HORMON VOÛ THÖÔÏNG HORMON VOÛ THÖÔÏNG THAÄNTHAÄN

Mục tiêu bài giảng:

1. 1. Trình bày được 3 tác dụng chính của nhóm Trình bày được 3 tác dụng chính của nhóm

Gluco- corticoid Gluco- corticoid

2. Trình bày được chỉ định 2 nhóm: Gluco- 2. Trình bày được chỉ định 2 nhóm: Gluco-

corticoid và Mineralo-corticoidcorticoid và Mineralo-corticoid

3. Kể được tai biến của nhóm Gluco-corticoid 3. Kể được tai biến của nhóm Gluco-corticoid

4. Nêu được chống chỉ định sử dụng nhóm Gluco-4. Nêu được chống chỉ định sử dụng nhóm Gluco-

corticoid corticoid

5. Vân dụng được các corticosteroid trong điều trị5. Vân dụng được các corticosteroid trong điều trị

TUYẾN THƯỢNG THẬNTUYẾN THƯỢNG THẬN

Voû thöôïng thaän goàm coù 3 lôùpVoû thöôïng thaän goàm coù 3 lôùp Lôùp caàu tieát ra: Mineralo corticoidLôùp caàu tieát ra: Mineralo corticoid

Lôùp boù tieát ra: Gluco corticoidLôùp boù tieát ra: Gluco corticoid

Lôùp löôùi tieát ra AndrogenLôùp löôùi tieát ra Androgen

Vùng bó và vùng lưới chịu ảnh hưởng của

ACTH

- Thiếu ACTH 2 vùng này sẽ teo lại

- Thừa ACTH 2 vùng này sẽ phì đại và

tăng sinh

Vùng cầu: Aldosteron được điều hoà sản xuất

chủ yếu bởi hệ Renin - Angiotensinogen

Cơ chế tác dụng hormon Cơ chế tác dụng hormon steroidsteroid

Cô cheá taùc duïng cuûa caùc Cô cheá taùc duïng cuûa caùc

Hormon SteroidHormon Steroid Caùc hormon Steroid gaén vôùi caùc receptor Caùc hormon Steroid gaén vôùi caùc receptor

trong baøo töông Hormon-Receptor, phöùc trong baøo töông Hormon-Receptor, phöùc hôïp naøy seõ vaøo nhaân teá baøo.hôïp naøy seõ vaøo nhaân teá baøo.

Taïi nhaân teá baøo phöùc hôïp Hormon-Taïi nhaân teá baøo phöùc hôïp Hormon-Receptor seõ gaén vaøo caùc vò trí ñaëc hieäu Receptor seõ gaén vaøo caùc vò trí ñaëc hieäu treân phaân töû AND ñeå taïo thaønh ARN treân phaân töû AND ñeå taïo thaønh ARN thoâng tin.thoâng tin.

ARN thoâng tin ñöôïc taïo thaønh seõ toång ARN thoâng tin ñöôïc taïo thaønh seõ toång hôïp neân protein môùi.hôïp neân protein môùi.

Caùc protein naøy coù theå laø enzym, protein Caùc protein naøy coù theå laø enzym, protein vaän taûi, hoaëc protein caáu truùc.vaän taûi, hoaëc protein caáu truùc.

NHOÙM NHOÙM MINERALOCORTICOIDMINERALOCORTICOID

AldosteronAldosteron

DOC :DesoxycorticosteroneDOC :Desoxycorticosterone

Taùc duïngTaùc duïng

Ñieàu hoøa roái loaïn nöôùc vaø Ñieàu hoøa roái loaïn nöôùc vaø ñieän giaûiñieän giaûi..

