151109 Jeunes Migrants Syriens Turquie1115tu Web

7/24/2019 151109 Jeunes Migrants Syriens Turquie1115tu Web

1/67

KAYIP BIR NESIL OLMALARINI NLEMEK: TRKIYE

Geleceimi Hayal Etmeye altmdaHibir ey GremiyorumTrkiye'deki Suriyeli Mlteci ocuklarn Eitime Eriiminin nndeki Engeller

H U M A N

R I G H T S

W A T C H


2/67

Geleceimi Hayal Etmeye altmda

Hibir ey GremiyorumTrkiye'deki Suriyeli Mlteci ocuklarn Eitime Eriiminin

nndeki Engeller Kayp Nesil Olmalarn nlemek


3/67

Copyright 2015 Human Rights Watch

Her hakk sakldr.

Amerika Birleik Devletleri'nde basld

ISBN: 978-1-6231-32965

Kapak tasarm: Rafael Jimenez

nsan Haklar zleme rgt dnya apnda insan haklarn savunur. hlalleri titizlikle

aratrrz, hakikatleri ortaya karrz ve iktidarlara, haklara sayg gstermeleri ve adaleti

salamalar iin bask yaparz. nsan Haklar zleme rgt, insan onurunu korumak ve

herkes iin insan haklarnn gelimesi iin alan dinamik hareketin iinde yer alan

bamsz, uluslararas bir kurulutur.

Uluslararas bir rgt olarak, nsan Haklar zleme rgt'nn 40'tan fazla lkede alan

ve Amsterdam, Beyrut, Berlin, Cenevre, Chicago, Goma, Johannesburg, Londra, Los

Angeles, Moskova, Nairobi, New York, Paris, San Francisco, Sidney, Tokyo, Toronto, Tunus,

Washington DC ve Zrih'te ofisleri bulunmaktadr.

Daha fazla bilgi iin ltfen websitemizi ziyaret edin: http://www.hrw.org


4/67

NOVEMBER 2015 978-1-6231-32965

Geleceimi Hayal Etmeye altmda

Hibir ey GremiyorumTrkiye'deki Suriyeli Mlteci ocuklarn Eitime Eriiminin nndeki

Engeller Kayp Nesil Olmalarn nlemek

Harita

I Arkaplan 8

Suriyelilerin Trkiye'ye G ve Trkiye'nin Tepkisi .................................................................. 8

Suriye'den gelen Mltecilerin Hukuki Statsnde Deiiklik .................................................... 9

Suriyeli Mlteciler iin Eitim Hizmetleri ................................................................................. 10

Devlet okullar .................................................................................................................. 12

Geici eitim merkezleri ................................................................................................... 13

Yaygn Eitim Hizmetleri ................................................................................................... 15

II Eitim nndeki Engeller 16

Dil .......................................................................................................................................... 18

Dil Desteinin veya Hzlandrlm Dil Kurslarnn Eksiklii ................................................ 19

Snfa Yerletirmelerde Esnek Davranlmamas .................................................................22

Ekonomik Zorluklar ................................................................................................................. 27

Toplumsal uyum ..................................................................................................................... 35

III Sistemdeki Boluklar 39

l Dzeyinde ve Yerelde Uyumsuzluk ....................................................................................... 39

Bilgiye Eriim .......................................................................................................................... 42

Geici Eitim Merkezlerindeki Ar Younluk .......................................................................... 43

Suriyeli retmenlerin Dlanmas .......................................................................................... 44

IV Kayp Neslin Bedeli 47

V Hukuki Standartlar 51

Eitim Hakk ........................................................................................................................... 51

ocuk ilii .......................................................................................................................... 54

alma Hakk ........................................................................................................................ 54

VI Tavsiyeler 57

Trkiye Cumhuriyeti Milli Eitim Bakanlna ........................................................................... 57


5/67

alma Bakanlna ............................................................................................................... 58

l Valileri ve Komisyonlarna .................................................................................................... 58

Yabanc Balara, Yardm Kurulularna ve lgili Hkmetlere .............................................. 58

Teekkr 59


6/67

iNSAN HAKLARI ZLEME RGT |KASIM 2015

Harita1

Trkiye'deki Suriyeli mltecilerin youn olarak yaad yerler

1Theirworld ve A World at School, Partnering for a Better Future: Ensuring Educational Opportunity for All Syrian Refugee

Children and Youth in Turkey, 10 Eyll 2015, http://www.aworldatschool.org/page/-

/uploads/Reports/Theirworld%20-%20Educational%20Opportunity%20for%20Syrian%20Children%20and%20Youth%20in

%20Turkey%202015_09_10%20Release.pdf?nocdn=1 (eriim tarihi 26 Ekim 2015), s.3.


7/67


8/67

NSAN HAKLARI ZLEME RGT |KASIM 2015 1

zet

Bir insan hastalanrsa tedavi olur ve iyileir. Bir ocuk okula gitmezse, bu

ileride byk bir sorun olur ya sokaa der, ya Suriye'ye dner ve

savarken lr, ya radikalleir ve bir kktendinci olur, ya da Avrupa'ya

ulamaya alrken denizde lr.

stanbul'da, Suriyeliler iin kurulan bir geici eitim merkezinin kurucusu

ve Trkiye'de okuma ans bulamaynca, savamak zere Suriye'ye dnerek

muhalif glere katlan ve 2012'de, 16 yandayken len bir gencin annesi.

Artk okula gidemiyorum ya, ite o ok zor bir durum. Almas g. Ara sra

alyorum, ablalarm fabrikaya gitmeyince onlarn yerine ben gidiyorum.

Geleceimi hayal etmeye altmda hibir ey gremiyorum.

16 yandaki Rasha Austos 2013'te Suriye, Kaml'dan zmir'e

geldiinde, ikamet izni olmad iin okula kayt yaptramad. Trke

konuamad iin, yatlaryla birlikte 10. snfa gidemedi ve daha alt snfa

gitmesine de izin verilmedi.

Dokuz yandaki Mohammed, 2012'de Halep krsalndaki okuluna silahl bir grup el

koyduundan beri okula gitmiyor. 2015 balarnda Mersin'e kaan ailesi kk ve iinde

mobilya olmayan bir evde yayor ve yerde uyuyorlar.

3. snfa gitmesi gereken Mohammed okula gitmeyi zlyor. Snfn en iyilerindendim ve

okumay renmekten ok zevk alyordum. Ama imdi kendi kendime almak istesem

bile ne kitabm ne baka bir eyim var diyen Mohammed, gnde 11 saat bir tekstil

atlyesinde alyor ve haftada 50 TL kazanyor.

Bu rapor, acil bir mesele olan, Trkiye, rdn ve Lbnan'daki Suriyeli mlteci ocuklarn

eitime eriim konusunu ele alan blmlk bir dizinin ilk raporu. Raporlarda Suriyeliocuklarn eitim grmelerinin nndeki eitli engeller incelenecek ve ev sahibi lkelere,

uluslararas balara ve uygulayc ortaklara, Suriyeli ocuklarn kayp nesil olmalarnn

nlenmesi amacyla bu engellerin etkilerini azaltmalar iin arda bulunulacak.


9/67

2 GELECEIMI HAYAL ETMEYE ALITIIMDA HIBIR EY GREMIYORUM

atmalardan nce Suriye'de ilkokula gidenlerin oran yzde 99, ortaokula gidenlerin

oran ise yzde 82'ydi ve okula giden kz ve erkek ocuklarn oran byk lde eitti.

Bugn, UNICEF'in tahminlerine gre lke iinde ve dnda yaklak 3 milyon Suriyeli ocuk

okula gidemiyor bu say savatan nce okul andaki ocuklarn neredeyse tamamn

eitime katmay baarm Suriye'nin, bu baarsn yerle bir ediyor.

Trkiye'de hkmetin idaresindeki 25 mlteci kampnda bulunan okul andaki Suriyeli

ocuklarn yaklak yzde 90' dzenli olarak okula gidiyor. Ne var ki, bu ocuklar

Trkiye'de yaayan okul andaki Suriyeli mlteci nfusun yalnzca %13'n oluturuyor.

Trkiye'deki Suriyeli ocuklarn byk ounluu mlteci kamplarnn dnda, kent ve

kylerde yayor ve buralarda okula kayt yaptrma oranlar ok daha dk. 2014-2015

ylnda bu nfusun yalnzca %25'i okula gitti.

nsan Haklar zleme rgt'nn bu rapor iin grt 50 ailedeki ocuklarn bazlar

drt yldr eitim grmyordu. Sava baladnda okula gidemeyecek kadar kk olan

dierleri ise herhangi bir okula adm bile atmamt. Birounun eitimleri ilk olarak,

Suriye'deki okullar silahl gruplarca bombalandnda veya el konduunda kesintiye

uramt. Trkiye'ye gelmeleriyle birlikte, eitimle aralar daha da alm veya tamamen

eitimden kopmulard. Grtmz ocuklar ortalama iki yldr okula gitmiyordu.

Uluslararas hukuk bakmndan Trkiye hkmeti Trkiye'deki tm ocuklara zorunlu vecretsiz ilkretim vermeli ve ortaretime eriim olana salamaldr.

Trkiye ykmllklerini yerine getirmek iin, Suriyeli ocuklarn rgn eitim grmelerinin

nndeki hukuki engelleri kaldracak baz olumlu admlar att. rnein, 2014 ylnda

Suriyelilerin devlet okullarna kayt yaptrmak iin ikamet iznine sahip olmalar

zorunluluunu kaldrd ve onun yerine hkmetin verdii kimlie sahip olan tm Suriyeli

ocuklarn devlet okullarna kaydolmalarnn nn at. Ayrca, Trkiye'de srgnde

bulunan Suriyeli muhalif yetkililerin oluturduu Suriye Geici Hkmeti kabinesinin

eitim bakanl tarafndan onaylanm Arapa mfredat eitimi veren paralel bir geici

eitim merkezleri sistemini de akredite etti.

Ancak tm bu abalarna ramen, Trkiyenin lkedeki Suriyeli mlteci ocuklarn

ounluuna, zellikle de kamplarn dnda yaayanlara eitim olana verme konusunda


10/67


baarya ulam olduunu sylemek henz mmkn deil ve bu konuda bugne dek

gzlemlenen vgye deer ilerlemeler, ancak okula kayt yaptrma orann arttrma

abalarnn balang admlar olarak deerlendirilebilir.

Sonuta, son drt yl iinde Trkiye'ye gelen 700,000 okul andaki Suriyeli ocuun tebirinden az okula gidiyor yani, yaklak 485,000 ocuun eitime eriim olana hl yok.

nsan Haklar zleme rgt yapt aratrmada Trkiye'de kamplarn dnda yaayan

Suriyeli ocuklarn okula gitmelerinin nnde, zerine eilinmesi mmkn bir dizi engel

saptad. Bunlarn en nemlileri arasnda unlar saylabilir:

Dil engeli: ou Arapadan baka bir dil bilmeyen Suriyeli ocuklar, Trke eitim

verilen okullarda dil engeliyle karlayor.

Ekonomik zorluklar: paraszlk yznden aileler ulam, okul gereleri ve geici

eitim merkezleri sz konusu olduunda, okul harc gibi masraflar karlayamyor.

Kendi isiz nfusu zerinde olumsuz etkileri olabilecei endiesiyle Trkiyenin

alma izni vermedii Suriyeli mlteci nfus iinde ocuk iilii ok yaygn.

alma hayatna ilikin gvencelerden yoksun kalan anne ve babalar emeklerinin

karl saylabilecek adil bir gelir elde edemedikleri iin, birok aile geinmek iin

ocuklarn getirdii gelire muhta kalyor.

Toplumsal uyuma: Baz Suriyeli aileler, okulda zorbala maruz kalaca ve

Trkiyeli snf arkadalaryla kaynamakta zorluk ekeceine dair endielerle

ocuklarn oturduklar yerdeki devlet okullarna kaydettirmiyorlar.

Buna ek olarak, bu raporda baz devlet okullarnn mlteci ocuklar reddettii veya

ihtiyalarn makul lde karlamad ve geici eitim merkezlerinin genellikle ar

kalabalk olduu da ortaya konuyor. Trkiyenin yasal ereveyi Suriyeli mlteci ocuklarn

devlet okullarna gitmesini salayacak ekilde deitirmi olmasna ramen, nsan Haklar

zleme rgt'nn grt ailelerden bazlar Trkiye'deki devlet okullarnn hl, kayt

yaptrmak iin artk gerek olmayan belgeleri talep ettiini syledi. Ayrca birok aile,

Trkiye'deki okula kayt yaptrma usulleriyle ilgili nemli bilgilere sahip deil.


