13E drejta familjare

8/11/2019 13E drejta familjare.........

1/29


2/29

- 2 -

SI NDAHEN BURIMET FORMALE-

Ndahen n burime t drejtprdrejta ( q jan ligji dhe rregullat e shkruara) dhe

Burime t trthorta ( q jan zakoni, praktika gjyqsore dhe doktrina juridike).

CILAT JAN BURIMET THEMELORE DHE PLOTSUESE T S DREJTS FAMILJARE.

Burime themelore jan t gjitha ato akte juridike q rregullojn t gjitha marrdhniet juridike

familjare t nj vendi dhe nuk rregullojn fusha t tjera t s drejts ndrsa,

Burimet plotsuese t s drejts familjare vetm pjesrisht rregullojn marrdhniet juridike

familjare pasi q ato kryesisht rregullojn marrdhniet juridike t fushave tjera t s drejts.

CILAT JAN BURIMET NDRKOMBTARE T S DREJTS FAMILJARE.

Jan aktet e prgjithshme juridike si rezulutat e OKB-s , konventat ndrkombtare.

CILI SHT ROLI I ZAKONIT.

Zakoni sht burimi i trthort i s drejts familjare n rastet e prcaktuara me ligj.

LIGJI SI BURIM FORMAL I S DREJTS FAMILJARE.

Ligji pasqyron prgjegjsit e institucioneve n fushn e s drejts familjare ( Ligji pr Barazi gjinore,

rregullorja mbi mbrojtjn kundr dhuns n familje dhe kushtetuta si akt m I lart). Ndrsa praktika

gjyqsore nuk mund t jete burim formal i s drejts. Po ashtu edhe doktrina juridike familjare nuk e ka

forcn e detyrimit t obligueshm por ka rndsi n krijimin e parimeve t s drejts.

CILI SHT KUPTIMI I FAMILJS-

sht institucioni m i lasht dhe m i natyrshm i bashksis njerzore si bashksi e prindrve dhefmijve t tyre.dhe personave t tjer n gjini.


3/29

- 3 -

N BAZ T CILAVE KRITERE NDAHEN LLOJET E FAMILJEVE

N baz t kritereve- Historik,

Sociologjik dhe

Juridik.

Sipas kriterit historic kemi:

Familja matrirkale( ku pushtetin e kishte gruaja),

Familja patriarkale( ku pushtetin e kishte burri) dhe

Familja egalitare bashkkohore.

Sipas kriterit sociologjikbhet:

Sipas natyrs s marrdhnieve familjare(patriarkale dhe demokratike),

Sipas marrdhnieve pasurore ( puntore-industriale dhe individuale-private) ,

Sipas harmonis ( stabile dhe jostabile),

Sipas gjeografis ( fshatare dhe qytetare)

SIPAS KRITERIT JURIDIK LLOJET E FAMILJEVE BAZOHEN N DY KRITERE KRYESORE.

Sipas prbrjes numerike t antarve t gjinis ku kemi;

Familja e vogl- prbhet prej pak antarve dhe prfshin prindrit dhe fmijt e tyre pr t cilt

jan t detyruar t kujdesen qofshin martesor apo jasht martesor.

Familja e gjr- q prfshin antart e gjinis s gjakut prej tri gjeneratave dhe

Familja e madhe- q prfshin numr t madh t antarve prej shum brezave.

Sipas mnyrs s themelimit ku kemi;

Familja martesore q prbhet prej bashkshortve dhe pasardhsit e tyre, derisa jan gjall t

dy bashkshortt konsiderohet martes e plot dhe kur njri vdes martes jo e plot.

N kuadr t ksaj familje kemi dy lloje t marrdhnieve, marrdhniet midis bashkshortve dhge

marrdhniet n mes t prindrve dhe fmijve.

Familja jashtmartesore- q krijohet nga personat q jetojn n bashksi pa lidh martes.

familja e birsimit- q krijohet midis t birsuarit dhe birsuesit.


4/29

- 4 -

CILAT JAN FUNKSIONET M T RNDSISHME T FAMILJS

Funksioni i riprodhimit njerzor q siguron riprtrirjen e popullsis

Funksioni ekonomik, ku familja sht si njsi themelore prodhuese dhe ekonomike

Funksioni i rritjs dhe edukimit t fmijve, si hallk kryesore e rritjs dhe edukimit t brezit t ri.

Funksioni shoqrues, fillimisht kontaktet Brenda familjs dhe pastaj edhe me shoqrin

Funksioni mbrojts I familjs, T gjith antart e familjs t kujdesen pr njri tjetrin.

CILAT JAN LLOJSHMRIT E LIDHJS FAMILJARE (gjinis, krushqis dhe sipas birsimit)

Sipas gjinis- gjinia sht lidhje midis dy apo m shum personave e themeluar me lindje apo me an t

ligjit-dallohen gjina e gjakut q sht lidhje prej gjakut q krijohet n mes t personave prej gjaku qkrijohet n mes t personave q rrjedhin njri prej tjetrit ose nga nj i parlindur i prbashkt, kjo lidhje

duhet t njifet nga ligji ose nga zakoni.

Jan dy vija t gjinis:

E drejt dhe

E trthort.

-Vija e drejt llogaritet qdo lindje nj shkall dhe bashkshortt nuk llogariten ata e prbjn trungun,

ndrsa ,

-vija e trthort fillon me numrimin e lindjeve nga motra dhe vllai dhe deri te trungu q sht personi

nga ku e kan prejardhjn e prbashkt.

Rndsia e gjinis s gjakut sht juridike dhe shoqrore si n fushn e s drejts familjare ,

trashgimtare ashtu edhe n fusha t tjera t s drejts.

Krushqia-sht lidhje q krijohet midis njrit bashkshort me t afrt gjinie gjaku t bashkshortit

tjetr. Kjo lidhje sht e prhershme e edhe kur pushon martesa.Llogaritja e shkalls sht e njejt sit e

gjinia e gjakut.

Birsimi-sht gjini q krijohet me akt juridik midis birsuesit dhe t birsuarit. Llogaritja e shkalls dhe

rndsia sht e njejt si te gjinia e gjakut.

CILAT JAN PARIMET THEMELORE T S DREJTS MARTESORE.

Parimi i barazis ( t gjitha t drejtat dhe detyrimet midis bashkshortve t jen t barabarta)

Parimi i laicitetit ( martesa sht bashksi jetsore n mes t burrit dhe gruas e rregulluar me ligj.

Parimi i instituciont.( martesa sht institucion shoqror dhe gzon mbroijtje shoqrore me

dispozita ligjore).


5/29

- 5 -

Parimi i monogamis( martesa n t njejtn koh t nj burri me nj grua, t kundrta me kt

jan poligamia-burri me shum gra, dhe poliandri-gruaja me shum burra).

Parimi i vazhdimsis s jets martesore.( martesa sht bashksi e vazhdueshme e jets s burrit

dhe gruas).

CILI SHT KUPTIMI MARTESS

martesa sht kontrat civile dhe

martesa sht institucion juridik.

CILI SHT PRKUFIZIMI I MARTESS

Martesa sht bashkimi i lir, solem i jets s nj burri me nj grua i mbshtetur me barazim moral dhe

juridik, n ndjenjn e dashuris dhe mirkuptimit q lidhet para organit competent me shprehjen eplqimit n mnyr t lir sipas procedurs s parashikuar me dispozita ligjore.

CILAT JAN QLLIMET E MARTESS.

Qllimi natyror-Q nnkupton lindja dhe mirrritja e fmijve dhe kryerja e marrdhnieve

seksuale mes burrit dhe gruas.

Qllimi moral-Q nnkupton q bashkshortt ti ndihmojn njri tjetrit n rast nevoj , t

mbrojn dhe kujdesn n rast smundje, dhe t prkrahin njri tjetrin moralisht dhe materialishtn qaste t vshtira.

Qllimi shoqror-Q nnkupton se martesa nuk sht qshtje private por institucion shoqror,

baz familjs dhe ka funksione t shumta shoqrore.

CILAT JAN KUSHTET PR LIDHJN E MARTESS

Vullneti i lir i bashkshortve t ardhshem, pra deklarimi i tyre i plqimit p martes.

Sekset e kundrta- historikisht martesa lejohet vetem n mes t burrit dhe gruas.

Lidhja e martess para organit kompetent. Pra vullneti i lir t shprehet para organit competent dhe nmnyrn e parashikuar me ligj.


