สำ�นกข�วไทยพบลก� 5

ค�ำน�ำ

ส�ำนกขำวไทยพบลกำ

รองรอย 15 ป วกฤต 2540

ผ�นม�แลว 15 ป วกฤตเศรษฐกจป 2540 ยงคงเปนคว�มทรงจำ�

ทงทดและเจบปวดของใครหล�ยๆ คน บ�งคนอ�จรสกว�ถกสงคมลงโทษ

เปนจำ�เลยของสงคม หล�ยคนตองออกนอกประเทศ หล�ยคนไมม ไมหน

ไมจ�ย หล�ยคนสนเนอประด�ตว แตหล�ยคนกลบรำ�รวยมห�ศ�ล จ�ก

จงหวะและโอก�สของวกฤต

ภ�พวกฤต 2540 ทดเหมอนตนตอม�จ�กวกฤตสถ�บนก�รเงน

ลม แตห�กมองลกลงไป จะพบว�เปนวกฤตท�งโครงสร�งของระบบ

เศรษฐกจไทย ทมส�เหตจ�กก�รใชทรพย�กรอย�งบดเบยว จนนำ�ม�ส

ฟองสบและก�รพงลงของภ�คเศรษฐกจจรง และนำ�ไปสก�รลมของสถ�บน

ก�รเงน กล�ยเปนวกฤตตมยำ�กงทโลกจดจำ�

เหตก�รณครงนนนบเปนคว�มย�กลำ�บ�กสำ�หรบประเทศไทย

ทงภ�ครฐ ภ�คเอกชน และภ�คประช�ชน ในก�รรบมอวกฤตทไมเคยเกด

ขนม�กอน ม�ตรก�รทใชในก�รแกปญห�ต�งถกไตรตรองแลวว�เหม�ะสม

6 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

ดทสดต�มเหตและปจจยในขณะนน ซงเมอมองยอนกลบไปกมทงทถก

และผด

ประวตศ�สตร 15 ปของวกฤตเศรษฐกจไทย เปนอกบทเรยนหนง

ทสำ�นกข�วไทยพบลก�เลงเหนว�ควรบนทกขอเทจจรงจ�กบคคลทอยใน

เหตก�รณ และบคคลทเกยวของในบทบ�ทและหน�ททแตกต�งกนในขณะ

นน เปนก�รยอนรำ�ลกสถ�นก�รณดวยก�รเล�เรองร�วผ�นก�รสมภ�ษณ

และก�รจดเสวน�หวขอ “15 ป วกฤต 2540 ประเทศไทยอยตรงไหน”

เรองร�วทงหมดไดเผยแพรในเวบไซตไทยพบลก� (Thaipublica.org)

ทงวดโอและถอดเทปสมภ�ษณคำ�ตอคำ� และนำ�ม�รวมเลมเปนหนงสอท

ท�นอ�นอยขณะน

“ดร.ทนง พทยะ” อดตน�ยธน�ค�ร ถกท�บท�มจ�ก พลเอก

ชวลต ยงใจยทธ น�ยกรฐมนตรในขณะนน ใหนงเก�อรฐมนตรว�ก�ร

กระทรวงก�รคลง เพอรบมอกบวกฤตก�รโจมตค�เงนบ�ททประเทศไทย

กำ�ลงเผชญอย ซงในทสดกตองประก�ศลอยตวค�เงนบ�ทเมอวนท 2

กรกฎ�คม 2540 อนเปนวนประก�ศวกฤตตมยำ�กงอย�งเปนท�งก�ร

แมร ทงรว�จะตองเจอภ�ระทหนกหน� แตเปนคว�มท�ท�ย

ท “ทนง พทยะ” พรอมจะรบมอ ดร.ทนงเล�ทกร�ยละเอยด เสมอนว�

เหตก�รณนนเพงจะเกดขน

เมอเปลยนรฐบ�ลเปนพรรคประช�ธปตย “ธ�รนทร นมม�นเห-

มนท” ถกเลอกเปนรฐมนตรว�ก�รกระทรวงก�รคลง เพอแกสถ�นก�รณ

วกฤตนโดยเฉพ�ะ แมหลงเหตก�รณจะถกสงคมมองว�แกโจทยวกฤตผด

แต “ธ�รนทร” ไดเล�ถงเหตปจจยททำ�ใหตองตดสนใจเชนนน จนถงวนน

เข�ยงยนว� “ผมไมคดว�ไดทำ�อะไรผดพล�ด...”

ขณะทธน�ค�รแหงประเทศไทยหรอแบงกช�ต ตองทำ�ง�นหนก

ห�มรงห�มคำ� ในชวงนนกล�วไดว�แบงกช�ตหวบนไดไมแหง ทกๆ วน

สำ�นกข�วไทยพบลก� 7

จะมสถ�บนก�รเงนหอบหลกประกนม�ขอกเงนม�กม�ย เพร�ะลกค�เงน

ฝ�กตนตระหนก แหถอนเงนจนเกลยงแบงก ถ�ดอตร�ดอกเบยเงนกยม

ระหว�งธน�ค�รพ�ณชยประเภท 1 วน ขนไปถงรอยละ 15-20 แตกยงม

คนแยงกนก นบเปนภ�ระทหนกองท “ธ�รษ� วฒนเกส” ผว�ก�รแบงก

ช�ตในเวล�ตอม� ในฐ�นะผทตองกำ�กบดแลสถ�บนก�รเงนในขณะนน

บอกว� “ตองทำ�หน�ทใหดทสด”