11/67


rnein, nsan Haklar zleme rgt'nn grt Mohammed'in annesi, Mohammed'in

ve 11 yandaki erkek kardeinin okula gitmemesinin sebebini nasl kayt yaptracamz

da, okula gitmelerine izin olup olmadn da bilmiyoruz diyerek aklad. Kocasnn

alma izni olmad iin bir tekstil atlyesinde yasad olarak ve kendisiyle ayn ii

yapan Trkiyeli iilerden ok daha dk bir cretle altn anlatt. Kocasnn

kazand parann ailenin geinmesine yetmedii iin iki olunun da altn syledi.

Trkiye, bugne kadar 2 milyondan fazla Suriyeli mltecinin ev sahibi olarak nemli bir

klfeti stlenmi durumda. Yaklak 6 milyar Dolar harcayan Trkiye'ye kstl destek veren

uluslararas topluluk, Suriyeli ocuklarn eitime eriimlerinin iyiletirilmesi iin Trkiye'ye

maddi ve dier konularda destek vermek iin adm atmaldr. Ancak, Trkiye de

politikalarnn hayata gemesini salamak ve Suriyeli ocuklarn eitime eriimlerini

engelleyen, uygulamadaki mevcut engelleri kaldrmak iin daha fazla aba gstermelidir.Yaplmas gerekenler arasnda unlar saylabilir:

Suriyeli rencilerin dil engelini aabilmeleri iin, devlet okullar sistemi

araclyla hzlandrlm Trke dil programlarnn hayata geirilmesi;

Suriyeli ocuklarn devlet okullarna eriimini teminat altna alan ulusal mevzuata

tm illerde ve tm devlet okullarnda uyulmasnn salanmas;

Mevcut izleme mekanizmalar kullanlarak okulu brakanlarn izlenmesi ve okula

devamlln tevik edilmesi;

Trke konumayan mlteci nfusun eitiminde karlalan zel zorluklar gz

nne alnarak, retmenlerin ve okul personelinin katlmas amacyla hazrlanm

zel eitim programlarna yatrm yaplmas;

Birlemi Milletler ocuklara Yardm Fonu (UNCEF) ve Birlemi Milletler Mlteciler

Yksek Komiserlii (BMMYK) gibi uygulayc ortaklarla birlikte allarak, eriimin

daha zor olduu yerlerdekiler de dahil olmak zere tm Suriyeli mltecilere, okula

kayt yaptrmak iin nelerin gerektii ve usullerin ne olduu hakknda bilgi

verilmesi;

Suriyeli mltecilerin alma izni alabilmesini yaygn biimde salayarak

dezavantajl ailelere alma hayatna ilikin gvencelere ve dzenli bir asgari


12/67


crete sahip olma frsat verilmesi ve bylece Suriyeli mlteci aileler arasndaki

yksek ocuk iilii orannn azaltlmas.

Trkiye gibi ev sahibi lkelerde Mohammed gibi Suriyeli ocuklarn eitime eriimlerinin

salanmas iin acilen harekete geilmeyecek olursa, bunun btn bir nesil zerinde ykcetkileri olacaktr. Onlarn eitime eriimlerinin imdi salanmas, ileride erken evlilik

yapmalar ve orduya katlmalar gibi riskleri azaltacak, para kazanma potansiyellerini

arttrarak onlara istikrarl bir ekonomik gelecee kavuma frsat sunacak ve bugnn gen

Suriyelilerinin gelecekte, lkelerini yeniden kuracak ve Suriye toplumunu rehabilite edecek

de olsalar, dnyann baka bir yerinde, iinde yaadklar topluma katkda bulunacak da

olsalar, belirsizliklerle dolu geleceklerine daha donanml bir ekilde adm atmalarna

olanak salayacaktr.


13/67


Metodoloji

Bu rapor esas olarak Haziran 2015'te stanbul, zmir, Turgutlu, Gaziantep, Mersin ve

Ankara'da yrtlen aratrmaya dayanmaktadr. nsan Haklar zleme rgt, eitimle

ilgili durumlarn deerlendirmek amacyla kamplarda kalmayan Suriyeli mlteci ailelerle

grt. Kamplarda kalmayan mltecilerle grme sebebimiz, bu kesimdeki okula kayt

olma orannn kamplardaki kayt oranna gre daha dk olmasyd.

nsan Haklar zleme rgt toplamda 50 hane halkyla yzyze ve bir hane halkyla da

telefonla grt. Grmelerin hepsinde hane halknn tamam grmede mevcut

deildi. Grmelerde bulunan ve dorudan konuulan 136 kiinin 71'i 5 ila 17 ya

arasndaki ocuklard. Grmelerde bulunanlar arasnda 18 yetikin erkek, 42 yetikin

kadn, 35 erkek ocuu ve 36 kz ocuu yer alyordu. Grmelerde olmayan aile bireyleri

de dahil olmak zere, nsan Haklar zleme rgt 233 kiinin durumuyla ilgili bilgi toplad.

Bunlarn 113' okul andaki ocuklard. 48 hane halkndan 19'u kendilerini Arap olarak

tanmlarken 15'i Krt, ikisi Trkmen, biri erkes olduklarn syledi. Geri kalanlar ise etnik

kimliklerini belirtmedi. Suriye'de, Halep, Halep krsal, am, dlib, Afrin, Kaml, Amuda,

Resulayn, Haseke ve Homs blgelerinden gelmilerdi. Grlen aileler yerel ve

uluslararas STK'larn ynlendirmeleri ve her ehirdeki Suriyeli mlteci topluluklar

arasndan irtibatta olduumuz kiiler araclyla belirlendi.

Grmelerin ounluu zel evlerde gerekletirilirken alt tanesi halka ak parklarda ve

biri mltecilere destek merkezinin bekleme odasnda yapld. nsan Haklar zleme rgt

btn grmelerin gvenli ve mahrem yerlerde yaplmasna zen gsterdi. Grmeler

tercmanlar araclyla, Arapa ve Krte yapld. Grlen kiilerin tamamna,

aratrmann nitelii ve elde edilen bilgileri nasl kullanacamzla ilgili aklama yapld ve

her grlenin szl onay alnd. Hepsine, sorulara cevap vermeyecebilecekleri ve

diledikleri zaman grmeyi sonlandrabilecekleri belirtildi. Aratrmaya katlanlara

herhangi bir maddi karlk verilmedi. nsan Haklar zleme rgt gizli kalmay isteyen kii

ve kurumlarn kimliklerini sakl tutmaktadr.

Herhangi bir anket ya da istatistiki alma yrtmedik; bulgularmz yaptmz kapsaml

grmelere ve nceden yaynlanm, ok sayda ve deiik malzemelerin analizine


14/67


dayandryoruz. nsan Haklar zleme rgt Trkiye Cumhuriyeti Milli Eitim Bakanl

(MEB), G daresi Genel Mdrl (GGM), Gaziantep Belediyesi ve Suriye Geici

Hkmeti Eitim Bakanl temsilcileriyle de grt. Ayrca Birlemi Milletler ocuklara

Yardm Fonu (UNICEF), Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii (BMMYK),

uluslararas ve ulusal hkmet d kurulularn (STKlar) temsilcileri, Suriye okul

mdrleri, yaygn eitim verenler ve retmenlerle de grmelerde bulunduk. Kriz

hallerinde eitim ve Trkiye eitim politikalar konularnda uzmanlara da dantk.


15/67


I. Arkaplan

Suriyelilerin Trkiye'ye G ve Trkiye'nin Tepkisi

Suriye'de silahl atmalarn balad 2012'den bu yana 2 milyondan fazla mlteci snraarak Trkiye'ye geti.2Trkiye, topraklarna gelen snmaclarla ilgili genellikle ak

kap politikas gdyor.3Trkiye'nin bu g aknna istikrarl bir biimde yksek

standartlarda cevap vermesi BMMYK ve dier gzlemciler tarafndan vgyle karlanyor4.

Bu ak kap politikas, Trkiye'yi dnyann en fazla mlteci barndran lkesi konumuna

getirdi.5Trkiye'nin politikalar son drt ylda, acil durumda mdahale politikasndan,

uzun sreli yer deitirme olaylarndan kaynaklanan uzun vadeli kayglar dikkate alan bir

politikaya dnt.

Hkmetin aklamalarna gre, Suriyeli mlteci krizi iin Trkiye ubat 2015 itibariyle

toplam 6 milyar Dolar harcarken, uluslararas balardan ald toplam katk 300 milyon

Dolar'da kald.6Trkiye'nin yapt harcama Suriye [mlteci] kriziyle iin bugne dek

yaplm en byk katky temsil ediyor.7

Trkiye hkmetinin Trkiye-Suriye snr yaknnda kurduu 25 kampta, 13 Austos 2015

tarihi itibariyle 262,134 Suriyeli mlteci yayordu ve kamplarn tamam doluydu.8Mlteci

nfusun kalan %85'i ehir mltecileri olarak, lkenin drt bir yanndaki il ve ilelere

2Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii, Suriyeli Mlteciler Blgesel Mdahale Plan,

http://data.unhcr.org/syrianrefugees/country.php?id=224 (son gncelleme 25 Austos 2015) (eriim tarihi: 16 Eyll 2015).

3Brookings Enstits, What Turkeys Open-Door Policy Means for Syrian Refugees, 8 Temmuz 2015, http://www.brookings.edu

/blogs/order-from-chaos/posts/2015/07/08-turkey-syrian-refugees-kirisci-ferris (eriim tarihi 25 Ekim 2015).

4Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii, 2015 UNHCR Country Operations Profile Turkey, tarihsiz,

http://www.unhcr.org/pages/49e48e0fa7f.html (eriim tarihi 11 Austos 2015).

5 UN hails Turkey, Largest Refugee Hosting Country, World Bulletin, 21 Haziran 2015,

http://www.worldbulletin.net/news/160970/un-hails-turkey-largest-refugee-hosting-country (eriim tarihi 11 Austos 2015).

6Turkey urges worlds help on Syrian refugees as spending reaches $6 billion, Hurriyet Daily News, 27 ubat 2015,

http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-urges-worlds-help-on-syrian-refugees-as-spending-reaches-6-

billion.aspx?pageID=238&nID=78951&NewsCatID=359 (eriim tarihi 7 Eyll 2015).7Theirworld ve A World at School, Partnering for a Better Future: Ensuring Educational Opportunity for All Syrian Refugee

Children and Youth in Turkey, 10 Eyll 2015, http://www.aworldatschool.org/page/-

/uploads/Reports/Theirworld%20-%20Educational%20Opportunity%20for%20Syrian%20Children%20and%20Youth%20in

%20Turkey%202015_09_10%20Release.pdf?nocdn=1 (eriim tarihi 26 Ekim 2015), s.3.

8G daresi Genel Mdrl, ileri Bakanl, The Numbers of Syrians Were Announced to the Public, 20 Austos 2015,

http://www.goc.gov.tr/icerik6/the-numbers-of-syrians-were-announced-to-the-public_914_1015_8849_icerik (eriim tarihi 2

Eyll 2015)


16/67


dalm durumda. Mltecilerin en youn yaad Gneydou blgesinde, Suriye snr

yaknndaki baz kentlerin nfuslar, youn mlteci akn sebebiyle yzde 10 veya daha

fazla artt.9Ayrca, Suriye'den gelen mltecilerin stanbul, Ankara ve zmir gibi byk

kentlere de yerletii grlyor. Ocak 2015 itibaryla stanbul'un Suriyeli mlteci

nfusunun 330,000'e ulat ifade ediliyor.10

Trkiye 1951 Mlteci Szlemesine taraf olmakla beraber, szlemenin salad korumay

sadece Avrupa'dan gelen mltecilerle snrl tutan corafi ekinceyi hl koruyan tek lke. 11

Bunun sonucu olarak, Trkiye Suriye'deki iddet veya zulmden kaan kiilerin mlteci

statsn hukuken tanmyor ve bu kiilere snma salamyor. Bu yzden, krizin ilk

gnlerinde Trkiye hkmeti, lkeye gelen Suriyelilerden misafir olarak sz ediyordu. 12

Ekim 2011'de13Trkiye geici koruma rejimi kurarak, Suriyelilere ve Suriye'de yaayan

Filistinlilere, Trkiye'ye vizesiz giri hakk, zorla geri gnderilmeme ve insani yardmaeriim haklarn tand.14

Suriye'den gelen Mltecilerin Hukuki Statsnde DeiiklikNisan 2014'te yrrle giren ve gle ilgili olduka kapsaml bir kanun olan Yabanclar ve

Uluslararas Koruma Kanunu (YUKK)15Suriyeliler ve Suriye'den gelen Filistinliler iin mevcut

koruma plann, bu kiilere kanunen yasal stat tanyarak ve kamplarn dnda

9The Washington Institute for Near East Policy, The Impact of Syrias Refugees on Southern Turkey: Revised and Updated,

Temmuz 2014, http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus130_Cagaptay_Revised3s.pdf

( eriim tarihi 11 Austos 2015), s. 7.

