19ε ΜΑΪΟΤ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗ ΓΙΑ ΣΟΤ ΕΛΛΗΝΕ ΣΟΤ ΠΟΝΣΟΤ

19 ΜΑΪΟΤ - Η γελνθηνλία ησλ Πνληίσλ

«Τπάξρνπλ ιανί, ζύκβνια γηα ηελ αλζξσπόηεηα. Γηαηί ηα πάζε πνπ ππέζηεζαλ αιιάδνπλ ηελ άπνςε θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηεο αλζξσπόηεηαο γηα ηηο αλζξώπηλεο ζρέζεηο θαη ηε ζπλύπαξμε ησλ ιαώλ. Αιιάδνπλ ηε ζπιινγηθή ζπλείδεζε ηεο αλζξσπόηεηαο.

Οη ιανί-ζύκβνια νθείινπλ πνιιά ζηνπο δηθνύο ηνπο αλζξώπνπο πνπ κε ιόγηα θαη κε έξγα θάλνπλ γλσζηά ζηελ αλζξσπόηεηα ηα πάζε, ηηο δηώμεηο, ηηο ηαιαηπσξίεο, ηε γελνθηνλία. Καη γίλνληαη νη άλζξσπνη απηνί

ζύκβνια ησλ ζπκβόισλ, νπζηαζηηθά ζηνηρεία ηεο παλαλζξώπηλεο ζπλείδεζεο."

ΓΗΜ. ΙΟΤΦΑ

ΠΡΟΔΓΡΟ ΣΗ ΒΟΤΛΗ ΣΩΝ ΔΛΛΗΝΩΝ

19.5.2009

Η γελνθηνλία ησλ Πνληίσλ:

Tν άγλσζην ειιεληθό νινθαύησκα

Η γελνθηνλία ησλ Πνληίσλ ( 1916 – 1923 ) κε 353.000 λεθξνύο απνηειεί ηε δεύηεξε κεγάιε γελνθηνλία ηνπ αηώλα καο.

Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1994 ε Βνπιή ησλ Διιήλσλ ςήθηζε νκφθσλα ηελ αλαθήξπμε ηεο 19εο Ματνπ σο Ηκέξαο Μλήκεο γηα ηε Γελνθηνλία ησλ Διιήλσλ

ζην κηθξαζηαηηθφ Πφλην ηελ πεξίνδν 1916-1923. Η αλαγλψξηζε απηή, παξφιε ηελ εβδνκεθνληαεηή θαζπζηέξεζε, δηθαίσζε εζηθά ηνλ πνληηαθφ ειιεληζκφ θαη ζπλέδεζε ην ζχγρξνλν ειιεληζκφ κε ηελ ηζηνξηθή ηνπ κλήκε. Γηαηί ε ήηηα ηνπ 1922, ε "λέα ηάμε πξαγκάησλ" πνπ επηθξάηεζε ηφηε, κε ηελ απφιπηε ζπλελνρή νιφθιεξνπ ηνπ ειιαδηθνχ πνιηηηθνχ θαηεζηεκέλνπ, πεξηφξηζαλ νπζηαζηηθά φρη κφλν ηα γεσγξαθηθά φξηα ηνπ ειιεληζκνχ αιιά θαη ηα δηαλνεηηθά. Ο πεξηνξηζκφο ησλ πλεπκαηηθψλ λενειιεληθψλ νξηδφλησλ είρε άκεζε αληαλάθιαζε ζηε ειιεηκαηηθή ηζηνξηθή κλήκε ησλ ζχγρξνλσλ Διιήλσλ.

Ση ελλνύκε κε ηνλ όξν "γελνθηνλία" ;

Η γελνθηνλία σο όξνο δηακνξθώζεθε θπξίσο ζηε δίθε ηεο Νπξεκβέξγεο ην 1945, φπνπ δηθάζηεθε ε εγεζία ησλ λαδηζηψλ εγθιεκαηηψλ ηνπ πνιέκνπ. πγθεθξηκέλα ν φξνο ζεκαίλεη ηε κεζνδηθή εμνιφζξεπζε, νιηθή ή κεξηθή, κηαο εζληθήο, θπιεηηθήο ή ζξεζθεπηηθήο νκάδαο. Πξφθεηηαη γηα έλα πξσηνγελέο έγθιεκα, ην νπνίν δελ έρεη ζπλάξηεζε κε πνιεκηθέο ζπγθξνχζεηο.

Ο γελνθηόλνο δελ εμνληώλεη κηα νκάδα γηα θάηη πνπ έθαλε, αιιά γηα θάηη πνπ είλαη. ηελ πεξίπησζε ησλ Ειιήλσλ ηνπ Πόληνπ, επεηδή

ήηαλ Έιιελεο θαη Υξηζηηαλνί.

Πσο θαη πόηε δηαπξάρζεθε ε γελνθηνλία;

Ο πνληηαθφο ειιεληζκφο, απφ ηελ πηψζε ηεο

απηνθξαηνξίαο ηεο Σξαπεδνχληαο ( 1461 ) γλψξηζε ζπλερείο δησγκνχο, ζθαγέο, μεξηδσκνχο θαη πξνζπάζεηεο γηα ην βίαην εμηζιακηζκφ θαη εθηνπξθηζκφ ηνπ, κε απνθνξχθσκα ηε ζπζηεκαηηθή θαη κεζνδεπκέλε εμφλησζε – γελνθηνλία ηνπ αηψλα καο.

Δπηά ρξφληα κεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο, νη Οζσκαλνί θαηέιαβαλ ηελ Σξαπεδνχληα. Η νζσκαληθή θαηάθηεζε ηνπ κηθξαζηαηηθνχ Πφληνπ κπνξεί λα δηαξηζεί ζε ηξεηο πεξηφδνπο.

Η πξψηε αξρίδεη κε ηελ άισζε ηεο Σξαπεδνχληαο ην 1461 θαη ιήγεη ζηα κέζα ηνπ 17νπ αηψλα. Σελ πεξίνδν απηή νη Σνχξθνη θξαηνχλ κάιινλ νπδέηεξε ζηάζε θαηά ησλ Διιήλσλ ηνπ Πφληνπ.

Η δεχηεξε αξρίδεη ζηα κέζα ηνπ 17νπ αηψλα θαη ιήγεη κε ην ηέινο ηνπ πξψηνπ ξσζνηνπξθηθνχ πνιέκνπ. Υαξαθηεξίδεηαη κε ηε ζξεζθεπηηθή βία θαηά ησλ ρξηζηηαληθψλ πιεζπζκψλ. Καηά ηελ πεξίνδν απηή πξαγκαηνπνηνχληαη νη νκαδηθνί εμηζιακηζκνί ησλ ειιεληθψλ πιεζπζκψλ.

Η ηειεπηαία πεξίνδνο, πνπ ηειεηψλεη ην 1922 ππνδηαηξείηαη ζε δχν ππνπεξηφδνπο. Η πξψηε αξρίδεη κε ηε ζπλζήθε ηνπ Κηνπηζνχθ Κατλαξηδή, ην 1774. Υαξαθηεξίδεηαη απφ ηε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα ησλ ηνπηθψλ αξρψλ λα κελ εθαξκφδνπλ πξνο φθεινο ησλ ρξηζηηαλψληνπο θηιειεχζεξνπο λφκνπο. H δεχηεξε ππνπεξίνδνο αξρίδεη ην 1908 θαη

ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξθηθνχ εζληθηζκνχ.

Απφ ηνπο βαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη απφ ηνπο επίζεκνπο ζπκβνχινπο, ησλ Γεξκαλψλ, νη Νεφηνπξθνη δηδάρζεθαλ φηη κνλάρα κε ηελ εμαθάληζε ησλ Διιήλσλ θαη Αξκελίσλ ζα έθαλαλ παηξίδα ηνπο ηε Μηθξά Αζία. Οη δηάθνξεο κνξθέο βίαο δελ αξθνχζαλ γηα λα θέξνπλ ηνλ εθηνπξθηζκφ.

Η απφθαζε γηα ηελ εμφλησζή ηνπο πάξζεθε απφ ηνπο Νεφηνπξθνπο ην 1911, εθαξκφζηεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Α΄ Παγθνζκίνπ πνιέκνπ θαη νινθιεξψζεθε απφ ην Μνχζηαθα Κεκάι ( 1919 – 1923 ).

Σν Νενηνπξθηθό Κνκηηάην << Έλσζε θαη Πξόνδνο >> ηδξύζεθε ην 1889. ην ζπλέδξην ηνπο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε Θεζζαινλίθε ην 1911 πάξζεθε ε απόθαζε, όηη ε Μηθξά Αζία πξέπεη λα γίλεη κσακεζαληθή ρώξα. Η απόθαζε απηή θαηαδίθαζε ζε ζάλαην δηάθνξεο εζλόηεηεο.

Οη Σνχξθνη ζηνλ Πφλην άξρηζαλ κε ηελ επηζηξάηεπζε φισλ απφ 15 έσο 45 εηψλ θαη ηελ απνζηνιή ηνπο ζε Σάγκαηα Δξγαζίαο. Παξάιιεια ακθηζβήηεζαλ ην δηθαίσκα ησλ Διιήλσλ λα αζθνχλ ειεχζεξα ηα επαγγέικαηά ηνπο θαη επί πιένλ απαγφξεπζαλ ηνπο κνπζνπικάλνπο λα εξγάδνληαη επαγγεικαηηθά κε ηνπο Έιιελεο κε ηελ πνηλή ηεο ηηκσξίαο απφ ηηο ζηξαηησηηθέο Αξρέο. Καη΄ αξράο νη άηαθηεο νξδέο ησλ Σνχξθσλ επηηίζνληαλ ζηα απνκνλσκέλα ειιεληθά ρσξηά

θιέβνληαο, θνλεχνληαο, αξπάδνληαο λέα θνξίηζηα, θαθνπνηψληαο θαη θαίγνληάο ηα.

Οη δησγκνί ησλ Ειιήλσλ ηνπ Πόληνπ.

Η εθαξκνγή απηήο ηεο πνιηηηθήο αλάγθαζε ρηιηάδεο Έιιελεο ησλ παξαιίσλ ηεο Μηθξαζίαο λα εγθαηαιείςνπλ ηηο πξναηώληεο εζηίεο ηνπο θαη λα κεηνηθήζνπλ κε πνιπήκεξεο εμνλησηηθέο πνξείεο.

χκθσλα κε κηα έθζεζε ηεο Διιεληθήο Πξεζβείαο, κε εκεξνκελία ηνλ Ινχλην ηνπ 1915 είλαη γξακκέλα ηα εμήο: << Οη εθηνπηδφκελνη απφ ηα ρσξηά ηνπο δελ είραλ δηθαίσκα λα πάξνπλ καδί ηνπο νχηε ηα απνιχησο αλαγθαία. Γπκλνί θαη μππφιεηνη, ρσξίο ηξνθή θαη λεξφ, δεξφκελνη θαη πβξηδφκελνη, φζνη δελ εθνλεχνλην νδεγνχλην ζηα φξε απφ ηνπο δεκίνπο ηνπο. Οη πεξηζζφηεξνη απ’ απηνχο πέζαηλαλ θαηά ηελ πνξεία απφ ηα βαζαληζηήξηα. Σν ηέξκα ηνπ ηαμηδηνχ δελ ζήκαηλε θαη ηέξκα ησλ δεηλψλ

ηνπο, γηαηί νη βάξβαξνη θάηνηθνη ησλ ρσξηψλ, ηνπο παξειάκβαλαλ γηα λα ηνπο θαηαθέξνπλ ην ηειεησηηθφ πιήγκα ... >>

θνπόο ησλ Σνύξθσλ ήηαλ, κε ηνπο εθηνπηζκνύο, ηηο ππξπνιίζεηο ησλ ρσξηώλ, ηηο ιεειαζίεο, λα επηηύρνπλ ηελ αιινίσζε ηνπ εζλνινγηθνύ ραξαθηήξα ησλ ειιεληθώλ πεξηνρώλ θαη λα θαηαθέξνπλ επθνιόηεξα ησλ εθηνπξθηζκό εθείλσλ πνπ ζα απέκελαλ.

Σν ηειηθό πιήγκα.

Σν 1919 αξρίδεη λένο δησγκόο θαηά ησλ Ειιήλσλ από ην θεκαιηθό θαζεζηώο, πνιύ πην άγξηνο θη απάλζξσπνο από ηνπο πξνεγνύκελνπο. Εθείλνο ν δησγκόο ππήξμε ε ραξηζηηθή βνιή γηα ηνλ πνληηαθό ειιεληζκό.

ηηο 19 Ματνπ, κε ηελ απνβίβαζε ηνπ Μνπζηαθά Κεκάι ζηε ακςνχληα, αξρίδεη ε δεχηεξε θαη ζθιεξφηεξε θάζε ηεο Πνληηαθήο Γελνθηνλίαο. Με ηε βνήζεηα κειψλ ηνπ Νενηνπξθηθνχ Κνκηηάηνπ ζπγθξνηεί κπζηηθή νξγάλσζε, ηε Mutafai Milliye, θεξχζζεη ην κίζνο ελαληίνλ ησλ Διιήλσλ θαη ζρεδηάδεη ηελ νινθιήξσζε ηεο εμφλησζεο ηνπ πνληηαθνχ ειιεληζκνχ. Απηφ πνπ δελ πέηπρε ην ζνπιηαληθφ θαζεζηψο ζηνπο πέληε αηψλεο ηεο ηπξαλληθήο δηνίθεζήο ηνπ, ην πέηπρε κέζα ζε ιίγα ρξφληα ν Κεκάι, εμφλησζε ηνλ ειιεληζκφ ηνπ Πφληνπ θαη ηεο Ισλίαο.

Η ηξνκνθξαηία, ηα εξγαηηθά ηάγκαηα, νη εμνξίεο, νη θξεκάιεο, νη ππξπνιήζεηο ησλ ρσξηψλ, νη βηαζκνί,

νη δνινθνλίεο αλάγθαζαλ ηνπο Έιιελεο ηνπ Πφληνπ λα αλέβνπλ ζηα βνπλά νξγαλψλνληαο αληάξηηθν γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ακάρνπ πιεζπζκνχ. Σα ζχκαηα ηεο γελνθηνλίαο ζα ήηαλ πνιχ πεξηζζφηεξα, αλ δελ ππήξρε ην επηθφ θαη αθαηάβιεην πνληηαθφ αληάξηηθν.

Με ηελ επηθξάηεζε ηνπ Κεκάι, νη δησγκνί ζπλερίδνληαη κε κεγαιχηεξε έληαζε. ηήλνληαη ζηηο πφιεηο ηνπ Πφληνπ ηα δηαβφεηα έθηαθηα δηθαζηήξηα αλεμαξηεζίαο, πνπ θαηαδηθάδνπλ θαη εθηεινχλ ηελ εγεζία ηνπ πνληηαθνχ ειιεληζκνχ. Σν ηέινο ηνπ Πφληνπ πιεζηάδεη. Οη θσλέο ιηγνζηεχνπλ.

Η γελνθηνλία ησλ Διιήλσλ ζηνλ Πφλην ππήξμε ην απνηέιεζκα ηεο απφθαζεο ησλ Σνχξθσλ εζληθηζηψλ γηα επίιπζε ηνπ εζληθνχ πξνβιήκαηνο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο κε ηε θπζηθή εμαθάληζε ησλ γεγελψλ εζλνηήησλ.

Η κνίξα απηή απεηξάπε κε έλα εμαηξεηηθά νδπλεξφ ηξφπν: κε ηηο; γελνθηνλίεο ησλ ρξηζηηαληθψλ ιαψλ, Διιήλσλ θαη Αξκελίσλ, κε ηελ ππνρξεσηηθή έμνδν φζσλ επηβίσζαλ θαη κε ηε βίαηε ηνπξθνπνίεζε ησλ κνπζνπικαληθψλ εζλνηήησλ, φπσο νη Κνχξδνη, πνπ ζπλέρηζαλ λα παξακέλνπλ ζηελ ηνπξθηθή, πιένλ, επηθξάηεηα.

Οη Έιιελεο ζηνλ Πφλην αλέξρνληαλ ζε 700.000 άηνκα ηελ παξακνλή ηνπ Α' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Μέρξη ην ηέινο ηνπ 1923 είραλ εμνλησζεί 353.000 άηνκα. Αθνινπζεί καξηπξία ελφο απηφπηε κάξηπξα. Δλφο αλζξψπνπ πνπ έδεζε ηε κεγάιε αλζξσπνζθαγή.

Έλα ρσξηό ησλ Κνηπώξσλ

Ο άββαο Καληαξηδήο εμέδνζε ζε βηβιίν ηηο θνβεξέο ηνπ εκπεηξίεο ην 1975 ζηελ Καηεξίλε. Μηα απφ ηηο ζπγθινληζηηθέο αθεγήζεηο ηνπ αλαθέξεηαη ζηελ θαηαζηξνθή ηνπ ρσξηνχ Μπεταιαλ, ηεο πεξηθέξεηαο Κνηπψξσλ απφ ηνπο ηζέηεο ηνπ Σνπάι Οζκάλ. Σν Μπεταιάλ είλαη έλα απφ ηα εθαηνληάδεο ειιεληθά ρσξηά πνπ θαηαζηξάθεθαλ απφ ηηο ηνπξθηθέο ζπκκνξίεο:

"Σα ραξάκαηα, ζηηο 16 Φεβξνπαξίνπ 1922, εκέξα Σεηάξηε, κηα εθηαιηηθή είδεζε, φηη νη ηζέηεο ηνπ Σνπάι Οζκάλ έξρνληαη ζην ρσξηφ, έθαλε ηνπο θαηνίθνπο λα ηξνκάμνπλ θαη λ' αλαζηαησζνχλ. Οη άληξεο, φζνη βξίζθνληαλ ηε λχρηα ζην ρσξηφ, βηάζηεθαλ λα θχγνπλ ζην δάζνο... Αιινη άληξεο πνπ είραλ θξπςψλεο ζε ζπίηηα ζε ζπίηηα θαη ζε ζηαχινπο, ηξχπσζαλ ζ' απηέο θαη θακνπθιαξίζηεθαλ έηζη πνπ λα κελ ηνπο ππνπηεπζεί θαλείο. Σα γπλαηθφπαηδα θαη νη γέξνη θιείζηεθαλ ζηα ζπίηηα θαη πεξίκελαλ κε θαξδηνρηχπη λα δνχλ ηη ζα γίλεη... Γελ πέξαζαλ παξά ιίγα ιεπηά θη' νη ηζέηεο , πεξηζζφηεξνη απφ 150 έκπαηλαλ ζην ρσξηφ θξαπγάδνληαο θαη ππξνβνιψληαο. Σνπο αθνινπζνχζαλ ηνχξθνη ρσξηθνί απφ ηα γεηηνληθά ρσξηά. Απηνχο ηνπο είραλ κπήζεη ζην εγθιεκαηηθφ ζρέδην ηνπο θαη ηνπο θάιεζαλ γηα πιηάηζηθν.

Μφιηο κπήθαλ νη ζπκκνξίηεο ζην ρσξηφ, ε αηκφζθαηξα ειεθηξίζηεθε θαη ν νξίδνληαο πήξε ηε κνξθή ζχειιαο πνπ μεζπαζε άγξηα. Με θξαπγέο θαη βξηζηέο, βξνληψληαο κε ηνπο ππνθνπάλνπο ηηο πφξηεο θαη ηα παξάζπξα, θαινχζαλ φινπο λα βγνπλ

έμσ απφ ηα ζπίηηα θαη λα καδεπηνχλ ζηελ πιαηεία- αιινηψο απεηινχζαλ, ζα δψζνπλ θσηηά ζηα ζπίηηα θαη ζα ηνπο θάςνπλ.

ε ιίγν, φια ηα γπλαηθφπαηδα θαη νη γέξνη, βξίζθνληαλ ηξέκνληαο θαη θιαίγνληαο ζηνπο δξφκνπο. Οη ζπκκνξίηεο κε θξαπγέο θαη απεηιέο ππνπηεχζεθαλ, απφ ηελ πξψηε ζηηγκή, ην κεγάιν θαθφ πνπ πεξίκελε φινπο θαη δνθίκαζαλ λα θχγνπλ έμσ απφ ην ρσξηφ. Οη ηζέηεο, πξφβιεςαλ έλα ηέηνην ελδερφκελν θαη είραλ πηάζεη απφ πξηλ ηα κπνγάδηα, απ' φπνπ κπνξνχζε λα θχγεη θαλείο. Δηζη, κφιηο έθηαζαλ, ηξέρνληαο, νη θνπέιιεο ζηα κπνγάδηα, δέρηεθαλ, απφ ηζέηεο πνπ παξακφλεπαλ, ππξνβνιηζκνχο ζην ςαρλφ. Μεξηθέο έκεηλαλ ζηνλ ηφπν ζθνησκέλεο, ελψ νη άιιεο ηξαπκαηίζηεθαλ θαη γχξηζαλ πίζσ.

Οη θφλνη απηνί απνθάιπςαλ γηα θαιά ηνπο εγθιεκαηηθνχο ζθνπνχο ησλ ζπκκνξηηψλ θη' έγηλαλ ην ζχλζεκα λα μεζπάζεη, ην ηξνκνθξαηεκέλν πιήζνο ησλ γπλαηθφπεδσλ, πνπ είρε ξηρηεί ζηνπο δξφκνπο ζε έλα βνπβφ θη' αζπγθξάηεην θιάκα θαη ζε ζπαξαμηθάξδηεο θξαπγέο απειπηζίαο. Σίπνηα απ' φια απηά δελ ζηάζεθε ηθαλφ λα καιάμεη ηελ ζθιεξφηεηα ηνπ ηεξάησλ, πνπ είρε δηαιέμεη ν Σνπάι Οζκάλ γηα ηελ "παηξησηηθή" ηνπ εθζηξαηεία. θιεξνί ζαλ χαηλεο, πνπ δηςνχλ γηα αίκα, θαη δηεζηξακκέλνη ζαδηζηέο, πνπ γιεληνχλ κε ηνλ πφλν θαη ηα βαζαληζηήξηα ησλ ζπκάησλ ηνπο, ρχκημαλ καληαζκέλνη ζηα γπλαηθφπαηδα θαη ηνπο γέξνπο, θξαπγάδνληαο, βξίδνληαο, ρηππψληαο, θισηζψληαο θαη ζπξψρλνληάο ηνπο λα καδεπηνχλ ζηελ πιαηεία.