6/29

- 6 -

QKA JAN PENGESAT MARTESORE

Jan fakte dhe rrethana t prcaktuara shprehimisht me ligj ekzistenca e t cilave pengon lidhjen e

martess s vlefshm, dhe t cilat nuk duhet t ekzistojn n momentin e lidhjs s martess sepse

shkaktojn anulimin e saj.

CILAT JAN PENGESAT MARTESORE N T DREJTN TON

Mungesa e vullnetit

Martesa ekzistuese

Smundjet psikike dhe

Pazotsia pr t vepruar

Gjinia dhe Mituria

LOJET E PENGESAVE MARTESORE

Pengesat martesore t evitueshme( t evitueshme jan ato pengesa pr t cilat gjyqi mund t jep lidhjen

pr martes n raste t parashikuara me norma ligjore si psh. Pr pengesat e Gjinis s krushqis dhe

mituris).

Ndrsa pengesa martesore t pa evitueshme jan ato pr t cilat gjyqi nuk mundet t jep leje pr

martes (si, mungesa e vullnetit, dhe martesa ekzistuese, smundjet psikike, pazotsia pr t vepruar

dhe gjinia e gjakut.)

Pengesat martesore t prhershme dhe t prkohshme( pengesa martesore t prhershme jan ato q

nuk pushojn s eksituari deri ne vdekje si. gjinia e gjakut ndrsa pengesa martesore te prkohshme jan

ato t cilat me kalimin e kohs pushojn s ekzistuari si, mungesa e vullnetit, martesa ekzistuese,

smundjet psikike, pazotsia pr t vepruar dhe mituria).

Pengesat martesore absolute dhe relative( kto pengesa absolute veprojn mbi t gjith personat dhe

jan, smundjet psikike, pazotsia pr t vepruar, mituria deri n moshn 16 vjeqare dhe ekzistimi i

martess, ndrsa pengesat relative jan ato q pa mundsojn lidhjne emartess vetm me nj person

t caktuar si psh. Gjinia e krushqis.)

QKA NNKUPTON MUNGESA E VULLNETIT

Pra nse plqimi sht arrit me an t krcnimit , shtrngimit ose lajthitjs , martesa nuk do t jet e

vlefshme.


7/29

- 7 -

QKA NNKUPTON DHUNA

Nnkupton shtrngimin ose kanosjen e njerit bashkshort apo t dy bashkshortve pr t lidhur

martes kundr vullnetit t tyre.

QKA NNKUPTON LAJTHIMI

Ekziston kur njri bashkshort ka pasur mendim t gabueshm mbi rrethanat, faktet dhe cilsit e

bashkshortit tjetr n momentin e lidhjs s martess.

Lajthimi mund t jet;

lajthim pr personin fizik

lajthim pr personin qytetar dhe

lajthimi pr cilsit thelbore.

Lajthimi pr personin fizik ekziston kur njri nga bashkshortt duke menduar se po lidhte martes me

personin A ai gabimisht lidhe martes me personin B.

Lajthimi pr personin qytetarekziston kur nj person lidh martes me nj person tjetr fizik me t cilin s

ka menduar dhe s ka pasur pr qllim t martohet. Pra personi tjetr ka br paraqitje t rrejshme si pr

. emrin, data e lindjs, shtetsia dhe vendbanimi.

Lajthimi pr cilsit thelbsoret personit ekziston kur njri nga bashkshortt ka mendim t gabuar mbi

disa cilsi t personit tjetr t cilat po ti kishte njohur n qastin e lidhjs s martess nuk do t kishte

lidhur martes si psh. Impotenca, ananizmi, sadizmi, kurvria , smundjet kronike dhe t rnda, vepra t

pa moralshme.

CILI SHT DALLIMI N MES T PENGESA MARTESORE DHE NDALESAVE MARTESORE.

Dallimi sht se mosrespektimi i pengesave martesore shkakton anulimin e martess dhe sanksionin

penalo-juridik ndrsa mosrespektimi i ndalesave martesore sht cenim i interesave shoqrore dhe

shkakton vetm prgjegjsin penalejuridike por jo anulimin e martess.

CILI SHT KUPTIMI FORMAL DHE KUSHTET PR LIDHJEN E MARTESS.

Forma e lidhjs s martess sht civile q parasheh se martesa t bhet publikisht para nnpunsve t

komuns dhe n vend t posaqm


8/29

- 8 -

CILAT JAN ELEMENTET KRYYESORE PR LIDHJEN E MARTESS

Jan komptenca pr lidhjen e martess dhe mnyra pr lidhjen e martess

KOMPETENCA PR LIDHJEN E MARTESS.

Dallojm kompetencn:

Kompetencen lndore,

Kompetencn toksore dhe

Komptencn funksionale.

Kompetenca lndorepr lidhjn e martess kuptojm rrethin e punve t organit competent pr lidhjn

e martess dhe kjo sht e rregulluar me norma urdhruese (kjo sht ofiqaria e gjendjs civile t

komuns ku sht libri amz i martesave.

Kompetenca toksore kuptojm territorin Brenda t cilt organi ka juridiksion pr lidhjen e martesave sidhe ne juridiksionin e t cilit njri nga bashkshortt apo t dyt e kan vendbanimin.

Kompetenca funksionale prfshin funksionet e personit zyrtar i cili sht pjesmarrs n procesin e

lidhjs s martess n baz t autorizimeve q i ka ( nnpunsi pas deklarimit t t martuarve bn

shpalljen e martess dhe bn transkriptimin n librin e martesave).

ME MNYRN E LIDHJS S MARTESS

Kuptojm trsin e normave dhe rregullave t cilat duhet respektuar dhe mosrespektimi I tyre shkakton

nulitetin e martess.

FEJESA-QKA SHT FEJESA?

sht premtim reciprok i dy personave t sekseve t kundrta pr tu martuar m von, Fejesa nuk

shkakton efekt juridik. Fejesa lind n momentin e dhnjs s premtimit.

KUR PUSHON FEJESA

Fejesa pushon me lidhjen e martess,

Me vdekjen e njrit prej t fejuarve apo t dyve, dhe

Me shkputjen (e cila mund t jet shkputje me marrveshje t fejuarve ose e njanshme kur

njri prej t fejuarve deklarohet pr shkputje.)


9/29

- 9 -

FLETPATAQITJA PR LIDHJE T MARTESS

sht krkes q mund t paraqitet nga t dy palt veq e veq ose bashkrisht dhe personalisht.

Por n raste te veqanta krkesn mundet ta paraqes edhe prfaqsuesi me prokur t posaqme.

LIDHJA E MARTESS

Bhet n mnyr solemne kurdohere, botrisht dhe n pranin e personave zyrtar dhe t dhndrrit e

nuss dhe t publikut.

CILAT JAN RITUALET PARA AKTIT T MARTESS

Vendi i lidhjs s martess. Martesa lidhet n vendin ku sht paraqitur krkesa, para ofiqaris t cilsdo komun t Kosovs.

PJESMARRJA PERSONALE.

Qifti i ri jan t detyruar t prezantojn personalisht n aktin e lidhjs s martess. N raste t caktuara

lejohet edhe me prezencn e vetm t njrit bashkshort dhe t prfaqsuesit me prokur t posaqme

t bashkshortit tjetr.

AKTI I LIDHJS S MARTESS

Fillon me paraqitjen e raportit t npunsit , m pas t dy deshmitart deklarohen se nuk ka pengesa

martesore ku m pas npunsi i gjendjs civile ju shpjegon t drejtat dhe detyrimet.

TRANSKRIPTIMI N REGJISTRAT E GJENDJS CIVILE PR T MARTUARIT.

Pas shpalljs s martess npunsi I gjendjs civile ka pr detyr t transkriptoj n librin amz ku duhet t

firmosin t dy bashkshortt, dshmitart dhe npunsi.


10/29

- 10 -

LLOJET E T DREJTAVE DHE DETYRIMEVE-

1.

Martesa e lidhur n fakt krijon nj trsi t drejtash dhe detyrimash reciproke ku sot martesa

rregullohet mbi bazn e barazis morale dhe juridike ,

2. Brenda kufijve t prcaktuar m ligj, pa kurfar lloji t diskriminimit fetar, kombtar, racor apomidis personash t sekseve t kundrta.