10Birlemi Milletler Katolik Rahipler Konferans, Refuge and Hope in the Time of ISIS: The Urgent Need for Protection, Humanitarian

Support, and Durable Solutions in Turkey, Bulgaria, and Greece, Ocak 2015, http://www.usccb.org/about/migration-

policy/upload/Refuge-and-Hope-in-the-Time-of-ISIS.pdf ( eriim tarihi 11 Austos 2015), s. 5.

111951 Mlteci Szlemesi, balangta II. Dnya Sava sonucunda Avrupa'da yerlerinden edilmi mltecilerin durumunu zmek

zere geici bir anlama olarak tasarland. Ancak 1967 Protokol ile corafi ve geici kstlamalar kaldrld.

12Meltem neli-Cier, Implications of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection and Regulation no. 29153 on

Temporary Protection for Syrians Seeking Protection in Turkey, Oxford Monitor of Forced Migration, cilt. 4 say.2 (Aralk 2014),

http://oxmofm.com/wp-content/uploads/2015/01/OxMo-Vol-4-No-2-Ineli-Ciger.pdf (eriim tarihi 11 Austos 2015), s. 28.

13Brookings Enstits, Northern Exodus: How Turkey Can Integrate Syrian Refugees, 15 Nisan 2014,

http://www.brookings.edu/research/articles/2014/04/15-turkey-integrate-syrian-refugees-kirisci (eriim tarihi 25 Ekim 2015).14 Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii, Frequently Asked Questions; Syrian Refugees in Turkey, Ekim 2013,

http://www.unhcr.org.tr/uploads/root/faqenglish.pdf (eriim tarihi 12 Austos 2015). 2011 ylnda Suriye'de atmalarn

balamasndan nce, Suriye'de yaklak 527,000 Filistinli mlteci bulunuyordu; ou 1948 ylnda buraya kamt ve daha

sonra 1967 ve 1982 yllarnda da mlteci aknlar olmutu. Birlemi Milletler Yakn Doudaki Filistinli Mltecilere Yardm ve

alma Kuruluu (UNRWA), Where We Work - Syria, http://www.unrwa.org/where-we-work (eriim tarihi 17 Eyll 2015)

15Yabanclar ve Uluslararas Koruma Kanunu, No. 6458, yrrle giri tarihi 4 Nisan 2013, gayr resmi ngilizce evirisi iin

http://www.goc.gov.tr/files/files/eng_minikanun_5_son.pdf (eriim tarihi 7 Eyll 2015).


17/67


yaamalarna izin vererek glendirdi. Ayrca, ileri Bakanl'na bal ve Suriyeli

mltecilerin kayt altna alnmasn da kapsayan, snmayla ilgili konulardan sorumlu

olan, G daresi Genel Mdrl adl yeni bir birim kuruldu.16Bundan nce mltecilerin

kayt altna alnmas, kamplarn kurulmas ve kamplarn iinde ve dnda yaayan

mltecilere destek verilmesine dair koordinasyon, T.C. Babakanl'na bal Afet ve Acil

Durum Ynetimi Bakanl'nn sorumluluundayd.

Bunu takiben yaynlanan Ekim 2014 tarihli ynetmelik17, geici koruma altndaki kiilerin

kayt altna alnmasyla ilgili kural ve usullerin yan sra, bu kiilerin hak ve salahiyetlerini

netletiriyor.18Ynetmelikte, yasa kapsamna giren kiilerin cretsiz acil salk hizmeti

alma, lkede yasal olarak ikamet ettiklerini gsterir kimlik kart edinme, barnma, gda ve

dier hizmetlerin verildii barnma merkezlerine eriim, lkeye dzensiz yollarla

girdikleri gerekesiyle gzaltna alnmama hakk, aile birleimine eriim, hukuki danmave cretsiz eviri hizmetlerine eriim ve geldikleri lkelere zorla geri gnderilmekten

(refoulement)19korunma haklar olduu belirtilmektedir.20

Suriyeli Mlteciler iin Eitim HizmetleriEyll 2014'te Milli Eitim Bakanl (MEB) yaynlad 2014/21 no.lu Genelgeyle Nisan

aynda yrrle giren g yasasyla uyumlu olarak, geici korumadan yararlanan kiilerin

eitimiyle ilgili yeni dzenlemeler yapt. Bu genelgeyle, dier tedbirlerin yan sra, yasa ve

ynetmelikte eitimle ilikili olan kararlarn hayata geirilmesinden sorumlu olan ilkomisyonlarnn kurulmas, Suriye geici eitim merkezleri iin akreditasyon sistemi

oluturulmas ve devlet okullarna kayt yaptrmak iin ikamet izni deil yabanc

tantma belgesinin yeterli olduu karara baland.21

16Birlemi Milletler Katolik Rahipler Konferans, Refuge and Hope in the Time of ISIS: The Urgent Need for Protection,

Humanitarian Support, and Durable Solutions in Turkey, Bulgaria, and Greece, s. 5.

17Geici Koruma Ynetmelii, No. 29153, 2014, Trkesi iin http://www.goc.gov.tr/files/files/20141022-15-1.pdf (eriimtarihi 11 Austos 2015). Ynetmeliin zetinin resmi ngilizce evirisi iin http://www.goc.gov.tr/files/_dokuman38.pdf

(eriim tarihi 11 Austos 2015).

18neli-Cier, Implications of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection and Regulation no. 29153 on

Temporary Protection for Syrians Seeking Protection in Turkey, Oxford Monitor of Forced Migration, s. 29.

19a.g.e., s. 32.

20a.g.e., s.32-33.

21 Milli Eitim Bakanl 2014/21 No.lu Genelge, Madde 4.


18/67


Trkiye hkmeti, Suriyeli mlteci ocuklarn eitim grmeleri konusundaki kararlln

ak bir dille ifade etti. 2 Ekim 2015 tarihinde MEB mstear yardmcs Yusuf Byk, Eer

bu rencileri eitemezsek yanl ellere derler, eteler, sulular tarafndan

smrlrler... Biz lkemizin standartlarn iyiletirmeye alyoruz; bu, Suriyeliler iin de

standartlarn iyilemesi anlamna gelir dedi.22Zaten 2014/21 no.lu genelgenin kmasnn

sebebi de, Bakanln Suriyeli mlteci rencilerin okula gitmesini engelleyen dil engeli,

hukuki engeller ve teknik altyap eksiklii gibi... engellerin ortadan kaldrlmas iin

almak gerektiini kabul etmesiydi.23

Trkiye'de, Suriyeli ilk ve ortaokul andaki ocuklarn rgn eitim almalar iin birbirine

paralel ileyen iki sistem bulunuyor. Bunlara ilaveten, eitli yaygn eitim yollar da

mevcut.24Devlet okullarnda ve geici eitim merkezlerinde eitim hizmeti verilmesi, MEB,

UNCEF, BMMYK ve dier balar arasndaki ortaklk sayesinde gerekletirilebildi. Buhizmetlerin koordinasyonu ve denetlenmesinin sorumluluunu aslen MEB stlenirken,

UNICEF ve BMMYK teknik ve finansal destek salyor. rnein, 2014/21 no.lu genelgenin

hazrlanma srecinde MEB bu kurumlarla istiarelerde bulundu.25laveten, UNICEF Suriyeli

rencilerin MEB'in (YOBS olarak bilinen) veritabanna kayt edilmesi ve buradan

izlenmesi iin teknik destek salad,26geici eitim merkezlerinin ina edilmesi iin

kaynak destei verdi27ve geici eitim merkezlerinde alan gnll Suriyeli retmenlere

22Dasha Afanasieva ve mit Bekta, No School for 400,000 Syrian Refugee Children in Turkey Official, Reuters, 2 Ekim

2015, http://uk.reuters.com/article/2015/10/02/uk-mideast-crisis-turkey-education-idUKKCN0RW1WK20151002 (eriim

tarihi 25 Ekim 2015).

23 UNICEF, Scaling Up Quality Education Provision for Syrian Children and Children in Vulnerable Host Communities: Report of

the Sub-Regional Conference, 17-19 June 2014, Amman, Jordan, Haziran 2014,

http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002338/233895e.pdf (eriim tarihi 25 Ekim 2015), s. 9.

24 Eitim uzmanlar yaygn eitimi herhangi bir tasdikname verilmeyen, renme hedefleri olan yaplandrlm ve amal etkinlikler

olarak tanmlar; yaplandrlmam ve ounlukla amal olmayan enformel eitimden farkldr. Jin Yang, Recognition,

Validation, and Accreditation of Non-formal and Informal Learning in UNESCO Member States, UNESCO Hayat Boyu renmeEnstits, 2015, http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002326/232656e.pdf (eriim tarihi 25 Ekim 2015), s.9.

25 BM Blgesel Mlteci ve Dayankllk Plan, Turkey: 3RP Monthly Update August 2014: Education, Austos 2014,

http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/August2014dashboard-Education.pdf (eriim tarihi 25 Ekim 2015).

26 Birlemi Milletler ocuklara Yardm Fonu, Curriculum, Accreditation and Certification for Syrian Children in Syria, Turkey,

Lebanon, Jordan, Iraq and Egypt, Mart 2015, http://www.oosci-

mena.org/uploads/1/wysiwyg/150527_CAC_for_Syrian_children_report_final.pdf (eriim tarihi 7 Eyll 2015), s. 42.

27nsan Haklar zleme rgt'nn UNICEF yetkilisiyle yapt grme, Ankara, 23 Haziran 2015.


19/67


maddi tevik ve eitimler verdi.28BMMYK da illerdeki geici eitim merkezlerine eitim

malzemeleri salad.29

2014-2015 eitim ylnda Suriyeli rencilerin eitimi iin yaplan harcamann, Milli Eitim

Bakanl'nn tahminlerine gre 700 milyon liralk ek bir mali klfet getirmi olmasna

ramen, Bakanlk Suriyeli mltecilerin eitimi iin zel bir fon ayrm deil. Onun yerine,

ilgili masraflar bakanln genel btesinden karlanyor. Bu yzden Suriyeli mltecilerin

eitimi iin yaplan toplam harcama hakknda daha detayl bilgi mevcut deil.30

Devlet okullar

Trkiye'deki devlet okullar, resmi olarak hkmet tarafndan kayt altna alnm ve geici

korumadan faydalanan ilk ve ortaokul andaki btn Suriyeli rencilere aktr.31

2014/21 no.lu genelgeye gre, hkmete verilmi kimlik kartnn (yabanc tantma

belgesi) sunulmas halinde herhangi bir devlet okuluna kayt yaptrmak mmkn.32Okula

kayt yaptrmak cretsiz, ancak velilerden yl boyunca faaliyet gideri olarak ek para talep

edilebiliyor.33ehir merkezlerinde, genellikle yaanlan mahallede, yrme mesafesinde

okullar bulunuyor, krsal alanlarda ise devlet rencilere cretsiz ara ara salyor.34

2012 itibaryla, Trkiye'deki okullar 4+4+4 adyla anlan sistemle eitim veriyor: 12 yl

cretsiz zorunlu eitimin 4 yl ilk, 4 yl orta ve 4 yl lise eitiminden oluuyor. Ayrca,

renciler beinci snftan itibaren mesleki eitime (dini mesleki eitim de dahil)

kaydolabiliyor.35

28 UNICEF, Curriculum, Accreditation and Certification for Syrian Children in Syria, Turkey, Lebanon, Jordan, Iraq and Egypt, s.

48.

29nsan Haklar zleme rgt'nn UNICEF yetkilisiyle yapt grme, Ankara, 23 Haziran 2015; BMMYK, Turkey External

Update, 31 Mays 2015, http://www.unhcr.org.tr/uploads/root/may_external_update_2015.pdf (eriim tarihi 7 Eyll 2015).

30Milli Eitim Bakanl, Milli Eitim Uzman Yardmcs Selman Ik'tan nsan Haklar zleme rgt'ne gelen mektup, 18 Eyll 2015

312014/21 No.lu MEB Genelgesi, Madde 4.

322014/21 No.lu MEB Genelgesi, Madde 4(b).

33Snmaclar ve Gmenlerle Dayanma Dernei (SGDD), ok Amal Destek Merkezi ile yaplan grme, stanbul, 9

Haziran 2015. Trkiye'deki devlet ilkokullarnda kitap creti, Okul Aile Birlii aidat ve dier okul etkinliklerin cretlerinintalep edilmesine yasal olarak izin veriliyor. Dnya Bankas, User Fees in Primary Education, Temmuz 2004,

http://siteresources.worldbank.org/EDUCATION/Resources/278200-1099079877269/547664-

1099079993288/EFAcase_userfees.pdf (eriim tarihi 26 Ekim 2015), s. 28.

34nsan Haklar zleme rgt'nn Eitim Reform Giriimi direktr vekili Ik Tzn'le yapt e-posta yazmas, 5 Eyll 2015.