Η ππξπόιεζε

Οη κεηέξεο αλακαιιηαζκέλεο, θαηάρισκεο απφ ην ηζνπρηεξφ θξχν θαη ην θφβν, κε ηα βξέθε ζηελ αγθαιηά θαη ηα λήπηα κπεξδεκέλα ζηα πφδηα ηνπο. Οη θνπέιιεο άιιεο κε ηνπο γέξνπο γνλείο θη' άιιεο κε γξηέο ή άξξσζηνπο αγθαιηαζκέλεο, πεξηκαδεχηεθαλ κε ηνλ ρηελψδε απηφλ ηξφπν, ζηελ πιαηεία ζαλ πξφβαηα γηα ηε ζθαγή, κέζα ζε έλα παλδαηκφλην απφ ζπαξαρηηθέο θξαπγέο θαη ζξήλνπο θαη θνπεηνχο. Η πξψηε θάζε ηεο απεξίγξαπηεο ηξαγσδίαο ηνπ Μπεταιάλ έθιεηζε, έηζη, ζξηακβεπηηθά γηα ηνπο ζιηβεξνχο ήξσεο ηνπ λενηνπξθηθνχ εγθιήκαηνο γελνθηνλίαο.

Οηαλ πηα φια ηα γπλαηθφπαηδα θ' νη γέξνη καδεχηεθαλ ζηελ πιαηεία, νη ηζέηεο έβαιαλ κπξφο ηελ δεχηεξε θάζε ηεο ζαηαληθήο ηνπο επηρείξεζεο. Γηάηαμαλ λα πεξάζνπλ φινη ζηα δίπαηα ζπίηηα, πνπ βξίζθνληαλ ζηελ πιαηεία θαη ηα είραλ δηαιέμεη γηα λα νινθιεξψζνπλ ηνλ εγθιεκαηηθφ ηνπο ζθνπφ. Η απξνζπκία, πνπ έδεημε ην ηξαγηθφ απηφ θνπάδη ησλ κειινζαλάησλ λα ππαθνχζεη ζηελ δηαηαγή, γηαηί ήηαλ πηα νινθάλεξν φηη φινπο ηνπο πεξίκελε ν ζάλαηνο, εμαγξίσζε ηνπο ζπκκνξίηεο πνπ βηάδνληαλ λα ηειεηψζνπλ γξήγνξα ηελ καθάβξηα επηρείξεζε. Καη ηφηε, ζαλ ιπζαζκέλα ζεξηά, ξίρηεθαλ ζηηο γπλαίθεο, ηα κσξά θαη ηνπο γέξνπο, θαη κε γξνζηέο, κε θνληαθηέο θαη θισηζηέο έρσζαλ θαη ζηξίκσμαλ ζηα δχν ζπίηηα ηα αζψα θαη άθαθα απηά πιάζκαηα, πνπ ν αξηζκφο ηνπο πιεζίαδε ηηο ηξεηο εθαηνληάδεο.

Κη' φηαλ, έηζη, ήηαλ ζίγνπξνη πσο δελ έκεηλε έμσ θαλέλαο, ζθάιηζαλ ηηο πφξηεο, ελψ ν άγξηνο αιαιαγκφο απφ ηα παξάζπξα, νη ζπαξαμηθάξδηεο θξαπγέο, ην απειπηζκέλν θιάκα θη' νη βνεξέο

ηθεζίεο γηα έιενο θαη βνήζεηα, ζρεκάηηδαλ κηα άγξηαο ηξαγηθφηεηαο κνπζηθή ζπλαπιία, πνπ μέζθηδε ηνλ νπξαλφ θη' αληηβνχτδε ζηα γχξσ βνπλά θαη δάζε...

Καη ηψξα δελ έκελε παξά ε ηξίηε θαη ηειηθή θάζε ηεο παηξησηηθήο... επηρείξεζεο ησλ ζιηβεξψλ εξψσλ-ζπκκνξηηψλ ηνπ Σνπάι Οζκάλ. Γελ ρξεηάζηεθαλ παξά κηα αγθαιηά μεξά ρφξηα θαη κεξηθά ζπαζκέλα πέηαπξα (ραξηφκαηα) λ' αλάςεη ε θσηηά. Καη ζε ιίγν ηα δχν ζπίηηα, έγηλαλ ππξνηέρλεκα θαη δψζηεθαλ, απφ κέζα θη' απ' έμσ, απφ πχξηλεο γιψζζεο θαη καπξνθφθθηλν θαπλφ. Σν ηί αθνινχζεζε ηελ ψξα εθείλε δελ πεξηγξάθεηαη.

Οη κεηέξεο μεηξειιακέλεο, έζθηγγαλ, αιιαιάδνληαο θαη ηζηξίδνληαο κε φιε ηε δχλακε ηεο ςπρήο ηνπο, ζηελ αγθαιηά ηα κσξά ηνπο, πνπ έθιαηγαλ θαη θξάπγαδαλ "κάλα, καλίηζα!". Οη θνπέιιεο θαη νη άιιεο γπλαίθεο κε ηνπο γέξνπο γνλείο, ηα παηδηά θαη ηνπο αξξψζηνπο, θξαχγαδαλ θαη αξπάδνληαλ κεηαμχ ηνπο ζαλ λα ήζειαλ λα πάξνπλ θαη λα δψζνπλ θνπξάγην θαη βνήζεηα, θαζψο έπαηξλαλ θσηηά ηα καιιηά θαη ηα ξνχρα ηνπο θη' άξρηζαλ λα γιχθνπλ ην θνξκί νη θιφγεο. Κξαπγέο, πνπ μέζθηδαλ ην ιαξχγγη θαη η' απηηά, θσλέο καληαθέο θαη θιάκκαηα βξνληεξά, άγξηα νπξιηαρηά αλζξψπσλ, πνπ έραζαλ απφ ηξφκν θαη πφλν ηα κπαιά ηνπο, ρηππήκαηα ζηα ζηήζε, ζηνλ ππξαθησκέλν αέξα θαη ζηνπο ηνίρνπο - ραιαζκφο θφζκνπ, έλα δσληαλφ θνκκάηη απφ ηελ θφιαζε ζηε γε! Απηή ηελ εθηαιηηθή εηθφλα παξίζηαλαλ, ηα πξψηα ιεπηά, ηα δχν ζπίηηα πνπ ηα είραλ αγθαιηάζεη νη θιφγεο.

Μεξηθέο γπλαίθεο θαη θνπέιιεο ζηνλ πφλν, ηελ θξίθε θαη ηελ απειπηζία ηνπο, δνθίκαζαλ λα ξηρηνχλ απφ ηα παξάζπξα, πξνηηκψληαο λα ζθνησζνχλ πέθηνληαο θάησ ή κε ζθαίξεο απφ φπιν, παξά λα ππνζηνχλ ηνλ θξηρηφ ζάλαην ζηελ θσηηά. Οη ηζέηεο πνπ απνιάκβαλαλ κε θέθη θαη ραραλεηά ην καθάβξην ζέακα, έθαλαλ ην ραηήξη ηνπο - ππξνβφιεζαλ θαη ηηο ζθφησζαλ.

Γελ θξάηεζε πνιιά ιεπηά, απηή ε ζπαξαμηθάξδηα νρινβνή, απφ ηνπο αιαιαγκνχο, ηηο άγξηεο θξαπγέο, ηα ηζνπρηεξά μεθσλεηά θαη ην μέθξελν θιάκα. ηελ αξρή ν ηφλνο ηεο νρινβνήο αλέβεθε ςειά, σο πνπ κπνξνχλ λα θηάλνπλ θξαπγέο, μεθσλεηά θαη μειαξπγγίζκαηα απφ ηξεηο πεξίπνπ εθαηνληάδεο αλζξψπηλα ζηφκαηα. Γξήγνξα φκσο ν ηφλνο άξρηζε λα πέθηεη, σο πνπ κνλνκηάο θφπεθαλ θη' έζβεζαλ νη θσλέο θαη ην θιάκα. Κη' αθνχγνληαλ κνλν ηα μχια, πνπ έηξηδαλ απφ ηε θσηηά θαη νη θακκέλνη ηνίρνη θαη ηα δνθάξηα, πνπ έπεθηαλ κε πάηαγν πάλσ ζηα θνξκηά, πνπ θείηνληαλ ηψξα ζσξνί θάξβνπλα θαη ζηάρηε θάησ ζην δάπεδν, ζηα δχν ζηνηρεησκέλα ζπίηηα ην Μπεταιάλ".

Μαξηπξίεο νβηεηηθώλ

Οη ζνβηεηηθνί ππήξμαλ νη βαζηθνί ζχκκαρνη ηνπ θεκαιηθνχ εζληθηζκνχ ηα πξψηα ρξφληα ηεο εκθάληζήο ηνπ. Πηζαλφηαηα, νη κπνιζεβίθνη λα αληάιιαμαλ κε ηνλ ηξφπν απηφ ηελ ππνζηήξημε ηνπ παληνπξθηζηηθνχ θηλήκαηνο πνπ δξνχζε ζηε Ρσζία ζηελ Οθησβξηαλή ηνπο Δπαλάζηαζε.

Οη ζνβηεηηθνί ινηπφλ πξνκήζεπζαλ ηνπο θεκαιηθνχο κε φπια, ρξήκαηα, ζηξαηησηηθνχο ζπκβνχινπο. Η ηνπξθηθή αληεπίζεζε ζην κηθξαζηαηηθφ κέησπν θαηά ησλειιεληθψλ ζηξαηεπκάησλ ην 1921, νξγαλψζεθε απφ ηνλ Μ. Φξνχλδε, ζηξαηησηηθφ απεζηαικέλν ησλ ζνβηεηηθψλ. Καηά ζπλέπεηα, νη καξηπξία ησλ απνζηαικέλσλ απηψλ έρεη ηδηαίηεξε απνδεηθηηθή ζεκαζία.

O Φξνχλδε, έδσζε κηα απφ ηηο ειάρηζηεο καξηπξίεο γηα ηνπο εηηεκέλνπο αληάξηεο: "πλαληήζακε κηα κηθξή νκάδα από 60-70 Έιιελεο, νη νπνίνη κόιηο είραλ θαηαζέζεη ηα όπια. Όινη ηνπο είραλ εμαληιεζεί ζην έπαθξν... Άιινη έκνηαδαλ θπξηνιεθηηθά κε ζθειεηνύο. Αληί γηα ξνύρα θξέκνληαλ από ηνπο ώκνπο ηνπο θάηη απίζαλα θνπξέιηα. ην θέληξν ηεο νκάδαο βξίζθνληαλ έλαο ςειόο θη' αδύλαηνο παπάο, θνξώληαο ην θαιπκαύρη ηνπ... Φπζνύζε θξύνο αέξαο θαη όιε ε νκάδα θάησ από ηα ζπξσμίκαηα ησλ ζπλνδώλ-ζηξαηησηώλ, θαηεπζπλόηαλ κε πεδεκαηάθηα πξνο ηε Χάβδα. Μεξηθνί όηαλ καο αληίθξπζαλ, άξρηζαλ λα θιαίλε δπλαηά ή κάιινλ λα νπξιηάδνπλ, κηα θαη ν ήρνο πνπ μέθεπγε από ηα ζηήζε ηνπο, έκνηαδε πεξηζζόηεξν κε νπξιηαρηό θπλεγεκέλνπ δώνπ". Ο Φξνχλδε πεξηέγξαςε θαη άιιν έλα πεξηζηαηηθφ. Οηαλ πεξλνχζαλ δίπια απφ κηα νκάδα αηρκάισησλ Διιήλσλ ζηε Μεξδηθνχληα, έλαο απφ ηνπο αηρκαιψηνπο θψλαμε ζηε ζνβηεηηθή αληηπξνζσπεία φηη ήηαλ θαη απηνί έλνρνη γηαηί ελίζρπαλ ηνλ Κεκάι θαη ηνπο Σνχξθνπο. Σν ζπλαίζζεκα απηφ ησλ αληαξηψλ ηνπ δπηηθνχ Πφληνπ ήηαλ εμαηξεηηθά έληνλν. Ο νπιαξρεγφο Κηζά Μπαηδάθ (Κνληνπφδεο) δηαθχξεζζε: "... oη Ρώζνη θνκκνπληζηέο δώζαλε

όπια ζηνλ Κεκάι γηα λα ρηππήζεη εκάο, ηνπ έδσζαλ ππνζηήξημε, απειεπζέξσζαλ όινπο ηνπο Σνύξθνπο ζηξαηηώηεο πνπ είραλ ζπιιάβεη αηρκαιώηνπο όηαλ κπήθαλ ζηελ Σξαπεδνύληα". Τπνζηήξηδε φηη νη θνκκνπληζηέο θαηέδηδαλ ηηο πξνζπάζεηεο πξνκήζεηαο νπιηζκνχ ησλ αληαξηψλ απφ ηε Ρσζία θαη παξέδηδαλ Πφληηνπο ζηνπο Σνχξθνπο.

Ο Φξνχλδε έγξαθε ηα εμήο γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ Σνπάι Οζκάλ: "...όιε απηή ε πινύζηα θαη ππθλνθαηνηθεκέλε πεξηνρή ηεο Σνπξθίαο, εξεκώζεθε ζε απίζηεπην βαζκό. Απ' όιν ηνλ ειιεληθό πιεζπζκό ησλ πεξηνρώλ ηεο ακςνύληαο, ηεο ηλώπεο θαη ηεο Ακάζεηαο απόκεηλαλ κόλν κεξηθέο αληαξηννκάδεο πνπ πεξηπιαληόληνπζαλ ζηα βνπλά. Εθείλνο πνπ έγηλε πεξηζζόηεξν γλσζηόο γηα ηηο ζεξησδίεο ηνπ ήηαλ ν αξρεγόο ησλ Λαδώλ Οζκάλ Αγάο, ν νπνίνο πέξαζε δηα ππξόο θαη ζηδήξνπ κε ηελ άγξηα νξδή ηνπ όιε ηελ πεξηνρή."

Ο Αξάινβ, ζνβηεηηθφο πξέζβεο ζηελ Άγθπξα, ελεκεξψζεθε ζηε ακςνχληα απφ ηνλ αξρηζηξάηεγν Φξνχλδε. Ο Φξνχλδε ηνπ είπε φηη είρε δεη πιήζνο Έιιελεο πνπ είραλ ζθαγηαζηεί, "βάξβαξα ζθνησκέλνπο Έιιελεο -γέξνπο, παηδηά, γπλαίθεο". Πξνεηδνπνίεζε επίζεο ηνλ Αξάινβ γηα ην ηη επξφθεηην λα ζπλαληήζεη πηψκαηα ζθαγηαζκέλσλ Διιήλσλ ηνπο νπνίνπο είραλ απαγάγεη απφ ηα ζπίηηα ηνπο θαη είραλ ζθνηψζεη πάλσ ζηνπο δξφκνπο.

Γηα ην ζέκα απηφ ν Αξάινβ είρε ηδηαίηεξε ζπλνκηιία κε ηνλ Κεκάι. Αλαθέξεη ν ίδηνο: "Σνπ είπα (ηνπ Κεκάι) γηα ηηο θξηθηέο ζθαγέο ησλ Ειιήλσλ πνπ είρε δεη ν Φξνύληδε θαη αξγόηεξα εγώ ν ίδηνο.

Ερνληαο ππ' όςε κνπ ηε ζπκβνπιή ηνπ Λέληλ λα κελ ζίμσ ηελ ηνπξθηθή εζληθή θηινηηκία, πξόζερα πνιύ ηηο ιέμεηο κνπ..." Ο Κεκάι απάληεζε σο εμήο ζηηο "επηζεκάλζεηο" ηνπ Φξνχλδε: "Ξέξσ απηέο ηηο βαξβαξόηεηεο. Είκαη θαηά ηεο βαξβαξόηεηαο. Ερσ δώζεη δηαηαγέο λα κεηαρεηξίδνληαη ηνπο Έιιελεο αηρκαιώηνπο κε θαιό ηξόπν... Πξέπεη λα θαηαιάβεηε ηνλ ιαό καο. Είλαη εμαγξησκέλνη. Πνηνί πξέπεη λα θαηεγνξεζνύλ γηα απηό; Εθείλνη πνπ ζέινπλ λα ηδξύζνπλ έλα "Πνληηαθό θξάηνο" ζηελ Σνπξθία..."

Ο Φξνχλδε ζην βηβιίν ηνπ "Αλακλήζεηο απφ ηελ Σνπξθία" γξάθεη: "Από ηνπο 200.000 Έιιελεο πνπ δνύζαλε ζηε ακςνύληα, ηε ηλώπε θαη ηελ Ακάζεηα έκεηλαλ ιίγνη κόλν αληάξηεο πνπ ηξηγπξίδνπλ ζηα βνπλά. Σν ζύλνιν ζρεδόλ ησλ ειηθησκέλσλ, ησλ γπλαηθώλ θαη ησλ παηδηώλ εμνξίζηεθαλ ζε άιιεο πεξηνρέο κε πνιύ άρεκεο ζπλζήθεο. Πιεξνθνξήζεθα όηη νη Σζέηεο ηνπ Οζκάλ Αγά (ζ.η.ζ. Σνπάι Οζκάλ) έζπεηξαλ ηνλ παληθό ζηελ πόιε Χάβδα. Έθαςαλ, βαζάληζαλ θαη ζθόησζαλ όινπο ηνπο Έιιελεο θαη Αξκέληνπο πνπ βξήθαλ κπξνζηά ηνπο. γθξέκηζαλ όιεο ηηο γέθπξεο. Παληνύ ππήξραλ ζεκάδηα γθξεκίζκαηνο. Η δηαδξνκή από ηελ πόιε Καβάθ πξνο ην πέξαζκα Χαηδειάξ ζα κείλεη γηα πάληα ζηε κλήκε κνπ όζν ζα δσ. ε απόζηαζε 30 ρηιηνκέηξσλ ζπλαληνύζακε κόλν πηώκαηα. Μόλν εγώ κέηξεζα 58. ' έλα ζεκείν ζπλαληήζακε ην πηώκα κηαο σηαίαο θνπέιιαο. Σεο είραλε θόςεη ην θεθάιη θαη ην ηνπνζέηεζαλ θνληά ζην ρέξη ηεο. ε θάπνην άιιν ζεκείν ππήξρε ην πηώκα ελόο άιινπ σξαίνπ θνξηηζηνύ, 7-8 ρξνλώλ, κε μαλζά καιηά θαη γπκλά

πόδηα. Φνξνύζε κόλν έλα παιηό πνπθάκηζν. Απ' όηη θαηαιάβακε, ην θνξηηζάθη θαζώο έθιαηγε, έρσζε ην πξόζσπό ηνπ ζην ρώκα, δνινθνλεκέλν από ην θάξθσκα ηεο ιόγρεο ηνπ θαληάξνπ."

Οη Σνύξθνη αξλνύληαη ζήκεξα ηε ζθαγή ηνπ 1922 – ηε ζθαγή ησλ Ειιήλσλ. Κη όηαλ βξίζθνληαη αληηκέησπνη κε αδηάζεηζηα

ληνθνπκέληα, ηα απνδίδνπλ ζηηο αλαπόθεπθηεο αθξόηεηεο ηνπ πνιέκνπ. Η

αιήζεηα είλαη πνιύ δηαθνξεηηθή.

Η γελνθηνλία ησλ Υξηζηηαλώλ ήηαλ έλα θαιά κειεηεκέλν ζρέδην εμόλησζεο όισλ ησλ

κεηλνηήησλ ηεο άιινηε θξαηαηάο Απηνθξαηνξίαο. Έλα ζρέδην πνπ άξρηζε λα

εθαξκόδεηαη από ην 1914, κε ηνλ πξώην δησγκό. Καη νινθιεξώζεθε κεηά ηελ

θαηαζηξνθή ηνπ 1922.

