-
7/26/2019 13864aa
1/6
TRKYEDE ELEKTRK RETMVEDOALGAZ KOMBNE EVRM SANTRALLER
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cumhuriyetin kuruluflundan gn-mze kadar Trkiyede elektrik
re-timi geliflimi ksaca gzden geiril-mifl; baz baraj ve
hidroelektrik sant-rallerle termik santrallere iliflkin ku-rulu g
ve elektrik retimi deerlerizet olarak verilmifl; lkemizdekibafllca
doal gaz kombine evrimsantralleri ile ilgili bilgiler
ksacasunulmufltur. lkemizde elektrikenerjisi retimi bakmndan
Yap-fllet modelindeki en byk projesiolan, Adapazar/Gebze/zmir
DoalGaz Kombine evrim Santralleriprojesine iliflkin bilgiler biraz
dahaayrntl olarak verilmifl; baz globalkarfllafltrmalar
yaplmfltr.
TRKYEDE ELEKTRK RETM
Enerji tm sektrlerde temel gir-didir. Deiflen ve geliflen
dnyada
enerji gereksinmesi srekli artmak-ta, varolan kaynaklar ise
tkenmek-tedir. Enerjinin yeterli dzeyde sa-lanmas ekonomik ve
sosyal kalkn-mann temelidir. Elektrik enerjisitketimi ekonomik
geliflmenin ennemli gstergesidir. 1923 ylndaTrkiyede elektrik
tketimi 7 KWH/yl/kifliiken, gnmzde elektriktketiminin 2000
KWH/yl/kifli,ku-rulu gcn yaklaflk 40000 MWveelektrik retiminin
160x109KWH/ylolduu belirtilmektedir. Geen
zaman iinde kifli bafl tketim yak-laflk 300 kat artmflolmasna
ra-men, lkemiz geliflmifllkelerin al-tnda bir dzeydedir.
retilebilecek/retilen elektrik, kayp-kaaklar,net elektrik tketimi,
zen gsteril-mesi gereken kavramlardr. Ulus-lararas Enerji Ajans
statistikleri2004,Trkiyede net elektrik tke-timini 1479
KWH/kifli/yl,lke ge-
nelinde net toplam elektrik tketi-mini
103x109KWH/yl,kayp-kaakorann %23 olarak gstermektedir.OECD lkeleri
ortalamas olarak budeerler, srasyla, 8695
KWH/kifli,7594x109KWH/yl,%7dir. Bu ve-rilere dayanarak 2004 ylnda
Tr-kiyede 150x109KWH/ylelektrikenerjisi retimi gereklefltii;
bunundaha nce ngrlen deeri doru-lad sylenebilir. lkemizdeki res-mi
kaynaklara gre kayp-kaakoran %21 deerine dflmfltr; budeer baz alnsa
bile, kayp-kaak-larn nlenmesi durumunda %14gibi nemli bir tasarruf
salanabi-lecei aktr.
lkemizde elektrik retimi 60 KWgcndeki bir santralle
Tarsustabafllamflve aydnlatma amacyla
kullanlmfltr. Cumhuriyetin ilk ylla-rnda lkemizde santrallerin
kurulug toplam 29.7 MW deerindeolup, yalnz stanbul, zmir,
Tarsus,Adapazarnda elektrik vard. Elek-trik enerjisinin aydnlatma
dflndakullanlmas amacyla retim 1930ylndan sonra
gerekleflmifltir.1935 ylnda Trkiye kurulu gc126.2 MW, elektrik
retimi 213x106KWH/yl,elektriklendirilmiflilmerkezi says 43
olmufltur. 1950ylnda lkemiz termik ve hidrolelek-
trik santral toplam kurulu gc 408MW deerine ulaflmfltr;
hidro-elektriksantrallerin bunun iindekipay %4.4 (17.9
MW)kadardr.1950-1960 yllar arasndaDerme(4.5 MW), Murgul (4.7 MW),
Saryar(270 MW), Kayaky (2.26 MW),Hazar-I (19.8 MW), Ceyhan (3.6MW),
Gksu (10.5 MW), Tortum-I(26.2MW), Kovada-I (8.25 MW)
santralleriller Bankas, Smerbankve Etibanktarafndan
yaplmfltr.1954 ylnda 6200 sayl kanun ileDS Devlet Su flleri Genel
Mdrl-kurulmufltur. DS kurulduunda,lkemizdeki toplam kurulu g516.6
MW ve toplam elektrik re-timi 1.4x109KWH/yl
deerindedir;hidro-elektrik kurulu gcn (36.7MW) toplam iinde
yaklaflk %7 payvardr. zleyen yllarda DS tarafndanKemer (48 MW),
Seyhan-I (54 MW),Demirkpr (69 MW) barajlar yap-larak iflletmeye
alnmfl; hidroelek-trik santrallerin kurulu gleri top-lam, 1950 ylna
gre, 23 kat artflgstererek, 412 MW deerine yk-selmifltir.
