Upload
jacek-walczynski
View
126
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
Jacek Walczyński ©
LEGENDA I RZECZYWISTOŚĆ
O ŻYCIU KARIERZE I ŚMIERCI
ELVISA PRESLEYA
ROZDZIAŁ XII
NA FALI BIZNESU ZWANEGO „ELVIS PRESLEY”
Śmierć Presleya wywarła ogromny wpływ na cały światowy
showbussiness. Niesłychany wzrost zainteresowania jego nagraniami zmusił
wytwórnię RCA do pracy na trzy zmiany i do tłoczenia wyłącznie płyt z
Presleyem. Tam gdzie niegdyś tłoczono jego płyty, musiano wznowić ich
produkcję. Produkcję płyt z Presleyem podjęły także pirackie i przemytnicze
wytwórnie płytowe. Pisma wydawały specjalne dodatki i artykuły. Pustoszały
półki z wszystkim co miało w nazwie „coś” z Presleya.
Płyty Presleya znalazły się znów na światowych listach bestsellerów
zajmując 16% każdej listy. Również w Polsce, w Radiowej Liście Przebojów
(Lato z Radiem i Panorama) w sierpniu 1982 roku pierwsze miejsce zajęła
piosenka And I Love You So.
Radiostacje całego świata stale emitowały nagrania Presleya, w rocznicę
jego urodzin – 8 stycznia nadawano wielogodzinne audycje i programy
montowane przez największe znakomitości muzyki rozrywkowej, rockowej
i country: Brendę Lee, Bo Didleya, Jamesa Browna, Bobby’ego Vintona
i innych. W Polsce propagatorem nagrań Elvisa był
Wojciech Gąssowski, Krzysztof Krawczyk i Paweł
Bączkowski – bardzo uzdolniony piosenkarz country,
aż szkoda że tak mało dostrzegany przez polskie media
muzyczne. Ówczesne Polskie Radio – po latach
zaniedbania – czciło pamięć Króla Rock And Rolla. W
rocznicę jego śmierci poświęcano mu całodniowe
audycje. Program IV Polskiego Radia (początek lat
80.) zainicjował wielomiesięczną audycję w „Studio
Stereo zaprasza…”, w czasie której red. Jerzy
Rowiński prezentował wszystkie longplaye z
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 2
największej chyba w Polsce (ówczesnej) kolekcji Pana Adama Kuligowskiego.
We wrześniu 1983 roku Program I Polskiego Radia prezentował (ilustrowane
piosenkami) obszerne fragmenty książki Alberta Goldmana „ELVIS”. Nie było
to co prawda to, czego oczekiwali fani Elvisa, ale były jego piosenki. Książkę –
(a raczej jej bardzo obszerne fragmenty) drukowała „Literatura”. W
telewizyjnym magazynie muzycznym „Metronom”, zdegustowany i
niezadowolony z dotychczasowych prezentacji red. Dariusz Michalski
przedstawiał w odcinkach swoją wersję „Prawdziwej historii życia i śmierci
Elvisa Presleya” (1987). Szkoda, że zakończono ją po bodaj trzech odcinkach.
Na rynku krajowym ukazały się plakaty, naklejki, wprasowanki i odznaki. Płyty
Presleya w cenach wolnorynkowych, agencyjnych i komisowych wahały się w
granicach 3.500 – 6.900 zł (IV kwartał 1983). Kasety oryginalne, na ogół
niemieckie w cenie 4.000 – 4.500 zł, powielano za 1.000 – 2.000 zł.
Prężna maszyna przemysłu pamiątkarskiego Elvis Presley Enterprises
przejęła wkrótce kontrolę nad wszystkim co miało w nazwie słowa: ELVIS i
ELVIS PRESLEY. Wydawano nie tylko płyty z piosenkami lecz wszystko co
miało związek z tym, którego mianowano KRÓLEM. A więc próby nagraniowe
w studio, wywiady, fragmenty „dzikich” lub towarzyskich występów i nagrań,
konferencje prasowe, fragmenty z życia Presleya, np. przysięga wojskowa,
uroczystości domowe, wywiady z kucharką Elvisa, fryzjerem, ochroniarzami
czy słynne spotkanie z Beatlesami. Wznawiano płyty na których Elvis zwracał
się do fanów, m. in. Having Fun With Elvis On Stage i Elvis Speaks.
Wyprodukowano (i dalej produkuje się)
niezliczone ilości plakatów, koszulek, breloków,
zegarów, figurek, popiersi, naszyjników, broszek,
fotografii, szkiców, biografii itp. Wszystko to
poszło i nadal idzie jak woda. Zmarły KRÓL
napełnia kieszenie i konta bankowe niezliczonych
propagatorów, imitatorów, krzewicieli i
organizatorów presleyowskich „memorabiliów, a
także równie licznej rzeszy kombinatorów i
przedsiębiorczych handlarzy.
Elvis żyje w sercach milionów miłośników
dobrej nowoczesnej muzyki rozrywkowej, a
zafascynowanie młodych ludzi życiem, sławą,
muzyką, legendą i śmiercią piosenkarza przynosi
niezłe dochody różnego rodzaju handlowcom,
producentom i sklepikarzom.
Kiedy w Astoria Theatre wystawiano musical ELVIS, bilety były już
wysprzedane na kilka tygodni naprzód. Codziennie oglądało go 1.000 widzów,
śpiewając każdego wieczora, wraz z artystami występującymi w musicalu,
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 3
gromkie Glory, glory hallelujah, które z siedemdziesięciu kilku wybranych
piosenek najbardziej zapadło w serca i umysły londyńczyków. Wydawcy zbili
krocie na książkach opiewających życie i legendę Presleya (ciekawe czy mnie ta
książka przyniesie kiedyś jakikolwiek dochód?), których wydano w USA do
samego tylko 1981 roku około 50.
