PHN NI DUNG

EMBED Word.Document.8 \s

EMBED Word.Document.8 \s A. M UI. L do chn ti

Chng ta ang sng th k 21 l th k ca nn vn minh tr tu vi cc xu th r rng, nh s pht trin ca cng ngh thng tin v truyn thng, kinh t tri thc, x hi hc tpS pht trin x hi v i mi t nc ang i hi cp bch phi nng cao cht lng gio dc vi mt t nc ang bc vo giai on cng nghip ho, hin i ho vi mc tiu n nm 2020 Vit Nam s t mt nc nng nghip v c bn tr thnh nc cng nghip v hi nhp vi cng ng quc t.

Trong s nghip xy dng v pht trin t nc vi s pht trin nhanh chng ca khoa hc cng ngh hin i, ng ta ch trng khuyn kch mi ngi dn tch cc hc tp. Hc xy dng t nc, hc lm ch tri thc tin tin ca nhn loi, tr thnh ngi c ch cho x hi. t c mc tiu , r rng l ngoi cc iu kin c s vt cht ca nh trng phi c m bo th chng trnh o to l yu t quyt nh. Vi mn ho hc chng trnh o to khng k n h thng l thuyt v h thng bi tp khi THCS. Cho ph hp vi s pht trin v nhu cu ca x hi, ngnh gio dc c s thay i ni dung chng trnh sch gio khoa, mt s kin thc mi a vo chng trnh ho hc ph thng. i vi hc sinh THCS bc u tip cn vi b mn ho hc l phn ho hc v c a vo lp 8 v mt phn lp 9. y l mt phn kh ca ho hc THCS v ho hc v c c rt nhiu ng dng trong cuc sng a dng, phong ph v hp cht v cc tnh cht ring ca mi cht, mi nguyn t s lm cho hc sinh kh khn trong qu trnh tm hiu, vn dng.

Trong cc k thi HSG cc huyn cng nh cc k thi chn HSG tnh thng c cc bi tp lin quan n phn ho hc v c. Nhiu hc sinh khng xc nh c cch gii do cha nm vng kin thc cng nh phng php gii bi tp phn ny. c bit trong bi dng hc sinh gii, cn c mt h thng bi tp ph hp cc em c th tip thu v pht trin nng lc sng to ca mnh. c mt s tc gi quan tm nghin cu s dng bi tp ho hc bi dng nng lc cho hc sinh gii, song h thng bi tp phn ho hc v c chng trnh ho hc THCS i mi i hi ni dung v phng php bi dng hc sinh gii cng cn c s thay i cho ph hp. Ngun ti liu tham kho cho hc sinh hc tp cn thiu thn, gio vin cc trng hin nay cn lng tng khi chn ni dung, bi tp phn ny bi dng hc sinh gii.

Xut pht t thc t , cng kinh nghim bn thn tham gia bi dng hc sinh gii chnh ti chn ti Tuyn chn v xy dng h thng bi tp bi dng hc sinh gii ho hc lp 9 THCS ( phn v c) nhm to iu kin cho gio vin, sinh vin v hc sinh trung hc c s c thm t liu t bi dng, pht trin nng lc ca mnh.II. Khch th v i tng nghin cu - Khch th nghin cu: Qu trnh dy hc ho hc trng THCS.

- i tng nghin cu: L lun v bi dng HS gii ho hc lp 9 v h thng bi tp nhm pht trin t duy HS trong vic bi dng HS gii ho hc lp 9 trng THCS.

III. Mc ch nghin cu Tuyn chn v xy dng h thng bi tp phn ho phn ho hc v c nhm gip hc sinh lp 9 trng THCS c ti liu t hc, t bi dng, pht trin nng lc t duy, gio vin c t liu tham kho v ging dy tt hn.

IV. Nhim v ca ti - Nghin cu c s l lun v thc tin ca vic bi dng HS gii ho hc lp 9 THCS ni ring v HS gii ho hc ni chung. Tng kt c s l lun ca vic pht trin t duy, cc phng php v thao tc t duy trong qu trnh dy v hc mn ho hc.

- xut mt h thng bi tp c th gip HS t hc, t nghin cu nhm pht trin nng lc t duy ca mnh.

- ngh hng xy dng hon chnh, s dng h thng bi tp nhm phc v vic bi dng HS gii ho hc 9 THCS.

- Thc nghim s phm: s dng h thng bi tp trong vic bi dng HS gii ho hc lp 9 THCS mt s huyn, th trong tnh Thanh Ho.V. Gi thuyt khoa hc Phm cht, nng lc t duy ho hc ca hc sinh ch c pht trin trn c s c ni dung, phng php bi dng thch hp. T duy sng to ca hc sinh s c pht trin khi gio vin hng dn lun i mi ni dung v phng php dy hc.

VI. Phng php nghin cu 1. Nghin cu l lun - Nghin cu, tng hp cc vn l lun c lin quan n ti. Tham kho cc ti liu v PPDH ho hc, cc chuyn i mi PPDH, cc ti nhm pht trin t duy ca hc sinh.

- Nghin cu cc ti liu v bi dng HS gii, cc thi HS gii ho hc lp 9 THCS cc tnh, thnh ph, th x.

2. Nghin cu thc tin - iu tra thc trng bi dng HS gii ho hc lp 9 THCS.

- Phn tch cc thi HS gii ho hc 9 THCS cc tnh.

- Tng kt kinh nghim ca bn thn v cc gio vin bi dng HS gii ho hc 9 THCS Thanh Ho v mt s tnh bn.

- xut h thng bi tp bi dng HS gii ho hc 9 THCS.

- xut cch s dng h thng bi tp bi dng HS gii ho hc lp 9 trng THCS.

3. Thc nghim s phmVII. ng gp mi ca ti 1. Tng kt c s l lun ca nng lc hay nng khiu ca HS gii ho hc v yu cu ca l lun dy hc i vi BTHH.

2. xut h thng BTHH (phn v c) v phng php gii nhm gip cho HS c th t lc hc tp v lm ti liu tham kho cho sinh vin gio vin THCS trong qu trnh hc tp - ging dy ph hp vi chng trnh mi.

3. xut cch xy dng, s dng h thng bi tp gip GV, HS trong qu trnh dy hc pht huy tnh t lc, sng to ca HS. B. PHN NI DUNGCHNG 1. C S L LUN V THC TIN CAVIC TUYN CHN V XY DNG H THNG BI TP BI DNG HC SINH GII HO HC LP 91.1. Phng hng i mi phng php dy hc ho hc trng THCSBn cht ca i mi phng php dy hc l t chc cho hc sinh c hc tp trong hot ng v bng hot ng t gic, tch cc, sng to, trong vic xy dng phong cch hc tp sng to l ct li ca i mi phng php gio dc ni chung v phng php dy hc ni ring. [9]

i mi phng php dy hc cng nh i mi phng php gio dc l mt yu cu cp bch ca thi i. Nn gio dc hin i ca nc ta phi gii quyt hai nhim v chin lc: Va trang b cho hc sinh nhng kin thc khoa hc k thut hin i nht, tinh tu nht, va phi chun b rn luyn mt cch c h thng cho mi hc sinh c th t tm cho mnh mt con ng ring trong nhn thc, hc tp, sng to ra phng php ph hp vi hon cnh ca mnh. Nhim v ca gio vin trong dy hc l dy cho hc sinh vic hc cch hc, c thc t gic, tch cc, sng to. Gio vin phi lm cho hc sinh thy vic c hc tp mang li hng th, nim vui v em li nim tin chnh sc lc ca bn thn.

1.1.1. Tnh t gic hay t lc ca hc sinh trong hc tpa. Tnh t lc ca hc sinh c ct li l t lc nhn thc- Theo ngha rng: Bn cht ca tnh t lc nhn thc l s sn sng v mt tm l cho s t hc. S chun b v mt tm l biu hin cc kha cnh sau:

+ thc c nhu cu hc tp ca mnh, yu cu ca x hi ra cho mnh.

+ thc c mc ch hc tp v c gng thc hin bng c mc ch .

+ Bit nh gi ng cc iu kin hc tp ca bn thn, huy ng vn kin thc, kinh nghim c gii quyt yu cu nhim v hc tp mt cch hp l nht.

+ D on c din bin qu trnh tr tu, cm xc, ng c, ch ca mnh; nh gi ng mi tng quan gia kh nng, nguyn vng v s cn thit phi t c kt qu hc tp nht nh.

+ ng vin mi sc lc ph hp vi iu kin v nhim v ra.

- Theo ngha hp: Tnh c lp nhn thc l nng lc, nhu cu hc tp v tnh t chc hc tp cho php hc sinh t hc.

Nh vy, tnh t lc nhn thc th hin s thng nht gia phm cht v nng lc, gia thc, tnh cm v hnh ng, gia ng c, tr thc v phng php hot ng t lc.

Tnh t lc nhn thc bao gm 4 thnh phn cu trc l ng c nhn thc, nng lc nhn thc, s t chc hc tp v hnh ng ch.

Bn thnh phn cu trc quan h mt thit vi nhau, ph thuc v quy nh ln nhau to thnh mt chnh th thng nht l tnh t lc hc tp.

b. Tnh tch cc nhn thcTnh tch cc l mt phm cht vn c ca con ngi trong i sng x hi. Khc vi ng vt, con ngi lun ch ng sn xut ra nhng ca ci vt cht cn thit cho s tn ti v pht trin ca mnh, sng to ra nn vn ho cho mi thi i, ci bin t nhin, ci to x hi. Tnh tch cc ca con ngi th hin trong hot ng, c bit l trong cc hot ng ch ng. la tui hc sinh, biu hin hot ng ch o l hc tp - tc l tnh tch cc nhn thc. c trng ca n l kht vng hiu bit, c gng v mt tr tu v c ngh lc cao trong qu trnh chim lnh tri thc. N th hin thi ca ch th nhm ci to khch th thng qua vic huy ng mc cao cc chc nng tm l nhm gii quyt nhng vn hc tp - nhn thc. Tnh tch cc nhn thc va l mc ch va l phng tin, iu kin v kt qu ca hot ng.

Tu theo vic huy ng nhng chc nng tm l no v mc huy ng nhng chc nng tm l m ngi ta phn ra 3 loi tnh tch cc nhn thc: tnh tch cc ti hin bt chc, tnh tch cc tm ti, tnh tch cc sng to.

Tnh tch cc sng to l mc cao nht ca tnh tch cc. N c c trng bng s khng nh con ng ring ca mnh t c mc ch.

c. Mi quan h gia tnh tch cc v t lc nhn thcTnh tch cc l iu kin cn thit ca tnh t lc nhn thc. Tnh tch cc nhn thc li l kt qu v biu hin ca s ny sinh, pht trin ca tnh t lc nhn thc. Trong tnh t lc nhn thc th hin tnh tch cc nhn thc v ng thi li c tc dng hng c nhn n tnh t lc nhn thc mc cao hn. Hai tnh ny song song tn ti, lin h vi nhau, to tin cho nhau v l kt qu ca nhau.1.1.2. Phng php tch cc - Nhng du hiu c trng ca cc phng php tch cca. Phng php tch cc hng ti vic hot ng ho, tch cc ho hot ng nhn thc ca ngi hc, ngha l tp trung vo pht huy tnh tch cc ca ngi hc ch khng phi l tp trung vo pht huy tnh tch cc ca ngi dy.Tt nhin, dy hc theo phng php tch cc th gio vin cng phi n lc nhiu hn. Mun hc sinh i mi cch hc phi i mi cch dy. Cch dy ch o cch hc. Tuy nhin, thi quen hc tp ca hc sinh c nh hng n cch dy ca thy gio. Nhiu trng hp hc sinh i hi cch dy tch cc nhng gio vin khng p ng c. Ngc li, cng c nhiu trng hp gio vin dy theo li tch cc nhng hc sinh khng thch ng c, quen li th ng. Gio vin phi kin tr cch dy hot ng xc nh cho hc sinh phng php hc tp ch ng va sc t thp n cao. i mi phng php phi c s phi hp hot ng dy v hot ng hc mi thnh cng. Do vy, phng php tch cc bao hm c phng php dy v phng php hc.

b. Nhng du hiu c trng ca phng php tch cc Phng php tch cc khc phng php th ng bi 4 du hiu c trng sau:

Dy v hc thng qua t chc cc hot ng ca hc sinh.

Trong phng php tch cc, ngi hc l i tng ca hot ng dy ng thi l ch th ca hot ng hc. Gio vin ch o hc sinh t lc khm ph ra nhng iu mnh cha r ch khng phi th ng tip th tri thc do gio vin sp t. Gio vin t hc sinh vo tnh hung ca i sng thc t, quan st trc tip, tho lun t nhin, gii quyt vn t ra theo suy ngh ca mnh nm vng kin thc, k nng mi, va nm c phng php tm ra kin thc, k nng , khng rp khun m pht huy tim nng sng to. Chng trnh dy hc gip tng hc sinh bit hot ng v tch cc tham gia vo chng trnh hot ng ca cng ng.

Dy v hc ch trng rn luyn phng php t hc. Trong x hi hin i ang bng n thng tin v tr thc, khng th nhi nht vo u c tr khi lng kin thc ngy cng nhiu m phi quan tm dy cho h phng php hc ngay t bc tiu hc v cng ln cao cng phi ch trng. V vy, PPTC coi phng php hc ca hc sinh va l mc tiu va l bin php nng cao hiu qu qu trnh dy hc. Ct li ca phng php hc l phng php t hc. Gio vin phi rn luyn cho hc sinh c phng php, k nng, thi quen, ch t hc. T , h s c c lng ham hc, ni lc bn trong c khi dy, kt qu hc tp nng ln gp bi. T hc ch ng trng ph thng bao gm t hc nh v c trong lp hc.

Tng cng hc tp c th, phi hp vi hot ng hp tc.

Phng php tch cc p dng cho trnh cng cao th s phn ho v cng v tin hnh thnh nhim v hc tp cng ln do trnh t duy khng ng u. Vic s dng cng ngh thng tin trong nh trng p ng c yu cu c th ho hot ng hc tp theo nhu cu v kh nng.

Tuy nhin, nhiu tri thc, k nng, thi c hnh thnh phi thng qua tho lun, tranh lun khng nh hay bc b kin ca mi c nhn. Qua ngi hc c nng ln mt trnh mi trn c s vn dng s hiu bit v k nng ca mi c nhn trong lp hc ch khng ch da vo vn hiu bit v kinh nghim ca gio vin.

Hc tp hp tc theo nhm nh l hnh thc ph bin (t 4-6 ngi). Hc tp nhm nh cn c s hp tc, nht l lc gay cn cn gii quyt. S hp tc cn l mt mc tiu gio dc m nh trng cn chun b cho hc sinh.

Kt hp s nh gi ca thy vi s t nh gi ca tr.

nh gi hc sinh trong qu trnh hc tp nhm nhn nh thc trng v iu chnh hot ng dy v hc. pht huy c tnh tch cc ca hc sinh, gio vin cn phi hng dn hc sinh pht trin k nng t nh gi nhm iu chnh cch hc. Ngoi ra cn to iu kin hc sinh t nh gi ln nhau.