1963 yln izleyen planl kalknmadnemindeelektrik enerjisine
iliflkin
ama ve politikalar BYKP BeflYllkKalknma Planlarile
saptanmfltr.1.-2. BYKPdnemlerinde, enerji is-teminin karfllanmas
iin, ncelikleyerli kaynaklarn deerlendirilmesingrlmflve ncelik su
kaynak-larnn gelifltirilmesine verilmifltir.Ancak 2. BYKPdneminde
tesisle-rin zamannda bitirilememesi ne-deniyle amalara
ulafllamamfl,dfla baml kaynak kullanml te-sisleri ele alma zorunluu
ortayakmfltr. zleyen yllardaki 3.-6.
BYKPdnemlerinde de, ncekilerebenzer olarak, yerli kaynak
kullanmngrlmfltr. 3. BYKPdnemisonunda hidroelektrik enerji
kapa-sitesi 985 MWdan 1873 MW dee-rine ykselmifl; termik ve
hidroelek-trik santraller toplam kurulu gctoplam kapasitenin
yaklaflk %40-na ulaflmfltr. Bu deerler srasyla,4. BYKPdnemi sonunda
3239
Prof. Dr. Fikret KESKNEL
19say 87/2006
STANBULBLTENinceleme
-
7/26/2019 13864aa
2/6
MW ve %47; 5. BYKP dnemi so-nunda 6597 MW ve %42.6;
6.BYKPdneminde (1990-1995) ise,20952 MW toplam kurulu giinde, 9933
MW ve %47 olmufltur.
lkemizin en nemli yatrm proje-lerinden biri olan GAP
GneydouAnadolu Projesihidroelektrik enerjiretiminde byk bir atlm
sala-mfltr. GAP kapsamnda 19 adethidroelektrik santral yer
almaktadr.Bu santrallarn toplam kurulu gc7485 MW (%59 varolan
kurulu HESgc), elektrik enerjisi retim kapa-sitesi ise
27.3x109KWH/yl (%60varolan HES elektrik enerji retimkapasitesi)
deerindedir. Hidroelek-trik enerji projelerinin %73 retimegemifl,
%0.6s yapma, %19uihaleye hazr durumda; %7si iseplanlama aflamasnda
olduu be-lirtilmektedir. Trkiye hidroelektrikenerji potansiyelinin
35310 MWolduu kestirilmektedir. lkemizdekullanlmakta olan
hidroelektrikenerjinin %45 kadar GAP kapsamn-daki barajlardan elde
edilmektedir.GAP kapsamndaki Karakaya (1800MW - 7.354x109 KWH/yl),
Atatrk(2400 MW - 8.9x109KWH/yl),
Batman (198 MW), Karkamfl(189MW), Dicle (110 MW), Kral Kz (94MW)
baraj ve hidroelektrik santral-leri yapm tamamlanp EAfiElek-trik
retim A.fi.ne geici iflletmedevri yaplmfltr. Birecik Baraj veHES
(672 MW - 2.3x109KWH/yl)ise YD Yap-fllet-Devretmodeli
ilegereklefltirilmiflve iflletmeye aln-mfltr. fianlurfa HES (50
MW)2005 yl sonunda iflletmeye aln-mfltr. Kayack Baraj ile
fianlurfaHidroelektrik Santralleri yapm alfl-
malar srmektedir. Ayrca GAP kap-sam dflndaki HES
projelerinden,nar-Gksu Baraj, Derik-DumlucaBaraj, Hachdr Baraj,
DevegeidiBaraj tamamlanmfltr. Sadecesulama amal Hancaz Baraj
veamgazi Baraj bitmifltir. Diclenehrizerindeki yaplacakIlsu
BarajveHES (1200 MW - 3.833x109KWH/yl) yapmnn dflkredi ile
gereklefl-
tirilebilmesi alflmalar youn ola-rak yrtlmfl; yapm
alflmalar05/08/2006 tarihinde yaplantemel atma treni ile
bafllamfltr.GAP projesi tamamlandnda,50
Milyar m3/yl su aktan Frat ve Dic-le zerindeki tesislerle,
Trkiye top-lam su potansiyelinin %28i kontrolaltna alnacaktr. GAP
projesinin$2 Milyar/yl denek ayrlarak 2009ylnda tamamlanmas
ngrlmfl-tr; ancak 2004 yl sonuna kadarfinansal adan %54.1
gerekleflmeoranna ulafllabildii belirtilmekte-dir. Bu oran GAP
enerji projeleri ba-kmndan %81.1, tarm projeleri ba-kmndan ise
%22.9 dzeyindedir.Trkiyede 2004 ylndaki 150x109
KWH/yl toplam enerji retimi(termik + hidrolik + rzgar) iindeGAP
pay %15 olmufltur. Ayn yliinde retilen 46x109KWH/ylhidroelektrik
enerji iinde ise, GAP22.4x109KWH/yl deeri ile %49paya sahiptir.