35 Andrew Finkel, Whats 4+4+4?, The New York Times, 23 Mart 2012,

http://latitude.blogs.nytimes.com/2012/03/23/turkeys-education-reform-bill-is-about-playing-politics-with-

pedagogy/?_r=0 (eriim tarihi 7 Eyll 2015)


20/67


2014-2015 eitim-retim ylnda Trkiye'nin devlet okullar sistemindeki ilk, orta ve

liselere toplam 36,655 Suriyeli renci kayt yaptrmt.36Bu say, Trkiye'nin toplam

renci nfusunun yzde 0.22sine tekabl ediyor.37Bir nceki eitim ylnda 7,875 olan

kaytl renci saysna kyasla grlen art, 2014/21 no.lu genelgenin etkisini ortaya

koyuyor.38Ancak yine de bu say, okul andaki Suriyeli mltecilerin ancak yzde altsn

tekil ediyor; yani, Suriyeli ocuklarn byk bir ounluu, teorik olarak Trkiye'de devlet

okullarna gidebilecekken, pratikte gitmiyorlar.

Trkiye'deki eitim sistemi olduka merkezi ve okullarn kendi balarna karar vererek

harcayabilecekleri, kendilerine tahsis edilmi zel bir denekleri yok.39Trkiye'deki bir

dnce kuruluu bu konuyla ilgili u deerlendirmede bulundu: okullarn Suriyeli

ocuklarn ihtiyalarn karlayabilecek zmleri bulma ve bunlar fonlama olanaklar

yok.40Trkiye'de Suriyeli mltecilerin en youn olduu gneydou illerinde41okullar[Suriyeliler gelmeden nce] kayt oranlar, retmen bana den renci says ve her

snfa den renci says gibi temel eitim gstergeleri balamnda zaten dezavantajl

konumdayd.42Bu alanlardaki kamu eitim hizmetleri, imdi Suriyeli renci aknyla kar

karya kalnd iin son derece zorlanyor.43

Geici eitim merkezleri

Geici eitim merkezleri, mlteci kamplarnn hem iinde hem dnda faaliyet gsteren,

Suriye mfredatna bal kalarak Arapa eitim veren ilk ve orta dereceli eitim

merkezleridir.44Uygulanan mfredat, Suriye'de kullanlan resmi mfredatla byk oranda

ayn; yalnz, iindeki Bear Esad ve ailesi ile Baaslk gibi konular ieren, Suriye

36Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.

37Milli Eitim Bakanl'na gre 2014-2015 ylnda Trkiyedeki okullarda kaytl 16,403,328 renci bulunuyordu. Veriler

Trkiye statistik Kurumu'nda mevcuttur, http://www.turkstat.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1018 (eriim tarihi 26 Ekim 2015).

38Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.

39

nsan Haklar zleme rgt'nn Eitim Reform Giriimi direktr vekili Ik Tzn'le yapt e-posta yazmas, 5 Eyll 2015.40a.g.e


Children and Youth in Turkey, s. 11.

42nsan Haklar zleme rgt'nn Eitim Reform Giriimi direktr vekili Ik Tzn'le yapt e-posta yazmas, 5 Eyll 2015.



442014/21 No.lu MEB Genelgesi, Madde 3.


21/67


hkmetini destekleyici referanslar kaldrlm.45Merkezi Trkiye'de bulunan Suriye Geici

Hkmeti Eitim Bakanl, sz konusu mfredat, MEB ile ibirlii iinde dzenliyor ve

datmn yapyor.462014 sonbaharnda MEB, kamplarn dndaki geici eitim

merkezlerini de, ulusal eitim sistemine dahil etmek zere kayt altna almaya balad.

Trkiye'deki niversiteler tarafndan tannmas ngrlen ve lisenin tamamlanmasyla

verilen bir Suriye denklik snav da ilk olarak MEB denetiminde, Haziran 2015'te

gerekletirildi. Bu snava katlmak iin yaklak 8,000 renci kayt oldu.47

Geici eitim merkezleri lkenin her yerinde yok; 81 ilin, zellikle Suriye nfusunun youn

olduu on dokuzunda bulunuyor.482014-2015 eitim ylnda kamplarda 34, kamplarn

dnda da 232 geici eitim merkezi faaliyet gsterdi. 2014-2015 ylnda geici eitim

merkezlerinin ilk ve orta blmlerine kayt yaptranlarn says kamplarda 74,097, kamp

dnda ise 101,257 oldu.49

Baz geici eitim merkezleri yereldeki resmi makamlarca iletilirken, dierleri yardm

dernekleri ve bireysel balar tarafndan kurularak yrtlyor.50Birounun yllk creti

440 TL-650 TL arasnda deiiyor ve ek olarak, ulam iin aylk 60 - 120 TL civarnda servis

creti isteniyor. Bunlar, birok aile iin karlanabilir rakamlar deil.51Dier geici eitim

merkezlerinin ar kalabalk olmas ya ocuklarn eitime eriimini kstlyor ya da aldklar

eitimin kalitesini dryor.52

45UNICEF, Curriculum, Accreditation, and Certification for Syrian Children in Syria, Turkey, Lebanon, Jordan, Iraq and Egypt,s.

43-44.

46nsan Haklar zleme rgt'nn Suriye Geici Hkmeti Eitim Bakan Yardmcs Dr. Abudrrahman al-Haj ile yapt

grme, stanbul, 8 Haziran 2015. Suriye Geici Hkmeti, Mart 2013'te teknik bir bakanlar kurulu oluturularak Trkiye'de

kuruldu. Nisan 2014'te Geici Hkmet Suriye'de ve komular olan be evsahibi lkedeki rencilerin yaad zorluklara

zm bulmakla grevlendirdii bir Eitim Bakan atad. Suriye Geici Hkmeti, Suriyeli rencilerin Snma lkelerinde

Karlatklar Engeller, 19 Mays 2014, http://syriaig.org/syr14/index.php/minstmenu/edu-mnu/1393-2014-05-19-07-01-20

(eriim tarihi 7 Eyll 2015)

47nsan Haklar zleme rgt'nn Suriye Geici Hkmeti Eitim Bakan Yardmcs Dr. Abudrrahman al-Haj ile yapt

grme, stanbul, 8 Haziran 2015.

48Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.49Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.

50UNICEF, Curriculum, Accreditation, and Certification for Syrian Children in Syria, Turkey, Lebanon, Jordan, Iraq and Egypt,

Mart 2015, s. 44.



52 a.g.e.; UNICEF, Curriculum, Accreditation, and Certification for Syrian Children in Syria, Turkey, Lebanon, Jordan, Iraq and

Egypt, s.46.


22/67


Yaygn Eitim Hizmetleri

Okul andaki ocuklardan bazlar camiler, kayt d geici eitim merkezleri veya hkmet

d kurulular tarafndan salanan yaygn eitim programlarna devam ediyor. Bu

hizmetlerden Trkiye apnda ka ocuun yararlandna dair kapsaml bir veri bulunmuyor.

Camilerdeki derslere giden ocuklarn velileri, bu tr programlarn tamamen Kur'an eitimine

younlatn ve genellikle cretsiz olduunu syledi.53Kayt altna alnmam veya MEB'in

koyduu standartlara uygun olmayan geici eitim merkezleri hibir ekilde akreditasyon

alamyor ve buralarda eitimlerini tamamlayan rencilere geerlilii kabul edilmi eitim

sertifikalar verilmiyor.54STKlarn destek merkezlerinde haftada bir veya iki gn ngilizce,

Arapa, Trke, bilgisayar, mzik ve benzeri konularda dersler veriliyor.55

Bu rapor iin grlen ailelerden , ocuklarn rgn eitim yerine mahalle

camilerindeki Kur'an kurslarna gnderiyordu. Bu kurslar Trkiye devletince denetlenmiyorve akredite olan ve denetlenen bir okulun yerini tutacak yeterlilikte deiller. 11 yandaki

Alaa, grmenin yapld srada, birka aydr bylesi bir kursa gidiyordu ve nsan Haklar

zleme rgt'ne unlar syledi:

Orada ders grmeyi ok sevmiyorum. Bize sadece hadis[Hazreti

Muhammed'in szleri ve davranlar] ezberletiyorlar, hepsi bu. Ben

derslerde iyiyim ama ok sklyorum. Arapa renmeyi seviyorum ama

sadece alfabeyi ve okuyup yazmasn reniyoruz. Dier konularda dersyapmay zledim.56

53nsan Haklar zleme rgt'nn Wafaa H. ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015; Abeer A. ile yapt grme,

stanbul, 9 haziran 2015; ve Ibrahim M. Ile yapt grme, stanbul, 10 Haziran 2015.

54nsan Haklar zleme rgt'nn Milli Eitim Bakanl Milli Eitim Uzman Yardmcs Selman Ik'la yapt grme,

Ankara, 22 Haziran 2015.

55nsan Haklar zleme rgt'nn ASAM ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015; ASAM ile yapt grme, Gaziantep,

17 Haziran 2015; Mercy Corps ile yapt grme, Gaziantep, 17 Haziran 2015.

56nsan Haklar zleme rgt'nn Alaa W. Ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015.


23/67


II. Eitim nndeki Engeller

Ekim 2015 itibariyle, Trkiye'deki 5-17 ya arasndaki Suriyeli mlteci ocuk nfusu

yaklak 708,000'di.57

2014-2015 eitim dneminde Trkiye hkmetinin idaresindeki 25kampta yaayan okul andaki ocuklarn yaklak yzde 90' okula kayt yaptrmssa

da,58kamplardaki ocuk says, okul andaki Suriyeli ocuk nfusunun sadece yzde

13'n tekil ediyor.59Kamplarn dnda yaayan Suriyeli mlteci ocuklarn eitim

durumu olduka kt: 2014-2015 eitim ylnda geici eitim merkezlerine ve devlet

okullarna kayt olma oran yzde 25 olarak tahmin ediliyor.60

Trkiye Suriyeli mltecilerin devlet okullarna gitmesini hukuken mmkn klarak ve

Suriyeliler iin oluturulan geici eitim merkezlerine olur vererek Suriyeli mlteci

ocuklarn eitim haklarn kullanmalarna ynelik nemli admlar att.

Ancak, hukuki engellerin kaldrlmas sadece ilk adm. Uygulamada Suriyeli ocuklarn

okula gitmesinin nnde daha birok engel var. Birok anne baba ve ocuk nsan Haklar

zleme rgt'ne Trkiye'nin garanti altna ald cretsiz eitim olanandan, ekonomik

zorluklar yznden ocuklarn alma hayatna atlmas, Trke engeli ve toplumsal uyum

konusundaki zorluklar sebebiyle faydalanamadn syledi. Milli Eitim Bakanl Ocak

2016'ya kadar 270,000 Suriyeli ocuun okula gitmesini ve bu saynn 2015-2016 eitim

57 Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii, Syria Regional Refugee Response, Turkey,

http://data.unhcr.org/syrianrefugees/country.php?id=224, son gncelleme 2 Ekim 2015 (eriim tarihi 26 Ekim 2015). 2 Ekim

itibaryla Trkiye'de kaytl Suriyeli mlteci says 2,072,290'd ve bu nfusun yzde 34.2'si 5-17 ya grubu ocuktu.

58 Austos 2015 itibaryla Trkiye'deki mlteci kamplarnda 262,134 Suriyeli mlteci yayordu. ileri Bakanl G daresi

Genel Mdrl, The Numbers of Syrians Were Announced to the Public,, 20 Austos 2015,

http://www.goc.gov.tr/icerik6/the-numbers-of-syrians-were-announced-to-the-public_914_1015_8849_icerik (eriim tarihi 2

Eyll 2015). BMMYK'nn Trkiye'deki Suriyeli mltecilerin yzde 34'nn 5-17 ya grubu olduu bilgisini kullanarak ve busaynn kamplarda ve kamplarn dnda yaayanlar eit oranda temsil edildii varsaymndan hareket ederek kamplardaki

yaklak 90,000 ocuun okul yanda olduu sylenebilir.Milli Eitim Bakanl'na gre 2014-2015 retim ylnda

kamplardaki 82,422 Suriyeli ocuk okula gitmitir ve bu rakam kamplardaki okul andaki ocuklarn toplamnn yaklak

yzde 90'na tekabl etmektedir. Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.

59 Trkiye'de kaytl toplam 2.072,290 Suriyeli mlteciden kamplarda yaayan yaklak 262,000 kii toplam nfusun yzde

13'n temsil etmektedir.

60 2014-2015'te kamplarn dnda okullara kayt yaptran ocuk says 137,912. Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.


24/67


yl sonunda 370,000 Suriyeli renciye ulamasn hedeflediklerini aklad.61Aada dile

getirilen engellerin kaldrlmas bu hedeflere ulamak iin ok nemlidir.