Kim tra nh gi khng ch dng li mc ti hin kin thc, k nng m phi c mc vn dng, vn dng thng minh, sng to vo tnh hung thc t.

1.1.3. Phng php tch cc (PPTC) trong dy hc ho hc trng THCSQu trnh dy hc ho hc THCS nhm gii quyt 3 nhim v: nhim v tr dc ph thng, k thut tng hp; nhim v pht trin tim lc tr tu cho hc sinh; nhim v gio dc t tng, o c.

C ba nhim v gn b mt thit vi nhau. Pht trin tr dc l nhim v trung tm m quan trng l pht huy nng lc t duy logic v bin chng, xy dng cho hc sinh nng lc t hc, t nghin cu, c sng to, pht hin v bi dng hc sinh c nng khiu v b mn. Nh tr dc m pht trin nng lc nhn thc ton din v gio dc t tng, o c. c dc l kt qu tt yu ca s hiu bit.a. Phng php tch cc trong dy hc ho hc THCSHo hc l b mn khoa hc l thuyt va l khoa hc thc nghim, c lp lun. Cc hin tng ho hc thng xuyn xy ra xung quanh mi mt hc sinh. Huy ng khai thc c tri thc thc t s gip cho hc sinh d hiu, nh lu, ng thi kch thch hng th, lng ham hiu bit v k nng vn dng linh hot, c bit i vi hc sinh THCS. Gio vin cn i mi phng php dy hc ho hc theo hng s dng mt cch tng hp v linh hot cc phng php dy hc c th ca mn ho hc nh phng php thc nghim, phng php dy hc nu vn , s dng phng tin dy hc, s dng th nghim, s dng cu hi v bi tp, s dng phng tin nghe - nhn hin i. Coi trng cc k thut thit k t chc hot ng dy hc. Trong vic s dng cc phng php cn ch qun trit quan im ly hc sinh lm trung tm. Chng hn:- Th nghim ho hc phi ch yu cho hc sinh t lm nghin cu hoc kim tra gi thuyt, t lc khm ph kin thc mi.

- Tng cng hot ng nhm; phiu hc tp. C nhn hoc nhm hc sinh tr li mt h thng cu hi ghi trong phiu ri bo co kt qu, tho lun.

- Coi trng phng php nu vn hay dy v hc t - gii quyt vn .

Phn u hc sinh trong mi tit hc u c hot ng, thc hnh nhiu hn, tho lun v suy ngh nhiu hn chim lnh c ni dung hc tp.

b. iu kin p dng phng php tch cc- Quan trng nht l gio vin phi nhit tnh vi vic i mi, c kin thc chuyn mn su rng, trnh s phm lnh ngh, ng x tinh t, bit s dng cng ngh thng tin vo dy hc v bit nh hng pht trin hc sinh theo mc tiu gio dc m vn tn trng s t do ca hc sinh trong hot ng nhn thc.

- Hc sinh phi dn c nhng phm cht v nng lc thch ng vi phng php tch cc nh gic ng mc ch, t gic trong hc tp, c thc trch nhim v kt qu hc tp ca mnh v ca c lp, c thc t hc v pht trin t duy bin chng.

- Chng trnh sch gio khoa phi tinh gin, c ng, tng cng bi ton nhn thc, pht trin tr thng minh, khng p t v tng cng gi hc sinh nghin cu, pht trin bi hc.

- C phng tin, thit b dy hc ph hp cho hc sinh hot ng. Hnh thc t chc lp hc thay i linh hot ph hp dy hc c th v dy hc hp tc.

- Vic kim tra, nh gi phi i theo hng pht trin tr thng minh, sng to, tng cng k nng vn dng vo thc t, bc l thi v tnh cm ca hc sinh trc nhng nhng vn nng hi ca i sng c nhn, gia nh, x hi.

- Hiu trng l ngi quan tm v chu trch nhim i mi phng php dy hc trng mnh.

1.2. T duy v pht trin t duy ca hc sinh trong qu trnh dy hc ho hc1.2.1. T duy v hot ng nhn thc

Nhn thc l mt trong ba mt c bn ca i sng tm l ca con ngi: nhn thc, tnh cm, ch. N l tin c bn ca hai mt kia v quan h cht ch vi chng. Hot ng nhn thc ca con ngi tun theo quy lut khch quan c khi qut ho: T trc quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy tru tng tr v thc tin. Qu trnh nhn thc ca con ngi c th chia thnh hai giai on ln l nhn thc cm tnh (cm gic v tri gic) v nhn thc l tnh (t duy v tng tng).

Nhn thc cm tnh l mt qu trnh tm l. N l s phn nh nhng thuc tnh bn ngoi ca s vt v hin tng thng qua s tri gic ca cc gic quan. Cm gic l hnh thc khi u ca s pht trin hot ng nhn thc, n ch phn nh tng thuc tnh ring l ca s vt v hin tng. Tri gic l s phn nh mt cch trn vn v theo cu trc nht nh.

Nhn thc l tnh: Tng tng l qu trnh tm l phn nh nhng iu cha tng c trong kinh nghim c nhn bng cch xy dng nhng hnh nh mi trn c s nhng biu tng c. T duy l qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h, quan h bn trong c tnh cht quy lut ca s vt, hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit.

Nh vy, t duy l qu trnh tm kim, pht hin ci mi v cht mt cch c lp ca tng c th trong qu trnh nhn thc tch cc ca mi ngi. Tuy nhin, t duy cng c bn cht x hi bi v con ngi sng trong x hi, chu s chi phi ca x hi. Nt ni bt ca t duy l tnh c vn tc l trong hon cnh c vn t duy mi c ny sinh. T duy c tnh tru tng ho v khi qut ho. T duy l mc nhn thc l tnh nhng c quan h cht ch vi nhn thc cm tnh. M.N. Sacdacop cng vit: T duy l nhn thc khi qut gin tip cc s vt v hin tng trong nhng du hiu, nhng thuc tnh chung v bn cht ca chng. T duy cng l s nhn thc sng to nhng s vt v hin tng mi, ring l ca hin thc trn c s nhng kin thc khi qut thu nhn c. [15]

Gio vin nm c bn cht, c im ny ca t duy hng dn hc sinh t duy ha hc trong qu trnh dy hc b mn. Hc sinh ch thc s lnh hi tri thc khi h thc s t duy. L.N.Tnxti vit: Kin thc ch thc s l kin thc khi no n l thnh qu s c gng ca t duy ch khng phi ca tr nh. [15]

1.2.2. Cc giai on ca t duyT duy l mt hnh ng. Mi hnh ng ca t duy l mt qu trnh gii quyt mt nhim v no , ny sinh trong qu trnh nhn thc hay hot ng thc tin. Qu trnh t duy bt u t khi gp phi tnh hung c vn v nhn thc c vn n khi vn c gii quyt. Cch gii quyt ny li c th gy ra vn mi khi u cho hnh ng t duy mi lu di v phc tp. Qu trnh t duy gm 5 giai on:

a. Xc nh vn v biu t vn . y l bc khi u v quan trng nht ca t duy, bc ny nhanh hay chm ph thuc kinh nghim ca c nhn.

b. Huy ng cc tri thc kinh nghim lm xut hin trong u nhng tri thc, kinh nghim c lin quan n vn v biu t theo nhim v xc nh.

c. Sng lc lin tng v hnh thnh gi thuyt, tc l ra cch gii quyt nhim v ng nht v tit kim nht.

d. Kim tra gi thuyt khng nh, ph nh hay chnh xc ho gi thuyt nu.

Nh , c th pht hin ra nhng nhim v mi cho qu trnh t duy mi.

e. Gii quyt nhim v ra. Qu trnh ny c thc hin sau khi gi thuyt c kim tra v khng nh. Qu trnh ny thng c nhiu kh khn do:

- Ch th khng nhn thc c mt s d lu ca nhim v.

- Ch th a vo bi ton mt s iu kin tha.

- Tnh khun so, cng nhc ca t duy.

1.2.3. Cc thao tc t duya. Phn tch - tng hpPhn tch l qu trnh dng tr c phn chia i tng nhn thc thnh cc phn, cc b phn khc nhau.

Tng hp l qu trnh dng tr c hp nht cc thnh phn c tch ri (nh s phn tch) thnh mt chnh th.

Phn tch v tng hp c quan h mt thit vi nhau, to thnh th thng nht khng th tch ri: phn tch c tin hnh theo hng tng hp, cn tng hp li thc hin theo kt qu ca phn tch.

Xut pht t gc phn tch, cc hot ng t duy i vo thuc tnh ca b phn t i ti nhng gi thuyt, nhng kt lun khoa hc. S tng hp l kt qu ca hot ng t duy nhm xc nh cc mi lin h, quan h gia cc yu t ca s vt, hin tng nguyn vn cho ta hiu bit mi v s vt, hin tng. V d:

lp 8, hc sinh c nghin cu khi nim axit t cc axit c th, phn tch axit l hp cht c 2 phn: nguyn t H v gc axit. T tng hp khi nim: axit l nhng hp cht trong phn t gm mt hay nhiu nguyn t hiro lin kt vi gc axit.

Sang lp 9, hc sinh c nghin cu tng tnh cht ho hc ring bit ca axit v baz, oxit baz; mui, kim loi v tng hp tnh cht ho hc chung ca mt axit, iu kin phn ng xy ra c l axit trao i hay thay th nguyn t H bi kim loi.

Sang lp 11, hc sinh phn tch bn cht s in ly, tng hp c l axit l cht c kh nng cho proton, dung dch axit cha ion H+ (chnh xc l H3O+), kt lun tnh cht chung ca dung dch axit l do tnh cht ca ion H+ quyt nh.

b. So snhSo snh l s xc nh s ging nhau hoc khc nhau gia cc s vt, hin tng ca hin thc, s gng nhau hay khc nhau, s bng nhau hay khng bng nhau, s ng nht hay khng ng nht gia cc i tng nhn thc.

Thao tc ny rt quan trng giai on u ca hc sinh khi hc tp b mn. N lin quan cht ch vi phn tch v tng hp. Nh s so snh m hc sinh nhn thc c bn cht ca cc s vt, hin tng. So snh c th mc n gin, da vo yu t bn ngoi, cng c th mc cao hn, da vo cc yu t bn trong m ch bng hot ng t duy mi nhn thc c. Cng nh so snh m thy c c cc yu t khng bn cht, th yu ca i tng.

V d: Hc sinh c th so snh ru etylic vi axit axetic mc bn ngoi ging nhau nh trng thi, mu sc hoc cho dung dch NaOH vo 2 bnh ng ru v axit th thy hin tng ho tan ging nhau. Nhng bn cht bn trong li c s khc nhau: Ru ho tan vo nc nn tan vo dung dch NaOH. Axit axetic phn ng vi NaOH to thnh mui tan trong nc.c. Tru tng ho khi qut ho

- Tru tng ho l dng tr c gt b nhng mt, nhng thuc tnh, nhng lin h khng cn thit v ch gi li nhng yu t cn thit cho t duy.

- Khi qut ho l qu trnh dng tr c hp nht nhiu i tng khc nhau thnh mt nhm, mt loi theo nhng thuc tnh, nhng lin h, nhng quan h chung nht nh. Nhng thuc tnh chung bao gm nhng thuc tnh chung ging nhau v nhng thuc tnh chung bn cht.

Tru tng ho v khi qut ho quan h mt thit vi nhau nh phn tch v tng hp nhng mc cao hn. Mun vch c nhng du hiu bn cht phi c phn tch - tng hp su sc s vt, hin tng nh khi qut.

Tru tng ho l thnh phn hot ng t duy ca khi qut ho nhng l thnh phn khng th tch ri ca khi qut ho. Nh khi qut ho m con ngi nhn ra s vt, hin tng theo hnh thc vn c ca chng m khng ph thuc vo ln, mu sc, v tr ca chng trong khng gian.

Hot ng t duy khi qut ho ca hc sinh c 3 mc :

+ Khi qut ho cm tnh: l mc s ng, khi trc quan s vt, hin tng.

+ Khi qut ho hnh tng khi nim: l s khi qut ho c nhng tri thc c tnh cht khi nim, bn cht s vt v hin tng hoc cc mi quan h khng bn cht di dng cc hnh tng trc quan, cc biu tng. Mc ny la tui hc sinh ln nhng i khi t duy cn dng li s vt, hin tng ring l.

+ Khi qut ho khi nim: l s khi qut ho nhng du hiu v lin h chung bn cht c tch khi du hiu v quan h khng bn cht, c lnh hi bng khi nim, nh lut, quy tc. Mc ny thng c th hin hc sinh THPT.V d: lp 9: Da trn cc tnh cht ca kim loi ni chung, lm th nghim vi phi kim, dung dch axit, dung dch mui..Gio vin a ra hai dung dch NaOH v HCl (c th qu tm HS xc nhn) v t vn : Al s tc dng vi dung dch no?Gii quyt vn bng cch tin hnh th nghim, HS nhn xt, rt ra kt lun v tnh cht th hai ca nhm.1.2.4. Cc hnh thc c bn ca t duya. Khi nimKhi nim l mt t tng phn nh nhng du hiu bn cht ring bit ca s vt, hin tng. Khi nim c vai tr quan trng trong t duy, n l im xut pht, l cng c v cng l ch ca t duy. Khi nim c xy dng trn c s thao tc t duy, lm im da cho t duy phn tch, tng hp, l c s o su kin thc, i su vo bn cht v xy dng khi nim mi.

Khi nim bao gm ni hm v ngoi din. Nu ni hm sai th ngoi din cng sai. Th d: Khi nim nguyn t l ht vt cht nh trung ho v in. Nguyn t gm ht nhn tch in dng (p,n) v v to bi mt hay nhiu electron mang in tch m. Nguyn t Na, K, Fe, Cl u l ngoi din ca khi nim nguyn t. Nu khng ch khi nim nguyn t trung ho v in th d nhm ln vi cc ion cng l ht vt cht nh c cu to t proton, ntron, electron.

V th, khi truyn th kin thc, gio vin phi bit pht hin nhng hn ch trong phn chia khi nim xy dng phng php t duy ng n cho hc sinh.

b. Phn onPhn on l s tm hiu tri thc v mi quan h gia cc khi nim, s phi hp gia cc khi nim thc hin theo mt quy tc, quy lut bn trong. Nu khi nim l mt t hay mt cm t th phn on l mt cu ng php. V d: phn t, nguyn t l cc khi nim th phn on l phn t do cc nguyn t lin kt vi nhau to nn. Nh vy, phn on chnh l hnh thc m rng i su vo tri thc trn vic lin kt cc khi nim.

Phn on chn thc hay khng tu thuc khi nim chn thc hay khng v cn ph thuc lin kt c ng quy tc, quy lut bn trong hay khng. V d: Tt c dung dch cc axit u lm cho qu tm ng sang mu . Khi nim axit l khi nim chn thc. Phn on ny khng chn thc mc d axit chn thc.

