglojn ndjeshm prqendrimin e ilait n gjak. Ndrveprimi me kafeinn: Duke marr kto ilae me kafein apo me produkte q e prmbajn kaf kafe, kola, aj, apo okollata) mund t rritet niveli i kafeins n gjak. CEFALOSPORINAT 41. CEFACLOR MONOHIDRAT 42. CEDROXIL MONOHIDRAT 43. CEFIXIME 44. CEFPROZIL MONOHIDRAT 45. CEFALEXIMA KRIP LIZINE Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa ushqimit. M erren me ushqimin n rastet e problemeve me stomakun. MACROLIDET 46. AZITROMICINA BIHIDRAT 47. CLARITROMICINA 48. ERITROMICINA Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa vakteve. M erren me ushqimin n rastet e problemeve me stomakun. SULFONAMIDET 49. SULFAMETOXAZOL DHE TRIMETOPRIM 50. COTRIMAZOL Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa ushqimit. M erren me ushqimin n rastet e problemeve t stomakut. TETRACIKLINAT 51. TETRACIKLINA KLORIDRAT 52. DOXICICLINA KLORIDRAT 53. MINOCICLINA DICLORIDRAT. Ndrveprimi me ushqimin: Ilaet merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa ushqim it. Ato merren me ushqimin n rast problemesh me stomakun. sht e rndsishme t merren tet raciklinat bashk me lakticinet, antiacidet apo integratort q prmbajn hekur (Fe), pasi kto t fundit mund t ndrhyjn n efikasitetin e mjekimit.NITROIMIDAZOLI 54. METRONIDAZOLINdrveprimi me alkoolin: Evito alkoolin, apo ushqime ose pije q prmbajn alkool si gja t kurs, ashtu dhe tre dit prapa. Alkooli n kt rast mund t provokoj dhimbje abdominale vjella, dhimbje koke. ANTIFUNGINET 55. FLUCONAZOL 56. GRISEOFULVINA 57. KETOCONAZOL 58. ITRACONAZOLNdrveprimi me ushqimin: sht e rndsishme t evitohet prdorimi i ktyre ilaeve bashk me n, djathin, kosin, akulloren, etj; apo antiacidet. Ndrveprimi me alkoolin: Evito prdorimin e alkoolit gjat kurs me ketokonazol (Nizora l) edhe pr t paktn tre dit pas kurs. Alkooli mund t provokoj dhimbje abdominale, t vj a dhe dhimbje koke. SHQETSIMET E HUMORIT DEPRESIONI, ANKTHI.Depresioni, paniku dhe ankthi jan disa nga shembujt e shqetsimeve t humorit. N prdori min e ilaeve pr trajtimin e shqetsimit t humorit sht e rndsishme ndjekja e kshillave ize t doktorit. Duhet t merret gjithmon doza e duhur edhe pse pacienti ndiht mir, asn jher nuk duhet t ndrpritet kura me iniciativ personal, pa u kshilluar m par me dokto N disa raste duhet t pritet edhe disa jav pr t par prmirsimet e simptomave. BLLOKUESIT E MONOAMINO OKSIDASES (MAO) 59. TRANILCIPROMINA DHE TRIFLUOPERAZINANdrveprimi me ushqimin: Inhibitort e MAO-s kan shum limite dietetike, dhe personat q jan n trajtim me kto ilae kan nevoj t ndjekin me shum kujdes orientimin e diets dhe at e mjekut. Mund t ket nj rritje shum t shpejt dhe potencialisht fatale t presionit t jakut, n qoft se merren ushqime apo pije q prmbajn Tiramin (derivat i Tirozins=aminoac d), ndrsa jeni n kur me inhibitor t MAO-s. ILAET KUNDER ANKTHIT 60. LORAZEPAM 61. DIAZEPAM 62. ALPRAZOLAM Ndrveprimi me alkoolin: Edhe pse alkooli nuk ndrvepron shum me kto ilae, ai gjithsesi mund t alternoj prqendrimin dhe reflekset. Personat me depresion nuk duhet t pin alk ool. Ndrveprimi me ushqimin: Kto ilae mund t merren si para, ashtu edhe prapa ushqim it. ANTIACIDETReflukset e lngut gastrik, djegia e stomakut, problemet e digestionit dhe