Ozdóbkarze i tandeciarze zarabiali przede wszystkim na wisiorkach,
breloczkach, znaczkach i fotografiach. Oprócz amatorów wielkiego biznesu,
dzięki legendzie Presleya, źródło stałego dochodu mieli także mali
przedsiębiorcy, nierzadko chałupnicy. Na cmentarzu Forest Hill w Memphis,
można kupić najrozmaitsze pamiątki spod znaku tandety, ale zawsze z
podobizną Presleya. I nie są one bynajmniej tanie. Pocztówka z fotografią
Elvisa, fotokopia testamentu czy prawa jazdy, to koszt około 10 dolarów.
Kolekcjonerzy nabywają kopie świadectw urodzenia, szkolnych, ślubu i zgonu.
Pomysły rodzą pomysły, a to daje ogromne pieniądze, więc każdy pretekst do
ich zdobycia jest dobry. Pewna sekta religijna odkupiła samolot Presleya i jako
latający dom Elvisa obwoziła go po całej Ameryce. Inny samolot miał być
pocięty na kawałeczki - relikwie, lecz sprytny przedsiębiorca nabył go za 5
miliardów dolarów i zamienił na „Night Club of Elvis”, w którym dziesiątki
portretów i muzyka przypominają Elvisa, przynosząc właścicielowi pokaźne
dochody. Przedsiębiorczym biznesmenom nie brakuje także tupetu. Naprzeciw
Gracelandu, właściciel bistra serwuje jako specjalność zakładu „Elvisburger” –
hamburgery zapiekane z serem. Reklama głosi, że takie właśnie jadał Elvis
Presley.
Caroline Kennedy – córka zastrzelonego w 1963
roku prezydenta USA, zdobyła popularność, gdy jako
początkująca dziennikarka opisała swe wrażenia z
pogrzebu, a ponadto – mimo zakazów i podjętych
środków ostrożności – zrobiła zdjęcie Elvisa w trumnie,
minikamerą ukrytą w biustonoszu. Tekst jej wrażeń i
zafascynowania idolem opublikował amerykański
magazyn „Rolling Stone”, za wstawiennictwem Jackie
Onassis.
Do dnia dzisiejszego Elvis żyje pod tysiącami
postaci, wchodzi do serc wielbicieli tysięcznymi
furtkami wielkiego biznesu, nabijając kieszenie
producentom. Twarz Elvisa pojawia się seryjnie na
sweterkach, bluzkach, koszulkach, a także na gołych
piersiach, plecach, udach i ramionach dziewcząt
i chłopców, kobiet i mężczyzn, którzy kolorowe
portrety Presleya dają sobie tatuować jako trwała pamiątkę. Takie właśnie
tatuaże prezentują najzagorzalsi fani na corocznych zjazdach.
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 4
Jednymi z najwartościowszych pamiątek są znaczki, czeki, monety
i banknoty. Firma Moore w Colorado wyemitowała (za zgodą władz stanowych)
jednodolarowy banknot z podobizną Presleya, który oficjalnie kosztował 3,95 $,
lecz na czarnym rynku i w kręgach
kolekcjonerskich osiągnął wartość 100 i więcej
dolarów. Historia nie zna drugiego takiego
przypadku.
Znakomicie skonstruowana w oparciu o
pośmiertny kult Presleya, machina komercyjna, pozwalająca ciągnąć zyski ze
sprzedaży płyt, pamiątek, praw emisyjnych i reklamowych, od początku była i
jest w rękach dobrych sterników. Najpierw sterował nią wszechwładny Tom
Parker, przy pomocy ojca piosenkarza. Vernon jeździł po Stanach ze specjalnym
programem poświęconym synowi, śpiewał nawet piosenki z jego repertuaru.
Po zgonie KRÓL nadal śpiewał. Tym razem tylko z płyt, taśm,
głośników i ekranów filmowych. Wielbiciele nadal nie widzą go „na żywo” –
tak jak w latach sześćdziesiątych. Ale tym razem nie powróci już między swoich
fanów tak jak kiedyś. Dlatego najpierw Pułkownik a później firma ELVIS
PRESLEY ENTERPISES zbudowała cały „konglomerat pamięci”, dzięki
któremu podobizna zmarłego idola znalazła się na medalach, plakietkach,
długopisach, zegarkach, obwolutach, opakowaniach, czekach, portfelach,
tapetach, poduszkach, firankach, zasłonkach, poszewkach, obrożach dla piesków
i kotków, breloczkach, ozdóbkach, znaczkach, chustkach, ubraniach,
bransoletach, wisiorkach, klamerkach, zapinkach, popielniczkach, filiżankach,
nie mówiąc już o książkach, plakatach i albumach fotograficznych. Niemałe
profity z tego interesu trafiały do kieszeni samego Parkera. Swego czasu
Priscilla – jako prawny opiekun Lisy – zaskarżyła Parkera do sądu o ukrywanie
dochodów z „presleyoemisji” i nie przekazywanie odpowiednich części na
konto Lisy. Proces wygrała.
Gazety amerykańskie i zachodnioeuropejskie na bieżąco śledzą
i podglądają życie rodziny idola, a szczególnie byłej żony oraz najbogatszej
córki na świecie. Podkreślano, że jest bogatsza od Christiny Onassis. KRÓL
zostawił swemu dziecku majątek wartości 600 milionów dolarów plus coroczne
udziały z tytułu praw autorskich i udziałów w zyskach.
Kiedyś w epoce monarchii, kiedy władca umierał, wznoszono okrzyk:
„umarł król, niech żyje król”. Po nagłym zgonie KRÓLA ROCK AND ROLLA,
miliony jego wielbicieli na całym świecie wołają: „Umarł król – niech żyje jego
pieśń!”
Pozostawiony przez piosenkarza testament, otwarty w dwa tygodnie po
pogrzebie, raczej nie przyniósł sensacji. Główną spadkobierczynią została Lisa
Marie. Część zapisu dotyczyła babki Minnie Mae Presley, ciotki Delty Mae,
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 5
ojca Vernona, stryja Vestera i innych krewnych, którzy żyli w chwili śmierci
Elvisa.