T drejtat dhe detyrimet e bashkshortve ndahen n:

A- T drejta dhe detyra personale pr t cilat bashkshortt nuk mund t bjn marrveshje ( kto jan

t rregulluara me norma ligjore si jetesa e prbashkt, barazia e bashkshortve, besnikria

bashkshortore dhe ndihma reciproke.

B- T drejtat dhe detyrat personale pr t cilat bashkshortt mund t bjn marrveshje ( siq jan

caktimi I mbiemrit, caktimi I vendbanimit, lindja e fmijve dhe caktimi I shtetsis).

ZGJIDHJA E MARTESS SHKAQET APO RRETHANAT

1.

vdekja e njerit bashkshort,

2. Shpallja e bashkshortit t zhdukur,

3. Shkurorzimi dhe4.

Anulimi i martess.

Vdekja sht mnyr natyrore e mbarimit t martess me vdekjen e njrit bashkshort.

Shpallja e njrit bashkshort i zhdukur, quhet i zhdukur personi q nuk i dihet vendbanimi dhe

vendqndrimi dhe n baz t rrethanave t rastit besohet se ai ka vdekur. Ndrsa konsiderohet i vdekurditn kur aktgjykimi merr formn e prer.

CILAT JAN KUSHTET PR SHPALLJEN E BASHKSHORTIT T ZHDUKUR PR T VDEKUR.

a.

Nse pr jetn e bashkshortit gjat 5 viteve nuk ka kurfar t dhna,

b.

Nse sht zhdukur me rastin e fundosjs s nj anije dhe

c.

Nse shjt zhdukur gjat lufts dhe kalon 1 vit.

CILA SHT PROCEDURA E SHPALLJS S PERSONIT PR T VDEKUR

Propozimin mund ta paraqes. Bashkshorti i gjall, personat q kan interes juridik dhe prokurori public.Kjo procedur sht jashtkontestimore dhe zhvillohet pran gjykats Komunale.


11/29

- 11 -

ANULIMI I MARTESS-

Nj martes quhet e pavlefshme kur sht lidhur pa plotsuar kushtet e krkuara me ligj. Si shkaqe ta

anulimit jan pengesat martesore t cilat duhet t ken ekzistuar prpara lidhjs s martess( kto

pengesa ndahen n absolute dhe relative)

CILAT JAN PENGESAT ABSOLUTE MARTESORE.

1.

Mungesa e shprehjs s vullnetit t bashkshortve

2. Lidhja e martess nn moshn q parashihet me ligj.

3. Martesa ekzistuese

4. Smundjet psikike

5. Gjinia e gjakut

SHKURORZIMI- sht e drejt e patjetrsueshme dhe e pa cenueshme e qdo individi.

CILAT JAN SISITEMET JURIDIKE T SHKURORZIMIT:

Sistemi juridik q ndalon shkurorzimin

Sistemi juridik q lejon shkurorzimin

Sistemi i shkurorzimit t martess si sanksion

Sistemi i shkurorzimit t martess si mjet shrues

Sistemi i kombinuar i shkurorzimit.

Sistemi juridik q ndalon shkurorzimin-Ishte nn ndikimin e filozofis n t drejtn kanonike-katolike, ku

martesa ishte shpehje e vullnetit hyjnor dhe nuk lejohej zgjidhja e saj.

Sistemi q e lejon shkurorzimin-sht e drejta muslimane- Sheriati, ku ishte e drejt absolute dhe epakufizuar q I prkiste burrit.

Sistemi i shkurorzimit t martess si sanksion-Sistemi anglo-frances ku zgjidhja e martess ishte denim

pr njrin bashkshort pr shkeljen e detyrimeve martesore. Mirpo kjo nuk e drejt nuk sht m.

Sistemi i shkurorzimit t martess si ila-N disa shtet t Evrops shkurorzimi prdort si mjet shrimin rastet kur ka tronditje t thell n marrdhniet bashkshortore q bn t pamundur vazhdimin e

mtutjeshm t martess.

Sistemi i kombinuarprfshin shkaqet te t cilat mbshtetet zgjidhja e martess si sanksion dhe si mjet

shrimi.


12/29

- 12 -

SI SHT PRKUFIZIMI I SHKURORZIMIT

Me Shkurorzim kuptojm zgjidhjen e nj martese t vlefshme gjate jets bashkshortore pr shkaqe t

parapara me ligj, dhe n procedure ligjore dhe me aktgjykim t organit kompetent shtetror. Ndrsa

martesa e pavlefshme anulohet.

VEQORIT KRYESORE T SHKURORZIMIT.

Martesa zgjidhet vetm gjat jets bashkshortore pra duhet q t dy t jen t gjall. Kur njri apo t

dy bashkshortt kan vdekur martesa zgjidhet n mnyr natyrale. Trashgimatart nuk mund t

paraqesin padi pr zgjidhjen e martess para vdekjs s njrit bashkshort , por nse kan interes

juridik ata mund t krkojn q gjykata t vrtetoj themelsin e padis t ciln e ka ngritur njri nga

bashkshortt sa ishte gjall.

MARTESA ZGJIDHET ME AKTGJYKIM T GJYKATS

Pasi q sht nj institucion q ka mbrojtjn e shtetit dhe sht lidhur n kushtet e parapara me ligj.

Prandaj vetm gjykata sht kompetente t vlersoj nse nj martes ka humbur fuknksionin e saj.

MARTESA MUND T SHKURROZOHET VETM N PROCEDUR T PRCAKTUAR LIGJORE.

N Kosov procedura e shkurorzimit sht prcaktuar me dispozitat e ligjit mbi familjen. Me kt rastzbatohen dispozitat e procedurs civile.

SHKAQET E PRGJITHSHME PR ZGJIDHJEN E MARTESS

Mund t quhen qrregullime serioze ose t vazhdueshme t marrdhnieve martesore t nj shkalle t

lart saq realizimin e martess dhe vazhdimin e e jets s prbashkt e bjn t pamundur. Shkaqet

jan t prcaktuara me ligj dhe ato jan fakte dhe rrethana q ligji i parasheh siq jan (:

Jeta e padurushme bashkshortore, Shkelja e besnikris bashkshortore,

Vepra penale kundr jets s bashkshortit,

Keqtrajtimi serioz,

Smundjet psikike e pashrueshme dhe

Paftsia e vazhdueshme pr t vepruar,

Ndrprerja e paarsyeshme e jets faktike pr m shum se nj vit dhe

Shkurorzimi me marrveshje t dyanshme).


13/29

- 13 -

Gjykata e zgjidh martesn e aktgjykim. Me padi inicohet procedura pr zgjidhje t martess nga njri

bashkshort kurse t dy s bashku mund t bjn krkes t prbashkt pr zgjidhje me propozim.

SHKAQET MUND T JEN ABSOLUTE DHE RELATIVE.

Absolute jan t nj rndsi dhe peshe te madhe pr q arsye n vetvete kan fuqin e shkakut( psh.Shkelja e kurors, keqtrajtimi, vepra penale etj.).

Relative jan t prditshme dhe t shumta dhe t llojllojshme andaj shkaqet relative nuk do t thot se

jan t parapara me ligj.

SHKAQET PR T CIILAT FITOHET E DREJTA E PADIS PAS KALIMIT T AFATIT DHE SHKAQET PR TCILAT E DREJTA E PADIS NUK SHT E LIDHUR ME AFAT.

Pra ka raste kur padia nuk mund t parashtrohet para se t kaloj afati I prcaktuar me ligj. ( psh. Nuk

mund t ushtrohet padia pr shkurorzim nga asnjri bashkshort kur gruaja sht shtazn dhe derisa

fmija i prbashkt t i ket mbushur nj vit).

Shkaqet e fshehta t zgjidhjs s martess quhen vepreimet e fshehta me qllim t shkaktimit t

ndonj t keqe bashkshortit tjtr,

Shkaqet jo t fshehta t zgjidhjes s martess jan t natyrs subjective ( psh. semundja psikike)

Shkaqet pr zgjidhjen e martess q pas kalimit t afatit t caktuar n ligj humbet e drejta e

padis jan t natyrs raelative ( psh, shkelja e besniksris martesore).

Shkaqet pr zgjidhjen e martess q nuk humbet e drejta e padis pas kalimit t afatit jan t

natyrs objective. Kjo e drejt e padis mund t ngritet n qdo koh pas lindjs s shkakut.

SHKURORZIMI M MARRVESHJE.