gazrat jan tepr t njohura. Trajtimi me ilae parandalon dhimbjen dhe shkaktart q rrisin hipera ciditetin e stomakut. Mnyra e jetess dhe dieta mund t ken nj rol t rndsishm, n shfa simptomave, por edhe n zhdukjen e tyre. Pr shembull, pirja e duhanit dhe konsumi i pijeve me baz kafein mund t prkeqsojn simptomat.63. CIMETIDINA KLORIDRAT 64. FAMOTIDINA 65. RANITIDINA KLORIDRAT 66. NIZATIDINA Ndrveprimi me ushqimin: Mund t merren si pran, ashtu dhe larg vakteve t ushqimit. Ndrveprimi me alkoolin: Evito prdorimin e alkoolit me kto ilae, ai mund t irritoj sto makun. Ndrveprimi me kafeinn: Produktet me kafein (kola, kafeja, okollata, aji) mund t irrit ojn stomakun. 67. KORTISTEROIDETJan prdorur qysh n vitet 1950. Efekti i fillimit i zhgnjeu doktort se m n fund u gjet he nj kur pr artritin reumatik. Megjithat ky mendim u braktis shpejt. Nse koto ilae me rren n doza t larta ose pr nj koh t gjat ato mund t shkaktojn disa efekte ansore ku et: shtim i peshs trupore, osteoporoz, katarakt, hipertension, rritje t nivelit t sh eqerit n gjak, ulet aftsia pr t luftuar infeksionet dhe mbyllur plagt. Gjat viteve t p orimit t kortisteriodeve n kemi msuar se si t i prdorim ato n mnyr q t kemi sa m sh nga ato, dhe sa m pak efekte ansore. Pr t arritur kt qllim kto ilae prdorn m doz unksionimi i kortisteriodeve sht i till: ato ndalojn prodhimin e qelizave destruktiv e inflamatore tek kyet dhe ndalojn t tjerat q t i afrohen kyeve. Por gjithashtu ato uli n prodhimin e kolagjenit q sht blloku qendror i shum indeve t organizmit, si dhe t kar tilaxhs (element ndrtues i kyeve), si dhe ulin thithjen e kalciumit nga organizmi g j q mund rris shpejtsin e shkatrrimit t kyeve prej artritit rumatik. Sa m e lart t kortisteriodeve e prdorur aq m shum ulet inflamacioni tek kyet, por aq m shum rritet mundsia q ilai do shkaktoj efekte ansore. Prandaj doza e ktyre ilaeve ulet me kalimin kohs pr t shmangur efektet ansore q vijn nga prdorimi i gjat i ilait si Osteoporoza limi i kockave) dhe katarakti i syve. 68. GuaranaKto tableta prmbajn pluhur i guarans (500 mg-nj tablet), vaj t karafilit t nats, mag siliciumdioksid. Pr prdorim rekomandohet t merren dy tableta para mngjesit me pak lng je, por edhe dy-tri tableta brenda dits. Rekomandohet pr shtimin e nevojs pr pun inte lektual, n mundimet fizike, te personat e smur jo dinamik dhe t molisur. Pr njerzit a ist, menaxhert, studentt, si afrodiziak natyror dhe pr shtimin e energjis, motivim dh e qndrueshmri. ILAE Q MUND T PRDOREN PA REKOMANDIMIN E MJEKUT 69. Nj ila antipiretikSi ila antipiretik (n rast temperature), m i prdoruri sht paracetamoli. sht mir t m tpi, si nj flakon shurup apo pikash, ashtu edhe nj kuti me supozitor: kjo sepse n ras t fmija ka diarre n t njjtn koh, sht e preferueshme q ilai t merret nga goja, kurs przierash ose t vjellash sht mir q ilai t merret n rrug retale apo me supozitore. 70. Nj qetsues kolleMund t i jepet n rast se kolla sht e that, e bezdisshme dhe jep shqetsim n gjumin e fos njs. Duhet theksuar q kolla gjithsesi sht e dobishme pr organizmin, i cili me an t saj eliminon sekrecionet nga rrugt e frymmarrjes. N rast se kolla sht e tipit aziatik qets uesi i saj sht i kundrindikuar. 