Po śmierci Minnie Mae i Vernona utworzona została specjalna fundacja
powiernicza. Priscilla nie dostała nic ale też i nie wnosiła żadnych roszczeń.
Niemniej jednak, to ona, wbrew zabiegom Vernona i Parkera, został
zarządzającą majątkiem do czasu pełnoletności Lisy. Nic nie dostała aktualna
dziewczyna Elvisa, obecna w dniu jego śmierci – Ginger Alden. Rozpuszczała
ona nawet pogłoski jakoby wzięła potajemny ślub z Elvisem w dniu 27 sierpnia
1976 roku. Ponieważ nie potrafiła tego udokumentować, a w zapisie nie było
także o niej mowy, nic nie otrzymała.
Ogromny majątek Elvisa przeszedł więc całkowicie niemal na własność
Lisy. Kapitały zostały umiejętnie ulokowane.
Vernon kontynuował tradycje syna i podróżował po Stanach z własnym
programem wokalno-muzycznym, głównie tam, gdzie Elvis do niedawna
występował. Kiedyś jako mleczarz i robotnik leśny, układał i śpiewał songi
religijne i ludowe, więc może nieźle mu to wychodziło. Na występach śpiewane
przez siebie utwory dedykował synowi. Nagrał nawet płytę z pieśniami
religijnymi zatytułowaną Gospel – for my son, Elvis.
Majątek ziemski pozostawiony przez Presleya to przede wszystkim
Graceland – osiemnastopokojowy pałacyk, blisko sześciohektarowy park oraz
farma w Tennessee. Pozostało również 5 prywatnych samolotów: Commander,
Falcon, Star, Gulfstrom i Convair 880. Taka prywatną flotę powietrzną posiadali
jedynie superbogacze: Howard Hughes i Aristoteles Onassis. Samochody trudno
było zliczyć, ponieważ kupował je i rozdawał jako prezenty. Jednego dnia
potrafił kupić i rozdać sześć Cadillaców. Czarnego podarował pewnemu
murzyńskiemu małżeństwu, które z zażenowaniem oglądało ceny na
wystawionych egzemplarzach. Czarnego Cadillaca otrzymał również spiker
radiowy z Colorado, który pierwszy puścił w świat wiadomość o powyższym
geście KRÓLA. Na wiadomość, że śpiewak John Denver podarował
menedżerowi Rolls-Royce’a za 40 tysięcy dolarów, sam również kupił takiego
samego Tomowi Parkerowi. Podobno – jak pisze Wojciech Zabrzeski w Prawie
i Życiu – zrobił to jedynie po to, aby pokazać Denverowi, że jego także stać na
taki gest. Ale W. Zabrzeski nie ma racji, twierdząc że to tylko snobizm i
efekciarstwo powodowało KRÓLEM. Po prostu miał gest i hojną ręką rozdawał
prezenty. A przecież milionerzy na ogół nie wydają pieniędzy bez celu, nie
rozdają kosztownych podarków. Bo wówczas nie byliby milionerami. Elvis lubił
rozdawać samochody, lubił je kolekcjonować. Lubił je przerabiać na jaskinię
złota, pereł i drogich kamieni.
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 6
Przed grobem Elvisa (płyta
nagrobną) na cmentarzu Forest Hill
bez przerwy gromadziły się tłumy
wiernych fanów. Każdy chciał
mieć coś na pamiątkę. Lecz
kwiatów nigdy nie zabrakło. Jedni
je zabierali inni przynosili. Sama
płyta pozostała jedynie miejscem
symbolicznym. Już w kilka dni po
pogrzebie próbowano wykraść jego
zwłoki. Prób takich było kilka, a
jedna z nich została udaremniona
przez szefa miejscowej policji
Winstona Chapmana.
W związku z tym, że
cmentarz nie miał odpowiedniej
ochrony, Vernon wystąpił do władz
o zgodę na przeniesienie zwłok
żony i syna z krypty cmentarnej na
teren Gracelandu. Zezwolenie
otrzymał i 2 października ciała
Elvisa i Gladys przeniesiono z
cmentarza Forest Hill na teren
Gracelandu i złożono w
mauzoleum Meditation Garden w południowym zakątku posiadłości. Meditation
Garden – Ogród Rozmyślań – to ulubione niegdyś miejsce Elvisa. Mauzoleum
w stylu pseudodoryckim, to półkolista ściana z czterema hiszpańskimi
witrażami, z ośmioma klasycystycznymi kolumnami, licznymi rzeźbami i
posągami, z których jeden przedstawia postać Jezusa. W tle szemrze fontanna, a
całe otoczenie to oaza ciszy i spokoju. Idealne miejsce na wieczny spoczynek
KRÓLA.
Groby są proste i nie pretensjonalne. Pokryte płaskimi granitowymi
płytami, na których znajdują się tabliczki z brązu z wypisanymi na nich
inskrypcjami. Na grobie Elvisa widnieje napis: „Elvis Aaron Presley – 8
stycznia 1935, 16 sierpnia 1977, syn Vernona Elvisa Presleya i Gladys Love
Presley, ojciec Lisy Marie Presley”. Potem
następuje tekst inskrypcji kończący się
słowami: „Bóg widział, że potrzebował
odpoczynku i powołał go do siebie. Tracimy
w nim syna i ojca. Dziękuje Bogu, że właśnie
jego dał mi za syna”. Autorem inskrypcji jest
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 7
Vernon Presley. Poniżej znajduje się płyta poświęcona matce Elvisa, Gladys
Presley. U podnóża grobu znajduje się napis: „Hot mine but thy will be done –
Nie mnie lecz tobie czynić będzie” oraz symbol TCB – Taking care of bussiness.
Nieopodal znajdują się groby: Vernona – zmarłego w czerwcu 1979 roku,
Minnie Mae Presley – zmarłej w maju 1980 roku, a także symboliczna płyta
Jesse Garona, bliźniaka Elvisa, który pochowany jest w Tupelo.