DS tarfndanoruh havzasnda daenerji projeleriplanlanmflve
ger-eklefltirilmeye bafllanmfltr. Deri-ner (670 MW), Borka (300
MW),
Muratl (115 MW), Yusufeli (540MW) Baraj ve HESlar dflkredi
ileuluslararas anlaflma erevesindeyaplacaktr. lk proje olarak
MuratlHES 2005 yl iinde devreye sokul-muflve iflletme iin EAfine
geiciolarak devredilmifltir. Yapm srenBorka HES ve Deriner HES
proje-lerinin de yakn zamanda devreyealnmas beklenmektedir.
YusufeliHES kredi grflmeleri hazine tara-fndan yrtlmektedir.
lkemizde yaklaflk 433x109KWH/yl brt hidroelektrik enerji
potansi-yelivardr; bu teorik potansiyelinyarsnn teknik olarak
gelifltirilebile-cei varsaym ile, lkemizin teknikynden
deerlendirilebilir hidroelek-trik enerji potansiyeli 217x109
KWH/ylolarak hesaplanmaktadr.Ekonomik olarak yararlanlabilir
hid-roelektrik potansiyel, beklenen gelir-
leri giderlerinden fazla olan hidro-elektrik projeler enerji
retimi olaraktanmlanr. lkemizde ekonomikolarak
belirlenmiflhidroelektrikenerji potansiyeli 127x109KWH/yl
deerindedir ve buyerli kaynaklar-mzla yaplabilecek retimin
yakla-flk yars kadardr. flletmeye alan135 adet HES kurulu g
kapasitesi12618 MW ve ortalama enerji re-tim potansiyeli
45.3x109KWH/yldeerindedir. Bu durum lkemizdeteknik ve ekonomik
olarak deerlen-dirilebilir hidroelektrik potansiyelinancak %35
kadarnn gelifltirildiinigstermektedir. Toplam kurulu gc3219 MW ve
ortalama retimleritoplam 10.6x109KWH/yl olan,yapm sren 41 adet HES
devreyegirince bu potansiyelin %44 deer-lendirilmiflolacaktr.
Bugniflletme-deki 12618 MW hidroelektrik kurulugcn 10215 MW (%81)
deerinde-ki ksm DS tarafndan infla edilmifl-tir. DS toplam 135 adet
HESninyalnz 53 adedini gereklefltirmifltir;ancak bunlar yksek
kapasiteliprojelerdir. Kurulu gleri 500 MW-dan byk olan Atatrk,
Karakaya,Keban, Altnkaya, Oymapnar, Ha-
san Uurlu hidroelekrik santralle-rinin toplam kurulu gc ve
yllkortalama retimleri, iflletmede olan135 HES toplam kurulu gc
veretim kapasitesinin yaklaflk %58ikadardr.
Hidroelektrik santrallerin ekonomikmr 50 yl; kmr yaktl ve
doalgaz kombine evrim santrallerininmrleri ise srasyla 30 yl ve
25yldr.Bir lkenin hidroelektrik eko-nomik potansiyeli, termik
santralle-
rin yatrm bedellerine bal olarakzaman iinde deiflebilir.