71. Flakon me pika pr rrufnMund t mbajm solucion fiziologjik pr t br lavazhe t hunds, q sht e indikuar sidomo at q akoma nuk din t fryjn hundn. Pr fmijt pak m t mdhenj mund t prdoren edhe pi itore, pr nj periudh jo m shum se 4-5 dit dhe t prdoren vetm n faz akute sepse "lidhe, nse i jepen fmijs para gjumit e favorizojn at pozitivisht. 72. Nj ila kundr t vjellaveE vjella sht nj simptom q shoqron smundje t ndryshme. Zakonisht e vjella kalon n mn ane por, nse nuk kalon dhnia e nj doze Domperidone (ilai me m pak efekte ansore) mund t jet n ndihm. 73. HydroxichloroquinnSi n shum raste t tjera t provuara n mjeksi, nj ila q ka efekte t mira mbi nj smu kt efekt edhe mbi smundje t tjera. Po kshtu edhe me Hydroxichloroquinn, q n fillim s dhuar si ila anti-malarie. N vitet 1950-1960 studimet e rasteve klinike treguan se ky ila ishte efektiv gjithashtu edhe n trajtimin e artritit reumatik. Hydroxichlo roquina sht m pak toksike dhe shkakton m pak efekte ansore s ilaet e tjera IASM. Por i duhet 3-6 muaj trajtim q t filloj t ket efekt mbi smundjen dhe q t arrij maksimumin rs terapeutike q ka i duhen plot 12 muaj. Gjithashtu organizmi e ka t vshtir ta elimi noj kt ila edhe pasi sht pushuar trajtimi me t. Ilai mbetet n organizm edhe pr 5 v dita kur u pi tableta e fundit e ilait. N raste t rralla Hydroxichloroquina mund t s hkaktoj dmtimin e Makuls, q sht zona e syrit q rregullon figurn. 74. AntibiotiktVeprojn vetm n rast t nj smundje me origjin bakterike. N pediatri shumica e smundjev e origjin virale, ku edhe viruset mund t japin temperatur t lart, prandaj prindi duhe t t rezistoj nga tundimit pr t i dhn fmijs antibiotik kur ai ka temperatur duke mendu po e shron. 75. KORTIKOSTEROIDET ME AN T AEROSOLITKa nj tendenc tek prindrit n prdorimin e ktyre ilaeve gjat smundjeve banale t rruf nduar q dhnia me an t aerosolit sht m e dobishme dhe m e padmshme. Nuk sht kshtu: j mnyre sht demonstruar vetm n disa kushte patologjik, dhe efektet ansore, t lidhura um tek dozat e teprta q fmija mund t marr, dhe jo vetm, mund t jen jo pak t rndsi 76. ANTIINFLAMATORETNuk shrojn nga smundjet as parandalojn prkeqsimin e gjendjes s fmijs n rast rrufe, fyti, kolle, etj. N veanti nuk duhet prdorur asnjher aspirina tek fmijt, prve atyre eve q prshkruhet nga pediatri: mund t shkaktoj kompilikacione tek mlia apo edhe truri. 77. PIKA PR VESHPr dhimbjen e veshit m mir t prdoret paracetamoli i cili ka edhe veti kundr dhimbjs. K o pasi n rast t shpimit t timpanit (q ndodh shpesh n rastet e otiteve akute) pikat n v h mund t jen t dmshme. 78. ACIDI FOLIKAcidi Folik q ul nivelet n gjak t homocisteins, a sht i aft t reduktoj rrezikun kard kular? Disa krkues shkencor anglez kan br nj studim, duke mbshtetur iden q ulja e n plazmatik t homocisteins, sjell reduktimin e rrezikut kardiovaskular n 10 20 %. Acidi Folik sht nj vitamin e grupit B q merret me an t diets s prditshme, dhe gjendet n bimt me gjith jeshile. Homocisteina rrit rrezikun e smundjeve kardiovaskular, duke dmtuar veshjen e brendshme t arterieve. 