Meditation Garden jest prawdziwą świątynią fanów Presleya, którzy
przybywają tu z całego świata. Główne nasilenie pielgrzymek przypada na dni:
8 stycznia i 16 sierpnia. Tak jak jeździli kiedyś na jego koncerty, tak teraz
odwiedzają miejsce jego wiecznego spoczynku. Odwiedziny w Meditation
Garden to wielkie przeżycie, bowiem mimo upływu lat, smutek i poczucie straty
nie słabną.
Pośmiertny kult Presleya profituje również w postaci licznej rzeszy
naśladowców i imitatorów superidola, którzy występując z programem mu
poświęconym, przyciągają tłumy publiczności do sal koncertowych. Występują
oni w licznych imprezach typu Remembering Elvis – Pamiętając Elvisa, ubrani
w kopie estradowych strojów piosenkarza, uczesani i ucharakteryzowani „na
Presleya”, naśladując jego głos i wykonując jego przeboje.
Wśród tych imitatorów królował miedzy innymi 22-letni piosenkarz z
Chicago – Rick Saucedo. On podobno najlepiej naśladował charakterystyczny
układ ust Elvisa. Gdy Saucedo po raz pierwszy zaśpiewał That’s All Right
Mama – a było to już w sześć godzin po śmierci Presleya – prasa z sarkazmem
nazwała ten występ „nekrofilicznym rockiem”.
Mimo takich opinii, popularność wspominkowo-nekrofilicznych nagrań,
spektakli i koncertów nie słabła lecz cieszyły się one stale rosnącym
powodzeniem. Z podobnymi koncertami występowali tacy wykonawcy jak: Joe
Turner, Johnny Spence, Shakin’ Stevens i Little Tony.
Little Tony wystąpił również w Polsce. W grudniu 1977 roku wystąpił z
programem Tribute to Elvis – W hołdzie Elvisowi. Z podobnym programem
występował Shakin’ Stevens, który wykonując piosenki Presleya, parodiował
również jego sposób zachowania,
zabawy z publicznością,
wystudiowane ruchy i gesty.
Nagrał płytę zawierającą
najbardziej znane piosenki Elvisa.
Interpretacja takich utworów jak:
Kiss me quick, It’s now or never,
Surrender, Can’t help falling in
love, Wooden heart, Angel, Devil
in disguise są łudząco podobne do
wykonań Elvisa.
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 8
Programy poświęcone Presleyowi pozwoliły także zdobyć popularność
kilku mniej znanym wykonawcom – tym, którzy dotychczas nie mieli swoich
zdecydowanych fanów, a teraz zdobyli ich wyłącznie dzięki „wspominkom”
Presleya. W Telewizji Polskiej też były emitowane programy typu Tribute to
Elvis.
W połowie lat 90. dotarła do nas – byłem na niej w katowickim Spodku,
wystawa poświęconej Elvisowi, a zorganizowana przez szkolnego kolegę Elvisa
i disc-jockeya George’a Kleina, który zgromadziwszy sporo oryginalnych
eksponatów oraz sporej ilości memorabiliów i pamiątek jeździł z wystawą po
Europie. Niewątpliwą atrakcją wystawy był czarny Cadillac ze złotymi
klamkami, który niezwykle zafascynował Marylę Rodowicz. Wystawa była
ubezpieczona na milion dolarów!
W mnożących
się jak grzyby po
deszczu i z niezwykłą
łatwością podbijających
rynek książkach o
Presleyu, podkreśla się
że dokonał rewolucji
kulturowej. Z jej
analizami sąsiadują
podbudowujące tezę,
wypowiedzi Binga
Crosby’ego: …stał się
częścią naszej historii,
czy słowa prezydenta Cartera: …był symbolem naszego buntowniczego ducha i
zmienił oblicze naszej kultury.
W sklepach pojawiły się miniatury posągu wyobrażającego
młodziutkiego Elvisa w rozpiętej koszuli na piersiach, trzymającego lewą dłonią
gitarę, sławną gitarę kupiona mu niegdyś przez ojca za 12 dolarów. Plastikowe
repliki tej rzeźby produkowane masowo dla „presleyowskich pielgrzymów” idą
jak woda. Oryginał posągu KRÓLA – siedmiometrowej
wielkości – jest autorstwa Erica Parksa, który wykonał go
na zamówienie Społecznej Fundacji Presleya w Memphis.
Posąg ten wykonany w brązie, stanął w stolicy
stanu Tennessee – Memphis, gdzie zaplanowano również
niezwykłe w formie, centrum rock and rolla imienia Elvisa
Presleya. Olbrzymi gmach – mieszczący amfiteatr dla
festiwali rockowych, muzeum Presleya, dyskoteki,
kawiarnie, restauracje i sklepy z pamiątkami – będzie miał
kształt gitary.
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 9
Miłośników Presleya interesuje przede wszystkim najcenniejszy spadek
jaki po nim pozostał. Nagrania i występy utrwalone na płytach, taśmach
magnetofonowych i filmowych, video kasetach i teledyskach, a teraz również na
dyskach z zapisem elektronicznym. Wszystkie nagrane przez niego płyty, filmy,
albumy i programy. Niektóre firmy wprost reklamowały się jako „specialist of
Presley”, sprzedając wszystkie jego single, longplaye, albumy, nagrania z
filmów, często trudno dostępne, wyszukiwane nawet w tak odległych stronach
świata jak Australia, Japonia, czy Południowa Afryka.
Presleyomania to zjawisko, które wciąż zadziwia socjologów
szukających przyczyn magicznego wpływu Presleya na odbiorców jego muzyki.
Krytycy piszą o Presleyu jako o ważnym zjawisku kulturowym, obyczajowym i
socjologiczno-psychologicznym. Snują rozważania, jaki byłby świat bez
Presleya, czy powstałaby muzyka pop, czy wytworzyłaby się subkultura
wyrażana rock and rollem?
Czy moda jednocząca obie płci, którą zapoczątkował Elvis, a która stała
się kanonem obowiązującym młodzież, zostałaby kiedykolwiek wymyślona?