Hidroelek-trik santrallerde birim kurulu gyapm maliyeti (yaklaflk
$1650/MW), termik santraller (yaklaflk$1150/MW) ve nkleer
santralleregre daha yksektir; yapm sreleridaha uzundur; iflletme
maliyeti isedflktr. Doalgaz kombine evrimsantralleri, birim kurulu
g yapm
20
STANBULBLTEN
say 87/2006
inceleme
-
7/26/2019 13864aa
3/6
21say 87/2006
STANBULBLTENinceleme
maliyeti (yaklaflk $570/MW) veyapm sresinin ksa olmas
bak-mndanbyk stnlk gsterir;girdi asndan dfla bamllk veekonomik mrnn
hidroelektrik
santrallerin yaklaflk yars kadarolmas ise saknca olarak
belirti-lebilir.
lkemizdeki toplam elektrik reti-minde HES pay gn getike
azal-makta;1986 ylndan beri elektrikenerjisi retiminde
doalgaznnemli bir yakt olarak kullanlmayabafllanmas nedeniyle,
termik payartmaktadr.Hidroelektrik enerjide2023 ylna kadar
planlanan ama-lara ulafllabilmesi iin, iletim hat-lar ve trafo
merkezleri dflnda, yak-laflk $3x109/yl yatrm yaplmasgerekmektedir.
Programlananamalara yalnz kamu btesindensalanacak kaynaklarla
ulafllmasmmkn grlmemektedir. Yeni fi-nansman modelleri zerinde
younalflmalar yaplmaktadr.lkemizde enerji gereksinimi hzlaartmakta,
bunun hangi kaynaklar-dan karfllanmas gerektii sorunun plana
kmaktadr. Geliflmifll-
kelerde enerji sisteminin, petrol,doalgaz, kmr, nkleer,
hidrolikdahil yenilenebilir enerji kaynaklarolarak sralanan,
bafllca 5 ana kay-nak zerine oturtulmas amalan-maktadr. lkemizde
ise toplamenerji tketimi yaklaflk %90 petrol,doalgaz ve kmrden
(fosil bazlyaktlardan) salanmakta ve byklde dflalma (%72)
dayanmak-tadr. lkemizde enerji kayna ola-rak byk lde doalgaz
kulla-nlmaktadr. Toplam enerji kayna
iinde, doalgaz pay yaklaflk%38.6, hidroelektrik enerji pay%30,
linyit+kmr pay %13, rzgarenerjisinin pay ise %0.04 deerin-dedir.
1987 ylnda 500x106m3
ile bafllayan doalgaz tketimi,2004 ylnda 22x109m3, 2000 y-lnda
27x109m3dzeyine ulaflmfl-tr. Gaz tketiminin nmzdekidnemde de
artarak, 2010 ylnda
46x109m3, 2015 ylndaise 62x109m3deerine ulaflaca
hesap-lanmaktadr.
Enerji sektrnde doalgazn kazan-
d nemTrkiyeyi dou-bat enerjikoridorunda kilit lke
durumunagetirmifltir. Avrupa gaz sektrndehzl bir liberalleflme
sreci yaflan-maktadr. Rusyann var olan boruhatlar ile satabilecei
gaz ve KuzeyAfrika gazndan sonra, kaynak zen-ginlii ve corafi
yaknlk nedeniyleHazar ve Orta Dou gaz bu pazarnen nemli oyuncusu
olacaktr. Enerjipazarndaki bu yeni almlar ve y-nelimler, lkemizi
Dou-Bat EnerjiKoridoruyapma politikamz glen-dirmekte; bu ama
dorultudundagelifltirilen projeler aflamal olarakdevreye
sokulmaktadr. BTC Bak-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattyapm 2005
yl ikinci yarsnda bit-miflve iflletmeye alma aliflmalarbafllamfl,
ilk petrol 30/05/2006tarihinde Ceyhan-Yumurtalk tesis-lerine
ulaflmfltr.
Enerji kaynaklarnn kesintisiz veekonomik yollardan salanmas
ge-
rektii aktr.Avrupa Birlii lkele-rinde sanayide elektrik
kullanmmaliyeti yaklaflk 6 cent/KWH iken,bu deerin Trkiyede 9-10
cent/KWH olduunu belirtmek yerindeolur. DPT verilerine gre,
2006ylnda 173x109KWH/ylolmasbeklenen elektrik enerjisi
isteminin,ortalama %7.2/yl artflla, 2020ylnda
548x109KWH/ylolacakestirilmektedir. 2005 ylnda 86.9x109KWH/yl olan
sanayi sektristeminin ise, ortalama %8.5/yl
artflla, 2020 ylnda 295.2x109KWH/ylolmas beklenmektedir.Bu
nedenle, lkemizde varolanenerji kaynaklarnn etkin kullanl-mas,
enerji tasarrufu salayacakteknolojiler gelifltirilmesi,
alternatifenerji kaynaklar arafltrlmas vebunlardan yararlanlmas
kanl-mazdr. 2005-2020 yllar arasn-daki 15 yllk dnemdeenerji
sek-
tryatrm gereksinmesi toplam$128.5x109olarak ngrlmek-tedir.