Mersin'de yaayan drt ocuk annesi Fatima nsan Haklar zleme rgt'ne 9 ve 11

yalarndaki iki olunun okula gitmeme sebeplerini u szlerle anlatt: ne nasl kayt

yaptracamz hakknda herhangi bir bilgimiz var ne de okula gitmelerine izin olup

olmadn biliyoruz. Ayrca, artk almaya da baladlar. Fatima, kocasnn alma izni

olmad iin, yasad olarak ve alma izni olan i arkadalarndan ok daha dk

cretle altn syledi. Kocasnn kazancnn ancak geinmelerine ve sigortal

olmadklar iin salk masraflarna yettiini, oullarnn bu nedenle altn ifade etti.62

nsan Haklar zleme rgt'nin grt 13 yandaki Ali okula gitmeyi Halep

krsalndaki okulu bombalandnda braktn syledi. Trkiye'ye Mays 2014'te gelen Ali

okula kayt olmam. Ali nceleri okula gitmemize izin verilmiyordu nk ikamet iznimiz

yoktu. Artk Yabanc Tantma Belgemiz var ve ben okula gitmek istiyorum ama orada hibir

ey anlamayacam. Trkem iyi deil ve benim iin ok zor olacak63derken, babas da

Ayrca bu blgede Suriyelilere kar bir gerilim ve ayrmclk var; ocuklarmzla kavga

etmelerini istemiyoruz diye ekledi.64

ocuklar okula gitmeyen ailelerin ounluu ocuklarn geici eitim merkezlerine

gndermeyi tercih edeceklerini, ama bu mmkn olmazsa devlet okuluna da gndermeye

raz olduklarn syledi. Hatta, bir gn Suriye'ye geri dnmeyi planladklar iin Trke

eitimin faydasz olduunu syleyen veliler bile mmkn olsa ocuklarn devlet okuluna

kayt yaptracaklarn, bugne dek bunu, kayt iin ikamet izni gerektiini dndkleri iin

veya lisanla ilgili endieleri yznden yapmadklarn ifade ettiler.65Benzer bir ekilde,

2014 ylnda lkenin gneydousunda Suriyeli mltecilerin eitimle ilgili ihtiyalarn

61 Dasha Afanasieva ve mit Bekta, No School for 400,000 Syrian Refugee Children in Turkey Official, Reuters, 2 Ekim2015, http://uk.reuters.com/article/2015/10/02/uk-mideast-crisis-turkey-education-idUKKCN0RW1WK20151002 (eriim


62nsan Haklar zleme rgt'nn Fatima A. ile yapt grme, Mersin, 20 Haziran 2015.

63nsan Haklar zleme rgt'nn Ali N. ile yapt grme, 15 Haziran 2015.

64nsan Haklar zleme rgt'nn Nawrus A. ile yapt grme, 15 Haziran 2015.

65 nsan Haklar zleme rgt'nn Khulood A. ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran, 2015 ve Nisreen M. ile yapt

grme, Gaziantep, 18 Haziran 2015


25/67


belirlemek amacyla yaplan bir aratrmada, yetikin katlmclarn yzde 80'inin mmkn

olursa ocuklarn devlet okullarna gndereceklerini syledii tespit edilmiti.66

Bu rapor iin grlen 50 hane halkndan 32'si, ekonomik koullar, gerek devlet

okullarna, gerek geici eitim merkezlerine eriimlerinin nndeki esas engel ya da

kararlarn etkileyecek byklkte bir zorluk olarak tanmlad. Devlet okullarna gitmenin

nndeki temel engel ya da zorluk olarak 20 aile lisan meselesini gsterirken, 17 aile ise

Trkiyeli ocuklarla toplumsal uyumu bir sorun olarak tanmlad. 11 ailenin nasl kayt

yaptracana dair hibir fikri yoktu veya kayt iin ne gerektii konusundaki bilgileri

yanlt. 4 aile, 2014/21 no.lu genelge kmadan nce en az bir kez okula kayt yaptrmak

isteyip reddedildiini ve sonrasnda tekrar denemediklerini sylerken, 5 aile ise

yaknlarnda geici eitim merkezi bulunmad iin bir Suriye okuluna kayt

yaptramadklarn anlatt.

Dil

Suriyeli Trkmenlerin dndaki Suriyeli mlteci ailelerin ou Trkiyeye gelirken hi

Trke bilmiyordu. Bu rapor iin grlen veliler, ocuklar, STK temsilcileri ve dier

paydalar sklkla devlet okullarna gitmenin nndeki nemli engellerden birinin dil

bilmeme olduunu ifade etti. Bu rapor iin grlen 50 hane halkndan sekizi

ocuklarnn devlet okullarna gitmemelerinin birincil sebebi olarak dil sorununu

gsterirken 12 hane halk da dil bilmemeyi, ocuklarn okula gitmemeleri veya okulda

yaadklaryla ilgili nemli bir zorluk olarak tanmlad.

Bu sorunun kiiyi ne kadar etkilediinin, ka yanda olduuyla yakndan ilikili olduu

anlalyor.67Devlet okulunda alan bir retmen kendi okulunda yapt gzlemi nsan

Haklar zleme rgtne yle aktard:

Trkiye'nin devlet okullarna en kolay uyum salayanlar kk ocuklar oluyor

nk Trkeyi ok hzl reniyorlar. Ancak, drdnc, beinci snf sz konusu

66YUVA Dernei, Educational Needs Assessment for Urban Syrian Refugees in Turkey, Eyll 2014,

https://data.unhcr.org/syrianrefugees/download.php?id=7898 (eriim tarihi 25 Ekim 2015), s. 5.

67 Mays 2015'te BMMYK Trkiyedeki devlet okullarnda kaytl 30,000 Suriyeli rencinin ounluunun 1-4. snflara kayt

olduunu belirtti. Bunun sebebi daha kk yataki ocuklarn yabanc bir dili renmeye daha kolay adapte olmalar.

BMMYK, Turkey External Update, 31 Mays 2015, http://www.unhcr.org.tr/uploads/root/may_external_update_2015.pdf

(eriim tarihi 7 Eyll 2015), s. 3. Bu deerlendirme nsan Haklar zleme rgt'nn yapt grmelerle de dorulanmtr

dilin bir engel veya zorluk oluturduunu syleyen ocuklar esas olarak 13 ve st yalardaki ocuklard.


26/67


olduunda bu ok daha zor. Okulda ok az yaa byk Suriyeli ocuun olmasnn

sebebi bu.68

Aileler de daha kk ocuklarn Trkeyi daha hzl rendiini ve bu sayede, uyum

dneminde ders ve devlerle urarken bunun akademik sonularnn daha hafifolduunu belirtiyorlar.69

Snmac ve Gmenlerle Dayanma Dernei (SGDD) stanbulda yaayan mltecilere

ynelik ok amal bir destek merkezi iletiyor. Bir SGDD alan nsan Haklar zleme

rgtne, merkezin hizmetlerinden faydalanan ailelerin eitim seviyelerini yakndan

izlediklerini ve kayt yaptrmada dil engelinin nemli olduunu kaydettiklerini syledi:

Aileleri, ocuklarn okuldan almamalar iin tevik ediyoruz. ocuklar okuldan

alrlarsa da, sebebi ya dil engeli yznden okulda bir ey renememeleri ya da

ekonomik zorluklar oluyor.70

Dil Desteinin veya Hzlandrlm Dil Kurslarnn Eksiklii

Dil engelinin, Suriyeli rencilerin devlet okullarna gidebilmelerinin zerindeki etkisi

dikkate deer. Bir raporda belirtildii gibi, mlteci genlerin ve ocuklarn, eitim dilinin

Trke olduu devlet okullarna gidebilmeleri iin zel okur yazarlk programlar ve telafi

dersleri [yaplmas] son derece acil bir ihtiya.71

Her ne kadar bir Milli Eitim Bakanl yetkilisi Haziran 2015te nsan Haklar zleme

rgtne, bakanln geici koruma kapsamna giren kiiler iin hzlandrlm dil

program gelitirmenin ilk admlarn attn sylediyse de, halihazrda Trkiyenin devlet

okullarnda anadili Trke olmayanlar iin dzenlenmi rgn veya sistematik herhangi bir

destek mevcut deil.72 Bakanlk Eyll 2015te birinci snflar iin dil kartlar ve etkinlikler

68 nsan Haklar zleme rgt'nn devlet ilkokulu retmeniyle yapt grme, stanbul, 11 Haziran 2015.

69 nsan Haklar zleme rgt'nn Haysam M. ile yapt grme, zmir, 14 haziran 2015, Rana H. ile yapt grme,stanbul, 8 Haziran 2015 ve Hussein M. ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015.

70 nsan Haklar zleme rgt'nn ASAM ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015.

71Dawn Chatty, Hashem Ahmadzadeh, Metin orabatr, Jalal Al Husseini, Leen Hashem, Sarah Wahby, Oksford niversitesi

Mlteci almalar Merkezi, Ensuring Quality Education for Young Refugees from Syria (12-25 Years): A Mapping Exercise,

19 Eyll 2014, http://www.rsc.ox.ac.uk/files/publications/other/rr-syria-youth-education-2014.pdf (eriim tarihi 25 Ekim

2015), s. 58.

72 nsan Haklar zleme rgt'nn Selman Ik ile yapt grme, Ankara, 22 Haziran 2015.


27/67


seti gelitirildiini ve daha ileri dzeydeki eitim malzemelerinin gelitirilmesine

nmzdeki iki ay iinde balayacan dorulad.73 Benzer ekilde, BMMYK, UNICEF ve

ulusal kurumlar arasnda bir ortaklk olan Trkiye Birlemi Milletler Blgesel Mlteci ve

Dayankllk Plan, eitim sektrnde Nisan-Mays-Haziran 2015 dnemi iin yapt

gncellemede unu ylemektedir:

[m]lteci ocuklarn ulusal sisteme yerletirilmesine ynelik mevcut

abalar, mltecilere Trkeyi yabanc dil olarak retmek iin etim

materyalleri ve kapasitenin salanmas yoluyla arttrlacak.74

Bu tr programlara acil ihtiya var. Bir ilkokul retmeni nsan Haklar zleme rgtne

okullarn bu tr giriimleri kendilerinin gelitirmesinin ok mmkn olmadn nk

retimi kendilerinin stlenmesi halinde Bakanln retmenlere fazla mesai demesigerekeceini syledi.75STKlara ait mltecilere destek merkezlerinde ocuklar iin, kstl da

olsa Trke dil dersleri bulunuyor ama bu hizmetlerden ancak bylesi merkezlerin

bulunduu stanbul ve Gaziantep gibi ehirlerde yaayan aileler faydalanabiliyor.76Ayrca,

nsan Haklar zleme rgtnn bu rapor iin grt ailelerin birou bu tr

programlarn varlndan haberdar deildi.

Milli Eitim Bakanl, Trkiye vatandalarna Hayat Boyu renme Mdrl araclyla

okuma yazma ve dil kurslar sunuyor77ancak ne ilgili ynetmelikte ne de MEB

genelgesinde bu kurslara geici koruma kapsamndakilerin de katlabileceine ilikin ak

bir bir ifade yer almyor. Kald ki, nsan Haklar zleme rgtnn grt ailelerden

yalnzca birinin bu kurslarn varlndan haberi vard.

73 Ik'tan gelen mektup, 18 Eyll 2015.

74 BM Blgesel Mlteci ve Dayankllk Plan, Turkey: 3RP Monthly Update April 2015: Education, Nisan 2015,

http://reliefweb.int/report/turkey/turkey-3rp-monthly-update-april-2015-education (eriim tarihi 25 Ekim 2015), Turkey: 3RP

Monthly Update May 2015: Education, Mays 2015, http://reliefweb.int/report/turkey/turkey-3rp-monthly-update-may-

2015-education (eriim tarihi 25 Ekim 2015), ve Turkey: 3RP Monthly Update June 2015: Education, Haziran 2015

http://reliefweb.int/report/turkey/turkey-3rp-monthly-update-june-2015-education (eriim tarihi 25 Ekim 2015).75nsan Haklar zleme rgt'nn bir devlet ilkokulu retmeniyle yapt grme, stanbul, 11 Haziran 2015.

76nsan Haklar zleme rgt'nn ASAM ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015, Suriye Eitim Komisyonu ile yapt

grme, stanbul, 12 Haziran 2015, ASAM ile yapt grme, Gaziantep, 17 haziran 2015 ve Mercy Corps ile yapt

grme, Gaziantep, 17 Haziran 2015.

77Birlemi Milletler Eitim Bilim ve Kltr rgt (UNESCO), Functional Adult Literacy and Womens Support Programme,

Country Profile: Turkey, tarihsiz, http://www.unesco.org/uil/litbase/?menu=4&programme=141 (eriim tarihi 25 Ekim

2015).


