10.asansörler ve yürüyen merdivenler

8/7/2019 10.asansrler ve yryen merdivenler

1/65

BLM 10. ASANSRLER ve YRYEN MERDVENLER

Dey transport sistemleri, asansrler ve yryen merdivenler olmak zere iki anagrupta toplanabilir. Asansr, yolcularn ve yklerin bir dzeyden baka bir dzeye tayan

sistemdir. Asansrleri, a

r yk asansrlerinden ve vinlerden ay

rmak gerekir. Asansrler,bir kabin veya platformdan oluan, klavuz raylar arasnda hareket eden, iki veya daha fazladurak arasnda insan ve yolcu tayan sistemdir. Bu genel tanm etrafnda 20 den fazla asansreidi bulunmaktadr. Asansrler 100 yldan daha uzun bir zaman diliminde insanlara yksekkatl binalarda hizmet vermektedir. Yksek katl binalar var olduklar srece, tesis edilmibulunan asansrler de baz yenilemelerle varlklarn devam ettireceklerdir.

Asansrlerin yan sra yryen merdivenler de, dey transport teknii endstrisininnemli bir ksmdr. Asansrlerle ayn fonksiyonu yerine getirmesine ramen yryenmerdivenler daha basit bir mekanizmaya sahiptir. Yryen merdivenler srekli alan sistemiile yolcularn katlar arasnda tanmasn salar. Yryen merdivenler zincir mekanizmasna

bal hareketli basamaklarla yolcular tad gibi ikinci bir dili sistemi ile el bandnsenkron olarak hareket ettirir.

10.1. ASANSRLERN VE YRYEN MERDVENLERN SINIFLANDIRILMASI

Dey transport sistemleri olarak asansrleri ve yryen merdivenleri ayr ayrsnflandrlacaktr. Asansr tesislerinin snflandrlmasnda kullanm amac, konstrksiyonve tahrik yntemi gibi farkl zellikleri gz nnde bulundurulmaktadr.

A-Kullanm Amacna Gre Snflandrlmas :

nsan Asansr YkAsansr

ServisAsansr

Maden KuyusuAsansr

YatayAsansr

Snf I

Snf II

Snf III

nsan Asansrleri, zellikle insanlarn tanmasna ait, kullanma rahatl ve kabin konforusalanm olan asansrlerdir. Bir blm, tekerlekli sandalye ve sedye ile hasta tayabilecekkabin formunda olmak zere "Hasta asansrleri" adn alr.

Yk Asansrleri, daha ok yk tama arlkl, baz tiplerinde insanlarn da kullanabildii,baz tiplerinde insanlarn binmesine msaade edilmeyen, nispeten kk hzl, basit yaplasansrlerdir. Trk Standartlar Enstitsnn Mart 1989 tarihli TS 1108 StandardAsansrler- Yk tama iin- Elektrikli kapsamnda incelenmektedir.

Servis Asansr, ilk kez 1960larda elektronik olarak kontrol edilebilen servis asansrlerikullanlmaya balanmtr. Maksimum 1500 kg. kadar yaplabilmektedir. Salk kurulular

Dr C Erdem MRAKDr smail GERDEMEL MAK419 - Transport Teknii


2/65

- 2 -

ve lokantalarda kullanlan servis asansrlerinin neme ve korozyona kar dayankl, kolaytemizlenebilen hijyenik yapda olmas istenmektedir. Brolar, alveri merkezleri, bankalar,ktphaneler, hastaneler, oteller, evlerde servis vermektedirler. Bir insann samayacaboyutta olan ve tamburlu bir tahrik sistemi ile alan asansrdr.

Maden Kuyusu Asansrleri, yerin derinliklerinde elde edilen kmr, maden filizi gibimaddelerin, dey dorultuda alm olan kuyu boyunca tanarak yeryzne karlmasamac ile yaplan, ayn zamanda personelin de tand byk tama kapasiteli, yksek hzlve sade dzenli asansrlerdir. Maden kuyusu tama tesisleri veya Koepe-Mekanizmas gibiadlar verileren sistemler, genel asansr tanm ve standartlar dnda tutulmutur.

Yatay Asansrler, havaalanlarnda, hastane ve niversite komplekslerinde 30 yl aknsrede kullanm imkan bulan ve Otomatiknsan Tama (Automated People Movers) olarakda isimlendirilen insan tama sistemleridir. Ksaca APM olarak bilenen yatay asansrler,rayl yollar zerine monte edilmi, tek veya birka tama biriminden oluan otomatiksrcsz tama sistemleridir. Bu sistemler yksek kaliteli servise ve saatte 2000 ila 25000kadar yolcu tama kapasitesine sahiptirler.

B- Konstrksiyon ve Tahrik Yntemine Gre Snflandrlmas :

Halatl Paternoster Hidrolik

Tamburlu

Tahrik Kasnakl

Redktrl

Redktrsz

Kremayerlive Vidal

Eimli(trmanan)

ndirekt

Direkt

Merkezden

Yandan

Halatl Asansrler, konvansiyonel asansr tesisleridir. Katlar arasndaki insan ve yktamacl halatl donanmlar ile salanmaktadr. Ksa mesafeli ve dk kapasiteli

tesislerde (servis asansr gibi) tamburlu vin mekanizmasndan yararlanlr. Tamayksekliinin artt binalarda ise srtnme bandan yararlanan tahrik kasnakl sistemlerkullanlmaktadr. Deiik tama kapasitelerinde almaya imkan veren halatl sistemlerde 2m/s altndaki alma hzlarda redktrl (sonsuz vida veya planet mekanizmas) alternatifakm motorlu; stndeki alma hzlarnda ise redktrsz doru akm motorlu dizaynlarkullanlmaktadr.

Redktrl Asansrler, asansr tahrik gurubunda AC motor ve bir redktrbulunmaktadr. Bylece kabin hz, genelde bir sonsuz vida mekanizmas ile ayarlanr.Bu tip asansrler, 10 kg dan 14000 kg kadar kapasitelerde; 0.125 m/s den 2.0 m/s kadar

h

zlarda kullan

l

rlar. Dili mekanizmal

asansrler, 10 -12 katl

ofis binalar

nda ve 25katn altnda bulunan apartmanlarda kullanlr.



3/65

- 3 -

Redktrsz Asansrler, 1903 ylnda ilk defa Newyork'da BEOVER binasnda tesisedilen bu asansr, genellikle yksek katl binalardaki yksek hzl asansrdr. Buasansrlerin hz 2 m/s den fazladr. Dili arksz tahrik asansr byk hacimli vedevir says dk olan DC motordan oluur. Asansr bir stator ve kontrol nitesitarafndan idare edilir

Paternoster (Srekli alan) Asansr, birbirine arka arkaya bal kabinleri srekli harekethalinde iken binilip/inilerek kullanlan asansr tesisidir. Bina katlarnda kaplarnbulunmad paternosterlerde, kabinler 1 veya 2 kiilik olup 4 m - 4,5 m aralklarla klavuzlariine alnm lamelli zincirlere baldr. k ve ini taraf kabinleri katlardan yan yanageerler. Hz en fazla 0,3 m/s dir. Paternosterler, katlar arasnda trafiin youn ve srekliolduu, devlet daireleri, idare binalar, endstri kurulular gibi yerlerde stnlkgsterilmitir. 60 metre ykseklie kadar yaplabilir. Tama kapasiteleri ortalama saatte 500kiidir.

Hidrolik Asansr, tahrik yeteneinin hidrolik pompa nitesi tarafndan saland asansrdizayndr. Hidrolik yann bir pompa ile kaldrma pistonlarna iletildii ve kabinin direktveya indirekt olarak pistonlar ile hareket ettirildii sistemdir. Kaldrma yksekliini arttrmakiin palangal donanm da uygulanmaktadr. Yksek tama mesafelerinde sadece indirektsistemler kullanlabilir. ndirekt sistemlerde kabin hz silindir hznn iki kat olduu iinyksek hzlarda indirekt sistemler daha avantajldr. Kaldrma kapasitesi 20 ton'a kadararttrlabilir.

Kremayerli ve Vidal Asansr,; bir vidal mil aracl ile krikoya benzerekilde, kabininhareketinin saland kk kaldrma ykseklikleri ve dk hzlarda alan asansrlerdir.Vidal mildeki otoblokajdan dolay, kabinin aa dme tehlikesi yoktur. Kremayerli

asansrler ise, daha ok inaat ilerinde d ephe ile ilgili almalar iin kullanlmaktadr.Kremayerli ksm istenildii boyda ayarlandndan, inaat ykseklii arttka asansrn seyirmesafesi ayarlanabilmektedir.

Eimli (Trmanan) Asansr, insan ve yk tamasnda kullanlacak asansrlerin 90dereceden farkl konumda altrld asansr tesisleridir. Eimli binalarda, ak alanda dikyamalarda kullanlan eimli asansrlerde konvansiyonel asansrlere oranla daha fazla alanve zel donanm gerekmektedir. 7 eimi aan yerlerde ayaktaki yolcularn kalk / duruhareketlerinden etkilendiinden hz snrldr.

C - Yryen Merdiven ve Bantlarn Snflandrlmas

Kapal MekanTipi

Ak AlanTipi

TnelTipi

Spiral Tip YryenBant

Kapal Alan Tipi, 1950 li yllarda balayan kullanmlar ilk nceleri spermarket ve tren /metro istasyonlar ile snrl iken, gnmzde ofis binalarnda, hastanelerde, alverimerkezlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Srekli alan basamaklardan oluan ve tekbir kat gemek iin 30-35 eimlerde alan sistemlerdir. Kapal mekanlarda kullanlanyryen merdivenler, genellikle bir ini bir k olarak bina iindeki avluda tesis edilirler.



4/65

- 4 -

Yryen merdivenler elik konstrksiyonu katlararas bolua yerletirilen ve sadece tabanile tavan demelerinden desteklenmektedir.

Ak Alan Tipi, metro istasyonu, alveri merkezi girii, yeralt otopark girilerindekullanlan yryen merdivenlerdir. Ak alanda altndan gnenlarna ve yal hava

artlarna kar dayankl olarak dizayn ve montajlar yaplmaldr. Kapal alanda alanlaraoranla daha kaba yapl ve korozyona kar dayankl olmaldr.

Tnel Tipi, zellikle metro istasyonlarnda rastlanan yryen merdiven tipidir. Tek ini veyaini/k olarak kullanlmaktadrlar. Basamak seviyesinden tnel tavan arasnda en az 2.3metre mesafe olmaldr. Birden fazla destek noktasndan zemine tespit edilmi olan yryenmerdivenlerdir.

Spiral Tip, lks otel ve imerkezlerinin lobilerinde kullanlan deiik yrngelerde hareketlibasamaklardan olumu zel tip yryen merdivendir.

Yryen Bant, modern ehirlerin havalimanlar, tren ve metro istasyonlar, alverimerkezleri, sergi salonlar gibi mekanlarnda grlen yksek insan akn karlamak iinyryen bantlar kullanlr. Havalimanlarnda ve spermarketlerde karmza kan yryenbantlar, srekli alan bantlarn insanlarn tanmas yan sra yklerin de tanmasndakullanlr. Hafif eimli yerlerde ve kat boyunca alan yryen bantlar tama kapasitesibakmndan yryen merdivenlerden daha avantajldr.

10.2. ASANSR TRAF VE HESABI

Bina trafii, binada yaayanlarn veya o anda binada bulunanlarn katlar arasnda veya

giriten dier katlar arasnda yapt hareketliliktir. Asansr trafii ise, bina trafiine uygunolarak, asansrden hizmet talep eden insanlarn bina iinde ulamn dzenleyen kurallartopluluudur. Asansr trafii maksimum sayda insann minimum bekleme zamanndaistenilen katlara ulatracakekilde hesaplanmal ve kan sonuca uygun kontrol sistemiyletehiz edilen asansr tesisi dizayn edilmelidir. Trafik analizlerinin yaplmasndakinedenlerden biri, insanlarn katta bekleme srelerini en aza drmek, konfor salamakamacdr. Katta bekleme sreleri 20 saniye iyi, 25-30 saniye orta, 30-45 saniye kt olarakdeerlendirilebilir.

Kabine binenler iin yolculuk sresi de ok nemlidir. ok katl bir binada kabinsaysnn snrl ve her katta durduu varsaylrsa yolcular iin bu durum rahatszlk vericidir.

Binann kullanm amacna gre yolculuk sresinin 60 ila 90 saniye arasnda olmasnn enkonforlu hal olduunu gstermektedir. Katta bekleme sreleri, kullancnn ar dmesinebasmasyla balar, asansrn bu arya cevap vermesiyle son bulur. Bu sre ne kadar ksaolursa, trafik analizinin o derecede iyi yaplm, asansrn kapasite ve hznn iyi seildiinigsterir.