Yaklaflk yatrm deerlerinin,kmrde $5x109, petrolde $16x109,
doalgazda $2.7x109, elektrik
retiminde $104.7x109olmas ge-rektii kestirilmekte, bu konudazel
sektrden byk katk beklen-mektedir.
Enerji tesislerinin kanlmaz gere-ini vurgulayan bu ksa genel
bilgi-lerin fl altnda, izleyen blmler-de, yapm yllar srasnda,
lkemiz-deki baz nemli hidroelektrik sant-ral, termik santral ve
doalgaz sant-rali projelerine iliflkin zet
bilgilerverilecektir.
HDROELEKTRK SANTRALLERlkemizde infla edilmiflve iflletil-mekte
olan nemli hidroelektriksantrallerin MW olarak kurulu g-leri,
KWH/yl baznda enerji retimdeerleri ve yapm sreleri hakkndabir fikir
vermek zere bazsnn ya-pm bafllama-bitme yllar afladazet olarak
verilmifltir.Keban Baraj ve HES:1240 MW-5.5x109KWH/yl
(1965-1981)
Karakaya Baraj ve HES:1800 MW-7.0x109KWH/yl (1976-1989)Oymapnar
Baraj ve HES:540 MW-1.3x109KWH/yl (1977-1984)Atatrk Baraj ve
HES:2400 MW-7.5x109KWH/yl (1983-1999)Hasan Uurlu Baraj ve
HES:1.0x109KWH/ylGkekaya Baraj ve HES:0.6x109
KWH/ylAltnkaya Baraj ve HES:1.2x109
KWH/ylBirecik Baraj ve HES:672 MW -
2.3x109KWH/ylDier:7.1x109KWH/yl
TERMK SANTRALLERBlgesel kmr rezervlerinin deer-lendirilmesi
amacyla kurulmufl,Tunbilek II, Yataan 1-2-3, Yeniky1-2, Kemerky
1-2-3, ayrhan I-IV,Afflin-Elbistan-B termik santrallerineiliflkin
ksa bilgiler, aflada, kurulu
-
7/26/2019 13864aa
4/6
22
STANBULBLTEN
say 87/2006
inceleme
g/proje bedeli/yapm yl dzenin-de sunulmufl; varsa,
mhendislikbakmndan nemli zellikleri belirtil-mifltir. Santraller
yapm bafllamayllarna gre sralanmfltr.
Tunbilek II Termik Santrali:150MW / $16.9 Milyon /
1973-1978Yataan Termik Santrali 1-2-3:3x210 MW / $91.2 Milyon /
1977-1985Yeniky Termik Santrali 1-2:2x210 MW / $96.8 Milyon /
1981-1987Kemerky Termik Santrali 1-2-3:3x210 MW / $183.5 Milyon
/1984-1995 / 300m yksekliindebetonarme baca / 3 adet 34x103
m3/saat kapasiteli denizden sout-ma suyu alma sistemi.ayrhan
Termik Santrali I-II + III-IV: 620 MW (=2x150+2x160)$75.3 Milyon +
$? / 1982-1988+ 1987-2000 / 1.8x109KWH/ylAfflin Elbistan-B Termik
Santrali:4x360 MW / $1656.3 Milyon /2000-2005 / 8.5x109KWH/yl
DOALGAZ KOMBNE EVRMSANTRALLERTrakya DGK Santrali, Bursa DGK
Santrali projelerine iliflkin ksa bil-giler verilmifltir. DGK
santralleriningenel yapsn ve alflma dzeninibelirtmek amacyla,
Gebze/Adapa-zar/zmir DGK Santralleri projeleridaha ayrntl olarak
sunulmufltur.Trakya Doalgaz Kombine evrimSantrali:Hamitabat /
Krklareli$298x106/ Yabanc Ksm $211x106+ Yerli Ksm $87x106
12.1984-07.1987 / 600 MW lkSantral11.1986-08.1989 / 600 MW
lk
Santral Eki / Toplam 1200 MWTrkiyenin ilk DGK santralidir. 2adet
134m yksekliinde 120mapnda soutma kulesi vardr. Za-mannn (1987)
evrim randmanen yksek (%50); birim yatrm mali-yeti en dflk
($248.3/KW);yerlidoalgazla elektrik reten ilk;
yerliekipman/malzeme/hizmet oranen yksek (%41.2) DGK santrali-
dir. Soutma suyunu kuru sistemle(HELLER) soutur; santrallerin
denizkenarnda ya da bol sulu blgelerdekurulmas zorunluluunu