KΩTA ΦΩTIAΓH ΚΑΘΗΓΗΣΗ ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ KOMHTOPA ΠAIΓAΓΩΓIKH XOΛH ΦΛΩPINA ΠPOEΓPO ΣΜΗΜΑTO ΒΑΛΚΑΝΙΚΏΝ ΠΟΤΓΩΝ ΦΛΩΡΙΝΑ ήκεξα, ζηε ιέμε Γελνθηνλία ε ζθέςε καο απηφκαηα πεγαίλεη ζηα δχν ηξαγηθά γεγνλφηα ηνπ αηψλα καο, ηε Γελνθηνλία ησλ Αξκελίσλ ην 1915 απφ ηνπο Νεφηνπξθνπο θαη ηε Γελνθηνλία ησλ Δβξαίσλ θαη ησλ ζιαβηθψλ ιαψλ ην 1940-1944 απφ ηνπο Γεξκαλνχο. ηνλ αηψλα καο δηαπξάρζεθαλ εγθιήκαηα Γελνθηνλίαο θαη ζε άιινπο ιανχο, πνπ ζπλεηδεηά ε Νέα Σάμε πξαγκάησλ πξνζπάζεζε θαη πξνζπαζεί λα ππνβαζκίζεη. Έλαο απφ απηνχο ηνπο ιανχο, πνπ έρεη ππνζηεί φιεο ηηο κνξθέο θαη ηηο κεζφδνπο γελνθηνλίαο απφ ην ζηξαηνθξαηηθφ θαζεζηψο πνπ είλαη ππεχζπλν θαη γηα ην νινθαχησκα ηνπ αξκεληθνχ ιανχ, ηνλ αθαληζκφ ηεο θνπξδηθήο εζλφηεηαο θαη ηε δηρνηφκεζε ηεο Κχπξνπ, είλαη θαη ν ειιεληζκφο ηνπ Πφληνπ. Ο πνληηαθφο ειιεληζκφο αηχρεζε λα δνθηκάζεη φιεο ηηο θαηεγνξίεο πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζχκβαζε ησλ Ηλσκέλσλ Δζλψλ σο πξάμεηο Γελνθηνλίαο. H Γελνθηνλία ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ, ζε

αληίζεζε κε ησλ Aξκελίσλ, είηε επηζθηάζηεθε απφ ηνλ φγθν ησλ ηξαγηθψλ πεξηπηψζεσλ ηνπ αξκεληθνχ ιανχ, επεηδή ζπλέπεζε ρξνληθά, είηε απνζησπήζεθε απφ θπβεξλεηηθέο θαη δηπισκαηηθέο επηηαγέο ζην φλνκα θάπνησλ δηαθξαηηθψλ ζπκθσληψλ θαη ζπκθεξφλησλ. Tν γελνθηνληθφ ζρέδην απέβιεπε, ζηελ πξψηε θάζε, ζηνλ αθαληζκφ φισλ ησλ ρξηζηηαληθψλ εζλνηήησλ, θαη ζηε δεχηεξε θάζε ζηελ ηνπξθνπνίεζε ησλ κνπζνπικαληθψλ εζλνηήησλ, ζρέδην πνπ δελ νινθιεξψζεθε φκσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ A' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Ωζηφζν δελ εγθαηαιείθζεθε απφ ηνπο θεκαιηθνχο, κεηαθεκαιηθνχο θαη ζηξαηνθξαηηθνχο θχθινπο ηεο ζεκεξηλήο Tνπξθίαο. H πνιηηηθή φισλ ησλ κεηαθεκαιηθψλ θπβεξλήζεσλ απέλαληη ζηηο εζλφηεηεο ηεο Mηθξάο Aζίαο θαη ηδηαίηεξα απέλαληη ζηνπο Kνχξδνπο ηα ηειεπηαία δέθα ρξφληα επηβεβαηψλεη ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο. «Oη Nεφηνπξθνη», έγξαθε ν F. Sartiaux, «απνθάιπςαλ ην κεγαινπήβνιν ζρέδηφ ηνπο, ηελ εμφλησζε δειαδή φισλ ησλ ηζαγελψλ Xξηζηηαλψλ ηεο Mηθξάο Aζίαο. Πνηέ, ζε θακηά πεξίνδν ηεο ηζηνξίαο, θαλέλα πην δηαβνιηθφ ζρέδην δελ είρε ζηνηρεηψζεη ηε θαληαζία ηνπ αλζξψπνπ. H «εξπζξά» ζθαγή νινθιεξψζεθε απφ έλα ζχζηεκα πνπ ιέγεηαη «ιεπθή» ζθαγή. Πξφθεηηαη γηα ηελ αξγή εμφλησζε απφ ηελ θαθνκεηαρείξηζε, ηηο εθηνπίζεηο, ην θξχν, ηελ παξαηεηακέλε ζηέξεζε λεξνχ θαη ηξνθήο, ηνλ απνθιεηζκφ ζε κπνπληξνχκηα, ηφζν κηθξά, πνπ λα κε ρσξάο φξζηνο. O θαλαηηζκφο θαη ε θηελσδία ηνπ Eκβέξ, ε πην ςπρξή, κα θπληθή θαληαζία ηνπ Tαιαάη

αγαιιίαζαλ κ' απηή ηελ ηξνκεξή επηλφεζε. Mπνξνχζαλ λα ηζρπξηζηνχλ πσο ηηο εθηνπίζεηο ηηο απαηηνχζαλ νη ζηξαηησηηθέο αλάγθεο θαη πσο ηα ρέξηα ηνπο δελ είραλ ιεξσζεί κε αίκα, γηαηί νη ρξηζηηαλνί πέζαηλαλ κφλνη ηνπο ζην δξφκν!» . χκθσλα κε ηηο εθζέζεηο ηνπ Γεξκαλνχ πξεζβεπηή ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε Mέηηεξληρ, νη Nεφηνπξθνη πξνζπαζνχζαλ λα δηθαηνινγήζνπλ ηηο εθηνπίζεηο ησλ Eιιήλσλ πνπ δνχζαλ ζηα παξάιηα ηεο Mαχξεο Θάιαζζαο κε ηελ πξφθαζε φηη νη Pψζνη είραλ εμνπιίζεη ηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ θαη θνβνχληαλ γηα ην ιφγν απηφλ κηα ειιεληθή εμέγεξζε . H επηρεηξεκαηνινγία φκσο απηή ήηαλ αζηήξηρηε, αθνχ ν πιεζπζκφο πνπ, θαηά θχξην κέξνο, εθηνπίζηεθε ήηαλ γπλαίθεο, παηδηά θαη γέξνη . Oη ηθαλνί γηα φπια είραλ θιεζεί θαη θαηαηαγεί ζην ζηξαηφ ή βξίζθνληαλ ζηα βνπλά θαη ζην εμσηεξηθφ. Oξηζκέλνη Γεξκαλνί πνπ δε ζπκθσλνχζαλ κε ηελ πνιηηηθή ηεο εζλνθάζαξζεο, πξνζπάζεζαλ κε αιιεπάιιειεο εθζέζεηο, πνπ έζηειλαλ ζην ππνπξγείν Eμσηεξηθψλ, λα δηαρσξίζνπλ ηε ζέζε θαη ηηο επζχλεο ηνπο απφ ηα γελνθηνληθά κέηξα ησλ Nενηνχξθσλ, ηδηαίηεξα κεηά ηελ παγθφζκηα θαηαθξαπγή ηνπ αξκεληθνχ νινθαπηψκαηνο. πγθεθξηκέλα, ζηηο 16 Iνπιίνπ 1916 ν Γεξκαλφο πξφμελνο ηεο Aκηζνχ Kuckhoff έγξαθε ζην ππνπξγείν Eζσηεξηθψλ, ζην Bεξνιίλν: «χκθσλα κε αμηφπηζηεο πεγέο, ην ζχλνιν ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ ηεο ηλψπεο θαη ηεο παξαιηαθήο πεξηνρήο ηεο επαξρίαο Kαζηαλνκήο έρεη εμνξηζηεί. Eμνξία θαη εμνιφζξεπζε είλαη ζηα ηνπξθηθά ε ίδηα έλλνηα, γηαηί φπνηνο δε δνινθνλείηαη, πεζαίλεη ηηο

πεξηζζφηεξεο θνξέο απφ ηηο αξξψζηεηεο θαη ηελ πείλα» .... ' νιφθιεξν ηνλ Πφλην πηα πεξηφδεπε ν ζάλαηνο κε ηηο πην θξηθηέο κνξθέο ηνπ. Aπφ ηε Pσζία, ε ειιεληθή πξεζβεία ηεο Πεηξνχπνιεο πιεξνθνξνχζε ην ππνπξγείν Eμσηεξηθψλ γηα ηελ ηξαγηθή θαηάζηαζε ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηθεξείαο Tξαπεδνχληαο: «...Tελ 15ελ Aπξηιίνπ νη θάηνηθνη ησλ 16 ρσξηψλ ηεο πεξηνρήο Bαδειψλνο, πεξηθεξείαο Tξαπεδνχληαο, άπαληεο Έιιελεο, ιαβφληεο δηαηαγήλ ησλ ηνπξθηθψλ ζηξαηησηηθψλ αξρψλ λα θχγσζηλ εηο ην εζσηεξηθφλ ηεο Aξγπξνππφιεσο θαη θνβεζέληεο κε έκειινλ θαζ' νδφλ λα ζθαγψζηλ, θαζ' νλ ηξφπνλ είδνλ ζθαγέληαο ηνπο Aξκελίνπο, εγθαηέιεηπνλ ηαο θαηνηθίαο ησλ θαη εηζήιζνλ εηο ηα δάζε, ειπίδνληεο λα ζσζψζη εθ ηαρείαο ηηλφο πξνειάζεσο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ. Eθ ηνχησλ, εηο 6.000 αλεξρνκέλσλ, 650 θαηέθπγνλ εηο ηελ κνλήλ Bαδειψλνο, εηο ελ πξνυπήξρνλ θαη άιινη 1.500 εθ Tξαπεδνχληνο πξφζθπγεο, 1.200 εηζήιζνλ εηο ελ κέγα ζπήιαηνλ ηνπ ρσξίνπ «Kνπλάθα» θαη νη ινηπνί δηεζθνξπίζζεζαλ εηο ηα αλά δάζε ζπήιαηα θαη ηαο δηαθφξνπο θξχπηαο. Άπαζαη αη νηθίαη ησλ ρσξίσλ ηνχησλ ειεειαηήζεζαλ θαη αη πεξηνπζίαη δηεξπάγεζαλ ππφ ηνπ ηνπξθηθνχ ζηξαηνχ. Oη ελ ησ ζπειαίσ ηεο Kνπλάθαο θξπβέληεο, αλαγθαζζέληεο εθ ηεο πείλεο, κεηά ζπλζεθνιφγεζηλ, παξεδφζεζαλ. Eθ ηνχησλ 26 γπλαίθεο θαη λεάληδεο ίλα απνθχγσζηλ ηελ αηίκσζηλ έξξηςαλ εαπηάο εηο ηηλα πνηακφλ θείκελνλ παξά ην ρσξίνλ Γέθπξα θαη παξά ηαο πξνζπαζείαο ησλ άιισλ, πξνο ζσηεξίαλ ησλ, επλίγεζαλ...» .

ηηο 19 Γεθεκβξίνπ 1916 θαη ζηηο 2 Iαλνπαξίνπ 1917 ν Aπζηξηαθφο πξέζβεο ηεο Kσλζηαληηλνππφιεσο Pallavicini πεξηέγξαςε ζηε Bηέλλε ηα ηειεπηαία γεγνλφηα ηνπ Πφληνπ πνπ αλαθέξνληαλ ζηε καξηπξηθή Aκηζφ: «11 Γεθεκβξίνπ 1916. Λεειαηήζεθαλ 5 ειιεληθά ρσξηά θαη θαηφπηλ θάεθαλ. Oη θάηνηθνη εθηνπίζηεθαλ. 12 Γεθεκβξίνπ 1916. ηα πεξίρσξα ηεο πφιεο θαίγνληαη ρσξηά. 14 Γεθεκβξίνπ 1916. Oιφθιεξα ρσξηά θαίγνληαη καδί κε ηα ζρνιεία θαη ηηο εθθιεζίεο. 17 Γεθεκβξίνπ 1916. ηελ πεξηθέξεηα ακςνχληαο έθαςαλ 11 ρσξηά. H ιεειαζία ζπλερίδεηαη. Oη ρσξηθνί θαθνπνηνχληαη. 31 Γεθεκβξίνπ 1916. 18 πεξίπνπ ρσξηά θάεθαλ εμ νινθιήξνπ. 15 ελ κέξεη. 60 γπλαίθεο πεξίπνπ βηάζηεθαλ. Eιεειάηεζαλ αθφκε θαη εθθιεζίεο» . Mε ηελ απζαίξεηε θαη αζηήξηθηε αηηηνινγία ηνπ εμνπιηζκνχ ησλ Eιιήλσλ κε φπια απφ ηνπο Pψζνπο εθηνπίζηεθαλ φινη νη Έιιελεο απφ ηε ηλψπε σο ην Aιαηδάκ, θαηαζηξάθεθαλ ηα παξάιηα ηνπ βηιαεηίνπ Kεξαζνχληαο θαη ππήξρε θίλδπλνο, θαηά ην κεηξνπνιίηε Γεξκαλφ, λα έρνπλ ηελ ίδηα ηχρε νη 100.000 Έιιελεο ησλ παξαιηαθψλ πεξηνρψλ απφ ην Aιαηδάκ κέρξη ηελ Kεξαζνχληα . Tξαγηθή ήηαλ θαη ε ηχρε ησλ ζηαπξνπεγηαθψλ κνλψλ ηνπ Πφληνπ. Γηα πξψηε θνξά ζηνπο πέληε αηψλεο δνπιείαο νη επίζεκεο νζσκαληθέο αξρέο δε ζεβάζηεθαλ ηα πξνζθπλήκαηα ησλ ρξηζηηαλψλ πνπ ήηαλ πάληνηε ην άζπιν ησλ θαηαδησγκέλσλ ρξηζηηαλψλ. «Φξίηηεη ν λνπο ηνπ αλζξψπνπ, έγξαςελ ππφ

εκεξνκ. 12 Nνεκβξίνπ 1918 ν Mεηξνπνιίηεο Pνδνπφιεσο Kχξηιινο, δηά ηαο δηαπξαρζείζαο θξηθαιεφηεηαο θαη ηνλ αξηζκφλ ησλ ζπκάησλ, αλεξρνκέλσλ εηο 487 ςπράο, αίηηλεο εχξνλ νηθηξφλ ζάλαηνλ ελ ηνηο φξεζη, ηνηο ζπειαίνηο θαη ηαηο νπαίο ηεο γεο, φπνπ εθξχβεζαλ ίλα απνθχγσζη ηελ δνινθφλνλ κάραηξαλ ησλ ζθαγέσλ. Mεηαμχ ησλ δνινθνλεζέλησλ ηνχησλ ζπκάησλ θαηαηάζζνληαη άιιαη 14 λεάληδεο θφξαη, αίηηλεο θεχγνπζαη ηνλ βαξχλ πέιεθπλ ηνπ δεκίνπ, θαηέθπγνλ, σο εηο άζπινλ ζξεζθεπηηθφλ, εηο ηελ δηαιεθζείζαλ ηεξάλ κνλήλ ηνπ Bαδειψλνο, νπφζελ νη ηχξαλλνη νχηνη, αθνχ απήγαγνλ ηνπο θηιεζχρνπο παηέξαο ηεο Mνλήο αηρκαιψηνπο, πξνέβεζαλ νχηνη εηο θνξεζκφλ ησλ ζσκαηηθψλ απηψλ εδνλψλ, βία αηηκάζαληεο ηαο παξζέλνπο ηαχηαο, σλ ηειεπηαίνλ αθνχ απέθνςαλ ηνπο καζηνχο θαη ηαο θεθαιάο, αθήθαλ ηα πηψκαηα θαη απήιζνλ» . Mε αθνξκή ηελ πξνέιαζε ησλ ξσζηθψλ ζηξαηεπκάησλ θαη ηελ ζηξαηνπέδεπζή ηνπο παξαιηαθά δίπια ζην Xαξζηψηε πνηακφ, ιίγν έμσ απφ ηελ Tξίπνιε, θαη κεζνγεηαθά ζηε Xεξίαλα, νη Nεφηνπξθνη βξήθαλ ηελ επθαηξία λα απαιιαγνχλ απφ ηελ παξνπζία ησλ επηθίλδπλσλ θαη ελνριεηηθψλ Eιιήλσλ πνπ θαηνηθνχζαλ ζηηο πινχζηεο πεξηνρέο ηεο Tξίπνιεο θαη Kεξαζνχληαο . Eίθνζη πέληε κέξεο θξάηεζε ην καξηχξην ηεο δηαδξνκήο ησλ Tξηπνιηηψλ πξνο ην ιεπθφ ζάλαην. ηηο 9 Γεθεκβξίνπ αλαθνηλψζεθε επίζεκα ζηνπο εθηνπηζκέλνπο φηη νξίζηεθε σο ηφπνο νξηζηηθήο δηακνλήο ηνπο ην αξκεληθφ ρσξηφ Πηξθ, πνπ ήηαλ έξεκν, γηαηί νη 500 νηθνγέλεηέο ηνπ ζθαγηάζηεθαλ

έλα ρξφλν λσξίηεξα. «Tν θιίκα ηνπ ρσξηνχ», γξάθεη ε Tαηηάλα Γθξίηζε - Mηιιηέμ, «δε καο θάλεθε θαιφ, γηαηί ην λεξφ ήηαλε γιπθφ θη άλνζην θαη δελ κπνξνχζαλ λα ην πηνχλ νχηε θαη νη άξξσζηνη κε ηα θακέλα ρείιηα ηνπ ππξεηνχ ηνπο. Όκσο ε αλάγθε λα είκαζηε φινη καδί, θνληά θνληά, γηα λ' αληηθξίδνπκε ηε κνίξα, καο έθαλε λα θαηνηθήζνπκε φινη ζην Πηξθ, ζην Πηξθ πνπ ζηάζεθε ην απέξαλην λεθξνηαθείν ρηιηάδσλ ρξηζηηαλψλ, ζην Πηξθ πνπ ζαλ ην ζπιινγηζηνχκε βιέπνπκε έλαλ ηεξάζηην μχιηλν ζηαπξφ, ζην Πηξθ πνπ αθήζακε φ,ηη είρακε πην αγαπεκέλν, παηεξάδεο γέξνπο θαη ηξπθεξά παηδηά, ηηο κάλεο καο θαη ηηο γπλαίθεο καο». Έηζη άξρηζε ε ηξαγσδία ηνπ Πηξθ: «Γίρσο λεξά, κέζα ζ' απηή ηελ δηαξθή αθαζαξζία, φινη είκαζηε γηνκάηνη ςείξα, θη απηνί νη πξνεζηνί θαη νη πην θαζαξνί απφ καο, δελ κπνξνχζαλε λα εμαιείςνπλε ηε θνβεξή ηνχηε πιεγή. Έηζη, κε ηνλ ζπλσζηηζκφ, κε ηε βξψκα, κε ηελ ςείξα, εηνηκάδακε ηηο θνβεξέο επηδεκίεο πνπ δελ αξγήζαλε λα ρηππήζνπλε ηελ πφξηα καο. Πξψηε ε δπζεληεξία, έπεηηα ν ηχθνο, ζην ηέινο ε παλνχθια. O ιεπθφο ζάλαηνο πνπ είραλε ηφζν θαιά εηνηκάζεη νη Tνχξθνη έπαηξλε θη έπαηξλε θαζεκεξηλά δεθάδεο δεθάδεο ρξηζηηαλνχο. Tξεηο κήλεο είραλε πεξάζεη απφ ηελ καχξε ψξα πνπ κπήθακε ζην Πηξθ, έκπαηλε ν Mάξηεο κήλαο θη απφ ηηο 13 ρηιηάδεο πνπ είρακε μεθηλήζεη, δελ κέλαλε πηα παξά 800, αδχλακνη θη αλίθαλνη γηα θάζε δνπιεηά. Aπφ ηνπο 800 πνπ ζσζήθαλε νη 300 ήηαλε αζηνί, νη άιινη ρσξηθνί...» .

«Tν ηη ππνθέξακε», γξάθεη ν Γ. αθθάο, «κέζα ζηνπο ηέζζεξηο απηνχο κήλεο είλαη θάηη θνβεξφ, αλήθνπζην, αλψηεξν απφ θάζε πεξηγξαθή. Eίδα, φπσο εμαθξηβψζεθε θη αξγφηεξα, κέζα ζην ζπληαξαθηηθφ εθείλν ζάιν λα ζβήλνπλ θαη λα εθξηδψλσληαη νιφθιεξεο νηθνγέλεηεο» . Mε ηελ αλνρή ηεο Γεξκαλίαο, φπσο βεβαηψλεηαη απφ ην ηειεγξάθεκα πνπ ζηάιζεθε απφ ηε γεξκαληθή πξεζβεία ζην Γξ. Schede ζηελ Kεξαζνχληα, ν νπνίνο αλαπιεξνχζε ηνλ θφκε Schulenburg, ν βαιήο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο θατκαθάκεδεο θαη ηελ δνινθνληθή νκάδα ηνπ Tνπάι Oζκάλ θαηφξζσζαλ λα πξνζδψζνπλ ζην θιέγνλ δήηεκα ραξαθηήξα ζθιεξνχ θαη ζπζηεκαηηθνχ δησγκνχ, δηαδίδνληαο κε ππεξεθάλεηα ζην κνπζνπικαληθφ ιαφ φηη είλαη επαλάιεςε ηνπ αξκεληθνχ δεηήκαηνο. Eλεξγψληαο ν βαιήο κε πνηθίια θαηαρζφληα κέζα καδί κε ηα ηπθιά φξγαλά ηνπ «εμεηέιεζελ ηελ θνβεξάλ ηαχηελ θαη απαηζίαλ ηξαγσδίαλ, θαηαζηξέςαο εληειψο ηνζαχηα αθκάδνληα Eιιεληθά ρσξία θαη πξνθαιέζαο ηνζνχηνπο ζαλάηνπο θαη αηηκψζεηο Eιιελίδσλ. Kαη νη κελ απειαζέληεο αγλννχκελ ηη απέγηλαλ, ηα ρσξία φκσο γηλψζθνκελ φηη εληειψο ειεειαηήζεζαλ, αη νηθίαη απεγπκλψζζεζαλ παληφο φ,ηη πεξηείρνλ, άιιαη εππξπνιήζεζαλ, άιιαη θαηεδαθίζζεζαλ θαη απήρζε ην πιηθφλ ησλ, θαη ελ άιιαηο εγθαηεζηάζεζαλ Tνχξθνη πξφζθπγεο, νη αγξνί εδεψζεζαλ θαη αη εθθιεζίαη εζπιιήζεζαλ θαη εκνιχλζεζαλ» .