* Giöõ nöôùc vaø muoái* Giöõ nöôùc vaø muoái* Thaûi K+, H+* Thaûi K+, H+* Kieàm chuyeån hoùa* Kieàm chuyeån hoùa

Ñöôïc saûn xuaát khiÑöôïc saûn xuaát khi* khoái löôïng tuaàn hoaøn giaûm* khoái löôïng tuaàn hoaøn giaûm* K+ trong maùu taêng* K+ trong maùu taêng* Na+ trong maùu giaûm* Na+ trong maùu giaûm

Điều hoà sản xuất Aldosteron: hệ renin-engiotensin

Blood Pressure

KidneyVasoconstriction

Angiotensin IAngiotensinogen Angiotensin II

Renin

Sodium & Water

Reabsorption

Aldosterone

Adrenal Cortex

Tai bieánTai bieán

PhuøPhuø Cao HACao HA Giaûm KGiaûm K++

nhieãm kieàmnhieãm kieàm

Coâng duïngCoâng duïng

AddisonAddison

CHEÁ PHAÅMCHEÁ PHAÅM

DesoxycorticosteronDesoxycorticosteron

(Doca acetat, Percorten acetat, (Doca acetat, Percorten acetat,

Syncortyl)Syncortyl)

Fludrocortison (Floritef acetatFludrocortison (Floritef acetat))

GLUCO - CORTICOIDEGLUCO - CORTICOIDE

A. A. Töï nhieân :Töï nhieân : CortisolCortisol CortisonCortison CorticosteronCorticosteron

Taùc duïngTaùc duïng Khaùng vieâm :Khaùng vieâm :

- Taïo thaønh lipocortin öùc cheá - Taïo thaønh lipocortin öùc cheá phospholipase A2 phospholipase A2

- Vöõng beàn maøng lysosom- Vöõng beàn maøng lysosom

- - Giaûm chöùc naêng cuûa nguyeân baøo sôïiGiaûm chöùc naêng cuûa nguyeân baøo sôïi Choáng dò öùng :Choáng dò öùng :

Decarboxylase (-)Decarboxylase (-)

- Histidin -------------------------> histamin- Histidin -------------------------> histamin

- Giaûm ñaùp öùng cuûa cô theå ñoái vôùi taùc - Giaûm ñaùp öùng cuûa cô theå ñoái vôùi taùc nhaân gaây dò öùngnhaân gaây dò öùng

PhospholipiPhospholipidd

PhospholipasePhospholipase A2A2

COTICOICOTICOIDD

Acid Acid arachidonicarachidonic

NSAIDNSAID

CyclooxygenaCyclooxygenasese

NSAIDNSAID

LypooxygenaLypooxygenasese

Endoperoxid Endoperoxid vvònòngg

LeucotrieLeucotrienn

Gaây Gaây vieâmvieâm

ProstaglandinProstaglandin ThromboxaThromboxann

Gaây Gaây vieâmvieâm

Keát taäp Keát taäp tieåu caàutieåu caàu

Cô cheá taùc ñoäng cuûa moät soá Cô cheá taùc ñoäng cuûa moät soá thuoác khaùng vieâmthuoác khaùng vieâm

Taùc duïngTaùc duïng ÖÙc cheá mieãn dòchÖÙc cheá mieãn dòch : : teo moâ BH vaø teo moâ BH vaø

tuyeán öùc tuyeán öùc

- - ↓↓ löôïng khaùng theå löôïng khaùng theå

- - ↓↓soá löôïng teá baøo lympho soá löôïng teá baøo lympho

(1mg/kg/ngaøy ñoái vôùi Prednisolon)(1mg/kg/ngaøy ñoái vôùi Prednisolon)

- - ↓↓caùc thaønh phaàn boå theåcaùc thaønh phaàn boå theå

- - ↓↓caùc cytokine (lymphokin, interleukin-1)caùc cytokine (lymphokin, interleukin-1)

- Caûn trôû quaù trình xöû lyù khaùng - Caûn trôû quaù trình xöû lyù khaùng

nguyeânnguyeân

Caùc taùc ñoäng khaùc :Caùc taùc ñoäng khaùc :

Chuyeån hoaù :Chuyeån hoaù : GlucidGlucid : : ↑↑ ñöôøng huyeát ñöôøng huyeát

. Taêng taân sinh ñöôøng . Taêng taân sinh ñöôøng

. Giaûm söû duïng G ôû moâ ngoaïi . Giaûm söû duïng G ôû moâ ngoaïi bieânbieân

ProtidProtid Taêng thoaùi hoaù Taêng thoaùi hoaù . Da nhaên, moûng, nöùt. Da nhaên, moûng, nöùt. Moâ lieân keát loûng leûo,chaäm . Moâ lieân keát loûng leûo,chaäm

hoaù seïo hoaù seïo . Teo cô. Teo cô. loaõng xöông. loaõng xöông. . ↑↑ ureâ huyeát ureâ huyeát