ortadankaldran ilk rnektir. Rus doalga-
zn kullanan ilk endstri tesisidir(17 Haziran 1987). Trkiyede
oyllarda ekilen elektrik skntlarnortadan kaldrmflve elektrik
ithala-tn durdurmufltur. 600 MW gcn-deki ilk santral szleflme
sresin-den 2 ay nce tamamlanmfltr.Gaz Turbo Generatrn
mhendis-lik/imalat/inflaat/montaj ve ifllet-meye alnmas 10.5 ayda
tamamla-nan dnyada ilk santraldir.Ambarl Doalgaz Kombine ev-rim
Santrali:stanbul1989-1993 / 1350 MWBursa Doalgaz Kombine
evrimSantrali:Bursa$512.0x106/ 05.1996-06.1999/ 1400
MWAdapazar/Gebze/zmir DoalgazKombine evrim
Santraleri:Adapazar-zmirProje Bedeli:$ 2.2 Milyarflveren:Enerji ve
Tabii KaynaklarBakanl TEAfiGenel Mdrl(4283 Sayl Yap-fllet Kanunu
ile
01/08/1997 tarih ve 97/9853Sayl Yap-fllet Ynetmeliine greihale
edilmifltir).
Doalgaz Salanmas:BOTAfi(Do-algaz SatflAnlaflmas ercevesin-de,
iflletme sresince gereklidoalgazn tamam, ortalama 2.90cent/ KWH
bedelle salanacaktr.)
Elektrik Satn Alma:TETAfi(ElektrikSatfl Anlaflmas
erevesindeTETAfisatn alnacaktr.) 16 ylnortalama satflfiyat 4.2
cent/KWHolup, bu fiyat eskalasyon gz nnealnmadan ortalama 2.90
cent/KWHdoalgaz yakt bedeli ve yaklaflk0.30 cent/KWH
sabit/deiflkendier masraflar ile ortalama 1.00cent/KWH deerindeki
Yatrm+flletme+Faiz+Kar payndan oluflur.Birim Kurulu G Yatrm
Maliyeti:$571/KWAdapazar/Gebze/zmir DoalgazKombine evrim
Santralleri (DGKS)lkenin ilk Yap-fllet (Y)modelienerji projesidir.
Projenin gereklefl-tirilmesi iin gerekli proje finans-mannn tamam,
yerli ve yabanczel sermaye tarafndan salan-mfltr. Bor deme
Sresi10-12yl; flletme Sresiise, proje gelifl-tirme ve yapm sresi
dahil, 20 yl-dr. DGKS, ksa inflaat sreleri,dflk yatrm maliyeti,
verimli alfl-
ma, minimum evresel etki neden-leri ile, dnya genelinde youn
birilgi grmektedir. Yaktn enerjiye
Tablo-1: Projenin belirgin zellikleri
Aklama Adapazar Gebze zmir Toplam
Kurulu G (MW) 777 1554 1523 3854
retim Bloku Says (MW) 1 2 2
Bir retim Bloku Gc (MW)(2 Gaz Trbini + 1 Buhar Trbini)
Baca Says/Ykseklii (m) 1/135 2/135 2/80
Soutmu Kuleleri (Adet/Tip) 1/Kuru 2/Kuru 2/Islak
Yllk retim (Milyar KWH) 6.40 12.80 12.60 31.80
Szleflme Tarihi 10.1998 10.1998 10.1998Yapm Bafllama Tarihi
07.2000 04.2000 08.2000
Yapm Bitifl Tarihi 09.2002 09.2002 03.2003
Devreye A lma+Gvenilirlik Testi 09.2002 09.2002 28.03.2003
Doruktaki flgc 2220 (Adapazar+Gebze) 1700
Ticari flletme Kadrosu 145 (Adapazar+Gebze) 106
Ulusal Enterkonekte Elektrikfiebekesine Balant Noktas
2 x 244 + 1 x 273 (Her Santralde)
3 (Adapazar+Gebze) 2
-
7/26/2019 13864aa
5/6
dnfltrlmesinde, kmrle al-flan geleneksel termik
santrallerdenyaklaflk %40 daha yksek biriflletme verimi salar. Her
sant-ralin yapmnda en son teknolojilerkullanlmfltr. Bu santraller
kullan-dklar yaktn elektrie dnfltrl-mesinde %55-60 orannda bir
veri-me ulaflmaktadr; kmr santralleriiin efldeer rakamlar %35-40
dola-yndadr. Projenin belirgin zellikleriTablo-1de zetlenmifl; ana
yapmkalemleriise Tablo-2de verilmifltir.