ดวยสถ�บนก�รเงนทพงระเนระน�ด ก�รปด 56 ไฟแนนซ รวม

ทงก�รควบรวมธน�ค�รพ�ณชยหล�ยแหงเข�ดวยกน ปร�กฏก�รณดง

กล�วทำ�ใหผบรห�รสถ�บนก�รเงนห�ยหน�ห�ยต�ไปจ�กวงก�รก�รเงน

เกอบทงหมด จะเหลออยบ�งกไมม�กนก ทยนหยดแกปญห�และฟนฟ

ธรกจจนส�ม�รถกลบม�ยนในอตส�หกรรมก�รเงนไดอก

คว�มลมสล�ยของระบบก�รเงนไทยในวกฤต 2540 น นบเปน

คว�มเจบปวดลกๆ “บณฑร ลำ�ซำ�” เคยกล�วไวว�แทบจะเอ�ตวเกอบ

ไมรอด ทงภ�ระของธน�ค�รกสกรไทย และยงมบรษทเงนทนหลกทรพย

ภทรธนกจ จำ�กด (มห�ชน) ซงเปนบรษทในเครอ ทตองสะส�งภ�ระหน

เน� และวกฤตคว�มน�เชอถอของผฝ�กเงน

หรอแมกระทงนกลงทนข�ใหญอย�ง “ศรวฒน วรเวทวฒคณ”

นกบรห�รพอรตหนระดบ 1,000 ล�นบ�ท ทไดรบฉ�ย�ว�เปนเซยนหน

ยงบ�ดเจบส�หส ตองหนม�ข�ยแซนดวชข�งถนน แมถกเจ�หน�ทเทศกจ

จบ รสกอบอ�ย แตเข�ลมแลวลกขนยนอย�งทรนง

ท�มกล�งวกฤตกเปนโอก�สสำ�หรบคนมเงน ทส�ม�รถซอ

สนทรพยร�ค�ถก หล�ยองคกรตองปรบโครงสร�งหน แปลงหนเปนทน

ในร�ค�หนถกม�กๆ

ขณะเดยวกนกเกดอ�ชพใหม มน�ยหน�ไปกว�นซอหนเน�

ในร�ค�ถก เพอม�ข�ยตอใหเจ�หนทเจรจ�ปรบโครงสร�งหนกบลกหน

8 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

แลวไมลงตว หรอผถอหนเดมทตองก�รกลบม�เปนเจ�ของธรกจใหม ซง

มหล�ยกรณกล�ยเปนเกมก�รตอสแยงชงคว�มเปนเจ�ของระหว�งเจ�หน

กบลกหน บ�งคดยดเยอย�วน�น จนปจจบนกยงมคดคว�มฟองรองกนอย

ขณะทผสอข�วกขนโรงขนศ�ลกนเปนว�เลนเชนกน เพร�ะตอง

เก�ะตดคว�มคบหน�ของคดพพ�ทระหว�งเจ�หนกบลกหน

บทบ�ทของสถ�บนก�รเงนในชวงนนทำ�หน�ทเจรจ�ปรบ

โครงสร�งหน ลดทงดอกเบยและเงนตน เพอใหลกหนอยรอดและฟนตว

ได กล�ยเปนยคทองของสำ�นกง�นกฎหม�ยข�มช�ตและนกฟนฟกจก�ร

ดวยหนเน�ทมม�กม�ยเกอบรอยละ 50 ของสนเชอทงระบบ

ในชวงนน รฐบ�ลจำ�เปนตองตงองคก�รเพอก�รปฏรประบบสถ�บนก�ร

เงน หรอ ปรส. เพอบรห�รจดก�รหนเน�ของสถ�บนก�รเงนทถกปด จน

“ปรส.” กล�ยเปนจำ�เลยของสงคม ถกขอครห�ว� “ข�ยช�ต” ซง “อมเรศ

ศล�ออน” ในฐ�นะประธ�นกรรมก�ร ปรส. เปดใจว�ก�รเข�ม�รบหน�ท

น “แมตองตดตะร�งหรอต�ย แตบ�นเมองพนภย มนกคม”