TS 1918 Standard ile 20 Aralk 1995 tarih ve 22499 sayl Resmi Gazetede yaynlananAsansr Ynetmelii uyarnca binalarda tesis edilecek asansrlerin proje aamasnda trafikhesabnn ve analizinin yaplmas ve hesap sonucu kabin adedi ve kapasitesine uygunasansrlerin binalara tesis edilmesi hkmleri getirilmitir.

a)

Binada bulunan insan say

s



5/65

- 5 -

Asansr tesisinden faydalanacak insan says trafik hesabnda ilk admdr. Bunun iin binannkarakteristikleri bilinmelidir. Tablo 47de deiik binalarda bulunan insan saysna ait bilgilerverilmitir.

( )B n b= + 1

n : binada bulunan daire (veya oda) saysb : binada srekli bulunan insan says (Tablo 1): ilave art oran b 200 kii = % 30

b > 200 kii = % 25

Tablo 1. Binada srekli bulunan insan saysBina Tipi* b

her dairede ilk yatak odas 2Konut**

dier yatak odalarnn her biri iin 1Otel her yatak iin 1

merkezi alma alann her 12 m2 si iin 1Okul snf odalarnn her 10 m2 si iin 8Hastane her yatak odas iin 3

* Servis asansrleri bu deerlerin dndadr.** Dier blmler ve mutfak hesaba katlmayacaktr.

b) Asansrn bir seferi iin gerekli seyir zamanAsansrn tek bir kabinin bina iinde evrimi iin geen zamann hesabdr. Gerekli seferzaman, kabinin bir seferinde urad ortalama en yksek dn kat iin geen zaman.durduu katlarnda harcad zaman ve kabine yolcu transferinde harcad zamann

toplamdr.

T H t S t PR v s= + + + t p2 1 2( )

Burada,H : en yksek dn kat (Tablo 2)tv : katlararas gei zaman [s]S : muhtemel durak adedi (Tablo 6)ts : durma zaman [s]P : kabin yolcu adedi (Tablo 7)tp : yolcu transfer zaman [s] (Tablo 8)

En yksek dn kat H, Tablo 2den kolaylkla bulunabilecei gibi verilen eitlikyardmyla deiik kabin kapasiteleri iin hesaplanabilir.

Tablo 2. En yksek dn kat H N

i

N

P

i

N

=

=

11



6/65

- 6 -

Kabin kapasitesi (P)Ana girizerindekikat adedi

4(3.2)

6(4.8)

8(6.4)

10(8.0)

12(9.6)

16(12.8)

20(16.0)

24(19.2)

5 4.4 4.6 4.7 4.8 4.9 4.9 5.0 5.06 5.2 5.4 5.6 5.7 5.8 5.9 5.9 6.0

7 6.1 6.2 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.98 6.9 7.1 7.4 7.5 7.6 7.8 7.9 7.99 7.7 7.9 8.2 8.4 8.6 8.7 8.8 8.9

10 8.5 8.7 9.1 9.3 9.5 9.7 9.8 9.911 9.3 9.6 10.0 10.2 10.4 10.6 10.7 10.812 10.1 10.4 10.8 11.1 11.3 11.5 11.7 11.813 10.9 11.2 11.7 12.0 12.2 12.5 12.6 12.714 11.7 12.1 12.6 12.9 13.1 13.4 13.6 13.715 12.5 12.9 13.4 13.8 14.0 14.3 14.5 14.716 13.3 13.7 14.3 14.7 14.9 15.3 15.5 15.6

17 14.1 14.5 15.2 15.6 15.8 16.2 16.4 16.618 14.9 15.4 16.0 16.5 16.8 17.1 17.4 17.519 15.7 16.2 16.9 17.4 17.7 18.1 18.3 18.520 16.5 17.0 17.8 18.2 18.6 19.0 19.3 19.421 17.3 17.9 19.6 19.1 19.5 19.9 20.2 20.422 18.1 18.7 19.5 20.0 20.4 20.9 21.1 21.323 18.9 19.5 20.4 20.9 21.3 21.8 22.1 22.324 19.7 20.3 21.2 21.8 22.2 22.7 23.0 23.2

N = ana giri zerindeki kat adedi

Asansr hz Tablo 3den bina tipi ve kat adedine gre seilebilir. Katlararas gei zaman, h

katlararas mesafe [m] olmak zere,

th

vv= [s]

Tablo 3. Kabin hzlarBina Tipi Kat Adedi Hz [m/s] Bina Tipi Kat Adedi Hz [m/s]

8 0.63 6 1 8 1.0 10 1.2 - 1.5

12 1.2 - 1.5 15 2.0 16 2.0 20 2.5

Konut

20 2.5

Otel

20 3.0 5 1

10 1.2 - 1.5 15 2.0 20 2.5

Brove

Merkezi 20 3.0

Kabinin bir durak katnda durmas esnasnda harcanan zamanlarn toplamdr. Kapalma ve kapanma zamanlar kap tipine ve kap geniliine gre Tablo 4de, tek kat gemesresi de asansr hzna gre Tablo 5de verilmitir.

t t t t ts a k g= + + v [s]

Burada,



7/65


8/65

- 8 -

Tablo 7. Kabin yolcu adedi

Kabin yk [kg] 320 480 640 800 1040 1280 1680 2080 2640Yolcu adedi 4 6 8 10 13 16 21 26 33

Tablo 8. Yolcu transfer zamanKap genilii [m] tp [s]

< 1 2.2 1 2.0

c) Gerekli asansr (kabin) saysBir asansrn (kabinin) 5 dakikada yapt seferde tayaca insan adedi hesaplandktansonra gerekli asansr (kabin) adedi bulunur. Asansr mhendisleri tarafndan yaplandeneyler ve aratrmalar neticesinde asansr tesisinin, asansr trafiinde en kritik olan 5

dakikalk sre iinde oluan talepleri karlamas halinde btn gn iinde sorunsuz hizmetverecei ispatlanmtr. 5 dakikada yaplan seferde tanan insan adedi,

( )R

P

TR=

5 60 0 8.

Asansr her zaman tam kapasite ile almad ve binada eitli sebeplerden dolay yaayaninsanlarn %80ni hesaplamalara etkin olarak katlmaktadr. Asansrlerin grup kumandalolmas halinde (n grupta bulunan kabin adedi) olarak hesaba katlr. Eer

grupta farkl kapasiteli kabinler bulunursa,

n/TT RR =

=

RR T/1

1T ile hesaplanr.

Gerekli kabin adedi, 5 dakikada tanacak yolcu oran (k) ile binada bulunan insansaysna ve bir seferde tanan insan saysna gre bulunur. k oran Tablo 9da bina tipinebal olarak verilmitir.

LB k

R=

Tablo 9. Tanacak insan yzdesiBina Tipi Standart Ykseltilmi1)

Konut % 5 % 7

Otel % 10 % 15oklu % 13 % 17

merkezi Tekil % 15 % 20Okul % 15 % 25Hastane % 8 % 10

1) Yksek binalardaki asansrlerin hesab iin ykseltilmideerlerin seilmesi tavsiye edilir.

rnek Hesap. Ana giri kat zerinde 12 kat bulunan konutun, her katnda 4 daire ve her

dairede 3 yatak odas, 1 salon vardr. Binann katlararas mesafesi 3 metredir. Kat kaps



9/65

- 9 -

olarak ortadan alan ve genilii 900 mm olan kap seilmitir. Bu bina iin gerekli asansrkabin says ile kapasitesi seimi.

Binada bulunan insan saysTablo 1den bir daire nfusu : b = + =2 2 1( ) 4 kii

( ) ( ) 25043.01412b1nB =+=+= kii

Gerekli seyir zamanTablo 2den en yksek dn kat : H = 10.1Tablo 3den 12 katl konut iin hz : v = 1.2 m/s

Katlararas gei zaman : th

vv= = =

3

122 5

.. s

Tablo 4den kap alma zaman : ta = 2.3 sTablo 4den kap kapanma zaman : tk= 2.9 sTablo 5den tek kat geme zaman : tg = 6.5 s

Durak katnda harcanan zaman : t s = + + =2 3 2 9 65 2 5 9 2. . . . . sTablo 6dan muhtemel durak adedi : S = 3.5Tablo 7den kabin kapasitesi : P = 4 kii (seildi)Tablo 8den yolcu transfer zaman : tp = 2.2 s

TR = + + + =2 101 2 5 35 1 9 2 2 08 4 2 2 1056. . ( . ) . ( . ) . . s

Kabin adedi

5 dakikada tanan insan says :( ) ( )

RP

TR=

=

=

5 60 08 300 08 4

10569 09

. .

..

Tablo 9dan tanacak insan yzdesi : k = % 5

LB k

R=

=

=

250 005

9 09138 1

.

.. kabin seilebilir.

Kabin kapasitesi P = 6 kii seilseydi,

H = 10.4 ; S = 4.1 ; TR= 120.04 s ; R = 11.99 ;104.1L = kabin bulunurdu.

Bu durumda kabin kapasitesini arttrmann byk bir faydas olmayacaktr. Bu bina iin 4kiilik tek kabin yeterlidir.

10.3 ASANSR MEKANK DZAYNI

Yaygn olarak binalarda tesis edilen halatla tahrik edilen asansrlerin genel blmleriile kullanlan makina paralar ile ekil 1'de gsterilmitir. Belli balca blmleri iseunlardr :



10/65

- 10 -

ekil 1. Asansr tesisine ait blmler

Hz reglatrgerme dzeni

En alt kat alteri

Tampon asisi

Tampon

Kesici

Kar arlk ray

Kat kaps

Kabin iskeleti

Kap

Parat dzeni

Fleksible kablo

Kar arlk

Kabin etei

Son kat alteri

Kap mekanizmas

Saptrma

Hz reglatr

Asansr makinas

Kumanda panosu

PatenlerAsk halatlar

Klavuz raylar

Motor jeneratr

Kontrol paneli

Asansr Kuyusu (Boluu), asansr hz ve kabin boyutlarna gre dizayn edilen ve kabin ilekar arln dey dorultu boyunca iinde hareket ettii, etraf yanmaya kar dayanklduvarlarla evrilmi olan boluktur. Kabinin en son duraklarda bulunma durumuna gre, stteve altta belirli miktarlarda emniyet boluklar vardr. st bolua baca, alt bolua kuyu adverilebilir. Asansr boluu duvarlar tabandan tavana kadar tula, beton perde, elikkonstrksiyon ile yaplm olmaldr. Kuyu duvar malzemesi olarak ahap malzeme kesinliklekullanlmamaldr. ki veya daha fazla kabin ayn kuyu iinde altrlacaksa, iki kabinarasna koruyucu bir paravan konulmaldr (ekil 2).

Makina Dairesi, asansr makinas ve kumanda tablosunun, ana alter, hz reglatr vesaptrma makarasn da bulunduu kapal mekana makina dairesi denir. Makina dairesi, okkez asansr boluu stnde olduu gibi, altta veya yanda da yaplabilir. Makina dairesi detkenlerden korunmu, rutubetsiz, yeteri aydnlkta (en az 200 lx), gei yolu ve kaplarn enaz 1.8 metre yksekliinde ve 0.6 metre geniliinde olduu, iyice havalandrlm, ortamscakl 5C ila 40C olmal ve amayan kapal mekan olmaldr. Binann kullanm zelliineve makina dairesinin konumuna gre ses ve titreimleri absorbe edici ekilde dizaynedilmelidir. Makina dairesinin bir kaps veya kapa bulunmal ve kilitli olarak durmaldr.Makina dairesi demesinde, zemin mukavemeti 350 daN/m2 olacakekilde tayc elaman

olarak elik konstrksiyon veya betornarme kullanlmaldr.



11/65

- 11 -

ekil 2. Asansr boluunda braklmas gereken mesafeler

Asansr kabini, yk ve insanlarn katlar arasnda tanmasnda kullanlan elik profil iskeletiile ask halatlarna bal, kapl veya kapsz olabilen elik konstrksiyonlardr. Kabinlerelik bir zemin ve tayc bir iskeletten meydana getirilir. Kabin iskeleti yan duvarlar vetavanla kaplanarak kapal bir hacim yaratlr. Kabinler asansr trafik durumuna ve tadklaryk miktar ve cinsine gre ekillendirilir. Kabin, duvar ve tavan kalnl en az 2 mm satanolmal eni ve boyu arasnda en az 0.5 oran bulunmaldr. Kabin malzemesi olarak farklmalzemeler kullanlabilir ancak aranacak temel nitelik salamlk ve kolayca tutumamaldr.Korumal camlarn kalnl en az 4 mm, telli camlarn kalnl ise en az 6 mm olmaldr.Kabin konstrksiyonlarekil 3'de grlmektedir.

Kabin

st kiri

Yan destek

Platform

ekil 3. Kabin konstrksiyonlar



12/65


13/65

- 13 -

Klavuz raylar, asansr tesisinde kabini ve kar arl dey hareketlerde ayr ayrklavuzlamak ve yatay hareketlerini minimuma indirmek, parat tertibatnn almasdurumunda kabini durdurmak maksadyla kullanlr. Kabin ve kar arln deydorultularn korur, dnmesini engellerler. Ayn zamanda, parat dzeninin kabini tutmakiin kullanaca elemanlar raylardr. Genellikle souk ekme elik T-profilleri kullanlr.