Lipid:Lipid: ↑↑ thoái hoá triglycerid thoái hoá triglycerid .Taùi phaân boá môõ .Taùi phaân boá môõ

. Cholesterol maùu . Cholesterol maùu ↑↑

Giöõ H2O vaø NaClGiöõ H2O vaø NaCl K+, H+ thaûi theo nöôùc tieåuK+, H+ thaûi theo nöôùc tieåu Ñoái khaùng vôùi CholecalciferolÑoái khaùng vôùi Cholecalciferol Gaây soûi ñöôøng tieát nieäuGaây soûi ñöôøng tieát nieäu MaùuMaùu :Taêng hoàng caàu vaø baïch caàu :Taêng hoàng caàu vaø baïch caàu

trung tínhtrung tính Tim maïch : cöôøng GC coù theå gaây taêng huyeát Tim maïch : cöôøng GC coù theå gaây taêng huyeát

aùpaùp

+ + GC laøm taêng cung löôïng tim vaø tröông löïc GC laøm taêng cung löôïng tim vaø tröông löïc

maïch maùu maïch maùu

+ + GC ñieàu hoaø söï bieåu loä caùc thuï theå giao GC ñieàu hoaø söï bieåu loä caùc thuï theå giao

caûm . caûm . Thaän: Thaän: ↑↑ ñoä loïc caàu thaän do ñoä loïc caàu thaän do ↑↑ cung löôïng tim cung löôïng tim

TKTÖ : Td tröïc tieáp leân R ôû vuøng haûi maõ gaây roái TKTÖ : Td tröïc tieáp leân R ôû vuøng haûi maõ gaây roái loaïn taâm thaàn, loaïn taâm thaàn, ↑↑ beänh taâm thaàn coù saün beänh taâm thaàn coù saün

AÛnh höôûng leân söï taêng tröôûng:AÛnh höôûng leân söï taêng tröôûng:

- - ↑↑phaùt trieån vaø bieät hoùa moät soá heä thoáng vaø cô phaùt trieån vaø bieät hoùa moät soá heä thoáng vaø cô quan cuûa thai nhi:quan cuûa thai nhi:

+ + ↑↑chaát surfactant ôû phoåichaát surfactant ôû phoåi

+ + ↑↑phaùt tieån heä thoáng men ôû heä tieâu hoaù vaø phaùt tieån heä thoáng men ôû heä tieâu hoaù vaø gangan

- ÖÙc cheá toå chöùc suïn laøm treû em chaäm lôùn- ÖÙc cheá toå chöùc suïn laøm treû em chaäm lôùn Taùc duïng treân cô vaân:Taùc duïng treân cô vaân:

+ thieáu GC gaây nhöôïc cô+ thieáu GC gaây nhöôïc cô

+ thöøa GC gaây teo cô+ thöøa GC gaây teo cô AÛnh höôûng ñeán caùc hormon khaùc:AÛnh höôûng ñeán caùc hormon khaùc:

- H. tuyeán giaùp:+ - H. tuyeán giaùp:+ ↓↓ T4 toaøn phaàn T4 toaøn phaàn

+ + ↓↓T4 chuyeån thaønh T3T4 chuyeån thaønh T3

- H. sinh duïc: öùc cheá söï tieát gonadotropin- H. sinh duïc: öùc cheá söï tieát gonadotropin Loeùt DD-TR: seõ gia taêng neáu duøng GC chung vôùi Loeùt DD-TR: seõ gia taêng neáu duøng GC chung vôùi

NSAIDNSAID

Ñieàu hoaø tieát cortisolÑieàu hoaø tieát cortisol

TIEÀN YEÂNTIEÀN YEÂN

ACTHACTH

VOÛ THÖÔÏNG THAÄNVOÛ THÖÔÏNG THAÄN

CORTISOLCORTISOL

Feedback(-)Feedback(-)

