ΦΥΣ18 - Ρήγματα

1

Ρήγµατα

Αλέξανδρος Χατζηπέτροςusers.auth.gr/ac

2

∆ιαρρήξεις

� Τα πετρώµατα στο φλοιό είναι εύθραυστα (brittle) και τέµνονται από διαρρήξεις που ονοµάζονται διακλάσεις ή ρήγµατα.

� ∆ιάκλαση: ρηξιγενής τεκτονική ασυνέχεια εκατέρωθεν της οποίας δεν παρατηρούνται µετατοπίσεις.

� Ρήγµα: ρηξιγενής τεκτονική ασυνέχεια εκατέρωθεν της οποίας παρατηρούνται µετατοπίσεις.

12:08 chatzipetros.weebly.com

2

3

Ρήγµατα

� Τα περισσότερα ρήγµατα είναι κεκλιµένα.

� Για να περιγραφεί η σχετική θέση των εκατέρωθεν τεµαχών του ρήγµατος, χρησιµοποιούνται οι παρακάτω παλιοί όροι των µεταλλωρύχων.� Το τέµαχος επάνω από ένα κεκλιµένο ρήγµα ονοµάζεται

άνω τέµαχος (ανελθόν στα ανάστροφα, κατελθόν στα κανονικά).

� Το τέµαχος κάτω από ένα κεκλιµένο ρήγµα ονοµάζεται κάτω τέµαχος (κατελθόν στα ανάστροφα, ανελθόν στα κανονικά).

� Αυτοί οι όροι δεν έχουν εφαρµογή σε κατακόρυφα ρήγµατα.


4

Το ελλειψοειδές των τάσεων


3

5

Σχέση αξόνων τάσεων

� σ1 (συµπιεστικός) > σ2 >σ3 (εφελκυστικός).

� σ1 κατακόρυφος – σ2, σ3 οριζόντιοι �κανονικό ρήγµα.

� σ3 κατακόρυφος - σ1, σ2 οριζόντιοι �ανάστροφο ρήγµα.

� σ2 κατακόρυφος – σ1, σ3 οριζόντιοι �ρήγµα οριζόντιας µετατόπισης.


6

Ταξινόµηση ρηγµάτων (1)

� Τα ρήγµατα ταξινοµούνται ανάλογα µε:� Την κλίση τους.

� Τη διεύθυνση της σχετικής κίνησης.

� ∆ιακρίνονται τρεις κύριες κατηγορίες ρηγµάτων:� Κανονικά (ή µεταπτωτικά).

� Ανάστροφα � επωθήσεις και εφιππεύσεις.

� Οριζόντιας µετατόπισης (ή οριζόντια) � δεξιόστροφα και αριστερόστροφα.

� Τα περισσότερα ρήγµατα είναι ενδιάµεσες µορφές (πλάγια ρήγµατα).


4


8

Το αρχικό πέτρωµα πριν διαρραγεί.


5

9

ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΡΗΓΜΑ

Κατακόρυφη κίνηση λόγω εφελκυσµού. Συνήθως µεγάλης κλίσης ρήγµα, στο οποίο το άνω τέµαχος κινήθηκε προς τα κάτω. 12:08 chatzipetros.weebly.com

10


� Μία καταβύθιση λέγεται τεκτονική λεκάνη (ή τεκτονική τάφρος - graben) αν οριοθετείται από δύο κανονικά ρήγµατα.

� Μία καταβύθιση λέγεται τεκτονική ηµιλεκάνη (ή τεκτονική ηµιτάφρος - half-graben) αν η µετάπτωση συµβαίνει σε ένα ρήγµα.

� Ένα ανυψωµένο τέµαχος λέγεται τεκτονικό κέρας (horst) αν οριοθετείται από δύο κανονικά ρήγµατα.


6

11

Τεκτονική λεκάνη

Τεκτονική ηµιλεκάνη

Τεκτονικό κέρας


12


� Τα ανάστροφα ρήγµατα δηµιουργούνται από συµπιεστικές τάσεις. Η κίνηση στα ανάστροφα ρήγµατα είναι τέτοια ώστε το άνω τέµαχος να κινείται προς τα πάνω σε σχέση µε το κάτω τέµαχος.� Η κίνηση στα ανάστροφα ρήγµατα µικραίνει το µήκος

και αυξάνει το πάχος του φλοιού.