Kar arlk iin, gergin yuvarlak profili elik ubuktan, ya da kebentten yaplabilir.Asansr klavuz raylar ve balama pabular TS 4789 (4/1986) da ele alnmtr. ISO 7465standardnda verilen souk ekilmi ve ilenmi ray ekil 6da verilmitir

A grn

ekil 6. Asansr klavuz raylar

Kar Arlk, kabin arln ve tam ykn de 0,4 ya da 0,5'ini karlayacak deerde seilir.

Kolay tanabilmesi ve miktar ayarlanmas bakmndan birbiriyle balanabilecek dkme

demir paralar halinde yaplr. Kar arlk elik bir ereve yardmc arlklar ve elik

ereveye tutturulmu ynlendirme elemanlarndan olumaktadr. Yardmc arlklar

genellikle dkme demirden veya elik levhalardan imal edilebilir (ekil 7).

ekil 7. Kar arlk



14/65

- 14 -

Ask Eleman, asansrlerde genellikle yk tayc elemanlar elik tel halatlardr. TS 1918/7veya DIN 3058 Seale tipi halatlar asansrde yaygn olarak kullanlmaktadr. nsan tayanasansrlerde en az iki halat kullanlmal ve halat ap 8 mm'den az olmamaldr. elik telhalatlar, zamanla eskimekle beraber, ani olarak kopmaya, kar gvenli elemanlardr.Periyodik muayenelerle, kullanlamayacak duruma gelip gelmedikleri test uygulanarak

anlalr. letme mrleri, asansrlerde artlara gre deiik olarak 5-15 yl kadardr.

Hz reglatr, asansr ini hz, nominal deerini %25 kadar at takdirde, parattertibatn harekete geirerek, parat frenini etkiler ve motor cereyann keser. Hz reglatrasansr boluunun st tarafnda, makina dairesinde bulunur. Reglatr halat kabininhareketini, reglatr kasnana iletir. Ar hz halinde sktrlan bu halat paratmekanizmasn harekete geirir. Hz reglatrleri genellikle "hz snrlayc" olarak grevyaparlar. Ancak hz dzenleyen hz reglatr eitleri de yaplmtr. Hz reglatr veparat dzeninin alma prensibi ekil 8'da gsterilmitir.

Reglatr halat

Parat dzeni

Kabin iskeleti

Balantlar

st kiri

Hz reglatr

ekil 8. Hz reglatrnn alma prensibi

Hz reglatrleri yaplar bakmndan iki farkl eitte asansr tesislerindekullanlmaktad: (a) Sarkal reglatr, (b) Savrulma arlkl reglatr.

Son kat alterleri, kabin en alt ve en st durumlarn snrlar, kabine tesbit edilirler veyamakine dairesi zeminine yerletirilirler ve kabin tarafndan alitrlrlar. Birinci hal genellikleyksek hzl asansrlerde, ikinci hal ise dk hzl asansrlerde kullanlr. Son katalterlerinin gerek kontrol devresini gerekse motor ana devresini kesen tipleri vardr.

Parat Tertibat, halat kopmas veya ini hznn ar derecede artmas halinde, asansrklavuz raylar zerinde frenleyerek durdurur. Kabinin st veya alt kirilerine yerletirilir.Elektrikli, hidrolik veya pnmatik sistemler gvenli olmadndan mekanik olarak alrlar.Ani frenleyerek ksa mesafede durdurma, atalet kuvvetleri yznden gerek insan, gerekse



15/65

- 15 -

tayc elemanlar zerinde zararl etki yapacandan, yumuatc ve kaydrc parat freniuygulanr. 0,85 m/s asansr hzna kadar kullanlan sert fren etkilerinden baka, klavuzraylar da zedeleyebilirler. Parat tertibatnn kabin hzna bal olarak kullanlan balca ikitr vardr.

Ani Olarak Etki Eden Parat Tertibat

Kademeli Olarak Etki Eden Parat Tertibat(Mekanizmas)

Tamponlar, Arza yznden en alt durakta durmayp yoluna devam eden kabin ve kararln zemine arpn yumuatmak zere, asansr hzna gre, elastik, yay veya hidrolikelemanlarlar kullanlr. Asansr tesislerinde kabinin ve kar arln altna ayr ayryerletirilen tamponlar snfta ele alnmaktadr.

Elastik tamponYayl tamponHidrolik tampon

(a) (b) (c)

ekil 9. Tamponlar

Asansr makinas, genellikle elektrik motorlu ve tahrik kasnakldr. Redktrl veredktrsz olmak zere iki eidi vardr. Sonsuz vida mekanizmasnn, sessiz almaskk hacimde byk evrim oran salamas ve dk veriminin frenlemeye yardmcolmas ynnden asansrde yaygn kullanmn salamtr. Asansrde kullanlan elektrikmotoru, zel yaplm, kaymal Ward-Leonard grubu eleman olarak, doru akm motoru yeralr. Bu durumda asansr hz istenildii gibi ayarlanarak rahat bir ivmeli haraket salanabilir.

Tek devirli asenkron motorlar, hz az olan asansrlerde kullanlr. 0,75 m/s'den fazlahzl asansrlerde, zellikle duru srasndaki negatif ivmeli hareketin verdii rahatszlazaltmak iin, kutup says deiebilen "ift devirli" motor uygulanr.

Asansr makinas olarak kullanlan redktrl ve redktrsz makinalar ekil 10agrlmektedir. Asansrlerde redktr olarak, yaygn olarak kullanlan sonsuz vidamekanizmasnn dnda planet mekanizmalar da kullanlmaktadr. ekil 10cde redktrlve redktrsz makinalarn karlatrlmas yaplmaktadr.

Redktrl

Redktrsz



16/65

- 16 -

(a) redktrl (b) redktrsz (c) Karlatrma^

ekil 10. Asansr makinalar

Elektrik Donanm, makina dairesinde, bir tablo zerinde ana alter ve sigortalar bulunur.

Elektrik motorunun altrlmas, otomatik frenin gevetilmesi, aydnlatma, emniyet vekumanda dzenleri iin eitli devreler dzenlenir. Kumanda devrelerinde ve kabinde 250voltun zerinde gerilim bulunmamaldr. Btn metal elemanlar ayr ayr topraklanr. Raylartopraklama iletkeni olarak kullanlamaz.

Kumanda Dzeni, asansrlerin kolay, rahat, dzenli ve gvenli bir ekilde kullanlmalariin kumanda sistemleri gerekletirilir. kumanda verilmise bu zaman sonunda asansr dkumandaya uyarak hareket eder. Modern asansr kumanda panosuna ait rnek ekil 68'degsterilmitir.

G nitesi

KontaktrBalantlar

Rleler

Ana alterBaskl devreler

ekil 11. Asansr kumanda panosu

10.4. ASANSR DZAYN PARAMETRELER

Srtnmeli tahrikli asansrlerde kabin ve kar arlklarn bal olduu elik tel halatile kasnak arasndaki srtnme etkisinden yararlanlarak hareket salanr. Asansr tesislerindetahrik kasnaklar sahip olduklar avantajlar nedeniyle tercih edilirler

1. Kasnak boyutu tama yksekliinden bamszdr.2. Boyutlar daha kk olabildiinden konstrksiyon daha hafiftir.3. Kabinin veya kar arln herhangi bir nedenle hareketsiz kalmas

durumunda halat kollarnda ar bir yklenme veya boalma grlmez.4. Halat says ok miktarda alnabildiinden yksek emniyeti salamak ve kk

kasnak ap kullanmak mmkndr.

Asansrlerin balca teknik parametreleri Q ykne (kg) ve nominal hza V (m/s) gredeerlendirilir. Asansr tahrik grubunun elemanlar bu parametrelere gre hesaplanr veseilir. Nominal hzlarn seiminde R5 (Renard 5) serisinden, ykler iin R10 serisindenfaydalanlr. Kabin hzlar Tablo 10da, kabin anma ykleri ve platform alanlar Tablo 11den

alnabilir.



17/65

- 17 -

Tablo 10. Asansr kabin hzlarHzlar V [m/s]

(R5 serisinden) 0.25 ; 0.40 ; 0.63 ; 1.00 ; 1.60 ; 2.50 ; 4.00 ; 6.00(R10 serisinden) 2.00 ; 3.15 ; 5.00

R5 10 1 65= = . ; 25.11010R 10 ==

Tablo 11. Kabin anma ykleri ve platform alanlarKabin Net Platform Alan Kabin Net Platform Alanyk A17 EN81 EN81 yk A17 EN81 EN81[kg] [m2] [m2] [adet] [kg] [m2] [m2] [adet]100 0.30 0.40 1 800 2.02 2.00 10160 0.47 0.45 2 1000 2.43 2.40 13250 0.71 0.75 3 1250 2.92 2.90 16315 0.88 0.95 4 1600 3.55 3.56 21450 1.22 1.30 6 2000 4.22 4.20 26630 1.64 1.66 8 2500 4.99 5.00 33

EN81 standardndan 2500 kg zerindeki her 100 kg yk iin kabin alanna 0.16 m2 veA17.1 kodu ise 0.15 m2 ilave edilecei not edilmitir. Tek bir yolcu arl iin EN81standard 75 kg alnmas tavsiye edilmitir. Asansr mekanik dizayn iin gerekli dierparametreler ise unlardr :

a) Toplam seyir mesafesi ile durak adedib) Asansr kuyusu ile kabin ve makina dairesi boyutlarc) ebeke voltaj, saatteki altrma says ile yk faktr

d) Kontrol sistemie) Kat ve kabin kaplarf) Bina iindeki asansr says ve konumug) evre artlar

10.5.ASANSR MEKANK HESAPLARI

Halat donanml bir asansr tesisinin mekanik hesaplar aada ilem sras ile elealnmtr. Hesaplar ve seimi yaplacak elemanlarunlardr.

a) Ask halatlar

b) Tahrik ve saptrma kasnaklarc) Halat donanmd) Kar arlke) Tahrik kabiliyetif) Elektrik motoru ve dili kutusug) Fren tertibath) Kabin ve kar arlk klavuz raylari) Parat dzenij) Tamponlar

Srtnmeli tahrik prensibine gre al

makta olan asansr tahrik grubu elemanlar

n

nseim ve hesaplama esaslarnda tama kapasitesi (insan says) ve asansr hz giri deerleri



18/65

- 18 -

olarak alnmaktadr. Standartlarda beher insan arl 75 kg olarak esas alnarak, sisteme etkieden arlklar hesaplanmaktadr. Tama kapasitesi, i insan arl olmak zere,

iQ = 75

Kabin arl ise, tama kapasitesine veya insan saysna bal olarak Tablo 12denseilmektedir.

Tablo 12. Tama kapasitesine gre kabin arlklarnsanSays

KabinYk

Kabinal

nsanSays

KabinYk

Kabinal

2 160 250350

10 800 8001200

4 315 400600

16 1250 10001600

6 450 550800 21 1600 15002000

8 630 7001000

33 2500 20004000

Kar Arln Tayini

Kar arlk, kabinin arlnn ve seilmi ykn bir ksmn ( % 45 ila % 50 si cvar)ile bulunur. Yksek katl binalarda ise bu arla, dengeleme durumundaki hareketlihalatlarn ktlesi de eklenir.

G K Q H

qK = + + 4

Burada , : ykn kar arlk tarafndan karlanan yzdesi ( % 45 - 50)H : kabin tarafndan alnan mesafe [m]q : hareketli halatn birim metre bana arl [kg/m]

ounlukta asansr mekanik hesaplarnda bu deer yaklak olarak :

G KQ

K = + 2

hesaplanr.

Asansr Halatlarnn Hesap Esaslar

Asansrlerde kabin ve kar arlklar kasnak zerinden tahrik edilebilmesi iin en az 4adet elik tel halatlar ile aslrlar. Asansr tesislerinde 6 x 19 veya 8 x 19 SEALE tipi halatkullanm yaygnlamtr. Asansrlerde apraz sa sarml halatlar (yani SEALE tip s/Z)kullanlr. Bu halat iin kopma gerilmesi deerleri 1570 N/mm2 veya 1770 N/mm2 olarakalnr. EN81 standardna gre en kk halat ap 8 mm ; ABD de ise A17.1 koduna gre enkk halat ap 9 mm olmaldr.

Tahrik kasnann apn hesaplayabilmek iin ilk olarak ask halat apnnhesaplanmas ve standart ap deerinin seilmesi gerekmektedir. Ask halatlarnn hesabnda



19/65


20/65


21/65

- 21 -

+

++

=g

b1G

i

KQS Hmax

buradaQ : tanan yk ( Q = 75 n ) [n : insan says]

K : bo kabin a

rl

[kg] (Tablo 16dan)GH : halat arl1 [kg]

i : halatlama faktrb : kabin ivmesi [m/s2]g : yer ekimi ivmesi 9.81 m/s2

Tablo 16. Kabin arlklar

nsan Kabin Kabin nsan Kabin KabinSays Yk al Says Yk al

2 160 250350

10 800 8001200

4 315 400600

16 1250 10001600

6 450 550800

21 1600 15002000

8 630 7001000

33 2500 20004000

Halat arl deeri ilk hesaplarda tahmini bir deer seilmekte, kesin halat apseiminden sonra hesap yenilenmektedir. Asansr ivmesi ise, hza bal olaraktanmlanmaktadr.

v13.0v67.0b 2 +=tek bir halatta meydana gelen kuvvet

SS

nmaxmax=

ve Tablo 16dan seilen halat iin emniyet katsays ile halatn kopma kuvveti bulunur.