VÙNG DƯỚI ĐỒI

CRH

VÙNG DƯỚI ĐỒIVÙNG DƯỚI ĐỒI

Trieäu chöùng suy thöôïng Trieäu chöùng suy thöôïng

thaän caápthaän caáp - Ñau buïng, noân möõa- Ñau buïng, noân möõa- Tieâu chaûy- Tieâu chaûy- Tím taùi vaõ moà hoâi- Tím taùi vaõ moà hoâi- Taêng thaân nhieät- Taêng thaân nhieät- Coù theå roái loaïn taâm thaàn- Coù theå roái loaïn taâm thaàn- Truïy maïch- Truïy maïch- H- Hạ đường huyếtạ đường huyết- Hạ huyết áp- Hạ huyết áp

Ñieàu trò Ñieàu trò - Hydrocortison- Hydrocortison- - Truyeàn NaCl 0,9% vaø glucoseTruyeàn NaCl 0,9% vaø glucose

Döôïc ñoäng hoïcDöôïc ñoäng hoïc

Voû thöôïng thaän:Voû thöôïng thaän: saûn xuaát Cortisol # 20 mg/ saûn xuaát Cortisol # 20 mg/

ngaøy , nhieàu nhaát khoaûng 8 giôø saùng ngaøy , nhieàu nhaát khoaûng 8 giôø saùng

Haáp thuHaáp thu : tieâu hoaù, tieâm, taïi choã : tieâu hoaù, tieâm, taïi choã

Chuyeån hoaùChuyeån hoaù : ôû gan : ôû gan

--prednison prednison prednisolon prednisolon

- cortison - cortison cortisol cortisol

Thaûi tröøThaûi tröø : : nöôùc tieåu döôùi daïng 10 oxy 17 nöôùc tieåu döôùi daïng 10 oxy 17

cetosteroidcetosteroid

Chæ ñònhChæ ñònh

Vôùi PrednisolonVôùi Prednisolon

Lieàu sinh lyù Lieàu sinh lyù : 5 mg/ng: 5 mg/ngày: ày: Ñieàu trò thay theáÑieàu trò thay theá

Lieàu döôïc lyùLieàu döôïc lyù : :

- Thoâng thöôøng: 0,5 mg/kg/ng- Thoâng thöôøng: 0,5 mg/kg/ngàyày : Khaùng vieâm : Khaùng vieâm

- Cao: - Cao: ≥ ≥ 1 mg/kg/ng1 mg/kg/ngày : ày : ÖÙc cheá mieãn dòchÖÙc cheá mieãn dòch

- -

- - Taêng saûn voû thöôïng thaän baåm sinh Taêng saûn voû thöôïng thaän baåm sinh - Hen, Dò öùng- Hen, Dò öùng- Khaùng vieâm, neáu do nhieãm khuaån + - Khaùng vieâm, neáu do nhieãm khuaån + khaùng sinh khaùng sinh - Vieâm ña khôùp daïng thaáp- Vieâm ña khôùp daïng thaáp- Thaáp khôùp caáp coù vieâm tim- Thaáp khôùp caáp coù vieâm tim- Thaän : hoäi chöùng thaän hö sang thöông toái - Thaän : hoäi chöùng thaän hö sang thöông toái thieåuthieåu- Beänh aùc tính :- Beänh aùc tính :

. K maùu doøng lympho. K maùu doøng lympho

. K haïch. K haïch

. K tuyeán giaùp. K tuyeán giaùp- Lupus- Lupus- Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu- Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu- Eczema theå taïng- Eczema theå taïng- Vieâm daây thaàn kinh thò giaùc, vieâm gai thò- Vieâm daây thaàn kinh thò giaùc, vieâm gai thò

- - Tieâu hoaùTieâu hoaù. Tieâu chaûy dò öùng gluten. Tieâu chaûy dò öùng gluten. Vieâm ruoät giaø maõn. Vieâm ruoät giaø maõn

- Da : Giai ñoaïn caáp tính cuûa beänh da - Da : Giai ñoaïn caáp tính cuûa beänh da maõnmaõn

. Pemphigus. Pemphigus- Beänh gan : Vieâm gan maõn tieán trieån- Beänh gan : Vieâm gan maõn tieán trieån- Shock nhieãm truøng :- Shock nhieãm truøng :

. 30 mg/kg methyl prednisolon. 30 mg/kg methyl prednisolon

. Hoaëc 3 mg/kg Dexamethason. Hoaëc 3 mg/kg DexamethasonÑieàu trò 2 – 3 ngaøy Ñieàu trò 2 – 3 ngaøy