ล�สดคดท “อมเรศ” ถกฟอง ศ�ลอ�ญ�ตดสนเมอวนท 17

กนย�ยน 2555 ว�ผด พ.ร.บ.ว�ดวยคว�มผดพนกง�นในองคกรของรฐ

จงพพ�กษ�จำ�คกจำ�เลยทงสองเปนเวล� 2 ป ปรบ 2 หมนบ�ท แตใหรอ

ลงอ�ญ� 3 ป

นอกจ�ก ปรส. ยงมสถ�บนก�รเงนเฉพ�ะกจหล�ยแหงทถก

ตงขนม�รบซอหนเน�จ�กสถ�บนก�รเงนทถกปด เพอชวยฟนฟลกหน

“บรรยง วเศษมงคลชย” เปนหนงในผบรห�รทคอยสะส�งปญห�ต�งๆ ให

ลกหน โดยบรห�รจดก�รอย�งเข�ใจ เข�ถง และพฒน�ลกหนอย�งแทจรง

ทำ�อย�งไรใหพวกเข�ลกขนยนบนข�ของตวเองไดอกครง โดยทลกหนเดน

หน�ตอได ขณะทสถ�บนก�รเงนกไดรบก�รชำ�ระหน จงนบเปนบทบ�ท

ใหมในวงก�รก�รเงนของไทย

สำ�นกข�วไทยพบลก� 9

และกว� 10 ปทยนหยดแกปญห�ใหลกหน วนนบรษทบรห�ร

สนทรพย กรงเทพพ�ณชย จำ�กด (บสก.) จงเปนสถ�บนก�รเงนเฉพ�ะกจ

ทมคว�มเชยวช�ญในก�รบรห�รสนทรพยดอยคณภ�พอย�งมคว�ม

รบผดชอบในบทบ�ทของผฟนฟอย�งแทจรง

วนน 15 ปวกฤตเศรษฐกจไทย ยงคงมรองรอยใหคนห�ขอเทจจรง

ในมมต�งๆ หล�ยคนอ�จจะหลงลม หล�ยคนอ�จจะจำ�ไมได เดกรนใหม

อ�จไมเคยรว�เคยมวกฤตเกดขน วงเสวน�ในหวขอ “15 ป วกฤต 2540

ประเทศไทยอยตรงไหน” ผเข�รวมเสวน�ไดใหคำ�ตอบว� แมจะผ�นม�

15 ป แตคนไทยยงหลนล� ไมไดเตรยมพรอมรบมอวกฤตทอ�จเกดขน

เมอใดกได

สำ�นกข�วไทยพบลก�หวงเปนอย�งยงว� ก�รบนทกคว�มทรงจำ�

จ�กคำ�บอกเล�ของผทเกยวของในครงน จะเปนประโยชนกบท�นผอ�น

ห�กมขอผดพล�ดในเรองใด สำ�นกข�วไทยพบลก�ขอนอมรบไวทงหมด

บญลาภ ภสวรรณ

บรรณ�ธก�รบรห�ร

สำ�นกข�วไทยพบลก�

8 มน�คม 2556

10 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

ก�รรำ�ลกถงเหตก�รณสำ�คญเนองในว�ระครบรอบต�งๆ ทเวยน

ม�บรรจบในแตละป มกมวตถประสงคทไมแตกต�งกนนก เร�รำ�ลกถงอดต

เพอไมใหลมอดต ไมว�มนจะดหรอร�ย เร�รำ�ลกถงอดต เพอใหตระหนกร

ว�เร�ม เร�เปน เร�ดำ�รงอย เชนทกวนน โดยผ�นอะไรม�บ�ง และทสำ�คญ

เร�รำ�ลกถงอดต โดยค�ดหวงว�มนจะใหบทเรยนและชแนะแนวท�งแกเร�

ในก�รก�วตอไปในอน�คต

15 ปทแลว เมอวนท 2 กรกฎ�คม 2540 รฐบ�ลไดประก�ศลอยตว

ค�เงนบ�ท หรอก�รเปลยนระบบอตร�แลกเปลยนจ�กระบบตะกร�เงน

หรออตร�แลกเปลยนคงท เปนระบบอตร�แลกเปลยนแบบลอยตวภ�ย

ใตก�รจดก�ร (Managed Float) ทำ�ใหเงนบ�ทออนค�ลงจ�ก 25 บ�ท

เปน 32 บ�ทตอดอลล�รสหรฐในทนท และตอม�ทำ�สถตออนตวตำ�ทสด

ทระดบ 56 บ�ทตอดอลล�รสหรฐ หรอลดค�ลงกว�รอยละ 55 เมอวนท

12 มกร�คม 25411 หลงจ�กเหตก�รณในวนนน ประเทศไทยกไถลเข�ส

วกฤตเศรษฐกจครงใหญทสดครงหนงในประวตศ�สตร

บทน�ำ

สำ�นกข�วไทยพบลก� 11

“อดต” หลงจ�กก�รประก�ศลอยตวค�เงนบ�ทนนนบว�เลวร�ย

ไมนอย อตร�ก�รเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ หรอจดพ

ปรบตวลดลงแบบพลกฝ�มอ จ�กรอยละ 2.6 ในป 2540 เปนรอยละ -2.2

ในป 2541 ดชนตล�ดหลกทรพยลดฮวบจ�ก 1,410.33 จดในเดอนมกร�คม

2539 เหลอเพยง 207 จดในเดอนกนย�ยน 2541 คดเปนมลค�ตล�ดท

ห�ยไปรวมกนกว� 3,210,353 ล�นบ�ท ยอดหนเสยธน�ค�รพ�ณชยไทย

พงขนเปน 2.5 ล�นล�นบ�ท คดเปนรอยละ 52.3 ของสนเชอทงระบบ

สถ�บนก�รเงนทมปญห�สภ�พคลองกว� 58 แหงถกสงระงบก�รดำ�เนน-

ก�รชวคร�ว คดเปนมลค�ทรพยสนรวม 533,550 ล�นบ�ท หรอกว�

รอยละ 60 ของทรพยสนรวมบรษทเงนทน และในทสดตองปดกจก�รไป

ทงสน 56 แหงในป 2540 และอก 11 แหงในป 25412 ร�ค�นำ�มนพงสง

ขน ผลกดนใหร�ค�สนค�ต�งๆ สงขนต�ม ผคนจำ�นวนไมนอยตองตกง�น

โดยเฉพ�ะอย�งยงในภ�คก�รเงน ธรกจเอกชนหล�ยแหงตองลมละล�ย

จ�กก�รทหนสนซงกยมม�จ�กต�งประเทศมมลค�สงขนเปนเท�ตว จ�ก

ค�เงนทออนตวลง

ผลพวงคว�มเสยห�ยทเกดขน ไมเพยงทำ�ใหเศรษฐกจไทยตอง

ตกอยในสภ�วะซบเซ�ย�วน�นหล�ยปเท�นน แตวกฤตเศรษฐกจท ศ.ดร.