Me krkesn e bashkshortve me marrveshje,

Gjykata ka pr detyr t i vrtetoj qrregullimet serioze t marrdhnieve bashkshortore dhe Jetesn e padshiruar.

PROCEDURA E SHKURORZIMIT

Marrdhniet t cilat rregullohen n kontestet martesore jan t natyrs personale, andaj edhe dallojn

nga marrdhniet pronsore juridike si nga rndsia ashtu edhe nga natyra. Martesa sht institucion


14/29

- 14 -

shoqror dhe juridik pr kt ajo rregullohet me norma urdhruese ligjore prandaj martesa mund t

zgjidhet vetm me vendim t gjykats.

PARIMET KRYESORE T PROCEDURS S SHKURORZIMIT JAN.

Parimi i mbrojtjs s veqant ne procedur ( Gjykata duhet t ket parasysh mbrojtjn einteresave t fmijve t mitur dhe personave t smur dhe me t meta psikike t cilt nuk jann gjendje t kujdesn pr t drejtat dhe interesat e veta.

Parimi i prjashtimit t publikut( pr shkak t deklarimit t lir t bashkshortve prpara gjykats

pr t gjitha faktet nga jeta intime martesore).

Parimi i dispozicitetit- perfshin iniciativn lidhur me grumbullimin e materialit procedural n baz

t cilit gjykata nxjerr vendim.

Parimi i kufizimit te disponimit me objektin e kontestit . Palt n contest martesor nuk mund t

ken n dispozicion objektin e interesit.

KOMPETENCA E GJYKATS

Gjykata e qarkut ka komptenc funksionale pr vendosjn e kontesteve martesore. Nse i padituri nuk

ka vendbanim t prhershm n Kosov , kompetencn toksore e ka gjykata n juridiksionin e s cils

paditsi ka vendbanim t prhershm. Gjykata supreme do ta caktoj gjykatn e qarkut komptente pr

vendosjn e qshtjeve martesore athere kur paditsi dhe i padituri nuk kan vendbanim t

prhershm ne Kosov edhe pse jan shtetas t koosvs.

PROCEDURA PR SHKURORZIM MUND T FILLOJ ME PADI DHE ME PROPOZIM.

I padituri ka t drejt pr kundr padi. Bashkshortt nuk kan t drejt pr padi kur. Bashkshortja

sht shtatzn dhe derisa fmija I lindur ti mbush 1 vit. Trashgimtart nuk kan t drejt pr padi. Dhe

vetm paditsi ka t drejt pr trheqjn e padis.

FAZA E PROCEDURS S SHKURORZIMIT

Kjo procedur zhvillohet vetm pran gjykats kompetente dhe I ka kto faza.

Tentimi pr pajtim.

Caktimi i mass s prkohshme.

Prezantimi i provave dhe.

Aktgjykimi.


15/29

- 15 -

TENTIMI PR PAJTIM

Gjykata ka detyr t bj prpjekje pr pajtimin e bashkshortve para se padia ti drgohet t paditurit.

Seancn e cakton kryetari I trupit gjykues. Kur bashkshortt kan nj apo m shum fmij procedura e

pajtimit zhvillohet para organit t kujdestaris. Afati I pajtmit sht tre muaj ( por nse bashkshorttpajtohen afati mund t zgjatet edhe m tej).

CAKTIMI I MASAVE T PRKOHSSHME.

Gjykata n kontestet martesore mund t caktoj vendim masn e prkohshme pr detyrimin e ushqimit,

edukimit dhe arsimimit t fmijve t mitur. Ky vendim marret sipas detyrs zyrtare dhe zgjat derisa t

merret aktgjykimi i forms s prer lidhur me kontestin.

PREZANTIMI I PROVAVE

T provuarit e prbjn veprimet procedurale t subjekteve t kontestit m,artesor t cilat kan t bjn

me mbledhjen ekzaminimin dhe qmuarjen me qllim t gjendjs materiale juridike. Kontestimi i gjendjs

faktike sht detyr e gjykats dhe e subjekteve n procedur.

AKTGJYKIMI

Gjykta ka rol vendimtar n kontestet e zgjidhjes s martesave dhe nuk sht vetm ndrmjetsues pororgani i cili vendos n mnyr meritore. Gjykata mund t lejoj por edhe t mos lejoj zgjidhjen e

martess. Gjykata ka detyr t vendos se cilit prind i besohen fmijt e prbashkt dhe pr detyrimin e

pagess s alimentacionit.

MJETET E GODITJS S AKTGJYKIMIT N KONTESTET MARTESORE JAN DYLLOJESH.

Mjetet e zakonshme dhe t

Jasht zakonshme, me mjetet e zakonshme goditen aktgjykimet t cilat nuk e kan marr formne prer( psh. T ngrej padi pala e paknaqur n afatin prej 15 ditsh nga dita e marrjs s

aktgjykimit ).

Dhe ato pr shkak t shkeljeve t dispozitave t procedurs civile, vrtetimit t gabueshm t gjendjs

faktike dhe zbatimit t gabueshm t s drejts martesore. Ndrsa n rastet e zgjidhjs s martess me

marrveshje mund t bhet trheqja e propozimit derisa aktgjykimi t marr formn e prer.

Mjetet e jasht zakonshme t goditjs nuk kan efekt suspenziv dhe nse prishet vendimi i ankimur

fillohet procedur e re.


16/29

- 16 -

PASOJAT E SHKURORZIMIT DHE ANULIMIT T MARTESS JAN SI N VIJIM.

Mbiemri-Nse njri nga bashkshortt ka ndrruar mbenrin me rastin e martess pas zgjidhjs oseanulimit t saj ai mundet te marr mbiemrin q e ksihte para martess.

Ndarja e prons s prbashkt-Mundet me marrveshje duke e pjestuar n pjes t barabarta ose duke

vendosur gjykata me propozimin t njrit bashkshort duke pasur parasysh kontributet e tyre.

Detyrimi i ushqimit-Mund t vazhdohet edhe pas zgjidhjs s martess nse njri bashkshort sht n

nevoj dhe pa mjete pr uushqim.

E drejta e baness-Kt duhet ta vendosin bashkshortt nse jo athere vendos gjykata.

E drejta e trashgimit-Pas zgjidhjs apo anulimit t martess ish-bashkshortt e humbin t drejtn e

trashgimit ligjor. Nse testamenti sht prpiluar para zgjidhjs s martess nuk mund t krijoj efektejuridike. Nse testamenti sht prpiluar pas zgjidhjs s martess krijon efekte juridike.

Pasojat pr fmijt-

Gjykata mund t merr tri vendime.

1. T gjith fmijt ti besohen njrit prind.2.

Q fmijt tu ndahen prindrve dhe

3.

Q fmijt ti besohen nj personi t tret apo ndonj institucioni tjetr.

BASHKSIA JASHT MARTESORE

sht bashksi faktike midis burrit dhe gruas, qllimi i formimit t saj sht jetesa e prbashkt e cila

duhet t ket zgjatur nj periudh t konsiderueshme kohore dhe t jet e vazhdueshme.

THEMELIMI I BASHKSIS JASHT MARTESORE

Bhet me shprehjen e vullnetit n mnyr jo formale t nj burri dhe t nj gruaje pr jetes tprbashkt.

Njohja-Duhet t ekzistoj njohuria e rrethit pr qnien e bashksis martesore n mjedisin n t cilin ajo

themelohet dhe vazhdon t ekzistoje.

Monogamia-Kushti themelor pr themelimin e bashksis jasht martesore sht vullneti i shprehur i

burrit dhe gruas pr jet t prbashkt. Andaj edhe sht bashksi martesore monogame.


17/29

- 17 -

Sekset e kundrta-Sikurse martesa q sht bashksi e dy personave t sekseve te kundrta ashtu edhe

bashksia jashtmartesore.

DEFINICIONI I BASHKSIS JASHTMARTESORE.

Bashksi jashtmartesore sht bashksi e jets s vazhdueshme e themeluar me vullnetin e shprehur tnj burri dhe t nj gruaje t cilt kan jetuar dhe vazhdojn t jetojn bashk ndrsa bashksia sht e

njohur edhe nga mjedisi ku ajo sht themeluar. Ajo sht bashksi monogame dhe mbaron me

pushimin e qllimit t jets s prbashkt.