- Lao caùc maøng- Lao caùc maøng- Phuø naõo- Phuø naõo- ÖÙc cheá mieãn dòch gheùp cô quan- ÖÙc cheá mieãn dòch gheùp cô quan- Phoái hôïp khaùng sinh- Phoái hôïp khaùng sinh

Tai bieánTai bieán Phuø , Cao HAPhuø , Cao HA Giaûm K+Giaûm K+ Loaõng xöôngLoaõng xöông Taêng nhaõn aùp (glaucom)Taêng nhaõn aùp (glaucom) Tieåu ñöôøngTieåu ñöôøng Buøng phaùt beänh taâm thaànBuøng phaùt beänh taâm thaàn Giaûm söùc ñeà khaùngGiaûm söùc ñeà khaùng Tieâm corticoid vaøo khôùpTieâm corticoid vaøo khôùp

- Vieâm khôùp coù muû- Vieâm khôùp coù muû

- Vieâm khôùp voâ truøng - Vieâm khôùp voâ truøng

Sỏi đường tiết niệuSỏi đường tiết niệu

Bùng phát bệnh lao đã ỗn địnhBùng phát bệnh lao đã ỗn định

Đục thuỷ tinh thểĐục thuỷ tinh thể

Hội chứng CushingHội chứng Cushing

Suy vỏ thương thận cấpSuy vỏ thương thận cấp

GC daïng hít gaây nhieãm naám Candida GC daïng hít gaây nhieãm naám Candida

ôû mieäng: neân suùc mieäng sau khi ôû mieäng: neân suùc mieäng sau khi

duøng thuoácduøng thuoác

Lieäu phaùp corticoideLieäu phaùp corticoide aùp duïng khi duøng lieàu aùp duïng khi duøng lieàu ≥≥ lieàu sinh lieàu sinh

lyùlyù thôøi gian thôøi gian ≥≥3 tuaàn3 tuaàn

Uoáng 1 laàn buoåi saùngUoáng 1 laàn buoåi saùng Ngöng ---> Giaûm lieàu : 10% toång Ngöng ---> Giaûm lieàu : 10% toång

lieàu söû duïng 5 – 10mglieàu söû duïng 5 – 10mg Coù stress taêng gaáp ñoâi 2 – 5 ngaøyCoù stress taêng gaáp ñoâi 2 – 5 ngaøy Ñeán lieàu sinh lyù giaûm chaäm hônÑeán lieàu sinh lyù giaûm chaäm hôn Neân söû duïng loaïi corticoid coù taùc Neân söû duïng loaïi corticoid coù taùc

duïng trung bìnhduïng trung bình

Choáng chæ ñònhChoáng chæ ñònh

Tieåu ñöôøngTieåu ñöôøng

Lao phoåiLao phoåi

Taâm thaànTaâm thaàn

Cao HACao HA

Suy tim öù huyeátSuy tim öù huyeát

Suy thaänSuy thaän

Loeùt daï daøy, loeùt giaùc maïcLoeùt daï daøy, loeùt giaùc maïc

ThuốcLiều

tương

đương

Hiệu lực

kháng

viêm

Hiệu lực

giữ Na+

Hiệu lực

tác động

tại chổ

Chú thích

Loại tác dụng ngắn Không dùng kháng viêm vì hoạt tính MC cao

Hydrocortison(Cortef)Cortison (Corten)Fludrocortison (Florinef)

20

25

1

0.810

1

0.8125

1

010

chỉ có hoạt tính khi trở thành hydrocortison.

Loại tác dụng trung bình Dùng để kháng viêm và ức chế miễn dịch

Prednison (Cortancyl)Prednisolon (Hydrocortancyl)Metyl prednisolon (Medrol)Triamcinolon(kenacort)

5

5

4

4

4

4

5

5

0.8

0.8

0.5

0

0

4

5

5

Chỉ có hoạt tính khi chuyển thành prednisolon.

Tương đối độc hơn các chất khác.

Loại tác dụng dài Dùng để kháng viêm và ức chế miễn dịch, đặc biệt khi có ứ nước, ức chế tiết ACTH

Betamethason (Celeston)Dexamethason(Decadron)

0.6

0.75

25

25

0

0

10

10