อมม�ร สย�มว�ล� นกวช�ก�รเกยรตคณ ประจำ�สถ�บนวจยเพอพฒน�

ประเทศไทย (ทดอ�รไอ) เรยกว� “เมดอนไทยแลนด” ยงลกล�มไปยง

ประเทศต�งๆ ในภมภ�คเอเชยตะวนออกเฉยงใตและเอเชยตะวนออก

อย�งรวดเรว และสงผลกระทบตอเนองไปยงประเทศในภมภ�คอนๆ ทว

โลก ฉดรงเศรษฐกจโลกใหตกตำ�ลงในเวล�ตอม�

1 ตล�ดหลกทรพยแหงประเทศไทย (2549). การเดนทางแหงชวต 30 ป ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย. ตล�ดหลกทรพยแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ2 สถ�บนวจยเพอก�รพฒน�ประเทศไทย (2546). รายงานการสงใหสถาบนการเงน 56 แหงปดท�าการถาวร. โดยก�รจดจ�งของสำ�นกง�นเศรษฐกจก�รคลง กระทรวงก�รคลง. กรงเทพฯ

12 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

2 กรกฎ�คม 2540 มกจะถกปกหมดใหเปนจดเรมตนของวกฤต

เศรษฐกจในครงนน แตทจรงแลว ห�กเปรยบวกฤตเศรษฐกจเปนโรค

ร�ย ดงทต�งช�ตมกขน�นน�มว�เปน “โรคตมยำ�กง” (Tom Yum Kung

Disease) วนท 2 กรกฎ�คม 2540 คงจะไมใชวนทโรคร�ยนเรมกอตวขน

ห�กแตคอวนทอ�ก�รของโรคแสดงออกม�อย�งเตมท จนร�งก�ยของ

คนไขทนตอไปไมไหว ตองยอมศโรร�บพ�ยแพใหกบโรคทกอตวขนใน

ร�งก�ยเปนระยะเวล�น�น และตองถกห�มสงโรงพย�บ�ลในทสด

ดงนนห�กจะเขยนประวตศ�สตรวกฤตเศรษฐกจ 2540 ใหครบ

ถวนสมบรณ เร�คงตองมองยอนกลบไปยงจดเรมตนของวกฤต ในวน

เวล�ทโรคร�ยเรมกอตว ในชวงเวล�ทเร�ปลอยปละละเลยใหร�งก�ย

ออนแอ ซงเชนเดยวกบก�รตดเชอโรคร�ยแรงทงหล�ย มนคอชวงเวล�

ทไมมใครสงเกตเหน

ยอนกลบไปในทศวรรษ 2530 คงไมมใครค�ดคด หรอแมกระทง

เฉลยวใจว�เศรษฐกจของประเทศไทยจะเผชญกบคว�มตกตำ�รนแรง

ในอกเพยงไมกปตอม� เพร�ะในชวงนนเศรษฐกจไทยเตบโตอย�งมโหฬ�ร

อตร�ก�รเจรญเตบโตท�งเศรษฐกจโดยเฉลยสงถงประม�ณรอยละ 8-9

ตอป จนใครตอใครต�งค�ดก�รณว�เศรษฐกจไทยจะกล�ยเปน “เสอตว

ใหม” แหงเอเชยในไมช�

ก�รเตบโตท�งเศรษฐกจของไทยในขณะนนไดรบผลพวงจ�ก

คว�มเฟองฟของตล�ดเงนตล�ดทนโลกและก�รขย�ยตวของก�รลงทน