Milionom wielbicieli, Elvis zaszczepił poczucie odrębnej tożsamości, której nie
znali wcześniej. Stał się wspomnianym już katalizatorem trwającej do dziś
rewolucji młodych.
Popyt na nagrania Presleya i jego memorabilia nie maleje lecz wręcz
niesłychanie wzrasta. W samych tylko Stanach Zjednoczonych, do 1980 roku
sprzedano płyty za sumę ponad 25 milionów dolarów. Podobnie we Francji,
RFN, Belgii i Japonii. W Polsce lat sześćdziesiątych, siedemdziesiątych i
osiemdziesiątych, płyty Elvisa były rarytasem. Każdy okaz jaki pojawił się w
komisie lub w nielicznych prywatnych sklepikach (drugi obieg), znikał
natychmiast. Po roku 1990, po wprowadzeniu gospodarki rynkowej, na półkach
sklepowych pojawił się wreszcie Elvis: na CD, na kasetach magnetofonowych
i VHS, na DVD, CD-romach i VCD. I też znikają natychmiast.
Presleyowe szaleństwo trwa. Co roku, 16 sierpnia, w rocznicę śmierci
Presleya, do Memphis ściągają wielotysięczne tłumy fanów z całego świata.
Lokalne przedsiębiorstwa turystyczne organizują autobusowe wycieczki
„szlakiem Elvisa”, których głównymi etapami są: muzeum w Tupelo,
Graceland, Nashville, cmentarz Forest Hill i Meditation Garden. Dla tych ludzi,
niegdysiejszy idol to przedmiot kultu, symbol, który nakazuje im wracać nie
tylko do miejsc, lecz i do rzeczy, przedmiotów, rekwizytów, które były jego
własnością. Oglądają estradowe stroje i przedmioty których używał, dotykają
jego ubrania, siadają za kierownicą jego samochodu. Wieczorem, po zamknięciu
bramy z nutami, specjalna brygada usuwa pozostałości po inwazji pielgrzymów
– tony kwiatów, sztucznych serc, krzyży, gitar itp., zmywa z murów
otaczających posiadłość setki napisów w stylu: Elvis, zawsze będę cię kochać.
Nigdy cię nie zapomnę. Bóg sprawił, że Elvis jest moim idolem. Dzięki
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 10
Presleyowi pokochałam Jima. Dzięki tobie życie ma sens, jest piękne i świat jest
piękny.
8 stycznia 1985 roku w Gracelandzie zamienionym na muzeum Presleya
obchodzono uroczyście pięćdziesiątą rocznicę urodzin piosenkarza. Wstęp na
przyjęcie kosztował 500 dolarów. Rolę gospodyni domu pełniła Priscilla Presley
– znana już nie tylko jako była żona idola lecz także dzięki rolom filmowym w
serialu Dallas i oraz występom w pokazach mody i popularnych programach o
zwierzętach. Mimo że małżeństwo z Elvisem nie okazało się udane, bez
wahania podjęła się wówczas tej roli, która kontynuuje do dziś. Za rolę tę (w
1985 roku) otrzymała od telewizji 100 tysięcy dolarów. Goście oglądali
posiadłość, apartamenty Elvisa, jadalnię z kryształowymi lustrami, salon
wypoczynkowy z pięciometrową kanapą, pokój muzyczny z pozłacanym
fortepianem, pokój zabaw oraz sypialnię z telewizorem zamontowanym pod
sufitem.
W 1978 roku, w rocznicę urodzin KRÓLA – pierwszą po jego śmierci –
specjalne uroczystości zorganizowano w Meksyku.
W Kingston w stanie Ontario, szef kuchni w jednej z restauracji umieścił
w menu danie pod nazwą „omlet z cebulą á la Presley”. Zapytany o powód tak
oryginalnej nazwy, odpowiedział: Śmierć Presleya i cebula jednakowo
wyciskają nam łzy z oczu.
W całym świecie powstało wiele klubów
jego imienia. W samym tylko Londynie, kluby te
gromadzą przeszło 11 tysięcy członków, których
większość nosi fryzury i ubrania á la Presley, a także
tatuaże wyobrażające jego podobiznę.
Podobizna Presleya figuruje także na
imitacjach banknotów. Znalazła się tam w wyniku
konkursu rozpisanego na portret 50 najsłynniejszych
Amerykanów wybranych do umieszczenia na
autentycznym banknocie jednodolarowym. Elvis przegrał z wybitną działaczką
ruchu kobiecego Susan B. Anthony. Na obiegowym banknocie znalazła się więc
podobizna znanej sufrażystki, natomiast Elvisa „wydano” na imitacji, która jest
znacznie chętniej przyjmowana niż banknot oficjalny. Jest jedyny przypadek w
historii, aby banknot „fałszywy”
wszedł do oficjalnego obiegu.
Dom w Tupelo, stary
drewniany barak w którym Elvis
urodził się i spędził swe pierwsze
dziecinne lata został odnowiony i
zamieniony na muzeum. Codziennie
przed wejściem ustawia się długa
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 11
kolejka międzynarodowych fanów.
Tuż po śmierci Elvisa, jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać
i ukazywać się na rynku, płyty poświęcone jego pamięci. W Belgii i Holandii,
ukazała się płyta Goodbye Elvis, która nagrał Will Tura. W ciągu tygodnia
zdobył za nią Złotą Płytę.
W kilka godzin po śmierci Elvisa, ALLAN zaśpiewał w Las Vegas
własna piosenkę pt: A Tribute to Elvis.
Jenny Nicholas nagrała singiel pt: Elvis, wydany przez mającą na całym
świecie swe filie, znaną firmę wydawniczą Peer Southern. Jednakże największe
powodzenie wśród słuchaczy radiowych osiągnęła piosenka I remember Elvis
Presley. Tą znaną i popularną także w Polsce piosenkę (szybko wydała ją na
pocztówce Krajowa Agencja Wydawnicza), zaśpiewał Danny Mirror, tworząc z
niej bestseller dużego kalibru.