= maxB SSTS 1918 standardnda Fy 7de verilen 6 x 19 SEALE ve Fy 8de verilen 8 x 19

SEALE tipi halat tablolarndaki 1570 veya 1770 N/mm2

kopma mukavemeti deerleri iinverilen Ft teorik kopma mukavemetine uygun halat ap seilir. Seilen halatn iletmedurumuna gre emniyet katsays

=F

St

max

ile kontrol edilir.

Dosdoru, asansr tel halatlarnda Seale kordonlu halatlarn kullanldn belirterek,asansr tel halatlarnn krlmaya kar emniyet katsaylarn asansr hzna gre Tablo 17degrld gibi ifade etmitir (Dosdoru, 1982).

1 Halat arl GH = L q ; burada halat uzunluu L, n halat adedi , k kat adedi olmak zere: L = n ( 2 + k 3)



22/65

- 22 -

Tablo 17. Asansr tel halatlarnn krlmaya kar emniyet katsaylar B

Asansr hz [m/s] 0.3 0.5 0.85 1.2 1.5Yolcu 12 13 14 15 16TamburluYk1) 8 9 10 11 12Yolcu 16 17 18 19 20Tahrik

kasnakl Yk1) 11 12 13 14 15Yolcu 16 18 20 22 24Tahrik

kasnakl2) Yk1) 14 15 16 17 181) Operatrsz yk asansrleri iin2) Kabin halatlara yayl olarak asl

TS 1918 standardnda Fy 7de verilen 6 x 19 SEALE ve Fy 8de verilen 8 x 19SEALE tipi halat tablolarndaki 1570 veya 1770 N/mm2 kopma mukavemeti deerleri iinverilen Ft teorik kopma ykne uygun halat ap seilir. Seale halatlarn minimum kopma

ykleri ve halat aplar, halat yaplarna bal olarak Tablo 18 ve Tablo 19da verilmitir.

Tablo 18. 6 x 19 Seale halatn minimum kopma ykleri (TS 1918 / 7)Elyaf zl Halat elik Tel zl Halat

Teorik kopma yk [kN] Teorik kopma yk [kN]Kopma muk. [N/mm2] Kopma muk. [N/mm2]

Halatap[mm]

Arlk

kg/m 1570 1770 1570 1770

Arlk

kg/m

Halatap[mm]

8 0,238 38,7 43,6 44,9 50,6 0,262 89 0,302 48,9 55,2 56,8 64 0,332 910 0,373 60,4 68,1 70,1 79 0,410 10

12 0,537 87 98,1 101 114 0,590 1215 0,838 136 153 158 178 0,922 1516 0,954 155 174 179 202 1,05 1618 1,21 196 221 227 256 1,33 1820 1,49 242 272 280 316 1,64 2022 1,80 292 330 339 382 1,98 22

Tablo 19. 8 x 19 Seale halatn minimum kopma ykleri (TS 1918 / 8)Elyaf zl Halat elik Tel zl Halat

Teorik kopma yk [kN] Teorik kopma yk [kN]Kopma muk. [N/mm2] Kopma muk. [N/mm2]

Halatap[mm]

Arlk

kg/m 1570 1770 1570 1770

Arlk

kg/m

Halatap[mm]

10 0,348 53,6 60,5 70,8 79,8 0,425 1011 0,422 64,9 73,2 85,7 96,6 0,514 1112 0,502 77,2 87,1 102 115 0,612 1215 0,784 121 136 159 180 0,957 1516 0,892 137 155 181 204 1,09 1618 1,13 174 196 229 259 1,38 1820 1,39 215 242 283 319 1,70 20

22 1,69 260 293 343 386 2,06 2224 2,01 309 348 408 460 2,45 24



23/65


24/65

- 24 -

Uzun mesafede kabinin asld elik tel halatlarda uzamann kontrol edilmesi gerekmektedir.Bu durumda Hook kanunun uyguland halde

AE

lSl

=

[mm] (4)

ile ifade edilir. BuradaS halat boyuE Elastisite modl (elyaf zl halat iin : 6300 daN/mm2)A halat metalik kesit alan

Halatta oluan maksimum ekme kuvveti,

gG

i

KQ

n

S H

+

+=

1(5)

dir. Tel halatn metalik kesit alan,

xd

A

=4

2(6)

Burada6 x 19 SEALE halat iin x = 0.498 X 19 SEALE halat iin x = 0.4350

Msaade edilen uzama deerleri ise :

Hafif ykl halatlar iin % 0.25Normal ykl halatlar iin % 0.5Ar ykl halatlar iin % 1.0

Uzamann snr deerleri, hafif yklenmi halatlar iin % 0.25, normal yklenmihalatlar iin % 0.5 ve ar yklenmi halatlar iin % 1 deerleri alnmaldr.

ekmekuvveti/kopmayk[%]

Elyaf zl halatelik zl halat

Uzama, %Dr C Erdem MRAKDr smail GERDEMEL MAK419 - Transport Teknii


25/65

- 25 -

ekil 12. Halat uzamasnn halat tipine gre deiimi

rnek : 2000 daN toplam halat yk olan 13 mm apnda 6 adet 19 metre boyunda halatnuzama kontrol.

5.16

4

13646.06300

1900020002

=

=

l mm ( = % 0.08)



26/65

- 26 -

Tahrik ve Saptrma Kasnaklar

Tahrik kasna ap, elik tel halat apna bal olarak seilmektedir. Tahrik kasnaap iki ayr yntemle elde edilmekte ve birbiriyle mukayese edilip en byk ap esasalnmaktadr.I. Yntem : tahrik kasna ap, seilen halat apna ve iletme hzna bal olarakhesaplanmaktadr.

( )v27.037dDT +=II. Yntem : tahrik kasna ap, elik tel halat ile kasnak yivi arasnda meydana gelenezilme basnc esas alnarak hesaplanmaktadr. Burada, kasnak malzemesi ezilme emniyetbasnc pem = 2,5 N/mm

2 alnmtr.Kama yiv iin : (kasnak kama yiv as)

2/sin

1

pd

S

D em

max

T = Alttan oyuk yiv iin : (alltan oyuk yiv as)

=sin

2/cos8

pd

SD

em

maxT

Yarm daire yiv iin :

=

8

pd

SD

em

maxT

III. Yntem : EN 81 Standardna gre Tahrik Kasna Seimi



27/65

- 27 -

Standard kasnak apnn, halat nominal apnn en az 40 kat olmas gerektiinibelirtmektedir. Dolaysyla bu oran daha fazla alnabilir, orann artmasyla halatn mr deartmaktadr ancak bu art snrlayan etmen tahrik kasnann atalet momentinin artmas veseilen elektrik motorunun bu deeri karlayamamasdr.

dDT 40 (7)

Uygun sarm asnn temini iin saptrma kasnann, tahrik kasnana gre konumunemlidir. Kasnak eksenleri arasndaki mesafenin hesabekil 13den kolaylkla yaplabilir.

KAA

RIIRLIK

TARAFI

KARIAIRLIKTARAFI

YK(KABN)TARAFI

YK(KABN)TARAFI

ekil 13. Tahrik ve saptrma kasna arasndaki mesafeler

Yk taraf (Kabin) hemen hemen her zaman tahrik kasna tarafnda, kar arlk isesaptrma kasna tarafnda yer almaktadr. Halatn tahrik kasna zerinde yapt a ilegsterilmitir.

= 180

( ) ( )sin

/ / / / =

+

+

b b h D D h D D

b h

T K T K 2 2 2

2 2

2 2 2 2

Eer kullanlan tahrik kasna ile saptrma kasna ap ayn alnrsa, DT = DK, bu haldeifade

sin = +

b

b h2 2 ve tan =

b

h eklinde basitletirilir. Ayrca b mesafesi de kasnak aplarna ve L uzunluuna greyazlabilir.

b LD DT K=

+

2

Tahrik Kabiliyetinin Kontrol

Tahrik kasnaklarnda halat kollarndaki farkl S1 ve S2 kuvvetlerinden dolay elastikuzamalar da farkl olur. Bu nedenle kasnak zerinde halatn gezinmesi olay ortaya kar.

Dolaysyla tahrik kasnaklar daima anmaya maruz kalr. Anmalar asgariye indirmek iinhalat basnlarnda ve yiv formlarnda yaplabilecek ilemlerin yan sra, malzemelerin de



28/65


29/65

- 29 -

Kama

o

sin / 2

2/sin2

3

dD

S

T

max

Kama yivlerin yark as=25..45.Tahrik yeteneialttan oyuk yivlerden dahabyktr. Zamanla meydanagelen anmalarla yiv asbydnden tahrik

kabiliyeti azalr.

Yarkl Kama

o

sin / 2

2/sin2

3

dD

S

T

max

Srtnme katsays ve basndeerleri kama yiv ile ayndr.Ancak bu yivler zamanlaandka alttan oyuk yivednrler ve kasnankullanm mr artar.

Alttan Oyuk Yiv

41 2

osin /

sin

S

D dT

max cos /

sin

8 2

Ortalama hz maksimum 2 m/solan asansrler iinuygundur.Halat mruzundur. Alttan oyuk as =90...120.

Yark genilii 0.8 d deeriniamamaldr.

Yarm Daire Yiv

4 o S

D dTmax

8

Alttan oyuk yivden daha kksrtnme katsays ve basndeeri verir. Tahrik yetenei

dktr ve fakat halat bas

nc

da dktr. Yksek hzlasansrlerde kullanlr. Yivap halat apndan (1..2) mmfazla alnr.

Alttan kesme asnn deeri 106 den byk olmamaldr. Bu a, kanal altnn %80kesilmesine karlk gelir. Kanal asnn deeri, kanal eklinin tasarmna gre imalat firmatarafndan verilmelidir. Kanal as 25 den az olmamaldr.

Alttan kesme asnn deeri 106 den byk olmamaldr. Bu a, kanal altnn %80kesilmesine karlk gelir. Kanal as 35 den az olmamaldr. Kabinin anma hzndaki halat

h

z

dikkate al

nd

srtnme katsay

lar

iinYkleme iin : 1.00 =

Durdurma tertibat almas iin :10/1

1.00

v+=

Kabinin bloke edildii durumlar iin : 2.00 =

TS 10922 EN 81 Standardna Tahrik Yetenei le lgili Hususlar

Tahrik kabiliyeti iki kritik hal olan dolu kabinin yukar kmas ve bo kabinin aainmesi halleri iin kontrol edilir. Elektrikli asansrlerle ilgili TS EN 81 standardnda tahrik

yetenei konusunda aadaki tarifler verilmektedir.



30/65

- 30 -

Tahrik yetenei, normal harekette, durak seviyesinde ykleme srasnda, durdurmatertibat altnda frenleme esnasnda gvenceye alnm olmaldr. Aadaki hesapmetodu elik halat ve elik veya dkm tahrik kasna kullnlan ve tahrik mekanizmasnnkuyu stnde bulunduu geleneksel uygulamalarda tahrik yeteneinin deerlendirilmesi iinuygundur. Tahrik yeteneinin hesaplanmasnda aadaki haller dikkate alnmaldr.

Kabinin yklenmesi ve durdurma tertibat almas iin : eS

S

2

1

Kabinin bloke edildii durumlar iin : eS

S

2

1

(Kar arlk tampon zerine oturduunda ve tahrik mekanizmas yukar ynde dnerken)Kabin yklemesinde, statik oran, %125 beyan yk ile ykl kabinin kuyu

iindeki en elverisiz konumuna gre hesaplanmaldr.21 / SS

Durdurma tertibat

n

n al

mas

nda, dinamik oran

, kabinin kuyu iindeki enelverisiz konumuna ve yk durumuna (bo veya beyan yk ile ykl) gre hesaplanmaldr.Hi bir durumda frenleme ivmesi normal durumda 0.5 m/s

21 / SS2 ve stroku ksaltlm tamponlar

kullanldnda 0.8 m/s2 deerinden az olmamaldr.

Kabinin bloke edilmesi durumunda, statik oran, kabinin kuyu iindeki en

elverisiz konumuna ve yk durumuna (bo veya beyan yk ile ykl) gre hesaplanmaldr.21 / SS

Uygulama rnei : Halat kollarndaki kuvvetlerin hesabnda dikkate alnan durumlar

I yalnz en st konumda duran kabindeII saptrma kasna kabin veya kar arlk tarafndaIII yalnz halat ask oran > 1IV yalnz en st konumda duran kar arlktaV yalnz halat ask oran > 1

dikkate alndnda ekil 15de grlen genel sistemdeki halat kollarndaki S1ve S2 kuvvetleriaadaki gibi yazlabilir.