Kαηά ηνλ Π. Eλεπεθίδε ε θχζε θαη ε κέζνδνο ηεο γελνθηνλίαο ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ απφ ηνπο Nεφηνπξθνπο θαη ηνπο Kεκαιηθνχο, ελψ έρεη πνιιά θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηε γελνθηνλία ησλ Eβξαίσλ, έρεη δπν βαζηθέο δηαθνξέο «Eίλαη κηα γελνθηνλία πνιχ «αιά ηνχξθα». Γελ έρεη θακηά ηδενινγηθή ή θνζκνζεσξεηηθή ή ςεπδνεπηζηεκνληθή ζεκειίσζε πεξί Herenmensel, ή Rasse, πεξί γελεηηθήο θαη επγεληθήο θαη αξίαο ή ζεκηηηθήο θπιήο. Όπνηνο δηάβαζε ην Mein Kampf ηνπ Hitler ή ην Blut und Boden ηνπ αξρηθηινζφθνπ ηνπ Rosenberg εγλψξηδε ηη πεξίκελε ηνπο Eβξαίνπο αλ νη Eζληθνζνζηαιηζηέο ζα ήξρνλην ζηελ εμνπζία, φπσο θαη ήξζαλ. Όηαλ ν Goebbely θξαχγαδε ζηελ Sperthalle ηνπ Bεξνιίλνπ ηε ξεηνξηθή θξάζε: Ist der Jude auch ein Lebewegen (Mα είλαη θαη ν Eβξαίνο έλα έλπιν νλ;). Kαη απαληνχζε κέζα ζηνπο θαγραζκνχο ελφο παξαιεξνχληνο θνηλνχ: Jawohl! είλαη, θαη ν Eβξαίνο έλα έλπιν νλ, φπσο ν θνξηφο, γη' απηφ θαη πξέπεη λα θαηαζηεί αβιαβήο γηα ην έζλνο καο - γλψξηδαλ φινη ηη ηνπο επεξίκελε ηνπο Eβξαίνπο ηεο Γεξκαλίαο, ηεο Eπξψπεο, φινπ ηνπ θφζκνπ. H γελνθηνλία «αιά ηνχξθα» είλαη βνπβή, πνλεξή, αλαηνιίηηθε, δελ έρεη ζεσξεηηθά background, αιιά κάιινλ πξαθηηθά, πιηαηζηθνινγηθά. Oη θαινχκελεο εθηνπίζεηο, εμνξίεο ησλ θαηνίθσλ νιφθιεξσλ ρσξηψλ νη εμνλησηηθέο εθείλεο νδνηπνξίεο κέζα ζην ρηφλη ησλ γπλαηθφπαηδσλ θαη ησλ γεξφλησλ - νη άλδξεο βξίζθνληαη ήδε ζηα ηάγκαηα εξγαζίαο ή ζηνλ ζηξαηφ - δελ νδεγνχλ θπζηθά ζε θαλέλα Ausschwitz, κε ηνπο δηαβνιηθά νξγαλσκέλνπο κεραληζκνχο ηεο θπζηθήο εμφλησζεο ηνπ αλζξψπνπ

- φρη! ήηαλ φκσο έλα Ausschwitz ελ ξνή, νη άλζξσπνη πέζαλαλ θαζ' νδφλ, δελ πεξπαηνχζαλ γηα λα θηάζνπλ θάπνπ, φρη, πεξπαηνχζαλ γηα λα πεζάλνπλ απφ ηηο θαθνπρίεο, ηελ παγσληά, ηελ πείλα, ηνλ εμεπηειηζκφ ηνπ αλζξψπηλνπ. Aπηφ ήηαλ ην δηαβνιηθφ ζχζηεκα, πνλεξά νξγαλσκέλν. Γελ ππήξρε ζην ηέξκα θαλέλα Ausschwitz γηαηί γηα ηνπο πεξηζζνηέξνπο δελ ππήξρε ηέξκα. Tν ηαμίδη πξνο ηνλ ζάλαην ήηαλ ν ζάλαηνο, φρη ην ηέξκα ηνπ ηαμηδηνχ» . Eθηφο απφ ηνπο δησγκνχο, ηηο εθηνπίζεηο, ηηο αγρφλεο θαη ηελ ηζνπέδσζε ησλ ειιεληθψλ ρσξηψλ ην δηάζηεκα απηφ έγηλαλ ζε φιε ηελ πεξηνρή ηνπ Πφληνπ επξείαο έθηαζεο πξνζπάζεηεο εμηζιακηζκνχ. Eπαξθείο πιεξνθνξίεο έρνπκε γηα ηηο πεξηνρέο εβάζηεηαο, Nηθφπνιεο θαη Kνισλείαο απφ ηνλ Π. Kπλεγφπνπιν, πνπ ήηαλ δηεπζπληήο ζρνιείνπ θαη κέινο κηαο ειιεληθήο επηηξνπήο πνπ είρε σο ζθνπφ λα ελεκεξψλεη ηελ θνηλή γλψκε γηα ηνπο δησγκνχο ησλ Eιιήλσλ ηεο πεξηνρήο. Ήδε ην Γεθέκβξην ηνπ 1916 ζηα ρσξηά Παιηδάλα θαη Tξνχςε είραλ γίλεη εμηζιακηζκνί Eιιελίδσλ, νη νπνίεο ζηε ζπλέρεηα θαηέιεμαλ ζε ηνπξθηθά ραξέκηα . Έλαο Tνχξθνο πνπ δνχζε ζηε Nηθφπνιε, ν Xαιήι Tνπάλνγινπ, έιεγε δεκφζηα πσο πξηλ απφ ηνλ πφιεκν θηλδχλεπε λα πεζάλεη απφ ηελ πείλα, ηψξα φκσο δνχζε πνιχ σξαία, ζρεδφλ φπσο ζηνλ παξάδεηζν, κε ηα πνιιά εμηζιακηζκέλα θνξίηζηα ηνπ (Eιιελνπνχιεο) . ε κηα επηζηνιή ηεο παξαπάλσ επηηξνπήο πξνο ην Παηξηαξρείν ηεο Kσλζηαληηλνχπνιεο ην 1917 αλαθέξνληαη

πνιπάξηζκεο πεξηπηψζεηο αλαγθαζηηθνχ εμηζιακηζκνχ ζε δέθα ζπλνιηθά ρσξηά ηεο επαξρίαο Kνισλείαο. Aπφ ηηο 200 ειιεληθέο νηθνγέλεηεο ζην ρσξηφ Kνξαηδά απέκεηλαλ κφλν 26, νη άιιεο αθαλίζηεθαλ. Mία απφ απηέο ηηο 26 ήηαλ ε νηθνγέλεηα ηνπ ηεξέα ηνπ ρσξηνχ, ε νπνία απέθπγε ην ζάλαην κφλν κε ηνλ εμηζιακηζκφ ηεο θφξεο θαη ηεο λχθεο . πλνιηθά, απφ ηνπο 51.660 Έιιελεο θαηνίθνπο ηεο επαξρίαο Kνισλείαο έκεηλε κφλν ην έλα ηξίην. Πνιινί απφ απηνχο πνπ επέδεζαλ, θπξίσο γπλαίθεο θαη παηδηά, εμηζιακίζηεθαλ κε ηε βία . Tν ρεηξφηεξν απ' φια φκσο, αλαθέξεη ν Kπλεγφπνπινο, ήηαλ ην γεγνλφο φηη νη ηνπξθηθέο αξρέο έπαηξλαλ ηα Eιιελφπνπια απφ ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, δήζελ γηα λα ηα πξνζηαηέςνπλ, θαη ηα έζηειλαλ ζε ηνπξθηθά ζρνιεία ζηε εβάζηεηα, φπνπ βέβαηα έπαηξλαλ ηελ αλάινγε αγσγή. Aθφκα θαη πνιχ κηθξά παηδηά δελ εμαηξνχληαλ απφ ηελ πξαθηηθή απηή . Γη' απηφ θαη πνιιά παηδηά εμηζιακίζζεθαλ . O νξαηφο θίλδπλνο κηαο αξκελνπνίεζεο ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ, αλάγθαζε ηνλ απζηξηαθφ πξφμελν ηεο Aκηζνχ Kwiatkowski κε αιιεπάιιεια ηειεγξαθήκαηα πξνο ηνλ πξεζβεπηή Pallavicini λα δηαρσξίζεη ηε ζέζε ηνπ. Tηο αλεζπρίεο ηνπ πξνμέλνπ κεηέθεξε ν Pallavicini ζηνλ ππνπξγφ Eμσηεξηθψλ ησλ Nενηνχξθσλ Xαιήι κπέε, ν νπνίνο πξνζπάζεζε λα δηθαηνινγήζεη ηηο αθξφηεηεο ιέγνληαο φηη νη Έιιελεο ππνζηεξίδνπλ ηνπο Pψζνπο θαη δείρλνπλ ζπκπάζεηα ζηνπο αληάξηεο θαη ηνπο ιηπνηάθηεο.

H ηξαγηθή ζέζε ησλ Eιιήλσλ πξνζθεξφηαλ γηα δηπισκαηηθή εθκεηάιιεπζε παξά ηελ απνπζία ησλ Άγγισλ, Γάιισλ θαη Pψζσλ δηπισκαηηθψλ αληηπξνζψπσλ απφ ηε Mηθξά Aζία, εμαηηίαο ηνπ πνιέκνπ. H Aκεξηθή κε ηνλ πξφεδξφ ηεο Thomas Woodrow Wilson εκθαλίζηεθε δπλακηθά, κέζσ ηεο πνιηηηθήο ησλ 14 ζεκείσλ, ζηελ επίιπζε ηνπ Aλαηνιηθνχ Zεηήκαηνο. O ηθαλφο πξεζβεπηήο ηεο Kσλζηαληηλνχπνιεο H. Morgenthau παξαθνινπζνχζε απφ θνληά ηελ πνιηηηθή ησλ Nενηνχξθσλ θαη δηαθσλνχζε δεκφζηα κε ηηο κεζφδνπο επίιπζεο ηνπ ειιεληθνχ δεηήκαηνο ηεο Mηθξάο Aζίαο . O δηάδνρνο ηνπ Elkus έιεγε ζηνλ θαηζαξνβαζηιηθφ επηηεηξακκέλν ηεο Aπζηξίαο Trauttmansdorff φηη ελδηαθεξφηαλ πνιχ, γηα ιφγνπο αλζξσπηζηηθνχο, γηα ηελ ηχρε ησλ Eιιήλσλ πνπ εθηνπίδνληαλ ζηα βάζε ηεο Aλαηνιήο. Oη δχν δηπισκάηεο ζπκθσλνχζαλ γηα ηηο απάλζξσπεο αθξφηεηεο ηεο εθαξκνγήο ησλ κέηξσλ . Eξκήλεπαλ φκσο δηαθνξεηηθά, ζχκθσλα κε ηα δηθά ηνπο γεσπνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα, ηα αίηηα ηεο απνζχλζεζεο θαη ηνπ εκθπιίνπ ηεο Oζσκαληθήο Aπηνθξαηνξίαο. O Trauttmansdorff γλψξηδε πνιχ θαιά φηη κειινληηθά ζα ρξεσλφηαλ καδί κε ηε Γεξκαλία ηα εγθιήκαηα ησλ Nενηνχξθσλ, ιφγσ ηεο πιηθήο θαη ζηξαηησηηθήο ππνζηήξημεο πνπ πξνζέθεξαλ. H αλαθνξά ζηε Bηέλλε ήηαλ απνθαιππηηθή: «Oη Tνχξθνη δηαπξάηηνπλ κε ηα λέα απηά άθξσο ζθιεξά κέηξα θαηά ηνπ ειιεληθνχ ζηνηρείνπ έλα κέγα ιάζνο θαη θαλείο δελ ιππάηαη γη' απηφ ηφζν πνιχ φπσο εκείο νη Aπζηξηαθνί θαη νη Γεξκαλνί, ζην ινγαξηαζκφ ησλ νπνίσλ ζα πεξαζηεί θαη απηή ε ηειεπηαία βαξβαξφηεηα ησλ Tνχξθσλ» . Ξεζθέπαδε φκσο θαη ην ππνθξηηηθά αλζξσπηζηηθφ

ελδηαθέξνλ ησλ Aκεξηθαλψλ γηα ηνπο Έιιελεο ηεο Mηθξάο Aζίαο, ηνλίδνληαο ηδηαίηεξα φηη απηφ δελ ππαγνξεπφηαλ κνλάρα απφ αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο, αιιά θαη απφ ηελ αχμεζε ηεο ακεξηθαληθήο επηξξνήο ζηε Mηθξά Aζία. H παξάδνζε ηεο Tξαπεδνχληαο ζηνλ νζσκαληθφ ζηξαηφ θαη ε κεγάιε λίθε ηεο ζπλζήθεο ηνπ Mπξεζη - Ληηφθζθ αλαπηέξσζαλ ην εζηθφ ησλ Nενηνχξθσλ θαη θπξίσο ησλ ηνπαξρψλ ηνπ Πφληνπ, νη νπνίνη ρσξίο πιένλ ην θφβν ησλ αληηπνίλσλ απφ ηνπο Pψζνπο επηδίδνληαλ ζην ζηηγκηαία θεξδνθφξν γη' απηνχο κα θαηαζηξνθηθφ κειινληηθά γηα ηελ απηνθξαηνξία έξγν ηνπο. Oη εκπεηξίεο ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ απνδείρηεθαλ πνιχ πξαθηηθέο θαη πνιχ σθέιηκεο. Oη ηεξάζηηεο πεξηνπζίεο ησλ Eιιήλσλ θαη Aξκελίσλ πεξλνχζαλ ζηα ρέξηα ησλ αδίζηαθησλ θαθνπνηψλ θαη δνινθφλσλ. H αλχπαξθηε αζηηθή κνπζνπικαληθή ηάμε ζηνλ Πφλην άξρηζε λα γελληέηαη κεηά ηε γελνθηνλία ησλ Aξκελίσλ θαη Eιιήλσλ απφ ηνπο λεφπινπηνπο θαθνπνηνχο πνπ ζεζαχξηζαλ ιεζηεχνληαο ηηο πεξηνπζίεο ηνπο. Oη απφγνλνη ηνπ κεγαιχηεξνπ γελνθηφλνπ ησλ Eιιήλσλ, ηνπ Tνπάι Oζκάλ, είλαη ζήκεξα εθαηνκκπξηνχρνη θαη εθθξαζηέο ηεο αζηηθήο ηνπξθηθήο ηδενινγίαο. Γελ είλαη ππεξβνιή ηζηνξηθά αλ δερηνχκε φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ ηεο ζεκεξηλήο αζηηθήο ηάμεο ζηελ Tνπξθία, είλαη δεκηνχξγεκα ησλ κηθξψλ αλεμάξηεησλ δνινθνληθψλ ζπκκκνξηψλ, ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο αζηπλνκίαο θαη ηνπ ζηξαηνχ πνπ έδξαζαλ θαη δξνπλ κε ηελ αλνρή ή ηελ ππνζηήξημε ησλ λενηνπξθηθψλ, θεκαιηθψλ θαη κεηαθεκαιηθψλ θπβεξλήζεσλ.

O κεηξνπνιίηεο Xξχζαλζνο ζηελ αλαιπηηθή έθζεζε ηεο 12 Oθησβξίνπ 1918 πξνο ηνλ Oηθνπκεληθφ Παηξηάξρε επηζπλάπηεη θαη πνιπζέιηδν θαηάινγν ησλ θαθνπξγεκάησλ θαη ιεειαζηψλ πνπ δηαπξάρζεθαλ ζηελ εθθιεζηαζηηθή ηνπ πεξηθέξεηα σο ηηο 7 Oθησβξίνπ 1918 . Aλάινγα εγθιήκαηα ζπλέβαηλαλ θαη ζ' άιιεο πεξηνρέο ηνπ Πφληνπ. Aλαθέξσ απνζπάζκαηα απφ ηελ έθζεζε ηνπ κεηξνπνιίηε Nενθαηζαξείαο Πνιπθάξπνπ, πνπ ππνβιήζεθε ζ' φια ηα παηξηαξρεία θαη παξάιιεια δεκνζηεχηεθε θαη ζηελ εθεκεξίδα Nέα Zσή Kσλζηαληηλνχπνιεο ζηηο 12 Nνεκβξίνπ 1918, αξ. θχιινπ 98: «...Tα πάλδεηλα ππνζηάληεο νη θάηνηθνη Kνισλίαο θαη ιεζηεχζεηο θαη δησγκνχο θαη εβηαζκνχο θαη ζθαγέο εηάθεζαλ άθιαπηνη θαη αθήδεπηνη εηο ηαο αθηινμέλνπο ρψξαο ησλ Tνχξθσλ ελ Tνθάηε θαη αιιαρνχ» . ηηο 20 Mαΐνπ 1919 ν αξρηκαλδξίηεο Παλάξεηνο θαη ν γηαηξφο K. A. Φσηηάδεο, κε εληνιή ηεο Kεληξηθήο Έλσζεο ησλ Πνληίσλ Eιιήλσλ ηνπ Aηθαηεξηλνδάξ, αιιά θαη εηδηθή ζχζηαζε ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ επηζθέθζεθαλ ηηο εθιεζηαζηηθέο πεξηθέξεηεο ηνπ Πφληνπ θαη θαηέγξαςαλ κε αθξίβεηα ηελ εηθφλα ηεο αγξίαο θαη θνινζζηαίαο ζπκθνξάο ηνπ ειιεληζκνχ. H ζηαηηζηηθή απνγξαθή κε ηα πνζνζηηαία αλαιπηηθά δεδνκέλα ζπκπίπηεη κε ηελ εκεξνκελία άθημεο ηνπ Mνπζηαθά Kεκάι ζηελ ακςνχληα. «H επαξρία Ακαζείαο είρε πξν ηνπ πνιέκνπ 136.768 Eιιεληθφλ πιεζπζκφλ, 393 ζρνιεία, 12.360

καζεηάο θαη καζεηξίαο, 493 δηδαζθάινπο θαη δηδαζθαιίζζαο θαη 498 Eθθιεζίαο. Eθ ηνπ νιηθνχ πιεζπζκνχ 72.375 κεηεηνπίζζεζαλ ή εμσξίζζεζαλ, εθ ησλ νπνίσλ ηα 70% απέζαλνλ ελ εμνξία, κφιηο δε νη 30% επαλήιζνλ» . H θαηάζηαζε ζηνλ Πφλην θαη ηδηαίηεξα ζηελ χπαηζξν ήηαλ ηξαγηθή. Γλσζηά αλππφηαθηα ζηνηρεία ζπλέρηδαλ λα νξγηάδνπλ θάζε λχρηα ζηα ειιεληθά ρσξηά ππξνβνιψληαο, ιεειαηψληαο θαη βηάδνληαο ηνπο αλππεξάζπηζηνπο ρσξηθνχο. H δσή ησλ Eιιήλσλ θαηάληεζε έλα απέξαλην καξηπξνιφγην . Tν δηάζηεκα πνπ ν Tνπάι Oζκάλ καδί κε ηνπο εζεινληέο ηνπ πξνζπαζνχζε λα θαζαξίζεη ηνπο Tζέηεο ησλ Pσκηψλ, ν Mνπζηαθά Kεκάι, κε εληνιή ηνπ ζνπιηάλνπ θαη κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Eπηζεσξεηή ηεο 9εο ηξαηηάο μεθηλνχζε ζηηο 16 Mαΐνπ 1919 γηα ηε ακςνχληα, γηα λα πξνζηαηέςεη ηνπο Pσκηνχο θαη ηνπο Aξκέληνπο απφ ηηο ηνπξθηθέο ζπκκνξίεο (Tζέηεο). O Mνπζηαθά Kεκάι θαη νη 21 θίινη ηνπ έθηαζαλ ζην ιηκάλη ηεο ακςνχληαο ζηηο 19 Mαΐνπ 1919. Όηαλ πιεξνθνξήζεθε ν Tνπάι Oζκάλ ηελ επηζπκία ηνπ Mνπζηαθά Kεκάι λα ζπλαληεζεί καδί ηνπ, πήξε ηνπο ζηελνχο ηνπ ζπλεξγάηεο, ηνλ Tέκνγινπ Iζκαήι αγά, ηνλ Nηαξγθάξνγινπ Mπηιάι θαη ηνλ Kαξά Aρκέη απφ ηελ πεξηνρή Kαβξάθ θαη πήγε ζηε Xάβδα. H πξψηε ζπλάληεζε γλσξηκίαο ηνπ Tνπάι Oζκάλ κε ηνλ Mνπζηαθά Kεκάι πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 29 Mαΐνπ 1919 ζηε Xάβδα.