Mun c phn on chn thc phi c khi nim chn thc v quy tc, quy lut bn trong. Phn on c phn on khng nh v phn on ph nh. Trong logic, phn on gm phn on n v phn on phc.Tnh chn thc hay gi di ca phn on cn ph thuc vo hnh thc din t ca n v hon cnh c th. Cho nn, c s khng nh chn thc hay gi di, ton b cc phn on phi t trong cc trng hp c th.

V d: iu kin phn ng trao i trong dung dch cc cht ch xy ra nu sn phm to thnh c cht d bay hi hoc khng tan. L mt phn on sai nh cc trng hp: CO2 + H2O + CaCl2 CaCO3 + 2HCl

H2SO3 + CaCl2 CaSO3 + 2HClNhng n l phn on chn thc khi dung dch axit tham gia phn ng phn ly mnh (hon ton) trong nc. H2SO4 + CaCl2 CaSO4 (i) + 2HCl

T i n mt phn on chn thc hn: Axit mnh y axit yu ra khi dung dch mui. Nhng y li l mt phn on sai trong trng hp c th: CuS + H2SO4 (l) CuSO4 + H2S m ch c th xy ra trong trng hp ngc li. V vy, ch c phn on ng khi xt s in ly: Phn ng trao i trong dung dch cc cht in li xy ra theo chiu lm gim s ion c mt trong dung dch.

Tm li, trong qu trnh t duy, ngi ta phi lun chng minh khng nh hoc ph nh cc lun im khc nhau tip cn chn l.

c. Suy lSuy l l hnh thc suy ngh lin h cc phn on vi nhau to thnh mt phn on mi. Nh vy, suy l gm 2 b phn:+ Phn on c trc gi l tin .

+ Phn on c sau gi l kt lun; da vo tnh cht ca tin m kt lun.

Ta thy, mun suy l tt phi da trn c s tin chn thc v phi thng qua qu trnh chng minh; l quy tc ca suy l khng c vi phm.

Suy l c chia lm 3 loi: suy l quy np, din dch v loi suy.

Suy l quy np l i t nhng s vt, hin tng ring bit n khi qut thnh quy lut, nhng nt chung ca chng. Do , trong qu trnh t duy, s suy ngh theo li quy np chuyn t nhn thc ring l n vic nhn thc ci chung, l c s nhn thc cc nh lut, hnh thnh cc khi nim.

Phng php ny c p dng nhiu trong ging dy ho hc hc sinh cc lp 8, 9 khi nghin cu tnh cht ho hc chung ca cc kim loi, phi kim, cc loi hp cht v c (quy np n c) hoc hnh thnh cc khi nim phn ng oxi ho kh, phn ng th, ho hp

Suy l din dch l phng php i t ci chung, cc nh lut, cc quy tc n ci c th, ring l. Suy l din dch cho php chng ta nm chc c c tnh ca tng i tng trn c s nghin cu cc i tng cng loi. Phng php ny c s dng nhiu trong dy hc ho hc, v d khi dy v Al, Fe lp 9; kim loi nhm IA, IIA, Al, Fe lp 12 sau khi hc sinh hc i cng v kim loi.

Loi suy l phng php t duy i t ring bit ny n ring bit khc. Loi suy cho php chng ta d on chnh xc s ph thuc v s hiu bit ca cc i tng. Khi hiu c thuc tnh c bn ca i tng ny s loi suy c chnh xc i tng khc. V d: Chng halogen ch ch trng gii thiu v clo. Cc halogen khc c th bit c bng phng php loi suy.

1.2.5. Pht trin t duy ca hc sinh trong dy hc ho hcS pht trin t duy ni chung c da trn s rn luyn thnh tho v vng chc cc thao tc t duy nh phn tch, tng hp, so snh, khi qut ho, tru tng ho, c th hokt hp cc phng php t duy l quy np, din dch v loi suy.

Trong dy hc ho hc, bi tp ho hc l phng tin c bn rn luyn cc thao tc t duy ng thi hiu kin thc mt cch su sc, vn dng kin thc mt cch linh hot v hiu qu. Ni chung, cc bi tp ho hc u c kh nng rn luyn t duy nhng tt hn c l nhng bi tp nhm rn luyn kh nng suy lun.

V vy, gio vin ho hc phi bit s dng chn lc bi tp trong vic ging dy bi mi, cng c kin thc cng nh khi kim tra nh gi kin thc.

lm tt nhim v pht trin t duy, gio vin cn phi nh gi c trnh pht trin t duy ca hc sinh v xc nh c nhng phm cht, nng lc quan trng nht ca mt hc sinh gii ho hc.

a. nh gi trnh pht trin t duy ca hc sinhThc cht ca vic nh gi trnh pht trin t duy ca hc sinh l:

- nh gi kh nng nm vng nhng c s khoa hc b mn mt cch t gic, tch cc, t lc v sng to; nh gi mc hiu, nh, vn dng v vn dng thnh tho.

- nh gi trnh pht trin nng lc nhn thc v nng lc thc hnh trn c s ca qu trnh nm vng kin thc. Cn c vo cht lng ca qu trnh lnh hi v kt qu lnh hi c, c th chia lm 4 mc nm vng kin thc, khi nim, k nng, k xo: trnh tm hiu (nhn ra kin thc), trnh ti hin (thng bo v i tng theo tr nh hay ngha), trnh k nng (kin thc k nng v kin thc k xo), trnh bin ho (vn dng kin thc vo tnh hung b bin i).- nh gi vic nm vng kin thc cc loi bi hc (bi hc nghin cu ti liu mi, bi thc hnh, bi hon thin kin thc, k nng, bi kim tra, nh gi) theo 4 trnh tng ng c 4 trnh thao tc: Bt chc theo mu; pht huy sng kin; tch hp (va tm hiu, ti hin v va bin ho) v i mi hay sng to (khng hon ton l thuc vo mu, sng to ra quy trnh hon ton mi). mi trnh thao tc trn li c th phn thnh 3 mc: lm th theo mu; lm ng v th hin s kho lo, thnh tho; t ng ho.

b). Nng khiu ho hc. Nhng phm cht v nng lc quan trng nht ca mt hc sinh gii ho hc* Nng khiu ho hcTrong thc t, nhiu hc sinh thi i hc c im thi rt cao nhng trong cc k thi hc sinh gii tnh hoc thi quc gia li t kt qu rt thp; hoc nhiu hc sinh t hc sinh gii b mn d thi vo cc lp nng khiu nhng kt qu li b im 2, im 3. Vn khng phi l khi lng hay mc kin thc m l nng khiu ho hc. Hin nay, nng khiu ho hc cha c ti liu no kt lun thng nht v n. Theo kin chng ti, nng khiu ho hc bao gm 2 mt ch yu l:

Kh nng t duy ton hc.

Kh nng quan st, nhn thc v nhn xt cc hin tng t nhin, lnh hi v vn dng tt cc khi nim, nh lut ho hc.

Hai kh nng ny song song vi nhau, thiu mt trong hai kh nng ny th kh tr thnh hc sinh gii thc s. Nu hc sinh c kh nng t duy ton hc tt, nhng khng c kh nng quan st, nhn xt, nhn thc cc quy lut, hin tng ho hc d dn n nhn thc khoa hc cng nhc, phin din v ton hc ho cc s kin, hin tng ho hc. V d: t chy hon ton 20,7g hn hp A gm bt cc kim loi Al, Fe, Cu trong khng kh thu c 28,7g hn hp B gm 3 oxit. Ho tan hon ton hn hp B bng dung dch H2SO4 20% (D = 1,14g/ml). Tnh th tch ti thiu dung dch H2SO4 20% ho tan hn hp B.

Hc sinh vit phng trnh phn ng xy ra v t n theo s mol cc kim loi v lp h phng trnh gii: 4 Al + 3 O2 2 Al2O3 x x/2

3 Fe + 2 O2 Fe3O4 y y/3 2 Cu + O2 2 CuO z z Al2O3 + 3 H2SO4 Al2(SO4)3 + 3 H2O

x/2 3x/2

Fe3O4 + 4H2SO4 Fe2(SO4)3 +FeSO4 + 4H2O

y/3 4y/3

CuO + H2SO4 CuSO4 + H2O

z z

Ta c h phng trnh ton hc sau: 27x + 56y + 64z = 20,7

51x + y + 80z = 28,7

24x + y + 16z = 8 hay 1,5x + y + z = 0,5 = .

CM = = 2,3265 (M) V = = 0,215 (lt).

- Khi hc sinh bit nhn xt: mO = 28,7 - 20,7 = 8 (g); nO = 0,5(mol)

V: nO = Nn V = = 0,215 (lt).

Nu hc sinh c kh nng quan st nhn thc c cc i tng t nhin, say m ho hc nhng kh nng t duy ton hc yu th s gp kh khn trong vic nghin cu ho hc, c bit ho hc ngy nay c p dng cng ngh tin hc.

V d: Ho tan 3,84g hn hp A gm Al, Mg vo 200 ml dung dch HCl 2,5M. Khi phn ng hon ton thu c dung dch B. Hi dung dch B c lm qu tm i mu hay khng?

Hc sinh thng vit c PTHH v lp h phng trnh ton hc:

2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2

x 3x

Mg + 2 HCl MgCl2 + H2 y 2y

27x + 24y = 3,84 9x + 8y = 1,28

3x + 2y = nHCl p 3x + 2y = nHCl p.

Hc sinh cn bit suy lun ton hc:

9x + 6y < 9x + 8y = 1,28

Hay: 9x + 6y < 1,28 3x + 2y < = 0,43.

Nh vy: nHCl p < 0,43 < nHCl banu = 0,2. 2,5 = 0,5 (mol)

Do , axit cn d v qu tm s ng sang mu trong dung dch B.

* Nhng phm cht v nng lc quan trng nht ca mt hc sinh gii hoDa vo c s tm l hc v phng php dy hc ho hc th nng lc v phm cht ca hc sinh gii ho hc th hin qua cc mt:

- Nng lc tip thu kin thc: Hc sinh lun hng th vi mn hc nht l trong bi mi. T lc hon thin tri thc ho hc ngay t khi nim c bn u tin.

- Nng lc suy lun logic:

+ Bit phn tch hin tng qua cc du hiu c trng ca chng. Khi xem xt s vt, hin tng khng cng nhc m t trong iu kin, hon cnh c th.

+ Bit xt iu kin c kt lun mong mun.

+ Tm c con ng ngn nht i n kt qu, kt lun. Thng quay li im xut pht tm ra cch gii quyt mi.

- Nng lc biu t chnh xc:

+ S dng thnh tho cc k nng ni, c, vit v cc h thng k hiu ho hc, ngn ng ho hc. Din t chnh xc iu mnh mun ni.

+ Bit tm lc cc vn v sp xp h thng cc vn , dng khi nim hnh thnh trc m t, m rng khi nim sau.

- Nng lc lao ng sng to: Bit t hp cc yu t, cc thao tc thit k cc hot ng nhm t c kt qu nh mun.

- Nng lc kim chng: Bit phn tch, suy lun ng, sai t mt lot s kin. Bit khng nh hay bc b kt qu do mnh to ra. Bit ch ra mt cch chc chn mt s d liu cn kim nghim sau khi thc hin mt s ln kim nghim.

- Nng lc thc hnh: Nm c cc thao tc thc hnh c bn v thc hin c ng tc dt khot khi lm th nghim. Bit dng thc nghim lm sng t mt s vn l thuyt hoc i n mt s vn l thuyt mi. C th vch ra con ng v tin hnh cc thc nghim ho hc.

Theo chng ti, phm cht v nng lc quan trng ca hc sinh gii ho hc l:

C nng lc t duy tt; bit phn tch, tng hp, so snh, khi qut ho cao, c phng php t duy tt: quy np, din dch, loi suy

C kin thc ho hc c bn vng vng, h thng, su sc. Bit vn dng linh hot, sng to nhng kin thc c bn vo tnh hung mi.

C k nng thc nghim tt, c nng lc t hc v nghin cu khoa hc ho hc. Bit tm kin thc l thuyt gii thch cho hin tng xy ra trong thc t; bit dng thc nghim kim chng li kin thc l thuyt v dng l thuyt gii thch cc hin tng xy ra khi kim chng.

1.3. C s xy dng h thng bi tp ho hc lp 9 dng bi dng hc sinh gii ho hc trng THCS1.3.1. Khi nim v bi tp ha hc trong dy hc

Bi tp ha hc l khi nim bao hm tt c (nhng bi ton, nhng cu hi hay ng thi c bi ton v c cu hi), m trong khi hon thnh chng, hc sinh khng ch n thun l vn dng kin thc c m c tm kim kin thc mi v vn dng kin thc c trong nhng tnh hung mi v khi hon thnh chng hc sinh nm c mt tri thc hay k nng nht nh.Bi tp ho hc c hiu l nhng bi c la chn mt cch ph hp vi ni dung ho hc c th v r rng. Cc ti liu l lun dy hc ho hc thng phn loi bi tp ho hc gm bi tp l thuyt (nh tnh v nh lng); bi tp thc nghim (nh tnh v nh lng) v bi tp tng hp.

Hc sinh phi bit suy lun logic, da vo kin thc hc nh cc hin tng, khi nim, nh lut ho hc, cc hc thuyt, php ton gii c cc bi tp ho hc.1.3.2. Tc dng ca bi tp ha hc trong dy hc

Bi tp ho hc l mt trong nhng ngun hnh thnh kin thc v k nng mi cho hc sinh. Bi tp ho hc gip h o su, m rng kin thc mt cch sinh ng, phong ph v hp dn. Thng qua bi tp, hc sinh phi tch cc suy ngh tm ra cch gii, t hnh thnh c k nng gii tng loi bi tp.

Thng qua gii bi tp ho hc, hc sinh hnh thnh, rn luyn v cng c cc kin thc, k nng. Bi tp l phng tin hiu nghim hc sinh vn dng kin thc vo thc tin, bin kin thc ca nhn loi thnh ca chnh mnh.

Bi tp ho hc l phng tin hu hiu rn luyn v pht huy t duy ca hc sinh. Khi gii bi tp ho hc, hc sinh phi thc hin cc thao tc t duy ti hin kin thc c, tm ra mi lin h bn cht gia cc s vt, hin tng; phi phn on, suy lun tm ra li gii.

Bi tp ho hc l phng tin pht huy tnh tch cc, t lc, ch ng, tnh thng minh, sng to ca hc sinh. Hc sinh t tm kim li gii, tm ra c cc cch gii khc nhau v cch gii nhanh nht cho tng bi tp c th.

Bi tp ho hc l cng c hu hiu kim tra, nh gi kin thc, k nng ca hc sinh. Vic gii bi tp ca hc sinh gip gio vin pht hin c trnh hc sinh, thy c nhng kh khn, sai lm hc sinh thng mc phi; ng thi c bin php gip h khc phc nhng kh khn, sai lm .

Bi tp ho hc cn c tc dng m mang vn hiu bit thc tin cho hc sinh; gio dc o c, t tng, gio dc k thut tng hp, rn luyn tc phong ngi lao ng mi: lm vic kin tr, khoa hc, c bit l tnh cn thn, trung thc, tit kim, c lp, sng to trong cc bi tp thc nghim.