28/67


40 yandaki Aisha, 11 yandaki olu Muhammedi ve 13 yandaki kz Barfeeni birka ay

boyunca zmirdeki bir ilkokuldaki haftada saatlik Trke okuma yazma kursuna

gnderdiini syledi. Dier renciler okuma yazmas olmayan daha yal Trkiyeli

kadnlard, bizimkiler snftaki tek ocuktu. Biz bu kurstan komularmz sayesinde

haberdar olduk dedi.78

Aslen Halepli olan 42 yanda, alt ocuk babas Omar nsan Haklar zleme rgtne,

ailece yaadklar zmirde ocuklarnn okula gitmediini syledi. ocuklarn eitim

grmesini nemsemesine ramen ilk nce Trke dersiyle balamazlarsa onlar Trkiye

devlet okuluna gndermenin bir faydas olduuna inanmyordu.79

20 yandaki Jabber de Suriyede askere alnmak istemedii iin dul annesi ve kk

kardeleriyle Kamldan katn anlatt. Kendisiyle Turgutluda gren nsan Haklar

zleme rgtne 14 ve 13 yalarndaki erkek kardelerinin altklar iin yannda

olmadn syledi. Olanlarn okulda olmamalarnn en byk sebebi Trke

bilmemeleri. Yaknda Suriyeye dnmeyi planlyoruz nk burada hayat ok zor.80

Trkiyede devlet okullarna kaydolabilmi Suriyeli renciler iin bile dil engeli nemli bir

sorun. 13 yandaki Omar 2012 sonunda ailesiyle birlikte amdan stanbula geldiinde

beinci snfa gidiyormu. Birok Suriyeli mlteci ailenin aksine, Omarn ailesinin oturma

izni varm ve bu sayede hemen bir devlet okuluna, kendi okuduuna denk snfa kayt

yaptrabilmi. Ancak bir yandan yeni evresine almaya abalarken bir yandan da yeni birdil renmeye alyormu. Omar, Trkeyi zor konutuu iin snf arkadalarnn

kendisiyle sk sk dalga getiklerini anlatt. Annesi Ranan nsan Haklar zleme rgtne

anlattklar ise yleydi:

Her sabah alayarak okula gitmek istemediini sylyordu. Omarn devlet

okulundaki retmenlerinden biri bana Omar Trke bilmedii iin, onu

okula gndermemin anlamsz olduunu syledi. retmen bana, ie

yarayabileceini dnd bir dil kursundan sz etti ama oras da

78nsan Haklar zleme rgt'nn Aisha A. ile yapt grme, zmir, 13 Haziran 2015.

79nsan Haklar zleme rgt'nn Omar A. ile yapt grme, zmir, 13 Haziran 2015.

80 nsan Haklar zleme rgt'nn Jabber H. ile yapt grme, Turgutlu, 15 Haziran 2015.


29/67


yalnzca niversite rencilerini kabul ediyormu. Etraftan aratrdk ama

ocuklara Trke retecek baka bir yer bulamadk.81

Omar ertesi sene Suriyeliler iin geici eitim merkezine kaydolabilmi ama akranlarnn

birou onun kadar ansl deil. 16 yandaki Rasha nsan Haklar zleme rgtneAustos 2013te Suriyenin Kaml ilesinden zmire ilk geldiklerinde, mahallelerindeki

devlet okuluna kayt olmak istediinde bunu reddettiklerini syledi. Bir yl sonra, MEBin

2014/21 no.lu genelgesinin yaynlanmasnn ardndan tekrar okula kaydolmaya alan

Rashaya, okul idaresi kayt olabileceini ama kaydn yatlar gibi onuncu snfa

yaptrmas gerektiini sylemi.

Trke bilmediim iin bu durum benim iin ok zordu. Sekizinci snfa

kaydolabilir miyim diye sorduk ama okul mdr hayr dedi. Dil engeliokula gitmemi imkanszlatrd.

Rasha Suriyedeyken okula gitmeyi seviyormu. Artk okula gidemiyorum, bu ok fena. Bu

duruma almak ok zor. Ara sra ie gidiyorum, ablamlar gitmediinde onlarn yerine

fabrikada alyorum. Geleceimi hayal ettiimde hibir ey grmyorum.82

Snfa Yerletirmelerde Esnek Davranlmamas

Dil engeline ek olarak, dil bilgisi kstl olan ve sk sk grld gibi son birka yl okula

gidememi Suriyeli renciler sz konusu olduunda, bu rencilerin Trkiye sistemine

kaydedilmelerine ilikin kapsayc kurallarn bulunmamas da sorunu derinletiriyor. Hane

halklaryla yaplan grmeler srasnda hazr bulunan okul andaki 113 ocuun,

savan balamasndan bu yana yaadklar okul kayb ortalama iki yl. nsan Haklar

zleme rgtnn grt 11 ocuk, Trke bilgilerinin yetersiz olmas sebebiyle veya

okula gitmedikleri seneler dikkate alnarak, devlet okullarndaki yatlarndan birka yl

kk snflara kaydedilmiken 8 ocuun gittikleri okul tarafndan yalarna uygun

snflara yerletirildii belirtildi. ocuklarla yaplan grmeler bu uygulamann zellikle

yaa daha byk ocuklar baarszla mahkum ettiini ve aslnda eitimlerine devametmek isteyen bazlar iin de nemli bir caydrc unsur olduunu gstermitir.

81nsan Haklar zleme rgt'nn Rana H. ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015.

82nsan Haklar zleme rgt'nn Rasha H. ile yapt grme, zmir, 13 Haziran 2015.


30/67


Samir ve Mohammed

11 yandaki Samir ve 7 yandaki Mohammed zmirde yaayan iki karde. Samir

okula gitmiyor; onun yerine gnlerini babasyla beraber bir ayakkab atlyesinde, tmgn asgari cretin altnda bir maala alarak geiriyor.83Mahallelerindeki devlet

okulunda birinci snf bitiren Mohammed ise hem akademik hem de sosyal anlamda

son derece baarl.

Bu iki kardein hikayesi Suriyelilerin rgn eitime kayt yaptrmalarn etkileyen

unsurlar ve tedbirlerin etkin biimde uygulanmasnn okula gitmeyen Suriyeli

ocuklar iin nasl nemli bir fark yarattn ortaya koyuyor.

Ailenin anlatmna gre, Samir ve Mohammed 2013 balarnda, hayatlar sava

yznden artk ekilmez hale gelince anne babalaryla birlikte Halep'ten kamlar. lk

olarak gittikleri Beyrut'ta ocuklar ar kalabalk yznden okula gidememi. 2014'te

aile akrabalarnn yaad zmir'e gemi. Yabanc Tantma Belgelerini aldktan sonra,

sorumlu bir anne baba olarak ocuklarn o Eyll okula kaydettirmeye gitmiler. Okul

yrme mesafesindeymi, cretsizmi ve iki ocuun da kaydn yapm ancak, okul

grevlileri Samir'i beinci, Mohammed'i birinci snfa yerletirmiler.

Mohammed ok kk olduu iin yeni evresine ve yeni bir dile kolayca alm.Ailesi nsan Haklar zleme rgt aratrmacsna Mohammed'in 2014-2015 eitim yl

karnesini gsterdi. Karnedeki tm notlar mkemmeldi. Snfndaki tek Suriyeli o

olmasna ramen Mohammed yle konutu:

Okulu seviyorum retmenim ve arkadalarm iyi. ok nazik ve

saygllar. Trke konuuyorum, henz mkemmel deil ama

reniyorum. Okulu bitirip bir gn retmen olmak istiyorum. Babam

83nsan Haklar zleme rgt'nn Mohammed M., Samir M. ve Abu Mohammed ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015. 1

Temmuz 2015 itibariyla Trkiye'de asgari cret ayda 1000 TL idi. Grmelerin yapld tarihlerde asgari cret 949 TL idi.

Minimum Wage to Increase 6+6 Percent in 2015, Daily Sabah, 30 Aralk 2014,

http://www.dailysabah.com/economy/2014/12/30/labor-minister-reveals-minimum-wage (eriim tarihi 16 Eyll 2015).


31/67


ok baarl olduumu ve Trke'yi iyice rendiimde ok daha iyisini

yapacam sylyor.84

Samir ise, Mohammed'in aksine, okula baladnda ok az Trke biliyormu. O,dersleri takip etmenin imkansz olduunu anlatt..

Suriye'de ancak ikinci snf bitirmitim. Halep'teki okulum

bombaland iin nc snfa gidemedim. Lbnan'da da okula

gitmedim... Burada okula kaydolduumda, dil problemi yznden

okuldan hi faydalanamadm. Kendimi dlanm hissettim. Dier

ocuklar benimle alay ediyorlard ama ne dediklerini anlamyordum.

retmenim bana kar iyiydi ama birbirimizle anlaamadmz iin

sklyor, usanyordu.85

Samir'in babasna gre Okuldan onu daha alt snfa koymalarn istedik. Ya ve boyu

posu yznden daha kk bir snfta okumasna izin vermelerinin mmkn

olmadn sylediler. Trke'nin Araplar iin ne kadar zor olduunu anlatmaya

altk ama hayr dediler. [bir zm bulmak] umurlarnda deildi.86Bir hafta sonra

Samir artk okula gitmek istemediini sylemi.

Samir ve Mohammed'in babas Devlet okullar ocuklarmz okula gnderipgndermediimizle ilgilenmiyor. Samir okulu braktktan sonra arayp soran bile

olmad dedi. Aratrmayla ilgili kstlardan dolay nsan Haklar zleme rgt

Samir'in okuluyla irtibata geip olaylarla ilgili okulun bak asn renemedi.

Ancak, babann ifadeleri doruysa; okulun Samir'in koullarna cevap verebilecek

sorumlulukta hareket etmediini ve Milli Eitim Bakanlnn okul ynetimleri....

uyum zorluu ekenlere gerekli destek ve yardm salayacaktr artna uygun

davranmam olduunu sylenebilir.87

84nsan Haklar zleme rgt'nn Mohammed M. ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015.

85nsan Haklar zleme rgt'nn Samir M. ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015.

86nsan Haklar zleme rgt'nn Abu Samir ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015

87Milli Eitim Bakanl 2014/21 nolu Genelgesi, Madde. 6(), genelgenin gayri resmi evirisi nsan Haklar zleme rgt'nn

arivinde mevcuttur.


32/67


Ege'de bir ile olan Turgutlu'da yaayan Suriyeli bir ailenin anlattklar, Samir ve

Mohammed'in yaadklaryla artc bir benzerlik gsteriyor. Homs'tan gelen ocuk

annesi Fatima nsan Haklar zleme rgt'ne 8 yandaki kz Abeer'in yerel devlet

okulunda okuduunu ve Haziran 2015'te birinci snf bitirdiini syledi:

Abeer bu sene snfn en baarl rencilerinden biriydi. Yatlarndan bir

yl geride ama gittii ilkokul [Eyll 2014'te kayt yaptrdmzda] yandan

bir alt snfa kaydolmasna izin verdi.88

Ancak, yerel ortaokul farkl bir politika uygulam. Fatima, ayn dnemde 16 yandaki kz

Loreen'i de kaydettirmek iin okula gittiinde, mdr kendi yatlaryla ayn snfta

okumas gerekir, bir alt snfa gidemez, istisna yapamam demi. Oysa Loreen,

Homs'tayken, blge youn bombardman altnda olduu iin yedinci snfta okulu brakmve hi Trke bilmiyormu.

Annesi, Dil [bilmeyince] dersi anlamak imkansz. Okuldan dil konusunda yardm istedim

ama bana byle bir eyin olmadn sylediler dedi. Loreen, yann gerektirdii snfta

okumann, stesinden gelemeyecei bir zorluk olduu dnd iin kayt yaptrmam.

Annesi yklm:

Suriye'de okulda ok baarlyd ve bir anne olarak bu olanlardan dolaykendimi ok kt hissediyorum. Btn bir nesil yok ediliyor. [Kendini]

engellenmi hissediyor... Loreen en ok eitimine devam edemedii iin

zld.

Annesinin sylediine gre, Loreen'in grmeye katlmama sebebi artk tam zamanl

olarak bir kuru meyve fabrikasnda almasyd..89

Dier destek biimlerinin yansra, snf belirleme konusunda daha incelikli bir yaklambenimsendii takdirde Trkiye'de devlet okullarna giden Suriyeli ocuklarn says ve

eitim kalitesi artabilir.

88nsan Haklar zleme rgt'nn Fatima A. ile yapt grme e, Turgutlu, 16 Haziran 2015.

89nsan Haklar zleme rgt'nn Fatima ve Abeer A. ile yapt grme, Turgutlu, 16 Haziran 2015.


33/67


BMMYK Orta Avrupa birimi, Eitim Bakanlklarna mlteci ocuklarn snf tespiti iin dil

becerilerini, akademik yeterliliklerini ve gemi eitim hayatlarn [ve] rencinin yan90

dikkate alan ynergeler hazrlamas tavsiyesinde bulunmutur. Her ne kadar bir

rencinin, bulunduu lkenin dilini konuabilmesi dikkate alnmas gereken bir unsur

olsa da, bu tek kriter olmamaldr ve Samir ve Loreen'in yaadklarndan, Suriyeli

rencilerin dil seviyelerini telafi etmek iin devlet okullarnda bir alt snfa

yerletirmelerinin genel bir uygulama olarak benimsenmesi gerektii gibi bir mesaj da

kmaz. Zira stanbul'daki bir STK'nn da dikkat ektii gibi Daha alt bir snfa

yerletirilmek renciyi psikolojik ve sosyolojik olarak zorlayan bir faktr de olabilir ve

okula gitmemek iin bir sebebe dnebilir.91Bunun yerine, rencinin hangi snfa

yerletirileceine dair kararlar, ilgili unsurlar zenle dikkate alarak, her bir renci iin ayr

ayr verilmelidir. Baz renciler iin, her ey gznne alndnda, birka snf geriden

balamak daha faydal olabilir.