O Oζκάλ αγάο παξνπζίαζε κηα ιεπηνκεξή αλαθνξά γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ Pσκηψλ θαη ησλ Aξκέλησλ ζηελ Kεξαζνχληα θαη ηα πεξίρσξά ηεο. O Mνπζηαθά Kεκάι ηνπ είπε ελ πεξηιήςεη: «Bιέπσ φηη ήζνπλ θηιφπαηξηο απφ ηα λεαληθά ζνπ ρξφληα. Aθνινπζείο αθφκε θαη ηψξα ηα ηδαληθά πνπ έζεζεο απφ ηφηε. Πξέπεη λα παιέςνπκε κέρξη λα απειεπζεξσζεί ε ρψξα θαη λα κε κείλεη νχηε έλαο εζσηεξηθφο ή εμσηεξηθφο ερζξφο. Θα ππεξαζπηζηείο ηα ρσξηά θαη ηηο πφιεηο ηεο Mαχξεο Θάιαζζαο. H ζπκκνξία ζνπ απφ κηα αλνξγάλσηε θαη αλεθπαίδεπηε δχλακε ζα γίλεη έλα ηάγκα. Γηνηθεηήο ηνπ ηάγκαηνο απηνχ ζα είζαη εζχ. Θα ζνπ δψζνπκε λένπο θαη ζξαζείο αμησκαηηθνχο. ...Aθνχ έρεηο ηελ ππνζηήξημε ηνπ ηνπξθηθνχ ιανχ, θηηάμε ακέζσο ηελ νξγάλσζή ζνπ, πάξε ην αμίσκα ηνπ αξρεγνχ, ψζηε ε πφιε λα βξίζθεηαη εκπξάθησο ππφ ηελ θαηνρή ηε δηθή ζνπ θαη ησλ αλζξψπσλ ζνπ. Aληί λα θχγεηο εζχ θαη λα πάξεηο ηα βνπλά, αο θχγνπλ νη Πφληηνη θαη νη Pσκηνί. Mε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη κφιηο ζα έρνπκε ελδείμεηο φηη παξαλνκνχλ ζα ηνπο θαζαξίζνπκε φινπο». O Tνπάι Oζκάλ κεηά ηε καθξά απηή ζπλάληεζε είπε ζηνλ Mνπζηαθά Kεκάι ζρεηηθά κε απηφ ην ζέκα: «Mελ αλεζπρείηε θαζφινπ παζά κνπ! Θα πξνζθέξσ ηέηνην «ζπκίακα» ζηνπο Pσκηνχο ηνπ Πφληνπ, πνπ ζα πληγνχλ ζαλ ηηο ζθήθεο ζηηο ζπειηέο» . Έθηαθηεο εθεκεξίδεο εθηππψλνληαλ κε καχξα πέζληκα πιαίζηα, θαζεκεξηλέο ζπγθεληξψζεηο, πνξείεο δηακαξηπξίαο θαη ζξεζθεπηηθέο ηειεηέο

ζπκπιήξσλαλ ην ζθεληθφ ηεο αληίδξαζεο θαη ηεο άξλεζεο ηεο ζπλζήθεο, γηα αξθεηέο εκέξεο. O M. Kεκάι θήξπμε ην ηνπξθηθφ έζλνο ζε δησγκφ θαη μεζήθσλε ηνλ ιαφ ζηνλ αγψλα γηα ηελ ππεξάζπηζε ηεο παηξίδαο. O αξζξνγξάθνο ηεο εθεκεξίδαο Daily Telegraph, ζρνιηάδνληαο ηνπο θεκαιηθνχο δησγκνχο ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ ηεο Mηθξάο Aζίαο ζηελ Tξαπεδνχληα ην 1919, γξάθεη: «Oη ησξηλνί εθηνπηζκνί θαη νη ζθαγέο ζηε Mηθξά Aζία είλαη ρσξίο πξνεγνχκελν ζηελ ηνπξθηθή ηζηνξία. Ξεπεξλνχλ ζε ζεκαζία απηέο ηεο επνρήο ηνπ Gladston θαη αθφκε θαη απηέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ην 1915». Oη εθθιήζεηο, νη εθζέζεηο θαη ηα ηειεγξαθηθά κελχκαηα απειπηζίαο ησλ θαηνίθσλ απεπζχλνληαλ ζε κηαλ Eιιάδα πνπ είρε ζηξακκέλε ηελ πξνζνρή ηεο αιινχ. Έηζη ε ρηιηφρξνλε ειιεληθή Tξαπεδνχληα ππνδερφηαλ ζηε ζέζε ησλ Eιιήλσλ ζηξαηησηψλ ηηο ζνβηεηηθέο αληηπξνζσπείεο πνπ πήγαηλαλ ζηελ Άγθπξα, γηα λα νξγαλψζνπλ θαη λα βνεζήζνπλ ηελ θεκαιηθή θπβέξλεζε. Ωο ζήκεξα πηζηεχσ φηη δελ απνδφζεθε απφ ηνπο ηζηνξηθνχο αληηθεηκεληθά ε κεγάιε ζπκβνιή ησλ Mπνιζεβίθσλ ζηελ επηθξάηεζε ηεο Mεγάιεο Eζλνζπλέιεπζεο ηεο Tνπξθίαο θαη ζηε ζπληξηβή ηνπ ειιεληζκνχ ηεο Mηθξάο Aζίαο. Γελ ηνλίζηεθε ηδηαίηεξα φηη ράξε ζηελ νηθνλνκηθή θαη ζηξαηησηηθή ηνπο βνήζεηα ε θεκαιηθή θπβέξλεζε θαηφξζσζε ζηελ πην θξίζηκε ζηηγκή ηεο επηβίσζήο ηεο, φρη κφλν λα ζηαζεί ζηα πφδηα ηεο αιιά θαη λα πάξεη

δεκφζηα ηελ ηειηθή απφθαζε εμφλησζεο φισλ ησλ ρξηζηηαλψλ, ρσξίο λα θνβάηαη ππιένλ ηα αληίκεηξα ησλ ζπκκάρσλ. ηηο πεξηνρέο φπνπ νη αληάξηεο δελ κπνξνχζαλ λα δξάζνπλ, νη Kεκαιηθνί αλελφριεηνη ζπλέρηδαλ ην θαηαζηξνθηθφ ηνπο έξγν. Tα κελχκαηα πνπ έθηαλαλ θαζεκεξηλά ήηαλ ηξαγηθά. Oη θνβεξέο εηδήζεηο μεζήθσζαλ φινπο ηνπο Πνληίνπο ηνπ εμσηεξηθνχ. Oη ζπκκνξίεο ησλ Eζληθψλ Oξγαλψζεσλ ζπζπεηξψλνληαο ζε θάζε ρσξηφ ηνπο θαλαηηθνχο κνπζνπικάλνπο θαηνίθνπο πνιηνξθνχζαλ ηα εηξεληθά ειιεληθά ρσξηά θαη καδί κε ηνλ αθαληζκφ ησλ θαηνίθσλ, εμαθάληδαλ απφ ην πξφζσπν ηεο γεο θαη ηα θηίζκαηα ηνπ ρσξηνχ. H ηξνκνθξαηία μεπέξαζε θάζε φξην. Oη ζπκκνξίεο ιπκαίλνληαλ ηηο πεξηνρέο ηνπ Πφληνπ. Γειεηεξίαδαλ ηνπο πάληεο θαη ηα πάληα θαη δηαηπκπάληδαλ φηη, αλ νη φξνη ηεο Eηξήλεο δελ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθνί, ηφηε ε γεληθή θαηαζηξνθή ζα ήηαλ πξαγκαηηθφηεηα. Mαδί κε ηηο νξγαλσκέλεο θεκαιηθέο νκάδεο ζπλππεχζπλνο ζηνλ μεζεθσκφ ηνπ ιανχ ήηαλ θαη ν νζσκαληθφο Tχπνο, «ν αίηηνο φισλ ησλ δεηλψλ, παζψλ ησλ ζπκθνξψλ, ν σζήζαο ηελ αηπρή ρψξαλ εηο ην ρείινο ηνπ ηάθνπ, ν βπζίζαο εηο ηελ άβπζζνλ ην θξάηνο» . Eλλέα κεγάιεο απνζηνιέο ρξεηάζηεθαλ, γηα λα εθηνπηζηνχλ νη Έιιελεο ηεο πφιεο Aκηζνχ κέζα ζε δηάζηεκα νιίγσλ εκεξψλ. Tν έγθιεκα ηεο γελνθηνλίαο ζα έπξεπε λα νινθιεξσζεί γξήγνξα

πξηλ πξνιάβνπλ λα δηακαξηπξεζνχλ ηα κέιε ησλ δηεζλψλ αλζξσπηζηηθψλ νξγαλψζεσλ αιιά θαη θάπνηεο απφ ηηο ζπκκαρηθέο ρψξεο. Kαηά ην Γ. Bαιαβάλε: «Oη ζπλνδεχνληεο ηνπο Έιιελαο ρσξνθχιαθεο, ηξφθηκνη θαηέξγσλ, ιεζηνθπγφδηθνη θαη επαγγεικαηίαη δνινθφλνη, σο είλε ηα 90% ηεο ηνπξθηθήο ρσξνθπιαθήο, κφιηο εμψζεζαλ ηελ ζιηβεξάλ ζπλνδείαλ κέρξη ηνπ πξνζδησξηζκέλνπ κέξνπο, φπνπ παξεθχιαηηνλ θαη νη έλνπινη Tνχξθνη ησλ παξαθεηκέλσλ ρσξίσλ, θαηεχιηζαλ απηήλ εθεί κέρξη λπθηφο, νπφηε εθ ησλ πέξημ εξξίθζεζαλ, θαηά παξαγγειίαλ, ππξνβνιηζκνί ηηλεο, δίδνληεο ην ζχλζεκα ηεο επηζέζεσο θαηά ησλ αλππφπησλ Aκηζελψλ» . Mεηά ηνλ εθηνπηζκφ ησλ Eιιήλσλ ηεο Aκηζνχ ζεηξά είραλ ηα 394 ειιεληθά ρσξηά ηεο πεξηθέξεηαο. H παξνπζία ηνπ ζθαγέα Tνπάι Oζκάλ θαη ησλ ηζεηψλ ηνπ ήηαλ θαζνξηζηηθή. Γελ άθεζε ηίπνηε φξζην. Έζθαμε, αηίκαζε θαη έξξημε πνιινχο δσληαλνχο κέζα ζηε θσηηά ησλ ππξπνιεζέλησλ ζπηηηψλ. Kαζεκεξηλά έθαλε νκαδηθέο ζπιιήςεηο, νη νπνίεο ζπλνδεχνληαλ απφ ιεζηείεο, βηαζκνχο θαη δνινθνλίεο. Tνπο ζπιιεθζέληεο ηνπο έθιεηλε ζε ζρνιεία θαη εθθιεζίεο, ζηηο νπνίεο κεηά έβαδε θσηηά. O Mustafa Hakyemez αλέθεξε ζηνλ Cemal Sener φηη ήηαλ παξψλ, φηαλ ν Tνπάι Oζκάλ θαηέβαζε ηε ζεκαία ηνπ Πφληνπ ζην Tαζθηζιά θαη αλέβαζε ηελ ηνπξθηθή. Γηα ηνλ M. Hakyemez ν Tνπάι Oζκάλ ήηαλ ν ζσηήξαο ηεο Kεξαζνχληαο: «Aπηφο καο γιίησζε απφ ηνπο Έιιελεο αληάξηεο. Έβαιε ηνπο

πξσηαίηηνπο ησλ Pσκηψλ ζε ηζνπβάιηα θαη αθνχ έδεζε ηα ζηφκηά ηνπο κε πέηξεο, ηνπο πέηαμε ζην βπζφ ηεο ζάιαζζαο» . O Mνπζηαθά Kεκάι θαη νη κεηαθεκαιηθνί θπβεξλήηεο, δελ κπνξεί λα είλαη ππεξήθαλνη γηα ην απειεπζεξσηηθφ ηνπο θίλεκα, φηαλ ζηεξίδνληαλ ζε ιεζηξηθέο θαη δνινθνληθέο νκάδεο, φπσο ηνπ Tνπάι Oζκάλ. Eμάιινπ δελ κπνξνχλ λα δηθαηνινγεζνχλ φηη δε γλψξηδαλ ην γελνθηνληθφ ηνπ έξγν, γηαηί ν Murat Yuksel γξάθεη: «Kαλέλαο δελ άθνπγε ηηο εθθιήζεηο θαη ηα παξάπνλα ησλ δπζηπρηζκέλσλ θαηνίθσλ ηεο Kεξαζνχληαο. Kαλείο δελ έδηλε ζεκαζία ζηηο θαηαγγειίεο ηνπο. Tν αξρείν ησλ κελχζεσλ ζην δηθαζηηθφ κέγαξν ήηαλ γεκάην κε κελχζεηο ελαληίνλ ηνπ Tνπάι Oζκάλ. Όκσο κηα κπζηηθή δχλακε φρη κφλν θάιππηε ηνλ Tνπάι Oζκάλ, αιιά ζε θάζε θφλν θαη ζε θάζε θαηαγγειία ηνλ βνεζνχζε λ' αλέβεη πην ςειά ζηελ ηεξαξρία. Ήηαλ ν αλψηεξνο αμησκαηηθφο ηεο Kεξαζνχληαο, ήηαλ ην παλ. Όια ηα λήκαηα θηλνχληαλ απ' απηφλ. Έδηλε εληνιέο, απαγφξεπε, θξέκαγε, έζθαδε. Kαλείο δελ έιεγε νχηε κηα θνπβέληα». Oη θξαπγέο ησλ αζψσλ ζπκάησλ έθηαζαλ σο ηε καθξηλή Aκεξηθή. H Παλεπμεηλνπνληηαθή Eπηηξνπή πνπ ζπγθξνηήζεθε ζηε Nέα Yφξθε απφ ηνπο ζπλδέζκνπο Nέαο Yφξθεο, Bνζηψλεο, Mπέληεθνξλη θαη άθν, Tδέξζετ ίηπ, Tαξξπηάζηλ, Kνλλέθηαθ, Oπάζηγθησλ, Oράην θαη Iιιηλφηο, φηαλ δηάβαζε ζηελ εθεκεξίδα Eζληθφο Kχξεμ ηηο δξακαηηθέο εκέξεο πνπ πεξλνχζαλ νη ζπκπαηξηψηεο ηνπο «απέζηεηινλ εηο Nέαλ Yφξθελ αληηπξνζψπνπο, νίηηλεο ηελ 2α Oθησβξίνπ ε.έ. ζπλειζφληεο ελ ηνηο γξαθείνηο θαη

ππφ ηελ πξνεδξείαλ ηνπ θ. άββα Kεραγηά εμεδήισζαλ ηελ νκφζπκνλ απφθαζηλ απάλησλ ησλ ελ Aκεξηθή Πνληίσλ πεξί επηβαιινκέλσλ ζπζηψλ εηο αίκα θαη εηο ρξήκα. Eλέθξηλαλ ηελ γελίθεπζηλ ηεο ζπγθξνηήζεσο «Iεξψλ ιφρσλ Πνληίσλ», εδειψζε δε φηη νη ήδε ελ επηθπιαθή δηαηεινχληεο ελζνπζηψδεηο Iεξνινρίηαη ηνπ Kάληνπ, Oράην θαη ησλ πέξημ ηεο πφιεσο Tδέξζετ ίηπ θαη άιισλ κεξψλ, ζα ζπεχζνπλ κε ηαο ζεκαίαο θαη ηα ιάβαξά ησλ εθεί φπνπ ε εθ ηνπ ηάθνπ θσλή ηφζσλ ζπκάησλ ηνπ βαξβάξνπ βνά εθδίθεζηλ! Ωζαχησο ελ ηε ελ ιφγσ δηαζθέςεη ησλ πιεξεμνπζίσλ απεθαζίζζε φπσο, αλεμαξηήησο ηεο εθβάζεσο ηνπ αγψλνο ηνπ Πφληνπ, νη ελ Aκεξηθή Πφληηνη έιζσζηλ αξσγνί θαη επίθνπξνη εηο ηαο ρήξαο, ηα νξθαλά θαη ηνπο ελ γέλεη δεηλνπαζνχληαο ζπκπαηξηψηαο ησλ δηά ρξεκάησλ, ηξνθίκσλ, ελδπκάησλ θαη παληφο άιινπ κέζνπ ζπληεξήζεσο απηψλ θαη ηνχην, δηφηη, σο δηεθήξπμαλ, δελ ζέινπλ θαη δελ πξέπεη ε Παηξίο ησλ, ν Πφληνο ησλ, λα κείλε σο απιή γεσγξαθηθή έθθξαζηο, σο κία ηξαγηθή αλάκλεζηο! Πξνο θαηαξηηζκφλ ησλ Iεξψλ ιφρσλ θαη πξνο δηεμαγσγήλ ελφο κεγάινπ Πακπνληηαθνχ εξάλνπ, ε ελ ιφγσ δηάζθεςηο εζρεκάηηζε κίαλ «Kεληξηθήλ Παλεπμεηλνπνληηαθήλ Eπηηξνπήλ» ελ Nέα Yφξθε. Tεο Eπηηξνπήο ηαχηεο ηα κέιε ζα απνζηέιισληαη απ' επζείαο ππφ ησλ δηαθφξσλ ελ Aκεξηθή πλδέζκσλ ησλ Πνληίσλ. Παξαζέηνκελ απνζπάζκαηα δχν εθθιήζεσλ, κηαο ηνπ θ. άββα Kεραγηά πξνο ζχγθιεζηλ ηεο

πξνκλεζζείζεο δηαζθέςεσο θαη εηέξαο ησλ ελ Tδέξζετ ίηπ Nηθνπνιηηψλ (Kαξά Xηζάξ) πεξί ζπγθξνηήζεσο Iεξψλ Λφρσλ. H ηνπ άββα Kεραγηά: «H θσλή ησλ αδειθψλ εκψλ, νη νπνίνη ζηελάδνπλ ππφ ην πέικα ηνπ Tνχξθνπ, ζθαδφκελνη, αηηκαδφκελνη, ιεζηεπφκελνη, καο θαιεί φινπο εκάο ηνπο Πνληίνπο, φπσο ελ κηα ςπρή ζπεχζσκελ εηο ζσηεξίαλ απηψλ, ζπλάκα δε θαη εηο εθπιήξσζηλ ησλ πξναησλίσλ εκψλ πφζσλ, ηεο ειεπζεξίαο ηνπ Πφληνπ... Άπαληεο, νη Πφληηνη, άλεπ δηζηαγκνχ, νθείινπλ λα εθπιεξψζνπλ ην χςηζηνλ πξνο ηελ γελέηεηξάλ ησλ θαζήθνλ... πεχζαηε, ζπκπαηξηψηαη! O θαηξφο επείγεη! ...» H δε ησλ Nηθνπνιηηψλ έρεη ψδε: «Aδειθνί Πφληηνη, H ψξα έθζαζελ, ε ζάιπηγμ ερεί. O επί 500 έηε ηα πάλδεηλα ππνζηάο ππφ ηνπ βαξβάξνπ θαηαθηεηνχ Eιιεληθψηαηνο Πφληνο πξνζθαιεί ηα γελλαία ηέθλα απηνχ εηο ηνλ ηεξφλ αγψλα ηεο απειεπζεξψζεσο απηνχ. Πξνζθαιεί πάληα ακζνχληηνλ, Kεξαζνχληηνλ, Kνηπσξίηελ, Tξαπεδνχληηνλ, Nηθνπνιίηελ θ.η.ι. φπσο ζπκβάιε εηο ηνλ αγψλα ηνχηνλ εζηθψο ηε θαη πιηθψο. H Mήηεξ Eιιάο, δηα ηνπ ζηφκαηνο ηνπ παηξφο καο Bεληδέινπ, καο ππεζρέζε ηελ αλεμαξηεζίαλ ηνπ Πφληνπ κε πξσηεχνπζαλ ηελ Tξαπεδνχληα. Eηο εκάο, ινηπφλ, ελαπφθεηηαη λα ππνζηεξίμσκελ ηνλ αγψλα ηνχηνλ κε φιαο εκψλ ηαο δπλάκεηο. Oη παηέξεο θαη νη αδειθνί καο, άλεπ νπδεκηάο αηηίαο, απαγρνλίδνληαη, θαηαθξενπξγνχληαη, κφλνλ θαη κφλνλ ίλα

ηθαλνπνηήζσζη ηα βάξβαξα έλζηηθηα ησλ νξδψλ ηνπ M. Kεκάι, αη αδειθαί καο αηηκάδνληαη. Πνία ινηπφλ ψξα είλε ε θαηαιιεινηέξα απφ ηελ παξνχζαλ; Eκπξφο, αδειθνί Πφληηνη, αο ηαρζψκελ ππφ ηελ Kπαλφιεπθνλ, θαη αο βαδίζσκελ εθδηθεηαί ησλ ζηελφλησλ αδειθψλ θαη παηέξσλ καο, ζσηήξεο ηνπ Πφληνπ. Γελ ππάξρεη ηεξσηέξα ζηηγκή ηαχηεο, ήηηο παξνπζηάδεηαη πξν εκψλ. O θψδσλ ηεο Eιεπζεξίαο θαιεί πάληαο εκάο θαη νπδφισο πξέπεη λα παξαθνχζσκελ εηο ηελ θσλήλ απηήο. Aδειθνί Πφληηνη, εκείο νη ελ Tδέξζετ ίηπ Nηθνπνιίηαη εδψζακελ ην ζχλζεκα. Eίκεζα έηνηκνη! πλεζηήζακελ δε θαη πξνζσξηλήλ επηηξνπήλ πξνο εγγξαθήλ ησλ εζεινληψλ εηο ηνλ Iεξφλ Λφρνλ ππέξ ηεο Aλεμαξηεζίαο ηνπ Πφληνπ...» . Oη Tνχξθνη σο ζήκεξα δελ αλαγλσξίδνπλ ηα γελνθηνληθά εγθιήκαηα πνπ δηέπξαμαλ νη Nεφηνπξθνη θαη νη Kεκαιηθνί. Yπάξρνπλ φκσο νξηζκέλα έγγξαθα πνπ ηνπο δηαςεχδνπλ. ηηο 9 Nνεκβξίνπ 1920 ν δηνηθεηήο ηεο πεξηθέξεηαο Γδαλήθ Eδρέκ απέζηεηιε ζηελ Aκηζφ θξππηνγξαθηθφ ηειεγξάθεκα ηνπ Yπνπξγείνπ Eζσηεξηθψλ ζε κέιε ηνπ θεκαιηθνχ θηλήκαηνο, ην νπνίν δηέηαζζε ηελ απέιαζε ησλ ειιελνυπεθφσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ γπλαηθνπαίδσλ εθηφο ησλ ζπλφξσλ ηνπ θξάηνπο θαη ηελ θαηάζρεζε νιφθιεξεο ηεο πεξηνπζίαο ηνπο. Mεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ εθηνπηζκνχ ν ππνπξγφο Eζσηεξηθψλ Aρκέη Φεηρί κπέεο δήισζε κ' έλαλ θπληζκφ γλήζηα ηνπξθηθφ ελψπηνλ ηεο Mεγάιεο

Eζλνζπλέιεπζεο φηη «ε εξεκία βαζηιεχεη ηψξα ζηελ Aκάζεηα θαη ζε φιε ηε γχξσ πεξηνρή» . Eίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ην γεγνλφο φηη ηα εγθιήκαηα ησλ Kεκαιηθψλ ηνπ 1921 παξαδέρηεθαλ νξηζκέλα κέιε ηεο αλψηαηεο νζσκαληθήο θνηλσλίαο, ηα νπνία είραλ άκεζε ζρέζε κε ην δήηεκα απηφ. H ζεκαληηθφηεξε πνιπζέιηδε αλαιπηηθή έθζεζε θαηαγγειία είλαη ηνπ Γδεκάι Nνπδρέη, λνκηθνχ ζπκβνχινπ ηνπ θξνπξαξρείνπ ηεο Kσλζηαληηλνχπνιεο θαη πξνέδξνπ ηεο Eμεηαζηηθήο Eπηηξνπήο. Ήηαλ ν πην θαηάιιεινο θαη εηδηθφο ζηα ζέκαηα ησλ ειιελνηνπξθηθψλ ζρέζεσλ, αθνχ ήηαλ ν ηειηθφο απνδέθηεο φισλ ησλ εθζέζεσλ, ησλ αλαθνξψλ, ησλ επίζεκσλ θαη ηδησηηθψλ επηζηνιψλ θαη θαηαγγειηψλ θαη απφ ηηο δπν αληηκαρφκελεο πιεπξέο. Παξάιιεια ήηαλ θαη ν απνδέθηεο φισλ ησλ κπζηηθψλ πιεξνθνξηψλ ηεο θεκαιηθήο θπβέξλεζεο. ηελ έθζεζή ηνπ γξάθεη γηα ηηο ζθαγέο ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ ζηελ θεκαινθξαηνχκελε πεξηνρή απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο θαη ηηο ιεζηνζπκκνξίεο: «Tν παξά ηα παξάιηα ηνπ Eπμείλνπ Πφληνπ Eιιεληθφλ ζηνηρείνλ, σο εξγαηηθφλ θαη θαηέρνλ ην εκπφξηνλ εηο ρείξαο ηνπ θαη πινχζηνλ, εηχγραλε ν ζπνπδαηφηεξνο παξάγσλ ηεο πεξηθεξείαο αχηεο. O M. Kεκάι πξνο δηαηήξεζηλ ησλ ηζεηψλ έπξεπε φπσο εηνηκάζε έδαθνο δξάζεσο δη’ απηάο θαη σο ηνηνχηνλ εχξε ην ηεο πεξηθεξείαο ηνπ Πφληνπ? αη γεληθαί ζθαγαί, αη αξπαγαί θαη εμνληψζεηο εηο ηελ πεξηθέξεηαλ ηαχηελ ήξρηζαλ απφ ηνλ Φεβξνπάξηνλ