ข�มพรมแดน ภ�ยหลงก�รเปลยนแปลงขวอำ�น�จท�งก�รเมองและ

เศรษฐกจหลงก�รสนสดของสงคร�มเยนในทศวรรษ 1980 ททำ�ให

เศรษฐกจโลกเดนหน�เข�สยคแหงก�รเทดทนตล�ดเสร ตล�ดเงนตล�ด

ทนทวบทบ�ทและเตบโตขนเปนอย�งม�ก เกดนวตกรรมท�งก�รเงน เชน

ตร�ส�รอนพนธ เปนตน และเกดก�รเคลอนย�ยไหลเวยนของเงนทนข�ม

แดนจำ�นวนมห�ศ�ล ทำ�ใหเศรษฐกจโลกเชอมโยงกนม�กขนอย�งไมเคย

เปนม�กอน

สำ�นกข�วไทยพบลก� 13

เศรษฐกจไทยเฟองฟม�กขนอย�งเหนไดชดภ�ยหลงขอตกลง

Plaza Accord ในเดอนกนย�ยน 2528 ซงมผลใหค�เงนดอลล�รสหรฐ

ลดค�ลงโดยเปรยบเทยบกบค�เงนเยนของญป นทำ�ใหอตส�หกรรม

ต�งๆ ย�ยฐ�นก�รผลตจ�กประเทศญปนม�ยงประเทศไทย ประกอบกบ

นโยบ�ยสงเสรมอตส�หกรรมของรฐบ�ลไทยและก�รคนพบแหลงแกส

ธรรมช�ตในอ�วไทย ซงชวยสงเสรมใหก�รลงทนในประเทศไทยเตบโต

ขนเปนอย�งม�ก

ในชวงทศวรรษ 2530 นเอง ธน�ค�รแหงประเทศไทยเลอกดำ�เนน

นโยบ�ยเปดเสรท�งก�รเงน โดยปรบกฎระเบยบเพอใหเงนทนเคลอนย�ย

ระหว�งประเทศเข�ออกไดโดยเสร แตไมมก�รปรบระบบอตร�แลกเปลยน

ในป 2536 ธน�ค�รแหงประเทศไทยประก�ศนโยบ�ย BIBF (Bangkok

International Banking Facilities) โดยมเป�หม�ยเพอใหกรงเทพฯ เปน

ศนยกล�งก�รเงนในภมภ�ค ทำ�ใหเงนทนจ�กต�งประเทศหลงไหลเข�ม�

อย�งไมข�ดส�ย ตล�ดทนในประเทศเตบโตขนเปนอย�งม�ก ขน�ดของ

ตล�ดหลกทรพยซงวดจ�กมลค�หนทจดทะเบยนตอจดพ ขย�ยตวจ�ก

รอยละ 11 ของจดพในป 2530 เปนกว�รอยละ 105 ของจดพในป 25363

ก�รเคลอนย�ยเงนทนสทธจ�กต�งประเทศในชวงป 2537-2538 มคอน

ข�งสง โดยสวนใหญเปนก�รเคลอนย�ยผ�นธน�ค�รพ�ณชยและกจก�ร

วเทศธนกจ ซงในขณะนนยงข�ดก�รพฒน�และก�รกำ�กบดแลตรวจสอบ

อย�งใกลชดจ�กภ�ครฐ

เงนทนเหล�นถกนำ�ม�ใชปลอยกในประเทศเพอสร�งกำ�ไร ซง

ส�ม�รถสร�งกำ�ไรใหกบผปลอยกไดมห�ศ�ล เนองจ�กก�รข�ดแคลน

เงนออมในประเทศและอตร�ดอกเบยในต�งประเทศทตำ�กว�ในประเทศ

3 เฉลมพงษ คงเจรญ (2553). ระบบเศรษฐกจไทยกอนวกฤตการณการเงน พ.ศ. 2540 (พ.ศ. 2530-2540). โครงก�รเมธวจยอ�วโส สำ�นกง�นกองทนสนบสนนก�รวจย (สกว.)