14 yandaki Rawan ailesiyle birlikte Ekim 2013'te Halep'ten kat ve Haziran 2015'te nsan

Haklar zleme rgt'yle grtnde, stanbul'daki bir Suriye geici eitim merkezinin

drdnc snfn yeni bitirmiti. Geici eitim merkezi drt snf geriden balamasna izin

vermiti nk Rawan drt yldr okula gitmiyordu - iki yl, Suriye'de yaadklar yer

bombaland iin ve iki yl da Trkiye'de maddi imkanszlklar yznden. Nihayet bireysel

bir badan gelen maddi destek sayesinde Ocak 2015'ten itibaren okula gitmeye

balamt. Her ne kadar snf arkadalarndan yaa byk olmak balarda zor geldiysede, sonunda uyum salayabilmi:

Hepsinden ok daha byk olduum iin dier ocuklar benimle alay

ediyordu. Her gn eve gelince alyordum. Ama sonra yksek notlar almaya

baladm, okula gittiim iin mutluyum.92

90BMMYK, Improving Access to Education for Asylum-Seeker, Refugee Children and Adolescents in Central Europe, Temmuz

2011, http://www.unhcr-

centraleurope.org/_assets/files/content/what_we_do/_pdf_en/education_of_refugee_children/UNHCR-

Access_to_Education-screen_final.pdf (eriim tarihi 7 Eyll 2015).

91nsan Haklar zleme rgt'nn ASAM ile yapt grme, stanbul, 9 Haziran 2015.

92nsan Haklar zleme rgt'nn Rawan B. ile yapt grme, stanbul, 10 Haziran 2015.


34/67


10 yandaki Sara, Suriye'de ve Trkiye'deki ilk ylnda kard eitimi telafi etmenin yan

sra Trke bilgisinin azl sebebiyle de mahallesindeki devlet okulunun ikinci snfna

kaydedilmi. Snf arkadalarndan iki ya byk olmasna ve snfndaki tek Suriyeli olmasna

ramen, nsan Haklar zleme rgt'ne okulun genel olarak iyi gittiini syledi.

Seneyi, snfmn ncs ve tm ikinci snflar arasnda beinci olarak bitirdim.

retmenim ok iyiydi ve birbirimizi ok seviyorduk. Snf arkadalarmn hepsiyle

dost olmutum. Trkeyi abuk rendim ve bence imdi Trklerden bile iyi

konuuyorum! Yeniden okula gitmeyi drt gzle bekliyorum. Yaz tatili daha bu ay

balad ama ben imdiden gelecek sene iin okul antam hazrladm bile.93

Ekonomik Zorluklar

nsan Haklar zleme rgt'nn grt bir ok aile iin maddi zorluklar bir ocuun okulagidip gidemeyeceini belirleyen nemli bir unsur. Devlet okullar cretsiz olsa da, ekonomik

anlamda dezavantajl olan Suriyeli ailelerin kararn etkileyebilecek okul malzemeleri,

etkinlik cretleri ve okul aile birlii aidatlar gibi- baka eitim masraflar oluyor.94

ocuk Haklar Komitesi, eitimle ilgili bu tr gizli masraflarla ilgili kaygsn daha nce

ifade etmiti.95Dil, toplumsal uyum sorunlar veya baka sebeplerle devlet okullarna

gidemeyen aileler iin, alternatif olabilecek geici eitim merkezleri ise, eitim creti ve

ulam masraflar yznden sz konusu olamyor.

Gaziantep'te yaayan, drt ocuklu dul bir kadn olan 28 yandaki Nisreen nsan Haklar

zleme rgt'ne Paramz yok; o yzden kk ocuum okula gitmiyor. Buraya en

yakn olan [geici eitim merkezi] ok pahal: her ocuk iin ayda 60 TL ulam creti

93nsan Haklar zleme rgt'nn Sara H. ile yapt grme, Turgutlu, 16 Haziran 2015.

94Ek malzemelerin finansman iin velilerden katk, okul aile birlikleri araclyla alnabilir. Ekonomik birlii ve Kalknma

Tekilat (OECD), Education Policy Outlook: Turkey, Ekim 2013,

http://www.oecd.org/edu/EDUCATION%20POLICY%20OUTLOOK%20TURKEY_EN.pdf (eriim tarihi 12 Austos 2015), s. 17.

zmir'de yaayan iki aile nsan Haklar zleme rgt'ne, ocuklarn devlet okullarna kaydettirirken idareye ekstradan okul

etkinlikleri creti verdiklerini sylediler. nsan Haklar zleme rgt'nin Widaat S. ile yapt grme, zmir, 13 Haziran

2015 vr Haysam S. ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015. stanbul'da bir veli, kznn gittii devlet ilkokulundaki btn

ailelerin okulun verdii yemek iin ayda 100 TL vermeleri gerektiini anlatt. nsan haklar zleme rgt'nn Khulood A. ile

yapt grme, stanbul, 11 Haziran 2015.

95BM ocuk Haklar Komitesi, Consideration of Reports Submitted by States Parties under Article 44 of the Convention:

Concluding Observations, Turkey, (Szlemenin 44. Maddesi uyarnca Taraf Devletlerin Sunduu Raporlarn

Deerlendirilmesi: Nihai Gzlemler, Trkiye) 20 Temmuz 2012, CRC/C/TUR/CO-2-3,

http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/co/CRC_C_TUR_CO_2-3.pdf (eriim tarihi 26 Ekim 2015), para. 58.


35/67


vermek gerekiyor. Bunu deyemeyiz. Byk olum araba tamircisinde alyor ama 225 TL

kira veriyoruz dedi.96

Um Mohammed, en kk olu Bara (15) ile Gaziantep'te yayor. Suriye'deyken olunun 7.

snf bitirdiini syleyen Um Muhammed nsan Haklar zleme rgt'ne unlar anlatt:

atmalar baladktan sonra [okula] gitmesinin gvenli olmadn

dndmz iin Suriye'de iki sene kaybetti. Sonra, bir bombardmanda

kocam lnce 2014'de Ramazan'n birinci gn yryerek Trkiye'ye geldik.

Bara alt yerde araba ykyor; okulu brakt ilk gnlerde okulda olmay

ok zledii iin alard. imdi ne zaman [akranlarn] okulda grse, onlara

zendii iin zlyor... ok yazk onun da okulda olmas lazm ama onun

yerine alyor ve haftada 60-100 TL aras para kazanyor.97

Um Mohammed'in torunu da Gaziantep'te yayor ve onlar da okula gitmiyorlar. Gleri

yetmiyor. 11 yanda olan erkek torunumun 5. snfa gitmesi lazm ama onun yerine tekstil

fabrikasnda alyor. Kz kardeleri btn gn evde oturuyor ve hibir ey yapmyorlar. En

yakn [geici eitim merkezi] ok uzakta ve otobsle gitmek lazm; bizim de bunu

karlamaya gcmz yok.98

nsan Haklar zleme rgt'nn grt ocuklar okula gitmeyen ailelerin

ounluu, Um Mohammed gibi evin geim kayna olarak ocuklarna

gvendiklerini syledi. Sz konusu ocuklarn en k 8 yandayd. Son kan

raporlar, Suriyeli mlteci aknnn Trkiye apnda ocuk iiliinde ciddi bir arta

yol atna iaret ediyor.99

Suriye'deki atmalarn ocuklarn hayatlarna etkisiyle ilgili 2014 tarihli bir UNICEF

raporunda, rdn, Lbnan, Irak, Msr ve Trkiye'deki her 10 Suriyeli mlteci ocuktan biri

96nsan Haklar zleme rgt'nn Nisreen C. ile yapt grme, Gaziantep, 18 Haziran 2015.

97nsan Haklar zleme rgt'nn Um Mohammed ile yapt grme, Gaziantep, 17 Haziran 2015.

98a.g.e.

99SGDD'nin stanbul'daki Suriyelilere ait kendi vaka dosyalar zerinde yapt bir alma her hanede en az bir ocuun

altn ortaya koydu. Birlemi Milletler Katolik Rahipler Konferans, Refuge and Hope in the Time of ISIS: The Urgent Need

for Protection, Humanitarian Support, and Durable Solutions in Turkey, Bulgaria, and Greece, s. 6.


36/67


alt belirtiliyor.100Resmi istatistiklere gre, Trkiye'de -Trkiye vatanda olan ve

olmayan- yaklak 900,000 ocuun alt tahmin ediliyor. Bu ocuklarn yaklak 300

bini 6-14 ya aralnda.101Ancak, byk olaslkla bu resmi rakamlar, zellikle yasad

ocuk iiliinin normal izleme mekanizmalarnn dnda gerekletii dikkate

alndnda, gerek rakamlardan daha dk.102

ocuk Haklar Komitesi Trkiye'de ocuk yoksulluu ve ocuk iilii hakknda dzenli

verinin olmamasndan duyduu kaygy dile getirerek Trkiye'de ocuk haklar ile ilgili

meselelerin daha iyi izlenmesi iin bu verileri toplamaya ve toplumsal cinsiyet, corafi

konum, etnik kken ve sosyoekonomik kken zelliklerine gre ayrtrlmas tavsiyesinde

bulunmutur.103

Trkiye'de yasalara gre asgari alma ya 15,104tehlikeli iler iin asgari alma ya ise18'dir105. 2013 ylnda Trkiye hkmeti asgari cret uygulamasnn kapsamn her yataki

iileri kapsayacak ekilde genileterek, daha nce asgari cret gvencesine dahil

olmayan 15 yandakileri de dahil etti.106

alma yaamna ilikin yasal gvencelerin vatanda olmayan ocuklar da kapsadna

ilikin ak bir hkm olmasa da Trkiye ocuk iiliini yasaklayan, Uluslararas alma

rgt Asgari Ya Szlemesi (ILO C.138),107En Kt Biimlerdeki ocuk ilii Szlemesi

100 Birlemi Milletler ocuk Fonu, Under Siege: The Devastating Impact on Children of Three Years of Conflict in Syria, Mart

2014, http://www.unicef.org/publications/index_72815.html (eriim tarihi 12 Austos 2015), s. 5.

101 Constanze Letsch, Syrian Refugees Trigger Child Labour Boom in Turkey, The Guardian, 2 Eyll 2014,

http://www.theguardian.com/law/2014/sep/02/syria-refugees-child-labour-turkey (eriim tarihi 11 Austos 2015).

102ocuk iilii genellikle kayt d sektrde meydana gelir ve takibi zor olabilir. Dominique Soguel, How Turkey is Tackling

Child Labor in Hazelnut Harvesting, Christian Science Monitor, 7 Eyll 2015, http://www.csmonitor.com/World/Middle-

East/2015/0907/How-Turkey-is-tackling-child-labor-in-hazelnut-harvesting (eriim tarihi 14 Ekim 2015). stelik, i denetimi

sisteminin eksiklikleri ocuk iiliinin etkin izlenmesini engellemektedir. Birleik Devletler alma Bakanl, Uluslararas

alma leri Brosu, 2014 Findings on the Worst Forms of Child Labor: Turkey, (ocuk iliinin En Kt Biimleriyle lgili

2014 Bulgular: Trkiye) tarihsiz, http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/turkey.htm (eriim tarihi 25 Ekim 2015).

103BM ocuk Haklar Komitesi, Consideration of Reports Submitted by States Parties under Article 44 of the Convention:

Concluding Observations, Turkey, (Szlemenin 44. Maddesi uyarnca Taraf Devletlerin Sunduu Raporlarn

Deerlendirilmesi: Nihai Gzlemler, Trkiye), 20 Temmuz 2012.104 Kanunu, No.4857, yrrle giri tarihi 22 Mays 2003, Madde 71

105ocuk ve Gen ilerin altrlma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik, Resmi Gazete 25425, yrrle girme tarihi 6

Nisan 2004.

106Birleik Devletler alma Bakanl, Uluslararas alma leri Brosu, 2014 Findings on the Worst Forms of Child Labor:

Turkey.