MARRDHNIET NE MES PRINDRVE DHE FMIJVE KAN TRI ELEMENTE THEMELORE.

Natyror-Q nga gjenza e deri me sot marrdhniet e prindrve dhe fmijve jan themeluar me

lindje n mnyr natyrore.

Shoqrore-epse qdo shoqri ka rregulluar n mnyr t vet marrdhniet e krijuara mes prindrvedhe fmijve.

Juridike-Marrdhniet mes prindrve dhe fmijve fitojn karakter juridik me rregullimin e tyre

me norma juridike.

CILAT JAN SUBJEKTET E S DREJTS PRINDRORE

Jan prindrit dhe

Fmijt .

Prindrit-jan persona fizik biologjikisht t aft pr t lindur fmij. Nn e fmijs konsiderohet gruajaje

cila ka lind fmijn ndrsa at personi prej t cilit sht zn fmija. Znia dhe lindja jan dy fakte

vendiimtare mbi t cilat themelohet atsia dhe amsia si lidhje faktike. Dhe q amsia dhe atsia t

bhet lidhje juridike duhet t zbatohen rregullat e caktuara juridike.

Fmijt-konsiderohen t mitur q nuk i kan mbushur 18 vjet. Pazotsia juridke sht karakteristik q

prcakton statusin e t miturit. Pr kt arsye deri sa t mbush moshn madhore at e prfaqsojn

prindrit si prfaqsues ligjor apo kujdestari nse sht nn kujdestari.

VRTETIMI I STATUSIT MARTESOR T FMIJS

Q nj fmij t ket statusin e fmijs martesor sipas ligjit duhet t kompletohn kto kushte.

Q fmija t ket prejardhje nga martesa

Q gruaja ta ket lind fmijn nga martesa ( amsia martesore)

Q i ati i fmijs t jet burri i nns q ka lindur fmijn ( atsia martesore).


18/29

- 18 -

PREJARDHJA MARTESORE E FMIJS

Konsiderohet se fmija ka lindurn martes nse prindrit e tij jan t martuar n kohn e lindjs s tij.

Fmija ka stastusin martesornse ka lindur Brenda 300 ditsh pas zgjidhjs s martess.

Vrtetimi i amsis martesore- q fmija t ket statusin e fmijs martesor sht e nevojshme ta ket

lindur gruaja q n momentin e lindjs s fmijs ka qen n martes.

Vrtetimi i atsis.Dy kushte jan themelore pr kt. Martess n momentin e lindjs s fmijs dhe

ekzistimi i martess n znjn e fmijs.

KUNDRSHTIMI I AMSIS

T pakta jan rastet kur sht e pnjohur prejardhja e fmijs prej nns s martuar andaj edhe t rralla

jan rastet e padive pr kundrshtim,in e amsis. Nna e fmnijs regjistrohet n linbrat amz merastin e regjistrimit t fmijs. Por nuk do t thot se gjithnj nna e regjistruar sht nna natyrore.

Andaj qllimi I kundrshtimit t amsis sht t vrtetohet nna e vrtet , nna natyrore.

E DREJTA E PADIS PR KUNDRSHTIMIN E AMSIS

Kan t drejt gruaja e regjistruar n librin amz t t lindurve si nn e fmijs dhe gruaja e cila e

konsidron vehten si nn e fmijs dhe n fund edhe vet fmija.

KUNDRSHTIMI I ATSIS

Qllimi i kundrshtimit t atsis sht q t vrtetohet se burri i nns s fmijs nuk sht i ati i fmijs.

Kundrshtimi i atsis nga nna e prezumuar. Nse nna e prezumuar e fmijs merr n dijeni

faktin se i ati i prezumuar nuk sht ati natyror ka t drejt pr padi pr t kundrshtuar atsin

dhe n afatin Brenda 6 muajsh nga lindja e fmijs.

Kundrshtimi I atsis nga fmija. Fmija si askush tjetr ka t drejt . Nse sht I mitur at e

prfaqson nna, nse nna nuk sht gjall athere e prfaqsion kujdestari me lejen e organit

t kujdestaris. Kundrshtimi nga personi q e konsideron veten si at t fmijs jashtmartesor. Persioni q e

konsideron vetn si at i fmijs s lindur jasht martess ka t drejt t kundrshtoj

pavlefgshmrin e atsis s personit tjetyr i cili e ka pranuar at si fmijn e vet me kusht q

po me at padi t krkoj q t vrtetohet edhe atsia e tij ( e ka kt t drejt Brenda afatit prej

1 viti nga regjistrimi i fmijs n librin amz.).

Kundrshtimi i atsis nga burri i nns s fmijs. Ka t drejt nse ka interest vrtetoj se

fmija nuk shtr i tij dhe ka t drejt pr padi Brenda 6 mujave q nga momenti I marrjs n

dijeni t faktit q v n dyshim atsin e tij.


19/29

- 19 -

PROCEDURA E KUNDRSHTIMIT T ATSIS

sht procedur civile dhe jan komptenc e gjykats s qarkut. Pr shkaqe t moralit dhe ruajtjs sinteresave t fmijve prjashtohet publiciteti.

N procedure marren provat juridike dhe

Mjeko ligjore.

Me prova juridike vrtetohet koha e znjs s fmijs dhe me ato mjeko-ligjore mmund t vrtetohet ati

i vrtet ( prmes grupit t gjakut dhe faktorve t gjakut).

PASOJAT E KUNDRSHTIMIT T ATSIS

Ofiqari i gjendjs civile duhet t bj ndryshimet varsisht prej aktgjykimit, Fmija humb t drejtat q i kishte ndaj atit t prezumuar.

Ndrsa kur i ati natyror me sukses kundrshton atsin e atit t prezumuar dhe

Vrtetohet atsia e tij ,

Fmija ka t vrtetuar atsin jashtmartesore.

Fmijt martesor dhe jasht martesor tani plotsisht jan t barabart sa i prket t drejtave dhe

detyrimeve.

FMIJ JASHTMARTESOR QUAJM

Qdo fmij q e ka lindur gruaja e ve( dmth. Gruaja e martuar pas zgjidhjs s martess dhe pas kalimit t

afatit prej 300 ditsh pas zgjidhjs s martess). Qdo fmij q e ka lindur gruaja e martuar gjat

martess apo shpalljs s saj t pvlefshme, ose atsia e fmijs sht kundrshtuar gjyqsisht me

aktgjykim t forms s prer, ose Brenda afatit prej 300 ditsh pas zgjidhjs s martess.

VRTETIMI I MARRDHNIEVE PRINDORE JASHT MARTESORE BHET N DY MNYRA.

Me njohjn e amsis (sht veprim i njanshm juridik i nj gruaje e cila shpreh vullnetin e lirligjersiht se ajo sht na e fmijs t lindur jasht martesor.)

Njohja e atsis ( sht veprim i njanshm jurifik me an t cilit mashkulli shpreh vullnetin e vet

se ai sht babi I fmijs jashtmartesor).

Njohja e atsis dhe amsis mund t bhet edhe me vendim gjyqsor.


20/29


21/29

- 21 -

E drejta e ngritjs s padis pr vrtetimin e atsis s fmijs t lindur jasht martess me vendim t

gjyats i njihet ktyre subjekteve:

Nns s fmijs,

Fmijs ,

Personit i cili pretendon se sht ai ati i fmijs por ka qen i penguar pr njohjn e atsis dhe

Organet e kujdestaris.

E DREJTA PRINDRORE

sht trsi rregullash juridike me t cilat rregulllohen marrdhniet midis prindrve dhe fmijve, midis

birsuesit dhe t birsuarit, midis kusherinjve dhe ndaj personave t tjer n gjini.

MARRDHNIET PRINDRORE KAN DY ELEMENTE KRYESORE

Elementin natyral dhe

juridik.

Elementi natyralsht i pandryshuar dhe manifestohet me lindje. Marrdhniet prindrore zgjasin deri ne

mbushjn e moshs madhore te fmijs. Vetm n raste t parapara me ligj kto marrdhnie vazhdohen

edhe pas mbushjs s moshs madhore.

Elementi juridik prfshin rregullat juridike pr vrtetimin e lidhjs biologjike t fmijs me prindrit veq

eveq.

SI NDAHEN T DREJTAT DHE DETYRIMET E PRINDRVE NDAJ FMIJVE

T drejtat dhe detyrimet personale t prindrve ndaj fmijve

T drejtat dhe detyrimet e prindrve ndaj prons s fmijve.