Trong qu trnh dy hc ha hc trng ph thng khng th thiu bi tp, n l mt trong nhng phng tin hiu nghim c bn nht dy hc sinh tp vn dng cc kin thc hc vo thc t cuc sng, sn xut v tp nghin cu khoa hc, l mt bin php ht sc quan trng nng cao cht lng dy hc, n gi mt vai tr ln lao trong vic thc hin mc tiu o to. N cung cp cho hc sinh kin thc, con ng ginh ly kin thc v c hng th say m nhn thc.

Bi tp ha hc c nhng ngha tc dng to ln v nhiu mt c th nh sau:

1.3.2.1. ngha tr dc

- Lm chnh xc ha cc khi nim ha hc. Cng c, o su v m rng kin thc mt cch sinh ng, phong ph, hp dn. Kin thc s nh lu khi c vn dng thng xuyn nh M.A.anilp nhn nh: "Kin thc s c nm vng thc s, nu hc sinh c th vn dng thnh tho chng vo vic hon thnh nhng bi tp l thuyt v thc hnh.

- n tp, h thng ha kin thc mt cch tch cc nht. Khi n tp hc sinh d ri vo tnh trng bun chn nu ch yu cu h nhc li kin thc. Thc t cho thy hc sinh rt thch gii bi tp trong cc tit n tp.

- Rn luyn k nng ha hc nh cn bng phng trnh phn ng, tnh ton theo cng thc ha hc v phng trnh ha hc...nu l bi tp thc nghim s rn cc k nng thc hnh, gp phn vo vic gio dc k thut tng hp cho hc sinh.

- Rn luyn kh nng vn dng kin thc vo thc tin i sng lao ng sn xut bo v mi trng.

- Rn luyn k nng s dng ngn ng ha hc v cc thao tc t duy. Bi tp ha hc l mt phng tin c tm quan trng c bit trong vic pht trin t duy ha hc ca hc sinh, bi dng cho hc sinh phng php nghin cu khoa hc. Bi v gii bi tp ha hc l mt hnh thc lm vic t lc cn bn ca hc sinh. Trong thc tin dy hc, t duy ha hc c hiu l k nng quan st hin tng ha hc, phn tch mt hin tng phc tp thnh nhng b phn thnh phn, xc lp mi lin h nh lng v nh tnh ca cc hin tng, on trc h qu l thuyt v p dng kin thc ca mnh. Trc khi gii bi tp hc sinh phi phn tch iu kin ti, t xy dng cc lp lun, thc hin vic tnh ton, khi cn thit c th tin hnh th nghim, thc hin php o...Trong nhng iu kin , t duy logic, t duy sng to ca hc sinh c pht trin, nng lc gii quyt vn c nng cao.1.3.2.2. ngha pht trin

Pht trin hc sinh nng lc t duy logic, bin chng khi qut, c lp thng minh v sng to. Cao hn mc rn luyn thng thng, hc sinh phi bit vn dng mt cch linh hot, sng to gii quyt bi tp trong nhng tnh hung mi, hon cnh mi, bit xut nh gi theo kin ring bn thn, bit xut cc gii php khc nhau khi phi x l mt tnh hung...thng qua , bi tp ha hc gip pht hin nng lc sng to ca hc sinh nh gi, ng thi pht huy c nng lc sng to cho bn thn.1.3.2.3. ngha gio dc

Bi tp ha hc cn c tc dng gio dc cho hc sinh phm cht t tng o c. Qua cc bi tp v lch s, c th cho hc sinh thy qu trnh pht sinh nhng t tng v quan im khoa hc tin b, nhng pht minh to ln, c gi tr ca cc nh khoa hc tin b trn th gii. Thng qua vic gii cc bi tp, cn rn luyn cho hc sinh phm cht c lp suy ngh, tnh kin tr dng cm khc phc kh khn, tnh chnh xc khoa hc, kch thch hng th b mn ha hc ni ring v hc tp ni chung.1.3.2.4. ngha kim tra nh gi

Bi tp ha hc l phng tin rt c hiu qu kim tra kin thc, k nng ca hc sinh mt cch chnh xc. Trong qu trnh dy hc, khu kim tra nh gi v t kim tra nh gi v t kim tra nh gi vic nm vng kin thc, k nng, k xo ca hc sinh c mt ngha quan trng. Mt trong nhng bin php kim tra nh gi kt qu hc tp ca mnh l lm bi tp. Thng qua vic gii bi tp ca hc sinh, gio vin cn bit c kt qu ging dy ca mnh, t c phng php iu chnh, hon thin hot ng dy ca mnh cng nh hot ng ca hc sinh.

Tuy nhin, cn phi khng nh rng: Bn thn BTHH cha c tc dng g c; Khng phi mt BTHH hay th lun lun c tc dng tch cc! Vn ph thuc ch yu l ngi s dng n, phi bit trao ng i tng, phi bit cch khai thc trit mi kha cnh c th c ca bi ton, hc sinh t tm ra li gii. Lc BTHH mi thc s c ngha, khng phi ch dy hc gii bi ton, m l dy hc bng gii bi ton.1.3.3. Phn loi bi tp ha hc trong dy hcTrn thc t, kh c th c c mt tiu chun thng nht no v vn phn loi bi tp ha hc. Ni cch khc, s phn ha bi tp ha hc bao gi cng mang tnh tng i, v trong bt k loi bi tp no cng cha ng mt vi yu t ca mt hay nhiu loi khc.

Trong nhng ti liu phng php dy hc ho hc, cc tc gi phn loi bi tp ho hc theo nhng cch khc nhau da trn cc c s khc nhau:

- Theo mc huy ng kin thc, bi tp ho hc c chia thnh: bi tp nh tnh v bi tp nh lng (bi ton ho hc) v bi tp tng hp.

- Theo cch gii c s dng thc nghim hay khng thc nghim: Bi tp l thuyt (nh tnh v nh lng) v bi tp thc nghim (nh tnh v nh lng).

- Theo mc ch dy hc: Bi tp hnh thnh kin thc mi; bi tp rn luyn, cng c k nng, k xo; bi tp kim tra, nh gi.

- Theo cch tin hnh gii: Bi tp gii bng li ni, bi tp gii bng cch vit (t lun v trc nghim khch quan) v bi tp gii bng thc nghim.

- Cn c vo mc hot ng nhn thc ca hc sinh trong qu trnh tm kim li gii: Bi tp c bn (BTCB) v bi tp phn ho (BTPH). Trong l lun dy hc cha c mt nh ngha no v hai loi bi tp ny nhng theo chng ti, l hai khi nim mang tnh cht tng i.

BTCB l nhng bi m khi gii hc sinh ch huy ng mt vi n v kin thc hoc mt k nng va mi hnh thnh. Nh vy, BTCB ch c ni n vi yu t mi, n gin m trc hc sinh cha c bit n.

BTCB cn cung cp kin thc k nng c bn gii cc bi tp ho hc phc tp hn. Thiu kin thc, k nng ny hc sinh khng th hnh thnh kin thc v k nng mi. V d: bi tp tnh theo cng thc, phng trnh ho hc: C%, CM v th tch cht kh; tnh lng mt cht khi bit lng mt cht khc trong phn ng.

BTPH l loi bi tp ho hc trong gm nhiu loi BTCB khc nhau. Gii BTPH l gii nhiu BTCB lin tip tm ra kt qu. V d: Tnh lng dung dch NaOH c nng bit trung ho mt lng dung dch H2SO4 c nng cho. Bi tp ny gm cc bi tp c bn:Tnh lng H2SO4 c Vit phng trnh phn ng Tnh lng NaOH trung ho Tnh lng dung dch NaOH.

Vic xc nh BTCB, BTPH c ngha, c bit THCS v n gip cho vic xc nh c phng php v mc hnh thnh k nng gii bi tp ho hc.

Ngoi ra cn c th phn loi bi tp theo ch , da vo tnh cht bi tp, da vo phng php hnh thnh k nng gii bi tpTuy nhin, s phn loi ch c tnh cht tng i, khng c ranh gii r rt; c nhng bi tp trong va c ni dung phng php, va c tnh cht c trng ni bt, va c thut ton ring. Tuy nhin ngi ta c th cn c vo nhng c im, du hiu c bn khc nhau phn loi.1.3.3.1. Da vo ni dung mn hc

C th phn bi tp ha hc cc dng: Bi tp kim loi, bi tp phi kim, bi tp axit, bi tp baz, bi tp mui, bi tp hirocacbon, bi tp este...1.3.3.2. Da vo phng php gii bi tp

C th phn chia bi tp thnh cc dng sau:

Bi tp gii theo phng php mol trung bnh. Bi tp gii theo phng php bo ton khi lng.

Bi tp gii theo phng php s ng cho. Bi tp gii theo phng php tng gim khi lng.

Bi tp gii theo phng php ghp n s.

Bi tp gii theo phng php t chn lng cht. Bi tp gii theo phng php bin lun tm cng thc phn t.1.3.3.3. Da vo c th mn hc

C th phn bi tp ha hc thnh 4 loi:

+ Bi tp nh tnh: l cc dng bi tp c lin h vi s quan st m t, gii thch cc hin tng ha hc. Cc dng bi tp nh tnh

- Gii thch, chng minh, vit phng trnh phn ng.

- Nhn bit, phn bit cc cht.

- Tch cc cht ra khi hn hp.

- iu ch cht...

c bit trong bi tp nh tnh c rt nhiu bi tp thc tin gip hc sinh gii quyt cc vn thc tin c lin quan n ha hc.

+ Bi tp nh lng: l loi bi tp cn dng cc k nng ton hc kt hp vi k nng ha hc gii.

Cn c vo ni dung c cc dng bi tp nh lng nh:

- Da vo thnh phn xc nh cng thc ha hc.

- Tnh theo cng thc, phng trnh ha hc.

- Tnh ton vi cc cht kh.

- Bi tp v nng dung dch...

+ Bi tp l thuyt: gm l thuyt nh tnh, l thuyt nh lng: l dng bi tp c lin quan n k nng vn dng cc khi nim.

+ Bi tp thc nghim:

Tc gi L Xun Trng v Cao Th Thng phn bi tp thc nghim thnh 2 loi: bi tp thc nghim nh tnh v nh lng.

Bi tp thc nghim nh tnh: gm h thng bi tp c bn v h thng bi tp phc hp.

H thng bi tp thc nghim c bn:

- Bi tp thc nghim tm hiu tnh cht ca mt cht.

- Bi tp iu ch mt s cht trong phng th nghim.

- Bi tp thc nghim nhn bit cc cht.

- Bi tp thc nghim pha ch cc dung dch.

- Bi tp tch cc cht trong hn hp.

H thng bi tp thc nghim nh tnh phc hp bao gm:- Dng cc loi thuc th khc nhau nhn bit cc cht mt nhn.- Dng thuc th c gii hn nhn bit cc cht mt nhn.

- Khng dng thm thuc th nhn bit cc cht mt nhn.

Bi tp thc nghim nh lng:

H thng bi tp thc nghim nh lng c bn:- Bi tp thc nghim v cn, o cc cht.

- Bi tp thc nghim thu cc cht kh.

H thng bi tp thc nghim nh lng phc hp bao gm:

- Bi tp pha ch dung dch theo nng cho trc.- Bi tp xc nh nng ca dung dch.

- Bi tp xc nh t l % ca cht trong hn hp.

- Bi tp tnh hiu sut ca qu trnh iu ch cc cht.1.3.3.4. Da vo hnh thc kim tra nh gi

C th phn bi tp ha hc thnh 4 loi:

+ Bi tp vn p: l loi bi tp hay cu hi yu cu hc sinh phi kt hp c kin thc ha hc, ngn ng ha hc trnh by ni dung ca bi tp.

+ Bi tp TNKQ: l loi bi tp hay cu hi c km theo cu tr li sn v yu cu hc sinh suy ngh ri dng 1 k hiu n gin quy c tr li.

Cc dng bi tp TNKQ: Bi tp in khuyt, Bi tp ng sai, Bi tp ghp i, Bi tp nhiu la chn u im ni bt ca bi trc nghim khch quan l:

- Trong mt thi gian ngn c th kim tra c nhiu ni dung kin thc, trnh c tnh trng hc t, hc lch.

- Vic chm im l khch quan, khng ph thuc vo ngi chm nn tin cy cao hn cc phng php kim tra nh gi khc.

- Rn luyn cho hc sinh kh nng nhn bit, khai thc, x l thng tin v kh nng t duy phn on nhanh.

- Gip ngi hc t KT G kt qu hc tp ca mnh mt cch khch quan.

Tuy nhin loi bi tp TNKQ cng c nhng nhc im ng k nh:

- t gp phn pht trin ngn ng ha hc.

- Khng th dng kim tra k nng thc hnh ha hc.

- Gio vin ch bit kt qu suy ngh ca hc sinh m khng bit qu trnh suy ngh, s nhit tnh, hng th ca hc sinh i vi ni dung c kim tra.

Trong 4 loi bi tp TNKQ trn th bi tp nhiu la chn l loi hay dng nht v c nhiu u im hn nh xc sut ng ngu nhin thp, d chm.+ Bi tp t lun: L dng bi tp yu cu hc sinh phi kt hp c kin thc ha hc, ngn ng ha hc v cng c ton hc trnh by ni dung ca bi tp ha hc.

Bi tp t lun cho php gio vin kim tra kin thc ca hc sinh gc hiu v kh nng vn dng.

+ Bi tp thc hnh: l loi bi tp khi gii n HS phi tin hnh nhng th nghim, nhng quan st hoc kim chng hoc tm cc s liu, d kin ng cho vic gii bi tp.1.3.3.5. Da vo mc t duy

C th chia bi tp ha hc lm 4 loi:

- Bi tp mc bit cc kin thc: loi bi tp mc ny ch yu cu hc sinh nh li, ti hin li nhng kin thc c hc trong chng.

- Bi tp mc hiu cc kin thc: loi bi tp ny yu cu hc sinh khng nhng nh li kin thc hc m cn c din gii, m t, tm tt c nhng kin thc hc th hin kh nng hiu bit ca mnh.

- Bi tp mc vn dng cc kin thc: loi bi tp ny yu cu hc sinh vn dng cc kin thc hc gii cc bi tp nh tnh, nh lng v thc nghim cng nh nhng vn cha bit lc hc.

- Bi tp mc vn dng sng to: loi bi tp ny yu cu hc sinh khng nhng vn dng cc kin thc hc m cn phi bit sng to t nhng ci hc trong trng hp mi gii cc bi tp mt cch hiu qu nht.Do , c th coi h thng bi tp ho hc gm:

1.3.4. Tin trnh gii mt bi tp ha hc

Tin trnh khi qut gii mt BTHH gm cc giai on v yu cu khi gii bt k bi tp no, cn gi l cc bc chung hay l dn ... gm c 4 bc sau:Bc 1: Nghin cu bi

+ c k bi, tm hiu iu kin u bi v yu cu ca bi ra.+ Tm tt u bi theo quy c ca bn thn theo k hiu quen dng.+ Quy i, thng nht n v theo cng h thng.