79. KAFEINAKafeina (ose 1,3,7, trimetilxantina, sht quajtur ndryshe edhe Teina), sht nj alkaloid natyral q e gjejm n bimn e kafes, kakaos, ajit, kolas, guaranas dhe mats, si dhe n pt q prodhohen nga kto bim. Nga ana kimike sht nj xantin dhe si e till ka veprim stimu s n sistemin nervor qendror (eliminon prgjumsin dhe aktivizon sensin e kujdesit dhe t prqendrimit). Kafeina ka nj efekt t leht diuretik dhe nj efekt modest enzgjerues. Aj ka nj efekt irritues pr mukozat e stomakut. Efektet negativ nga mbidozimi jan: eksi timi, pagjumsia, dridhjet e duarve, t przierat, t vjella, rritja e diurzes, e ritmit t zemrs (takikardia) dhe ekstrasistola. Popullariteti i pijeve q prmbajn kafein (mbi t gjitha kafeja dhe aji) e rendisin kt substanc psikoaktive m t prhapurn n bot. 80. SULFONILURETKy lloj ilai ka dal n qarkullim prej vitesh. sht mekin nga goja. Emra t njohur q kan je kt ila jan minodiab dhe diabinese. Ktu futet dhe Daunil (i njohur n Shqipri). Kto j llacsh stimulojn pankreasin duke rritur n kt mnyr sasin e insulins q derdhet n g insulin shtes e detyron glukozn t hyj n muskuj me sforcim. Problemi me kt ila sht k e rrisin ndjeshmrin e organizmit ndaj insulins, por ato rrisin thjesht sasin e ins ulins (pra sasi dhe jo cilsi). Kjo e zgjidh problemin prkohsisht duke ulur nivelin e glukozs n gjak, por krijon nj problem afatgjat sepse stimulon rritjen n pesh. Pra ky ila vese sa rrit sasin e insulins n gjak. Por disa diabetike e kan nivelin e insulins hum t lart edhe pa e marr ilain. Nivel q mund t shkoj deri n 5 her m tepr se norm 81. BIGUANIDETIlaet me kt prbrje jan zhvilluar n vitin 1994. Ato veprojn nga nj drejtim i ndryshm sim me sulfoniluret. N vend q t rrisin nivelin e insulins ato ngadalsojn sasin e gluko q prodhohet nga mlia dhe zorrt e vogla ku tretet ushqimi. Kto ilae jan m t prparua e sulfoniluret sepse nuk shkaktojn rritje pesh ose ndonj smundje zemre. Por kto ilae m egjithse jan m t prparuara kan disa efekte ansore. Shkaktojn problem stomaku, diarre enjn e ngopjes abdominale, etj. Njerzit q vuajn me zemr, mli ose veshka kshillohen t e marrin kt ila. Ilai tipik q prmban biganide quhet metformin. 82. ALFA GLUKOZ NDALUESDisa nga kto lac si pr shmbull Acarbose, ngadalsojn shprbrjen e sheqernave n zorrt duke ndrhyr n enzimn me t njjtin emr, enzimn alfa glukoz. Kjo enzim bn shprbrje e q ndodhen n ushqimet q ham. Duke ndaluar kt enzim nga funksionimi nuk bjm gj tjet randalojm rritjen e sheqerit n gjak. Efekte ansore: gazra dhe dhimbje t abdomenit, p o ashtu diarre. Nuk i kshillohet veanrisht t smurve me ulcera ose kolitis, gjithashtu shkakton pun t tepruar t mlis q mund t shkoj n dmtim t saj. 83. THISCOLIDINIDION Ilai m i ri i dal n treg. Emri n kutin e ilait: rezulin.Ky sht ilai i par q ndihmon trupin q ta prdor m mir insulinn duke stimuluar disa p t indeve t ashtuquajturat vendkalimi nprmjet t cilave glukoza hyn n qeliz nga gjaku studimet e bra n pacientt q prdorin kt ila dhe ilain e par (sulfoniluret) rezultoi jithse kishte ulje t glukozs prsri kishte rritje n peshn trupore. Ky ila ka efekte an kryesisht n mli, ka pasur bile edhe vdekje prej tij. Si dhe shkakton dhimbje, infe ksion dhe dhimbje koke. 84. INSULINAInsulina sht prdorur gjithnj n diabetin Tipi 1, n njerzit t cilt nuk prodhojn dot i Ndrsa n diabetin Tipi 2 insulina prdoret si mundsia e fundit e mbetur. N fakt rreth 2 9 % e diabetikv t Tipit 2 mjekohen me injeksione insuline. Dihet