T drejtat dhe detyrimet personale t prindrve ndaj fmijve jan t lidhura ngusht me personalitetin

derisa prindrit i ushtroojn ato n inetres t fmijve.Kto t drejta dhe detyrime nuk jan t

prhershme ato prfundojn kur fmija mbush moshn madhore dhe jan (caktimi i emrit, ruajtja dhe

mirrritja, arsimimi dhe edkumi, e drejta e mbajtjs dhe prfaqsimi ).Ndaj pasuris s fmijs t miturprindrit kan t drejta dhe detyrime.Ta administrojn, ta disponojn dhe ti shfrytzojn t ardhurat.

T drejtat dhe detyrimet e fmijs.Secili detyrim i prindrve n t njejtn koh sht e drejt e fmijs

por edhe fmijt kan detyra ndaj prindrve e q jan. ( detyrat ligjore dhe detyrat morale.).Detyrat

ligjore jan q fmijt t kujdesn dhe ti ndihmojn prindrit e tyre sidomos kur ata jan t paaft prpun, nuk kan mjete t mjaftueshme pr jetes, ajn t smur, dhe pr shkak t gjendjs shndetsore

ose materiale nuk mund t kujdesen pr vete.


22/29

- 22 -

Mirpo q kto detyra t rndojn mbi fmijn ai duhet ti plotsoj kto q fmija t ket mbushur 15 vjet

dhe t realizoj t ardhura me pun personale dhe q i mituri t ket t ardhura nga pasuria.

Detyrat morale ndaj prindrve rregullohen n baz t rregullave t moralit (respektimi, sjellja

korrekte).

Detyrimi i mbajtjs mes personave ne gjini t gjakut sht parapar me dispozita ligjore dhe kjo

caktohet sipas radhs me t ciln ata mund t thirren n trashgimi.

Detyrimi i mbajtjs n gjini t birsimit-Kto t drejta dallojn varsisht n sht fjala pr birsimt plot apo jot plot. pr birsim t plot vlen njejt sikur te personat n gjini gjaku.

Detyrimi i mbajtjs n gjini t krushqis-Po ashtu lind detyrimi i mbajtjs.

Njerku dhe njerka jan t detyruar t ofrojn mbajtje finansiare pr thjeshtrit e tyre nse ata nuk

kan t afrm t tjer . Kjo nuk vlen vetm nse martesa mes njerkut-njerks dhe prindrve

sht anuluar.

Edhe fmija ndaj personave n gjini ka detyrime q t kontriboj n mbajtje.

Ushtrimi i s drejts prindore- e drejta prindore si e drejt personale i prket n mnyre

ekzkluzive vetm atit dhe nns ajo nuk mund te trashgohet dhe nuk bartet te perosonat e

tret.

Kjo e drejt sht e rregulluar me norma juridike. T drejtn prindore mund ta ushtroj edhe vetm njriprind kur tjetri prind ka vdekur ose sht shpallur I vdekur ose kur njerit prind I sht hequr e drejta

prindrore.

PEZULLIMI I S DREJTS PRINDRORE MUND T BHET PR SHKAK T DY LLOJEVE T PENGESAVE.

Pengesave faktike( pr shkak t smundjs s rnd apo infective, vuajtjs s burgimit, kur mungan pr

nj koh t gjat) pengesat juridike. Jan pasoj e heqjs apo e kufizimit t zotsis juridike t prindrve

dhe kjo zgjat sa ai nuk sht n gjendje te kujdeset as pr t drejtat dhe interesat e veta.Ushtrimi i sdrejts prindore mund t kufizohet n qoftse prindrit duke u sjell n mnyr t paprgjshme

abuzojn t drejtat prindore dhe rrezikojn personalitetin, te drejtat dhe interesat e fmijve( kto shkelje

m s shpeshti kan t bjn me arsimimin, edukimin dhe mirrritjen) .

N kt drejtim jan dy lloje t drejta dhe detyrimesh q mund t ju kufizohen prindrve,

T drejtat dhe detyrat ndaj personalitetit t fmijs

T drejtat dhe detyrat ndaj pasuris s fmijve.

N kuadr t kufizimeve t detyrave dhe t drejtave ndaj personalitetit mund t caktohen kto masa nga

organi i kujdestaris. Trheqja e vrejtjs, kujdesi i prhershm pr ushtrimin e t drejtave prindore,

marrja e fmijs nga prindrit dhe drgimi i fmijs n institucion.


23/29

- 23 -

KUFIZIMET E T DREJTAVE PRINDRORE

Prkitazi me t drejtat dhe detyrat ndaj pasuris s fmijve. Kto masa merren nga organi i kujdestaris

dhe gjyqi me qllim q t mbrohen te drejtat pronsore dhe interesat e fmijve:

Dhnja e llogaris pr administrimin e pasuris s fmijve,

Lejimi I mjeteve te siguris mbi pasurin e prindit dhe

Barazimi i pozits s prindit me pozitn e kujdestarit lidhur me administrimin e pasuris.

HEQJA E S DREJTS PRINDRORE

Kjo bhet ne rastet kur prindrit i keqprdorin t drejtat prindore dhe n mnyr serioze i neglizhojn

ushtrimin e t drejtave prindrore. Procedura vendimin e merr gjykata komunale n procedur

jashtkontestimore vetm pr shkaqe t shprehura shprehimisht n ligj. Me vendim prindrve ju hiqet

kjo e drejt pr koh t pacaktuar. Zakonisht me kt rast fmija vihet nn kujdestari, apo ju besohet

personave t tret. Detyrimi i vetm i cili prindrve ju vazhdohet sh me tutje sht ushqimi i detyruarndaj fmijs.Kthimi i t drejtave prindrore bhet kur pushojn shkaqet pr t cilat ato u jan hequr.

Krkesn e bjn organi I kujdestaris ose prindrit dhe gjykata merr vendim.

VAZHDIMI I S DREJTS PRINDORE PAS MOSHS MADHORE T FMIJS

Bhet n rastet e parapara me ligj, kur ai nuk sht i aft t kujdeset pr interesat e veta . Vendimin emerr gjyata n procedura jashtkontestimore me krkes t prindrve ose organit t kujdestaris.

Gjykata cakton me vendim kohzgjatjen ose derisa t pushojn shkaqet . E drejta e vazhduar mbaron me

vendim t gjyakts ose me vdekjn e prindrve.Mbarimi i s drejts prindrore mbaron me mbushjn e

moshs madhore 18 vjet , prjashtimisht s drejts s mbajtjs e cila vazhdon deri n at 26 vjet apo

edhe m shum nse fmija vazhdon shkollimin e rregullt. Me birsim t plot mbarojn t drejtat

prindrore t prindrve natyral t fmijs.

BIRSIMI SHT AKT JURIDIK

Themelohet para organit t kujdestaris. Kompetente toksore pr lidhjen e tij caktohen n baz t

vendbanimit t birsuesit, N procedurn e birsimit prjashtohet publiku . Kjo procedur fillon mekrkesn pr birsim. Organi i kujdestaris do t vrtetoj nse personi q krkon t birsoj dhe fmiu i

mitur jan t prshtatshm pr birsim. Kur plotsohen kushtet e paraprara organi i kujdestaris do t

konstatoj me akt solem birsimin.


24/29

- 24 -

DALLOHEN DY LLOJE TE BIRSIMIT.

A) i plot dhe

B) jo i plot.

Birsimi i plot (adoption plena)-Themelohet kur n mes t birsuesit dhe t birsuarit vendosn

marrdhniet t njejta sikurse mes prindrve natyror dhe fmijve dhe po ashtu edhe me persona t tjersin gjini gjaku.

Birsimi jo i plot ( adoption semi plena)-Duhet kuptuar vendosjn e marrdhnieve prindore vetm mes

birsuesit dhe fmijs q birsohet si dhe pasardhsve t fmijs , mirpo jan t mundshme kufizimet

lidhur me mbiemrin dhe t drejtn trashgimore . Kjo nnkupton se i birsuari edhe me tej ruan lidhjet

gjinore me familjen e origjins.

KUSH MUND T JET I BIRSUAR-

Nj person i till duhet t i plotsoj kto kushte.

T jet i lindur i gjall,

T jet fmij i mitur,

T mos jet n gjini gjaku me birsuesin dhe

Fmija te jep plqimin ( nse i ka mbushur 14 vjet).