( )( )( )

( )

( )III

r

i

PcarPcarSRcar

II

DP

I

PTD

carSRcar

CompTravCRcar

aimrr

aM

arm

ar

m

r

FRargMg

r

M

r

agMMQKS

+

++++

=

=

1

1

2

1

2

2

2

2



31/65

- 31 -

( )( ) ( )

( )

( )V

r

i

PcwtPcwtSRcwt

IIDP

IV

PTD

cwtCRcwtSRcwt

CompCwt

aimrr

aM

arm

ar

m

r

FRag

r

MargMg

r

M

r

agMS

++

+

=

=

1

1

2

2

2

2

2

2

ekil 15. TS EN 81de grlen genel sistem

BuradamPcar : kabin tarafndaki kasnan indirgenmi ktlesi

2/ RJPcar

mPcwt : kar arlk tarafndaki kasnan indirgenmi ktlesi2/ RJPcwt

mPTD : dengeleme halat gergi tertibat kasnaklarnn (2 adet) indirgenmi ktlesi2/ RJPTD

mDP : kabin / kar arlk tarafndaki saptrma kasnann indirgenmi ktlesi2/ RJDP

P : bo kabin ve kabine asl paralarn toplam ktlesiQ : beyan ykMcwt : kasnaklar dahil kar arlk ktlesiMSR : ask halatlarnn gerek ktlesi ( )nqyH5.0 MSRcar : kabin tarafndaki ktleMSRcwt : kar arlk tarafndaki ktleMCR : dengeleme halatlarnn gerek ktlesi ( )nqyH5.0



32/65

- 32 -

MCRcar : kabin tarafndaki ktleMCRcwt : kar arlk tarafndaki ktleMTrav : kabin bklgen kablolarn gerek ktlesi ( )nqyH25.0 MComp : kasnaklar dahil dengeleme halat gergi tertibatnn ktlesiFRcar: kuyudaki srtnme kuvveti (kabin tarafndaki yataklarn verimleri vb)FRcwt: kuyudaki srtnme kuvveti (kar arlk tarafndaki yataklarn verimleri vb)H : seyir mesafesiy : kabin/kar arln seyir mesafesinin ortasna olan uzaklk (0.5 Hseviyesi y = 0)n : ask halat / dengeleme halat / kabin bklgen kablo saysq : ask halat / dengeleme halat / kabin bklgen kablo birim uzunluunun ktlesir : halat ask katsaysa : kabinin frenleme ivmesiiPcar : kabin tarafndaki kasnaklarn says (saptrma kasna hari)iPcwt : kar arlk tarafndaki kasnaklarn says (saptrma kasna hari)

EN 81e uygun Kasnak Hesab

Tahrik kasnann yiv formu, kama yiv, alttan oyuk yiv ve yarm daire yivden biri olarakseilir. Herbir yiv formunun kendine zel asal parametresi bulunmaktadr. Bu deerin hesapedilebilmesi iin tahrik kabiliyeti kontrol hesabyla gerekletirilmektedir.

eCS

S

2

1 (8)

Burada C, tahrik kasna katsaysdr ve kabinin ivmelenme deerine baldr.

ag

agC

+= (9)

Halat kollarndaki ekme kuvvetleri S1ve S2, dolu kabinin en alttan kattan yukarya ekilmesive bo kabinin en st kattan aaya indirilmesi hallerinde hesaplanr.

a) Dolu kabinin yukar gitmesi( )

i

F

i

gZaigGag

i

KQS KH

++++

+=

2)()(

25.11 (10a)

i

F

i

gZag

i

Gag

i

GS ADA +

++=

2

)()(2 (10b)

Basitletirilmi ifadeler ise,

gGi

KQS H

++

=25.1

1 ve gi

GS A=2 (10c)

b) Bo kabinin aa inmesi

i

F

i

gZaigGag

i

GS AH

A +

++++=2

)()(1 (11a)

i

F

i

gZag

i

Gag

i

KS KD

++=

2)()(2 (11b)

Basitletirilmi ifadeler ise,



33/65

- 33 -

gGi

GS H

A

+=1 ve gi

KS =2 (11c)

BuradaQ : beyan ykK : kabin arlGH : halat arlGA : kar arlkGD : dengeleme arlZ : dengeleme eleman germe arlFK : kabinin srtnme direnciFA : kar arln srtnme direncii : halatlama faktr

ift Sarml Kasnaklarda Kuvvet durumu

1

T2

T3

T3T1

2

T2

1

3

1 eS

S ; 2

2

3 eS

S ; )(

2

1 21 + eS

S

Her ne kadar EN 81de statik kuvvetlerden bahsetse de, daha hassas hesaplama yapabilmekiin dinamik kuvvetler dikkate alnabilir.

Kasnak zerindeki halat sarm as 180 maksimum olmak zereseilerek (rad birimiyle),srtnme katsays deeri bulunur. Tahrik kasnann yiv formu, kama yiv, alttan oyuk yiv veyarm daire yivden biri olarak seilir.

=

CS

S

2

1ln

(12)

Tel Halat ile Kasnak Arasndaki Basn Kontrol

eitli yivler iin verilen basn formllerinden hesaplanan maksimum basn deerleriemniyet snrlarn amamaldr. EN 81 standardnda ise yzey basnc emniyet deeri, halathzna bal olarak verilmitir. Hymans / Hellborn'dan halat hzna bal kasnak yiv basndeerleri ekil 16'da deiik asansr tesisleri iin verilmitir.



34/65

- 34 -

v1

v45.12pem +

+= [N/mm2]

Yivbasnc

Halat hz m/s

1 - yolcu asansr (gnde 8-10 saat kullanlan2 - yolcu asansr (az kullanlan)3 - yk asansr4 - yk asansr (dk hzda ve az kullanlan)

ekil 16. Kasnak yiv basn deerleri

Kasnak Edeer Says

Halatlarn bklme says ve bklmelerin arlk derecesi halatta arzalara nedenolmaktadr. Bu olay yiv profili ve ters ynde bklmenin olup olmadndan etkilenmektedir.Her bklmenin arlk derecesi edeer sayda tek ynde bklme ile eit saylabilir.

Edeer kasnak says,

pt NNN +=

dr. Burada, Nt , tahrik kasnaklarnn edeer says, Np, saptrma kasnaklarnn edeersaysdr.

Tahrik kasnaklarnn edeer saylar, yiv profiline bal olarak tanmlanmaktadr. Kama yivve alttan oyuk yiv formlar iin Tablo 22de grlmektedir. Yarm daire yiv iin Nt = 1alnmaktadr.

Tablo 22. Tahrik kasnaklar

n

n edeer say

lar

Kanal as - 35 36 38 40 42 45Kama yivNt - 18.5 15.2 10.5 7.1 5.6 4.0

Alttan kesme as 75 80 85 90 95 100 105Alttan oyuk yarm daireve alt kesik kama Nt 2.5 3.0 3.8 5.0 6.7 10.0 15.2

Saptrma kasnaklarnn edeer says hesabnda, ters ynde bklme birbirini takipeden iki sabit kasnaa halatn dedii yerlerin mesafesi halat apnn 200 katn amyorsagz nne alnmaldr. Tahrik kasna apnn kasnak apna oran,

4

=

p

t

p D

DK



35/65

- 35 -

dr. Burada, Dt , tahrik kasna ap ve Dp , dier kasnaklarn ortalama ap dr. Saptrmakasnaklarnn edeer says,

prpspp NNKN 4+=

dir. Burada,Nps : tek ynde bklmeli kasnak saysNpr : ters ynde bklmeli kasnak says

rnek : Kanal as 40 ve Alttan kesme as 90 olan yivli profilde aadaki halatlamadonanm iin Edeer kasnak says,

400

600

Alttan kesme as = 90 iin Nt= 5.0

06.5400

6004

=

=

pK

( ) 06.504106.5 =+=pN

06.1006.55 =+=+= pt NNN

rnek : Yarm daire yivli profilde aadaki halatlama donanm iin Edeer kasnak says,

400Yarm daire yiv iin Nt= 1 + 1 = 2 400

1400400

4

=

=pK

( ) 10411 =+=pN

4212 =+=+= pt NNN

rnek : Kanal as 40 olan yivli profilde aadaki halatlama donanm iin Edeerkasnak says,

600Kanal as = 40 iin Nt= 7.1

07.2500

6004

=

=pK 500

( ) 07.204107.2 =+=pN

2.11207.21.7 =+=+= pt NNN



36/65

- 36 -

Halat Gvenlik Katsaysnn Hesab

Belli bir halatl tahrik sisteminde emniyet katsaysnn minimum deeri, kesinoran ve hesaplanan Ndeeri hesaba katlarak bulunur.dDt /

Elektrik Motoru Seimi

Asansr hz 2.5 m/s zerinde olan tesislerde dili kutusuz (redktrsz) asansrmakinalar kullanlr. Bu hzn altnda alacak olan asansrler iin A.C. asenkron motor veredktr olarak bir sonsuz vida mekanizmas bulunur.

Tahrik grubunda kullanlan asenkron elektrik motorunun seimi iin, motor rejim gcesas alnmtr. Motor gc srtnmeli tahrikte evre kuvvetinden hesaplanmaktadr. Bumekanizmada evre kuvveti (1) ve (3) eitlikleri yardmyla,

( ) ( ) ( ) 2Q

2

Q

KKQGKQS K =

++=+= olarak hesaplanmaktadr. Bylece kar arlk bir miktar yk dengelemi olmakta vehareketi salamak iin gerekli g azalmaktadr. Asansr hz v olmak zere motor rejimgc,

=

=75

v2

Q

75

vSN [BG]

olarak hesaplanmaktadr. Motor gc hesabnda yer alan verim , sonsuz vidamekanizmasna bal olarak seilmektedir.



37/65

- 37 -

Her tipteki asansrde kullanlan elektrik motorunun gc, en kt hal kabul edilen, tamykl halde aadan yukarya maksimum hzda hareket ederken hesaplanr. Dili kutusuverim deerleri Tablo 23den moment deerlerine gre seilebilir. Bu durumda motor gc,

N

S v

=

75 [BG] veya N

S v

=

102 [kW]ile bulunur. Burada,

S : maksimum dengelememi yk ( Q / 2 ) [kg]v : asansr hz [m/s] : dili kutusu verimi

Tablo 23. Sonsuz vida verimleriMoment Deeri [kgm] Verim

< 120 0.30120 200 0.45

200 300 0.60300 550 0.70

Sonsuz Vida Mekanizmas Seimi

Sonsuz vida mekanizmalarnda sertletirilmi alaml elikten yaplm bir vida ikiradyal bir eksenel bilyal yatak ile yataklanmtr. Kar ark st konumda veya alt konumdabulunabilir. st konumda bulunan kar ark hafif veya orta zorluk derecesindeki makinalariin tercih edilir. Vida az ile kar ark arasndaki evrim oran ayn zamanda motor devirsays ile tahrik kasna devir says arasndaki orandr. Az saysna bal olarak evrimsays da deimektedir (Tablo 24).

iz

g

n

nGmotor

kasnak

= = ; nv

Dkasnak T=

60

Tablo 24. evrim Oran ve Az SaylarAz Says

(g)Maksimum

evrim oran (i)1 852 423 28

Fren Tertibat Hesab

Frenleme momentinin bulunmasnda basitletirilmi hesap ve kesin hesap yntemleriuygulanabilir. Kesin hesap ynteminde, statik momentlerin haricinde, dnen ktlelerin ataletmomentlerinin de dikkate alnd dinamik momentler kullanlr.

Gerekli fren kuvveti, ykn tutulmas ve hareketin durdurulmas iin yeterli olmaldr.Bu kuvvet fren boyutlarn tespit edebilmek iin gerekli temel bir byklktr. Frentertibatnn hesabnda balang noktas frenleme momentinin bulunmasdr. Basitletirilmihesap ynteminde frenleme momenti tahrik sisteminin toplam verimi ve momenti gz nne

alnarak hesaplanr. Burada telenen ve dnen makina elemanlar ile yklerin atalet kuvvetleri



38/65

- 38 -

ve momentleri ayr ayr hesaplanmadan bir emniyet faktr tanmlanarak fren momentibulunur.

Basitletirilmi Hesap YntemiFren sistemlerinin hesabnda balang noktas frenleme momentinin bulunmasdr.

Basitletirilmi hesap ynteminde frenleme momenti tahrik sisteminin toplam verimi vemomenti gz nne alnarak hesaplanr. Burada telenen ve dnen makina elemanlar ileyklerin atalet kuvvetleri ve momentleri ayr ayr hesaplanmadan bir emniyet faktrtanmlanarak fren momenti bulunur. Bu durumda frenleme momenti;

2df MM = [Nm]

Burada,Mf : frenleme momentiMd : tahrik motorundan elde edilen moment : tahrik sisteminin toplam verimi

: emniyet faktr ( 2 ia 3)

Kesin Hesap Yntemiift pabulu olarak dizayn edilen fren, kabin % 125 ykl halde maksimum hzda

hareket ederken sistemi durdurduu ve o konumunda tutabildii kabul ile hesaplanr. Frenmomenti iki bileenden oluur statik moment ve dinamik moment.