Danny Mirror – popularny holenderski piosenkarz i producent płyt,
którego prawdziwe nazwisko brzmi Eddie Ouvens – wystąpił z piosenką I
remember Elvis Presley w niezwykle popularnym programie telewizyjnym BBC
„Top of the pops”, a następnie odbył promocyjne tourneé po Francji, Włoszech
i RFN.
Piosenka Danny Mirrora stała się przedmiotem sporu sądowego. Znany
discjockey holenderski Felix Mourders niezbyt pochlebnie wyraził swą recenzję
o tej piosence i jej wykonawcy w piśmie Hitkrant, w związku z czym został
zaskarżony przez Eddie’ego Ouvensa, który uznał ową recenzję za obraźliwą.
Holandia – to jeden z tych krajów, w których pamięć o Presleyu jest
szeroko kultywowana. Tu ukazał się m. in. The Elvis Tapes, na którym
zamieszczony jest wywiad kanadyjskiego discjockeya Reda Robinsona z
Presleyem, przeprowadzony w 1957 roku.
W Wielkiej Brytanii płytę Wooden Heart wypuszczono w dzień
pogrzebu. W ciągu 2 tygodni dostała się do pierwszej dziesiątki bestsellerów,
natomiast piosenka Way down osiągnęła jej szczyt.
Na fali żałoby po Presleyu, RCA wprowadziła na rynek (i na listy
przebojów) albumy: Elvis In Demand, That’s The Way It Is, Moody Blue,
Welcome To My World, G.I. Blues i Elvis 40 Greatest Hits.
Między sierpniem a grudniem 1977 roku sprzedano prawie 200
milionów płyt Presleya. RCA zdjęła z tłoczni bieżącą produkcję i aby zdążyć z
tłoczeniem płyt Presleya wydzierżawiła maszyny od innych wytwórni. W końcu
1980 roku ilość sprzedanych płyt z utworami tego właśnie piosenkarza
przekroczyła miliard.
W 1978 roku od Bożego Narodzenia do Nowego Roku (1979) telewizja
brytyjska pokazała 12 filmów Elvisa. W kinach filmy Presleya łączono w całe
bloki programowe i maratony filmowe. Na przykład wyświetlano na jednym
seansie taki zestaw: That’s The Way It Is, Elvis On Tour, G.I. Blues i Blue
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 12
Hawaii. Starsi widzowie oglądali je po raz któryś z wielkim sentymentem a
młodsi po raz pierwszy zobaczyli coś o czym dotychczas tylko słyszeli.
W radio i w telewizji nastąpił zalew informacji o życiu i karierze idola.
Prasa publikowała znane i mniej znane oraz całkiem nowe zdjęcia i fakty, często
mylne i pełne sprzeczności. Odbijało się to później ujemnie na publikacjach
opartych na owych informacjach.
5 grudnia 1977 roku autostrada stanowa nr 78 łącząca Tupelo z Memphis
otrzymała miano Elvis Aaron Presley Memorial Highway. 14 sierpnia 1980 roku
w Memphis, nieopodal Beale Street stanął pomnik Presleya o którym pisałem
powyżej. Pomnik stoi na placu im. Elvisa Presleya (Elvis Presley Plaza).
8 stycznia i 16 sierpnia to oficjalne Dni Elvisa
Presleya w kilkunastu stanach. 8 stycznia 1982 roku
obchodzono w całych Stanach Zjednoczonych jako
Narodowy Dzień Elvisa Presleya. W pierwszą rocznicę
śmierci, w Memphis wprowadzono godzinę policyjną.
Powodem były manifestacje i demonstracje przybyłych
wielbicieli zmarłego idola, którzy stoczyli istną bitwę z
policją i miejscowymi siłami porządkowymi.
Miliony ludzi oddało hołd swemu idolowi, lecz chyba najlepiej uczynił
to Sammy Davis jr, który – zapytany jak oceniłby Elvisa w skali 1 do 10 –
odpowiedział: „Dałbym mu 11”.
Za życia Elvis zarabiał około 5 milionów dolarów rocznie. Przemysł
„presleyowski” bije go na głowę. Tom Parker, człowiek który nakręcił tryby tej
scenicznej doskonałości, dyrygent, choreograf, olbrzymia tuba reklamowa
i właściciel legendy o Presleyu, stwierdzał cynicznie: Właściwie nic się nie
zmieniło. Wszystko jest tak jak wtedy gdy Elvis był w wojsku. Był wprawdzie
nieobecny, lecz cały czas utrzymywałem jego popularność. Dziś jest tak samo.
Uroniłem łzę po nim dopiero wtedy gdy nikt tego nie widział, podczas gdy inni –
przy całej swej demonstracyjnej rozpaczy, starali się wepchnąć ręce do naszych
kieszeni.
Grafik Martin Ashbury opracował i wydał 25-częściowy komiks oparty
na życiu Elvisa Presleya zatytułowany KING. W krótkim czasie osiągnął on
szczytową popularność rozchodząc się w olbrzymim nakładzie w wielu krajach
świata i wypierając z rynków całą pozostałą twórczość komiksową świata.
Jedna z holenderskich radiostacji emitowała 12-tygodniowy cykl audycji
poświęconych Presleyowi i jego twórczości. W Polskim Radio najdłuższy cykl
poświęcony Presleyowi, to wielomiesięczna audycja (przerwana w 1981 roku
przez stan wojenny lecz wkrótce potem wznowiona) prowadzona przez red.
Jerzego Rowińskiego i Adama Kuligowskiego (kolekcjonera i znawcę historii
Elvisa) w Studio Stereo zaprasza… Prawdziwa historia o życiu i śmierci Elvisa
Presleya w telewizyjnym Metronomie redagowana przez red. Dariusza
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 13
Michalskiego miała tylko trzy odcinki. Historię Elvisa przedstawiał red.
Wojciech Mann. Elvis Presley – życie i muzyka to temat telewizyjnej Wielkiej
Gry prowadzonej przez red. Stanisławę Ryster, w której główną nagrodę
zdobyła nasza koleżanka klubowa Viola Brajer ze Stardardu Szczecińskiego.