KUSH MUND T JET BIRSUESI-

Personi i till duhet t ket zotsin pr t vepruar , t ket cilsi personale pr t ushtruar me sukses tdrejtata dhe detyrimet prindrore t mos vuaj nga smundje ngjitse q do t rrezikonte shndetin e

fmijs, t kete mbushur 21 vjet. Nse i birsuari i ka t gjall prindrit e tij athere duhet t merret

edhe pkqimi I tyre,Si rregull birsuesi mund t jet vetm personi me shtetsi kosovare. Por ka edhe

prjashtime kur birsuesi mund t jet edhe shtetasi i huaj nse pr nj gj t till ekzistojn arsyet. Pr

kt paraprakisht nevojitet plqimi nga organi administrative komptenet pr punt e plotiks sociale.

Pas themelimit t aktit t birsimit- prindrit bilogjik edhe nse jan t gjall nuk mund t ushtrojn t

drejta dhe detyrime ndaj fmijve t tyre.

SHUARJA E BIRSIMIT

Kjo mund t bhet vetm te birsimi jo i plot me vendim t organit t kujdestaris kur ekzsistojn

shkaqet e arsyeshme n baz t krkess s birsuesit apo t birsuarit. Pos ksaj birsimi jo i plot

mund t zgjidhet sipas detyrs zyrtare apo edhe kur birsuesi dhe I birsuari lidhin martes.

Anulimi i birsimit mund t bhet nse kjo ka qen e themeluar pa krkesn e birsuesit, pa plqimin e

fmijs apo prindit. Po ashtu edhe n rast nse n kohn e deklarimt t krkess birsuesi ka qen n


25/29

- 25 -

gjendje qmendurie , nse i ka munguar zotsia e veprimit , ose fmija q birsohet ka qen m i ri se 14

vjet dhe ka dhn plqimin etj.

Pasojat e anulimit t birsimit-Me aktgjykim mbi anulimin gjykata i cakton t birsuarit mbajtjen derisa ai

t mbush moshn madhore, ndrsa me detyrimin e mbajtjs e ngarkon birsuesin, Gjykata po ashtu

mund t ngarkoj edhe te birsuarin me detyrimin e dhnjs s ushqimit birsuesit.

Detyrimi pr ushqim i antarve t familjs dhe i personave t tjer n gjini sht e drejet dhedetyrim. Pala q ka autorizimin ligjor t krkess nga pala tjetr detyriminm e ushqimit quhetkreditore ndrsa pala tjetr debitori q ka detyrim n dhnjn e mjeteve materiale apo t parave

mirpo e gjith kjo me kusht q t mos e rrezikojn mbajtjen e tyre t domosdoshme.

Detyrimi pr ushqim sht detyrim ligjor pa kundrshprblim dhe me karakter personal.

Detyrimi pr ushqim sht e drejt personale dhe bazn e ka n marrdhniet gjini, martesore dhe

jashtmartesore. Pra kjo e drejt nuk mund t tjetrsohet , kjo e drejt nuk mund t

parashkruhet.

Detyrimi pr ushqim nuk mund t jet object prmbarimi n procedur gjyqsore.. Ushqimi jepet

pr kohn e ardhshme e jo pr t kaluarn pasi q sht sigurim i mjeteve pr ekzistenc

Llojet e detyrimi pr ushqim jan.

Detyrimi i ushqimit t familjs.

Detyrimi i ushqimit mes prindrve dhe fmijve

Detyrimi i ushqimit mes bashkshortve

Detyrimi i ushqimit mes personave t tjer n gjini.

Kuptimi i marrdhnieve pasurore-Marrdhniet pasurore mes bashkshortve rregullohen me norma

juridike t ligjit mbi familjn. Ndrsa marrdhniet pasurore t lidhura me martesn , bashksinjashtmartesore dhe midis personave n gjini nuk zbatohet n trsi rregullat e prgjithshme t s drejts

civile. Trsia e rregullave juridike me t cilat rregullohen marrdhniet pasurore t qiftit bashkshortorquhet regjim pasuror martesor.Pasuria e qiftit bashkshortor mund t jet e veqant dhe e prbashkt.

Pasuria e veqant . sht ajo pasuri t ciln qifti bashkshortor e ka pasur n momentin e lidhjs s

martess si dhe pasuria t ciln e ka fituar gjat bashksis martesore n qfardo mnyre t lejuar

ligjore por jo me pun. Dhe secili bashkshort administron n mnyr t pavarur pasurin e tij t veqant

gjat gjith martess.Pasuria e prbashkt sht pasuri e fituar me pun gjat vazhdimit tmartess

madje qoft formalisht por edhe realisht.

Pr ekzsitimin e ksaj pasurie duhet t plotsohen dy kushte kumultative :

A-

ekzistimi I martess dhe

B-

puna e bashkshortve martesor.

Objekti i pasuris s prbashkt prbhet nga t drejtat e sendeve t luajtshme dhe t paluajtshme. T

drejtat reale si servitudet etj.Pasuria e prbashkt rregullohet me norma t natyrs urdhruese. Pasurin

e prbashkt gjat martess bashkshortt e administrojn dhe disponojn bashkarisht dhe me

marrveshje. Regjistrimi i ksaj pasurie duhet t regjistrohet n regjistrat publike t pasuris s

palujtshme n emrin e t dy bashkshiortve por edhe nse sht regjistruar vetm n emrin e njritbashkshoirt llogaritet prap njejt e t dyve.Pjestimi i pasuris s prbashkt-Kan t drejt ta krkojn

bashkshortt, trashgimtart dhe kreditort e njrit bashkshort.Si rregull pr pjestimin e pasuris

gjykata vendos n procedur civile, ndrsa kur hiset n pasuri nuk jan kontsestuese vendos n


26/29

- 26 -

procedur jashtkontestimore.Pasuria e prbashkt e bashkshortve jashtmartesor-Edhe ktu lidnin

marrdhniet pasurore por kto deri von nuk kan qen t rregulluara me rregullativ ligjore.

Marrdhniet pasurore t anetarve t familjs jan t rregulluara me ligj dhe pr kt duhet t

plotsohen kushtet. Ekzistimi i lidhjeve gjinore mes antarve, Ekzistimi i jets s prbashkt midis

antarve dhe Tjetrsimi i pautorizuar i sendit t palujtshm mund t kundrshtohet nse blersi kaqen n keqbesim.Antart e familjs mardhniet paurore mund t i rregullojn edhe me kontrat t

shkruar dhe t vrtetuar n gjykat.Regjimi i kontraktimit pasuror t bashkshortve nnkuptonrregullimin e marrdhnieve mes burrit dhe gruas me kontrat t lidhur. Kjo nuk zbatohet n t drejtn

ton.Detyrimet e basjkshortve martesor pr detyrimiet ndaj personave t tret, Pr ndrmarrjet e

njerit bashkshort para martess prgjigjet vetm ai. Ndrsa pr detyrimet t cilat njri basjhkshort I ka

ndrmarr pr prmbushjen e nevojave t prditshme t bashksis familjare, si dhe pr detryrimet pr

t cilat sipas ligjit detyrohen t dy bashkshortt , prgjegjsia sht solidare si me pasurin e

prbashkt ashtu edhe me pasurin eveqant.

E DREJTA E KUJDESTARIS-

sht nj institucion I s drejts familjare me ann e t cilit nj person nn kontrollin e organve

shtetrore ngarkohet q t kujdeset pr fmijt e mitur t cilt nuk ndoshn nn kontrollin e prindrve,

pr mbrojtjn e t drejtave dhe interesave t personave t tjer t ciult nuk jan t zott t kujdesn

dhe t mbrojn t drejtat dhe interesat e veta.

ORGANI I KUJDESTARIS-

Qllimi I tij sht mbrojtja e personalitetit , e pasuris , t drejtave dhe interesave t t miturve dhe ttjerve q nuk jan n gjendje t kujdesn pr vete. Kt e bn n mnyr t drejtprdrejt dhe n

mnyr t trthort.N mnyr t drejtprdrejt e bn kur i kryen punt pa pjesmarrjen e nj personi t

tret.N mnyr t trthort kur disa pun ja beson nj personi t tret.Kompetencat e organit t

kujdestaris jan-Emrn dhe shkarkon kujdestarin nga detyra, Vendos pr caktimin e shpenzimeve t

kujdestaris, Fillon procedurn pr vendosjen e personeve nn kujdestari, Ushtron kontrollin mbizbatimin e masave pr mbrojtjn e t drejtave dhe interesave t personave nn kujdestari, T jep

mendimin se a mund ti jepet leja pr martes personit t mitur mbi 16 vjet, Ushtron mbikqyrje t

vazhdueshme mbi ushtrimin e t drejtave dhe detyrimeve t prindrve, Themelimin e birsimit dhe

ushtrimi I mbikqyrjs deri tek shuarja ebirsimit.