M M Mf s= + d [N m]i) Statik moment:

MQ K G

i

G gD

is

K

H

T

G

T= +

+

125

2

. [N m]

Burada toplam verim T ; T H K= S H : halat donanm verimiK: tahrik kasna verimi

S : kar ark tahrikinde sonsuz vida mekanizmas verimi

ii) Dinamik moment:M Id = [N m]

Dnen ktlelerin atalet momentlerinin motor miline indirgenmesi prensibine dayanr. Toplamatalet momenti :

I I I I= + +1 2 3 Burada

I1 : rotor, fren kasna ve sonsuz vidann atalet momentleri [kg m2]

I2 : sonsuz vida kar ark ve tahrik kasnann atalet momentleri [kg m2]

I3 : lineer hareket eden sistemin dier elemanlarna ait atalet momentleri [kg m2]

( )I I I Iimotor fren

S

G1 2 2+ = +



39/65

- 39 -

( )I Q K G G iD

i iK H GT3

22

2 2125 4= + + +

.

=

n

tmotor

f30[1/s2]

durma zaman : t vaf

= [s]

Fren seiminde moment hesabnn haricinde frenleme srasnda fren kasna zerindeaa kan snma da dikkate alnmaldr. Birim saatte fren kasna ile pabular arasndakisrtnme neticesinde aa kan s,

A M t zf a f= 10 3 [kJ / h]

frenleme esnasndaki ortalama asal hz,

a

n

=

60 [1/s]Burada,

z : saatte tekrarlanan altrma adedi [1/h]n : frenlemenin balangcndaki motor devri says [1/dak]

Fren kasnann boyutlandrlmas kullanlacak sistemin frenleme momentine balolarak ifade edilir. Fren kasnann D apnn hesab, frenlenecek moment yardm ilebulunur:

( )D

M n

p v

B

o

3 9.

olur. DIN 15431 normunda fren kasnann boyutlar verilmitir. Buna gre standart ap vegenilikler Tablo 25de verilmitir.

Tablo 25. Fren Kasna BoyutlarKasnak ap D Kasnak genilii b Kasnak ap D Kasnak genilii b

(160) 60 500 190200 75 630 236250 95 710 265315 118 (800) 300

400 150

Fren kasnann boyutlandrlmasnda kasnan ve kaplama malzemesinin (balatann)anmasna ve fren kasnann snmasna sebep olan fren tarafndan alnan saatteki enerjimiktar nemlidir. Fren kasna ve kaplama malzemesi iftinden yzey basnc (po), evre hz(v) ve srtnme katsays () kaplama malzemesinin mr etkilenir. Fren balatas boyutlarekil 17de gsterilmitir. Fren balatas kasna 70 a ile sarmaktadr.



40/65

- 40 -

ekil 17. Fren pabu boyutlar

Fren boyutlar, iletilen s miktar, kullanlan malzeme ifti, kasnan evresel hz ve savurmamomentinin byklkleriyle dorudan ilgilidir. Ancak olaylar dier frenlerde olduu kadar

karmak olmadndan, balangta kasnak boyutlar deneysel deerlere bal olarak tespitedilebilir.

Fren kasnann ap, frenleme momentine gre DIN 15435 standardndanseilmektedir. Fren kasnann seiminin uygun olup olmad, fren basncna gre kontroledilmektedir. Fren balatasnn maksimum basn deeri pem = 1,5 N/mm

2 alndnda ve frentertibat ile ilgili boyutlar kullanldnda, fren basnc hesaplanmaktadr.

oo

B

lb

1

D

Mp

=

Burada,MB : frenleme momentiD : fren kasna ap : fren balatas srtnme katsays ( = 0,4)bo : fren balatas geniliilo : fren balatas uzunluu

olarak alnmtr . Kullanlan fren balatalarn srtnme katsaylar ve basn deerleri Tablo26da verilmitir.

Tablo 26. Fren balatas deerleri

Balata Malzemesi Srtnme katsays

Yzey basncpo [daN/cm

2]Pamuklu dokuma 0.45 - 0.55 0.3 - 3Asbest dokuma 0.30 - 0.40 0.5 - 6Buna malzemesi 0.30 - 0.45 0.5 - 1.5

Fren kasnaklarnn boyutlandrlmasnda po.v ve po.v. deerleri nemli rol oynar.Kaldrma makinalarnda bu deerler,

po.v = 12 - 25 daNm/cm2s

po.v. = 6 - 10 daNm/cm2s



41/65

- 41 -

arasnda alnr. Hafif iletmelerde yksek deerler, ar iletmelerde kk deerler dikkatealnr.

Fren zcsnn seimi, fren ama iinin hesabyla yaplr. Fren ama ilemiesnasnda ayrma yolu (hava aral), fren pabularnn fren kasnandan emniyetle

ayrlmasn temin edecek kadar olmaldr. zellikle mafsal noktalarndaki yatak boluklar nekadar kkse hava aral o kadar kk seilmelidir. Fren zcnn seimi, hava aralkadar P bask kuvvetini gevetme ii ile yaplr. Bu durumda fren ama ii A,

AP

=

dir. Burada fren tertibatndaki ubuklarn verimi olarak yaklak 0.9 alnr. Bu deer vedier kayplar gz nne alndnda ama ii,

A P= 2 2. ifadesinden hesaplanr. Fren zcnn seimi iin, balatalarn anmalar dikkate alnarak

hesaplanan A deerinin %25 daha fazlas alnr ve A* deerine uygun zc firmakataloglarndan seilir.

A A P* . .= = 125 2 75

Fren zc listelerinden zcnn kaldrma stroku h, A* ama iine gre seilir. Bulisteden G ekirdek arln da semek mmkndr. Freni zmek iin gerekli Z ekmekuvveti ise,

ZA

h=

*

ifadesinden bulunur. Fren kollarndaki uzunluklarn hesab iin seilen h strokunun

%80inden faydalanlr.

h1 08= . h

i

Ayn zamanda h1 stroku, i kol uzunluklar oran ve hava aralna bal olarak, frenkollarnn mafsal boluklar %10 orannda gz nne alnarak,

( )h i1 11 2 2 2= = . . eklinde yazlabilir. Bu iki ifadeden i kol uzunluk oran bulunur.

Klavuz Raylarn Hesab

Asansr klavuz raylarnn hesaplanmasnda tm dnyada esas alnm olan EN 81standard kullanlacaktr. Bu standarda gre klavuz raylar kabin tam kapasitede ykl venominal hzda hareket ederken parat dzeninin devreye girdii anda klavuz rayda meydanagelen burkulma mukavemetine gre kontrol yaplr.

Asansr kabini ve kar arlk zerine etkiyen ykler, asansr klavuz raylarnn hesabndadikkate alnacaktr. Farkl ykleme durumlarnda gz nne alnacak yk ve kuvvetlerunlardr:

Q kabin anma yk [kg]P Kabin ve kabine asl elemanlarn toplam ktlesi [kg]



42/65

- 42 -

G Kar arlk veya dengeleme arlnn klavuzlanma kuvveti [N]M Klavuz raylara tespit edilmi yardmc cihazlardan kaynaklanan kuvvet [N]WL Rzgar ykleri [kg]

Kar arlk veya dengeleme arlnn klavuzlanma kuvvetinin tespitinde aadaki

faktrler gz nne alnmaldr:a) arlklarn etki noktas, arln yatay kesit alannn arlk merkezinden kakln

geniliin en az % 5 ve derinliin % 10 olarak alnr.b) ask tertibat ve balanma yntemic) gergi tertibatl/ tertibatsz dengeleme elemanlarndan kaynaklanan kuvvetler

Eilme Gerilmesi

Kabin ve ka arln aslma eklinden, kabin ve kar arlk klavuz raylarnnkonumundan ve kabin iindeki yk ile yk dalmndan kaynaklanan bir kuvvet klavuzpatenlerde hasl olur ve sonucunda klavuz raylarda eilme gerilmesi meydana gelir.

Klavuz rayn farkl kesitlerinde meydana gelen eilme gerilmesi hesabnda aadakikabuller yaplmaktadr.

a) Klavuz ray, belli mesafede mafsallanm bir mtemadi kiritirb) Eilme gerilmesini douran kuvvetlerin bilekesi, tespit noktalarnn ortasndan etkirc) Eilme momenti, klavuz ray profilinin tarafsz eksenine etkir.

Klavuz raylar zerinde eilme gerilmesi yaratan moment ,

16

3 lFM be

= [Nmm] (1)

olarak hesaplanr.

Burada,Fb Farkl yk durumlarnda klavuz raylara patenlerden uygulanan kuvvet [N]l Klavuz ray konsollar arasndaki mesafe [mm]

Klavuz ray profil eksenlerine dik olarak etki eden kuvvetlerin meydan getirdii eilmegerilmesi,

W

Mee = [N/mm

2] (2)

dir. Burada W , mukavemet momenti [mm3] olup, profile gre deien deerdir (ekil 18).Farkl eksenlerdeki eilme gerilmeleri birletirilir.



43/65

- 43 -

ekil 18. Klavuz ray eksenleri

kiden fazla klavuz ray, kabin veya kar arl klavuzlamak iin kullanlmsa, klavuz

raylarnn ayn olmas kouluyla, etkiyen kuvvetler klavuz raylara eit miktarda daldkabul edilir.

Ray boynundaki Eilme Gerilmesi

Klavuz raylarn balama pabularndaki eilme gerilmesi hesaplanmaldr. T-profil olanasansr klavuz raylarnda meydana gelen ray boynundaki eilme gerilmesi

emx

Fc

F

=

2

85.1(3)

dir. Burada,

Fx klavuz patenin ray boynundaki kuvveti [N]c klavuz ray profil aya ile ba arasndaki boynu genilii [mm]

Klavuz raylarda oluan sehim (eim)

ekil 19 yardmyla klavuzlanan raylar zerinde oluan evresel kuvvetler ve ifadeleri

yardmyla bulunmaktadr.xF yF

X-X ve Y-Y dzleminde ayr ayr meydana gelen sehim aadaki ifadelerle hesaplanabilir.

y

x

x

IE

lF

=

48

7.03

[mm] (4a)

x

y

yIE

lF

=

487.0

3

[mm] (4b)

Burada,Fx x-eksenindeki klavuz patenin ray boyundaki kuvveti [N]Fy y-eksenindeki klavuz patenin ray boyundaki kuvveti [N]Ix x-eksenindeki eylemsizlik (atalet) momenti [mm

4]Iy y-eksenindeki eylemsizlik (atalet) momenti [mm

4]E elastiklik (esneklik) modul [N/mm2]



44/65

- 44 -

ekil 19. Yk dalm sonucu klavuz raya etkiyen kuvvetler

Asansrlerde kullanlan T-profilli klavuz raylarda izin verilen maksimum sehim miktar[mm] olarak TS EN 81de belirtilmitir.

Burkulma gerilmesi

Burkulma gerilmesinin hesaplanmasnda omega - metodu kullanlr. Klavuz raylarda

burulma gerilmesi yaratan kuvvetler arasnda, parat sisteminin devreye girmesiyle meydanagelen kuvvetler ve eik kuvveti saylmaktadr (ekil 20).

ekil 20. Parat sisteminin etkisiyle oluan kuvvetler

Asansr klavuz raylarna etkiyen burkulma kuvveti Fk aadaki ifade ile hesaplanr (ekil21).



45/65

- 45 -

n

QPgkFk

)(1 += [N] (5)

Burada,n klavuz ray adedik1 darbe katsays (Tablo 27)g yerekimi ivmesi (9.81 m/s2)

ekil 21. Klavuz rayda meydana gelen burkulma gerilmesi

Darbe katsaysk1 parat sisteminin almasyla ilgili olup, parat sisteminin tipine balolarak deimektedir.

Tablo 27. Darbe katsaysk1Parat Sistemi almasnda Meydana Gelen Darbe k1Ani frenlemeli parat sistemi 5Ani frenlemeli kenetleme tertibat (makaral hari) 5Ani frenlemeli makaral parat sistemi 3Ani frenlemeli makaral kenetleme tertibat 3

Enerji depolayan tipteki oturma tertibat

3Enerji depolayan tipteki tampon 3Kaymal parat sistemi 2Kaymal kenetleme tertibat 2Enerji harcayan tipteki oturma tertibat 2Enerji harcayan tipteki tampon 2Boru krlma valf 2

Hareket halinde normal kullanmdaki kabinin dey hareket eden ykleri (P+Q) , paratsisteminden veya enerji kaynann kesilmesinden kaynaklanan sert frenlemeleri gz nnealmak iin darbe katsaysk2= 1.2 alnmaldr.