� ∆ιαχωρίζονται σε επωθήσεις και εφιππεύσεις.� Επώθηση: γωνία κλίσης < 45ο.� Εφίππευση: γωνία κλίσης > 45ο.� ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Στην Ελλάδα οι όροι χρησιµοποιούνται

και αντίστροφα (π.χ. Πανεπιστήµιο Πατρών).


7

13

ΑΝΑΣΤΡΟΦΟ ΡΗΓΜΑ

Κατακόρυφη κίνηση λόγω συµπίεσης. Μπορεί να είναι µεγάλης ή µικρής κλίσης ρήγµα, στο οποίο το άνω τέµαχος κινήθηκε προς τα πάνω. 12:08 chatzipetros.weebly.com


8


16

∆οµές που σχετίζονται µε ανάστροφα ρήγµατα

� Οι περισσότερες δοµές που σχετίζονται µε ανάστροφα ρήγµατα συνδέονται µε ορογενετικές κινήσεις.

� Τεκτονικά παράθυρα.

� Τεκτονικά ράκη.

� Καλύµµατα.

� Τεκτονικά λέπια.


9

17


� Τα ρήγµατα οριζόντιας µετατόπισης (ή οριζόντια ρήγµατα) είναι αυτά στα οποία η κύρια κίνηση γίνεται οριζόντια, εποµένως παράλληλα µε την παράταξη του ρήγµατος (ρήγµατα παράταξης ή ρήγµατα διεύθυνσης).

� Οφείλονται σε διατµητικές τάσεις.

� Τα πιο γνωστά ρήγµατα οριζόντιας µετατόπισης είναι της Βόρειας Ανατολίας και του Αγίου Ανδρέα.12:08 chatzipetros.weebly.com

18

ΡΗΓΜΑ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΣ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗΣ

Οριζόντια κίνηση λόγω διάτµησης. Συνήθως µεγάλης κλίµακας έως κατακόρυφο. Ονοµάζεται δεξιόστροφο ή αριστερόστροφο, εάν η σχετική κίνηση των τεµαχών έχει γίνει προς τα δεξιά ή αριστερά αντίστοιχα. ∆εν παρατηρείται κατακόρυφη κίνηση.12:08 chatzipetros.weebly.com

10

19

ΡΗΓΜΑ ΠΛΑΓΙΑΣ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ (ΠΛΑΓΙΟ ΡΗΓΜΑ)

Οριζόντια και κατακόρυφη κίνηση. Οι άξονες των τάσεων δεν είναι ούτε κατακόρυφοι ούτε οριζόντιοι.



11

21


� Το σηµείο στο οποίο τελειώνει το όριο µίας λιθοσφαιρικής πλάκας και αρχίζει το όριο µίας άλλης ονοµάζεται σηµείο µετασχηµατισµού.

� Τα ρήγµατα οριζόντιας µετατόπισης που οριοθετούν τις λιθοσφαιρικές πλάκες ονοµάζονται ρήγµατα µετασχηµατισµού.



12

23

Ενδείξεις κινήσεων στα ρήγµατα

� Η µετακίνηση µίας µάζας πετρώµατος και η τριβή της µε µία άλλη µπορεί να λειάνει την επιφάνεια του ρήγµατος (κατοπτρική επιφάνεια ή καθρέπτης).� Οι γραµµώσεις που σχηµατίζονται λόγω της

µετακίνησης και της τριβής ονοµάζονται γραµµώσεις τεκτονικής ολίσθησης.

� Πολλές φορές η κίνηση του ρήγµατος προκαλεί το θρυµµατισµό του πετρώµατος που βρίσκεται στην επαφή µε αυτό, σχηµατίζοντας κατακλασίτη ή τεκτονικό λατυποπαγές.



13



14



15



16



Documents

ΦΥΣ18 - Ρήγματα