KUJDESTARI-

E emron organi i kujdestaris, Si kujdestar mund t jet qdo person i cili i ka cilsit personale dhe aftsite nevojshme pr prmbushjn e detyrave. Vetm nj person fizik mund t emrohet kujdestar. Natyrisht

kt detyr mund ta kryej m s miri dikush nga gjinia , por n mungse t tij mund t caktohet edhe

dikush tjetr.


27/29

- 27 -

T drejtat dhe detyrat e kujdestarit-Q t kujdeset pr personalitetin , t drejtat dhe ionteresat e t

kujdesuarit, t adminstroj me kujdes pasurin e tij dhe t informoj organin e kujdestaris pr

udhheqjne e kujdestaris. Detyr kryesore e tij sht q t zevendsoj prindrit. Si rregull detyrn e

kujdestarit e kryen pa shprblim, mirpo kur funksioni i kujdestarit sht i lidhur me angazhime t

mdha q vazhdojn pr nj koh t gjat aim und t angazhohet edhe me shprblim.

Shkarkimi i kujdestarit-Organi I kujdestaris mund ta shkarkoj nse plotsohen kushtet ligjore, nsekujdestari ka keqprdorur autorizimet e tij apo ka krcnuar interesat e personit nn kujdestari apo pr

ndonj arsye tjetr ka humbur t drejtn pr t qen kujdestar.Prgjegjsia e kujdestarit- Kujdestari

prgjigjet pr detyrat e veta sin baz t rregullave t s drrejts civile juridike po ashtu edhe n baz t

dispozitave t kodit penal.

Kujdestaria ndaj fmijve te mitur-Organi i kujdestaris e v nn kujdestari personin e mitur q nuk sht

nn kujdestari t prindrve ( sin rastet kur prindrit e tyre jan n pamundasi pr t ushtruar kujdesin

prindor , pr shkak se t dy prindrit kan vdekur , ose kan humbur aftsin pr t vepruar apo shkaktjetr q i jep arsye gjykats).Punt e kujdestarit q i kryen n mnyr t mvetsishme jan ato pune t

cilat i ndrmerr pr mirmbajtjen normale dhe adminstrimt rregullt t pasuris s t kujdesuarit, porduke mos e paksuar vlern e saj.si psh. (mund t bj pagesn e tatimit, qiras, rryms, ujit etj).Punt pr

t cilat kujdestariit i nevojitet leja jan t gjitha punt e rndsishme q lidhen me personalitetin dhe

pasurin e t kujdesuarit ( si psh. Besimi i t miturit shtpis s bonjakve, ndrrim I shkolls apo

ndrperja, marrja pr vednimin e zgjedhjs s profesionit t t miturit etj.).Punt t cilat kujdestari nuk

mund ti kryej fare jan. Ai nuk mund t prfaqsoj n punt juridike n mes t personit nn kujdestari

dhe bashkshortit t tij ose njrit nga t afrmit n vij t drejt, pastaj n transferimin ose bartjen nga edrejta e pengur, hipoteks etj. Po ashtu ai nuk mundet t bj lidhjen e martess n emr t t miturit

mbi 16 vjet dhe nuk mund t bj njohjn e amsis dhe t atsis.

MBARIMI I KUJDESTARIS-

Me arritjen e moshs madhore t fmijs t mitur ,

Me lidhjen e martess para mbushjs s moshs madhore,

Me birsim ,

Me kthimin e t drejtave prindrore.

Pasojat e mbarimit t kujdestaris-Menjhere kujdestari ka pr detyr t dorzoj pasurin e t

kujdesuarit n afatin e caktuar nga organi i kujdestaris. Ai duhet t paraqes llogarin prfundimtare t

administrimit t pasuris.

SHKAQET PR HEQJEN E ZOTSIS PR T VEPRUAR.

Sipas ligjit mbi familjn t Kosovs jan dy arsye pr heqjen e zotsis pr t vepruar.

Smundja psikike e diagnostifikuar dhe

Ngecja n zhvillimin psikik


28/29

- 28 -

Kujdestari sht prfaqsues ligjor i te kujdesuarit ngase prfaqsimi ligjor caktohet si kryerje e punve

dhe eveprimeve juridike n emr dhe llogari t huaj.Me kt rast personi madhor fiton status t njejt si

fmija I mitur.Procedura e heqjs s zotsis pr t vepruar, Zhvillohet prpara gjykats komunale dhe

propoziomin mund ta paraqesin bashkshorti, personat n gjini q jetojn n bashksi familjare me

personin, prokurori public, organi i kujdestaris, fmijt, prindrit. Po ashtu mundet edhe vet personi

nse e kupton rndsi dhe pasojat juridike t propozimit t tij. Vendimi merret n procedurjashtkontestimore.

VNIA NN KUJDESTARI E PERSONIT MADHOR.

Bhet n baz t vendimit t forms s prer t cilin e merr gjykata n procedur

jshtekontestimore dhe Gjykata brenda 10 ditsh duhet t ja dorzoj vendimin organit t kujdestaris i cili

-Brenda 30 ditsh duhet emeroj kujdestarin.

-Kujdestaria mbi personin madhor prfundon.

-Me vdekjen natyrale te kujdesuarit-N mnyr jridike me kthimin e zotsis pr t vepruar.

RASTET E VEQANTA T KUJDESTARIS.

kur nj pasurie nuk i dihet pronari , organi I kujdestaris mund t caktoj nj kujdestar t veqnt pr t u

kujdesur pr kt pasuri t gjetur. Kjo kujdestari prfundon me paraqitjen e pronarit.N rastet kurprfaqsuesi ligjor i t miturve nuk mundet ti prfaqsoj ata pr arsye se n mes t tyre ekziston nj

contest athere organi i kujdestaris mund t caktoj nj kujdestar t veqant.Nse pr fmijn e zn n

barkun e nns nuk mund t kujdesen prindrit sepse interesat i kan t kundrta atehr organi I

kujdestaris mund t caktoj nj kujdestar t veqant.

RASTET E KUJDESTARIS S VEQANT Q NUK JAN T PRCAKTUARA ME DISPOZITA LIGJORE.

Personit i cili mungon nuk sht n gjendje t kujdeset pr pasurin dhe interesat e veta. Andaj icaktohet kujdestari dhe pr kt duhet t plotsoj kushtet, q atij t mos i dihet banimi dhe q ai t mos

ket prfaqsues me rastin e paraqitjs se nevojave pr mbrojtjn e disa interesave t caktuara.

Gjat qndrimit t prkohshm apo t prhershm ne vendin ton t nj shtetasi t huaj mund t

paraqitet nevoja q ai t mos jete n gjendje t mbroj interesat dhe t drejtat e veta me kt rast nse

vendi I tij nuk ka prfaqsi apo konsulat n vendin ton athere organi i kujdestaris duhet ti caktoj njkujdestar t veqant.Kujdestari ndaj personave t smur. Ju caktohet n rast se personi madhor pr

shkak t smundjs apo t metave fizike nuk mund ta administroj vet pasurin dhe mbroj inetresat e

veta dhe nuk ka mundsi t emroj nj prfaqsues. Ky kujdestar do t kujdeset vetm pr t drejtat

pr t cilat sht caktuar.Personi i privuar nga liria nuk mund t kudjeset pr mbrojtjn e t drejtave dhe

interesave te veta. Ai nuk mund t lidh pun juridike dhe t merr pjes si pal n procedur. Andaj dhei caktohet nj kujdetar i veqant.Kujdestari vullnetar. sht kur personi madhor vet nuk mundet t

kujdeset pt mbrojtjn e t drejtave dhe interesave te veta ka t drejt t krkoj nga organi I


29/29

kujdestaris q t ja caktoj nj kujdestar vullnetar. Edhe ky caktohet vetm pr ato pun pr t cilat

personi nuk mund t i kryej.

Documents

13E drejta familjare