107ILO'nun 138 no.lu stihdama Giri iin Asgari Yala ilgili Szlemesi (Asgari Ya Szlemesi), kabul tarihi 26 Haziran 1973,

1015 U.N.T.S. 297, yrrle giri tarihi 19 Haziran 1976, Trkiye szlemeyi 30 Ekim 1998 tarihinde onaylad.


37/67


(ILO C. 182),108ocuk Haklarna Dair Szleme,109Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel

Haklar Szlemesi110ve Her Trl Irk Ayrmclnn Ortadan Kaldrlmasna likin

Uluslararas Szleme111gibi uluslararas szlemeleri onaylamtr.

nsan Haklar zleme rgt'nn grt aileler ocuklarnn tekstil fabrikalarnda, kurumeyve fabrikalarnda, ayakab imalat atlyelerinde ve araba tamirhanelerinde altn

sylerken, bazlarnn kiraz toplad veya tarm iisi olarak alt, dierlerinin ise

sokaklarda kat mendil, su veya hurma satarak geindiini aktard. nsan Haklar zleme

rgt'nn yapt aratrmann bulgularyla uyumlu olan almalar, baz durumlarda

ailenin esas geim kaynann mlteci ocuklar olduunu ortaya koyuyor. Mlteci anne

babalar iki arada kalm durumda nk bir yandan ocuklarnn okuyup kendileri iin

daha iyi bir gelecei garanti etmesini istiyorlar ama te yandanyetikinler daha zor i

buluyor; ergen yatakilerin Trkiye'de cretli i bulmas daha kolay... Sonu olarak birok

gen mlteci okumak yerine alyor.112

108ILO'nun 182 No.lu En Kt Biimlerdeki ocuk iliinin Yasaklanmas ve Ortadan Kaldrlmasna likin Acil Eylem

Szlemesi (En Kt Biimlerdeki ocuk ilii Szlemesi ), kabul tarihi 17 haziran 1999, 38 I.L.M. 1207, yrrle giri

tarihi 19 Kasm 2000, Trkiye szlemeyi 2 Austos 2001 tarihinde onaylad.

109 ocuk Haklarna Dair Szleme, 44/25 no.lu Genel Kurul karar, U.N. Doc. A/44/49, yrrle giri tarihi 2 Eyll 1990.

Trkiye szlemeyi 9 Aralk 1994 tarihinde onaylad.

110Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesi (UESKHS), 2200A (XXI) no.lu Genel Kurur karar, 993 U.N.T.S.

3, yrrle giri tarihi 3 Ocak 1976. Trkiye szlemeyi 23 Eyll 2003 tarihinde onaylad.

111Her Trl Irk Ayrmclnn Ortadan Kaldrlmasna likin Uluslararas Szleme, G.A. Res. 2106 (XX) of 21, 660 U.N.T.S.

195, yrrle giri tarihi 4 Ocak 1969, Trkiye tarafndan 16 Eyll 2002 tarihinde onayland. Komite, 30 nolu tavsiyesinde

taraf devletlere [a]yrmc amac ya da etkisi grlen istihdam kurallar ve uygulamalar dahil, alma artlar ve koullar

balamnda ayrmcln ortadan kaldrlmas iin tedbir almalar ve herkesin... emek ve istihdam haklarndan

yararlanmaya hakk olduunu kabul etmeleri arsnda bulunmutur. Bkz: Vatanda Olmayanlara Kar Ayrmclk (Altm

drdnc oturum, 2004), U.N. Doc. CERD/C/64/Misc.11/rev.3 (2004), para. 33 ve 35.

112Chatty, et al, Oxford niversitesi Mlteci almalar Merkezi, Ensuring Quality Education for Young Refugees from Syria

(12-25 Years): A Mapping Exercise, 9 Eyll, 2014, s. 57.


38/67


Radwan

11 yandaki Radwan ve dul annesi, nsan Haklar zleme rgt'ne, am'dan Mart

2013'te, Radwan ve kzkardeinin kald yetimhane113bombalandktan sonra

katklarn anlatt. Geldikleri Gaziantep'te, annesi ocuklarmn hibiri okulagitmiyor nk buna paramz yetmiyor. Karnmz doyurabilmemiz iin onlarn

almas gerekiyor dedi.114

Radwan nsan Haklar zleme rgt aratrmacsna 12 yandaki ikiz erkek kardei ve

10 yandaki kz kardeinin altklar iin grmeye gelemediklerini ama kendisinin

izin gn olduunu syledi. Radwan, Suriye'de, okulu braktmda drdnc snfa

gidiyordum. Okulu ok seviyordum. Matematik dersini severdim, okula gitmeyi ok

zledim dedi.

Haftada yedi gn ve gnde 12 saatten fazla altn ve haftada 40 lira kazandn

syleyen Radwan Ama yannda altm terzi iyi biri ve bana iyi davranyor. Her gn

sabah 7.30'dan akam 8.00'e kadar alyorum. Erkek kardelerim de ayn paray

kazanyor ama kz kardeim haftada 30 TL alyor dedi. Radwan'n ailesi, tuvaleti

olmayan, terk edilmi bir dkkanda yayor ve genel giderler dahil ayda 250 TL kira

dyor.

Birok STK nsan Haklar zleme rgt'ne ocuk iilii krizinin Trkiye'deki Suriyeli

mltecilerin alma izni meselesiyle yakndan ilgili olduunu vurgulad. Dil sorunu

dnda, alma hakknn yasalarla korunmamas yoksul Suriyeli ailelerle, ocuklarn

byk oranda hala okula gnderebilen yoksul Trkiye vatanda aileler arasndaki fark

belirliyor.115

113Suriye'de, yetimler annesi de babas da olmayan ocuklardan ziyade sadece babas olmayan ocuklar iin kullanlr ve

bazen halk arasnda yetimhane denen kurumlarda yaarlar.

114nsan Haklar zleme rgt'nn Rabuwa A. ve Radwan A. ile yapt grmeler, Gaziantep, 18 Haziran 2015.

115Devlet statistik Kurumu, Eitim statistikleri, tarihsiz, http://www.turkstat.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist (eriim

tarihi 12Austos 2015). 2014-2015 eitim ylnda hkmet okullama orann ilkokul iin %96.3, ortaokul iin %94.35, orta

retim iin %79.37 olarak kaydetmitir.


39/67


Adil Gc Dernei, Trkiye'deki iverenlerin genellikle Suriyeli mltecileri, asgari cretin

altnda para vererek, gvenli olmayan yerlerde uzun saatler almaya zorlayarak ve

cretlerinden kabul edilemez kesintiler yaparak istismar etiklerini bildirdi.116

Bu rapor iin grlen aileler bu bulgular dorulad. Grlen 50 hane halkndan 40',en az bir velinin veya hane halkndan bir yetikinin ev dnda dzenli bir ite altn

syledi. Ancak, bu 40 haneden nde, 15 yanda ve sekizinde ise 15 yandan kk

alan bir ocuk bulunuyordu. Ayrca, ailenin reisinin kadn olduu 4 hanenin temel gelir

kayna ocuklard.

Hem yetikinlerin hem de ocuklarn alt aileler, alma yaamna ilikin gvencelerin

olmamasnn, yetikin iilerin genellikle iverenler tarafndan smrlmelerine yol

atn belirttiler - Trkiyeli meslektalarndan ok daha dk cret verilmesi, 117bazen

hi cretin denmemesi118ve hibir ek yardm verilmemesi gibi.119Sonu olarak, temel

geim masraflarnn karlanabilmesi iin ocuklarndan da almalarn istemekten baka

bir seeneklerinin olmadna inandklarn sylediler.

Bu rapor iin grlen Suriyeli hane halklar arasndan alma izni olmadan tam zamanl

alan hi kimse, grmelerin yapld tarihte ayda 949 TL olan asgari creti

almyordu.120Gelirlerini aklayanlarn kazanc ortalama 479 TL'ydi.

Ekim 2014 tarihli geici koruma ynetmelii [g]eici korunanlarn almalarna ilikinusul ve esaslarn... Bakanlar Kurulunca belirleneceini ve korunanlarn Bakanlar

Kurulunca belirlenecek sektrlerde, i kollarnda ve corafi alanlarda... alma izni almak

iin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna bavurabilecekleri belirtiliyor.121Yani,

116Adil gc Dernei, Issue Brief: Syrian Refugees Working in Turkey, (Konu Brifingi: Trkiye'de alan Suriyeli

Mlteciler) Eyll 2014, http://www.fairlabor.org/sites/default/files/documents/reports/september-2014-syrian-refugees-in-

turkey.pdf (eriim tarihi 11 Austos 2015).

117nsan Haklar zleme rgt'nn Rojeen M. ile yapt grme, zmir, 13 Haziran 2015.

118nsan Haklar zleme rgt'nn Um Khalil ile yapt grme, stanbul, 11 Haziran 2015.119nsan Haklar zleme rgt'nn Fatima M. ile yapt grme, Mersin, 20 Haziran 2015.

120Turkeys Minimum Wage at Lower End of OECD Spectrum, Todays Zaman, 9 Mays 2015,

http://www.todayszaman.com/anasayfa_turkeys-minimum-wage-at-lower-end-of-oecd-spectrum_380187.html (eriim tarihi

11 Austos 2015).

121Geici Koruma Ynetmelii, No. 29153, 2014, Madde 29(1) ve (2). Ynetmeliin Trkesine eriim iin

http://www.goc.gov.tr/files/files/20141022-15-1.pdf (eriim tarihi 11 Austos 2015). Ynetmelik zetinin resmi ngilizce

evirisi iin http://www.goc.gov.tr/files/_dokuman38.pdf (eriim tarihi 11 Austos 2015).


40/67


prensipte ynetmelik i gc piyasasna yasal eriim olana tanyor ancak bu eriimin,

henz karlmam mteakip ynetmelikler yoluyla olmas gerekiyor.

Geici Koruma Ynetmeliinin yaynlanmasndan sonraki aylarda baz haber organlar

alma Bakanl ve ileri Bakanlnn Suriyeli mltecilere alma izninin kapsamngeniletmeyi amalayan bir yasa zerinde altklarn bildirdi.122Ancak, 7 Austos 2015

tarihinde alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl byle bir plann olmadn ve Trkiye'nin

herhangi bir genel program dahilinde mltecilere alma izni salamayacan duyurdu.123

Trkiye Suriyelilerin yasal yollarla almasna ve Trkiye'nin i kanunlarnn salad

gvencelerden faydalanmasna izin vermedii srece mlteci aileler zorluk ekmeye,

ocuklarnn eitimleri de kesintiye uramaya devam edecek.

zmir'de yaayan 38 yanda, alt ocuklu bir baba nsan Haklar zleme rgt'ne 12

yandaki en byk olu Ahmed'in alt iin okula gidemediini anlatt:

Bir atlyede torba yapyor. Haftada be buuk gn almasnn karlnda

ayda 500 TL kazanyor... Seneye kk ocuklarm okula kaydettirmek

istiyorum ama Ahmed... evin gelirine katkda bulunmas iin ona ihtiyacmz

var. O almazsa biz ekmek yiyemeyiz. Bu halde bile kira ve genel giderleri

aydan aya ancak karlayabiliyoruz.124

15 yandaki brahim, dul annesi ve iki erkek kardeiyle Mersin'de yayor ve haftann alt

gn sabah 8.00'den akam 6.30'a kadar araba boyayarak ayda 300 TL kazanyor. 2013

ylnda yedinci snfa giderken Halep'te yaad mahalle, varil bombalaryla yerle bir

olduktan sonra krsal blgeye tandklarndan beri okula gitmediini syledi.125Daha sonra,

slam Devleti (ID olarak da biliniyor) militanlar blgeye yaklamaya baladklarnda ailece

Trkiye'ye katlar. Kardeleri nsan Haklar zleme rgt aratrmacsna, gururla,

122Thair Abbas, Turkey Set to Issue Temporary Work Permits to Syrian Refugees, Asharq Al-Awsat, 13 Kasm 2014,

http://english.aawsat.com/2014/11/article55338506/turkey-set-to-issue-temporary-work-permits-to-syrian-refugees (eriimtarihi 6 Eyll 2015); Syrian Refugees Get to Work in Turkey, Al-Monitor, 22 Temmuz 2014, http://www.al-

monitor.com/pulse/politics/2014/07/syrian-refugees-turkey-provide-work.html (eriim tarihi 7 Eyll 2015).

123Dasha Afanasieva ve mit Bekta, No School for 400,000 Syrian Refugee Children in Turkey Official, Reuters, 2 Ekim

2015, http://uk.reuters.com/article/2015/10/02/uk-mideast-crisis-turkey-education-idUKKCN0RW1WK20151002 (eriim


124nsan Haklar zleme rgt'nn Abu Ahmed ile yapt grme, zmir, 14 Haziran 2015.

125nsan Haklar zleme rgt'nn Ibrahim ile yapt grme, Mersin, 20 Haziran 2015.


41/67


brahim'in tm derslerinde stn baar gsteren, yldz bir renci olduunu sylediler.

Okula gitmeyi zleyip zlemedii sorulunca brahim yle dedi:

Matematik dersini ok severdim. Okulu gerekten ok zlyorum, keke

tekrar gidebilsem. rencilikle kyaslandnda, almak ok zor buradaalkn olduumuzdan ok daha farkl koullardayz. Hayatlarmz tamamen

deiti. Hi arkada