Bc 2: Xc lp mi quan h

+ M t hin tng, qu trnh ha hc c th xy ra trong bi ton.+ Xc lp mi quan h gia cc yu t cho v cn tm.+ Xc lp cc quy tc v nh lut cn p dng cn thit cho bi ton.

Bc 3: Thc hin chng trnh gii+ Phn tch, tng hp, khi qut ha rt ra kt lun c th.+ T cc mi quan h trn xc lp bng cc phng trnh tip tc lun gii, tnh ton biu din cc i lng cn tm qua cc i lng cho.+ Xc nh kt qu vi chnh xc cho php.

Bc 4: Kim tra xc nhn kt qu xc nhn c kt qu va tm c cn kim tra li mt s phng n sau:

+ Kim tra li xt ht cc trng hp cha, tr li ht cu hi cha.

+ Kim tra li cc php tnh chnh xc cha, th nguyn ng cha.

+ Kim tra li kt qu va gii c ph hp vi thc nghim khng

+ Th gii bng phng n khc c ng khng.

Trong qu trnh ging dy cn to cho hc sinh c thi quen gii cc bi tp theo qu trnh khi qut ny s gip hc sinh nhng phng hng chung gii bi tp, n gip hc sinh nh hng gii bi tp tt hn, tuy nhin vi mi loi bi tp cn c hnh ng v thao tc c th, chng ch ging nhau bn bc c bn m thi.1.4. Tng quan v bi dng hc sinh gii trong dy hc ho hc

1.4.1. Mt s bin php pht hin hc sinh gii ho hc trng THCS

1.4.1.1. Quan nim v hc sinh gii [13],[31]

Trn th gii, vic pht hin v bi dng hc sinh gii c t rt lu, Vit Nam cng khng phi ngoi l. Vy quan nim v hc sinh gii l nh th no? Lut bang Georgia (M) nh ngha v hc sinh gii nh sau: Hc sinh gii l nhng hc sinh chng minh c tr tu trnh cao v c kh nng sng to, th hin ng c hc tp mnh lit v t kt qu xut sc trong lnh vc l thuyt khoa hc; ngi cn c mt s gio dc c bit t c trnh gio dc tng ng vi nng lc ca con ngi .

Ha hc l mn khoa hc thc nghim, hc sinh gii ha hc ngoi nhng thnh t cht cn phi c nh nu trn cn cn phi b sung thm nng lc thc hnh th nghim. Yu cu i vi nng lc thc hnh th nghim ca hc sinh l: bit thc hin chnh xc, dt khot v hiu qu cc ng tc thc hnh; bit kin nhn v kin tr trong qu trnh lm sng t mt s vn l thuyt qua thc nghim hoc i n mt s vn l thuyt mi da vo thc nghim.

1.4.1.2. Tm quan trng ca vic bi dng hc sinh gii [31], [32]

Thng th mi hc sinh ch c nng khiu mt lnh vc nht nh no . Bi dng hc sinh gii tc l to ra mt mi trng gio dc c bit ph hp vi kh nng c bit ca cc em, cc em c rn k nng hon thnh, pht trin t cht nng kiu ca mnh ng thi nng cao vn kin thc sn c v tip thu kin thc mi. C nng khiu v c h thng kin thc su rng, vng chc s l tin tt cc em c th t kt qu cao trong cc k thi mang m tnh cht tranh ti nh k thi chn hc sinh gii cp tnh/ thnh ph v xa hn na l cp quc gia.

Hn th na, hin nay cuc cnh tranh v kinh t, cng ngh gia cc quc gia ngy cng tr nn khc lit m bn cht ca cuc cnh tranh y l tri thc, l tr tu con ngi. Chng ta ang snh vai vi cc cng quc nm chu th khng c con ng no khc l phi lm ch c tri thc, lm ch cng ngh. V nh th, cha kha thnh cng ang ct gi trong trng hc. Tr em hm nay, th gii ngy mai, o to, bi dng hc sinh gii ngy hm nay chnh l gp phn o to, bi dng nhn ti ngun nhn lc cht lng cao cho t nc mai sau. V chnh h s gp phn rt ngn khong cch gia nc ta vi cc nc pht trin trn gii. Khng nng niu nhng mm non nng kiu, trit ph mi trng gio dc c bit ginh cho hc sinh gii cng c ngha l ct b mt trin vng thc y s pht trin nhanh chng ca t nc.1.4.1.3. Mt s bin php pht trin hc sinh gii ha hc trng THCS

Cn c vo cc tiu ch v hc sinh gii ha hc nh nu trn, gio vin bi dng hc sinh gii cn phi xc nh c:

1. Mc nm vng kin thc, k nng, k xo mt cch y , chnh xc ca hc sinh so vi yu cu ca chng trnh ha hc ph thng.

2. Mc t duy ca tng hc sinh v c bit l nh gi c kh nng vn dng kin thc ca hc sinh mt cch linh hot, sng to.

Mun vy, gio vin phi kim tra kin thc ca hc sinh nhiu phn ca chng trnh, kim tra ton din cc kin thc v l thuyt, bi tp v thc hnh. Thng qua bi kim tra, gio vin c th pht hin hc sinh gii ha hc theo cc tiu ch:

+ Mc y , r rng v mt kin thc.

+ Tnh logic trong bi lm ca hc sinh i vi tng yu cu c th.

+ Tnh khoa hc, chi tit, c o c th hin trong bi lm ca hc sinh.

+ Tnh mi, tnh sng to(nhng xut mi, nhng gii php c tnh mi v mt bn cht, cch gii bi tp hay, ngn gn...).

+ Mc lm r ni dung ch yu phi t c ca ton bi kim tra.

+ Thi gian hon thnh bi kim tra.1.4.2. Mt s bin php bi dng hc sinh gii ha hc trng THCS

1.4.2.1. Kch thch ng c hc tp ca hc sinh [29]

Bt k ai lm mt vic g d nh m khng mang li li ch cho bn thn, cho ngi thn, cho bn b hoc cho cng ng th ngi ta s khng c ng c lm vic . i vi hc sinh tham gia vo i tuyn hc sinh gii cng vy, do , vic bi dng hc sinh gii c hiu qu cao th khng th khng ch ti vic kch thch ng c hc tp ca hc sinh. Gio vin dy i tuyn hc sinh gii c th tham kho xut sau:a. Hon thin nhng yu cu c bn

- To mi trng dy hc ph hp.

- Thng xuyn quan tm ti i tuyn.

- Giao cc nhim va sc cho hc sinh v lm cho cc nhim v tr nn thc s c ngha vi bn thn h.

b. Xy dng nim tin v nhng k vng tch cc trong mi hc sinh

- Bt u cng vic hc tp, cng vic nghin cu va sc i vi hc sinh.

- Lm cho hc sinh thy mc tiu hc tp r rng, c th v c th t ti c.

- Thng bo cho hc sinh rng nng lc hc tp ca cc em c th c nng cao hoc c nng cao. ngh cc em cn c gng hn na.

c. Lm cho hc sinh t nhn thc c li ch, gi tr ca vic c chn vo i tuyn hc sinh gii

- Vic hc trong i tuyn tr thnh nim vui, nim vinh d.

- Tc dng ca phng php hc tp, khi lng kin thc thu c khi tham gia i tuyn c tc dng nh th no i vi mn ha hc trn lp, vi cc mn hc khc v vi cuc sng hng ngy.

- Gii thch mi lin quan gia vic hc ha hc hin ti v vic hc ha hc mai sau.

- S u i ca gia nh, nh trng, thy c v phn thng ginh cho cc hc sinh ot gii.1.4.2.2. Son tho ni dung dy hc v c phng php dy hc hp l

Ni dung dy hc gm h thng l thuyt v h thng bi tp tng ng. Trong , h thng l thuyt phi c bin son y , ngn gn, d hiu, bm st yu cu ca chng trnh; son tho, la chn h thng bi tp phong ph, a dng gip hc sinh nm vng kin thc, o su kin thc, rn luyn k nng, k xo v ng thi pht trin c t duy cho hc sinh.

S dng phng php dy hc hp l sao cho hc sinh khng cm thy cng thng, mt mi v qu ti ng thi pht huy c ti a tnh tch cc, tnh sng to v ni lc t hc tim n trong mi hc sinh.

1.4.2.3. Kim tra, nh gi

Trong qu trnh dy i tuyn, gio vin c th nh gi kh nng, kt qu hc tp ca hc sinh thng qua vic quan st hnh ng ca tng em trong qu trnh dy hc, kim tra, hoc phng vn, trao i. Hin nay, thng nh gi kt qu hc tp ca hc sinh trong i tuyn bng cc bi kim tra, bi thi(bi t lun hoc bi thi tng hp). Tuy nhin cn ch l cc cu hi trong bi thi nn c bin son sao cho c ni dung khuyn khch t duy c lp, sng to ca hc sinh.

1.5. Thc trng bi dng hc sinh gii ha hc trng THCS

1.5.1. Thun li

1.5.1.1. Xut pht t vic i mi chng trnh sch gio khoa ha hcT thc t v yu cu c bn ca l lun chng ti thy, mun c h thng bi tp bi dng hc sinh gii ph hp cn phi xy dng trn c s:

- Bm st ni dung chng trnh c bn ca khi lp. Chng trnh thi hc sinh gii lp 9 phi c quy nh thng nht cho cc trng gio vin tin vic la chn ni dung, o su kin thc. Mc kin thc ho hc cho hc sinh THCS l da trn thuyt nguyn t, phn t, s lc v thnh phn cu to nguyn t v bng tun hon.

- Cc dng bi tp ho hc THCS v c bn l trng vi cc ni dung c trong chng trnh THPT, ch khc nhau v mc phc tp ca kin thc. Trong chng trnh hin nay, a s cc dng bi tp ho hc u c th a ngay vo chng trnh lp 8. Nu khng xc nh r yu cu ca tng khi lp s d sa vo lm dng kin thc v lm cho hc sinh kh khn trong vic hc tp.

i vi hc sinh lp 9 nn tp trung vo hon thin vic gii cc bi tp c bn, tnh theo hn hp cc cht, phn trm khi lng, s mol, th tch, lp cng thc phn t da vo t l khi lng v b sung cc bi tp lp cng thc hp cht da vo sn phm phn ng chy, dng kh nng phn ng to thnh cc sn phm khc nhau. Ch cc bi tp pht huy tr lc hc sinh da vo quy lut, nh lut ho hc: bo ton khi lng, bo ton nguyn t, bo ton thnh phn nguyn t trong hp cht

- Chng trnh mi c b sung, cp nht kh nhiu kin thc, c bit l cc kin thc l thuyt ch o to iu kin cho hc sinh nghin cu ha hc su hn, rng hn v hn ch c vic xem xt cc hin tng t nhin mt cch chung chung, phin din.

- Chng trnh ha hc mi cp nht nhiu kin thc thc t, gn gi vi cuc sng thng qua cc bi tp, bi c thm hay cc gi hc bt buc. Chng hn lp 9 c b sung chng trnh v phn Ha hc vi cc vn kinh t - x hi - mi trng lm cho hc sinh thy vic hc v nghin cu ha hc ngy cng tr nn c ngha.

- Tng thi gian thc hnh v c bit lp 9, thng qua vic trc tip lm th nghim gip cho hc sinh thy c s a dng, mun mu, mun v ca ha hc. Ha hc c mt mi lc, mi ni.

Nh vy, vi nhng thun li m vic i mi chng trnh, sch gio khoa mang li chng nhng to iu kin tt cho hc sinh c c hi nghin cu su hn v ha hc m cn c tc dng kch thch ng c hc tp v pht huy kh nng t hc ca hc sinh

1.5.1.2. Xut pht t chnh sch u tin u t cho gio dc ca nh nc

- Vi vic coi gio dc l quc sch hng u, c s vt cht trong trng hc tng bc c nng ln. Thm vo , internet xut hin trong trng hc phc v c lc cho vic dy, vic hc ca gio vin v hc sinh ni chung v cng tc bi dng hc sinh gii ni ring.

- B gio dc v o to thnh lp chng trnh quc gia bi dng nhn ti giai on 2008 2020 vi nhng bc i v mc tiu c th do Ph Th tng, B trng lm trng ban. y s l ng lc mnh m thc y vic bi dng, o to nhn ti cho t nc [4].1.5.2. Kh khn

Mc d c kh nhiu thun li nhng cng tc bi dng hc sinh gii hin nay bc trung hc c s cn gp rt nhiu kh khn xut pht t nhiu pha.1.5.2.1. Kh khn t pha gia nh v bn thn hc sinh [3], [34]

- T pha gia nh: a s ph huynh hc sinh u mun con em mnh thi u vo lp 10 v i hc nn khng khuyn khch hoc khng mun cho con em mnh tham gia i tuyn hc sinh gii.

- T pha bn thn hc sinh: Tham gia hc i tuyn hc sinh gii thng rt vt v, cc em phi dc ton tm, ton lc hc mn chuyn. Hn th na, ot gii hc sinh gii cp huyn, lt vo i tuyn hc sinh gii cp tnh, i thi v ot gii cp tnh l iu khng d dng. Thm vo , quy nh mi y ca b GD T: Hc sinh gii tnh khng tuyn thng vo lp 10 th ng lc cc em tham gia hc i tuyn gim st trm trng. Cc em hu nh khng mun tham gia vo i tuyn hc sinh gii v lo s thi trt lp 10.1.5.2.2. Kh khn t pha gio vin

Cng tc bi dng hc sinh gii ha hc trng THCS ngy cng c quan tm, ch . V vy, cht lng hc sinh gii b mn cng c nng cao. iu th hin s c gng ca gio vin trong cng tc ny cng nh thc t hc ca hc sinh thng qua cc phng tin dy hc: sch gio khoa, tham kho, tp ch,...Tuy nhin, chng ti cng thy mt s tn ti trong h thng bi tp bi dng hc sinh gii:

- Gio vin bi dng cha xy dng c h thng bi tp ph hp. Hu ht thng cp nht, su tm trong cc ti liu tham kho khi gio vin cho l hay ging dy. Do , cha c s phn ha bi tp, cha ch n tnh h thng, ton din ca chng trnh cng nh cha ch c tnh k tha, pht trin pht huy tr lc hc sinh. V vy, trong cc t thi, hc sinh gp nhng bi tng t bi c bi dng nhng c bin i cht t l khng lm c.- Hu ht cc ti liu, bi tp bin son ch n ni dung chng trnh, c hng dn phng php gii bi tp, nhng cha c h thng cc kin thc h tr cho hc sinh c th t tham kho, hc tp thun li.

- Nhiu bi tp ho hc trong mt s ti liu cha ch n bn cht cc hin tng ho hc, gy kh khn cho gio vin v hc sinh khi dy v hc. Nhiu khi cc bi tp li c tnh cht tng i lm nh hng n t duy logic, kh nng lin h thc t ca hc sinh. Chng hn trong cc ti liu tham kho c nhng bi:

1/Cho bt st d vo 200 ml dung dch H2SO4 98% un nng (D =1,84) khi phn ng xy ra hon ton. a- Vit phng trnh phn ng xy ra.

b- Tnh lng bt st b ho tan.

c- Tnh th tch kh thu c (ktc).