14 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

ม�ก ประกอบกบอตร�แลกเปลยนทคงท ขณะทเงนทนอกสวนหนงจำ�นวน

ไมนอยถกนำ�ไปใชลงทนในภ�คอสงห�รมทรพย ซงมคว�มรอนแรง

อย�งม�กในขณะนน เกดก�รเกงกำ�ไรร�ค�ทดน ทำ�ใหร�ค�ทดนสงขน

อย�งม�ก และเกดโครงก�รพฒน�อสงห�รมทรพยใหมๆ ไมว�จะเปน

คอนโดมเนยมหรอบ�นจดสรร

นกลงทนทงหล�ยในประเทศต�งพย�ย�มสร�งกำ�ไรและกอบโกย

ผลประโยชนใหไดม�กทสด จ�กเงนทนทไหลเข�ม�อย�งม�กม�ยและ

ตอเนอง หล�ยคนกล�ยเปนเศรษฐไดไมย�กจ�กก�รเกงกำ�ไรและก�รเลน

หน ทกคนต�งเพลดเพลนกบโอก�สและคว�มมงคงทอยตรงหน� จนหลง

คดไปว�เศรษฐกจไทยแขงแกรงและเตบโตอย�งแทจรง แตห�รไมว�สงท

พวกเข�พย�ย�มวงต�มและไขวคว�นนคอ “ฟองสบ” เศรษฐกจ ซงข�ด

ร�กฐ�นท�งเศรษฐกจทมนคงและพรอมจะแตกไดทกเมอ

วนท 2 กรกฎ�คม 2540 จงเปรยบเสมอนวนททกคนตนจ�กคว�ม

ฝนม�พบกบคว�มเปนจรงทไมน�อภรมยว� “ฟองสบ” นนแตกแลว และ

เศรษฐกจไทยกลมลงจนแทบลกไมขน

อ�ก�รของวกฤตเรมแสดงออกตงแตตนป 2539 ทงจ�กก�รสงออก

ทชะลอตวอย�งเฉยบพลน จ�กรอยละ 24.8 ในป 2538 เปนรอยละ

-1.9 ในป 2539 ก�รข�ดดลบญชเดนสะพดทเพมสงขน ปญห�ในตล�ด

อสงห�รมทรพยทมสญญ�ณบงชว�กำ�ลงประสบภ�วะวกฤตอย�งหนก

ดชนร�ค�ในตล�ดหนมแนวโนมตำ�ลงอย�งตอเนอง ต�งช�ตเรมถอนทน

หนสนของสถ�บนก�รเงนเรมสงขน จนประสบกบปญห�ก�รข�ดสภ�พ

คลอง

ถงแมว�ในป 2539 ก�รลงทนโดยรวมในประเทศจะมสดสวนสง

ถงรอยละ 41.4 ของร�ยไดประช�ช�ต แตในจำ�นวนนนกลบมก�รลงทน

โดยตรงจ�กต�งประเทศ (Foreign Direct Investment) เพยงเลกนอย

สำ�นกข�วไทยพบลก� 15

สวนใหญเปนสนเชอแทบทงหมด และกว�ครงเปนสนเชอระยะสน ซง

หม�ยคว�มว�ภ�ระคว�มเสยงตกอยกบผก ภ�ยใตคว�มเสยงเชนน เร�

มเพยงทนสำ�รองระหว�งประเทศของธน�ค�รแหงประเทศไทยเปนกนชน

เท�นน4

อ�ก�รออนแอของเศรษฐกจไทยทงภ�คสถ�บนก�รเงนและ

ภ�คก�รเงนตงแตชวงป 2539 ไดทำ�ล�ยคว�มเชอมนของชมชนก�รเงน

ระหว�งประเทศเรองคว�มส�ม�รถในก�รชำ�ระหนต�งประเทศของ

เศรษฐกจไทย สถ�นก�รณเชนน ประกอบกบก�รดำ�เนนนโยบ�ยระบบ

อตร�แลกเปลยนแบบคงท ไดดงดดนกเกงกำ�ไรต�งช�ตเข�ม�โจมต

ค�เงนบ�ท

ดวยคว�มพย�ย�มทจะรกษ�ระดบอตร�แลกเปลยนใหอยใน

ระดบคงทตอไป ธน�ค�รแหงประเทศไทยไดพย�ย�มปกปองค�เงน

บ�ทตงแตเดอนธนว�คม 2539 โดยใชเงนทนสำ�รองระหว�งประเทศเปน

เดมพน เข�ซอเงนดอลล�รสหรฐ/ข�ยเงนบ�ท จนกระทงวนท 30 มถน�ยน

2540 มเงนทนสำ�รองระหว�งประเทศเหลอเพยง 2.8 พนล�นดอลล�ร

สหรฐ จ�ก 39.6 พนล�นดอลล�รสหรฐ ในเดอนพฤศจก�ยน 25395

ก�รสญเสยเงนสำ�รองระหว�งประเทศจำ�นวนมห�ศ�ล นอกจ�ก

จะเปนผลจ�กก�รปกปองค�เงนบ�ทจนหมดหน�ตกแลว สวนหนงยง

เกดจ�กก�รไหลออกของเงนบ�ทโดยนกลงทนไทยทข�ดคว�มเชอมน

ทำ�ใหปร�ก�รด�นสดท�ยซงเปนสญญ�ณของคว�มมนคงท�งเศรษฐกจ

4 คณะกรรมก�รศกษ�และเสนอแนะม�ตรก�รเพมประสทธภ�พก�รบรห�รจดก�รระบบก�รเงนของประเทศ (ศปร.) (31 มน�คม 2541). รายงานผลการวเคราะหและวนจฉยขอเทจจรงเกยวกบสถานการณวกฤตทางเศรษฐกจ. กรงเทพฯ: มลนธสถ�บนวจยเพอก�รพฒน�ประเทศไทย5 อ�งแลว