Muzyka i okolice to tytuł programu red. Barbary Czajkowskiej wyemitowany w
maju 1987 r. Polska Encyklopedia Powszechna PWN z 1982 roku, zamieściła
hasło: PRESLEY Elvis Aaron, 1935-1977, piosenkarz amerykański,
spopularyzował swymi nagraniami rock and roll, występy w filmach.
Jednym z najaktywniejszych fan-clubów na świecie jest Fan Club of
Elvis Presley mieszczący się na Florydzie a prowadzony przez panią B.J. Gills.
Zasypuje ona swoich członków, publicystów i discjockeyów ogromną ilością
materiałów. Dewizą klubu jest „4 Ever 4 Elvis”. Należy to tłumaczyć jako „Na
zawsze dla Elvisa”.
Znamienne jest także to, że pamięć Elvisa czczą również młode
nastolatki, tak młode że nie mogą pamiętać okresu szczytowej popularności
idola, ponieważ jeszcze się w tym czasie nie urodziły.
Uzupełniając pośmiertny kult wykonawczy, nie można nie wspomnieć
jeszcze o Ronnie McDowellu, który zdobył szczyt list bestsellerów piosenką
The king is gone. J.D. Sumner nagrał piosenkę Elvis has left the building, a
Donna Fargo – znana piosenkarka country nagrała wraz z zespołem The
Jordanaires piosenkę Loving you. Jeden z najpopularniejszych artystów country
music Merle Haggard nagrał
dla RCA album
zatytułowany My Farewell
to Elvis, na którym obok
własnej kompozycji From
Graceland to the promised
land, śpiewa także utwory
Elvisa: In the ghetto, Blue
suede shoes, Blue
Christmas. Podobny album
nagrał Bobby Bare.
Po roku 2000 Elvis
znów zaczął śpiewać.
Zaczęły pojawiać się jego
nieznane nagrania, tera już
komputerowo przetworzone
i mistrzowsko zrobione w
nowych wersjach.
Zaśpiewał więc Little Less
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 14
Conversation a także I Love Beacuse w duecie z… swoją córką. Na poniższym
zdjęciu mają chyba po… tyle samo lat.
Śmierć Elvisa Presleya odbiła się szerokim echem w świecie
muzycznym. Pomijając Memphis, w niedalekim Nashville – muzycznym
centrum muzyki country – szczególnie widoczne są oznaki artystycznej
przeszłości działalności Presleya. Tu Elvis nagrał swą pierwszą płytę dla RCA
i swój wielki przebój Heartbreak Hotel, za który otrzymał Złotą Płytę. W
Nashville żyli, mieszkali i tworzyli Felton Jarvis, Brenda Lee, J.D. Sumner,
grupa The Stamps Quartet, The Jordanaires, gitarzysta Scotty Moore, Chet
Atkins – dyrektor oddziału RCA i Chip Moman – producent.
Wpływ zrewolucjonizowanego światowego przemysłu muzycznego
zaznaczył się szczególnie właśnie Nashville. Presley stał się wykonawcą
wywierającym największy wpływ na wszystkich wykonawców, którzy w tym
mieście występowali. Podobnie jak legendarny Hank Williams – bożyszcze
Nashville, zmarły podobnie jak Elvis na atak serca w 1953 roku (a więc wtedy
gdy Elvis debiutował), tak i Elvis stał się legendą za życia. Nikt w historii
muzyki rozrywkowej nie sprzedał tylu płyt, nikt nie miał tak licznej rzeszy
wielbicieli.
Wszystko wskazuje na to, że historia muzyki rozrywkowej rozdziela się
na dwa okresy: „przed Presleyem” i „po Presleyu”. Znana niegdyś, obecnie nie
istniejąca brytyjska grupa rockowa Ten Years After przewidziała chyba tę
sytuację. Zespół powstał w dziesięć lat po rozpoczęciu działalności Presleya
i przyjął właśnie tę nazwę – Ten Years After (Dziesięć lat później).
Przedwczesna śmierć KRÓLA
zamyka więc pewien rozdział w historii
muzyki rozrywkowej i równocześnie
rozpoczyna nowy, a to co się dzieje,
zaskakuje największych ekspertów.
Kolosalne ciśnienie pośmiertnego kultu
Presleya sprawiło, że rozgłośnie całego
świata o wiele częściej nadają jego piosenki
niż wtedy kiedy żył.
Płyty Elvisa tłoczy się milionami i
wciąż ich brak. Fan-cluby, które grupują
miliony młodych (od 10 do 90 lat!)
wielbicieli, trudne są już do policzenia. W
naszym kraju, przed śmiercią Elvisa nie było
ani jednego fan-clubu, nawet nieoficjalnego.
Byli tylko fani. W latach osiemdziesiątych,
zalążki pod pierwszy polski Elvis Presley
Fan Club położył Jerzy Ludwig, zegarmistrz
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 15
z Torunia. Na bazie własnych zbiorów skupił wokół siebie garstkę amatorów i
rozpoczął korespondencję z fanami w całej Polsce a wkrótce i za granicą. Tak
powstał pierwszy w Polsce fan-club Elvisa Presleya, który przybrał nazwę His
Hand In Mine.