2/ Hoc gii thiu hng dn kim tra, nh gi bi kim tra 11 [tr.160, 23]

Dng 20g dung dch H2SO4 98% c nng tc dng vi mt lng Cu d. Phn ng xong, ngi ta thu c 2,016 lt kh SO2 (ktc).

a- Hy vit phng trnh phn ng xy ra.

b- Tnh hiu sut kh SO2 thu c.

c- Tnh th tch dd NaOH 5M kt ta hon ton dd thu c sau phn ng.

bi tp1: Cc ti liu thng ch cp phn ng xy ra mc (a) l:

2 Fe + 6 H2SO4 (n) Fe2(SO4)3 + 3 SO2 + 6 H2O

Do , cc cu b, c ch tnh bt Fe v kh SO2 thot ra theo phn ng .

Thc t l khi H2SO4 c phn ng, nng s gim dn (axit long) v hc sinh kh s thc mc ti sao khng c phn ng:

Fe + H2SO4 (l) FeSO4 + H2

V khi no axit long, ti sao khng c H2 thot ra ? V ti sao khng c phn ng Fe d kh Fe2(SO4)3 thnh FeSO4: Fed + Fe2(SO4)3 3 FeSO4 ?

Hoc bi tp 2: Ch c phn ng l thuyt l:

Cu + 2 H2SO4 (n) CuSO4 + SO2 + 2 H2O

Hc sinh kh cng ngh ng bn cht l Cu d nhng phn ng s khng hon ton tc l axit d. Do , hiu sut to SO2 tnh theo H2SO4 nh hn 100% l tt yu. Lng SO2 mt mt ngoi l do H2SO4 d, cn c th do vic thu kh.

Do , sang cu c, hc sinh s vit ng phn ng l:

H2SO4 d + 2 NaOH Na2SO4 + 2 H2O

2 NaOH + CuSO4 Cu(OH)2 + Na2SO4Vy th lng H2SO4 d l bao nhiu ? Kh m tnh c th tch dd NaOH 5M ch khng phi chnh xc nh p n l 0,036 lt.

- Nhiu thi hc sinh hng nm khng bm st ni dung chng trnh THCS gy kh khn cho gio vin khi xc nh ni dung n tp. Chng hn, thi vo chuyn Ho mt s tnh nhng nm trc yu cu hc sinh cn bng phng trnh phn ng oxi ho - kh theo phng php thng bng electron! Do , nhiu gio vin bi dng li u t nhiu vo tnh cht ca HNO3, NH3, mui amoni v c s in ly khi dy ho v c

- Cc bi tp thng t khai thc hin tng thc nghim hoc hin tng xy ra trong thc t i sng, sn xut. V vy, k nng gii thch, vn dng thc t ca hc sinh cn yu.

- Trong thc t, nhiu gio vin qua tch lu c vn kin thc, kinh nghim v tip cn c cc thi hc sinh gii mi c th xy dng bi tp v bi dng hc sinh gii c kt qu tng i cao. Do , gio vin khi ra trng rt lng tng trong vic xy dng mt h thng bi tp phn ho v cch gii. iu lm nh hng ln n cht lng bi dng hc sinh gii.

- Tnh trng thiu gio vin dy chnh ban ha cn ph bin, c bit l tnh Thanh ha do , gio vin phi dy c mn ha hc v mn sinh hc nn thi gian ginh cho vic nghin cu ti liu bi dng hc sinh gii khng nhiu. Mt khc, cng cha c tu ch c th nh mc v gi dy cho gio vin trc tip bi dng hc sinh gii cng l mt tr ngi khng nh.

- Nhiu gio vin vn quen li truyn th c, cch ra bi tp cn mang nng tnh l thuyt nn cha pht huy c tnh tch cc, ch ng, sng to v kh nng t hc ca hc sinh.

- Ch chnh sch hin nay cho gio vin bi dng hc sinh gii cn thp, khng b p cng sc b ra v khng sc thu ht gio vin gii u t nghin cu bi dng hc sinh.

1.5.2.3. Kh khn v ti liu tham kho

- Cha c sch gio khoa chuyn ha cho chng trnh mi, da theo ti liu gio khoa chuyn ha c th kin thc khng cp nht v lng bi tp cn t.

- Thiu ti liu tham kho, mt s ni dung c cp n trong cc k thi cp huyn, cp tnh nh phn ha hc thc nghim v c, hu c...hu nh rt t ti liu cp n.

- Sch gio khoa v cc ti liu tham kho vn c nhng im khng khp nhau v kin thc, gy kh khn nhiu cho gio vin v hc sinh khi nghin cu.

Nh vy c th thy rng vic bi dng hc sinh gii trng THCS hin nay ang gp rt nhiu kh khn khi m khng nhn c s ng h rng ri t pha gia nh v bn thn hc sinh, thm vo , mt s gio vin cng khng thit tha vi cng tc ny. Kh khn li cng c nhn ln gp bi i vi cc gio vin, hc sinh vng trung du, min ni bi chnh vic i hc hng ngy ca cc em cng cn mt s c gng, n lc rt ln th vn tham gia hc i tuyn hc sinh gii, bi dng hc sinh gii li cng cha c ch trng ng mc. Nhng d c kh khn th no th vic bi dng hc sinh gii vi ngha v tm quan trng ca n cng cn c pht trin. Hin nay, cng vic y ang c thc hin bi nhng gio vin y tm huyt, nhng hc sinh c nng kiu v c nim am m thc s, rt cn c s c v mnh m t pha gia nh, nh trng v cng ng.

Sau khi tin hnh iu tra thm d bng phiu iu tra (xem ph lc) v trao i trc tip vi cc gio vin v hc sinh ca mt s trng THCS trn a bn 2 tnh Thanh Ha, Ngh An ti thy:

- a s gio vin khi ra bi tp cho hc sinh thng ly nhng bi tp c sn trong sch gio khoa, sch bi tp m t khi s dng bi tp t mnh ra.

- Mt s ln gio vin trong tit hc ch ch trng vo truyn th kin thc m xem nh vai tr ca bi tp.

- Mt s t gio vin c s dng bi tp trong tit hc nhng ch s dng kim tra ming, v cui tit hc h thng ha li bi hc.

- Mt s t gio vin s dng bi tp nh l ngun kin thc hc sinh cng c, tm ti, pht trin kin thc cho ring mnh.

TIU KT CHNG 1Trong chng ny chng ti trnh by nhng vn thuc v c s l lun v thc tin ca ti lun vn:1. Phng hng i mi phng php dy hc ha hc trng trung hc c s.2. T duy v pht trin t duy ca hc sinh trong dy hc ha hc.3. C s xy dng h thng bi tp ha hc lp 9 dng bi dng hc sinh gii ha hc trng trung hc c s.4. Tng quan v bi dng hc sinh gii trong dy hc ha hc.

5. Tin hnh iu tra thc trng bi dng hc sinh gii ha hc trng trung hc c s, gip chng ti c nh hng tch cc trong qu trnh thc hin ti.Trong quyt nh phn ln cht lng dy hc l gio vin, gio vin phi thng xuyn nng cao nng lc chuyn mn v nghip v s phm, thu ht, kch thch hng th hc tp b mn, to ng c, phng php hc tp ng n cho hc sinh. C ng c, hng th, phng php hc tp tt, hc sinh s pht huy tt tnh tch cc, ch ng, sng to ca mnh v nht nh s t kt qu hc tp cao. Ngay t khi hc sinh mi bt u vo hc b mn, gio vin l ngi c bit to s ch , hp dn, thu ht lng yu thch mn hc, li cho hc sinh n tng su sc nht. Thc t cho thy, nhiu hc sinh hc gii b mn l do gio vin pht huy tt vai tr tch cc, ch ng, sng to ca cc em, khi dy ni lc ca chnh h, bit ng vin h vt qua tr lc trong nhn thc. Gio vin truyn cho hc sinh phng php hc tp m quan trng nht l phng php t hc, tm kim ngun ti liu tham kho, sch bi tp ph hp vi trnh , nng lc ca cc em. CHNG 2. H THNG BI TP BI DNGHC SINH GII HO HC LP 9 THCS(Phn v c)2.1. Cc phng php gii bi ton ho hc2.1.1. Phng php bo ton khi lng

Trong mt phn ng ha hc c n cht (k c cht tham gia v cht to thnh), nu bit khi lng ca (n - 1) cht th vn dng nh lut bo ton khi lng. Nguyn tc ca phng php. Tng khi lng cc cht tham gia phn ng bng tng khi lng cc cht to thnh sau phn ng. Phm vi p dng: Tng khi lng cc cht xt trong trng hp nguyn cht hoc hn hp cc cht phn ng c dng dung dch v khi lng mi nguyn t c bo ton.V d 1: Cho 17,5 g hn hp gm 3 kim loi Fe, Al, Zn tan hon ton trong

dung dch H2SO4 0,5 M ta thu c 11,2 lt kh hiro (ktc). Tnh th tch dung dch axit ti thiu phi dng v khi lng mui khan thu c.Li gii

mhn hp kim loi + m axit = mhn hp 3 mui +

PTHH:

Khi cho hn hp 3 kim loi tc dng vi dung dch H2SO4 th:

mhn hp 3mui = 17,5 + 49 1 = 65,5g

V d 2: Hn hp A gm FeO, Fe2O3, Fe3O4. Nung nng m (g) hn hp A trong ng s ri cho lung CO i qua. Sau khi kt thc th nghim, ngi ta thu c 20,4 g cht rn B v 8,96 lit kh D ktc, c t khi so vi H2 l 20. Tnh gi tr ca m.Li gii

mD = 0,4 40 = 16 (g)

Phn ng xy ra: 3 Fe2O3 + CO

2 Fe3O4 + CO2

Fe3O4 + CO 3 FeO + CO2FeO + CO Fe + CO2B c th c c 4 cht Fe, FeO, Fe3O4, Fe2O3 hoc t hn. Kh C gm CO, CO2.

Theo phng trnh phn ng: nCO(p) =

nCO (ban u) = nD p dng nh lut bo ton khi lng ta c:

m + 0,4 28 = 20,4 + 16,0

m = 20,4 + 16 - 11,2 = 25,2 (g).

V d 3: Ha tan 10 gam hn hp 2 mui cacbonat kim loi ha tr II v III bng dung dch HCl ta thu c dung dch A v 0,672 lt kh bay ra ( ktc). Hi c can dung dch A thu c bao nhiu gam mui khan.Li giiPTHH xy ra:

Theo PTHH ta c:

;

p dng nh lut bo ton khi lng ta c:

m2mui cacbonat + m axit = m2mui clorua +

m2mui clorua = 10 + (0,03 x 2 x 36,5) (0,03 x 44) (0,03 x 18)

= 10,33g

V d 4: Nung 13,4 gam mui cacbonat ca M ha tr II, thu c 6,8gam mt cht rn v kh X. Cho X hp th vo 75ml dd NaOH 1M. Tnh khi lng mui khan thu c.( thi HSG lp 9 Huyn Hu Lc Thanh Ha Nm 2009 - 2010).Li gii

Gi cng thc ca mui cacbonat l MCO3

Nung mui:

Kh X l CO2

p dng nh lut bo ton khi lng:

Cho CO2 hp th vo dung dch NaOH

Vy xy ra phn ng to mui axit nh sau:

b 0,15 0,75

p 0,075 0,075

d 0,075

mmui khan =

2.1.2. Phng php tng - gim khi lng.

Nguyn tc ca phng php: Khi chuyn t cht A sang cht B, khi lng mol thay i. Do , khi lng cht ny so vi cht khc tng hay gim t l vi s mol cht tham gia (hay to thnh).

Phm vi p dng: Bi ton gii c theo phng php bo ton khi lng s p dng c cho phng php ny.V d 1: bi nh v d 2/(2.1.1).Li giinC = 0,4 mol; mC = 0,4 40 = 16 (g). Gi a, b l s mol ca CO,CO2. Ta c h phng trnh:

PTHH ca cc phn ng: 3 Fe2O3 + CO

2 Fe3O4 + CO2

Fe3O4 + CO 3 FeO + CO2FeO + CO Fe + CO2 C 1 mol CO phn ng, khi lng A b gim 16g.

0,3 mol CO phn ng, khi lng A b gim 16 0,3 = 4,8g

m = 20,4 + 4,8 = 25,2 (g).V d 2: bi nh v d 3/(2.1.1).Li gii

PTHH xy ra:

T cc PTHH ta c:

Khi chuyn t mui cacbonat thnh mui clorua, th c 1mol CO2 bay ra lng mui tng 71- 60 = 11gTng lng mui clorua to thnh: 10 + (11 x 0,03) = 10,33gV d 3: Cho 47,15g hn hp BaCl2 v CaCl2 vo 200 ml dung dch Na2CO3 1M v K2CO3 0,5M xut hin 44,4g kt ta X v dung dch Y. Tm khi lng cc cht trong X v khi lng cc cht tan trong Y.Li gii

Phng trnh ho hc: BaCl2 + Na2CO3 BaCO3 + 2 NaCl

BaCl2 + K2CO3 BaCO3 + 2 KCl

CaCl2 + Na2CO3 CaCO3 + 2 NaCl

CaCl2 + K2CO3 CaCO3 + 2 KCl

C 1mol BaCl2; CaCl2chuyn thnh1mol BaCO3 hoc CaCO3 gim 11gam

Th n mol hn hp ----------------------------gim 47,15-44,4 = 2,75gam

Gii tm khi lng cc cht trong X: t s mol ca BaCO3, CaCO3 ln lt x,y

Ta c h phng trnh :

Khi lng ca BaCO3 l: 0,2 . 197 = 39,4 (gam); ca CaCO3 l: 0,05 . 100 = 5 (gam)

Khi lng cc cht tan trong dd Y khng th xc nh chnh xc c v chng dng tan, c s trao i thun nghch. Do ch c th tnh tng khi lng ca chng, theo LBTKL: 47,15 + 0,2 + 0,1

mY = 82,15 44,4 = 37,75 (gam)

2.1.3. Phng php dng khi lng mol trung bnh ().

Nguyn tc ca phng php: l khi lng ca 1 mol hn hp.

Hoc : = x1M1 + x2M2 + x3M3 +

Vi M1, M2, M3: khi lng mol v n1, n2, n3l s mol cc cht trong hn hp.V1, V2, V3: th tch cc kh trong hn hp kh.

x1, x2, x3: s phn mol ca cc cht trong 1 mol hn hp.

Khi hn hp gm 2 cht: M1 < < M2.

= x1M1 + (1 x2)M2.

C th tnh da vo theo s cho:

M1 - M2 n1, V1, x1.

M2 M1 - n2, V2, x2.