16 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

พงทล�ยในทสด

สงคมเศรษฐกจไทยใชคว�มพย�ย�มในรปแบบต�งๆ เพอจดก�ร

กบคว�มเสยห�ย และทำ�ใหเศรษฐกจไทยกลบม�ยนไดใหม ไมว�จะเปน

ม�ตรก�ร 5 สงห�คม 2540 ทรฐบ�ลมมตใหกองทนฟนฟและพฒน�ระบบ

สถ�บนก�รเงนเข�ประกนเงนฝ�กใหกบผฝ�กเงน และรบประกนหนใหกบ

เจ�หนของสถ�บนก�รเงนทเข�ข�ยไดรบก�รประกนจ�กรฐบ�ล ซงตอม�

ไดสร�งภ�ระหนส�ธ�รณะจำ�นวนมห�ศ�ล

เดอนมถน�ยนและสงห�คม 2540 ธน�ค�รแหงประเทศไทยตอง

สงยตก�รดำ�เนนก�รของสถ�บนก�รเงนทมปญห�สภ�พคลองรวมทงสน

56 แหง ภ�ยหลงคว�มพย�ย�มในก�รเข�อมและประคบประคองม�ได

ระยะหนงภ�ยใตปรชญ� “สถ�บนก�รเงนลมไมได” ซงสงผลใหเกดก�ร

ตดสนใจทผดพล�ดของตวละครต�งๆ ในตล�ดเงน

ตอม�มก�รแยกสนทรพยทไมกอใหเกดร�ยได (Non-Performing

Loan: NPL) และตงบรรษทบรห�รสนทรพยขนม�ดแล มก�รตงองคก�ร

เพอก�รปฏรประบบสถ�บนก�รเงน (ปรส.) ขนเพอสะส�งปญห�หนเสย

ของสถ�บนก�รเงนทไดรบผลกระทบจ�กวกฤตทง 56 แหง

ต�มม�ดวยก�รเข�รบคว�มชวยเหลอท�งก�รเงนจ�กกองทน

ก�รเงนระหว�งประเทศ (International Monetary Fund: IMF) จำ�นวน

กว� 17.2 พนล�นดอลล�รสหรฐ เมอวนท 14 เดอนสงห�คม 2540 ซงม�

พรอมเงอนไขในก�รปรบโครงสร�งท�งเศรษฐกจม�กม�ยในประเทศ ก�ร

ดำ�เนนนโยบ�ยเศรษฐกจใตรมเง�ไอเอมเอฟ โดยเฉพ�ะในระยะตน ถก

วจ�รณว�เปนก�รสงย�ผดขน�น และทำ�ใหเศรษฐกจไทยยำ�แยลงไปอก

คำ�ถ�มสำ�คญกคอ สงคมเศรษฐกจไทยเรยนรอะไรจ�กบทเรยน

ครงนน คงจะไมมใครตอบคำ�ถ�มนไดดเท�บคคลทเกยวของโดยตรง

กบเหตก�รณครงนน หนงสอเลมนเกดจ�กคว�มพย�ย�มทจะบนทก

สำ�นกข�วไทยพบลก� 17

ประวตศ�สตรวกฤตเศรษฐกจ 2540 และสะทอนบทเรยนสำ�คญทสงคม

ไทยควรไดรบ ผ�นบทสมภ�ษณพเศษเจ�ะลกตวละครสำ�คญในวกฤต

เศรษฐกจ

เรมตงแต ดร.ทนง พทยะ ขนคลงผรบบทบ�ทสำ�คญในก�รตดสนใจ

ประก�ศลอยตวค�เงนบ�ทหลงก�รเข�รบตำ�แหนงเพยง 11 วน ซงตอง

เผชญแรงกดดนและคำ�ครห�ม�กม�ยจ�กผลพวงคว�มเสยห�ยทต�มม�

บทสมภ�ษณนจะนำ�ไปพบกบเบองหลงก�รตดสนใจในครงนน ทบทวน

คว�มพย�ย�มในก�รรบมอกบคว�มเสยห�ย และคำ�ขอโทษจ�กป�กคณ

ทนงตอคว�มเจบปวดทหล�ยคนไดรบ

บณฑร ล�าซ�า เจ�สวใหญแหงธน�ค�รกสกรไทย จำ�กด (มห�ชน)

ผเปนหนงใน “ผไดรบคว�มเจบปวด” อย�งแสนส�หสจ�กวกฤตตมยำ�กง

2540 ซงนบเปนวกฤตเศรษฐกจครงแรกทเผชญในชวต เชนเดยวกบอก

หล�ยตอหล�ยคนในประเทศ ก�รลมครงใหญและก�รตอสเพอกลบม�

ยนหยดอย�งสง�ง�มของธน�ค�รกสกรไทยในครงนน ชวยสะทอนสงท

สงคมเศรษฐกจไทยในปจจบนควรตระหนกไดเปนอย�งด

ธารนทร นมมานเหมนท อกหนงขนคลงผมบทบ�ทสำ�คญ ผรบ

หน�ทฟนฟประเทศจ�กคว�มเสยห�ยของวกฤตเศรษฐกจ ซงตองแก

ปญห�ภ�ยใตขอจำ�กดรอบด�น ทงจ�กสภ�พเศรษฐกจทยำ�แยภ�ยใน

ประเทศและเงอนไขเงนกจ�กต�งประเทศ (ไอเอมเอฟ) เข�พรอมทจะ

เปดเผย “คว�มจรง” ทประเทศไทยควรรบร ผ�นบทสมภ�ษณเกยวกบ

วกฤตเศรษฐกจครงแรกในรอบสบป

ดร.ธารษา วฒนเกส อดตผว�ก�รธน�ค�รแหงประเทศไทย องคกร

ศนยกล�งท�มกล�งวกฤตเศรษฐกจ 2540 คณธ�รษ�คอผไดรบมอบหม�ย

ใหดำ�รงตำ�แหนงผอำ�นวยก�รฝ�ยนโยบ�ยสถ�บนก�รเงน กบภ�ระหน�ท

ในก�รปฏรปก�รกำ�กบดแลสถ�บนก�รเงน เพอเรยก “คว�มเชอมน”

18 15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540

กลบคนม� ประสบก�รณในครงนนคอบทเรยนของภ�คสถ�บนก�รเงน

และประเทศไทย

บรรยง วเศษมงคลชย กรรมก�รและประธ�นคณะกรรมก�ร

จดก�ร บรษทบรห�รสนทรพย กรงเทพพ�ณชย จำ�กด (บสก.) บคคลสำ�คญ

ผเข�ม�จดก�รปญห�หนเสยของภ�คเอกชนทเกดขนภ�ยหลงวกฤต

2540 ผทจะชใหเหนคว�มสำ�คญของบรษทบรห�รสนทรพย (เอเอมซ)

ในฐ�นะกลไกแกไขปญห�และสร�งคว�มมนคงท�งเศรษฐกจใหกบ

ประเทศ ทงในปจจบนและอน�คต

อมเรศ ศลาออน อดตประธ�นองคก�รเพอก�รปฏรประบบ

สถ�บนก�รเงน (ปรส.) ทเข�ม�จดก�รสะส�งหนเสยในระบบสถ�บน

ก�รเงน โดยก�รนำ�ทรพยสนข�ยทอดตล�ด และตอม�ตกเปน “จำ�เลย”