Wkrótce fan-club otrzymał gościnnie miejsce w bydgoskim domu
kultury „Modraczek”. I dopiero teraz rozpoczęła się prawdziwa jego
działalność. Nowym prezesem został Andrzej Weyna, który w organizację fan-
clubu włożył całą swą inwencję, czas, dom, sprzęt, zbiory, pieniądze i olbrzymi
zasób wiedzy. A przede wszystkim serce. Wraz z synem, przy pomocy kilku
zapaleńców stworzył prawdziwe imperium presleyomanii w Polsce. Fan-club
działał ponad 10 lat. Korzystając z doświadczeń Andrzeja, w atmosferze
transformacji ustrojowej w naszym kraju, niektórzy fani zaczęli zakładać nowe
fan-cluby. Mieli teraz do dyspozycji potężne medialne źródło informacji:
internet. Ale nigdy nie wytworzyli tej atmosfery jaka panowała w Bydgoszczy,
podczas spotkań klubowych w Modraczku, na Pikniku country w Mrągowie i
Fordonie, czy w mieszkaniu Weynów przy ul. Bielawskiego. Zniechęcony
brakiem pomocy i zrozumienia, Andrzej zakończył działalność fan-clubu w
sposób zbyt naturalny. Nie mając wsparcia, także finansowego, zajął się
własnymi sprawami. A szkoda. Kiedyś, w programie telewizyjnym Jerry Lee
Lewis powiedział: Szkoda że Elvis porzucił rocka dla innej muzyki. Stracił na
tym przede wszystkim rock. Chciałbym sparafrazować
tą wypowiedź myśląc o Andrzeju Weynie i
wspaniałej pracy jaką w ciągu tych minionych lat
wykonał. Stracili fani, straciła coś ze swej legendy
postać Elvisa. Aureola oczywiście nie przybladła, ale
jakby ubyła jedna gwiazdka w jej okręgu.
Przysporzył wielu fanom (w tym mnie również)
niezapomnianych przeżyć, emocji i poszerzenia
zbiorów. Odkrył nowych wyznawców Elvisa w całej
Polsce. Natchnął ich tym, co Elvis dawał kiedyś od
siebie podczas koncertów. Nauczył ich widzieć
Elvisa, słuchać a przede wszystkim czuć jego
osobowość.
Zwiedzający londyńskie muzeum figur woskowych Madame Tussaud,
gdy zadawano im pytanie jakiej znakomitości świata współczesnego brakuje w
muzeum, odpowiadali: „oczywiście największej – Elvisa Presleya”.
Dziś, w każdym muzeum figur woskowych jest Elvis. Jest u Madame
Tussaud, jest w muzeum gwiazd rock and rolla (animowany), jest w
kopenhaskim Tivoli.
Inne, przewrotne pytanie zadał Ion Carmichael: „Pokażcie mi człowieka,
który nie słyszał o Elvisie Presleyu, a nazwę go Robinsonem XX wieku.” A
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 16
jednak znalazł się taki człowiek. Herbert von Karajan, na pytanie co myśli o
Elvisie Presleyu, odparł: „A kto to taki?”
Ta nieco zazdrosna, przewrotna i trochę zakłamana wypowiedź króla
dyrygentów, rzeczywiście przykleja mu etykietkę współczesnego Robinsona
Crusoe. Ale przede wszystkim pozwala stwierdzić, że to co wydawało się
jeszcze niedawno niemożliwe, stało się niezaprzeczalnym faktem.
Miasto z którym Elvis był najbardziej związany, wciąż jest pełne
żywych wspomnień o KRÓLU. Wszystkie miejsca tematycznie związane z
Elvisem lub w których Elvis przebywał, są w Memphis otoczone pieczołowitą
opieką władz miejskich i stanowią największą atrakcje turystyczną miasta.
Miejsce urodzin Elvisa – dom w Tupelo stanowiący obecnie muzeum,
odrestaurowano i przywrócono mu dawny oryginalny wygląd. Odrestaurowano
budynek dawnej wytwórni Sun Records, jako miejsce gdzie rozpoczęła się
wielka kariera i legenda piosenkarza.
Po Mississippi kursuje stary parowiec, który obwożąc turystów serwuje
im informacje z legendy króla rock and rolla.
Prawa na sprzedaż wszelkich pamiątek po Elvisie ma firma Elvis Presley
Enterprises, w której całkowitą kontrole ma Priscilla Presley. Ale zanim to
nastąpiło, przemysł pamiątkarski w Memphis i tak był pod ścisłą kontrolą ojców
miasta. Niezależni kupcy nie mogli tu swobodnie prowadzić swej działalności.
Całkowity monopol na handel „presleyowskimi pamiątkami” – aż do przejęcia
praw przez EPE, miała największa wytwórnia pamiątkarska Factors Inc., której
prezesowali Harry Geisler i Tom Parker.
Nastąpiło przelicytowanie sił i pośmiertnego zasięgu oddziaływania na
tłumy ludzi takich idoli jak Rudolf Valentino i James Dean. Niekwestionowane
dotychczas w tej materii i szeroko uznawane kulty, zaćmił kult Elvisa Presleya.
Znany piosenkarz i przyjaciel Elvisa, Pat Boone wyraził następującą
opinię: Elvis zmarł tak młodo jak James Dean – i być może jest to najlepszy
sposób na to, by zostać
zapamiętanym takim, jakim
chce go pamiętać
publiczność. Nikt nie jest w
stanie wyobrazić sobie
starego Elvisa, podobnie jak
nigdy nie mógłby zestarzeć
się James Dean.
Patrząc na zdjęcia
obu idoli, widzimy dwóch
młodych, pięknych,
wspaniałych i
uwielbianych… Oczy
Legenda i Rzeczywistość o Życiu Karierze i Śmierci Elvisa Presleya Rozdział XII – NA FALI BIZNESU ZWANEGO ELVIS PRESLEY
Opracowanie edytorskie: Jawa 48©
Wszelkie prawa zastrzeżone 17
Jamesa Deana są pełne buntu młodego pokolenia, oczy Elvisa pełne pojednania
pokoleń. Obaj są symbolem epoki którą stworzyli: James Dean – buntownik bez
powodu, Elvis Presley – król rock and rolla.
Następny rozdział nosi tytuł:
Rozdział XIII – W AUREOLI NIEŚMIERTELNYCH LEGEND
Dokument w formacie *.pdf może być wykorzystany wyłącznie do użytku osobistego bez
prawa do dalszego obrotu i obiegu komercyjnego lub handlowego i nie może być poddawany modyfikacjom bez zgody autora edycji.
Należy go traktować tak, jak książkę wypożyczoną do przeczytania.