se praktikisht di abeti Tipi 2 me an t diets dhe ushtrimeve fizike nuk duhet t arrij n kt pik t injek t insulins. Pacienti q ka arritur n at faz q duhet patjetr injeksion insuline edhe si ta kuptoj m s miri rndsin e diets (perizs) dhe aktivitetit fizik, tashm nuk gjejn ca n personalitetin e tyre q ta fillojn luftn nga e para. Ata ja ln do gj n dor ila ulina e zbuluar m 1922 vepron shpejt, brenda disa orsh pasi sht marr. Insulina detyron mlin t ndaloj prodhimin e glukozs dhe t filloj prdorimin n glukozn, bile n nj far shkall detyron edhe qelizat e yndyrs rndsi sasia dhe momenti i injektimit t insulins. Me tepric dhe hum duke shkaktar hipoglicemi. Shum pak nuk ja del q t detyroj z. Pra sht shum delikat mnyra se si merret insulina. E cila ka ipoglicemi, shtim n pesh trupore dhe smundje gjaku. 88. MIOTENSe saj, detyron muskujt t q t thithin glukoz. Ka niveli i glukozs ulet s qelizat t thithin gluko dhe efekte ansore q janTiocolchicoside. Ampul 4 mg/2ml. Ampula prmban 2 ml solucion: Prbrs aktiv: Tiocolchic oside 4mg. Nj kuti prmban 6 ampula pr prdorim intramuskular. Miorelaksant me veprim qendror. Tiocolchicoside sipas disa studimeve ushtron nj aktivitet selektiv agoni st mbi receptort GABA-ergjike dhe glicinergjike. Kjo shpjegon efektin e Miotens s i n kontrakturat e tipit reflektiv, reumatizmale e traumatike, ashtu edhe n ato sp astike me origjin centrale. Miotens nuk ndryshon as lvizshmrin e vullnetshme, as akt ivitetin e muskujve respirator. Nuk ndikon n sistemin kardiovaskular. N t gjitha pat ologjit ku jan t pranishme kontraktura t grupmuskujve dhe hipertoni muskulore si trheqje muskulore, tortikolis, sindroma t dhimbshme post-traumatike ose post-oper atore. Sindroma t dhimbshme t kolons vertebrore dhe t artikulacioneve, artralgji, ce rvikobrakialgji, lumbalgji dhe lumboiskialgji, dhimbje radikulare. Gjendjet spas tike t hemiparezave me origjin vaskulare, traumatike, neoplazike, Morbus Parkison dhe parkisonizmi medikamentoz. 89. AZATRIL Azithromycin. Prmbajtja e saj sht 8 kapsula, Azitromicin dihidrat, ekuivalent me 250 miligram azitromicin, niseshte gruri E 122 dhe substanca t tjera ndihmse. Mnyra e prdo rimit bhet me rekomandim t mjekut. 90. AMOKSIKLAV Amcilinum/Acidum Clavulanicum. Tableta t veshura me film 625 mg, n blister me 10 t ableta. Prbrsit veprues jan Trihidrati i amoksicilins dhe klavulanat kaliumi. Pr far ret:do tablet 625 mg prmban 500 mg amoksicilin n formn e trihidratit t amoksicilins dhe 1 mg acid klavulanik n formn e klavulanatit t kaliumit. Amoksiklav 2x sht nj antibiotik i grupit t penicilinave (beta-laktamik). Ai sht nj antibiotik me spektr t gjer, me vep im baktericid (vrass) kundrejt baktereve t ndryshme, shkaktare t infeksioneve. Amok siklav prdoret pr trajtimin e infeksioneve t mposhtme: Infeksione t rrugve t siprme t mmarrjes; infeksione akute dhe kronike t kaviteteve paranazale (sinusit), infeksio ne t rrugve t poshtme t frymmarrjes (bronkit, pneumoni), infeksione t traktit urinar; infeksione t prziera t shkaktuara nga baktere gram negative, gram pozitive ose mikr oorganizma anaerob, infeksione t gojs dhe dhmbve (infeksione odontogenike). 