θαη δηήξθεζαλ κέρξη ηνπ Aπγνχζηνπ? αη ζθαγαί αχηαη θαη εθηνπηζκνί εμεηειέζζεζαλ εκηεπηζήκσο ηε ζπκκεηνρή θαη ζηξαηησηηθψλ θαη πνιηηηθψλ ππαιιήισλ? επεηδή δε ε πεξηθέξεηα αχηε ήην πνιχ εθηελήο θαη πινπζία, εηο ηελ θαηαζηξνθήλ ηεο έιαβνλ κέξνο άηνκα εμ φισλ ησλ ηάμεσλ. Aη εμ ρηιηάδεο ησλ Eιιήλσλ θαηνίθσλ ηεο Πάθξαο απνθιεηζζείζαη εληφο ησλ εθθιεζηψλ ηνπ ιακαιίθ, ηνπ νπινχ Γεξέ, ηεο Παλαγίαο θαη ηνπ Γθηνθηζέ νπ παξεδφζεζαλ εηο ην ππξ, θαη εληφο απηψλ εθάεζαλ φινη: γέξνληεο, άλδξεο, γπλαίθεο θαη παηδία? νπδείο εζψζε. Mεξηθαί εθ ησλ γπλαηθψλ νδεγήζεζαλ εηο ην εζσηεξηθφλ ππφ ησλ ηζεηψλ θαη, αθνχ αζέιγεζαλ επ’ απηψλ, ηαο εζαλάησζαλ. Aη θηλεηαί πεξηνπζίαη θαη ηα ρξήκαηα ησλ Eιιήλσλ θαηνίθσλ ηεο Πάθξαο ειεειαηήζεζαλ. Mεηά ην θξηθψδεο ηνχην έξγνλ αη ηζέηαη ήιζνλ εηο ηνλ δήκνλ Aιά-Tζάκ, φπνπ παξέηαμαλ εηο γξακκήλ ηνπο εηο 2.500 ρξηζηηαλνχο θαηνίθνπο, θαη παξαζχξαληεο απηνχο εηο ηνπο πξφπνδαο ησλ νξέσλ, ηνπο εζαλάησζαλ φινπο. Eθ ησλ 25.000 Eιιήλσλ ηεο πεξηθεξείαο Πάθξαο, Aιά-Tζάκ ελελήθνληα ηνηο εθαηφλ εμνληψζεζαλ, νη δε εθηνπηζζέληεο εζαλαηψζεζαλ εηο ην εζσηεξηθφλ» . ηνλ Πφλην, έδξα ησλ δηθαζηεξίσλ αλεμαξηεζίαο νξίζηεθε ε πφιε Aκάζεηα θαη φρη θάπνηα παξάθηηα, γηαηί έπξεπε λα είλαη καθξηά απφ ηηο κεγάιεο πφιεηο, ζηηο νπνίεο ππήξραλ πξνμελεία θαη εθπξφζσπνη δηαθφξσλ μέλσλ εκπνξηθψλ θαηαζηεκάησλ. H θεκαιηθή θπβέξλεζε ζεσξνχζε ηε ζαλαηηθή θαηαδίθε ηεο εγεζίαο ηνπ πνληηαθνχ

ειιεληζκνχ εζσηεξηθή ηεο ππφζεζε. H δηθαζηηθή δηαδηθαζία ήηαλ θσκηθνηξαγηθά ζπλνπηηθή. Mεηά ηελ ηππηθή απνινγία, αλαθνίλσλαλ ζηνπο πξνγξαθέληεο ηελ απφθαζε ηνπ δηθαζηεξίνπ πνπ ήηαλ ν ζάλαηνο ζηελ αγρφλε. πάληα θαηαδίθαδαλ θάπνηνπο ππφδηθνπο ζε πέληε, δέθα ή δεθαπέληε ρξφληα θάζεηξμε, γηα λα θξαηήζνπλ ηνπο ηχπνπο ηεο, δήζελ, δηθαζηηθήο λνκηκφηεηαο. H ζπθνθαληία, ην ςέκα, ε ππνθξηζία θαη ε ζθελνζεζία νξγίαδαλ θπξηνιεθηηθά. O Mνπζηαθά Kεκάι κε ηε ιεηηνπξγία ησλ δηθαζηεξίσλ αλεμαξηεζίαο «επεδίσμε δηπιφ ζθνπφ. 1νλ) Nα παξνπζηάζεη σο απφιπηα λφκηκν ην έξγν ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ κηθξαζηαηηθνχ ειιεληζκνχ. 2νλ) Nα ζαλαηψζεη, απφ ηελ άιιε, ηηο ειιεληθέο θνηλφηεηεο ησλ πην αλζεξψλ πφιεσλ εμνινζξεχνληαο ηνπο επηθαλείο κε πνιχ κεγαιχηεξε ζηγνπξηά απ' φ,ηη κε ηελ εμνξία, φπνπ ζα κπνξνχζαλ πηζαλφλ λα ζσζνχλ. Aπηφ ην ηειεπηαίν απνηέιεζκα εμάιινπ επηηεχρζεθε, γηαηί εθαηνληάδεο απ' απηνχο ηνπο επηθαλείο θξεκάζηεθαλ ή ηνπθεθίζηεθαλ θπξίσο ζηελ Aκάζεηα, φπνπ νη θπιαθέο μερείιηζαλ απφ δηαθεθξηκέλεο πξνζσπηθφηεηεο ησλ επηζηεκψλ θαη ηνπ εκπνξίνπ, πξνεξρφκελεο απ' φια ηα κέξε ηεο πεξηνρήο ηνπ Πφληνπ» . Aμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε γελνθηνλία ησλ Eιιήλσλ πξαγκαηνπνηήζεθε επίζεκα θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ θαη ρσξίο ηελ παξνπζία δηθεγφξσλ. H θαηαδίθε θαη ν απαγρνληζκφο ζηελ πιαηεία ηεο

Aκάζεηαο φιεο ηεο ζξεζθεπηηθήο, πλεπκαηηθήο θαη πνιηηηθήο εγεζίαο ήηαλ κηα πξνζρεδηαζκέλε γελνθηνληθή πξάμε πνπ αλαγθάζηεθαλ λα θαηαδηθάζνπλ αθφκε θαη νη, πξφζθαηα, θηιηθά πξνζθείκελεο ζηελ θεκαιηθή θπβέξλεζε πξψελ ζπκκαρηθέο ρψξεο Γαιιία θαη Iηαιία, αιιά θαη φιεο νη επξσπατθέο. Oη παξαπάλσ θπβεξλήζεηο αλαγθάζηεθαλ λα πάξνπλ ζέζε ίζσο θαη απφ ηα θηλήκαηα αιιειεγγχεο πνπ εθδειψζεθαλ πξνο ην δνθηκαδφκελν πνληηαθφ ειιεληζκφ απφ δηάθνξνπο νξγαληζκνχο, ζξεζθεπηηθά θαη πλεπκαηηθά ηδξχκαηα κε ηε ζπκκεηνρή επίζεο ησλ δηαλννπκέλσλ ηεο Eπξψπεο θαη ηεο Aκεξηθήο, χζηεξα απφ ηελ επψλπκε θαηαγγειία θαη ην ςήθηζκα δηακαξηπξίαο ησλ Eιιήλσλ ζπλαδέιθσλ ηνπο. «Oη Έιιελεο ζπγγξαθείο θαη θαιιηηέρλαη, απεχζπλαλ πξνο ηνπο δηαλννπκέλνπο ηεο Eπξψπεο θαη Aκεξηθήο ηελ θάησζη δηακαξηπξίαλ: Mεηά βαζπηάηεο ζπγθηλήζεσο νη ζπγγξαθείο θαη θαιιηηέρλαη ηεο Eιιάδνο απεπζχλνληαη πξνο ηνπο δηαλννπκέλνπο ηνπ πεπνιηηηζκέλνπ θφζκνπ φπσο γλσζηνπνηήζνπλ εηο απηνχο ηελ ηξαγσδίαλ ρηιηάδσλ νηθνγελεηψλ ηνπ Eιιεληθνχ Πφληνπ. Ξεξά, εμεθξηβσκέλα θαη αλακθηζβήηεηα ηα γεγνλφηα είλαη ηα εμήο: Oη Tνχξθνη εθφλεπζαλ φινπο αλεμαηξέησο ηνπο θαηνίθνπο ηεο πφιεσο Mεξδηθνχληνο, αθνχ ηελ ειεειάηεζαλ θαη ηελ εππξπφιεζαλ. Tνπο πξνζπαζήζαληαο λα δηαζσζνχλ εηπθέθηζαλ θαη εζαλάησζαλ θαηαιαβφληεο ηαο δηφδνπο. Mεηεηφπηζαλ φινλ ηνλ άξξελα πιεζπζκφλ ησλ

πφιεσλ Tξηπφιεσο, Kεξαζνχληνο, Oξδνχο, Oηλφεο, Aκηζνχ θαη Πάθξαο θαη θαζ' νδφλ θαηέζθαμαλ ηνπο πιείζηνπο εμ απηψλ. Έθιεηζαλ εληφο ηνπ λανχ ηνπ ρσξίνπ Έιεδιε ελ νπινχ-Tεξέ 535 Έιιελαο θαη ηνπο θαηέζθαμαλ δηαζσζέλησλ κφλνλ ηεζζάξσλ. Πξψηνπο έζθαμαλ 7 ηεξείο δηά πειέθεσο πξν ηεο ζχξαο ηνπ λανχ. Aπεγρφληζαλ ελ Aκαζεία 168 πξνθξίηνπο Aκηζνχ θαη Πάθξαο. Eβίαζαλ φιαο αλεμαηξέησο ηαο γπλαίθαο, ηαο παξζέλνπο θαη ηα παηδία ησλ άλσ πφιεσλ, ηαο σξαηνηέξαο δε παξζέλνπο θαη λένπο έθιεηζαλ εηο ηα ραξέκηα. Πιείζηα βξέθε εθφλεπζαλ, ζθελδνλίδνληεο απηά θαηά ησλ ηνίρσλ. Oη ππνγεγξακκέλνη ζέηνπζη ηα αλσηέξσ ππ' φςηλ ησλ δηαλννπκέλσλ ηεο Eπξψπεο θαη ηεο Aκεξηθήο ζεσξνχληεο φηη φρη κφλνλ ηα γεγνλφηα ηαχηα αιιά θαη ε αλνρή απηψλ απνηειεί πέλζνο ηεο αλζξσπφηεηνο. Aζήλαη, 22 Nνεκβξίνπ 1921. Άλληλνο X., Aπγέξεο M., Bιαρνγηάλλεο I., Bψθνο Γεξ., Γξππάξεο I., Γνχδαο A., Γξνζίλεο Γ., Zάρνο A., Θενδσξνπνχινπ Aχξα, Θενηφθεο K., Iαθσβίδεο Γ., Kαδαληδάθεο N., Kαδαληδάθε Γαι., Kακπάλεο Aξ., Kακπνχξνγινπο Γ., Kαξνιίδεο Π., Kφθθηλνο Γ., Kνξνκειάο Γ., Mαιαθάζεο M., Mαιέαο K., Mέλαλδξνο ., Nηθνινχδεο Θ., Nηξβάλαο Π., Ξελφπνπινο Γξ., Παιακάο K., Παπαλησλίνπ Z.,

Παξάζρνο K., Παζαγηάλλεο K., Πνιίηεο Φ., Πσπ Γ., ηθειηαλφο Άγγ., θίπεο ., ηξαηήγεο Γ., Tαγθφπνπινο Γ.., Tζνθφπνπινο Γ., Φπιιχξαο P., Xαηδηδάθηο Γ., Xαηδφπνπινο Γ., Xνξλ Π., βνξψλνο I. κεζ' φιεο ηεο πηθξίαο κνπ δηά ηελ θπξίσο ππφ ηεο Γαιιίαο θαη ππφ νπδελφο αηζζήκαηνο ή ζπκθέξνληνο αλζξσπίλνπ, δηθαηνινγνπκέλελ εγθαηάιεηςηλ εηο ζθαγήλ ησλ Xξηζηηαλψλ» . Tν ζέκα ηεο γελνθηνλίαο ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ ζπδεηήζεθε ζηηο 7 Nνεκβξίνπ 1921 ζηε Bνπιή ησλ θνηλνηήησλ ηεο Mεγάιεο Bξεηαλίαο. O βνπιεπηήο T. P. O' Connor ξψηεζε ηνλ πθππνπξγφ Eμσηεξηθψλ Harmsworth πνηεο ελέξγεηεο έγηλαλ γηα ηνλ απαγρνληζκφ ησλ 67 Eιιήλσλ θαη 3 Aξκελίσλ απφ ηηο θεκαιηθέο αξρέο, αιιά θαη γηα ηηο βηαηνπξαγίεο θαη ηηο εθηνπίζεηο ησλ γπλαηθνπαίδσλ. Πνηα κέηξα έρεη ζθνπφ λα πάξεη ε θπβέξλεζε ζε πεξίπησζε αλαρψξεζεο ησλ Γάιισλ ζηξαηησηψλ απφ ηελ Kηιηθία, γηα λα πξνζηαηέςεη ηνλ ειιεληθφ θαη αξκεληθφ πιεζπζκφ ζ' απηήλ ηελ επαξρία εθηφο απφ ηηο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο ηεο θπγήο ή ηεο ζθαγήο ; Aπφ ην Άθηνλ Oράην ν Mηιηηάδεο Tζαθηξίδεο απεπζχλζεθε ζηηο 6 Nνεκβξίνπ 1921 ζηνλ Λ. Iαζσλίδε, ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε, γηα λα ηνπο βνεζήζεη εζηθά, ψζηε λα ηδξχζνπλ έλα ζσκαηείν πνπ λα αγσλίδεηαη «ππέξ ησλ δπζηπρνχλησλ Πνληίσλ». «Mεηά κεγίζηνπ ελδηαθέξνληνο παξαθνινπζψκελ νη Πφληηνη απφ καθξάλ ηα θαζ' εθάζηελ εθηειψκελα ελ ηε παηξίδη εηο βάξνο ησλ αγαπεηψλ καο. Γελ δπλάκεζα λα δσγξαθίζσκελ ηελ ζιηβεξάλ

εκψλ ιχπελ δηά ηελ ζπκθνξάλ ηνπ αγαπεηνχ καο Πφληνπ θαη ησλ νκνθίισλ εκψλ ππάξμεσλ νίηηλεο έπεζαλ είηε ζα πέζνπλ ππφ ηελ αηκνραξή κάραηξαλ ηνπ βαξβάξνπ. Πνιχ θξηθηφλ, θξηθηφλ... ηηο 20 Nνεκβξίνπ 1921, κε ηελ πξσηνβνπιία θηιειιήλσλ βνπιεπηψλ θαη γεξνπζηαζηψλ έγηλε ζηε Nέα Yφξθε ζπιιαιεηήξην γηα ηηο ζθαγέο ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ. ην ζπιιαιεηήξην «απνηεινχκελνλ εθ ρηιηάδσλ Aκεξηθαλψλ θαη Eιιήλσλ, σκίιεζαλ εμ γεξνπζηαζηαί θαη θαζεγεηαί Παλεπηζηεκίνπ, εμηζηνξήζαληεο ελ πάζε ιεπηνκεξεία θαη επί ηε βάζεη επηζήκσλ εθζέζεσλ, ηα θξηθηαζηηθά γεγνλφηα ηνπ Πφληνπ, ηαο ζθαγάο, ηνπο δησγκνχο, κεηαηνπηζκνχο, εξεκψζεηο, εθβηαζκνχο παξζέλσλ θαη λέσλ. Eθ κέξνπο ησλ Πνληίσλ σκίιεζελ ν δεκνζηνγξάθνο θ. Xξηζηνθνξίδεο. H ηαηξφο θ. Nφζηνλ απηφπηεο κάξηπο ησλ γεγνλφησλ ηεο Kεξαζνχληνο αθεγήζε ηξαγηθάο ιεπηνκεξείαο, αη νπνίαη πξνεθάιεζαλ ξίγε θξίθεο κεηαμχ ηνπ πιήζνπο, ε ηδία δε ελαγθάζζε λα δηαθφςε ηνλ ιφγνλ κε δπλεζείζα ιφγσ ηεο ζπγθηλήζεσο λα εμαθνινπζήζε, εη κε κφλνλ απφ θαηξνχ εηο θαηξφλ αλαθσλνχζα: «Aρ, εθείλα ηα θαυκέλα ηα παηδάθηα!» Tν ζπληαρζέλ κεηά ην ζπιιαιεηήξηνλ ςήθηζκα εζηάιε εηο ηνλ πξφεδξνλ θ. Xάξδηγθ, ηνλ ππνπξγφλ ησλ Eμσηεξηθψλ θ. Xηνπγθ πξφεδξνλ ηεο Γηαζθέςεσο επί ηνπ αθνπιηζκνχ, επηηξνπή δε εθιεγείζα θαη έρνπζα επί θεθαιήο ηνλ δηαπξεπή Πφληηνλ θ. άββαλ Kεραγηάλ, κεηέβε εηο Oπαζηγθηψλα δηά λα επηδψζε απηνπξνζψπσο ην

ςήθηζκα εηο ηνλ θ. Xάξδηγθ, πξνβή δε θαη εηο άιιαο ελεξγείαο» . Tν ςήθηζκα, πνπ παξαδφζεθε ζηνλ πξφεδξν ησλ Hλσκέλσλ Πνιηηεηψλ, ζε πνιιά κέιε ηνπ Kνηλνβνπιίνπ αιιά θαη ζε άιιεο εμέρνπζεο πξνζσπηθφηεηεο πεξηέγξαθε ηελ ηξαγηθή θαηάζηαζε ζηνλ Πφλην θαη εθιηπαξνχζε ηελ ακεξηθαληθή θπβέξλεζε λα επέκβεη, γηα λα ζηακαηήζεη ε ζπλερηδφκελε γελνθηνλία. Tν ζέκα ησλ θεκαιηθψλ αγξηνηήησλ ζε βάξνο ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ ζπδεηήζεθε δηεμνδηθά θαη ζηε ζπλεδξίαζε ηεο Γεξνπζίαο ησλ Hλσκέλσλ Πνιηηεηψλ, ζηηο 22 Γεθεκβξίνπ 1921. O Γεξνπζηαζηήο William H. King, αθνχ αλέπηπμε ην ζέκα ηνπ αθαληζκνχ ησλ Eιιήλσλ ηνπ Πφληνπ, θαηέζεζε ζην πξνεδξείν ηελ πνιπζέιηδε εηζήγεζή ηνπ, ε νπνία δεκνζηεχηεθε ην 1922 . Mε ηεθκεξησκέλα ληνθνπκέληα απέδεημε φηη ζηφρνο ηφζν ησλ Nεφηνπξθσλ φζν θαη ησλ Kεκαιηθψλ ήηαλ ε ηνπξθνπνίεζε ηεο Mηθξάο Aζίαο. O αξζξνγξάθνο ηεο εθεκεξίδαο The Morning Post αλαθέξεη: «Όια ηα εγθιήκαηα πνπ δηαπξάρζεθαλ απφ ηνλ Nέξσλα, ηνλ Kαιηγνχια, ηνλ Aηηίια θαη ηνλ Aβδνχι Xακίη, ράλνληαη ζηελ αλππαξμία κπξνζηά ζηα εθαηνκκχξηα πνπ δνινθνλήζεθαλ ζθφπηκα ζηελ Tνπξθία θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηεζζάξσλ πξνεγνπκέλσλ εηψλ. ηα ζχκαηα πεξηιακβάλνληαη αιινδαπνί ερζξνί, αηρκάισηνη πνιέκνπ, Aξκέληνη, Έιιελεο, Άξαβεο, θιπ.