DGK santrallerinde bir retim blo-kunun yaps ve alflma
dzenik-
saca flyledir: Her bir kombine ev-rim retim bloku, 2 Gaz
Trbini+2Gaz Trbini Jeneratr + 2 Atk IsKazan + 2 Kondenser Birimi +
1Buhar Trbini + 1 Buhar TrbinJeneratrierir. Bunlarn yansra,proje
kapsamnda Kuru Tip Sout-ma Kuleleri(Adapazar/Gebze) veyadeniz suyu
soutmal Islak Tip So-utma Kuleleri(zmir) + Su ArtmaTesisi+ fialt
Tesisi+ Kumanda veKontrol Sistemleride yer almak-tadr.
DGK Santraller retim bloklarbir-birinden bamsz alflr; ancak ba-z
ortak tesislerden yararlanr. Elek-trik retimi iki farkl aflamada
ger-eklefltirilir. Hava ile karfltrlan do-algaz,gaz trbinlerinde
yaklarak,trbinle ayn flaft zerinde bulunanbir jeneratr evirir ve
birinci afla-ma elektrikretilir. Ayn anda, buyanmadan oluflan scak
gazlar Atk
Is Kazanna gnderilir ve bu s ilebuhar retilir. Gerekli basn ve
s-cakla ulaflan buhar ise buhartrbinine gnderilir ve trbini dn-drr.
Buhar trbini ile ayn flaftzerinde bulunan jeneratr vastasile ikinci
aflama elektrikretilir.Buhar trbininden kan buhar, so-utma
kulelerinden gelen soutmasuyu ile kondenserlerde youflturu-larak,
suya dnfltrlr. Konden-serlerin alt blmnde biriken yo-uflma suyu
tekrar kaynatlmak ze-re kazanlara gnderilir. Kazanlardaretilen
buhar, buhar trbinine gn-derilerek evrim tamamlanr. Verim-
lilii maksimum dzeyde tutabilmekiin, kazanlarda buhar farkl
ba-sn dzeyinde (yksek, orta, alak)retilir; bylece kazanlardaki
scakgazlardan mmkn olduunca ya-rarlanlmflolur.
Kondenserlerdeborular iinde dolaflarak boru yze-yine deen buharn
youflmasnsalayan ve snan soutma suyutekrar soutulmak zere
pompalarlasoutma kulelerine gnderilir.Adapazar/GebzeDGKS
soutmakuleleri kuru tiptir;kapal evrim
dzeninde bir otomobil radyatrgibi alflr. 135 m
yksekliktekikulelerin betonarme ksmlar, yk-sek miktarda hava
sirklasyonusalar; kuleleri evreleyen DeltaSoutucular iinden geen
su, buhava akmndan yararlanlarak sou-tulur. Soutma kulelerine
gnderi-len suyun ok az bir ksm, kaynatl-mak zere kazanlara
ynlendirilir.
Kazanlarda retilen buharn, buhartrbinine gnderilmesiyle
evrimtamamlanr. zmir DGKS soutmakuleleri slak tip ve cebri
ekifllidir.Soutma suyu 4 km uzaklktaki
Nemrut Krfezinden salanr. De-nizden alnan su soutma kulele-rinde
datclardan ve paralamayzeylerinden geerek aflaya do-ru yamurlama
fleklinde iner; havaelektrik motorlu fanlar sayesindeyukar doru
hareket ederek suyunssn alr ve soutma salanr; birmiktar deniz suyu
tekrar denize de-flarj edilir.Buhar trbinlerinde 19 KV ve
gaztrbinlerinde 15.75 KV olarak re-tilen elektrik trafolarla 380 KV
d-zeyine ykseltilir ve ulusal enter-konekte elektrik flebekesine
kazan-drlr. Enterkonekte flebekeye ba-lant Adapazar/Gebze
santrallerin-de, Adapazar Trafo Merkeziile Do-kurcun-Temelli ve
Osmanca-Habib-ler Ana letim Hatlarile nokta-dan; zmir
(Aliaa)santralinde iseAliaa-1ve Aliaa-2 Ana letim Hat-larile 2
noktadan yaplmfltr. santralde de azot-oksit emisyo-nunu minimum
dzeyde tutabilmek
iin General Electric tarafndan ge-lifltirilmiflDLN (Dry Low Nox)
tekno-lojisi kullanlmfltr. kan gazlaratmosferde yksek bir dzeye
at-mak ve atmosferik karflm hzlan-drmak iin kazanlara,
Adapazar/Gebze santrallerinde 135 m ve z-mir santralinde ise 80 m
ykseklik-te, bacalar infla edilmifltir. Bacalar-dan kan egzoz
gazlar, Dnya Ban-kas ve evre Bakanl tarafndanbelirlenen hava
emisyon limitlerininepey altnda kalmaktadr. Kazanlar-
da kullanlan demineralize su reti-mi srasnda oluflan kimyasal
yada evsel atklardan kaynaklanankirli sular, artma tesislerinde
ifllen-dikten sonra, ilgili kanun ve ynet-meliklere uygun olarak,
Adapazar/Gebze santrallerinde ark SuyuDeresine deflarj edilir; zmir
sant-ralinde ise Santral Genel DrenajSistemine verilir.