46/65

- 46 -

Kar arlk veya dengeleme arlnda parat sistemi bulunan tesislerde, kabininyerekimi ivmesinden byk bir frenleme ivmesi ile durduunda bu arlklarn muhtemelzplamasn gz nne almak iin darbe katsays, asansr tesisinin artlar dikkate alnarakimalat tarafndan belirlenen birk3 katsays ile arplmaldr.

Benzerekilde kar arlk ksmnda da parat sistemi bulunan tesislerde (5) ifadesi, kabinkapasitesinin kar arlkla dengelenmesi veya kabin arlnn dengleme arl iledengelenmesi orannn q ile gsterildii dengeleme katsays dikkate alndnda burkulmakuvveti hesabnda kullanlr.

n

QqPgkFk

)(1 += [N] (6a)

veya sadece kabin ve donanmnn arl dikkate alndnda,

n

PqgkFc

= 1 [N] (6b)

olarak hesaplanr.

Kabin yklemesi veya boaltlmasn srasnda, bir kabin giriinde eiin orta noktasnda etkieden bir eik kuvveti Fs dikkate alnmaldr. Eik kuvvetinin bykl deiik amalarlakullanlan asansrlerin tiplerine gre deimektedir. Ayrca eie uygulanan kuvvet sadecebo kabin olduu hal iin geerlidir.

[N] (7)gQsFs =(7) ifadesinde yer alan s deeri Tablo 28de asansr kapasitesine bal olarak grlmektedir.

Tablo 28. Asansr kapasitesine gre s deerleriAsansr kapasitesi sKonut, bro, otel vb. Binalarda beyan yk 2500 kg den az asansrleri iin 0.4Beyan yk 2500 kg dan byk asansrler iin 0.6Beyan yk 2500 kg den byk asansrlerde Fork-lift ile ykleme durumu iin 0.85

Asansr kuyusuna montaj yaplan klavuz raylarna etkiyen burkulma gerilmesi, kabin iinve kar arlk iin aada ifade edilmitir.

A

MkFkk

+=

)( 3 [N/mm2] (8a)

ve

A

MkFcc

+=

)( 3 [N/mm2] (8b)

Burada,A klavuz ray kesit alan [mm2] burkulma katsays

Birleik Gerilme Hesab

Klavuz raylara etkiyen eilme gerilmesine ilave olarak etkiyen ekme gerilmesi veya

burkulma gerilmesinin etkimesi halinde aadaki ifadeler kullanlmaldr.



47/65

- 47 -

X-ekseni ve Y-ekseninde etkiyen eilme gerilmelerinin bilekesi e,

emyxe += (9)

dir. Burada em emniyet gerilmesidir.

Eilme ve ekme gerilmesinin birlikte etkidii halde toplam gerilme ,

em

k

eA

MkF

++= 3 (10a)

veya

em

c

eA

MkF

++= 3 (10b)

Eilme ve burkulma gerilmelerinin birlikte etkidii halde toplam gerilme ,

emek

+=9.0 (11)

Msaade Edilen Gerilme Ve Eilme Deerleri

Klavuz raylarn mukavemet hesaplarnda kullanlan emniyet gerilmesi deeri em,

v

em

= [N/mm2] (12)

dir. Burada ekme gerilmesi [N/mm

2] (Tablo 29)v emniyet katsays (Tablo 30)

Asansrlerde kullanlan ISO 7465 standardna uygun klavuz raylar iin msaade edilengerilme deerleri Tablo 29da verilmitir.

Tablo 29. Msaade edilen gerilmelerYkleme Durumu = 370 N/mm

2 = 440 N/mm2 = 520 N/mm

2

Normal kullanm 165 195 230Parat sistemi altnda 205 244 290

Kopma uzamas % 8den az olan malzemeler ok krlgan olduundan klavuz ray malzemesiolarak kullanlmamaldr.

Tablo 30. Emniyet katsaylarYkleme durumu Kopma uzamas, Emniyet katsays

> % 12 2.25Normal kullanm

% 8 % 12 3.75 > % 12 1.80

Parat sistemi altnda% 8 % 12 3.00

Asansrlerde kullanlan T-profilli klavuz raylar iin hesaplanan maksimum eilme deeri,klavuz raylarda parat sistemi kullanlp, kullanlmamas durumuna gre deimektedir.

Parat sistemi kullanlanlar iin max= 5 mm



48/65

- 48 -

Parat sistemi kullanlmayanlar iin max= 10 mm

Tamponlarn Seimi

Asansr kuyusunda hem kabin hem de kar arlk altna yerletirilir. Kullanlan

tamponlar (a) poliretan ; (b) yayl ; (c) hidrolik olarak 3 tiptedir.

- Enerji biriktiren (poliretan ve yay) tamponlarda durma mesafesi : 22

135.02

)15.1(2 v

g

vs =

-Enerji datan (hidrolik) tamponlarda durma mesafesi : s v= 0 0674 2.

Eer nominal hz v, 4 m/s deerine kadar, deer %50 azaltlr ancak minimum deer0.42 m az olamaz. Hz v, 4 m/s den yksek ise, % 33 azaltlr ve ancak minimum deer 0.54m den az olamamaldr (Tablo 31).

Tablo 31. Asansr hzna gre durma mesafeleri

Asansrhz

m/s

Enerji Biriktirenh/yayl yayl

Enerji Datantam strok % 50 strok % 33 strok

0.63 65 65 27 0.42 -1.00 135 135 67 0.42 -1.60 - 345 173 0.42 -2.50 - - 0.42 0.42 -3.15 - - 0.69 0.42 -4.00 - - 1.07 0.54 -5.00 - - 1.68 - 0.56

6.30 - - 2.66 - 0.8910.00 - - 6.70 - 2.23

Tamponstroku[m]

(a) enerji biriktiren(b) tamponlu geri dn hareketi olan enerjibiriktiren(c) strokta azalma olmakszn enerji datan(d) % 50 strokta azalma olan enerji datan(e) % 33 strokta azalma olan enerji datan(f) tm seeneklerden faydalanldndaminimum strok

Asansr hz [m/s]

ekil 22. Tamponlar gerekli strok deerleri



49/65

- 49 -

10.5. YRYEN MERDVENLER

Yryen merdivenler, gnmzde insan trafiinin bulunduu i merkezleri, bykmaazalar, sper marketler, demiryolu istasyonlar, havaalanlar, okullar, hastaneler,fabrikalar, oteller, restoranlar ve dik eimli tepeler vs. gibi yerlerde insan naklinin srekli ve

gvenli olarak salanmas iin yaygn olarak kullanlmaktadr.

Yryen Merdivenlerin alma Prensibi Ve Yaps

Yryen merdivenler devaml yryen ynlendirici konveyrler olarak en etkili ekildekullanlmaktadr. Bir yryen merdiven veya bandn yaps st ksm, alt ksm ve orta ksmolarak ana blmden oluur. Gnmzde geleneksel yryen merdiven olarak adlandrlanstandart bir yryen merdivenin ana elamanlarunlardr (ekil 23).

Alt tayc destek

Alt tahrikzincir ark

Taban yzeyi

Zincir ekme ve klavuzu

Tarakl yzey

El band germe kasna

El bandDestekgenilii

Etekler

Yan panel

KorkulukEl band tahrik zinciri

Tahrikgrubu

st tahrikzincir ark

Basamak zinciri

Basamaktekerlei

st erisrcs

El bandkasna

ekil 23. Yryen merdiven emas ve elemanlar

Tesis edilecek yerin zelliine ve insan trafik aknn younluuna gre, binalarniinde katlar arasnda veya metro istasyonlarnda olduu gibi tnel tipinde yryen merdivenuygulamalar vardr. Tablo 32'de baz karakteristik deerler grlmektedir.

Tablo 32. Yryen merdivenlere ait baz karakteristik deerlerKatlar aras Tnel tipi

Karakteristikler A B A B C DTam kapasite P/h 9720 4860 16200 16200 16200 16030Maksimum ykseklik m 8 12 65 45 25 12Basamak genilii mm 1000 600 1000 1000 1000 1000

Basamak h

z

m/s 0.54 0.54 0.9 0.9 0.9 0.9



50/65


51/65

- 51 -

1. esas tekerlek 2- basamak alt 3-iskelet 4-serbesttekerlek5- ekme zinciri 6- basamak yzeyi 7- tekerlekaft

ekil 25. Merdiven basama

Basamak adm 400 ila 450 mm alnr, bu deerler lamelli zincir hatvesinin bellikatlardr. Basamak genilii ise 500 ila 1000 mm arasndadr ve arl 25 ila 60 kgcivarndadr. Ortalama yolcu yk 800 - 2400 N alnan tasarmlarda, apronun dorusal ktlesiyaklak olarak 200 - 275 kg/m alnr. ekil 26'da basamak elemanlar, etekleri ve almaannda basamaklarn konumu grlmektedir. Basamak n ve st yzeyi trtll biimdedzenlenmitir.

ekil 126. Merdiven basamak elemanlar

Pivot

TutucuSensr

Destek

Ak yzey

Keskin kenarlar

Zincir

Basamak emniyeti

Tahrik edilen tekerlek

Basamak emniyeti

Serbesttekerlek

Etekpaneli

Basamak trtl

Basamak destei

Statik szdrmazlk eleman

BasamakKorkuluk

El band

Basamakemniyeti

Tahrik Grubu : Yryen merdiven tahriinde tek kademeli redktrl veya zincir

mekanizmal tahrik niteleri kullanlr. Paralel aft ve sonsuz vida mekanizmalarna darastlanmaktadr. Baz yryen merdivenlerin tahrikinde, zincir arkna her iki taraftan bal



52/65

- 52 -

dili kutulu iki ayr tahrik nitesi bulunabilir. Basamaklarn ve el bandnn tahrikmekanizmasekil 25de grlmektedir.

Tahrik zinciri

Zincir ark

Sonsuz vida

Kar ark

Tahrik zinciridilisi

Klavuz dililerBasamak aks

Bant kasna

Basamak aks

El band tahrik

zinciri ve ark

El band

ekil 27. Basamak ve el band tahrik dzeni

Emniyet Freni : Her tahrik nitesinde ayr ayr alan elektromanyetik blok freni, tam yklyryen merdivende yumuak (sarsntsz) duru salayan yal tampon vardr. Frenler esasfren veya ikincil fren veya her ikisi de olabilir. Duru ve kalklardaki ivme, yryenmerdivenin frenlenmesi esnasnda 0.6 m/s2 deerini gememelidir. (ekil 28).

ekil 28. Emniyet freni

El Band : Yryen merdiven el band, metalik bir klavuz zerinde hareket eden, sonsuzolarak yaplan kauuk esasl banttr. El band basamak hzna uygun olarak dndrlr; bununiin yryen merdivenin ana tahrik milinden iki zincir transmisyonu ile el band tahrik edilir.El bandnn lineer arl 1.85 - 2.5 kg/m dir. Ortalama lineer yk 50 N/m, klavuz srtnme

katsays 0.27 - 0.37 dir. Trabzanlar genelde elektrikli basmak zincir tahrik motoru ana dili



53/65

- 53 -

aftndan zincir veya kay ile tahrik edilir ve gizlenmi yataklar zerinde basamaklarn hznayakn bir hzda hareket ederler (ekil 29).

ift ynl tahrik mili

Zincir tahrik arklarve yataklar

Ana tahrik motorurotoru d arda

El band kasna iindili ark ve zincir

ElektromekanikFren

El band tahrik kasna ve yata

ekil 29. El band ve korkuluk mekanizmas

Merdiven skeleti : Modern yryen merdiven ve bantlarn en temel parasna iskelet (truss)denir. Yryen merdivenin paralar ekil 30'da grld gibi bu iskelet zerine monteedilir. skelet cvata, perin yada kaynakla birbirine balanan elik elamanlardan oluantayc bir kafestir. skelet yryen merdiven reticisinden salanp yine firma yetkilileritarafndan, st, alt ve gerekirse orta ksmlarndaki belirli noktalardan binaya mesnetlenir.

skeletin alt ve st ksm yatay, orta ksm eimli olarak tasarmldr.

skelet

A erevesi

ekil 30. Merdiven tayc aksam (iskelet)

Yryen Bantlar



54/65

- 54 -

Modern ehirlerin havalimanlar, tren ve metro istasyonlar, alveri merkezleri, sergi

salonlar gibi mekanlarnda grlen yksek insan akn karlamak iin yryen bantlarkullanlr. Halka ak alanlarda yolcularn kitlesel tanmasnda mekanizasyon ok nemlidir.Bu nedenle dey tamada asansrlerden; eimli yerlerde yryen merdivenlerden; yatay

veya az eimli yerlerde ise yryen bantlardan faydalanlr. Modern yryen bantlar iki anagruba ayrlr :

Ksa mesafelerde (300 - 500 m kadar) hz 1 m/s kadar olan insanlar tayan bantlar Uzun mesafelerde ve yksek hzlarda (7 m/s kadar) alan yolcu yollar.