Γελ ζα κπνξνχζε λα ήηαλ ρεηξφηεξνη, εθηφο θη αλ πξαγκαηηθνί δηάβνινη είραλ ηελ ππφζεζε ζηα ρέξηα ηνπο, θη αθφκα θαη ηφηε ακθηβάιισ, εάλ ζα είραλ θάλεη ρεηξφηεξα. Aπηή είλαη ε απάληεζε πνπ δφζεθε απφ ηνλ Πάζηνξα Frew, ηνπ νπνίνπ ην έξγν σο επηθεθαιήο ηνπ βξεηαληθνχ ηακείνπ αλαθνχθηζεο, ηνλ έθεξε ζηελ πην ζηελή επαθή κε ηνπο θπιαθηζκέλνπο» . O θεκαινζνπιηαληθφο κεραληζκφο πνπ ζπζηήζεθε ην 1922 δπζθνιεχηεθε λα βξεη ελνρνπνηεηηθά ζηνηρεία πνπ ήζειε, επεηδή αθξηβψο δελ ππήξραλ. Γη' απηφ θαηέθπγε ζηε γλσζηή ηνπ κέζνδν ηεο πιαζηνγξάθεζεο ησλ ηζηνξηθψλ, εζλνινγηθψλ θαη πνιηηηθψλ γεγνλφησλ. Kαξπφο απηήο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε έθδνζε, ην 1922, ηνπ βηβιίνπ Pontus Meselesi ππφ ηελ επηκέιεηα ηνπ Yilmaz Kurt , ην νπνίν επαλεθδφζεθε ην 1995, θπξίσο γηα εζσηεξηθή θαηαλάισζε, επεηδή ην θχξνο ησλ ληνθνπκέλησλ είλαη επηιήςηκν. ηε κπζηηθή ζπλεδξίαζε ηεο 8/21 Mαΐνπ 1922, ν Iζκέη παζάο παξαδέρηεθε ελψπηνλ ηεο Eζλνζπλέιεπζεο φηη κε θπβεξλεηηθή εληνιή ζθαγηάζηεθε ν ειιεληζκφο ηνπ Πφληνπ. «Ώξα 2 κ.κ. αξρνκέλεο ηεο ζπλεδξηάζεσο ιακβάλεη ηνλ ιφγνλ ν Iζκέη Παζζάο. Kχξηνη, αο έρνπλ εηδνπνηήζεη φηη εζρεκαηίζζε κηα επηηξνπή απφ Aκεξηθαλνχο θαη' απαίηεζηλ ηνπ Bεθήι Παηξίθε Πξνχζαιε λα ελεξγήζνπλ αλαθξίζεηο δηά ηαο ζθαγάο ηνπ Πφληνπ. H θαγή ησλ Γθηανχξεδσλ έγηλε, φηαλ νη Pσκαίνη

εζήθσζαλ επαλάζηαζηλ, έζθαμαλ πνιινχο Tνχξθνπο, αηίκαζαλ ηεο ραλνχκηζεο έθακαλ γηάγκα ηαο πεξηνπζίαο ησλ, ηφηε κφλνλ έδσζελ δηαηαγήλ ην Kέληξνλ εηο ηνλ δηνηθεηήλ, σο θαη ηνλ Tνπάι Oζκάλ Aγά λα βάινπλ ζθαγήλ…». Tα εγθιήκαηα ησλ Kεκαιηθψλ πξνμέλεζαλ θνβεξή εληχπσζε, θαηά ηελ εθεκεξίδα Daily Telegraph, ζηηο 17 Mαΐνπ 1922, θαη ζηελ νπθξαληθή απνζηνιή , ε νπνία κέζσ ακςνχληαο πήγε ζηελ Άγθπξα γηα λα ππνγξάςεη ηελ νπθξαλν-θεκαιηθή πλζήθε Φηιίαο θαη πλεξγαζίαο . H απνζηνιή θαη ν M. Φξνχλδε ζην δηάζηεκα ηνπ ηαμηδηνχ ηεο γλψξηζε ηε βαξβαξφηεηα ησλ ππνςήθησλ ζπκκάρσλ ηνπο, κε απηά πνπ είδαλ θαη άθνπζαλ . Όκσο ην ζπκθέξνλ ηεο ζπκαρίαο ήηαλ πάλσ απφ ην δίθαην ησλ ιαψλ θαη ησλ εζληθψλ κεηνλνηήησλ. Aπηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηελ ελδηαθέξνπζα αιιεινγξαθία ηνπ Φξνχλδε αιιά θαη ηνπ Aξάινθ, αξγφηεξα, κε ηηο θξαηηθέο ππεξεζίεο ηεο EΓ. O Γ. Kαςήο αλαθεξφκελνο ζηηο επζχλεο ησλ Mεγάισλ Γπλάκεσλ γξάθεη ζηε Mαχξε Bίβιν: «Πίθξα θαη νξγή μερεηιίδεη απφ ηα ρείιηα εθείλσλ πνπ έδεζαλ ηελ ηξαγσδία γηα ην ξφιν ησλ μέλσλ. Kαη είλαη ηφζν κεγάιε ε νξγή πνπ λα γελλά θαη ακθηβνιίεο, εξσηήκαηα: κήπσο ν πφλνο νδεγεί ζηελ ππεξβνιή; H αιήζεηα είλαη αθφκε ρεηξφηεξε. ηα ειιεληθά αξρεία ππάξρνπλ εθζέζεηο ησλ γαιιηθψλ θαη αγγιηθψλ Mπζηηθψλ Yπεξεζηψλ πνπ εθζέηνπλ κε αλαηξηρηαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο ηηο σκφηεηεο ησλ θεκαιηθψλ. Πψο έθζαζαλ ζ' ειιεληθά ρέξηα ηέηνηεο εθζέζεηο; Άγλσζην. Tν πην πηζαλφ

είλαη φηη νη ίδηνη νη άλζξσπνη ησλ Mπζηηθψλ Yπεξεζηψλ ησλ κεγάισλ Γπλάκεσλ, αγαλαθηηζκέλνη κε ηε ζηάζε ησλ θπβεξλήζεψλ ηνπο, έδσζαλ ηηο εθζέζεηο ηνπο ζηηο ειιεληθέο Yπεξεζίεο. Tν ζίγνπξν είλαη φηη νη θπβεξλήζεηο ησλ άιινηε ζπκκάρσλ καο γλψξηδαλ. Γλψξηδαλ ηε γελνθηνλία. Γελ κίιεζαλ. Γελ πξνζπάζεζαλ λα ηε ζηακαηήζνπλ. Kη έηζη έγηλαλ ζπλέλνρνη ηνπ Kεκάι» . H ειιεληθή Kπβέξλεζε αληέδξαζε απνθαζηζηηθά ζηε ζπλερηδφκελε γελνθηνλία ηνπ πνληηαθνχ ειιεληζκνχ . ηηο 18 Mαΐνπ 1922 έγηλε ζηελ ειιεληθή Eζλνζπλέιεπζε εηδηθή εκεξήζηα ζπδήηεζε κε ζέκα ηνπο δησγκνχο ησλ Eιιήλσλ ηεο Mηθξάο Aζίαο. Kχξηνο εηζεγεηήο ήηαλ ν ππνπξγφο Eμσηεξηθψλ Γ. Mπαιηαηδήο, ν νπνίνο εμέζεζε κε θάζε ιεπηνκέξεηα ηα θεκαιηθά εγθιήκαηα. H εθεκεξίδα Eζπεξηλή, πνπ παξαθνινχζεζε ηε ζπλεδξίαζε γξάθεη γηα ην ζέκα απηφ: «Oη παξαζηάληεο ελ ησ Kνηλνβνπιίσ θαηά ηελ ρζεζηλήλ ζπλεδξίαζηλ ηεο Eζλνζπλειεχζεσο, εζζάλζεζαλ φιελ ηελ θξηθηαζηηθήλ νδχλελ ελ επξνμέλεζαλ αη πεξί ησλ ζθαγψλ ππφ Tνχξθσλ δειψζεηο ηνχ θ. επί ησλ Eμσηεξηθψλ ππνπξγνχ εμεηθνλίζαληνο θαη πεξηγξάςαληνο ην ηξαγηθφλ καξηπξνιφγηνλ ησλ Xξηζηηαλψλ θαηνίθσλ ηνπ Πφληνπ, Eιιήλσλ θαη Aξκελίσλ, αλδξψλ, γεξφλησλ θαη γπλαηθνπαίδσλ πεζφλησλ ζχκαηα ηεο ηνπξθηθήο ζεξησδίαο θαη βαξβαξφηεηνο». Aλήζπρνη θαη αληίζεηνη κε ηα ζθιεξά κέηξα ηεο

θεκαιηθήο θπβέξλεζεο απέλαληη ζηνπο Έιιελεο ήηαλ αθφκε θαη θάπνηνη Kεκαιηθνί βνπιεπηέο, ηδηαίηεξα ηεο πεξηνρήο ηνπ Πφληνπ , νη νπνίνη θαηεγνξήζεθαλ απφ ηνλ ζπλάδειθφ ηνπο βνπιεπηή ηεο Πξνχζαο Eκίλ κπέε, ζηε ζπλεδξίαζε ηεο 21 Aπγνχζηνπ 1922, σο «νπαδνί ηνπ Πνληηαθνχ ηδεψδνπο» θαη παξαπέκθζεθαλ ζε εμεηαζηηθή επηηξνπή γηα ηηο κεηξηνπαζείο ζέζεηο ηνπο θαη ηελ παζεηηθή ηνπο ζηάζε. ηελ Tνπξθηθή Eζλνζπλέιεπζε ηεο Άγθπξαο ηδηαίηεξα μερψξηζε ν βνπιεπηήο ηεο ηλψπεο Xαθί Xακή κπέεο, ν νπνίνο δπλακηθά δηαθνξνπνηήζεθε κε ηα κέηξα ησλ εθηνπίζεσλ ηεο θπβέξλεζήο ηνπο. ηελ αγφξεπζή ηνπ ηφληδε: «Tν πξφζσπφ καο ζα είλαη αηψληα θειηδσκέλν εμαηηίαο ησλ εθηνπίζεσλ. Eάλ νη εθηνπηζκνί γίλνληαη πξνθεηκέλνπ λα δνινθνλεζνχλ αλζξψπηλεο ςπρέο, ηφηε, θχξηνη, απηφ είλαη άθξσο απνηξφπαην. Mαο θειηδψλεη ελψπηνλ ηνπ ζχκπαληνο θφζκνπ. Γηαηί ηφηε ε θπβέξλεζε δελ ζα κπνξεί λα ππεξαζπηζηεί ηνλ εαπηφ ηεο... Tα είδα κε ηα κάηηα κνπ. Έρνπλ γίλεη αζιηφηεηεο, θχξηνη. Oη αζιηφηεηεο πνπ δηαπξάηηνπλ ζήκεξα νη ππάιιεινί καο, δελ έρνπλ γίλεη νχηε απφ ηνπο Άγγινπο...» . ηε ζπλέρεηα, γηα ην ίδην ζέκα πήξε ην ιφγν ν βνπιεπηήο Kίξζερηξ, Γηαργηά Γθαιίπ, ν νπνίνο είπε: «Tν δήηεκα ηνπ Πφληνπ άξρηζε πνιχ παιηφηεξα... Aθνχγακε φηη νη ππεξαζπηζηέο ηνπ Πνληηαθνχ ζα θάλνπλ κηα νξγάλσζε, ζα θάλνπλ κηα θπβέξλεζε, ζα θάλνπλ απηφ, ζα θάλνπλ εθείλν. Όκσο δελ αθνχζακε ηίπνηα γηα αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο κε εθηνπίζεηο αλζξψπσλ... Kχξηνη,

πηζηέςηε πσο, φ,ηη θαθφ ζπλέβε, ζπλέβε ιφγσ ησλ έθηαθησλ αξκνδηνηήησλ πνπ είραλ δνζεί... Eθείλν πνπ ζα αλνξζψζεη κηα ρψξα είλαη νη λφκνη θαη εθείλν πνπ ζα ηελ θαηαζηξέςεη ε παξαλνκία. Έθηαθηεο εμνπζίεο ζεκαίλνπλ απνιχησο θαηά ην θέθη ηνπ θαζελφο λα θξεκά θαη λα ζθάδεη αλζξψπνπο, λα θαηαζηξέθεη πφιεηο, λα γθξεκίδεη ηα ζπίηηα πνπ βξίζθεη κπξνζηά ηνπ, λα εγθαηαιείπεη ην ζχκπαλ ζε κηα θαηαζηξνθή. Γηαηί ηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη (κε ηελ θαηαζηνιή), γηα λα κε δψζνπλ ινγαξηαζκφ γηα θείλνπο πνπ θιέβνπλ, ππξπνινχλ ηα ζπίηηα... Aπ' φζνπο δεκηνχξγεζαλ ην Πνληηαθφ θαη απφ εθείλνπο πνπ πξνθάιεζαλ θαθφ γηα ηνλ Πφλην, απφ καο ππήξμαλ κεγαιχηεξεο απψιεηεο... Mε πξφθαζε ηνλ εθηνπηζκφ ησλ Πνληίσλ θαηέζηξεςαλ ην βηνο θαη ηα πξάγκαηα ησλ ρσξηψλ... ζέισ φινη λα είλαη κάξηπξεο φηη εγψ δελ ζπκθσλψ γηα ηνλ εθηνπηζκφ θαλελφο. H εμνξία είλαη κηα βφκβα γηα ηε ρψξα. Eίλαη ηξνκεξφ. Πφζα ρξφληα κεηά ζα ηα πιεξψζνπκε... Tνπο εγθιεκαηίεο λα ηνπο επηιέμνπλ ηα δηθαζηήξηα, φπσο θαη ηνπο αζψνπο» . ην ίδην πλεχκα θαηά ηελ αγφξεπζή ηνπ κίιεζε θαη ν βνπιεπηήο Mεξζίλεο αιαραηηίλ κπέεο: «...100-200 ρξφληα ηψξα γίλνληαη θάπνηεο πξνζπάζεηεο γηα ηε βειηίσζε ηεο δηνίθεζεο, πνπ δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθέο. Όζν νη Eπξσπατθέο δπλάκεηο δηαπηζηψλνπλ ηα ζθάικαηα ηεο δηνίθεζήο καο ζα καο επηηίζεληαη. Θα δεηήζνπλ κεηαξξπζκίζεηο. Έρνπλ δίθαην ζην αίηεκά ηνπο; Έρνπλ. Γελ έρνπκε εθηειέζεη ην θαζήθνλ καο φζνλ αθνξά ηελ πξνάζπηζε ηεο ηηκήο, ηεο ππφιεςεο θαη ηεο πεξηνπζίαο ηνπ ιανχ πνπ καο αγθάιηαζε φζν κπνξνχζε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ ππεθφνπ... Mήπσο ε

επηζπκία ηεο Eζλνζπλέιεπζεο είλαη λα κελ απνκείλεη θαλέλαο κε κνπζνπικάλνο, λα εμνξηζηεί θαη λα αθαληζηεί κέρξη θη ν ηειεπηαίνο; ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε πψο ζα δήζνπκε θαη πψο ζα κπνξέζνπκε λα ζηαζνχκε ζηνλ θφζκν; Θα κε ζπγρσξέζεηε, αιιά ε δηεπζέηεζε απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο ζα ξπζκίζεη ηνλ εζληθφ καο βίν. Kχξηνη, κηα θπβέξλεζε, κηα θπβέξλεζε ηζιακηθή, κηα θπβέξλεζε νζκαληθή, φηη ζέιεηε πείηε, κηα θπβέξλεζε ηνπξθηθή είλαη ε θπβέξλεζε φισλ ησλ ππεθφσλ πνπ ηεινχλ ππφ ηηο εληνιέο ηεο, αλεμαξηήησο ζξεζθείαο, θχινπ, ζξεζθεπηηθνχ δφγκαηνο. Ή κήπσο είλαη θπβέξλεζε κφλν ησλ κνπζνπικάλσλ; Θα απνλείκεη ίζε δηθαηνζχλε; Γηαηί ζέηνπκε κηα πνιηηηθή αθαληζκνχ θαη θαηαζηξνθήο; Kη ν αθαληζκφο, φκσο, γίλεηαη κε άιινπο ηξφπνπο. Yπάξρνπλ δηάθνξνη ηξφπνη...» . ην ζεκείν απηφ δηαθφπηνληαο ηνλ αγνξεηή ν βνπιεπηήο Kαηζάξεηαο Oζκάλ κπέεο ζπκπιήξσζε: «Eίλαη πνιηηηθή ιεειαζίαο, θαηαζηξνθήο». O αιαραηηίλ κπέεο ζπκθσλψληαο ζα πξνζζέζεη: «... Πνηφο ακαπξνχηαη; Tν δπζηπρηζκέλν ην έζλνο» ...θαη ζα δηεξσηεζεί: «... ε πνηνπ άξαγε έζλνπο ηελ ηζηνξία κπνξνχλ λα ηηκψληαη θαη λα επαηλνχληαη νη θφλνη;» ε παξαηήξεζε ζπλαδέιθνπ ηνπ φηη «ηα ίδηα έθακαλ θαη νη Έιιελεο», ζα παξαηεξήζεη φηη «εθείλνη ηα έθακαλ πνιηηηζκέλα θαη φρη κε ιαδνκπνγηά» . O αξζξνγξάθνο ηεο εθεκεξίδαο ηνπ ηθάγνπ ησλ HΠA Chicago Tribune, πνπ έδεζε ην καξηχξην ηεο κχξλεο, ζην άξζξν ηεο 4εο Oθησβξίνπ άξρηδε ηελ ηξαγηθή ηνπ πεξηγξαθή κε ηελ πξνθεηεία ηνπ

Iεξεκία, πνπ αλαθεξφηαλ ζηε δηαηαγή ηεο ζθαγήο ησλ αζψσλ παηδηψλ απφ ηνλ Hξψδε: «ηε Pψκε αθνχγνληαλ θξαπγέο, ζξήλνη θαη θιαπζκνί θαη κεγάινη νδπξκνί. H Pαρήι ζξελνχζε ηα παηδηά ηεο θαη δελ ήζειε παξεγνξηά, γηαηί δελ ππήξραλ πηα» . Πνιινί ζ' αλαξσηηνχληαη, γηαηί δε ζψδνληαη θσηνγξαθίεο απφ κηα ηφζν κεγάιε θαηαζηξνθή. H έθζεζε ηνπ αληηπινηάξρνπ Γ. Mειεηφπνπινπ, πνπ ζηάιζεθε ζηηο 11 Γεθεκβξίνπ 1922 πξνο ην Γεληθφ Eπηηειείν ηνπ Nαπηηθνχ δίλεη ηελ απάληεζε: «Έρσ ηελ ηηκήλ λ' αλαθέξσ φηη, ζπλεπεία ηεο ππ' αξηζ. 13102 απφ 14/27 Ννεκβξίνπ ηειεγξαθηθήο Γηαηαγήο ηνπ Τπνπξγείνπ ησλ Δμσηεξηθψλ πξνο ηελ Τπάηελ Aξκνζηείαλ, φπσο κεξηκλήζσ λα πξνκεζεπζψ εθ ηνπ Aκεξηθαληθνχ Aληηηνξπηιιηθνχ «Litchfield» ζεηξάλ θσηνγξαθηψλ ηεο ππξθατάο θαη σκνηήησλ ελ κχξλε, θαηαξηηζζείζαλ ππφ εξαζηηέρλνπ θσηνγξάθνπ ηνπ πιεξψκαηνο ηνπ εηξεκέλνπ πινίνπ, εγθαίξσο απεηάζελ πξνο ηνλ Κπβεξλήηελ ηνχηνπ δη' επηζηνιήο κνπ, δεηήζαο ηελ κεζνιάβεζίλ ηνπ. Καζπζηεξνχζεο ηεο απαληήζεψο ηνπ κεηέβε εηο ην πινίνλ ν ππνθξνληηζηήο Ν. Πνξηψηεο, γελφκελνο θηινθξνλέζηαηα δεθηφο ππφ ησλ Aκεξηθαλψλ αμησκαηηθψλ. Οχηνη φκσο, εηο ζρεηηθήλ παξάθιεζίλ ηνπ, εδήισζαλ φηη πξν πνιινχ ήδε είρελ εθδνζή απζηεξά δηαηαγή ηνπ Aκεξηθαλνχ Ναπάξρνπ, απαγνξεχνπζα ηελ εμαγσγήλ νηαζδήπνηε θσηνγξαθηθήο εηθφλνο εθ ησλ πινίσλ θαη δηαηάζζνπζα ηελ θαηαζηξνθήλ ησλ ππαξρφλησλ αληηηχπσλ. 2. ρεηηθψο πξνο ηα άλσ πιεξνθνξνχκαη φηη εηο ην εληαχζα θσηνγξαθείνλ Κσλζηαληηλίδνπ είρνλ δνζή

ππφ Aκεξηθαλνχ πξνο εθηχπσζηλ θσηνγξαθηθαί ηηλεο πιάθεο ηεο ππξθατάο κχξλεο. Aιιά θαηφπηλ ν Aκεξηθαλφο κεηαβάο εζπεπζκέλσο ηαο απέζπξελ» . Aλάινγεο ζεξησδίεο δηαπξάρζεθαλ απφ ηα θεκαιηθά ζηξαηεχκαηα θαη ηνπο ηνπξθνγελείο πιεζπζκνχο ζε φιεο ηηο πφιεηο θαη ηα ρσξηά ηεο ειιεληθήο Iσλίαο. ηα Bνπξιά ν Rene Puaux πεξηγξάθεη κε ιεπηνκέξεηεο ηελ ηξαγηθή ηχρε πνπ είραλ πνιιά θνξίηζηα, ηα νπνία γηα λα δηαθχγνπλ απφ ηα ρέξηα ησλ ηπξάλλσλ ηνπο, έβαθαλ ηα πξφζσπά ηνπο κε ηψδην θαη θνξνχζαλ ξνχρα ειηθησκέλσλ. Γελ γιχησζαλ φκσο φια. «Πνιιά απφ ηα λέα θνξίηζηα πνπ είραλ απαρζεί, είραλ ληπζεί απφ ηνπο αξπαγείο ηνπο «ραλνχκηζζεο» (ηνπξθάιεο ζχδπγνη). Tηο ηνπνζεηνχζαλ ληπκέλεο κ' απηή ηε γεινία εκθάληζε ζην πέξαζκα ησλ γνληψλ ηνπο, γηα λα κπνξέζνπλ λα ηηο δνπλ θαιά. Oη καλάδεο αλαγλσξίδνληαο ηα θνξίηζηα ηνπο, θψλαδαλ «έιενο!», αιιά νη Tνχξθνη ηηο απσζνχζαλ, ρηππψληαο ηεο κε ηνπο ππνθφπαλνπο ησλ ηνπθεθηψλ ηνπο? νη καλάδεο απνρσξίδνληαλ έηζη ηα παηδηά ηνπο, ρσξίο ειπίδα λα ηα μαλαβξνχλ πνηέ. ηηο πξνζήθεο ησλ θξενπσιείσλ έβιεπε θαλείο θξεκαζκέλνπο άλδξεο. Πνιινί δελ είραλ πεζάλεη αθφκα θαη ππέθεξαλ ηξνκεξά. ηελ παξαιία, ιίγα ιεπηά πξηλ ηελ αλαρψξεζε, νη Tνχξθνη ζπλέρηδαλ ηε δνπιεηά ηνπο θαη έθιεβαλ ηηο γπλαίθεο θάησ απφ ηα κάηηα ησλ Aκεξηθαλψλ» . Ο απεζηαικέλνο ηεο Eθιαίξ ησλ Παξηζίσλ θαη ηνπ Tειεγξάθνπ ηνπ Άκζηεξληακ θ. Aλνχ, ηειεγξάθεζε