Phm vi p dng: Phng php ny thng p dng gii bi ton hn hp hai hay nhiu cht kh hoc cc cht rn (kim loi, baz, mui..) cng loi (c cng mt s phn ng, cng ho tr,)

V d 1: Ho tan 5,4g hn hp 2 kim loi cng nhm I 2 chu k lin tip nhauvo nc thu c thu c 2,24 lit kh (ktc). Xc nh tn 2 kim loi.Li giit k hiu chung ca 2 kim loi l R.

Phng trnh phn ng : 2 R + 2 H2O 2 ROH + H2

0,2 mol 0,1 mol

V MNa = 23 < 27 < MK = 39.

Hai kim loi l Na, K.V d 2: Hn hp X gm hai mui cacbonat ca hai kim loi nhm IIA thuc 2 chu k k tip nhau trong bng tun hon. Ha tan 3,6 gam hn hp X bng dung dch HNO3 d, thu c kh Y. Cho ton b lng kh Y hp th ht bi dung dch Ba(OH)2 d thu c 7,88 gam kt ta. Hy xc nh cng thc ca hai mui v tnh thnh phn % v khi lng mi mui trong X.( thi HSG tnh lp 9 Tnh Thanh Ha Nm 2009 - 2010).Li giit CT chung ca 2 mui cacbonat ca hai kim loi ha tr II l RCO3

PTHH:

V 2 kim loi ha tr II li thuc 2 chu k k tip nhau trong bng tun hon:

M1 < < M2 M1 HBr > HCl > HF.III.161. Nu nguyn tc iu ch Cl2 trong phng th nghim. Ly 4 v d phn ng minh ho. [38].

III.162. T KBr, HCl, MnO2, H2O. Vit cc phng trnh phn ng iu ch Br2.III.163. Em hy vit PTHH gii thch cu ca dao:

La chim lp l u b

H nghe ting sm pht c m lnIII.164. Vit PTHH iu ch trc tip NaCl theo 10 phng php khc nhau.

III.165. T Cl2, Fe v mt s cht cn thit hy iu ch FeCl2 theo cc cch khc nhau ch qua 2 phn ng.

III.166. T 1 mol dd H2SO4 cho tc dng vi cc n cht, hp cht khc nhau ta c th thu c:a. 0,25 mol SO2. b. 0,5 mol SO2. c. mol SO2. d. 1mol SO2.e. 1,5 mol SO2. f. mol SO2. g. 2 mol SO2.

Hy vit phng trnh phn ng cho cc trng hp trn.

III.167. Trong phng th nghim c Ca, H2O, NaCl, MnO2, dd H2SO4. Hy iu ch clorua vi.III.168. Cho cc ha cht NaCl, MnO2, NaOH, H2SO4 c v cc dng c cn thit c th iu ch c nc Gia ven khng? Vit cc phng trnh ha hc.Dng 3: Bi tp v d on v gii thch hin tngCh : - D on cc hin tng kt ta, ha tan, mu sc, mi v,... xy ra trong th nghim theo ng th t quan st.

- Gii thch cc hin tng trn c s tnh cht c trng ca cht c trong phn ng v vit cc phng trnh phn ng minh ha.III.169. Gii thch ti sao khi i thm him su vo cc hang, ng thch nh, cc nh thm him thng cm thy ngt th?

III.170. Gii thch nguyn nhn to ma axit v cho bit hu qu ca n.

III.171. M t hin tng quan st c trong cc th nghim sau v vit cc PTHH:

a. Sc clo vo nc c dd A, ri nhng qu tm vo dd A. dd A ngoi nh sng mt thi gian, thu c dd B, nhng qu tm vo dd B.

b. t qung pirit (st) trong oxi d v hp th sn phm kh bng nc brom hoc dd Ca(OH)2.

III.172. Gii thch cu tc ng: Cha truyn con ni.

Th ngui (th rn) dy con:

Mun la hn,

Ta nn ry nc.

III.173. Ti sao khng nn bn m hoc ln cng vi vi? Hoc bn m lc tri qu nng hoc qu rt ?III.174. Da vo bng tun hon cc nguyn t ho hc, hy k ra nhng iu c th bit c v nguyn t s 16 v s 19.

III.175. Khi trn dd AgNO3 v dd H3PO4 khng thy kt ta to thnh. Nu thm tip NaOH vo th kt ta mu vng xut hin. Tip tc thm dd HCl vo th kt ta vng chuyn thnh kt ta trng. Gii thch hin tng xy ra v vit cc PTHH.III.176. Bng phng php ha hc hy lm kh nhng kh c ln hi nc sau: CO, CO2, HCl. Gii thch s la chn cht lm kh.

III.177. Gii thch ti sao trong nc t nhin thng c ln nhng lng nh cc mui: Ca(NO3)2, Mg(NO3)2, Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2. Hy dng mt ha cht c th loi b ng thi cc mui trn ra khi nc.III.178. Cho mt mu giy qu tm vo ng nghim ng nc ct, sau sc kh CO2 vo ng nghim. Mu ca giy qu tm c bin i khng? Nu khi un nng nh ng nghim th mu ca giy qu tm bin i ra sao? Hy gii thch v vit cc phng trnh ha hc nu c.Dng 4: Bi tp v nhn bit cc chtCh :- Da vo tnh cht ha hc c trng ca tng phi kim v hp cht ca n.

- Tt c cc cht c chn dng nhn bit cc ha cht theo yu cu ca bi u c coi l thuc th.III.179. Hy nhn bit cc kh ng trong cc bnh khng nhn: CO2, SO2, CO, O2.

III.180. C 4 dung dch khng nhn ca 4 cht HCl, BaCl2, NaCl, NaClO. Hy nu phng php ho hc nhn bit mi cht.III.181. phn bit kh SO2 v kh CO2 ngi ta dng ha cht no?

a. Dung dch Ca(OH)2

c. Dung dch Na2CO3

b. Dung dch KCl

d. Dung dch KMnO4 III.182. Mt gia nh nng dn mua 3 loi phn ho hc l: phn kali KCl, phn m NH4NO3, phn ln Ca(H2PO4)2 v bn cho cy trng, do s nn khng ghi nhn ca tng loi phn mua. Ch bng mt ho cht d kim, em hy gip gia nh ny ghi li nhn ca tng loi phn bn .

III.183. Ch dng mt kim loi, em hy nhn bit 4 dung dch mt nhn sau: NaCl, HCl, H2SO4, H3PO4.

III.184. Hy nhn bit cc bnh kh khng nhn sau: Cl2, H2, O2, N2, CO.

III.185. Phn bit cc cht bt sau y bng phng php ho hc: S, CaO, P, Na2S, CaCO3, Fe2O3.

III.186. Lm th no chng minh s c mt ca tng kh trong bnh cha hn hp gm: O2, H2, Cl2, CO2.

III.187. Ch dng dd HCl hy nhn bit cc cht bt ng trong cc l ring bit gm: CaO, MnO2, FeO, Ag2O, NaCl.Dng 5: Bi tp v tinh ch cc cht Ch : - Dng ha cht thch hp ch c cht cn tinh ch tc dng to thnh mt ha cht mi ri t ha cht ny ti to v thu li ha cht cn tinh ch bng phn ng thch hp, cc tp cht khc khng quan tm.

- Sn phm to thnh c th tch d dng khi hn hp bng phng php ha hc.III.188. Chn cc cht thch hp loi b cc tp cht ra khi kh sau v vit phng trnh phn ng xy ra: a. H2 ln CO2.c. CO2 ln CO.

b. O2 ln NH3.d. CO2 ln HCl.

III.189. Kh clo iu ch t dung dch HCl c v MnO2 thng ln tp cht l hi nc v axit clohidric. loi ht tp cht ra khi clo ngi ta dn kh clo ln tp cht qua 2 bnh mc ni tip nhau, mi bnh ng mt cht lng. Hy cho bit tn cht lng ng trong bnh th nht v bnh th hai. Gii thch. [24]

III.190. CO2 b ln kh NH3, SO2. Hy trnh by cch tinh ch c CO2 tinh khit.

III.191. T hn hp ba axit H2SO4 v H3PO4, HCl , lm th no c c H3PO4 tinh khit.

III.192. Hy tinh ch kh CO khi hn hp vi CO2, O2, NH3.III.193. Sau khi lm th nghim c nhng cht thi c hi sau: HCl, H2S, CO2, SO2.

Em hy xut mt trong cc cht: nc vi trong, dung dch HCl, dung dch

NaCl, nc ct loi b chnungs tt nht, gii thch v vit phng trnh ha

hc (nu c).( thi HSG lp 9 Huyn H Trung Tnh Thanh Ha, 2007 2008 ).III.194. Nu cch tch kh Cl2 ra khi hn hp: Cl2 c ln N2 v H2.Dng 6: Bi ton lp cng thc ho hc v tm nguyn tCh : - Ha tr vi oxi ca nguyn t l bng s th t ca nguyn t .

- Ha tr i vi hiro ca nguyn t bng 8 tr i s th t ca nhm.III.195. t chy hon ton 8,5 gam mt hp cht A cn 12 gam oxi thu c nc v 5,6 lt SO2 (ktc). Hy lp cng thc phn t hp cht A.

III.196. t chy hon ton a gam hp cht X cn 0,125a mol oxi thu c nc v 2,75a gam CO2.

a. Lp cng thc phn t ca X.

b. Cho ton b sn phm chy khi t 4,0 gam X sc vo bnh cha 200 gam dd Ca(OH)2 7,4%. Tnh nng % ca dung dch sau phn ng. III.197. X l nguyn t phi kim c ha tr III trong hp cht vi kh hiro. Bit thnh

phn phn trm khi lng ca hiro trong hp cht l 17,65%. Xc nh

nguyn t X.

a. Cl

b. P

c. S

d. NIII.198. Mt loi thy tinh dng lm ca knh, hoc dng gia nh c thnh phn75% SiO2, 12% CaO, 13% Na2O. Hy tm cng thc ha hc ca thy tinh di

dng oxit.III.199. t chy hon ton 13,6 gam hp cht X sinh ra 0,896 lt SO2 (ktc )v 0,72gam H2O. Bit t khi ca X i vi NH3 (kh amoniac) bng 2. Xc nh cng

thc ha hc ca X.Dng 7: Bi ton tnh theo cng thc v phng trnh ho hcCh : CO2 + dung dch kim ( ly s mol ca cht no khng thay i hai phng trnh lm mu s):

- Nu: =1 Mui to thnh l mui axit

- Nu:

EMBED Equation.3 2 Mui to thnh l mui trung ha

- Nu: 1< s d kin l 2 (= s phng trnh), do phi gii bng cch bin lun tm tn kim loi. T MM MMOH nMOH n axit Vdd axit- Trnh by bi gii:

a) Gi s mol M v M2O trong hn hp l a v b.

Phng trnh phn ng:

2 M + 2 H2O 2 MOH + H2 (1)

M2O + H2O 2 MOH

(2)

C 1 mol M to 1 mol MOH, khi lng tng 17 g. C a mol M tng 17a.

0,5mol M2O -----------------------------------9,0 g. C 0,5b ----------- 9b.

+ Gi s hn hp ch c M th: 17a = 22,4 - 17,6 = 4,8 a = (4,8 : 17) = 0,282.

M = (17,6 : 0,282) = 62,3

+ Gi s hn hp ch c M2O th: 9b = 4,8 b = (4,8 : 9) = 0,533.

2M + 16 = (17,6 : 0,533) = 66 M = (66 16) : 2 = 25

Vy 25 < M < 62,3 . Suy ra kim loi M ch c th l K. Hidroxit l KOH.

b). Phng trnh phn ng: 2 KOH + H2SO4 K2SO4 + 2 H2OS mol KOH l: nKOH=22,4:56=0,4(mol). S mol H2SO4 l 0,4:2 =0,2(mol)

Th tch dung dch H2SO4 l: V = 0,2 : 0,5 = 0,4(lt). - Kim tra, nh gi: + Bi ton c s phng trnh t hn s n phi gii bng cch bin lun. Tm nguyn t phi tm nguyn t khi hoc s th t nguyn t. y l tm khong gi tr ca M xc nh tn nguyn t. C cch bin lun khc?+ Trng hp ny c th gii bi ton bng phng php MTB c khng?V d 9. (Bi tp II.138): Ho tan 5,91g hn hp NaCl, KBr vo 100 ml dung dch hn hp Cu(NO3)2 0,1M v AgNO3 cha bit nng , thu c kt ta A v dung dch B. Trong dung dch B, nng % NaNO3 v KNO3 tng ng theo t l 3,4 : 3,03. Cho ming Zn vo dung dch B, sau khi phn ng kt thc, ly ming Zn ra, sy kh, cn li thy khi lng ming Zn tng 1,1225g. Hy:

a) Tnh khi lng kt ta A, bit brom cng to AgBr.

b) Tnh nng AgNO3 trong dung dch ban u.

Hng dn hc sinh gii:

- Nghin cu bi: A (AgBr, AgCl)

NaCl + Cu(NO3)2 + Zn d KBr AgNO3 t l C% - Xc nh hng gii: - Trnh by bi gii: a). Tnh khi lng kt ta A: nCu(NO3)2= 0,1. 0,1 = 0,01(mol).

+ Tnh s mol cc cht cho xmol NaCl+AgNO3 AgCl + NaNO3

Vit phng trnh ho hc

ymol KBr + AgNO3 AgBr + KNO3

5,91 gam (kt ta A) + Tm t l s mol cc cht:

T: C% NaNO3 : C%KNO3 = 3,4: 3,03

mNaNO3 : mKNO3 = 3,4 : 3,03

+ PTHH ca Zn trong dd B

Zn + 2AgNO3 Zn(NO3)2 + 2 Ag (3)

Zn + Cu(NO3)2 Zn(NO3)2 + Cu (4)

C 1mol Zn p vi AgNO3 m tng 151g

--- 1mol ------ ----Cu(NO3)2 m gim 1g

M p xong mZn tng chng t AgNO3 d

+ Tnh khi lng kt ta A

V NaCl, KBr ht sau 2 p u, s mol x,y.

Ta c h: x=0,04

58,5x + 119y =5,91 y=0,03

mA=0,04.143,5+0,03.188=11,38(gam)b). Tnh nng AgNO3: + V mZn tng = mtng (3) - mgim (4) = 1,1225g

mtng (3) = 1,1225 + mgim (4)

mtng(3) = 1,1225 + 0,01.1 = 1,1325 g

(3)

nAgNO3 l:0,07+0,015 = 0,85 (mol)

- Kim tra, nh gi: + Ci kh ca bi l g ? kt ta A v dung dch B c cht g; t l C% .

+ Khi lng l km tng khi no ? Khi chc chn c Ag to ra hay AgNO3 d.

+ C khi no c Ag m khi lng l km gim khng ? C.

Khi mtg(3)< mgim (4) = 0,01.1,0 = 0,01(gam). Do khi lng l km gim O > Te C. Te < Se < S < O.