สงคมในขอห� “ข�ยช�ต” จ�กก�รปฏบตหน�ทดงกล�ว บทสมภ�ษณ

นจงเจ�ะลกเบองหลงแนวคดก�รทำ�ง�นในตอนนน ตอบประเดนคำ�ถ�ม

เรองคว�มโปรงใส ซงใหขอคดแกสงคมไทยไมนอย

ศรวฒน วรเวทวฒคณ ผกอตง “ศรวฒนแซนดวช” คอตวอย�ง

ผพ�ยแพทส�ม�รถลกขนยนไดอกครง หลงประสบมรสมวกฤตเศรษฐกจ

ซงทำ�ใหเปนหนสนมห�ศ�ลและกล�ยเปนบคคลลมละล�ย ประสบก�รณ

ของเข�คอบทเรยนทดในก�รก�วตอไปข�งหน� และใหขอคดทว�

“คว�มไมแนนอนคอสงทแนนอนทสด” โดยเฉพ�ะในก�รลงทน

ศ.ดร.อมมาร สยามวาลา นกเศรษฐศ�สตรอ�วโสผครำ�หวอด

ในวงก�รวช�ก�รและก�รกำ�หนดนโยบ�ยม�ย�วน�น คอหนงในสม�ชก

“คณะกรรมก�รศกษ�และเสนอแนะม�ตรก�รเพมประสทธภ�พก�รบรห�ร

จดก�รระบบก�รเงนของประเทศ (ศปร.)” ซงตงขนม�เพอบนทก “คว�มจรง”

และห�ท�งออกใหกบประเทศไทยจ�กวกฤตเศรษฐกจ 2540 บทสมภ�ษณ

นจะชวนยอนกลบไปยงจดเรมตนของวกฤต เพอสรปบทเรยนทแตละ

สำ�นกข�วไทยพบลก� 19

ภ�คสวนไดเรยนร และฉ�ยภ�พอน�คตของเศรษฐกจไทย ว�จะไปรอด

หรอซำ�รอยเดม

และจบลงดวยบทเสวน� “15 ป วกฤต 2540 ประเทศไทยอย

ตรงไหน” กบคำ�ถ�มทน�สนใจว� 15 ปทผ�นม� ประเทศไทยมก�ร

เปลยนแปลงอย�งมนยสำ�คญหรอไม ทจะทำ�ใหเร�ส�ม�รถยดหยดและ

พรอมรบมอก�รเปลยนแปลงของเศรษฐกจโลก โดยผรวมก�รเสวน�

ม�กประสบก�รณ ไดแก บรรยง พงษพานช ประธ�นเจ�หน�ทบรห�ร

กลมธรกจก�รเงน เกยรตน�คน-ภทร ดร.วรไท สนตประภพ อดตรอง

ผจดก�รตล�ดหลกทรพยแหงประเทศไทย ดร.เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ

กรรมก�รผจดก�ร บรษท ด แอดไวเซอร จำ�กด และ ธนา เธยรอจฉรยะ

อดตประธ�นเจ�หน�ทบรห�ร บรษท จเอมเอม แซท จำ�กด ดำ�เนนร�ยก�ร

โดย ปกปอง จนวทย อ�จ�รยประจำ�คณะเศรษฐศ�สตร มห�วทย�ลย

ธรรมศ�สตร

ก�รหวนรำ�ลกถงเหตก�รณในอดตปแลวปเล�คงไมมประโยชน

อนใด ห�กเร�ไมไดเรยนรอะไรจ�กมน วกฤตเศรษฐกจ 2540 คอบทเรยน

ทมร�ค�แพงไมนอย ซงสร�งตนทนท�งตรงทคนไทยทกคนตองแบกรบ

รวมกน ห�กคดเฉพ�ะหนของกองทนเพอก�รฟนฟฯ อย�งเดยวกมขน�ด

ถง 1.14 ล�นล�นบ�ท ดวยค�เล�เรยนร�ค�แพงขน�ดน น�คดว�เร�ไดใช

บทเรยนจ�กวกฤตครงนนคมค�เพยงใด และเร�พรอมทนำ�พ�เศรษฐกจให

ก�วตอไปอย�งมนคงในอน�คตม�กนอยแคไหน คำ�ถ�มเหล�นคงจะยอน

กลบม�ทกครงทเร�รำ�ลกถงเหตก�รณวกฤตเศรษฐกจป 2540 วกฤตครง

ใหญทสดครงหนงของประวตศ�สตรเศรษฐกจไทย

คำานำา

สำานกขาวไทยพบลกา

5

บทนำา

10

•

สมภาษณ

ทนง พทยะ

24

บณฑร ลำ�ซำ�

76

ธ�รนทร นมม�นเหมนท

106

ธ�รษ� วฒนเกส

144

บรรยง วเศษมงคลชย

170

สำรบญ

อมเรศ ศล�ออน

202

ศรวฒน วรเวทวฒคณ

222

อมม�ร สย�มว�ล�

252

•

เสวนา “15 ป วกฤตเศรษฐกจ 2540:

ประเทศไทยอยตรงไหน”

บรรยง พงษพ�นช

วรไท สนตประภพ

เศรษฐพฒ สทธว�ทนฤพฒ

ธน� เธยรอจฉรยะ

276