23say 87/2006
STANBULBLTENinceleme
Tablo-2: Projenin ana yapm kalemleri
Aklama Birim Adapazar+Gebze zmir
Toprak flleri m3 1050000 400000
BA elii t 11800 4078
Kalp m2 320000 46476
Beton m3 110000 34921Yap elii t 5050 3178
Mekanik + Elektrik t 54000 12749
Toprak Alt Borular m 28500 12904
Toprak st Borular m 28500 9068
Elektrik Kablolar m 685000 412302
-
7/26/2019 13864aa
6/6
26
STANBULBLTEN
say 87/2006
inceleme
Adapazar/Gebze/zmir DGKSprojesinin
gereklefltirilmesindekullanlan ekipmanlarn ana
retici-leriflunlardr: Gaz Trbinleri + GTJeneratrleri, General
Electric(USA); Buhar Trbinleri + BT Jene-ratrleri, ABB(Almanya);
Atk SuKazanlar, CMI(Belika); Konden-serler, FW(USA); Kapal
SoutmaSistemi, EGI (Macaristan); fialt
Sahas, Siemens(Trkiye-Almanya);Trafolar, GEC
ALSTOM(Trkiye);Islak Tip Soutma Kuleleri, PSI(USA); Su Artma
Tesisi, Aquatech(Belika); Kumanda ve KontrolSistemleri,
ABB-Bailey(Almanya).Adapazar/Gebze/zmir DGKS,kullanlan en yeni
doalgaz kombi-ne evrim teknolojisi ile hava kalite-sini koruma, su
kirlilii ve grlt
kontrol ynetmeliklerindeki mini-mum kriterlerin altnda
deerlerderetim salamas nedeniyle deTrkiyede rnek alnacak bir
enerjiyatrmdr. Ayrca, Kredi Veren Kuru-lufltarafndan istenen ve
DnyaBankas normlarna gre hazrlananevresel Etki Deerlendirmesi
Ra-porunda da, bu santrallere ait so-nularn minimum deerlerde
ol-
mas nedeniyle, olumlu onay belge-sini
almfltr.Adapazar/Gebze/zmir DGKS pro-jesinin nemini vurgulamak
iinretim bazndaki baz verileri kar-fllafltrmal olarak sunmakta
yararvardr. lkemizde kurulu bafllcabaraj ve hidroelektrik
santrallerinKWH/yl retim deerleri, Atatrk7.5x109, Keban 5.5x109,
Karakaya
7.0x109, Oymapnar 1.3x109,Hasan Uurlu 1.0x109, Gkekaya0.6x109,
Altnkaya 1.2x109, di-erleri 7.1x109olmak zere, toplamretim 31.2x109
KWH/yldee-rindedir. Adapazar/Gebze/zmirDGKS retimi ise 31.8x109
KWH/ylolup, bu deer lkemizderetilen toplam elektrik
enerjisinin,2005 yl baznda yaklaflk %17si
kadardr.
KAYNAKLAR
[1]T.C. Enerji ve Tabii KaynaklarBakanl DS Genel MdrlYaynlar.[2]
http://www.su-dnyas.com.tr/Mart2004_ 8/gap.htm[3]Enka nflaat ve
Sanayi Afi. zelArflivi
Adapazar-Gebze
DGKS
zmir
(Aliaa)DGKS
retim
BlokundanBir Grnfl
zmir(Aliaa)DGKS