B. Se > O > S > Te D. O > Te > Se > S.

Cu 91. Chiu tng tnh phi kim ca cc nguyn t N, O, P, F, Si c sp xp theo trt t sau:

A. Si, P, N, O, F. B. P, Si, N , F, O.

C. O, F, N, P, Si. D. F, O, P, N, Si.

Cu 92. Trong s cc nguyn t: Mg, K, Na, Cl, P, Al, Ca, Br th nguyn t c tnh kim loi v phi kim mnh nht l:

A. Ca, Br

B. K, Cl

C. K, P

D. Na, Cl

Cu 93. phn bit kh SO2 v kh CO2 ngi ta dng ha cht no?

A. dd Ca(OH)2B. dd KCl

C. dd Na2CO3D. dd KMnO4Cu 94. Phn ng no sau y khng dng iu ch SO2 trong PTN. A. K2SO3 + H2SO4 ( C. Cu + H2SO4 (

B. FeS2 + O2 ( D. S + H2SO4

Cu 95. C th iu ch CaCO3 bng phn ng trong dd:

A. H2CO3 + CaCl2 C. K2CO3 + Ca(NO3)2

B. BaCO3 + CaCl2 D. CaSO4 + CO2Cu 96. Chn cu pht biu sai:

A. Nhm l kim loi lng tnh C. Nhm hidroxit l hp cht lng tnh

B. St l kim loi phn nhm ph D. Mg l kim loi phn nhm chnh.

Cu 97. Chn pht biu khng ng trong cc pht biu sau v bng tun hon:

A. Nguyn t chuyn tip ch c t chu k 4.

B. S electron lp ngoi cng bng s hng ca nhm.

C. S lp electron bng s hng chu k.

D. Ho tr tnh vi Hidro lun bng s hng ca nhm.

Cu 98. Cho mt lng cht A tc dng ht vi mt lng dung dch H2SO4 va , to ra cht B,C v 6,72 lt kh D ktc. cng nhit , p sut, t khi hi ca D so vi hir bng 2,286 ln t khi hi ca nit so vi hiro. Bit rng trong cc phn ng trn cc cht u c h s nh nhau trong cc phng trnh; A c th l mt trong cc cht: K2CO3, K2SO3, KHCO3, KHSO3.

Vy A l cht no trong cc cht sau:

A. K2CO3 B. K2SO3 C. KHSO3 D. KHCO3 Cu 99. T khi ca hn hp oxi, ozon so vi hiro bng 20. Thnh phn % th tch oxi trong hn hp l:

A. 52%

B. 53%

C. 51%

D. 50%Cu 100. Hn hp gm NaCl, NaBr. Cho hn hp tc dng vi dung dch AgNO3 d th to ra kt ta c khi lng bng khi lng ca AgNO3 tham gia phn ng. Thnh phn % theo khi lng ca NaCl trong hn hp u l:

A. 27,84% B. 15,2% C. 13,4% D. 24,5%

Cu 101. Ho tan hon ton 23,8 gam hn hp gm mt mui cacbonat ca mt kim loi ho tr I v mt mui cacbonat ca mt kim loi ho tr II trong axit HCl d th to thnh 4,48 lit kh ktc v dung dch X. C cn dung dch X th thu c bao nhiu gam mui khan?

A. 38 gam B. 26,0 gam C. 2,6 gam D. 3,8 gam

Cu 102. t nng 4,16 gam hn hp A gm MgO, FeO, Fe, ri cho lng CO d i qua, phn ng hon ton c 3,84 gam cht rn B. Nu cho 4,16 gam A phn ng hon ton vi dung dch CuSO4 th thu c 4,32 gam cht rn D. Ho tan 4,16 gam hn hp A cn th tch dung dch HCl 2 M l:

A. 400 ml B. 80 ml C. 800 ml D. 160 ml

Cu 103. Ho tan 20 gam hn hp X gm Mg, Fe vo dung dch HCl d, thu c 11,2 lit H2 (ktc) thot ra v dung dch X. C cn dd X c s gam mui khan l:

A. 55,5 gam B. 91,0 gam C. 90,0 gam

D. 71,0 gam

Cu 104. S mol kh SO2 ti a c gii phng khi ho tan ht 11,2 gam Fe trong dung dch axit H2SO4 c nng l:

A. 0,3 mol B. 0,2 mol C. 0,25 mol D. Kt qu khc

Cu 105. Mt loi c cha 80% CaCO3, phn cn li l tp cht tr, nung nng vi phn hu hon ton. Phn trm khi lng cht rn thu c sau khi nung so vi khi lng cht rn trc khi nung l:

A. 87,2% B. 53,4%

C. 64,8%

D. 44,8%Cu 106. Khi nung hn hp CaCO3 v MgCO3 th khi lng cht rn thu c sau phn ng ch bng mt na khi lng ban u. Thnh phn % khi lng CaCO3 trong hn hp ban u l:

A. 28,41% B. 25,0% C. 60%

D. 27%

Cu 107. C 12,0 gam hn hp CuO v Cu tc dng vi dd H2SO4 m c, nng thu c 1,344 lit kh SO2 (ktc). Thnh phn phn trm v khi lng CuO l:

A. 60% B. 68%

C. 65%

D. 70%

Cu 108. Cho 44,0 gam hn hp Cu, Fe ho tan va trong dd H2SO4 c nng ch thu c 22,4 lit SO2 (ktc). C cn dung dch thu c khi lng mui khan l:

A. 138,0 gam B. 150,0 gam

C. 124,5 gam

D. 140,0 gam

Cu 109. T 60 gam qung pirit, khi lng dung dch H2SO4 96% thu c t qung trn nu hiu sut l 85% l:

A. 86 gam

B. 85 gam

C. 86,77 gam D. 90 gam

Cu 110. T 80 tn qung pirit cha 40% lu hunh (S) sn xut c 92 tn H2SO4. Hiu sut ca qu trnh phn ng l:

A. 93%

B. 94%

C. 96%

D. 93,88%

Cu 111. Cho lung CO d qua ng s ng 5,46 gam hn hp gm Fe, FeO, Fe2O3 v Fe3O4 nung nng. Kh i ra khi ng cho sc vo nc vi trong d thy to ra 8 gam kt ta. Khi lng st thu c l:

A = 3,46 B = 4,18 C = 4,63 D = 3,64

Cu 112. ha tan 7,68 gam hn hp A (gm FeO, Fe2O3, Fe3O4) cn va 260ml dd HCl 1M. Mt khc nu cho hn hp trn nung nng vi kh CO d ri ly cht rn thu c ha tan trong dd H2SO4 va c khi lng mui l:

A = 13,6 B = 15,2 C = 14,8 D = 16,4

Cu 113. Kh hon ton 6,4 gam hn hp CuO v Fe2O3 bng hidro thu c 1,8 gam nc. Khi lng kim loi thu c l:

A. 4,6 B. 5,2 C = 4,8 D = 5,4

Cu 114. Kh hon ton 24 gam Fe2O3 bng CO, sn phm kh cho hp thu vo dd Ba(OH)2 c 78,8 gam kt ta. S mol ca Ba(OH)2 phn ng l:

A. 0,4 B. 0,4 v 0,5 C. 0,3 v 0,6 D. 0,45Cu 115. Cho CO kh hon ton m gam hn hp gm Cu, Fe, CuO, FeO, Fe2O3 thu c 28,0 gam cht rn v 4,48 lt kh CO2. Gi tr ca m l:

A = 31,2 B = 30,6 C = 32,4 D = 34,8

Cu 116. Kh hon ton 35,5 gam hn hp Al2O3, FeO, Fe3O4 bng CO thu c hn hp A v kh B. Cho B hp th vo nc vi trong d thu c 50 gam kt ta. Ha tan A trong HCl d thu c 8,96 lt kh (ktc).

a. Khi lng ca Al2O3 trong hn hp l:

A = 10,2 B = 5,1 C = 12,3 D = 6,13

b. Khi lng ca hn hp A l:

A = 25,7 B = 28,3 C = 32,2 D = 27,5

Cu 117. Thi CO qua ng ng 4,096 gam CuO nung nng th c 3,296 gam hh rn X (gm Cu v CuO). Ho tan X trong H2SO4 c nng thu c kh Y. Cho ton b Y vo 80ml dd NaOH 1M thu c khi lng mui trong dung dch l:

A. 6,30 gam B. 5,04 gam C. 5,86 gam D. 5,82 gamP N BI TP TRC NGHIM KHCH QUAN 1. B2. C3. D4. C5. A6. A7. D8. A9. D10. C

11. D12. B13. A14. C15. B16. B17. B18. A19. D20. C

21. A22. A23. B24. C25. D26. B27. C28. C29. A30. C

31. B32. D33. D34. A35. A36. B37. D38. C39. B40. C

41. B42. B43. A44. C45. D46. A47. A48. C49. B50. B

51. A52. D53. B54. C55. B56.C,B57. B58. A59. A60. D

61. B62. B63. D64. B65. C66. D67. C68. A69. A70. B

71. A72. C73. A74. D75. C76. B77. B78. B79.B,A80. C

81. D82. A83. A84. C85. B86. C87. D88. C89. D90. C

91. A92. B93. A94. C95. C96. A97.D98. B99. D100.A

101.B102.A103.A104.A105.C106.A107.B108.D109.C110.D

111.B112.B113.C114.B115.A116.B,D117.D

cng trnh khoa hc cng b

c lin quan n ti

------ ((( ------1. L Th Thu Hng. Tch cc ha hot ng nhn thc qua mt s v d v phn ng oxi ha kh - Dy v Hc trong nh trng, Tp ch ca Vin nghin cu s phm Trng i hc s phm H ni, S 5 / 2009KTG

KT-KN

Hon thin

KT-KN

NCTL

mi

BTTH

BTL

BTT

BTPH

KTG

KT-KN

Hon

thin

KT- KN

NCTL

mi

BTL

BTT

BTCB

BTHH

Tng 4,8 gam

22,4g MOH

Cu(NO3)2, ?AgNO3

KNO3, NaNO3

Cu ( Klng gim)

Ag (Klng tng)

t l m t l n

Tng 1,1225g

nC nSO3

PAGE 2

_1255495221.unknown

_1255495295.unknown

_1255495361.unknown

_1255495378.unknown

_1255495386.unknown

_1255495394.unknown

_1255519154.unknown

_1255524415.unknown

_1255529935.unknown

_1255583416.unknown

_1255524258.unknown

_1255495398.unknown

_1255495400.unknown

_1255495402.unknown

_1255495404.unknown

_1255495405.unknown

_1255495403.unknown

_1255495401.unknown

_1255495399.unknown

_1255495396.unknown

_1255495397.unknown

_1255495395.unknown

_1255495390.unknown

_1255495392.unknown

_1255495393.unknown

_1255495391.unknown

_1255495388.unknown

_1255495389.unknown

_1255495387.unknown

_1255495382.unknown

_1255495384.unknown

_1255495385.unknown

_1255495383.unknown

_1255495380.unknown

_1255495381.unknown

_1255495379.unknown

_1255495369.unknown

_1255495374.unknown

_1255495376.unknown

_1255495377.unknown

_1255495375.unknown

_1255495372.unknown

_1255495373.unknown

_1255495370.unknown

_1255495365.unknown

_1255495367.unknown

_1255495368.unknown

_1255495366.unknown

_1255495363.unknown

_1255495364.unknown

_1255495362.unknown

_1255495311.unknown

_1255495353.unknown

_1255495357.unknown

_1255495359.unknown

_1255495360.unknown

_1255495358.unknown

_1255495355.unknown

_1255495356.unknown

_1255495354.unknown

_1255495315.unknown

_1255495351.unknown

_1255495352.unknown

_1255495316.unknown

_1255495313.unknown

_1255495314.unknown

_1255495312.unknown

_1255495303.unknown

_1255495307.unknown

_1255495309.unknown

_1255495310.unknown

_1255495308.unknown

_1255495305.unknown

_1255495306.unknown

_1255495304.unknown

_1255495299.unknown

_1255495301.unknown

_1255495302.unknown

_1255495300.unknown

_1255495297.unknown

_1255495298.unknown

_1255495296.unknown

_1255495259.cdx

_1255495277.unknown

_1255495287.unknown

_1255495291.unknown

_1255495293.unknown

_1255495294.unknown

_1255495292.unknown

_1255495289.unknown

_1255495290.unknown

_1255495288.unknown

_1255495283.unknown

_1255495285.unknown

_1255495286.unknown

_1255495284.unknown

_1255495280.unknown

_1255495282.unknown

_1255495279.unknown

_1255495268.unknown

_1255495273.unknown

_1255495275.unknown

_1255495276.unknown

_1255495274.unknown

_1255495271.unknown

_1255495272.unknown

_1255495270.unknown

_1255495263.unknown

_1255495265.unknown

_1255495267.unknown

_1255495264.unknown

_1255495261.unknown

_1255495262.unknown

_1255495260.unknown

_1255495239.unknown

_1255495251.cdx

_1255495255.unknown

_1255495257.unknown

_1255495258.cdx

_1255495256.unknown

_1255495253.cdx

_1255495254.cdx

_1255495252.cdx

_1255495243.unknown

_1255495249.unknown

_1255495250.cdx

_1255495248.cdx

_1255495241.unknown

_1255495242.unknown

_1255495240.unknown

_1255495231.unknown

_1255495235.unknown

_1255495237.unknown

_1255495238.unknown

_1255495236.unknown

_1255495233.unknown

_1255495234.unknown

_1255495232.unknown

_1255495225.unknown

_1255495228.unknown

_1255495230.unknown

_1255495227.unknown

_1255495223.unknown

_1255495224.unknown

_1255495222.unknown

_1255495178.unknown

_1255495202.unknown

_1255495210.unknown

_1255495217.unknown

_1255495219.unknown

_1255495220.unknown

_1255495218.unknown

_1255495215.unknown

_1255495216.unknown

_1255495214.unknown

_1255495211.unknown

_1255495212.unknown

_1255495206.unknown

_1255495208.unknown

_1255495209.unknown

_1255495207.unknown

_1255495204.unknown

_1255495205.unknown

_1255495203.unknown

_1255495191.unknown

_1255495198.unknown

_1255495200.unknown

_1255495201.unknown

_1255495199.unknown

_1255495196.unknown

_1255495197.unknown

_1255495192.unknown

_1255495187.unknown

_1255495189.unknown

_1255495190.unknown

_1255495188.unknown

_1255495185.unknown

_1255495186.unknown

_1255495183.unknown

_1058650290.unknown

_1058800527.unknown

_1058967651.unknown

_1134510529.unknown

_1135200482.unknown

_1255495176.unknown

_1255495177.unknown

_1255495175.unknown

_1135200455.unknown

_1135200454.unknown

_1058976000.unknown

_1059138155.unknown

_1059222862.unknown

_1059138231.unknown

_1059138031.unknown

_1058975662.unknown

_1058975954.unknown

_1058968748.unknown

_1058975225.unknown

_1058801339.unknown

_1058966948.unknown

_1058967584.unknown

_1058967245.unknown

_1058967442.unknown

_1058966838.unknown

_1058800753.unknown

_1058801278.unknown

_1058800595.unknown

_1058797025.unknown

_1058797080.unknown

_1058799171.unknown