91. AnalgjeziktAnalgjezikt jan ilae q lehtsojn dhimbjen pa e ulur inflamacionin. Ato jan shum efekti n uljen e dhimbjeve t lehta dhe jo shum t forta t ngjashme me at t dhimbjs s koks o it. Ato nuk kan efekte ansore si ilaet e tjera IAJS. Analgjezikt japin efekt shpejt, zakonisht brenda nj ore. lirimi nga dhimbja zgjat zakonisht nga 4 deri n 8 or. Kto i lae funksionojn duke penguar drgimin e sinjaleve dhe dhimbjes n tru ose duke penguar vet trurin q t marr sinjale. Acetaminophen, prbrsi aktiv q ndodhet n analgjezikt m . Prfshi ato q nuk kan aspirin n prbrjen e tyre si: Anacin, execedrin dhe Tylenol. Ace aminophen nuk e irriton stomakun si llact IAJS, por duhet t kihet kujdes q t mos mer ret me ilae q merren pr hollimin e gjakut. Gjithashtu nuk duhet t pihen pije alkooli k shpesh, pasi kjo shkakton q ilai t dmtoj mlin kur pihet alkool rregullisht. 92. Ilaet e quajtura COX-2Nse ju keni probleme me stomakun, ju mund t prdorni ilaet COX-2. Kto ilae ulin dhimbje t dhe kan m pak efekte ansore se aspirina dhe ilaet IASM. Ky ila ndikon n enzimn q pr on trupi q sht prgjegjs pr dhimbjen dhe inflamacionin. Ilai i till q sht aprovuar tria amerikane e shndetsis quhet Celecobix dhe n dyqan e gjeni me emrin celebrex, prd oret 200-400 mg n dit. Pra ky ila ka prparsin se nuk dmton mukozn e stomakut, si bj tjera q merren kundr dhimbjs (IAJS). 93. SULFASALAZINKy ila sht prodhuar pr t mjekuar kolitin dhe "smundja e kron-it". M shpesh prdoret p jtimin e formave t lehta t artritit reumatik. Dhe me sa duket vepron si methotrexa te, pra duke shtypur disa pjes t sistemit imunitar. Sulfasalazine kombinon salicil ate (salicylates) dhe sulfa, nuk u rekomandohet atyre me alergji ndaj prbrsve t sulf a-s. Gjithashtu mjekimi ka efekte ansore si shqetsime gastrointestinale, t vjella, dhimbje koke, plasaritje lkure. N raste shum t rralla mund t ndikoj n numrin e qelizav t bardha t gjakut. Mund t ndikoj n efektshmrin e sperms, gj q normalizohet me ndr ilait. 94. AZATHIOPRINEHyn tek ilaet q shtypin sistemin imunitar (immunosuppressive). N fillimet e veta sht prdorur pr t parandaluar mospranim q i bn organizmi organeve t transplantuara. M pas A othioprine u prdor n njerzit me artrit reumatik tek t cilt ilaet e tjera m popullore n k kan pasur asnj rezultat. Ashtu si ilaet e tjera IASM, edhe ky ila sht i vonuar n dh n e efekteve t tij. Mund t i duhen deri n 3 muaj q t filloj t jap efektet e para dhe d n 6 muaj q t jap efektin maksimal. Ka disa efekte ansore, si: marramendje, t dukt sik r do vjellsh. Meq sulmon sistemin imunitar zvoglon aftsin e organizmit pr t u mbrojtur ga infeksionet e jashtme, si: gripi, ftohje, etj. Para se t merrni kt ila merrni par asysh avantazhet dhe disavantazhet q sjell prdorimi i ilait. 95. CYCLOSPORINEAshtu si Azothioprine edhe Cyclosporine sht ila q shtyp sistemin imunitar (immunosup pressive) q sht prdorur pr t parandaluar mospranimin q i bn organizmi organeve t tra ntuara. Cyclosporine mund t mund t shkaktoj efekte ansore q fillojn me rritje t teprua t qimeve dhe me rritjen e tensionit t gjakut e deri tek probleme m serioz, si: jofu nksionim (dysfunction) t veshkave. Nuk u rekomandohet atyre q vuajn nga presioni i lart i gjakut dhe smundje t veshkave dhe mlis. Ky ila prdoret tek ata njerz ku ilae ra nuk kan patur efekt. 