ζηηο εθεκεξίδεο ηνπ, ακέζσο κεηά ηελ επηζηξνθή ηνπ απφ ην Aτδίλη: «Mε κε εξσηάηε ηη είδα πεξηεξρφκελνο ηα εξείπηα ησλ ειιεληθψλ ζπλνηθηψλ ηνπ Aτδηλίνπ? δηο ειηπνζχκεζα εθ θξίθεο πξν ηνπ ζεάκαηνο. O ειιεληθφο ιαφο έρεη λα επηδείμε κχξηα καξηχξηα θαηά ηνπο ρξφλνπο ηεο ζθιαβηάο ηνπ. Eηο ην Aτδίληνλ ν ειιεληζκφο έδσθε ηελ εηθφλα φισλ ησλ καξηπξίσλ ηνπ θαζ' φινπο ηνπο αηψλαο» . H Aκεξηθαλίδα Ethel Thompson απφ ηε Bνζηψλε ηεο Mαζζαρνπζέηεο, πνπ εξγάζηεθε ζηελ Aκεξηθαληθή Eπηηξνπή Πεξηζάιςεσο απφ ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1921 σο ηνλ Iνχλην ηνπ 1922, φηαλ επέζηξεςε ζηελ Aκεξηθή, αθνχ πξψηα παξαηηήζεθε απφ ηε ζέζε ηεο έδσζε ζηε δεκνζηφηεηα, ζηελ εθεκεξίδα Daily Telegraph, θαη αξγφηεξα ζε δηάθνξνπο αλζξσπηζηηθνχο νξγαληζκνχο ηελ έθζεζε πνπ ζπλέηαμε γηα ηηο θεκαιηθέο βαξβαξφηεηεο: «Γξάθνπζα ηελ έθζεζηλ ηαχηελ, δειψ ηαπηνρξφλσο φηη δηέθνςα πάζαλ ζρέζηλ κεηά ηεο Aκεξηθαληθήο Δπηηξνπήο Πεξηζάιςεσο, δηφηη δελ επηζπκψ λα παξαθσιχζσ φπσο δήπνηε ηελ δξαζηεξηφηεηα κηαο νξγαλψζεσο, ήηηο δηεμάγεη ιακπξφλ αλζξσπηζηηθφλ έξγνλ εηο ην εζσηεξηθφλ ηεο Aλαηνιήο ππέξ ησλ παζρφλησλ πάζεο εζλφηεηνο θαη ζξεζθείαο. Δμ άιινπ, σο Aκεξηθαλίο πνιίηηο, κε ζπλδενκέλε κε νηαλδήηηλα νξγάλσζηλ, νπδέλ δχλαηαη λα κε εκπνδίζε απφ ηνπ λα θαηαγγείισ εηο ηνλ πεπνιηηηζκέλνλ θφζκνλ ηαο θξηθαιεφηεηαο, αο ππέζηεζαλ νη Υξηζηηαλνί, άλδξεο, γπλαίθεο θαη παηδία, θαηά ην δηαξξεχζαλ έηνο ελ Aλαηνιή ππφ ην Κεκαιηθφλ Καζεζηψο. Μεηέβελ εηο Aλαηνιήλ δηά ην έξγνλ ησλ νξθαλψλ

ηεο Aκεξηθαληθήο Δπηηξνπήο Πεξηζάιςεσο άλεπ πξνιήςεψο ηηλνο ελ ζρέζεη κε ηαο εζλφηεηαο ή ζξεζθείαο. Δπέζηξεςα κε αίζζεκα θξίθεο θαη απνγνεηεχζεσο αλαινγηδνκέλε φηη ελ έηεη 1922 είλε επηηεηξακκέλνλ λα δψζηλ ππφ ηνηαχηαο ζπλζήθαο άηνκα θαη λα ππάξρσζη ηνηαχηαη θπβεξλήζεηο. Γελ αλέγλσζα ηαο εθζέζεηο ηνπ Γξνο Μ. Γνπάξδ θαη ηνπ Μάδνξ Γηφγνπει αιι' εηξγάζζελ κεη' απηψλ ελ Υαξπνχη θαη δχλακαη λα πηζηνπνηήζσ φηη ν ζθνπφο ησλ ήην θαζαξψο αλζξσπηζηηθφο. Οη νθζαικνί κνπ αθφκε δηαηεξνχλ ην θξηθψδεο ζέακα, ην νπνίνλ είδνλ θαη ην νπνίνλ δελ ζα ιεζκνλήζσ, φπσο δελ ζα ιεζκνλήζσ πνηέ ην αλνηθηφλ εθείλν λεθξνηαθείνλ πέξημ ηνπ Υαξπνχη, κέζσ ηνπ νπνίνπ έδεζα ηνλ παξειζφληα ρεηκψλα. Πνιινί εξσηνχλ αλ αη εθζέζεηο αχηαη είλε αιεζείο. Καηφπηλ ελφο έηνπο ηνηαχηεο πείξαο ην φινλ δήηεκα κε εθπιήηηεη. Η εξγαζία ησλ νξθαλνηξνθείσλ κε ελάγθαδε λα κεηαβαίλσ εηο ηα έμσ ηεο πφιεσο ρσξία, φπνπ επξίζθνλην ηα θαζηδξχκαηά καο, δχλακαη δε απιψο λα νξθηζζψ φηη ιέγσ ηελ μεξάλ αιήζεηαλ επί φζσλ είδνλ εθάζηελ εκέξαλ. Τπνβάιινπζα ηελ έθζεζηλ ηαχηελ, επηζπκψ, φπσο αη γπλαίθεο ηεο Aκεξηθήο, αη νπνίαη έρνπλ επηξξνήλ επί ηεο Κπβεξλήζεσο δπλεζνχλ λα θάκνπλ θάηη δηά ηα γπλαηθφπαηδα ηεο Aλαηνιήο, ηα νπνία απνζλήζθνπλ θαη ππνθέξνπλ αλεθδηήγεηα δεηλά. Δκπνξηθά ζπκθέξνληα, κηθξνδεινηππίαη, εδαθηθά πιενλεθηήκαηα θ.η.ι. πξέπεη λα ηεζνχλ θαηά κέξνο δηά ην ζπκθέξνλ ηνπ αλζξσπηζκνχ. Φξνλψ φηη είλαη αίζρνο λα ζπκβαίλνπλ ηνηαχηα πξάγκαηα ην 1922 θαη είλε θαηξφο φπσο γίλε θάηη ηειεησηηθφλ δηά λα

θαηαζηήζε αδχλαηνλ ηελ επαλάιεςηλ ησλ θαθνπξγεκάησλ ηνχησλ. πδεηήζεηο θαη δηαπξαγκαηεχζεηο ιακβάλνπλ ρψξαλ αλ ζα απνζηαιή ή φρη Aλαθξηηηθή Δπηηξνπή εηο Aλαηνιήλ. Aλεμαξηήησο ηνχησλ ε πξάμηο έγηλε θαη αη παξνχζαη εθζέζεηο είλε γεγνλφηα. Η κέζνδνο είλαη παιαηά θαη εμαθνινπζεί επί έηε. Άξα γε ζα επηηξαπή λα εμαθνινπζήζε; Έγξαςα ηελ έθζεζηλ ηαχηελ, ρσξίο λα έρε γλψζηλ ε Aκεξηθαληθή Δπηηξνπή Πεξηζάιςεσο θαη αθνχ δηέθνςα πάληα δεζκφλ κεη' απηήο. Η Aκεξηθαληθή Δπηηξνπή Πεξηζάιςεσο πξάηηεη παλ ην δπλαηφλ πξνο πεξίζαιςηλ ησλ ππφ ηελ θξνληίδα ηεο παηδίσλ θαη εξγάδεηαη ελ Aλαηνιή ππφ κεγάιαο δπζθνιίαο θαη ζηελνρσξίαο. Μφια ηαχηα ρξεηάδεηαη θάηη ηζρπξφηεξνλ απφ ηξνθήλ θαη ελδχκαηα, φπσο εθθαζαξηζζή ε θαηάζηαζηο αχηε» . Mφλν φζνη δε γλψξηζαλ ηελ ηνπξθηθή βαξβαξφηεηα κπνξνχλ λα ακθηβάινπλ γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ θαηαζέζεσλ απηψλ. Oη ίδηνη νη κάξηπξεο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ρξεηάζηεθε λα εμεγήζνπλ ηνπο ιπηξσηηθνχο θαη θαζαξηηθνχο ηνπο ιφγνπο πνπ πξνζέθεξε ε δχλακε ηεο ζπλείδεζήο ηνπο, γηα λα κπνξέζνπλ λα εμαγληζζνχλ απφ ηα εθηαιηηθά ηνπο βηψκαηα, αιιά θαη γηα λα θαηαγγείινπλ ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία, ηνπο αλάμηνπο εγέηεο θαη ηνπο απνιίηηζηνπο ιανχο πνπ ζπλερίδνπλ λα εγθιεκαηνχλ ζε βάξνο ηεο αλζξσπφηεηαο . H πξφηαζε ηεο Ethel Thompson, παξφιν πνπ πέξαζαλ απφ ηφηε πνιιά ρξφληα, είλαη θαη ζήκεξα

επίθαηξε. Πξέπεη δειαδή λα γίλεη θάηη ηειεησηηθφ, γηα λα κελ μαλαζπκβνχλ ηα αίζρε ηνπ 1922. Έλαο νηθνπκεληθφο αγψλαο ζα βξεη πνιινχο ιανχο ζχκθσλνπο. Γηα λα κελ επαλαιεθζνχλ ηα εγθιήκαηα πξέπεη λα απνθαιχςνπκε ηνπο ππεχζπλνπο θαη ηνπο ιφγνπο πνπ ηνπο νδήγεζαλ ζ' απηέο ηηο πξάμεηο. Nα μεγπκλψζνπκε ηελ αιήζεηα, φζν αλήζηθε θη αλ είλαη απηή, θαη λα ηελ παξνπζηάζνπκε σκή, ρσξίο ζηνιίδηα ζηνλ αδέθαζην θξηηή, ηελ παγθφζκηα θνηλή γλψκε, πνπ μέξεη λα δηθάδεη θαη λα θαηαδηθάδεη ρσξίο ηδηνηέιεηεο. ήκεξα πνπ έλαο άιινο απηφρζσλ ιαφο, νη Kνχξδνη, πθίζηαληαη απφ ην ίδην ξαηζηζηηθφ θξάηνο ηελ ηξίηε γελνθηνλία ηνπ αηψλα καο πξέπεη λα γίλεη ην πξψην βήκα. Γλσξίδσ πσο είλαη πνιχ δχζθνιν έξγν, γηαηί ζηε γελνθηνλία ηνπ πνληηαθνχ Eιιεληζκνχ νη γελνθηφλνη δελ ελήξγεζαλ απφ κφλνη ηνπο. Eίραλ δηαδνρηθά ζπλεξγνχο φινπο απηνχο πνπ ζήκεξα νξίδνπλ ηελ ηχρε ηεο αλζξσπφηεηαο. Kαη είλαη απηνί πξψηνη πνπ δε ζέινπλ λα βγεη ε αιήζεηα ζην θσο. Eίλαη απηνί πνπ ζηακάηεζαλ ηελ «Aλαθξηηηθή Eπηηξνπή Aλαηνιήο», φηαλ είδαλ πσο ν Kεκάι Aηαηνχξθ επηθξάηεζε ζην κηθξαζηαηηθφ ρψξν. Eίλαη απηνί θαη ζήκεξα πνπ θάλνπλ ηα αδχλαηα δπλαηά, γηα λα κελ αλαγλσξηζηνχλ νη γελνθηνλίεο ησλ Aξκελίσλ θαη Eιιήλσλ. Eίλαη απηνί πνπ ζησπνχλ ζην έγθιεκα ηεο γελνθηνλίαο ηνπ θνπξδηθνχ ιανχ. Eίλαη νη ίδηνη πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ ίδξπζε πξνπαγαλδηζηηθψλ ηλζηηηνχησλ αλάπηπμεο ησλ ηνπξθηθψλ κειεηψλ θαη αλαιακβάλνπλ, κέζσ παρπιψλ επηρνξεγήζεσλ, ηε βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηεο Tνπξθίαο ζηα κάηηα ηεο θνηλήο γλψκεο κε ην λα ζπκκεηέρνπλ ζε ξαηζηζηηθά θαη αληηεπηζηεκνληθά ζπλέδξηα πνπ πιαζηνγξαθνχλ θαη παξαπνηνχλ ηε

λεφηεξε ηζηνξία ηεο Oζσκαληθήο Aπηνθξαηνξίαο θαη ησλ γεηηνληθψλ ιαψλ . Oη εθζέζεηο ησλ αλέθδνησλ αξρείσλ ησλ ππνπξγείσλ Eμσηεξηθψλ θαη ησλ άιισλ θξαηηθψλ θαη ηδησηηθψλ αξρείσλ γηα ην δξάκα ηνπ πνληηαθνχ ειιεληζκνχ δελ έρνπλ ηειεησκφ. πλνιηθά, σο ηελ ππνρξεσηηθή αληαιιαγή, πεξηζζφηεξνη απφ 353.000 Έιιελεο ηνπ Πφληνπ βξήθαλ νηθηξφ ζάλαην απφ ηνπο Nεφηνπξθνπο θαη ηνπο Kεκαιηθνχο ζηηο πφιεηο θαη ηα ρσξηά, ζηηο ραξάδξεο θαη ηα βνπλά, ζηηο εμνξίεο θαη ηηο θπιαθέο, ζηα ηάγκαηα εξγαζίαο θαη ζηνλ ηνπξθηθφ ζηξαηφ σο Oζσκαλνί πνιίηεο. Γξάθεη ν J. Gerard πξνινγίδνληαο ην βηβιίν ηνπ G. Horton H θαηάξα ηεο Aζίαο: «... Tν φηη είθνζη αηψλεο κεηά Xξηζηφλ κπφξεζε έλαο κηθξφο θαη νπηζζνδξνκηθφο ιαφο, φπσο νη Tνχξθνη, λα δηαπξάμεη ηέηνηα εγθιήκαηα ελαληίνλ ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο πξνφδνπ ηνπ θφζκνπ, είλαη έλα δήηεκα πνπ ζα έπξεπε λα θάλεη φινπο ηνπο επζπλείδεηνπο ιανχο λα ζηαζνχλ θαη λα ζθεθζνχλ... Eθσθεχζακελ ζηηο απειπηζκέλεο θξαπγέο γηα βνήζεηα ησλ ρξηζηηαλψλ πνπ πεζαίλαλε, αλ θαη μέξακε θαιά πσο ε Aκεξηθή ήηαλ ε κνλαδηθή ειπίδα ηνπο θαη ηψξα είλαη θαλεξφ πσο ππάξρεη ζηε ρψξα καο κηα ηάζε πνπ νινέλα κεγαιψλεη, λα ζπγθαιχςνπκε ηα εγθιήκαηα ησλ Tνχξθσλ θαη λα ηνπο δψζνπκε ζπγρσξνράξηη γη' απηά, γηα λα επηηχρνπκε πιηθά νθέιε απ' απηνχο» . Oη απνθαιχςεηο γηα ηελ ακεξηθαληθή πνιηηηθή, φηαλ γίλνληαη απφ έλαλ Aκεξηθαλφ έρνπλ άιιε βαξχηεηα,

γηαηί δελ έρνπλ ηελ πξνθαηάιεςε. Eίλαη γεγνλφο πσο νη Aκεξηθαλνί ζεσξνχζαλ θαη ζεσξνχλ ηνπο Tνχξθνπο σο ηνπο πιένλ αμηφπηζηνπο ζπκκάρνπο ηνπο ζηελ Aλαηνιηθή Mεζφγεην. Tν ίδην ζπλέβαηλε θαη κε ηνπο Γεξκαλνχο, πνπ γηα πνιχ θαηξφ ηνπο ζεσξνχζαλ σο «επίηηκνπο Γεξκαλνχο» ζηε Mέζε Aλαηνιή. Yπήξραλ αθφκε, απφ ηελ άιιε, νη Άγγινη θαη νη Γάιινη πνπ δελ κπνξνχζαλ λα πζηεξήζνπλ ζην αλήζηθν παηρλίδη ηεο επνπηείαο ηνπ κεζαλαηνιηθνχ ρψξνπ. Έθαλαλ ην παλ, γηα λα δηαηεξήζνπλ ηελ εχλνηα ησλ Tνχξθσλ, κε απνηέιεζκα νη ιανί ηεο M. Aζίαο λα κελ έρνπλ έλαλ κνλάρα αθέληε αιιά πνιινχο. Kάζε ιαφο έρεη δηθαίσκα λ' απαηηεί κ' επηκνλή ηελ επίζεκε αλαγλψξηζε ησλ αδηθεκάησλ πνπ δηαπξάρζεθαλ ελαληίνλ ηνπ. H ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα δε δηθαηνινγεί λέεο νιηγσξίεο θαη αλαβνιέο. Όηαλ θαλείο αξγνπνξεί απέλαληη ζηελ Iζηνξία, απηή ηνλ εθδηθείηαη . H γελνθηνληθή ελνρή ηεο Tνπξθίαο ζπλερίδεηαη σο ηηο εκέξεο καο. H ζπκπεξηθνξά ηεο ζηξαηνθξαηηθήο εγεζίαο θαη ηνπ ιανχ ελαληίνλ ηεο Iηαιίαο -, εμαηηίαο ηνπ καζήκαηνο Γεκνθξαηίαο πνπ δηδάζθεη παγθνζκίσο ε δεχηεξε κε ηελ αθέξαηε ζηάζε ηεο ζην δήηεκα Oηζαιάλ - θάζε άιιν παξά καο επηηξέπεη λα πηζηέςνπκε φηη άιιαμε ζηάζε θαη φηη πξνζθέξεηαη λα ζεβαζηεί ηηο αλζξψπηλεο αμίεο θαη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ησλ εζλνηήησλ πνπ δνπλ ζήκεξα ζηε κηθξαζηαηηθή Tνπξθία. H ζηξαηνθξαηηθή Tνπξθία ζπλερίδεη, σο ν αιεζηλφο

ηξνκνθξάηεο, λα απεηιεί φινπο ηνπο γείηνλέο ηεο ζην φξακα ηεο αλαβίσζεο ηεο παληνπξθηθήο απηνθξαηνξίαο, θαη απηφ γηαηί κέρξη ζήκεξα δελ θιήζεθε απφ θαλέλα Γηεζλή Oξγαληζκφ λα απνινγεζεί γηα ηα εγθιήκαηά ηεο. ην ζεκείν απηφ είλαη ζπλέλνρε θαη ε ίδηα ε Γηεζλήο Kνηλφηεηα πνπ αλέρεηαη ή θαη ελ κέξεη απνζησπά ηα δηεζλή ηεο εγθιήκαηα. πλέλνρνη φκσο είκαζηε θαη φινη εκείο πνπ πεξί άιια ηπξβάδνκελ. Eίλαη θαηξφο λνκίδσ λα ελεξγνπνηεζνχλ θάπνηνη Γηεζλείο Oξγαληζκνί πνπ ηδξχζεθαλ, γηα λα πξνζηαηέςνπλ ηελ Παγθφζκηα Eηξήλε. Nα απνδψζνπλ δηθαηνζχλε ζχκθσλα κε ην πλεχκα θαη κε ηνπο φξνπο ηνπ Xάξηε ησλ Hλσκέλσλ Eζλψλ, ζεβαζκφ ζηηο ζεκειηψδεηο αλζξψπηλεο αξρέο. Eπηβάιιεηαη λα ζπγθξνηεζεί αδέθαζηε αλαθξηηηθή επηηξνπή απφ ην Aλψηαην Γηθαζηήξην ησλ Aλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη λα θέξεη ζην θσο, κέζα απφ ηα ππάξρνληα ληνθνπκέληα, ηα ηξαγηθά γεγνλφηα ηεο επνρήο εθείλεο. Tν αίηεκα ησλ Πνληίσλ Eιιήλσλ γηα ηελ αλαγλψξηζε ηεο Γελνθηνλίαο εκπεξηέρεη κηα δπλακηθή, έλα κήλπκα ιχηξσζεο πξνο ηελ ίδηα ηελ ηνπξθηθή θνηλσλία. Φνβεξή Γελνθηνλία ζε βάξνο ηνπ Eβξατθνχ ιανχ θαη ησλ ιαβηθψλ ιαψλ δηέπξαμε θαη ε Γεξκαλία ζηε δηάξθεηα ηνπ B' Παγθφζκηνπ Πνιέκνπ. Όκσο ε ρψξα απηή δήηεζε ζπγλψκε θαη εμηιέσζε απφ ηνπο ζπγγελείο ησλ ζπκάησλ, θαηέβαιε απνδεκηψζεηο θαη εμαθνινπζεί λα ηνλίδεη σο ηηο κέξεο καο ηελ επζχλε ηεο γη' απηήλ. H ζεκεξηλή Tνπξθία, αλ ζέιεη λα ιέγεηαη

επξσπατθή ρψξα, κηα θαη θφπηεηαη λα γίλεη κέινο ηεο Eπξσπατθήο Έλσζεο, νθείιεη λα αθνινπζήζεη ην γεξκαληθφ παξάδεηγκα. Nα παξαδερηεί ηηο πνιπάξηζκεο γελνθηνλίεο πνπ δηέπξαμε θαη δηαπξάηηεη. Nα δεηήζεη ζπγλψκε γη' απηέο θαη λα δψζεη εγγπήζεηο ζηελ αλζξσπφηεηα θαη ζηνλ εαπηφ ηεο φηη δελ ζα ηηο επαλαιάβεη. Mφλν έηζη ζα ειεπζεξψζεη ηελ ςπρή θαη ηε ζπλείδεζε ησλ λέσλ ηνπξθηθψλ γελεψλ απφ ηα ππφθσθα ζπκπιέγκαηα πνπ ηελ θαηαηξέρνπλ θαη ηελ εκπνδίδνπλ λα αθνκνηψζεη νπζηαζηηθά ηηο κεγάιεο αμίεο ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ. Tν ειιεληθφ Kνηλνβνχιην νθείιεη λα ζπγθξνηήζεη δηαθνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηα παλεπηζηεκηαθά Iδξχκαηα, ηα πξνζθπγηθά σκαηεία θαη ηνπο άιινπο ιανχο ηεο Mηθξάο Aζίαο, πνπ ππέζηεζαλ αλάινγεο γελνθηνλίεο, λα πξνσζήζεη ην δήηεκα ηεο αλαγλψξηζεο ησλ γελνθηνληψλ.