Elektrizimi i trupave

Elektrizimi i nje shufre ebaniti me ferkim

• Mjafte trupa si qelebari, ebaniti, qelqi etj mbasi ferkohen fitojne vitin per te terhequr trupa te lehte.

– Kjo dukur quhet elektrizim.• N.q.s nje shufer ebaniti e ferkojme me nje cope lekure

dhe ta afrojme prane disa copa letrash te vogla do te shohim se ajo do te terheq copat e letres.

Elektrizimi i nje shufre qelqi me ferkim

• N.q.s nje shufer qelqi e ferkojme me nje cope mendafshi dhe ta afrojme prane disa copa letrash te vogla do te shohim se ajo do te terheq copat e letres.

Bashkeveprimi i shufres se ebanitit me shufren e qelqit te ngarkuare

• Nqs nje shufer ebanite te ngarkuar dhe te varur ne nje fije te holle do ti afrojme nje shufer qelqi te ngarkuar do te shohim se keto dy shufra do te terhiqen.

Bashkeveprimi i dy trupave te ngarkuar me shenje te njejte

• Po te ngarkojme dy trupa me shenje te njejte dhe ti afrojme me njeri tjetrin do te shohim se ata do te shtyhen

Elektroskopi• Perdoret per te vene ne dukje ngarkesen elektrike te trupave

• Nese sferen e lektroskopit e prekim me nje trup te ngarkuar do te veme re qe fletet e holla qe varen ne fundin e shufres percjellse te elektroskopit do te happen, sepse ato ngarkohen me te njejten shenjenga ngarkesa qe mbrine ne to nepermjet shufres metalike.

Shpjegimi i elektrizimitPerberja e atomit

• Atomi perbehet nga:– Elektronet te cilat rrotullohen rreth berthames– Protonet te cilat ndodhen ne berthame.– Neutronet te cilat ndodhen ne berthame.

• Midis elektroneve dhe protoneve ekzistojne forca bashkeveprimi shume here me te medha se bashkeveprimi gravitacional. Ky bashkeveprim quhet:

bashkeveprim elektromagnetik. Madhesia qe karakterizon kete bashkeveprim quhet

ngarkese elektrike.

Atomi i HeliumitAtomi i Hidrogjenit

Ndertimi i Atomit

Modele te perfytyrimit te atomit me shume elektrone

Te gjitha grimcat elementare te

ngarkuara edhe pse mund te kene masa te ndryshme vlera e ngarkeses elektrike

te tyre eshte e njejte, ajo mund te ndryshojne vetem

nga shenja

• Thermijat elementare qe kane ngarkese elektrike jane elektroni dhe protoni dhe ngarkesat elektrike jane dy llojesh: –ngarkese elektrike si e protonit

quhet pozitive dhe

–ngarkese elektrike si e elektronit quhet negative.

Perciellsit dhe dielektriket

• Nje atom ne kushte te zakonshme ka aq elektrone sa neutrone ka ne berthame dhe ne teresine e vet atomi paraqitet elektroasnjanes.

• Ne kushte te vecanta elektronet e shtreses se jashtme mund te shkeputen nga atomi dhe pastaj ose kalojne ne gjendje te lire ose kalojne ne atome te tjera.

• Metalet, te cilat kane 1-3 elektrone ne shtresen e jashtme, i humbasin lehtesisht elektronet e valences. Keto elektrone shnderohen ne gjendje te lire kurse atomet e metaleve ne jone pozitive.

Levizja e elektroneve te lira ne metale

• Ne saje te elektroneve te lira realizohet perciellshmeria e mire e ngarkesave ne metale

Lendet, te cilat kane thermija te

ngarkuara ne gjendje te lire dhe qe e perciellin mire

elektricitetin,

quhen percjelles

Dielektriket (izolatoret)

Ne disa lende, sic jane zakonisht lendet jometalike, elektronet e lira pothuajse mungojne. Si rrjedhim, keto lende jane perciellese te te keqija te ngarkesave elektrike dhe quhen lende dielektrik ose izolatore.

Shpjegimi i elektrizimit te trupave

• Ne kushte normale lenda eshte elektroasnjanese sepse ne brendesi te tije ka aq elektrone sa edhe protone.

• Qe nje lende te ngarkohet me ngarkese elektrike duhet qe te kete tepric te njeres prej grimcave te ngarkuara kundrejt tjetres. Meqense protonet jane te lidhure ne berthame dhe berthama eshte e qendrueshme, grimcat elementare te ngarkuara qe mund te shtohen ne nje trup jane elektronet, me shtimin e elektroneve kundrejt protoneve, trupi fiton ngarkese negative.

• Per te ngarkuar nje trup me ngarkese pozitive nuk mund te shtojme dot protone por mund te heqim elektrone nga trupi, keshtu trupi fiton ngarkese pozitive.

Lojet e elektrizimit

1. Me ferkim

2. Me kontekt (takim)

3. Me me induksion (ndikim)

Shpjegimi i elektrizimit te nje shufre ebaniti me ferkim

Shpjegimi i elektrizimit te nje shufre qelqi me ferkim

Shpjegimi i funksionit te elektroskopiNgarkimi i elektroskopit me takim

• Perdoret per te vene ne dukje ngarkesen elektrike te trupave • Nese sferen e lektroskopit e prekim me nje trup te ngarkuar do te

veme re qe fletet e holla qe varen ne fundin e shufres percjellse te elektroskopit do te happen, sepse ato ngarkohen me te njejten shenjenga ngarkesa qe mbrine ne to nepermjet shufres metalike.

Shpjegimi i funksionit te elektroskopi• Perdoret per te vene ne dukje ngarkesen elektrike te trupave

• Nese sferen e lektroskopit e prekim me nje trup te ngarkuar do te veme re qe fletet e holla qe varen ne fundin e shufres percjellse te elektroskopit do te happen, sepse ato ngarkohen me te njejten shenjenga ngarkesa qe mbrine ne to nepermjet shufres metalike.

Shpjegimi i funksionit te elektroskopi• Perdoret per te vene ne dukje ngarkesen elektrike te trupave

• Nese sferen e lektroskopit e prekim me nje trup te ngarkuar do te veme re qe fletet e holla qe varen ne fundin e shufres percjellse te elektroskopit do te happen, sepse ato ngarkohen me te njejten shenjenga ngarkesa qe mbrine ne to nepermjet shufres metalike.

Elektrizimi ( + ) me induksion i një sfere përcjellëse

Elektrizimi me induksion i sistemit të dy sferave,

me ndihmën e një trupi të ngarkuar negativisht

Ngarkimi me induksion i një elektroskopi,

me ndihmën e një sfere të ngarkuar negativisht

Tokëzimi i një elektroskopi të ngarkuar pozitivisht

Tokëzimi i një elektroskopi të ngarkuar negativisht