96. GOLD SALTSKy ila ul aktivitetin e artritit reumatik, por se si vepron saktsisht nuk dihet. Q kur ky ila u prdor n fillim e deri tani, ky ila nuk prdoret m aq shpesh si edhe m par lai ekziston si tablet, edhe si injeksion. Efektet ansore prfshijn: diarre, plasaritj e lkure, irritim t gojs. Gjat trajtimit me kt ila duhet t bhen rregullisht analizat kut dhe urins pr t kontrolluar nse ka toksicitet. 97. KORTIKOSTEROIDETKto ilae jan prodhime sintetike q imitojn hormonet e prodhuara nga gjndrat e adrenalin , t cilat ndodhen pran veshkave. Kortikosteroidet japin ulje t menjhershme dhe t fuqi shme t inflamacionit tek njerzit q vuajn me artrit reumatik. Kto prdoren m tepr n ra e krizave kur dhimbja sht e madhe. Jepen n form tabletash ose injeksionesh. Ato mund t prdoren bashk me ilaet IASM deri n momentin q ilaet IASM fillojn t japin efektin e (si e pam m sipr ilaet IASM vonojn me muaj deri sa t japin efektin e tyre). Ilai m orur nga ky grup llacsh sht Prednisone, por ka edhe shum t tjer. 98. TETRACIKLINAIlaet e ksaj familje kan gjetur prdorim n trajtimin e artritit reumatik. Kto ilae njih n prej kohsh pr aftsin e tyre pr t luftuar infeksionet. Tetraciklina nuk ka shum efekt ansore dhe merret leht. Disa studime t ndrmarra n kafsh dhe n njerz tregojn se tetr ina ka aftsin q t zvogloj numrin e disa qelizave t caktuara t sistemit imunitar, si d kimikatet q shkatrrojn lndn ndrtuese t kyeve (kartilageve). Doksicikline (doxycycline he minocikline (minocycline) jan lloje ilaesh t familjes s tetraciklins q jan prdorur t luftuar infeksionet e lkurs s fytyrs (acne) kto ilae tani po studiohen n trajtimin steoarthritis dhe artritit rumatik. 99. MODIFIKUESIT E KUNDRPRGJIGJES BIOLOGJIKENjihen ndryshe si "agjentt biologjik". Kjo kategori e re ilaesh vepron n qeliza t cak tuara t sistemit imunitar t cilat jan prgjegjs pr shkatrrimin e kyeve. N kt mnyr nuk kan efektet ansore q kan ilaet tradicionale t prdorura deri tani. Nga mnyra se s eprojn mbi sistemin imunitar kto ilae i quajn ndryshe edhe "bomba inteligjente". Prdo rimi i ktyre ilaeve po shkakton eufori n fushn e trajtimit t artritit reumatik, jo ve tm se po jep rezultate shum t mira, por edhe sepse sht nj metod krejtsisht e re mjeki Deri tani jan aprovuar dy lloje ilaesh t tilla pr prdorim t gjer: Etanercept (emri n rmaci: Enbrel) dhe Infliximab (emri n farmaci: Remicade) 100. ETARNECEPT (ENBREL)Ky ila vepron mbi faktorin tumor-nekrotik q shkurtimisht do e quajm FTN. FTN luan r olin kryesor n procesin e njtjes dhe dhimbjes s kyeve. FTN sht nj Citokin, nj lloj p n q ndihmon n rregullimin e funksioneve t shum qelizave prfshi ato q shkaktojn inflam onin e kyeve. Ilai ekziston n form injeksioni dhe merret dy her n jav. Pluhurin duhet a ruani n frigorifer (jo tek akulli). Avantazhet e ilait: ky ila prdoret n njerzit ku llact e tjera anti-reumatike, smundje modifikuese nuk kan pasur efektet e dshiruara. Gjithashtu, ilai mund t rekomandohet t prdoret edhe para se ilae t tjera t jen prdo Rezultatet jan t knaqshme. N 60-70 % t rasteve q jan trajtuar me kt ila pacientt k j lehtsim t theksuar t njtjes dhe dhimbjeve n kye. Efektet vijn shpejt n m se dy ja duhet 3 muaj q t jap efektin maksimal.