Bir yryen bant ematik olarakekil 31'de gsterilmitir. Burada kauuk kapl bantveya kauukla kapl elik bant veya nadiren kauuk kapl halat bant kullanlr. Yryenmerdiven basama benzeri bant st yzeyi vardr. Ksa bantlar, (20 m kadar olanlar) bantolarak yzeyi cilalanm korozyona dayankl elik zerinde srekli olarak altrlr. Uzunbantlar ise 400 - 600 mm aralklarla yerletirilmi destekleyici rulolar zerinde hareket eder.Srekli destekleyen kat veya birbirine yakn yerletirilmi rulo destekler, yolcularnarlndan dolay bandn sarkmasn nler. Apronun altnda lamelli zincir iin tahrik arkbulunur. Yryen bantlarda ayrca bant hz ile senkron alan bir el band da bulunur.Bantlara bini ve inilerde emniyetin salanmas iin giri ve k ksmlar bombeli yaplr.

1. tahrik 3. bant 5. giri 7. rulo destekler2. k 4. el band 6. gerdirme

ekil 31. Yryen bandn ematik grn

Yryen bantlar, 8000 -16000 P/h tama kapasitesinde; 0 - 12 trmanma asnda; 0.9- 0.95 m/s bant hznda; 12 - 30 m bant (yol) uzunluunda; 800 - 1000 - 1200 mm bantgeniliinde; 15 -75 kW ana tahrik motoru gcnde; 80 dB grlt seviyesini amayacakekilde dizayn edilir.

Yryen Merdiven ve Bantlarn Tama Kapasitesi

Yryen merdivenlerin kapasiteleri genelde bir saat iinde tadklar yolcu says ileifade edilir. Yryen merdiven ve bant reticileri ise kapasiteyi teorik olarak 1 1/4 veya 2yolcu eklinde genilie bal olarak ifade etmektedir.



55/65

- 55 -

Yryen merdiven ve bantlarn tama ya da trafik kapasiteleri hzlarna bal olarakdeimektedir ve teorik olarak bu kapasite hz ile doru orantldr. Hzn arttrlmas nedeniile insanlarn yryen merdivene binmede gsterecekleri kararszlk tama kapasitesindebeklenen artn salanmasn engelleyebilir ve gerek kapasite erisi hz ile tam orantlolamaz ve teorik erinin altnda kalan bir sapma gsterir. Gerek kapasite ise yryen

merdiven hz ile birlikte yolcularn yryen merdiven yada banda giri hzna baldr. ekil32de yryen merdivenlerde hzlara bal olarak teorik ve gerek tama kapasite erileriningenel durumu grlmektedir.

5000

6000

7000

8000

9000

10000

11000

12000

0,4 0,5 0,6 0,65 0,7 0,8 0,85

Merdiven hz, v (m/s)

Tamakapasite

si,Q(kii

ekil 32. Hzlar ve tama kapasitesi arasndaki bant

Yap bykl, yerleim vs. gibi koullarn uygunluuna gre efektif gerek tamakapasitesi, teorik kapasitenin %80 ni kadar olabilir, fakat yolcunun tad ykler nedeni ilebu kapasite daha da dk olabilir. Tam alma koullarndaki yryen merdiven vebantlarn tama kapasiteleri hzlar ve basamak ve/veya palet geniliine gre Tablo 33degrlmektedir.

Tablo 33. Yryen merdivenlerde tama kapasiteleri (DIN EN 115'e gre)

Tama Kapasitesi [kii/saat]BasamakGenilii [mm] 0.5 m/s 0.6 m/s 0.65 m/s 0.75 m/s

600 4500 5400 5850 6750800 6750 8100 8775 101251000 9000 10800 11700 13500

Ayrca London Transport irketi'nin yapt bir aratrmann sonucu ekil 33de 1numaral eri; 2 numaral eri Bavin ve 3 numaral eri ise Hithachi, Japonya tarafndanverilmektedir. Aynekilde dorusal olan eri de teorik tama kapasitesi erisidir.



56/65

- 56 -

Tamakapasitesi,Q

(kii)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

Merdiven hz, v (m/s)

3

21

ekil 33. Hz - Kapasite diyagram

alma hz, yryen merdivenin kapasitesinin alma hzna gre deiimi ekil 34deverilmitir. Grafikte iki kiinin bir basamaa binmesi halindeki teorik kapasite (a) erisi ile;bir dakika iinde yryen merdivene binen maksimum insan says (b) erisi ile; 5 dakikalksre iinde yryen merdivene binen ortalama insan says (c) erisi ile gsterilmitir.

0

50

100

150

200

250

0,5 0,6 0,7 0,8 0,9

Merdiven hz (m/s )

Dakikadamerdivendebulunaninsansay

(a)

(b)

(c)

ekil 34. Kapasitenin hzla deiimi



57/65

- 57 -

Basamak Genilii, 600 mm, tek kii iin yeterli iken, 1000 mm genilik ise elinde yk olanbir veya iki kiinin yan yana tanmasn salamaktadr. Gzlemlere gre 600 mm lik yryenmerdivenlerde artarda dizilen insanlar aralarndaki bir basama bo brakma eilimindedir.

YRYEN MERDVELERN SEM Ve MONTAJI

Yryen merdivenler ve bantlar yerleim sahasnn durumuna gre paralel veya aprazolarak kurulabilir. Her iki durumda da yukar k ve aa ini tesisleri yan yana veyabirbirlerinden belirli bir uzaklkta ayrk olabilir. Tek bir yryen merdivenin yeterli olmaddurumda nc bir tesis ok kademeli paralel dzende kurulabilir. Tesisler youn trafikynnde kullanlabilme esnekliine sahiptir. Yryen merdivenlerin kullanm sahasnayerletirilmesinde u faktrler nemlidir:

1. Bina yaps2. Trafik ak yn3. Trafik hacmi4. Uygulama alan (ticari sektr, toplu tamaclk)5. zel mteri istekleri

Tm bu etkenler dikkate alnarak kapal mekanlarda bulunan yryen merdivenlerinkurulmasnda dzenleme ekilleri : a) Tek nite (ekil 35a) b) Srekli dzen (ekil 35b)c) Ayrk dzen (ekil 35c) d) Paralel ayrk dzen (ekil 35d) e) apraz srekli dzen (ekil35e)

ekil 35. Yryen merdiven yerleim dzenleri

(e)

(c) (d)

(a) (b)

Yryen Merdivenin Montaj



58/65

- 58 -

Yryen merdiven ve bandn projelendirmesi ve montaj (yerleim) ilemi deydeki

ykseklik artnn belirlenmesi, yryen merdivene alt veya st yaya giri hacmininbelirlenmesi, st ve alt alma noktalarnn tekil edilmesi admlar ile balamaktadr.

Bir yryen merdiven st, alt, ve orta blmden oluur, Alt blmde basamak girii,sabit alt platform, basmak dzletirme sistemi bulunur. st ksmda ise sabit st platform,elektrikli tahrik motoru, kontrol mekanizmas bulunur. Orta ksm snrlar dahilinde istenilenuzunlukta olup basamaklar, yan paneller, destekler ile hareketli trabzanlarn uzunca birksmna sahiptir (ekil 36).

ekil 36. Yryen merdivenin alanlar

ASME ye gre yryen merdivenler yatayla 30 derece yapacakekilde kurulur. Fakatbaz Avrupa lkelerinde yerden kazanmak amac ile eim 35 derece olmakta ve 27.3 dereceeimli uygulamalara da rastlanmaktadr. Eim deerleri retici firma ve tesisin kurulacalke normlar ile merdivenin kullanlaca yapnn koullarna baldr. Yryen merdivenlergenelde 30 derecelik bir eim asnda kurulduklar iin alma noktalar arsndaki uzaklkgenellikle kot farknn 1.732 kat olmaktadr. Her iki alma noktas kurularak, reticininkendine zg standart yer hacim koullar kapsamnda, gerekli tayc elamanlarn yap iineyerletirilmeleri salanmaldr. Bu tayc elamanlara gelecek olan tepki kuvvetleri yryenmerdivenin uzunluk ve geniliine baldr (ekil 37).

Yryen merdiven ya da bandn yerleim blgesini belirlerken nce dikey ykseklik ve

daha sonra alt ve st boluklar dikkate alnr. Bir yryen merdiven projesi destek kirii ved dekorasyonlar da kapsar. Kurulu yerinin belirlenmesinin ardndan retici firmannbelirledii standart boyut ve hacimler yap iinde salanp uygun destekler yapya ilave edilir.Bu desteklerin seim ve montajnda, sistemin iletimi srasnda yapya uygulayacamaksimum kuvvetleri tayacak dayanmda olmas esas alnmaldr.

Ele alnan rnek projede basamak genilii 600 mm olan yryen merdiven iin 3.6 mdikey ykseklik iin st kirie maksimum 9.3 ton ve alt kirie ise maksimum 8.7 ton yklerinetkiyecei Tablo 34den bulunabilir.



59/65

- 59 -

ekil 37. Yryen merdivenin yer ihtiyac

Tablo 34. Bina yapsna gelen maksimum yklerYkseklik [m]Basamak

Genilii 3.0 3.6 4.2 4.8 5.5 6.0 6.7600 mm st 8.7 t 9.3 t 9.9 t 10.4 t 11.0 t 11.6 t 10.2 t

Alt 8.1 t 8.7 t 9.3 t 9.9 t 10.4 t 11.0 t 6.7 t1000 mm st 9.3 t 10.9 t 11.7 t 12.4 t 13.1 t 13.9 t 7 / 12 t

Alt 9.5 t 10.3 t 10.9 t 11.6 t 12.3 t 13.0 t 8 / 8.5 t1000 mm ve 6.7 m ykseklik iin Ara / st ve Ara / Alt deerleri verilmitir.

10.6. YRYEN MERDVEN HESAP ESASLARI

Yryen merdivenin hesabnda ilk aama yryen merdivenin kapasitesininbulunmasdr. Trafik kapasite ve adm yk miktarnn hesabnda, 600 mm geniliklibasaman alabildii yolcu says 1 kii; 800 mm genilikli basaman alabildii yolcu says1.5 kii ; 1000 mm genilikli basaman alabildii yolcu says 2 kii olarak kabuledilmelidir. Daha sonra dier gerekli hesaplar yaplmaktadr.

Tam kapasitedeki yryen merdivenin saate tad insan says :

ZA va

A vs

= = 3600 9000

Burada, = 0.6 - 0.96 arasnda basamak doluluk faktr.(Dk deer 0.4 m/s , yksek deer 1 m/s hz iin alnr)A = 1 - 2 bir basamaktaki insan saysv = 0.4 - 1 m/s yryen merdiven hzas= 0.4 - 0.405 m basamak adm

zerindeki hareketli katn diren katsays 0.025 - 0.028 alnarak apron konveyrleri

iin benzer hesaplar yaplr.



60/65

- 60 -

Basamak zinciri uzunluu : ( ) ( )L D L Lz yb= + + + 2 Lyi i

Eimli tama mesafesi :

=sin

HLi

Yolcu tama sresi : t

L L L

veyb yi i

=

+ +

Yryen merdiven stndeki yolcu yk : P M P Bs=

Yryen merdiven tahrik gc :

= sin

h

HsvN

Burada, : trmanma as ( ) : sistemin verimiD : tahrik ark ve kar arkn ap (m)h : basamak ykseklii (m)H: katlar arasndaki mesafe (m)Lyb: giri noktasndaki yatay mesafe (m)Lyi: ini noktasndaki yatay mesafe (m)Li : eimli tama mesafesi (m)M : bir insan arl (kg)Ps: her basamaktaki insan sayss : basamaktaki yk (N)B : grnen basamak adediv : merdiven hz (m/s)

rnek Hesap : Katlararas mesafesi 6 m olan ve saatte 6500 kiinin kulland iki katarasna yerletirilecek olan yryen merdiven iin = 30 eim seilmitir. Yryenmerdivenin seimi ve hesaplaryledir:

Yryen merdiven hz ve basamak genilii

Yryen merdivenin hz ve basamak genilii tama kapasitesine uygun olarak Tablo35 yardmyla seilir. 6500 P/saat kapasite iin v = 0.5 m/s hz ve 800 mm basamak geniliiseilmitir.

Tablo 35. Yryen merdiven hz ve basamak geniliiTeorik tama kapasitesi [P/saat]Basamak

Genilii v = 0.5 m/s v = 0.6 m/s v = 0.65 m/s v = 0.75 m/s600 4500 5400 5850 6750800 6750 8100 8775 10125

1000 9000 10800 11700 13500

Tam kapasite ile almada yolcu says



61/65

- 61 -

67504.0

5.0275.03600

a

vA3600Z =

=

= P/saat

BuradaA : basamakta tanan insan says (1 - 2)

a : basamak eni (0.4 m) : doluluk faktr (Tablo 36)

Tablo 36. Basamak doluluk faktr BasamakGenilii

faktr

600 0.50800 0.751000 1.00

Seilen yryen merdiven mevcut kapasiteyi karlayabilmektedir.

Yryen merdivenin boyutlar

ki grn ile ekil 38'de verilen

Documents

10.asansörler ve yürüyen merdivenler